63

III.4.KONDANSATRLER,
SIA, DELEKTRK
III.4.0l. KONDANSATR, SIA
Yk depolayan sistemlerden olan kondansatrler eitli elektrik devrelerinde yaygn olarak
kullanlmaktadr. rnek olarak kondansatrler; radyo alclarnn frekans ayarlarnda, otolarn
ateleme sistemindeki kvlcmlar yok etmede, elektronik flalarda enerji depolamada ve g
kaynaklarnda filtre olarak kullanlrlar.
Herhangi bir ortamda aralarnda belli bir uzaklk bulunan zerlerinde eit ve zt yk olan iki
iletkenin oluturduu sisteme geni anlamda kondansatr denilmektedir. Bu iletkenlere ekillerine
baklmakszn kondansatrn plakas denilmektedir ( ekil 0 l ). Konunun daha rahat incelenmesi
ynnden imdilik iletkenlerin bolukta olduunu farz edeceiz. Her iki iletkenin tad yk miktar
Q ve iletkenler arasndaki potansiyel fark V ise kondansatr bu iki nicelikle tarif edilir. Bu durumda
kondansatmrn net yk sfr olup V potansiyelide iletkenler arasndaki potansiyel farkdr. ekil 0l
de verilen kondansatrn plakalarn eit ve zt iaretli olarak
yklemek teknik olarak olduka kolaydr. Bu
balanarak bu elde edilir.

plakalar bir pilin iki kutbuna ksa sreli olarak

64

+Q

-Q

ekil 0 l
Yaplan incelemelere gre bir kondansatrn zerindeki yk ile potansiyel fark doru orantldr ve
bu C orant sabiti olamak zere
Q= C V

(0l)

bantsyla verilir. C sabitine fizik anlamda, kondansatrn sas denilmektedir. Sa, deeri her
zaman pozitif olan fiziksel bir niceliktir. ( 0 l ) amprik bantsndan

C=

V
Q

(02)

dr. S I birim sisteminde sa birimi Farad ' dr ve l Farad = l Volt / l Coulomb olur.
Kondansatrler teknolojide ve fizikte ok kullanlan nemli dzeneklerdir. Sa birimi Farad yerine
onun alt katlarnn kullanlmas gerektiinde
( l mikro Farad ) l F = l0-6 F
( l nano Farad) l n F = l0-9 F
( l Piko Farad ) l p F

= l0-l2 F

dr. Mikro , nano ve piko gibi alt kat belirleyen ekler hangi fiziksel bykln nne gelirse onlar
yukarda gsterilen ekilde kltrler, rnek olarak l C = l0-6 C , l Amp. = l0-6 Amp . v.b
gibi.

Kondansatrler, eitli kullanm amalar iin elektrik alan reten dzeneklerdir. Ayrca
kondansatrn plakalar arasnda elektrik alan iinde elektrik enerjisi depo edilir. rnek olarak,
fotoraf makinalarnn flalar kondansatrlerinde biriken bu enerji vastasyla alr. Bu balamda

65
byk boyutlu kondansatrlerin plakalar arasnda biriktirilen enerjinin ani boalmasndan
yararlanlarak, elektronlarn hzlarn k hzna yakn hzlandran elektron siklotronu '' synchrotron
''

ad verilen cihazlar da teknolojide kullanlmaktadr. Yaadmz ve gelecekteki yzyllar

kondansatrsz dnlemez. Elektronikte ,teknolojide yararlandmz elektronik cihazlarn hemen

hemen hepsinde kondansatrler oka kullanlrlar.
Kondansatrler , esas olarak hava veya baka bir dielektrik ortamla ayrlm birbirlerine bakan yakn
iki iletken levhadan olumu bir dzenektir. Genel olarak paralel dzlem levhalar, ayn eksenli
silindirler veya ayn merkezli kreler biiminde yaplrlar. Bu levhalar arasnda ,bir pil,bir radyo
anteni veya bir baka potansiyel kayna ile, bir potansiyel fark oluturulursa, levhalardan birisi art
dieride etkileim ile eksi olarak yklenir. nce haval

baz kondansatr tiplerini ele alp

inceleyeceiz.

