04 Matris Lin DNK

7.
BRNC MERTEBEDEN LNEER DENKLEM SSTEMLER

MATRSLER
Birinci derece lineer diferansiyel denklem sistemlerinin zmnde
matris kavram ve zellikleri doal olarak ortaya kmaktadr. Bir
matris A(mxn) eklinde
a11
a
A = 21
.
a m1
. . a1n
. . a 2 n
. . .
. . a mn
eklinde gsterilir. A matrisinin i inci satr j inci stununda

bulunan eleman aij ile gsterilir. aij ler
reel olabilecei gibi kompleks de olabilir
A matrisinin satr ve stunlarnn yer deitirilmesiyle elde edilen
matrise Ann tranpozesi denir ve AT ile gsterilir.
Ayrca aij ile aij nin kompleks elenii anlalmaktadr. A a A
matrisinin elenii denir .(Elenik matriste say reel ise kendisine
sanal ise ters iaretlisine eittir.)
Ayrca A*=AT dir. Burada A* a A nn ei(adjointi)denir.
rnek:
4
3 + 5i
1 i 8 + 3i
A=
ise AT, A ve A* gsteriniz.
4
1 i
3 + 5i 8 + 3i
AT=
4
3 5i
1 + i 8 3i
, A =
4
1+ i
3 5i 8 3i
A*=AT=
zellikler:
Eitlik : A(mxn) ve B(mxn) iki matrisin eit olmas iin karlkl
elemanlar birbirine eit olmaldr
DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006
118
Toplam: A(mxn) ve B(mxn) iki matrisin toplam karlkl

elemanlarnn birbirleriyle toplamdr. A+B=C Toplamada
deime ve birleme zellikleri vardr
Sfr matris : btn elemanlar 0 olan matristir
0
0
0= 0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0 ( 5 x 4)
Skalerle arpm: A(mxn) matrisinin tm elemanlarnn o skalerle

arpmdr.
arpm: iki matrisin arplabilmesi iin birinci matrisin stun
says ikinci matrisin satr saysna eit olmaldr.
A(mxn)*B(nxt)=C(mxt) dr. arpma ileminde deime zellii
yoktur.
(AB)T=BTAT
(AB)-1=B-1A-1
(A-1)-1= A
(AT)T= A
(A+B)T= AT+BT
A = AT ise Simetrik matris

AT= -A ise ters simetrik/antimetrik matris(kegenler 0 dr)
A*= AT =A ise hermitian matris
A*= AT =-A ise ters hermitian matristir.
Bir matrisin izi kegen zerindeki elemanlarn toplamna eittir.
Tr(A) ile gsterilir.
Tr(A)= a11+a22+...............+ann
dr. Ters simetrik matrisin izi 0 dr. Tranzpozenin izi kendisine
eittir.
119
A-1 nin hesab

A12
A22
A11
A=
-1
A111
=
0
olmak zere
A111 A12 A221
A221
dr.
rnek:
1
3
A=
0
4 0
2
0 1 2
0 3 1
2
ise A-1=?
zm:
A11
A=
A12
A22
ile
4 2
/det
3 1
1 2
= 2
3 4
A11-1=
2 1
= 5
0 2
A12-1=
detA11=
detA12=
1 2
= 7
3 1
detA22=
2 1
/
0 2
det A12 ile
1 2
3 1
A 22-1==
A11 ile
/ detA22 ile
Vektrlerin arpm
Matris arpmlarnn zel hali olarak ele alnabilir. Eer A ve B matrisleri (1xn)
ve(nx1) satr ve stun matrisler ise ve bunlara xT ve y vektrleri denilirse;
120
xTy = xi y i
dr.
i =1
ki vektrn arpm ile ilgili dier bir arpmda skaler arpm veya i
arpm dr. Bu arpm;
(x,y)=
x y
i
i =1
(x,y)=xT y
veya
eklindedir. (x,y)=(x,y),
n
( x, x ) = x i x i = x i
(elenik)
(x,y)= (x,y)
(x,y+z)=(x,y)+(x,z),
n
x T x = xi2
i =1
i =1
LNEER BAIMSIZLIK
x(1), x(2),.............,x(k)
farkl olmak zere
vektrleri iin c1, c2,

c1 x(1)+ c2 x(2),
ise lineer bamldr. c1= c2=
,ck lardan biri sfrdan

+ckxk=0
=ck=0 ise lineer bamszdr.
x(1), x(2)..............,x(k) vektrlerinin bamsz olmas iin gerekli ve yeterli

koul det(x)0 olmaldr.
rnek 1:
1
2
4
( 2 ) ( 3)
x = 2 , x = 1 , x = 1 vektrlerin lineer baml olup olmadn

1
3
11

(1)
aratrnz .lineer baml ise aralarndaki lineer banty bulunuz.

1
det(xij)= 2
1 1 =0
1 3 11
x(1),x(2),x(3) lineer bamldr.

ile
c1 x(1)+ c2 x(2)+c3x(3)=0
121
2
1
2
1
4 c1 0

1 1 c 2 = 0
3 11 c3 0
2
4 0
1 1 0 yaplan ilemlerle(-2R1+R2
3 11 0
2
VE
R1+R2)
1 2 4 0
0 1 3 0
0 0 0 0
mevcut denklem says=2, bilinmeyen says=3 rank=3-2 ,1 bilinmeyen keyfi

olarak seilebilir. buradan c3 keyfi olarak seilerek dierleri belirlenir
c3=-1 seilirse
c1+2c2-4c3=0
c2-3c3=0
ile
c1=2
,c2=-3
2 x(1) -3 x(2)-x(3)=0
bulunur.
RNEK 2: y1=sinx,y2=cosx fonksiyonlarnn lineer bamsz olduunu
gsterin (yi lerin lineer bamsz olmas durumunda Wronski determinant sfrdan
farkldr.)
y1 y 2 sin x cos x
2
2
=
=-(sinx) -(cos x)=-10
'
'
y1 y 2 cos x sin x
w=
yleyse verilen fonksiyonlar lineer bamszdr.
***Her matris iin anahtar:

ckxk denklem takmn kur 0 dan farkl zm varsa lineer
bamldr.
122
LNEER DENKLEM SSTEMLER

a11x1+a12x2+a13x3+......................+a1nxn=k1
.
.
.
.
an1 x1+an2x2+.........................+annxn=kn
n bilinmeyenli n denklemden oluan (1)sistemine cebirsel lineer
denklem sistemi denir. Bu sistem basit olarak Ax=K
eklinde verilebilir. Burada A(nxn) matrisi ve K vektr verilenler,
x ise aranandr.
Eer Ax=K sisteminde
K=0 ise bu sisteme HOMOGEN SSTEM
K0 ise bu sisteme NONHOMOGEN SSTEM
dir.
Eer Amatrisi nonsingler ise(detA0 ) Ax=K sisteminin tek zm

bulunur.
x=A-1*K
Amatrisi singler ise (detA=0 ) ya zm yoktur veya varsa tek
deildir. A matrisi singler olduundan tersi yoktur dolaysyla
yukardaki gibi bir zm yoktur.
Ax=0 homogen sistemi sfrdan farkl sonsuz sayda zme
sahiptir
Ax=K sisteminin zm
a11
[A K ] = a.21
a n1
. . a1n K 1
. . a2n .
. . . .
. . a nn K n
123
Geniletilmi matrise elemanter satr ilemleri uygulanarak A matrisi gen

matris(kegen altndaki elemanlar 0 olan matris) haline getirilir ve
geniletilmi matristen yaralanlarak bilinmeyenler (xi i=1.......n) bulunur.
Bilinmeyenler sistemin zmdr.
Elemanter satr ilemleri

