IZVODI ZADACI ( III deo)

Izvodi imaju iroku primenu. O upotrebi izvoda u ispitivanju toka funkcije ( monotonost, ekstremne vrednosti,
prevojne take, konveksnost i konkavnost) bie posebno rei u delu o funkcijama.
Ovde emo pokazati na nekoliko primera kako reavati zadatke u kojima se trai da 'neto' bude
maksimalno ili minimalno.
To su tei zadaci, mogu biti i ispitni na nekim fakultetima. Zahtevaju odlino poznavanje cele srednjokolske
matematike , moramo najee nacrtati sliku i postaviti problem tako to oformimo funkciju sa jednom ili dve
nepoznate i od nje naemo izvod. Kad prvi izvod izjednaimo sa nulom dobijemo traeno reenje.

ZADACI:
1. U krunici poluprenika r upisan je pravougaonik maksimalne povrine. Odrediti dimenzije
pravougaonika i maksimalnu povrinu.
Reenje:
Najpre moramo skicirati problem i nai odgovarajuu vezu izmeu podataka:

2r

b
a

Znamo da se povrina pravougaonika rauna po formuli P = ab

Na posao je da a ili b izrazimo preko r i to zamenimo u formuli za povrinu.
Primeniemo pitagorinu teoremu na ofarbani trougao:
( 2r ) 2 = a 2 + b 2
4r 2 = a 2 + b 2 odavde je a 2 = 4r 2 b 2 to jest

a = 4r 2 b 2

P = ab
P = b 4r 2 b 2

Od ove povrine traimo izvod 'po b, ali pazimo jer r moramo tretirati kao konstantu!

P` = b` 4r 2 b 2 + ( 4r 2 b 2 )`b
P` =

4r 2 b 2 +

P`=

4r 2 b 2 +

P` =

P` =

2b
2 4r 2 b 2
b2
4r 2 b 2

Pazi , izvod sloene funkcije je ovo!

Nadjemo zajedniki...

4r 2 b 2 b 2
4r 2 b 2
4r 2 2b 2
4r 2 b 2

P`= 0 je za

Sad ovo izjednaimo sa 0. ( Samo brojilac, naravno)

4r 2 2b 2 = 0 a odavde je b = r 2 , pa to zamenimo u

a = 4r 2 b 2 i dobijamo

a = 4r 2 2r 2
a = 2r 2

a=r 2

a kako smo ve nali da je b = r 2 to zakljuujemo da je traeni pravougaonik ustvari kvadrat ija

je stranica a = r 2 , pa e traena povrina biti:

P = a 2 = ( r 2 ) 2 = 2r 2

Jedna napomena: Bilo bi nam malo lake da smo umesto funkcije P = b 4r 2 b 2

P=

posmatrali funkciju

4b 2 r 2 b 4 koju smo dobili kad b uvuemo pod koren. Ili jo bolje da posmatramo neku funkciju ,

nazovimo je recimo f = 4b 2 r 2 b 4 , koja ima istu maksimalnu vrednost kao i funkcija

4b 2 r 2 b 4 .

Jo jedna napomena: Kako da znamo da je dobijeno reenje ba maksimum, odnosno minimum?

Trebalo bi nai drugi izvod i to potvrditi jer ako je f ``>0 u nekoj taki , onda je ta taka minimum a ako je
f ``< 0 u nekoj taki ,onda je ta taka maksimum. Ovo ispitujte ako trai Va profesor!

2. U polukrunici poluprenika r upisan je trapez, ija je vea osnovica prenik krunice.Odrediti visinu
i manju osnovicu trapeza, tako da mu povrina bude maksimalna.
Reenje:

b
c

h
a-b
2

b
2

2r = a
Povrina trapeza se kao to znamo rauna po formuli : P =

a+b
h
2

Na osenenom trouglu emo primeniti pitagorinu teoremu:

b
h2 = r 2
2
P=

pa je h = r 2

a+b
2r + b
h=
2
2

r2

b2
4

b2
4

malo prisredimo i dobijamo

( 2 r + b ) 4r 2 b 2
P=
moemo odavde traiti izvod ili je moda pametnije da prvo sve uvuemo pod koren...
4

P=

( 2 r + b ) 2 ( 4r 2 b 2 )
4

Sada moemo posmatrati samo funkciju (2r + b)2(4r2 b2) koja ima istu maksimalnu vrednost kao i P.
Dakle, obeleimo sa (uzmite neko slovo) G = (2r + b)2(4r2 b2) i naimo njen izvod po b
G = (2r + b)2(4r2 b2)
G` = 2(2r + b) (4r2 b2) + (-2b) (2r + b)2 izvuemo zajedniki...
G` = (2r + b)[ 2(4r2 b2) -2b (2r + b)]
G` = (2r + b)[ 8r2 2b2 4rb 2b2]
G` = (2r + b)[ 8r2 4rb 4b2]

Ovo sada izjednaavamo sa 0.

G` = 0
(2r + b)[ 8r2 4rb 4b2] = 0 odavde je 2r + b= 0 ili 8r2 4rb 4b2= 0
Iz

2r + b= 0 dobijamo b= - 2r to je oigledno nemogue, pa dakle mora biti:

8r2 4rb 4b2= 0

2r2 rb b2= 0

podelimo sve sa 4
napravimo proizvod ( Ima objanjeno u delu I godina,na sajtu), a moe da se radi i kao

kvadratna...
(r - b)(b + 2r ) = 0 Odavde je oigledno r = b

b2
h= r
pa kad zamenimo r = b dobijamo
4
2

P=

h=

r 3
2

a+b
2r + r r 3 3r r 3
3r 2 3
h=
=
=
2
2
2
2 2
4

3. Odrediti dimenzije pravog krunog valjka , maksimalne zapremine, koji se moe upisati u pravu
krunu kupu poluprenika R i visine H.