III.4.02. ETL KONDANSATRLER

A ) PARELEL LEVHALI DZLEM KONDANSATR
Kondansatrlerin pratikte en tannan ekli,plakalar aralarndaki uzaklk d olan , iki dzlem paralel
iletken levhadan yaplm olan tipidir ( ekil 0 2 ).

E
ekil 0 2

Burada plakalar arasndaki uzaklk ,plakalarn boyutlarna bakarak kk ise,plakalar arasnda dzgn
bir elektrik alan oluacaktr. Sa 'nn hesab iin , plakalar arasndaki V potansiyel fark ve plakalar
zerindeki Q yk arasndaki ilikiden yararlanrz. Plakalar arasndaki

potansiyel fark, plakalar arasndaki E elektrik alan cinsindende belirtilebilir. Plakalarn dlarna
doru elektrik alan dzgnln kaybetmeye balarsa da ( Kenar etkisi ) i ksmlardaki alan
tamamen dzgn olacaktr.

66

Plakalar arasndan geen bir Gauss yzeyi dnlr buraya Gauss yasas uygulanrsa vede elektrik
alan iddetiyle potansiyel arasndaki V = E.d ilikiside dnlrse sa iin,

o = o E.S = Q

(03)

V = E. d

C=

S
q o E.S
=
= o
d
V
E. d

(04)

elde edilir.
B ) SLNDRK KONDANSATR
Bir silindirik kondansatr ,yaraplar a , b ve uzunluklar l olan ayn eksenli iki silindirden yaplmtr
( ekil 0 3 ) . Kenar etkilerinin en aza indirilmesi amacyla kondansatrn boyunun ok uzun olduu
( l >> b ) kabul edilmitir .

ekil 0 3
ekil 0 3 'de gsterildigi gibi silindirin iki plakas arasnda,noktal igiyle
uzunluu l olan bir Gauss yzeyi ele alalm. Gauss yasasndan

o EdS = o E(2r)l =. Q

E=

Q
2 o rl

gsterilen r yarapl ve

67
ve
b

V = + E. dr =

Q
dr
Q
b
.
=
ln
2 o l r
2 o l
a

olur. Buna gre silindirik kondansatrn sas

C=

b
Q
= 2l o (ln ) 1
a
V

(05

)
olur. Parelel levhal kondansatrn sas gibi bu bantda sadece geometrik etkenlere baldr.
C ) AYNI MERKEZL KRESEL KONDANSATR
nce yaltlm bir tek krenin sasn hesaplayalm. Krenin yarap a

ve yk + Q ve

potansiyeli V olsun: Bu durumda bolukta veya havada krenin sas, Gauss yasasda kullanlarak

C=

Q
= 4 o a
V

(06 )

olarak bulunur. Bu ekilde bir krenin sasn hesapladktan sonra, onun sasn arttrmak amacyla
sadece onun hacminin arttrlmakla deil , daha kullanl bir yol olan onu dier bir krenin iine
sokmakla mmkndr.
Bir kresel kondansatr, yarcaplar a ve b olan ayn merkezli iki kreden olumutur. krenin
+Q ykl ve d krenin doal olarak -Q ykl olduunu dnelim. Her bir krenin kendisinin
oluturaca potansiyellerden hareketle krenin toplam potansiyelini yani kreler arasndaki
potansiyel farkn hesaplarz. Burada Vb = 0 olacana dikkat ediniz, buna gre kreler arasndaki
potansiyel fark

Va Vb = Vab =
ve sa da

Q 1 1
Q b a
=

4 o a b 4 o ab

68

C=

ab
Q

= 4 o
b a
V

(07)

olur.

III.4.03. KONDANSATRLERN SER VE PARALEL

BALANMASI
Elektrik ve elektronik devrelere kondansatrler seri ve paralel olarak balanrlar.
1) Seri Balama
ki veya daha fazla kondansatrn, eer bunlar ykl iseler, seri balanmas iin birinin eksi levhas
dierinin art levhasna balanarak ve buna devam edilerek yaplr. Eer kondansatrler yksz ise
byle bir gereksinim yoktur. (ekil 04) 'de

salar Cl , C2 ve C3 olan kondansatr seri olarak

balanm ve ular arasna V potansiyel fark uygulanmtr.