1. ki satrn yerlerini deitirmek
2. Bir satr skaler say ile arpmak
3. Skalerle arplm bir satr dier bir satrla toplamak
detA0 ise A matrisi elemanter satr ilemleri ile I(birim matrise)
dntrlebilir A matrisinin I matrisine dntrlmesinde
kullanlan elemanter satr ilemleri I matrisine uygulanrsa A-1
matrisi (ters matris) elde edilir.
( [ ] geniletilmi matrisi ile belirlenir.)
rnek
1 2
1
A= 1 0 1 matrisinin tersini elemanter satr ilemleri yardmyla

2 1 5
bulunuz.
1 1 2 1 0 0
[A I ] = 1 0 1 0 1 0
2 1 5 0 0 1
R1+R2 ve -2R1+R3 satr ilemleri ile
3R2+R3
R3/10
1 1 2 1 0 0
1 1 2 1 0 0
0 0
1 1 2 1
0
0 1 3 1 1 0 0 1 3 1 1 0 0 1 3 1 1
1
3
1
0 3 1 2 0 1
0 0 10 1 3 1
0 0 1
10 10 10
124
-3R3+R2 ve-2R3+R1
1 1 2 1 0 0
1 1 0 10
7
0 1 3 1 1
0 0 1 0
10
1
3 1
0 0 1
0 0 1 1
10 10 10
10
-1*R2+R1
2
1
10
1 0 0 10
3
7
0 1 0
10
10
1
0 0 1 1
10
10
6
10
1
10
3
10
7
10
1
10
3
10
[ I I A-1]
1
10
3
10
1
10
Matris Fonksiyonlar:
Bazen vektrler ve matrisler ,elemanlar t deikenine bal fonksiyonlardan oluacak
ekilde tanmlanabilir. Bu durumda bir vektr ile matris
a11 (t ) . a1n (t )
x1 (t )
x(t ) = . , A(t ) = .
.
.
a (t ) . a (t )
x (t )
nn
n1
n
formunda yazlr. Bu ekilde tanmlanm bir A(t) matrisinin tm elemanlar bir t=t0
noktasnda veya <t< aralnda srekli ise A(t) ye srekli denir. Benzer ekilde A(t) nin
her eleman diferansiyellenebilir ise A(t) ye diferansiyellenebilir denir. ve
dA daij
=
dt dt
eklinde tanmlanr. A(t) nin integrali ise;
A(t )dt = aij (t )dt

dir.
t
sin t
ise
1 cos t
1
cos t
ise
A(t)=
sin t
0
A(t)=
cos t
0 A(t )dt = t
A(t) ve A(t )dt = ?

a
ve
1 2 / 2 1 0 2
t2 /2
=
+
=
sin t 0
0 0 0
2
0
Analizin birok kural matris fonksiyonuna geniletilebilir. Bunlar aadadr.
d
dA
(CA) = C
dt
dt
C sabit
d
dA dB
( A + B) =
+
dt
dt dt
d
dA
dB
( A.B ) = B
+A
dt
dt
dt
125
rnek
2x1+4x2+3x3+2x4=2
3x1+6x2+5x3+2x4=2
2x1+5x2+2x3- 3x4=3
4x1+5x2+14x3+14x4=11 denklem sistemini znz.
2
[A K ] = 32
2 2
2 2
5 2 3 3
5 14 14 11
4
6
3
5
2.satrla 3 satr yer deitirelim

2
[A K ] = 23
2 2
5 2 3 3
6 5 2 2
5 14 14 11
4
R1
R2
R3
R4
(-1)R1+R2, (-3/2) R1+R3 ve (-2) R1+R4 satr ilemlerini uygular ve

daha sonra 3 satr 2 ile arparsak(2*R3
2 4
3
2 2
0 1 1 5 1
[A K ] = 0 0 1 2 2
0 3 8 10 7
elde edilir. Daha sonra da srasyla (3R2+R4), (R4/5) ve (-R3+R4) satr

ilemleri ile
2
[A K ] = 00
4 3
2 2
1 1 5 1
0 1 2 2
0 0
1 4
elde edilir. x3-2x4=-2
126
R1 2 R4
R2 + 5 R4 0
=
R3 + 2 R4 0
R4
0
0 6
1 1 0 21
,
0 1 0 6
0 0 1 4
4
R2 + R3 0
ve
=
0
R3
R4
0
R1 3R3
4 0 0 24
1 0 0 27
0 1 0 6
0 0 1 4
elemanter ilemlerle
1
0
0
0 0 0 66
1 0 0 27
0 1 0 6
0 0 1 4
x1=-66, x2=27, x3=6, x4=4 bulunur. x genel
66

27
=
6

4

Bu forma Gauss Jordan Eleminasyonudenir.

DEV
1) A*x=K iin
3x1-x2+2x3=4
2x1+x2+x3=-1
x1+3x2 = 2
sisteminin genel zmn bulunuz.
2) A*x=K eklinde
1
[A K ] = 03
2 3 1 3
2 1 4 7
2 4 1 1
1 1 1 H
a)sistemin zlebilmesi iin H=? (H=5/2)

b)genel zm hesaplaynz.
3) A*x=0 homogen
2 6 7 8 0
4 13 5 1 0
denklem sistemini znz.

zm: (x3=c1 , x4=c2, x2=-(9c1+17c2), x1=-((61/2)c1+55c2)
127
4) A*x=K sisteminin genel zmn hesaplaynz.