Reenje:
B

H-x
H
Q

x
r
C

A
Naravno, prvo nacrtamo sliku

Uoimo trouglove BCA i BQP. Oni su oigledno slini, pa su odgovarajue stranice proporcionalne:

CA : QP = BC : BQ
R : r = H : ( H-x )

to jest
gde je sa x obeleena visina valjka ( vidi sliku)

R(H x) = rH
RH Rx = rH
RH rH = Rx

i odavde je

x=

(R r)H
R

Znamo da se zapremina valjka rauna po formuli : V = r2 Hv to jest ,poto smo visinu obeleili sa x

V = r2 x
V = r2

V=

(R r)H
R

(r 2 R r 3 ) H
R

(2rR 3r 2 ) H
V `=
R

sredimo ovo i nadjimo izvod po r

Pazi , kad radimo izvod po r , sve ostale nepoznate su kao konstante!

(2rR 3r 2 ) H
sada ovo izjednaimo sa 0 . Dakle V` = 0 za
= 0 to jest
R

2rR 3 r2 = 0
r(2R 3r) = 0

Vmax = (

pa je odavde

2R 2 H 4 R 2 H
)
=
3
3
27

r=

2R
(R r)H
H
, vratimo ovo u x =
i dobijamo x =
3
R
3

4. Meu svim pravim kupama opisanim oko lopte poluprenika R , odrediti onu ija je zapremina
minimalna.

Reenje:

Kao i obino, prvo moramo nacrtati sliku:

H-R
R

. sM

N
R

.
O

Uoimo trouglove OAB i MNB. Oni su slini jer imaju po dva ista ugla. Iz njihove slinosti sledi
proporcionalnost odgovarajuih stranica.

OA : MN = AB : BN
r:R =

Znamo da je s2 = r2 + H2 to jest s = r 2 + H 2

r 2 + H 2 : (H R)

r(H R) = R

r2 + H 2

kvadriramo

r2(H R)2 = R2 (r2 + H2) sredimo i izrazimo H...

H=

2r 2 R
r2 R2

Zapremina kupe se rauna po formuli : V =

1 2
r H Ovde zamenimo H to smo izrazili...
3

V=

1 2
r H
3

1 2
2r 2 R
V= r 2
3
r R2

malo prisredimo...

V=

2 r 4 R
3 r 2 R2

V `=

2 4r 3 R (r 2 R 2 ) 2r (r 4 R )
3
(r 2 R 2 ) 2

V`=

2 4r 5 R 4r 3 R 3 2r 5 R
3
(r 2 R 2 ) 2

V`=

2 2r 5 R 4r 3 R 3
3 (r 2 R 2 ) 2

odavde traimo izvod po r i pazimo, jer je R kao konstanta i u pitanju je izvod kolinika!

naravno V `= 0

2 r5R 4r3R3 = 0 pa je odavde

2r3R (r2-2R2) = 0

to jest r2-2R2 = 0

H=

2r 2 R
= 4R , dakle H = 4R
r2 R2

V=

1 2
r H
3

pa je r =

kad zamenimo r i H dobijamo:

Vmin=

1
( 2 R)2 4R
3

Vmin=

8 3
R
3

2 R , vratimo se da nadjemo H

5.

Date su take A(0,a) i B(0,b), gde je 0 < a < b. Odredi koordinatu x take C(x,0) gde je x > 0 tako

da se du AB vidi pod maksimalnim uglom iz take C.

Reenje:

I ovde emo najpre nacrtati sliku i postaviti problem:

B(0,b)

.
.

A(0,a)
max
ugao

.
C(x,0)

Ideja je da koristimo formulicu za ugao izmeu dve prave tg =

Nai emo koeficijente pravca za pravu AC i za pravu BC.
Iskoristiemo formulicu k =

y 2 y1
.
x2 x1

Za pravu AC je k1 =

y 2 y1 0 a
a
=
=
x2 x1 x 0
x

Za pravu BC je k 2 =

y 2 y1 0 b
b
=
=
x2 x1 x 0
x

k 2 k1
.
1 + k1k 2

b a
+
k 2 k1
x
x = sredimo = x(a b) znai da je :
Sada je tg =
=
a
b
1 + k1k 2
x 2 + ab
1+
xx

tg =

x(a b)
x(a b)
odnosno = arctg 2
Sad od ovog traimo izvod:
2
x + ab
x + ab

= arctg

x(a b)
x 2 + ab

x ( a b)
`=

2
2
x(a b) x + ab
1+ 2

x + ab
1

`=

1
x 2 + ab 2 x 2
(
a

b
)
pokratimo i spakujemo
( x 2 + ab) 2 + x 2 (a b) 2
( x 2 + ab) 2
( x 2 + ab) 2

(a b)(ab x 2 )
`= 2
( x + ab) 2 + x 2 (a b) 2

Sad ovo izjednaimo sa 0, naravno samo brojilac!

ab x2= 0 pa je x2= ab odnosno traeno reenje je x =

ab

Dakle koordinata x je geometrijska sredina koordinata a i b !

ZA RADOZNALE: POGLEDAJ PROBLEM SLIKA NA ZIDU I PRIMENI OVO REENJE!