Q1

Q2

Q3

C1
V1

C2
V2
V

C3
V3

ekil 0 4
Byle bir sistemin hepsine denk say verecek olan edeer sa s aadaki gibi bulunur. Her
kondansatrn ular arasndaki potansiyel farklar V1 , V2 vve V3 olursa Q = Q1 = Q2 = Q3
olacandan,

Q = C1 V1

Q = C2 V2

ve
V = V1 + V2 + V3
olduundan, edeer sa C, V = Q C bantsna gre

Q = C3 V 3

69

Q
Q
Q
Q
=
+
+
C
C1
C2
C3
1
1
1
1
=
+
+
C
C1
C2
C3

(08)

eklinde elde edilir. Bantdan da grlecei gibi, edeer sa , daima seri olarak balanan en kk
sadan daha kk olur.
2) Parelel Balama
Kondansatrler yksz ise (ekil 05) deki gibi olmak zere eer kondansatrler ykl ise , iki veya
daha ok kondansatr parelel balamak iin, hepsinin art ular bir noktaya eksi ularda dier bir
noktaya balanr ( ekil 05 ) .

Q 1 ,C1
A

Q 2 ,C2

Q 3, C3

V
ekil 05
ekilde salar C1 , C2 ve C3 olan kondansatr paralel balanm ve ularndaki potansiyel
farkda V dir. Buna gre sistemin edeer sas
V = V1 = V2 = V3
Q = Ql + Q2 + Q3
Q1 = C1 V

Q2 = C2 V

olduundan ve edeer sa C ise Q = C V olacandan

C V = C1 V + C2 V + C3 V

Q3 = C3 V

70
ve
C = Cl + C2 + C3

(09)

bulunur.

III.4.04. YKL BR KONDANSATRN ENERJS BR

ELEKTRK ALANDA DEPO EDLEN ENERJ
Bir kondansatrn levhalar yani ular bir pilin veya retecin ularna balanr

kondansatr

doldurulur ve daha sonra bu levhalar bir iletken telle birletirilirse, daha ak olarak kondansatr
boaltlrsa, ou zaman bir kvlcm gzlenir ve bir patlama sesi duyulur ve tel snr. Bylece
doldurulmu bir kondansatrde enerji depo edildiini anlam oluruz. Fotoraf makinalarnn
flalarndaki, fla aktndaki sesi hatrlaynz.
Kondansatrlerdeki, yk miktarna gre depolanan enerjinin ne kadar olduunu bilmek olduka
yararldr. Bu enerji, tam tamna kondansatr doldurmak iin, yani elektrik ykn bir levhadan
dierine tamak iin, gerekli ie eittir. Demek ki kondansatr yksz, yani bo, halden yklemek
iin dtan bir enerjiye ihtiya vardr. Ykleme ilemine kondansatr boken balandn ve sonra bir
levhadan kk bir pozitif dq yknn alnp dier levhaya gtrldn dnelim. Bu ilemin
nakledilen yk miktarnn q olan bir annda plakalar arsndaki potansiyel fark

Vab =

q
C

dir. Bu yk miktarnn zerine dq ykn gtrmek iin gerekli dW ii

dW = Vab dq =

q
dq
C

olacaktr. Levhalar yklemek iin yaplan toplam i, yk miktarn sfrdan Q deerine karmak
iin yaplan ie eit olur. Buna gre, toplam i,

1 Q
1 Q2
W = dW =
qdq =
2 C
C o

71

Vab = V =

Q
C

W = Up =

1
1
CV 2 = QV
2
2

olduundan
( 10 )

dr. SI birim sistemine gre Q yk Coulomb, C s Farad ve V potansiyel fark Volt olarak
alndnda, kondansatrde depolanan enerjinin birimide Joulle olacaktr.
Son bantda grlen enerjinin tamam levhalar arasndaki elektrik alanda depo edilir. Paralel levhal
kondansatrlerin u noktalarndaki elektrik alann saaklanmas ihmal edilirse, plakalar arasndaki her
noktada elektrik alan ayndr. Birim hacimdeki enerji veya enerji younluu u ,