2 1
1
A= 2 4 3
1 2 6
4
K= 5
7
x1
X= x 2
x3
2 1 4
1
2
4
3 5
1 2 6 7
(-2R1+R2 ) ve ( R1+R3 ) satr ilemleri uygularsak

1 2 1
0 0 5
0 0 5
3
3
buradan (R2-R3 ) ve (R2/5) ile

1 2 1
0 0 1
0 0 0
1 2 0
4
3 / 5
0 0 1
ve R2 +R1ile
0 0 0
0
17 / 5
3 / 5
olur.
0
Bilinmeyen says(n)=3, elimizde gerekten var olan denklem says(u)=2 o

halde rank(r)=2 dir. (rank= elimizde gerekten var olan denklem saysdr)
(n-r) tane keyfi parametre seilebilir Bu durumda bir bilinmeyeni keyfi
olarak seebiliriz.
x1+2x2=17/5
x3=-3/5
zel zm iin (A*x=K nn zm)
x1+2x2=17/5
x3=-3/5
den x2=c seersek x1 =17/5-2c olur.
x1 17 / 5 2c 17 / 5 2
X= xzel +xhomojen = x 2 = c = 0 + c 1
x3 3 / 5 3 / 5 0
128
Verilen sistem A*x=0 (homojen olsa)

x1+2x2=0
x3=0
olurdu.
homojen zm iin (xhomojen) x3=0, x2, x1 i istediimiz gibi seebiliriz.
x2=c seersek x1 =-2c olur.
2
x1 2c
xhomojen = x 2 = c = c 1
0
x3 0
devlerin zmleri
1)
3 1 2
A = 2 1 1
1 3 0
R1
R2
R3
3 1 2 4
2 1 1 1
1 3 0 2
R1
2 R1 + R2
3R1 + R3
4

K= 1
2

A*x=K
1 3 0 2
1.satr 3.satrla yer deitirelim 2 1 1 1

3 1 2 4
1
3 0 2
0 5 1 5
0 10 2 2
08 olamaz.
R1
R2
2 R2 + R3
1 3 0 2
0 5 1 5
0 0 0 8
Det(A)=0 ZM YOKTUR.
2) A*x=K sistemi
129
[A K ] = 03
2 3 1 3
2 1 4 7
2 4 1 1
1 1 1 H
1 2
3
3R1 + R2 0 4 8
0 2
R3
4
R1 + R4 0 1 2
R1
R2
R3
R4
R1
R1
R2 / 2
R3
2 R4
1 2
3
3
1
1
4 1/ 2
0 2
0 2
1
4
1
0 2( H 3)
0 2 4
R1
R2
R2 + R3
R2 + R 4
0
0
1 2
1 1
0 H 3
2 4 1/ 2 1
0
0 0 3/ 2
0 0 1 / 2 2 H 5
2 3
(3/2)x4=0 x4=0
-1/2 x4= 2H-5
2H-5=0
H=5/2.
H=5/2 yerine konursa

1
0
0
2 4 1 / 2 1
0 0 3 / 2 0
0 0 1 / 2 0
2 3
R1
R2
R3
R3 R4
0
0
R1
R2
2 / 3R3
2 R4
0
0
2 4 1 / 2 1
0 0
1 0
0 0 1 0
2 3
2 3
1 3
2 4 1 / 2 1
0 0
1 0
0 0
0 0
n=4 rang(r)=3 n-r=1 keyfi parametre seilebilir

x4=0
x3=c seelim
x1+2x2+3x3+x4=3
2x2+4x3-1/2x4=1
x1+2((1-4c)/2)+3c=3
2x2=1-4c
x1+1-c=3
x2=(1-4c)/2=1/2-2c
x1=c+2
130
x genel
x1 c + 2 2 1
1
1
2
c
x
2

= 2=2
= 2 + c
x3
c
1 1

x

4 0 0 0
olur.
xgenel= xzel +xhomojen
homojen zm iin:(A*x=0 sistemi)

x4=0
x3=c seelim
x1+2x2+3x3+x4=0
2x2+4x3-1/2x4=0
2x2=-4c
x1+-4c+3c=0
x1-c=
x2=-2c x hom ojen
x1 c
1

x 2 2c
2
= =
=
c
1
x
c
3

0
x 0
x1=c
3) A*x=0 homogen
2 6 7 8 0
4 13 5 1 0
denklem sistemini znz.

zm:
2 6 7 8 0 R1
4 13 5 1 0 R2
R1
2 R1 + R2
2 6 7
8 0
0 1 9 17 0
n=4 rang(r)=2 n-r=2 keyfi parametre seilebilir

x4=c2
x3=c1 seelim
2x1-6x2+7x3+8x4=0
-x2-9x3-17x4=0
x2=-(9c1+17c2 )
x1=-(61/2c 1+55c2)
olur.
131
x1 61 c1 55c 2

2
x
xgenel= 2 = 9c1 17c 2
x
c1
3
x
4
c2
Bir Matrisin zdeerleri ve zvektrleri

det(A-)=0
ile karakteristik denklemin kkleri (zdeerler) hesaplanr ve herbir kk iin bulunan

sfrdan farkl zmlere ise zvektrler denir
rnek:
1 2
A =
2 1
matrisinin zdeerleri ve bu zdeerlere kar gelen zvektrleri bulunuz.
zdeerler
1 2 2
2 1 = -2-3=0
1=3
2=-1 (farkl 2 reel kk)
1=3 zdeeri iin
2 2 x11 0
2 2 x = 0
21
x11=-x21
x 1
x1 = 11 =
x 21 1
2=-1 iin zdeeri
2 2 x12 0
2 2 x = 0
22
x12=x22
x 1
x 2 = 12 =
x 22 1
132
rnek:
4 2
A =
3 3
matrisinin zdeerleri ve bu zdeerlere kar gelen zvektrleri bulunuz.
zdeerler
2 2
4
= -7+6=0
3
3
1=1
2=6
(farkl 2 reel kk)
1=1 zdeeri iin
4 1 2 x11 0
=
3
3 1 x 21 0
3x11=-2x21
x11=c ise x21=
3
c olur
2
x 1
x1 = 11 =c 3 c keyfi sabit olduundan c=2 seilirse
x 21 2
x 2
x1 = 11 =
x 21 3
2=6 zdeeri iin
2 x12 0 2 2 x12 0
4 6
=
=
3
3 6 x 22 0 3 3 x 22 0
x
x 2 = 12 =c
x 22
x12=x22
x12 =c ise x22 =c
1 1
1 = 1

133
7.4. Lineer ve Sabit Katsayl Diferansiyel Denklem Sisteminin Matrisler

Yardm le zm
dx1
= a11x1+a12x2+a13x3+......................+a1nxn+f1(t)
dt
dx 2
= a21x1+a22x2+a23x3+......................+a2nxn+f2(t)
dt
.
.
.
dx n
= an1
dt
x1+an2x2+.........................+annxn+ fn(t)
eklindeki bir sistem, sabit katsayl lineer ve homojen olmayan bir sistemdir. Bu sistemde
f1(t)= f2(t)= ...............=fn(t)=0 ise

ise sistem homojen sistem adn alr.
Homojen olmayan lineer sistemin genel zmn bulmak iin, nce homojen sistem zlr sonra da
homojen olmayan sistemin bir zel zm aranr ve bunlar toplanr. Bu sistem matrisler yardmyla
dx1
dt a11
dx
2 a 21
dt = .
.
. .
dx a
n n1
dt
Sistemin kapal formu
a12
a 22
.
.
an 2
.
.
.
.
.
. a1n x1 f 1 (t )
. a 2 n x 2 f 2 (t )
. . . + .

