Genel Fizik 2 Ders 5 Sıga

FİZİK II
ELEKTRİK VE
MANYETİZMA
1
2
Dielektrikler
Bölüm 26:
Sığa ve
BÖLÜM 26. SIĞA VE DİELEKTRİKLER
26.1. SIĞANIN TANIMI

• Kondansatörler (kapasitör) genel
olarak iki iletken arasına koyulan
bir yalıtkandan ibarettir.
• İki iletken eşit büyüklükte zıt
işaretli yük taşıyorlarsa, bu tarz
birleşime Kondansatör denir.
• Her bir iletkene ise plaka
(levha) denir.
• Plakalar yük taşırsa, bu yüklerden
dolayı plakalar arasında potansiyel
fark oluşur.
• İki iletken arasında meydana gelen
potansiyel farka (∆V) Voltaj denir.
3

• Bir kondansatörün Sığası (C)
iletkenlerden biri üzerindeki
yükün büyüklüğünün, bunlar
arasındaki potansiyel farkın
büyüklüğüne oranı olarak
tanımlanır.
𝑄
𝐶=
∆𝑉
• Sığanın birimi
𝐶𝑜𝑢𝑙𝑜𝑚𝑏 (𝐶)
= 𝐹𝑎𝑟𝑎𝑑 (𝐹)
𝑉𝑜𝑙𝑡 (𝑉)
• Bu nedenle sığa daima pozitiftir.
• Verilen bir konsansatörün sığası,
daima sabittir.
• Sığa, bir kondansatörün yük depolayabilme kapasitesini
gösterir. 4

Örnek: Bir kapasitör uçlarına ∆V potansiyel farkı
uygulandığında Q yükü ile yükleniyor. Batarya tarafından
uygulanan potansiyel farkı 2 katına çıkarıldığında,
A) Sığası ilk değerinin yarısına düşer, yükü aynı kalır.
B) Sığası ve yükü ilk değerlerinin yarısına düşer.
C) Sığası ve yükü ilk değerlerinin iki katına çıkar.
D) Sığası aynı kalır, yükü ilk değerinin iki katına çıkar.
5
26.2. SIĞANIN HESAPLANMASI

Paralel plakalı kondansatörler:
• Her bir plaka bataryanın bir terminaline
bağlanır.
• Batarya, bir potansiyel fark kaynağıdır.
• Kondansatör ilk olarak şarjsızsa, batarya
bağlantı kablolarında bir elektrik alanı
oluşturur.
• Bu alan, tellerdeki elektronlara
bir kuvvet uygular.
• Kuvvet, elektronların negatif plakaya
hareket etmesine neden olur.
• Bu durum denge sağlanana kadar
devam eder.
• Denge sağlandığında plaka, tel ve terminalin
hepsi aynı potansiyele sahip olur. 6

• Bu noktada telde hiç bir alan kalmaz
ve elektronların hareketi durur.
• Plaka artık negatif yüklüdür.
• Benzer bir işlem diğer plakada
gerçekleşir, elektronlar plakadan
uzaklaşır ve pozitif yüklü halde kalır.
• Son konfigürasyonunda, kondansatörün
plakaları arasındaki potansiyel fark,
akünün terminalleri ile aynıdır.
• Eşit A yüzey alanına sahip iki paralel
plakala birbirinden d uzaklığı ile
ayrıldıklarında
𝐴
𝐶 = ε0
𝑑 7
8

9

Örnek:
Bazı klavyeler
tuşlarının
tabanlarında
kondansatörleri
kullanır
 Tuşa basıldığında,
kondansatör
boşluğu azalır ve
sığa artar.
 Tuş sığadaki
değişimle tanınır
Bir çok klavye butonu kondansatör olarak dizayn edilir. Tuşa

basıldığında, yumuşak yalıtkan malzeme sabit iletkenler
arasında sıkıştırılırak çalışır.
10

Silindirik kondansatörler:
𝑄 𝑙
𝐶= = 𝑏
∆𝑉 2𝑘𝑒 𝑙𝑛
𝑎
11

Örnek:
A=2×10 m ’lik bir yüzeye sahip paralel plakalı bir
-4 2
kondansatörün plakaları arasındaki uzaklık d=1 mm ise, bu

kondansatörün sığasını hesaplayınız.
𝐴
𝐶 = ε0
𝑑
−4
−12
2 × 10
𝐶 = 8,85 × 10 −3
1 × 10
−12
𝐶 = 1,77 × 10 𝐹
𝐶 = 1,77 𝑝𝐹
12
26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