1
CV 2
2
u=
=
Sd
Sd
Up

ile verilir. Burada (S. d) plakalar arasndaki hacimdir. Dzlem kondansatrn sas C = o S / d
olduuna gre

o V 2

u=
2 d

( 11 )

bulunur. Dier taraftan E = V / d olduundan, enerji younluu

u=

1
E2
2 o

(l2)

olacaktr. Son bant paralel plakal kondansatrler iin elde edilmesine ramen genel bir ifadedir.
Eer uzayn herhangi bir noktasnda E elektrik alan varsa, o noktada younluu
enerji depolanmtr.

1
0 . E 2 olan bir
2

72

III.4.05. KONDANSATR BALANDIINDA YK

BLMNDE KAYBOLAN ENERJ
Farkl potansiyel farklarnda bulunan iki kondansatr ayn ykl levhalar birbirine baland zaman,
yani paralel olarak balandklar zaman, bu sistemin enerjisi, yk paylalmadan nceki
kondansatrlerin ayr ayr enerjileri toplamndan daha kktr. Balanma ncesi kondansatrlerin
salar Cl , C2 ,, ykleri Q1 ,, Q2 ve potansiyel farklar V1, V2 ise balanma ncesi enerjileri
toplam

1
1
Q1 V1 +
Q V
2
2 2 2
dr. Balanma sonras ykler ve potansiyel farklar srasyla Ql', Q2' ve V1', V2' ise, balandktan
sonraki kondansatlerin enerjileri toplam

1
1
Q1' Vl' 2 +
Q 'V '2
2
2 2 2
olacaktr. Kondansatrler paralel balanmadan nceki enerjileri balandktan sonrakinden byk
olacana gre toplam

1
1
1
1
Q1 V12 +
Q2 V22 >
Q1' V1' 2 +
Q 'V '2
2
2
2
2 2 2
bants yazlabilir. Hi bir elektrik yk kaybolmadna gre, balanma ncesi yk toplamda
balanma sonras yk toplamna eit olacaktr. Bu da bant olarak
Q1 + Q 2 = Q1' + Q2'
eklinde ifade edilir. Ayrca balanma sonras her kondansatrn ular arasndaki potansiyel farkda
ayn olacaktr ( Paralel balama ) .
Bu tr balanmada kaybolan enerji W,

73
W=W - WS
eitliinden elde edilir.
Balanma sonunda ki enerji kayb, yk paylalmas esnasnda havada oluan kvlcm ve devrenin
direncinde I2 R t s kayb ve elektromanyetik dalgalarn yaynlanmas nedeniyle olur.

III.4.06. SIAYA ETK EDEN ETKENLER.

DELEKTRK SABT
Genel olarak, bir elektrik alan tarafndan kutuplanabilen bir ortama DELETRK ad verilir.
Buradaki kutuplanabilme kavram, elektrik alan iine konan maddenin molekllerine ait elektrik dipol
momentlerinin elektrik alanla ayn dorultulu ynelmesini ifade etmektedir. Maddeyi oluturan
molekllerin dipol momentleri ister olsun ister olmasn bir elektrik alan iine konulduklarnda byle
bir momente geici olarak sahip olabilirler ve bunlar ksmende olsa alanla paralel duruma geerler. Bu
nedenle paralel levhalar arasnda boluk bulunan kondansatrn plakalar arasndaki potansiyel fark
plakalar arasna dielektrik madde sokulduunda azalr.

Levhalar arasna bir dielektrik levha sokulunca potansiyel farknda gzlenen bu azalma, levhalar
arasndaki elektrik alan iddetinde de bir azalmay ( nk V = E d dir ) ve neticede birim yzey
bana den ykteki azalmay gsterir. Levhalardan hi bir elektrik yk kamadna gre yzey
yk younluunun byle bir azalmas, ancak dielektrik levhann iki yznde etki ile oluan zt iaretli
ykler nedeniyle olabilir ( ekil 06 ) .