. . . .
. a nn x n f n (t )
dx
= Ax+f(t)
dt
olur. Sistem Homojen ise, yukardaki ifade
dx
Ax=0
dt
eklini alr.
134
Homojen Sistemin zm in
det(A-)=0

sfrdan farkl zmlere ise zvektrler denir zvektrler bulunarak homojen zm elde edilir.
dev:
0 1 1
A = 1 0 1 matrise kar gelen zdeer ve zvektrleri bulunuz.

1 1 0
Hermitian Sistemler
Matrislerin nemli bir alt snf kendine e veya Hermitian matrislerdir. Bu matrisler A*=A yani
a ji = aij koulunu salarlar.

Hermitian matrislerin bir alt snf da simetrik reel matrislerdir. AT=A art salanr. Hermitian
matrislerin z deerleri ve z vektrleri aadaki koullar salarlar.
1) Tm z deerleri reeldir.
2) z deerlerin katllklar dahil, n zdeere kar n tane lineer bamsz zvektr kar gelir.
3) Eer x(1) ve x(2) z vektrleri farkl z deerlere kar gelen z vektrler ise (x(1) , x(2))=0 salanr.
Bylece eer z deerler basit ise(katll bir olan) onlara kar gelen z vektrler ortogonal (dik)
vektrler cmlesi oluturur. (her z vektr bir dierine dik)
4) m katllktaki bir z deere kar gelen z vektrlerden m tane ortogonal zvektr seilebilir.
Eer A matrisi reel ve simetrik bir matris ise zdeerleri reel ve bu z deerlere kar gelen z
vektrleri de reel deerli fonksiyonlardr.
Teorem 7.4.1
Eer x(1) ve x(2) z vektrleri x=A(t)x homojen sisteminin zmleri ise ve keyfi c1 ve c2 sabitleri
iin c1 x(1) +c2 x(2) kombinasyonu da bir zmdr.
1
1 1
1
x sisteminin iki zm x (1) (t ) = e 3t , x ( 2 ) (t ) = e t
x ' =
2
4 1
2
teorem 7.4.1 den
dir
e t = c1 x(1) +c2 x(2)

x= c1 e 3t + c 2
2
2
n. mertebeden x=A(t)x homojen sistemin n tane zm x(1) , x(2) ,...., x(n) olsun ve X(t)
matrisinin stunlar(kolonlar), x(1) (t), x(2) (t),...., x(n)(t) vektrleri olsun.
x11 (t ) x12 (t )
.
x (t )
X (t ) = . 21
.
.
x (t )
.
n1
x1n (t )
. .x 2 n (t )
olsun.
.
.
. x nn (t )
135
Bu X(t) determinantna x(1) , x(2) ,...., x(n) zmlerinin Wronskioni denir. ve

W[ x(1) , x(2) ,...., x(n)] =det(X) ile gsterilir.
x(1) , x(2) ,...., x(n) zmlerinin lineer bamsz olmas iin gerek ve yeter koul
W[ x(1) , x(2) ,...., x(n)] 0 olmasdr.
Teorem 7.4.2.
Eer x(1) , x(2) ,...., x(n) vektr fonksiyonlar x=A(t)x homojen sistemin <t< ya ait her noktada
lineer bamsz zmleri ise, bu takdirde homojen sistemin her x=(t) zm
x(1) , x(2) ,...., x(n) lerin lineer kombinasyonu olarak
(t)= c1 x(1) (t)+c2 x(2)(t)+................+cnx(n)(t)
tek trl belirlenir.
Teorem 7.4.3.
Eer x(1) , x(2) ,...., x(n) <t< aral zerinde x=A(t)x homojen denkleminin zmleri iseler bu
takdirde bu aralkta W[ x(1) , x(2) ,...., x(n)] ya zde olarak sfrdr ya da hibir yerde sfr
deildir.
Not:
x=A(t)x homojen denkleminin keyfi bir x(1) , x(2) ,...., x(n) zmlerinin cmlesi <t< aralnn
her noktasnda lineer bamsz ise bu aralkta x(1) , x(2) ,...., x(n) zmlerinin cmlesine temel
cmle denir.
Teorem 7.4.4.
e (1)
1

0
=
.

0

, e ( 2)
0

1
=
.

0

,........
e ( n)
0

0
=
.

1

olsun Ayrca x(1) , x(2) ,...., x(n) ler t0 noktas <t< aralna ait keyfi bir nokta olmak zere x(1)
(t0)=e(1),..............,cnx(n)(t0)=e(n) balang koullarn salayan x=A(t)x homojen sisteminin
zmleri olsun. Buradan x(1) , x(2) ,...., x(n) ler x=A(t)x homojen sisteminin zmlerinin temel
cmlesini oluturur.
det(A-)=0

sfrdan farkl zmlere ise zvektrler denir zvektrler bulunarak homojen zm elde edilir.
FARKLI K REEL KK VAR SE
(r1,r2=1,2)
ygenel= c1 y1 e t +c2 y 2 e t
1
136
KATLI KK VAR SE (r1=r2=r=)
ygenel= c1 y1 et+c2( y1 t+ y 2 )et

KKLER KOMPLEKS SE
(r1=(+i), r2=(-i))
e(-i)t =et(cost-isint)
e(-i)t =et(cost+isint)
ygenel=c1 y1 e(-i)t +c2 y 2 e(+i)t
7.5. LNEER DENKLEM SSTEMLERNN ZM
1 1 0
2 1 y
y = 1
2 1 1
'
diferansiyel denklem sisteminin genel zmn bulunuz.
zm:
y=Ay
1
det 1
2
det(A-I)=0 oluturularak zdeerler:
2
1
1 =(1-)[-(2-)(1+]+[-(1+)+2]=(1-)(2--2)=0
1
1=1
, 2=2 , 3=-1
(3 farkl reel kk)
1=1 iin zvektrler
y 21 = 0
y11 + y 21 + y 31 = 0
2 y11 + y 21 2 y 31 = 0
0 1 0 y11 0
1
1
1 y 21 = 0
2 1 2 y 31 0
y1 = y
~
(1)
y11
= y1 = y 21 =
y 31
y31=-y11
1
0