• Bir devre şeması gerçek bir devrenin basitleştirilmiş bir
temsilidir.
• Devre sembolleri çeşitli öğeleri temsil etmek için kullanılır.
• Düz çizgiler telleri temsil etmek için kullanılır.
• Kapasitör,
• Güç kaynağı (batarya, akü, pil),
• Anahtar,
13

Paralel Bağlama:
• Kondansatörlerin uçları arasındaki potansiyel farkları
birbirlerine eşit olur.
∆𝑉 = ∆𝑉1 = ∆𝑉2
• Her iki kondansatörde depolanan
yükler Q1 ve Q2 olursa,
𝑄1 = 𝐶1 ∆𝑉1 = 𝐶1 ∆𝑉
𝑄2 = 𝐶2 ∆𝑉2 = 𝐶2 ∆𝑉
• Plakalarda toplanan toplam yük,
𝑄 = 𝑄1 + 𝑄2
• İki kondansatörün yerine, devrede
aynı işlevi görecek tek bir kondansatör
kullanılırsa, bu kondansatörün sığası
Ceş olarak tanımlanabilir.
14

Paralel Bağlama:
• Bu durumda
𝑄
𝐶𝑒ş =
∆𝑉
𝑄 = 𝑄1 + 𝑄2
𝐶𝑒ş ∆𝑉 = 𝐶1 ∆𝑉1 + 𝐶2 ∆𝑉2
𝐶𝑒ş ∆𝑉 = 𝐶1 ∆𝑉 + 𝐶2 ∆𝑉
𝐶𝑒ş = 𝐶1 + 𝐶2
• Paralel bağlı bir

kondansatörde Ceş, her
bir kondansatörün
sığasından büyük olur.
15

Seri Bağlama:
• Kondansatörlerde depolanan yükler birbirlerine eşit olur.
𝑄 = 𝑄1 = 𝑄2
• Kondansatörlerin potansiyel farkları
ise
∆𝑉 = ∆𝑉1 + ∆𝑉2
• İki kondansatörün yerine, devrede
aynı işlevi görecek tek bir
kondansatör kullanılırsa, bu
kondansatörün sığası Ceş olarak tanımlanabilir.
Devrede toplanan toplam yük Q olduğundan,
𝑄
𝐶𝑒ş =
∆𝑉
16

Seri Bağlama:
• Benzer şekilde her bir kondansatör için
𝑄 𝑄
𝐶1 = , 𝐶2 =
∆𝑉1 ∆𝑉2
∆𝑉 = ∆𝑉1 + ∆𝑉2
𝑄 𝑄1 𝑄2
= +
𝐶𝑒ş 𝐶1 𝐶2
𝑄 𝑄 𝑄
= +
1 1 1
= +
• Seri bağlı kondansatörlerin eşdeğer
sığası, her bir kondansatörün sığasından
daha küçüktür.
17

Örnek: İki özdeş kapasitör mümkün olan en küçük eşdeğer sığa
değerini elde etmek için nasıl bağlanabilir?
a) Seri bağlanmalıdır.
b) Paralel bağlanmalıdır.
c) Her iki bağlama tipinde de eşdeğer sığa aynı olacaktır.
Doğru cevap ‘a’ şıkkında verilmiştir.
Örnek: İki özdeş kapasitör, uçları arasındaki potansiyel farkı

10 V olacak şekilde yüklenmiştir. Kombinasyonun uçları
arasındaki potansiyel farkının en büyük olması için kapasitörler
nasıl bağlanmalıdır?
a) Seri bağlanmalıdır.
b) Paralel bağlanmalıdır.
c) Her iki bağlama tipinde de potansiyel fark aynı olacaktır.
Doğru cevap ‘a’ şıkkında verilmiştir. 18

Örnek:
Şekildeki devrenin eşdeğer sığasını hesaplayınız.
19

Örnek:
20

Örnek:
21

Örnek:
22
26.4. YÜKLÜ KONDANSATÖRLERDE DEPOLANAN

ENERJİ
• Bir kondansatör doldurulunca enerji depolar. Bu enerji,
kondansatörün iki ucu
birbirine bağlandığında
açığa çıkar.
• Bir dq yükünü –q yüklü
plakadan +q yüklü
plakaya nakletmek için
yapılması gereken iş,
𝑑𝑊 = Δ𝑉. 𝑑𝑞
Sığanın tanımından,
𝑞
Δ𝑉 =
𝐶
𝑞
𝑑𝑊 = . 𝑑𝑞
𝐶
olur. 23