74

ekil 06
Buradaki kutuplanma, nce elektrike ntr olan dielektrik cismin, elektrik alana sokulunca art ve eksi
ykl blgeler gstermesidir. Dielektrik levhada oluan bu tesirlenen veya kutuplanma ykleri, nce
alana zt olan bir elektrik alan olutururlar ve levhalar arasndaki elektrik alan azaltrlar.
Bir kondansatrn plakalar arasnda boluk veya hava varken sas Co = Q / Vo dr. Levhalar
arasna bir dielektrik levha sokulduunda sas C = Q / V olacaktr. Q sabit kaldna gre ve de
V < Vo olduu gzlendii
iin, C > Co olacaktr. Burada C sasnn Co sasna oranna
dieletrik maddenin dielektrik sabiti (K) denir. Dielektrik sabiti bant olarak

K=

Vo
C
=
Co
V

(l3)

olur. (13) bantsndan grld gibi K boyutsuzdur, Vo ve V llerek K tayin edilebilir. Ayrca
VO > V

olduundan, K>1 olduunu anlarz. Dieletrik sabiti K olan bir ortamm elektriksel

geirgenlii (ortamn permitivitesi) ve boluun elektrik geirgenlii o ise, ortamm dielektrik

sabiti

= K o
dr. K nn deeri boluk iin K = l dir. Norman koullardaki hava iin, K deeri ok duyarl olmyan
hesaplamalarda K = l olarak alnabilir.
Bir paralel levhal kondansatrn bolukta veya havada levhalar arasndaki elektrik alan iddeti,
potansiyel fark Vo ise,

75

Eo =

Vo

=
d
o

(14)

ile verilir. Kondansatrn levhalar arasnda dielektrik madde varken, potansiyel fark V ise elektrik
alan iddeti

E=

=
=
d

K o

(l5)

olacaktr. (13) ve (14) bantlarndan grld gibi, ayn paralel levhal kondansatrn levhalar
arasna dielektrik madde konursa, bu durumdaki kondansatrn levhalar arasndaki elektrik alan
iddeti azalr. Daha ak olarak E<EO olur. Azalan bu elektrik alan iddeti miktar, E=EO-E araya
konan dielektrik maddenin molekllerinin, dielektrik maddenin yapsna gre ya nceden var olan
dipol momentlerinin (polar molekll n-madde) alanla ayn dorultulu sraya girmesini veya srekli
dipol momenti olmayan (polar olmayan molekll madde) maddeyi indkleyerek yapay dipol
momenti oluturur ve bu oluan dipol momentleri alanla ayn ynl sraya girmesini salar. Buna gre,
dielektrik maddenin molekllerinin bu tr sraya dizinimleri nedeniyle elektrik alanda bir azalma
meydana gelecektir.
Kondansatrlere etkiyen etkenler, iki levha arasndaki ortak S yzeyine, levhalar arasndaki uzakla
ve levhalar arasndaki ortama baldr ( boluk,hava veya dielektrik ortam ).

(l2)

bantsna gre, Kondansatrn plakalar arasndaki uzaklk ve plaka yzeyleri sabit kalmak zere
onun sn ve levhalar arasndaki potansiyel farkn arttrmak iin, levhalar arasna dielektrik madde
konulmaldr.

III.4.07. DELEKTRK DAYANIKLILIK

Herhangi bir kondansatrn plakalar arasndaki potansiyel fark arttrlrsa, genelde plakalar
arasndaki dielektrik iinde bir elektrik boalmas bir kvlcm atlamas olacaktr. Bu boalmann
oluum makanizmas ve etkileri dielektrik maddenin cinsine baldr. Dielektrik kat veya cam olursa
yrtlacak veya krlacaktr. Dielektrik ya veya hava olursa bu etki geici olacak boalma kesilince
dielektrik eski halini alacaktr. Byle bir yaltc dielektrik tabakann dayanabilecei

maksimum

potansiyel fark veya tutabilecei yk, ele alnan maddenin kalnl ve dielektrik dayankll
hakkndaki bilgileri kullanarak hesaplyabiliriz.