1
137
2=2
iin zvektrler
y12 + y 22 = 0
y12 + y 32 = 0
2 y12 + y 22 3 y 32 = 0
1 1 0 y12 0
1
0
1 y 22 = 0
2 1 3 y 32 0
y2 = y
( 2)
y12
= y 2 = y 22 =
y 32
y 22 = y12
y 32 = y12
1
1

1
2=-1 iin zvektrler
2 y13 y 23 = 0
y13 + 3 y 23 + y33 = 0
2 y13 + y 23 = 0
2 1 0 y13 0
1
3 1 y 23 = 0
2 1 0 y 33 0
y13
y 3 = y (3) = y 3 = y 23 =
~
y 33
y 23 = 2 y13
y 33 = 7 y13
1
2

7
Farkl reel kk olmas durumunda
ygenel= c1 y1 e t +c2 y 2 e t +c3 y 3 e t

1
idi.
1
1
1
-x
x
2x
ygenel=c1 0 e +c2 1 e +c3 2 e

1
1
7
1
1
1
1 1 y
y = 2
8 5 3
'
zm:
y=Ay
138
1
1
det 2
1
8
5
1 =(1-)[(1-)(-3-)-5]-[2(-3-)-8]+[-10+8(1-)]=-3-2+4+4=0
3
1=-2 , 2=-1 , 3=2
(3 farkl reel kk)
1=-2 iin
1
1 y11 0
3
2
3 1 y 21 = 0
8 5 1 y 31 0
R1
1
1
3
0 7 / 3 5 / 3 2 / 3R + R
1
2
0 7 / 3 5 / 3 8 / 3R1 + R3
3 y11 + y 21 + y 31 = 0
1 R1
3 1
0 7 / 3 5 / 3 R
2
0 0
0 R2 + R3
7 / 3 y 21 5 / 3 y 31 = 0
5
y 31
7
4
y11 =
y 31
7
y 21 =
y31=7 seersek
y11
y1 = y1 = y 21 =
~
y 31
4
5

7
2=-1
1
1
2
2
2 1
8 5 2
y12 0
y = 0
22
y 32 0
2y12+y22+y32=0
y22-2y32=0
1 2 1
1 2 1 1
2 1
0 1 2 0 1 2 0 1 2
0 1 2 0 1 2 0 0 0
y22=2y32
2y12=-3y32 y12= -3/2 y32
y32= 2 seersek
y12
y 2 = y 2 = y 22 =
~
y 32
3
4

2
2=2 iin
1 y13 0
1 1
2 1 1 y = 0
23
8 5 5 y 33 0
-y13+y23+y33=0
y23 +y33=0
1
1 1
0
1
1
0 13 13
y23 =-y33
1 1 1
0 1 1
0 0 0
y13=0
139
y33=1 seersek
y13
y 3 = y 3 = y 23 =
~
y 33
0
1

1
Farkl reel kk olmas durumunda
ygenel= c1 y1 e t +c2 y 2 e t +c3 y 3 e t

1
idi.
4
3
0
2x
-2x
-x
ygenel=c1 5 e +c2 4 e +c3 1 e

7
2
1
Hermitian Olmayan Sistemler

Eer Amatrisi hermitian deilse,
x=Ax
sisteminin zmlerini bulmak daha karmaktr. A nn reel matris olduu kabul edilirse, Amatrisinin
zdeerleri iin durum oluur.
1) Ann tm z deerleri reel ve farkldr. Sistemin genel zm
xgenel= c1 y1 e t +c2 y 2 e t +...................+.cn y n e t

1
dir.
2) Ann baz zdeerleri kompleks elenikleri ile bulunur.
3) Ann baz zdeerleri katl bulunur.
7.6. Kompleks zdeerler

x=Ax
sistemi ele alnsn. A matrisi reel deerli olsun .Bu durumda det(A-)=0 karakteristik
denklemin katsaylar reel olacandan, karakteristik denkleminin kkleri olan zdeerlerin bir
ksm kompleks elenikleri ile bulunabilir rnek olarak A nn zdeerleri(Kkler )kompleks ise
( 1=+i , 2=-i ) bunlara kar gelen zvektrlerde kompleks eleniklidir.
( x1 =a+ib, x 2 =a-ib )
a, b reel
Dolaysyla ele alnan diferansiyel denklemin genel zm
x(1)(t)= c1 x1 e 1t
x(2)(t)= )= c1 x 2 e 2t
140
x1 =(a+ib) ve 1=+i olduu dikkate alnarak x(1)(t) reel ve sanal ksmlara ayrlrsa
x(1)(t)= e t (a cos t b sin t ) + ie t (a sin t + b cos t ) olur.
Ksaca yukardaki eitlikte reel ksmna u(t) ve sanal ksma v(t) denirse (u(t) ve v(t) reel deerli
fonksiyonlar)
x(1)(t)= u(t)+i v(t)
eklinde elde edilir. rnek olarak A nn iki zdeeri (
zdeerleri reel ve farkl ise, genel zm
1=+i , 2=-i )
ygenel= c1 u(t)+c 2v(t)+ c3y1e 1t+ c4y2e 2t+.....
x = 2
1
'
ve dier tm
+ cnyne nt
1
x diferansiyel denklem sisteminin genel zmn bulunuz.
1

2
zm:
x=Ax
1
2
x
x = 11
x 21
x12
x 22
2
= ++5/4=0
1

2
1=-1/2+i
, 2=-1/2-i
kompleks kk
1=-1/2+i iin zvektrler
i 1 x11 0
1 i x = 0
21
-ix11=-x21
x11=1 ile
x 1
x1 = 11 =
x 21 i
1=-1/2-i iin z vektrler
i 1 x12 0
1 i x = 0
22
ix12+x22=0
ix12=-x22
x 1
x 2 = 12 =
x 22 i
141
Not: Kompleks kk durumunda bir kk iin zm yapmak yeterlidir, ,ikinci kkn zm iin sadece
ilk kompleks kk iin bulunan zmdeki sanal ksmlar iaret deitirir.
Genel zm:
xgenel=c1 x1 e(-i)t + c1 x 2 e(+i)t

eklindedir.
xgenel= c1 e(-1/2+i)t+ c2 e(-1/2-i)t

i
i
e(-1/2+i)t=e-t/2(cost+isint)
e(-1/2-i)t= e-t/2(cost-isint)
1
1
xgenel= c1 e-t/2(cost+isint)+ c2 e-t/2(cost-isint)
i
i
xgenel= c1 e-t/2(cost+isint)+ c2 e-t/2(cost-isint)+ ic1 e-t/2(cost+isint)-i c2 e-t/2(cost-isint)
=e
-t/2
[(c1+c2)cost+i(c1-c2)sint]+ e-t/2[i(c1-c2)cost-(c1+c2)sint]
(c1+c2)=C1
i(c1-c2)=C2
DERSEK
sin t t / 2
cos t t / 2
e
e
xgenel= e-t/2[C1cost+C2sint]+ e-t/2[C2cost-C1sint] = c1
+ c 2
cos t
sin t
VEYA
e(-1/2+i)t=e-t/2(cost+isint)
1
x (1) (t)= e-t/2(cost+isint)
i
x (1)(t) reel ve sanal ksmlara ayrlrsa
cos t t / 2 sin t t / 2
e
e
=
= u (t ) + iv(t )
+ i
cos t
sin t
142
u(t) ve v(t) bulunduundan x(1)(t) eleniini bulmadan da genel zm bulunur. Buradan