ENERJİ
• Bir kondansatörün yükünü q=0’dan q=Q’ya kadar
doldurmak için yapılması gereken iş
𝑄
𝑞
𝑊 = න 𝑑𝑞
𝐶
0
𝑄
1
𝑊 = න 𝑞𝑑𝑞
𝐶
0
2
1𝑞
𝑊=
𝐶 2
2
𝑄
𝑊=
2𝐶
olur.
24

ENERJİ
• Bu durumda Q yüklü bir kondansatörün enerjisi,
𝑄 = 𝐶. Δ𝑉
olduğundan,
2
𝑄 1 1 2
𝑈= = 𝑄. Δ𝑉 = 𝐶 Δ𝑉
2𝐶 2 2
olur.
• Kondansatör tarafından kaplanan alandaki enerji yoğunluğu
𝑈
𝑈𝐸 =
𝐴. 𝑑
𝐴. 𝑑: 𝐻𝑎𝑐𝑖𝑚
olarak ifade edilir.
• Kondansatörler genelde uzun bir zaman diliminde enerji ile
doldurulurak, daha sonra bu enerji kısa bir zaman aralığında
açığa çıkarılarak kullanılırlar. 25

ENERJİ
Örnek: 3 kondansatör ve bir bataryamız olduğunu düşünelim.
Verilen kombinasyonlardan hangisinin uçlarına batarya
bağlanırsa, kondansatörlerde depolanan enerji en büyük değere
ulaşır?
a) Seri bağlamada depolana enerji en büyük olacaktır.
b) Paralel bağlamada depolanan enerji en büyük olacaktır.
c) Her iki bağlama tipinde de depolanan enerji aynı olacaktır.
Doğru cevap ‘b’ şıkkında verilmiştir.
(Bir kondansatörler kombinasyonunun depoladığı toplam
enerji, o kombinasyonun eşdeğer sığasına sahip tek bir
kondansatör tarafından depolanan enerjiye eşit olacaktır.
Bu nedenle, kombinasyona uygulanan potansiyel fark sabit
olduğundan, 3 kondansatörün eşdeğer sığasının en büyük
olacağı kombinasyon, en çok enerji depolayacaktır.) 26
26.5. DİELEKTRİKLİ KONDANSATÖRLER
• Dielektrik malzemeler, yalıtkan malzemelerdir.

• Eğer kondansatörün ortasındaki boşluk, hava yerine
dielektrik malzemelerle doldurulursa, kondansatörün sığası
bu durumdan etkilenir.
• Bu durumda, sığa malzemenin dielektrik sabiti (κ) kadar
artar.
𝐶 = κ.𝐶0
C0: Arada boşluk olduğu durumdaki sığa değeri.
• Bunu açarsak,
𝐴
𝐶 = κ. ε0
𝑑
27

• Dielektrik malzemeler kondansatörün,
Sığasını artırır.
Maksimum çalışma voltajını artırır.
Plakalar arasında mekanik destek sağlar.
(Bu sayede plakalar birbirlerine dokunmadan
mümkün olduğunca yaklaştırılabilir.)
• Teoride, çok büyük bir sığa elde etmek için d çok küçük
yapılabilir.
• Uygulamada ise d için bir sınır vardır. d, plakaları ayıran
dielektrik ortam üzerinden yük boşalması olmayacak kadar
büyük olmalıdır.
• Dielektrik maddeye uygulanan alan çok büyük olduğunda,
bir elektrik boşalması gözlenir. Verilen bir d için, bir
kapasitöre bir boşalma olmaksızın uygulanabilecek
maksimum voltaj, malzemenin dielektrik sertliğine bağlıdır.
28
29

• Bazı Kondansatör Türleri:
30

31

32

ENERJİ
Örnek: Bir batarya bir paralel plakalı kondansatöre sabit bir
potansiyel uygulamaktadır. Paralel plakalı kondansatörün
levhaları arasına yavaşça bir dielektrik malzeme itilmeye
başlanırsa, aşağıdaki nicelikler nasıl değişir.
a) C
(Dielektrik sabit artacağından, C artar.)
b) ∆V
(Batarya kondansatöre sürekli sabit bir potansiyel
uygulayacağından, sabit kalır.)
c) Q
(Sabit potansiyel altında, C artacağından, Q artar.)
33