76
Dielektrik sertlik (dayankllk) terimi ,dielektrik iinde bir elektrik boalmas olmadan nce, genel
anlamda ne kadar byk bir potansiyel farknn veya ne kadar kuvvetli bir elektrik alannn
uygulanabileceini gstermek amacyla kullanlr. Dielektrii kaln olan kondansatrlerin dielektrik
sertlii fazladr. Dielektrik sertlik, elektrik boalmas veya szdrmas olmadan nceki potansiyel veya
elektrik alan iddeti (E = V / d ) ile ifade edilir. Baz dielektrik maddelerin zellikleri Taplo III.1 de
gsterilmitir.
Tablo III.1 Baz Dielektrik Maddelerin zellikleri
madde

Dielektrik Sabiti

Dielektrik Sertlii (V/m)

Boluk

1,00000

Kuru Hava

1,00059

3.106

Bakalit

4,9

24.106

Pyrex Cam

5,6

14.106

Teflon

2,1

60.106

Naylon

3,4

14.106

Su

80

Trafo Ya

4,5

12.106

Porselen

6,5

4.106

Kat

3,5

14.106

Silikon Ya

2,0

15.106

III.4.08. PARALEL PLAKALI KONDANSATR

PLAKALARI ARASINA KONAN
DELEKTRK VE METAL DLMNN ETKS
DELEKTRK PLAKANIN ETKS

77

ekil 07.a daki gibi, bo durumdaki sas CO olan paralel plakal kondansatrn plakalar arasna

d/3
K

C1

d/3

2d/3

2d/3

C2

(a)

(b)
ekil 07.a.b

dielektrik sabiti K, alan S ve kalnl 1/3d olan dielektrik madde dilimi konmutur. Bu durumdaki
kondansatrn sasn bulmak iin yeni kondansatrn durumu ekil 07.b de grld gibi olur.
Buna gre yeni sistem, biri plakalar arasndaki uzaklk d/3 (dielektrikle madde ile dolu) olan dieri
plakalar arasndaki uzaklk 2d/3 olan iki paralel plakal ve birbirine seri bal kondansatre zde
olur. Paralel plakal kondansatrn sasn veren bantya gre

C1 =

K oS

C2 =

d/3

oS
2d / 3

olacaktr. Kondansatreler seri bal olduuna gre edeer C sas,

1
C

1
C1

1
C2

d/3
K oS

2d / 3
oS

3K oS
C =

2K + 1 d
olarak elde edilir.
PLAKANIN ETKS
ekil 08.a daki gibi plakalar arasndaki uzaklk d olan kondansatrn plakalar arasna orta yere
kalnl a ve alan S olan yksz bir metal plaka konulsun. Bu durumdaki oluan yeni kondansatr
sistemi ekil 08.b deki gibi seri bal bir sistem olacaktr. Kondansatrn plakalar yklendiinde
metal dilim zerinde eit ve zt bir yk indklenmesi meydana gelecektir. Sonuta plaka zerindeki
toplam yk sfr ve dilim iindeki elektrik alanda sfr olacaktr (ekil 08.a). Bylece yeni kondansatr

78
sistemi ekil 08.b de grld gibi her bir plaka arasndaki uzaklk (d-a)/2 olan seri bal iki
kondansatr olacaktr.

da

da

-
a
+

da

da

(a)

(b)
ekil 08.a.b

Buna gre yeni sistemin sas,

1
C

1
C1

1
C2

1
oS

(d a) / 2

1
oS
(d a) / 2

ve
C=

oS
da

olacaktr.

III.4. 09. RNEK PROBLEMLER

1 ) 200 voltla yklenmi l F 'lk bir kondansatr ile l00 voltla yklenmi 4 F 'lk bir kondansatr,

her birinin art levhas dierinin art levhasna gelecek ekilde paralel olarak balanmtr. a- her
kondansatrn ular arasndaki son potansiyel farkn, b - her kondansatrn son ykn , c balanma sonucu oluan enerji kaybn bulunuz.