ele alnan diferansiyel denklemin genel zm
cos t
sin t
e t / 2
e t / 2 + c 2
ygenel= c1 u(t)+c 2v(t)= c1
cos t
sin t
1 0 0
y = 2 1 2 y
3 2 1
'
zm:
y=Ay
0
0
1
det 2
1 2 =(1-)[(1-)(1-)+4]=(1-)(2-2+5)=0
2
1
3
1=1
, 2=1-2i
, 3=1+2i
1=1 iin
0 0 0 y11 0
2 0 2 y = 0
21
3 2 0 y 31 0
2 y11 2 y 31 = 0
y11 =y31
y21=-3/2 y31
3 y11 + 2 y 21 = 0
y11
y1 = y1 = y 21 =
~
y 31
2
3

2
143
2=1-2i
iin zvektrler
2iy12 = 0
2 y12 + 2iy 22 2 y 32 = 0
3 y12 + 2 y 22 + 2iy 32 = 0
2i 0 0 y12 0
2 2i 2 y = 0
22
3 2 2i y 32 0
y12
y 2 = y 2 = y 22 =
~
y 32
3=1+ 2i
y12 = 0
y 22 = iy 32
y32=1 ise
0
i

1
iin zvektrler
0
2i 0
2 2i 2
3
2 2i
2 yi13 = 0
2 y13 2iy 23 2 y 33 = 0
3 y13 + 2 y 23 2iy 33 = 0
y13 0
y = 0
23
y 33 0
y13
y 3 = y 3 = y 23 =
~
y 33
y13 = 0
y 23 = iy 33
0
i

1
Not: Kompleks kk durumunda bir kk iin zm yapmak yeterlidir, ,ikinci kkn zm iin sadece
ilk kompleks kk iin bulunan zmdeki sanal ksmlar iaret deitirir.
Genel zm:
ygenel= c1 y1 e t + c2 y 2 e(-i)t + c3 y 3 e(+i)t

1
eklindedir.
2
0
0
t
(1-2i)t
ygenel= c1 3 e + c 2 i e
+ c3 i e(1+2i)t
2
1
1
e(-i)t = et(cost - isint)

e(+i)t = et(cost + isint)
idi
(1+2i 1-2i iin)
e(1-2i)t = et(cos2t- isin2t)

e(1+2i)t= et(cos2t + isin2t)
(1-2i)t
c 2 (-i) e
+ c3 (i) e(1+2i)t=iet(- c 2 e-2t + c3 e2t)
(i2=-1)
144
=et(- c3 (icos2t-sin2t)- c 2 (icos2t+sin2t))

=et[i( c3 - c 2 )cos2t-( c 2 + c3 )sin2t
i( c 3 - c 2
)= c2,
-( c 2 + c3 )=c3 ile gsterirsek

t
= e (c2cos2t+c3sin2t)
(1-2i)t
c2 e
+ c3 e(1+2i)t= c 2 et(cos2t-isin2t)+ c3 et(cos2t+isin2t)
=et[( c 2 + c3 )cos2t+i( c3 - c 2 )sin2t)

( c3 - c 2 )= c2,
-( c 2 + c3 )=c3 ile gsterdiimizden
= et[-c3cos2t+c2sin2t)]
2
0
0
t
(1-2i)t
ygenel= c1 3 e + c 2 i e
+ c3 i e(1+2i)t
2
1
1
2
0
0
t
t
ygenel= c1 3 e + c2 cos 2t e +c3 sin 2t et

2
sin 2t
cos 2t
VEYA
2=1+ 2i
iin zvektrler
0
2i 0
2 2i 2
3
2 2i
2 yi13 = 0
2 y13 2iy 23 2 y 33 = 0
3 y13 + 2 y 23 2iy 33 = 0
y13 0
y = 0
23
y 33 0
y13
y 2 = y 2 = y 23 =
~
y 33
y13 = 0
y 23 = iy 33
0
1

i
olsa
145
0
0
(1+2i)t
1 e
veya 1 et(cos2t + isin2t) ile reel ve sanal ksmlara ayrlrsa

i
i
0
0
t
t
x (t)= cos 2t e +i sin 2t e =u(t)+iv(t)

sin 2t
cos 2t
(2)
(u(t),v(t) bulunduundan x(2)(t) nin elenii bulunmadan da genel zm bulunur) genel

zm: c1 , c 2 , c3 keyfi sabitler olmak zere
ygenel= c1y1e 1t +c2 u(t)+c 3v(t)
2
0
0
t
t
ygenel= c1 3 e +c2 cos 2t e +c3 sin 2t et

2
sin 2t
cos 2t
7.7. KATLI KK DURUMU

r= zdeeri , Amatrisinin katll iki olan bir zdeeri olsun ve bu zdeere kar gelen
birtane x1 zvektr olsun Bu durumda sistemin zm
x(1)(t)= x1 et
(1)
eklindedir. Ve x1 vektr
(A-I) x1 =0
(2)
denklemini salar . Sistemin ikinci zm
x(2)(t)= x1 tet+ x 2 et
(3)
eklinde aranr. (3) denklemindeki x1 (2) denklemini salar, x 2 ise
(A-I) x 2 = x1
(4)
den bulunur. ksaca 2 katl kk durumunda bulunan ilk zm, eitliin sa tarafna yazlarak
ikinci kk deeri iin zm elde edilir. Genel zm
xgenel= c1 x(1)(t) + c2 x(2)(t)= c1 x1 et+c2( x1 t+ x 2 )et

dir.
146
r= zdeerinin katllnn olmas durumu

I. durum
r= katl zdeerine x1 , x 2 ve x 2 lineer bamsz zvektrleri kar gelsin . Bu durumda

lineer bamsz zmler
x(1)(t)= x1 et
x(2)(t)= x 2 et
x(3)(t)= x3 et
eklindedir.
II.durum
r= katl zdeerine kar bir tane lineer bamsz zvektrn kar geldii
varsaylsn. Bu durumda ilk zm
x(1)(t)= x1 et
(5)
ile, ikinci zm
x(2)(t)= x1 tet+ x 2 et
(6)
ile ve nc zm ise
x(3)(t)= x1
t 2 t t t
e + x 2 t e + x3 e
2!
(7)
ile bulunur. (7) denklemindeki x1 (2) denklemini, x 2 (4) denklemini salar ve x3 ise
(A-I) x3 = x 2
(8)
denkleminden belirlenir. (8) denkleminin zm x3 e gre bulunabilir. x 3 ve x 2 vektrlerine