ENERJİ
Örnek: Bir paralel plakalı kapasitör, 2 cm’ye 3 cm boyutlarında
levhalara sahiptir. Levhalar arasına 1 mm kalınlığında kağıt
yerleştirilmiştir.
a) Bu kapasitörün sığasını hesaplayınız.
𝐴
𝐶 = κ. ε0
𝑑
−2 −2
−12
3 × 10 2 × 10
𝐶 = 3,7 . 8,85 × 10 −3
1 × 10
−12
𝐶 = 20 × 10 𝐹
𝐶 = 20 𝑝𝐹
34

ENERJİ
Örnek: Bir paralel plakalı kapasitör, 2 cm’ye 3 cm boyutlarında
levhalara sahiptir. Levhalar arasına 1 mm kalınlığında kağıt
yerleştirilmiştir.
b) Bu kapasitörün depolayabileceği maksimum yük miktarını
hesaplayınız.
6
Kağıtın dielektrik sertliği tabloda 16 × 10 V/m olarak
verilmiştir. Buradan,
∆𝑉𝑚𝑎𝑘𝑠 = 𝐸𝑚𝑎𝑘𝑠 . 𝑑
6 −3
∆𝑉𝑚𝑎𝑘𝑠 = 16 × 10 1 × 10
3
∆𝑉𝑚𝑎𝑘𝑠 = 16 × 10 𝑉
Maksimum yük ise,
𝑄𝑚𝑎𝑘𝑠 = 𝐶. ∆𝑉𝑚𝑎𝑘𝑠
−12 3
𝑄𝑚𝑎𝑘𝑠 = 20 × 10 16 × 10
𝑄𝑚𝑎𝑘𝑠 = 0,32 µ𝐶 35

Genel Fizik 2 Ders 5 Sıga

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Genel Fizik 2 Ders 5 Sıga

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FİZİK II

26.1. SIĞANIN TANIMI

26.1. SIĞANIN TANIMI

26.1. SIĞANIN TANIMI

A) Sığası ilk değerinin yarısına düşer, yükü aynı kalır.

B) Sığası ve yükü ilk değerlerinin yarısına düşer.

C) Sığası ve yükü ilk değerlerinin iki katına çıkar.

D) Sığası aynı kalır, yükü ilk değerinin iki katına çıkar.

26.2. SIĞANIN HESAPLANMASI

26.2. SIĞANIN HESAPLANMASI

26.2. SIĞANIN HESAPLANMASI

26.2. SIĞANIN HESAPLANMASI

Bir çok klavye butonu kondansatör olarak dizayn edilir. Tuşa

26.2. SIĞANIN HESAPLANMASI

26.2. SIĞANIN HESAPLANMASI

kondansatörün plakaları arasındaki uzaklık d=1 mm ise, bu

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

• Güç kaynağı (batarya, akü, pil),

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

• Paralel bağlı bir

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

Örnek: İki özdeş kapasitör, uçları arasındaki potansiyel farkı

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

26.3. KONDANSATÖRLERİN BAĞLANMASI

26.4. YÜKLÜ KONDANSATÖRLERDE DEPOLANAN

26.4. YÜKLÜ KONDANSATÖRLERDE DEPOLANAN

26.4. YÜKLÜ KONDANSATÖRLERDE DEPOLANAN

26.4. YÜKLÜ KONDANSATÖRLERDE DEPOLANAN

• Dielektrik malzemeler, yalıtkan malzemelerdir.

26.5. DİELEKTRİKLİ KONDANSATÖRLER

26.5. DİELEKTRİKLİ KONDANSATÖRLER

26.5. DİELEKTRİKLİ KONDANSATÖRLER

26.5. DİELEKTRİKLİ KONDANSATÖRLER

26.5. DİELEKTRİKLİ KONDANSATÖRLER

26.4. YÜKLÜ KONDANSATÖRLERDE DEPOLANAN

26.4. YÜKLÜ KONDANSATÖRLERDE DEPOLANAN

26.4. YÜKLÜ KONDANSATÖRLERDE DEPOLANAN

You might also like