79
zm : a - l F 'lk kondansatrn ilk yk = Vl Cl = 200 . l . l0-6 = 200 . l0-6 C, 4 F'lk
kondansatrnk =V2 C2 = l00 . 4 . l0 -6 C ve toplam yk ( 200 + 400 ) .l0-6 C = 600 .l0-6 C .
dur.Balanma sonras potansiyel fark V olursa bal kondansatrlerin ykleri toplam

Cl V + C2 V = 600 . l0-6 C = Toplam yk.

olacanda V = 600 .l0 -6 / 5 . l0-6 = l20 Volt. olur.
b-

Ql = C1 V = l. l0-6 .l20 = l20 . l0-6 C ,

c - lk enerji top. =

son enerji top =

1
2

C1 V12 +

1
2

C2 V22 =

1
2

Q2 = C2. V = 4 .l0-6 l20 = 480 .l0-6 C

l0-6 2002 +

1
2

4 . l0-6 l002 = 0, 04 j

1
1
1
1
C2 V2 +
C2 V2 =
l0-6 l202 +
4.l0-6.l202 = 0,036j
2
2
2
2

Enerji kayb = 0,04 - 0,036 = 0,076 j

2) C1 >C2 olan iki kondansatr ayn VO potansiyel fark altnda ykleniyorlar ve ekil 13.a daki gibi

plakalar birbirine balanyor. Sonra ekil 13.b deki gibi S1 ve S2 anahtar kapatlyor, bu durumda;
a) a ve b noktalar arasndaki potansiyel farkn,

b) anahtar kapanmadan ve kapandktan sonraki

kondansatrlerde depolanan enerjiyi bulunuz.

C1 ,Q1

C1

b
S1

S2

C2 ,Q2

b
S2

S1

ekil 09.a.b

C2

80
zm:

a) Anahtar kapannca ykler yeniden dzenlenir;

Q = Q1 + Q2 = ( C1 + C 2 ) Vo
bu durumda iki kondansatr paralel baldr ve bylece,

V=

Q
C1 + C 2

C1 C 2
C1 + C 2

Vo

bulunur.
b) anahtar kapanmadan nceki depolanan toplam enerji

Ui =

1
2

C 1Vo 2 +

C 2 Vo 2 =

1
2

( C 1 + C 2 ) Vo 2

anahtar kapannca depolanan toplam enerji

Us =

1
2

C1V 2 +

1
2

C2 V2 =

1
2

( C 1 + C 2 )V 2

C1 C 2
C1 C 2 2
2
Vo =
Ui
= ( C 1 + C 2 )
2
C1 + C 2
C1 + C 2
1

ve

C1 C 2 2

=
U i C1 + C 2

Us

bulunur. Buna gre son enerji ilk enerjiden azdr. Enerjinin korunumu yasasna gre kaybolan
enerjinin bir ksm balant tellerinde s enerjisi olarak grlr. Dier ksm da elektromanyetik
dalgalar biiminde yaylr.

III.4.10. PROBLEMLER

81
l ) 7 ve 5F. lk paralel bal iki kondansatre 6F. lk bir kondansatr seri olarak balanm ve

sistemin ular arasna l50 V . luk bit potansiyel fark uygulanmtr. Sistemin edeer sasn, seri
bal kondansatrn ykn ve paralel bal kondansatrlerin ular arasndaki potansiyel farkn
bulunuz.
Cevap : 4 F .

600 C .

50 V .

2 ) Yerkrenin yar apnnn yaklak olarak 6400 km ve yaklak kre olduunu farz ederek, onun

sasn bulunuz.
Cevap : 7 l l F :
3 ) Paraklel bal 2 ve 4 F :lk kondansatrlere 3 F : lk kondansatr seri olarak balanm ve

sistemin ularna l 2 V : luk potansiyel fark uygulanmtr. a- Edeer say : b - her kondansatrn
ular arasndaki potansiyel farkn . c - Her kondansatrn ykn bulunuz:
Cevap : a - 2 F : b - Q2 = 8 C, Q3 = 24 C, Q4 = l6 C . c - V2 = 4 V.,
V3 = 8 V, V4 = 4 V .
4 ) kresinin yarap l m olan bir kresel kondansatrn sasnn 0 , 00 l F : olmas iin d

kresinin yarap ne olmaldr.