genelletirilmi zvektrler denir.
III.durum
r= katl zdeerine kar iki tane lineer bamsz x1 ve x 2 zvektrleri kar

geliyorsa, ele alnan denklem sisteminin iki zm
x(1)(t)= x1 et
x(2)(t)= x 2 et
eklindedir. nc zm ise
x(3)(t)= tet+ x3 et
147
= c1 x(1)(t) + c2 x(2)(t) seilirse
Burada
(A-I) x3 =
(9)
denklemi zlebilir. c1 ve c2 yle seilebilir ki (9) denkleminden x3 zlebilir. Buradan

x(1)(t), x(2)(t) ve x(3)(t) zmleri r= zdeerine kar gelen lineer bamsz zmler olurlar.
rnek:
1 1
x' =
x diferansiyel denklem sisteminin genel zmn bulunuz.
1 3
zm:
x=Ax
1
(1 )
2
2
1
=(1-)(3-)+1= -4+4=(-2) =0
(
3
1=2
, 2=2
2 katl kk
1=2 iin
1 1 x11 0
=
1
1 x 21 0
x11=-x21
x 1
x1 = 11 =
x 21 1
1
eitliin sa tarafna yazlarak ikinci kk deeri iin
1
2 katl kk durumunda bulunan zm

zm elde edilir
1 1 x12 1
=
1
1 x 22 1
1 1 1 1 1 1
=
-x12-x22=1
1
1
1
0
0
0
x 1
x 2 = 12 =
x 22 2
148
Genel zm 2 katl kk olmas durumunda (1= 2=)
xgenel= c1 x1 et+c2( x1 x+ x 2 )et

idi.
xgenel= c1 e2t+c2( x+ )e2t

1
1
2
7.9. HOMOJEN OLMAYAN LNEER SSTEMLER

Kegenletirme(Diyagonalletirme) Metodu
dx
= Ax+f(t)
dt
formundaki sistemin zm aranr. Bu ilem iin
A matrisinin zdeerlerine karlk gelen zvektrler bulunur

Kolonlar bu zvektrlerden oluan T matrisi oluturulur, bu T dnm matrisi ile
x11
x 21
x
T = 31
.
.
x
n1
x12
x 22
x32
x33
.
.
.
.
xn2
. . x1n
. . x2n
. . x3n
= T = x1
. . .
. . .
. . x nn
x2
.. x n
x=Ty
olacak ekilde yeni bir y baml deikeni tanmlanr. Bu ifade x=Ax+f(t) de yerine konursa
Ty=ATy+f(t)
olur. Bu denklemin her iki taraf T-1 arplarak
y=(T-1AT)y+ T-1f(t)=Dy+h(t)
149
denklem sistemi elde edilir. Bu eitliktediki D matrisi Ann zdeerlerini kegeninde

bulunduran bir matristir.
0
1
D = T AT =
.
2
.
0
. 0
. 0
. n
.
(3) sistemi n tane y1(t),.............yn(t) denklemlerinin bir sistemidir. Ksaca (3) sistemi skaler
formda
y k' = k y k (t ) + hk (t )
k=1,2,3,....................n
eklinde yazlabilir. Buradaki hk (t ) ler f1(t),.............fn(t) lerin belli bir lineer kombinasyonu
eklindedir.4 denklemleri k=1,2,3,....................n iin birer birinci mertebeden liner denklem

olduklarndan, birinci mertebeden diferansiyel denklemlerin zmlerinin aranmas teknii ile
zmleri bulunur. ck lar sabit olmak zere
t
y k (t ) = e k t e k t hk ( s )ds + c k e k t
k=1,2,3,....................n
to
T dnm matrisi ile

arplarak (x=Ty de) (5) in sa tarafndaki integralli
terimden (1) sisteminin zel zm, c e den ise x=Ax
homojen denklem sisteminin genel zm bulunur.
elde edilen yk(t) ler dikate alnarak (5) sistemi
kt
rnek:
1 1 e 2 t
x' =
diferansiyel denklem sisteminin genel zmn kegenletirme metodu
x+
t
4 2
2e
kullanarak bulunuz.
zm:
x=Ax
1
(1 )
=(1-)(-2-)-4=2+-6=0
4
(2 )
1=-3
, 2=2
2 farkl reel kk
150
1=-3
4 1 x11 0
4 1 x = 0
21
4x11=-x21
x 1
x1 = 11 =
x 21 4
2=2 iin
1 1 x12 0
4 4 x = 0
22
x 1
x 2 = 12 =
x 22 1
x12=x22
1 1
4 1
zvektrleri ieren matrisi T ile gsterirsek T=
x=Ty x=Ax+f(t) de yerine konursa

Ty=Aty+f(t)
olur. Bu denklemin her iki taraf T-1 arplarak
3 0
0 2
D=
y=(T-1AT)y+ T-1f(t)=Dy+ T-1f(t)

T-1 in hesab
1 1 1
1 1 1 0
1 1 1 0

4
4 1 0 1
0 5 4 1
0 1 5
1
5
1
5
5
1
T-1 = 4 5
1
1 0 1
0
5
5
1 0 1 4
1
5
5
5
y=Dy+ T-1f(t) oluturulursa
y1' 3 0 y1 15 15 e 2t
=

y + 4
'
1
0
2
y
2e t
2 5
2
5
y=
1
2
y1' + 3 y1 = e 2t + e t
5
5
4
2
y 2' 2 y 2 = e 2t e t
5
5
integrasyon arpan yardmyla
151
[y e ] = 15 e
3t '
[y e ] = 54 e
2t '
2
+ e 4t
5
4t
1
1
y1e 3t = e t + e 4t + c1
5
10
2
1
2
e t y 2 e 2 t = e 4 t + e t + c 2
5
5
5
1
1
y1 = e 2t + e t + c1 e 3t
5
10
1
2
y 2 = e 2t + e t + c 2 e 2t
5
5
bulunur. Buradan
y1 15 2t 110 t c1e 3t
e + 2t
e +
=
2 5
y 2 15
c2 e
y=
Bu sistemin her iki taraf T dnm matrisi ile arplrsa genel zm(x=Ty)
2t
t
3t
1 1 15 e + 110 e + c1e 1 e t + c1e 3t + c 2 e 2t
= 2
x=Ty=
2t
t
2t
2t
3t
2t
4 1 15 e + 2 5 e + c 2 e e 4c1e + c 2 e
veya
0 2t
1
1
e + c1 e 3t + e 2t
1
4
1
t
x= 2 e +
Parametreleri Deiimi Metodu
dx
= Ax+f(t)
dt
diferansiyel denklem sisteminde
x=Ax homojen sistemine kar gelen temel matrisinin bulunduu farzedilsin.
Homojen sistemin zm xh= (t) c eklinde olduundan c yerine u(t) yazlarak
x= (t) u(t)
eklinde zm aranr, u(t), (t) u (t)=f(t) koulu salayacandan ui(t) ler