Cevap : l , l 25 m :
5 ) Seri bal 3 ve 5 F : lk kondansatrler bir batarya ile dolduruluyor ve 3 F:lk kondansatrn

ular arasndaki potansiyel farknn l 0 V olduu gzleniyor. dier kondansatrn ular arasndaki
potansiyel farkn bulunuz.
Cevap : 6 V :
6 ) 200 V.la yklenmi l F :lk bir kondansatrle 400 V .la yklenmi 2 F .lk bir kondansatr,

her birinin art levhas dierinin eksi levhasna gelecek ekilde balanmlardr. a - Her kondansatrn
son ykn b - Her kondansatrn ular arasndaki potansiyel farkn. c - balanma sonucu enerji
kaybn hesaplaynz.
Cevap : a-) Ql = 200 F, Q2 = 400 F, b-) V = 200 V, c-) 0 , l 2 Joulle .

82
7 ) 5F lk bir kondansatr ile sas bilinmeyen bir kondansatr, bir bataryaya seri olarak balanyor.

5 F lk kondansatrn yk 30 C ve bilinmeyen kondansatrn ular arasndaki potansiyel fark

l0 V olduuna gre, a - Bilinmeyen kondansatrn sasn

b - bataryann voltajn

c - Her

kondansatrde depolanan enerjiyi bulunuz.

Cevap : a - 3 F , b - l 6 V , c - 0,9. l0-4 Joulle , l ,5 . l0-4 Joulle .
8 ) ekil 10 ' deki , a- a ile b noktas arasndaki edeer say, b - Vab = 9 00 V . olduuna gre a

ve b ye en yakn kondansatrlerin her birinin ykn hesaplaynz.

3 F

3 F

3 F

2 F
b

3 F

3 F

2 F

3 F

3 F

ekil 10
Cevap : a-) l F, b-) 9.l0-4 C, c-) l00 V .

9 ) Sas 0,l F olan bir kondansatr 25 Va kadar ykleniyor ve sonra yk, haval ikinci bir

kondansatrle paylanca potansiyel l5 Va dyor. Bu olay ikinci kondansatrn plakalar arasnda

bir dielektrik varken tekrarlanyor ve son potansiyel fark 8V oluyor. Bu dielektriin K dielektrik
katsaysn bulunuz.
Cevap : 3,2 .
l0 ) Edeer sasnn 3 / 7 F olmas iin her birinin sas l F : olan 5 kondansatr nasl

balanmaldr ?
Cevap : 3 kondansatr paralel balanr dier ikiside bunlara seri balanr.
ll ) Bir fotorafc flal resimler iin 30 F lk bir sa ve 3000V veren bir doldurucu kullanyor.

Her flan ykn ve Joulle cinsinden harcanan enerjiyi bulunuz.

83

Cevap : 9.l0 -2 C ve l435 Joulle.

l2 ) l000 V la yklenmi 20 F lk bir kondansatr, l00 V la yklenmi l0 F lk bir kondansatrle

paralel olarak balanmtr. a - Her kondansatrn balanmadan nceki enerjisini ,

b - Balandktan

sonraki ortak potansiyel ve toplam enerjiyi, c - Enerji kaybn bulunuz.

Cevap : a - l0 Joulle , 0, 05 Joulle ,- 0,02 C , 0,00l C ., b- 700 v., 7, 35 Joulle. , c- 2 , 70 Joulle .
l 3 ) Havada veya bolukta aralklar l mm ve potansiyel fark l000 V olan ykl paralel levhal bir

kondansatrn levhalar birbirini, birim yzey bana, ekme kuvvetini hesaplaynz. (Yol gsterme:
levhalar dk kadar uzaklatrlrsa sadaki deiim dC ve enerjideki artma d olur, d=F.dx
olduundan buradan ekme kuvveti bulunur.)

Cevap : dC = - ( o S / x2 ) dx

F=

1
2

QE =

1
2

S o E 2

dW = ve

1
( Q2 / C2 ) . dC
2
F
S

= 4,42 N / m 2

14) ekil 11 deki gibi bir kondansatr i ie gemi levhalardan yaplmtr. Komu plakalar

arasndaki uzaklk 0,8mm ve bitiik plakalarn toplam etki alan 7cm2 dir. Kenar etkileri ihmal ederek
bu kondansatr nitesinin sasn hesaplaynz

ekil 11