ve bunlardan integral alnarak ui(t) ler belirlenir. Ve x= (t) u(t) yerlerine
konarak genel zm elde edilir.
152
dx1
= x1 2 x 2 + cos t
dt
dx 2
= 2 x1 + x 2 sin t
dt
1 2 2
2 1 = -2-3=0
sistemini znz.
1=3
2=-1 (farkl 2 reel kk)
1=3
2 2 x11 0
2 2 x = 0
21
x11=-x21
x 1
x1 = 11 =
x 21 1
2=-1 iin
2 2 x12 0
2 2 x = 0
22
x12=x22
x 1
x 2 = 12 =
x 22 1
1 3t
1
e + c2 e-t
1
1
xhomojen=c1
x1= c1e3t+c2e-t
x2=-c1e3t+c2e-t
sabitlerin deiimi metodu kullanlarak
dx1
dx
= 3c1 e 3t c 2 e t + c1' e 3t + c 2' e t
; 2 = 3c1 e 3t c 2 e t c1' e 3t + c 2' e t
dt
dt
x1, x2 ,
dx1 dx 2
ifadeleri verilen sistemde yerlerine konursa
ve
dt
dt
153
3c1e 3t c 2 e t + c1' e 3t + c 2' e t = c1e3t+c2e-t+2 c1e3t-2c2e-t+cost

c1' e 3t + c 2' e t = cos t
(1)
3c1e 3t c 2 e t c1' e 3t + c 2' e t = -2c1e3t-2c2e-t- c1e3t +c2e-t-sint

c1' e 3t + c 2' e t = sin t
(2)
(1) ve(2) den c1 ve c2 bulunur xhomojen de yerlerine konarak xgenel elde edilir.
1 t
e (cos t sin t )
2
1
c1' = e 3t (cos t + sin t )
2
2c 2' e t = cos t sin t
c 2' =
1
c1' e 3t + (cos t sin t ) = cos t
2
c2=1/2 et cost+K1
c1=-1/10 e-3t(2cost+sint)+K2
Homojen zmden
x1= u1e3t+u2e-t
x2=-u1e3t+u2e-t yazlarak
u1' e 3t + u 2' e t = cos t

u1' e 3t + u 2' e t = sin t
e 3t
e t
(t) u(t)=f(t) oluturulursa = 3t t

e
e
ile
1 t
e (cos t sin t )
2
1
u1' = e 3t (cos t + sin t )
2
2u 2' e t = cos t sin t
u 2' =
1
u1' e 3t + (cos t sin t ) = cos t
2
u2=1/2 et cost+K1
u1=-1/10 e-3t(2cost+sint)+K2 elde edilir. u1 ve u2 nin karlklar

x1= u1e3t+u2e-t
x2=-u1e3t+u2e-t yerlerine yazlarak genel zm bulunur.
-t
x1=-1/10(2cost+sint)e3t+K2e3t+1/2cost+K1e
-t
x2=-1/10(2cost+sint)e3t+K2e3t+1/2cost+K1e
154

04 Matris Lin DNK

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

04 Matris Lin DNK

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

7.

BRNC MERTEBEDEN LNEER DENKLEM SSTEMLER

eklinde gsterilir. A matrisinin i inci satr j inci stununda

ise AT, A ve A* gsteriniz.

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

Toplam: A(mxn) ve B(mxn) iki matrisin toplam karlkl

Skalerle arpm: A(mxn) matrisinin tm elemanlarnn o skalerle

A = AT ise Simetrik matris

A-1 nin hesab

A111 A12 A221

det A12 ile

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

vektrleri iin c1, c2,

ise lineer bamldr. c1= c2=

,ck lardan biri sfrdan

=ck=0 ise lineer bamszdr.

x(1), x(2)..............,x(k) vektrlerinin bamsz olmas iin gerekli ve yeterli

x = 2 , x = 1 , x = 1 vektrlerin lineer baml olup olmadn

aratrnz .lineer baml ise aralarndaki lineer banty bulunuz.

x(1),x(2),x(3) lineer bamldr.

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

mevcut denklem says=2, bilinmeyen says=3 rank=3-2 ,1 bilinmeyen keyfi

yleyse verilen fonksiyonlar lineer bamszdr.

***Her matris iin anahtar:

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

LNEER DENKLEM SSTEMLER

Eer Amatrisi nonsingler ise(detA0 ) Ax=K sisteminin tek zm

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

Geniletilmi matrise elemanter satr ilemleri uygulanarak A matrisi gen

Elemanter satr ilemleri

A= 1 0 1 matrisinin tersini elemanter satr ilemleri yardmyla

R1+R2 ve -2R1+R3 satr ilemleri ile

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

eklinde tanmlanr. A(t) nin integrali ise;

A(t )dt = aij (t )dt

A(t) ve A(t )dt = ?

Analizin birok kural matris fonksiyonuna geniletilebilir. Bunlar aadadr.

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

2.satrla 3 satr yer deitirelim

(-1)R1+R2, (-3/2) R1+R3 ve (-2) R1+R4 satr ilemlerini uygular ve

elde edilir. Daha sonra da srasyla (3R2+R4), (R4/5) ve (-R3+R4) satr

elde edilir. x3-2x4=-2

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

x1=-66, x2=27, x3=6, x4=4 bulunur. x genel

Bu forma Gauss Jordan Eleminasyonudenir.

sisteminin genel zmn bulunuz.

a)sistemin zlebilmesi iin H=? (H=5/2)

denklem sistemini znz.

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

4) A*x=K sisteminin genel zmn hesaplaynz.

(-2R1+R2 ) ve ( R1+R3 ) satr ilemleri uygularsak

buradan (R2-R3 ) ve (R2/5) ile

Bilinmeyen says(n)=3, elimizde gerekten var olan denklem says(u)=2 o

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

Verilen sistem A*x=0 (homojen olsa)

1.satr 3.satrla yer deitirelim 2 1 1 1

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

H=5/2 yerine konursa

n=4 rang(r)=3 n-r=1 keyfi parametre seilebilir

DFERANSYEL DENKLEMLER UFUK ZERMAN 7/12/2006

xgenel= xzel +xhomojen

homojen zm iin:(A*x=0 sistemi)

x2=-2c x hom ojen