Diplomski Rad

PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON
FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

Vanredne studije
Smjer Inenjering informacionih tehnologija
WIRELESS TEHNOLOGIJA I PRIMJENA

MOTOROLA CANOPY PLATFORME
(Diplomski rad)
Mentor
Prof. dr Gordana Radi
Student
Rusmir Sanjin
Index br.56-09/VIT
Banja Luka, jun 2016.
Diplomski rad << Wireless tehnologija i primjena Motorola Canopy platforme >>
S AD R AJ
Uvod......................................................................................................................................3
Istorija...................................................................................................................................5
1. Raunarske Mree........................................................................................................6
1.1 OSI model.................................................................................................................6
1.2 Arhitektura raunarskih mrea ...........................................................................8
1.3 Podjela i vrste raunarskih mrea .....................................................................9
2. Beine raunarske mree (Wireless tehnologija) ...........................................17
2.1 Beine raunarske mree (WLAN) ...............................................................17
2.2 Standardi.................................................................................................................19
2.2.1 Nain funkcionisanja ...................................................................................22
2.2.2 ta je access point (AP)? ...........................................................................24
2.3 Wi-Fi........................................................................................................................27
2.4 Sigurnost.................................................................................................................28
2.4.1 Kriptografija..................................................................................................28
3. Praktina primjena Motorola Canopy tehnologije ............................................34
4. Prizm Management Console.............................................................................................40
ZAKLJUAK....................................................................................................................49
LITERATURA...................................................................................................................50
Uvod
obzirom da se kroz istoriju ovjeanstva uvijek teilo ka lakem, brem,

kao i jednostavnijem pristupu prikupljanja informacija, samim tim i
obradom i prosljeivanjem, isto tako se i teilo da svi ti procesi ne budu
marginalizovani (ogranieni), tj. da ne bude nikakvih barijera kada
komuniciraju taka A (poiljalac informacija) i taka B (primalac informacija).
Kako su se vremenom pojavljivale nove tehnologije i njihovi patenti, tako su se
sve vie smanjivale prepreke za nesmetano razmjenjivanje informacija. Veini
nam je poznato da je tokom istorije glavna prekretnica bila industrijska
revolucija u ijem se periodu desila brza i nagla promjena u nainu proizvodnje.
Tada je poela proizvodnja stvari u fabrikama po jeftinijim cijenama, kao i u
veim koliinama, umjesto to se do tada veina stvari proizvodila runo u
malim koliinama i u manjim radionicama. Prvi put se javila u Engleskoj
sredinom XVIII-og vijeka odakle se do poetka XIX-og vijeka proirila do
Evrope i Sjeverne Amerike. Nove ideje su primjenjivane i u drugim oblastima
poput rudarstva, radu na metalima i prenosu dobara. Jedan od najznaajnijih
izuma tog perioda je parna maina. Sirovine poput uglja su postale izvor snage
koja je zamjenjivala ljudske miie i ivotinjsku snagu. Pojedini istoriari
smatraju da se industrijska revolucija zavrila 1820 godine, ali se svi podjednako
slau da je ovo bio samo poetak promjena koje traju sve do danas. Tokom
drugog dijela industrijske revolucije otkrivena je elektrina energija a poslje
toga i poluprovodnici. Ovi izumi su doveli do informatikog doba, ili kako jo
moemo nazvati doba informacionih tehnologija. Susreemo se sa mnogobrojnim
alatima koji su bazirani na informacionim tehnologijama: maine baza podataka,
elektronsku potu, alate vjetake inteligencije, faks maine, programske jezike
etvrte generacije, lokalne mree (LAN), digitalne mree sa integrisanim
servisima (ISDN), kablovske i ADSL mree za pristup internetu, ureaje i
diskove za optiko skladitenje podataka (CD-ROM, DVD i sl.), line raunare
(PC), pametne mobilne telefone (smartphone), rune i tablet raunare, softver za
obradu teksta, softverske pakete za inenjering pomou raunara, pakete
raunovodstvenog softvera, itd. Gotovo sve ono to podrava prikupljanje,
predstavljanje, prenos i korienje informacija, moe se nazvati proizvodom
informacionih tehnologija. Spominjui ere na poetku ovog uvoda elim samo
da podsjetim kako se kroz istoriju ovjeanstvo nadopunjavalo i irilo u raznim
oblastima i nastojalo da pobolja kvalitet ivota. Jedna od tih era koja je dola
na red a koja je kako za nas informatiare tako i za ostale profesije i
najznaanija je informatika era. Ova era je najbri rastui fenomen kojeg
drutvo poznaje. Nezvanine informacije govore da se danas na Google-u
mjeseno obavi vie od 30 milijardi pretraivanja. Poreenja radi, radiju je
trebalo 38 godina da bi dosegao broj od 50 miliona korisnika, televiziji 13,
internetu 4, a facebook-u samo 2 godine to je dokaz da ivimo u
eksponencijalnim vremenima. Veina govori da Murov zakon vie ne vai, dok
pojedini govore da e vaiti jo neko krae vrijeme. Murov zakon iz 1965-te
godine kae da se broj tranzistora koji se mogu smjestiti na jedno integralno
kolo tj. snaga raunara se udvostruuje svakih 18 24 mjeseca. Meutim, kako
su decenije prolazile, tranzistori na ipovima su se toliko usitnili da je postao
3
problem osmisliti tehnologiju, materijal ili metodu kojom e moi da se izbrie
toliko sitan zapis. Sloj silicijuma na jednom vodu je postao toliko tanak da je
poeo da izaziva tehnike probleme u funkcionisanju ipa, kao na primjer
poveanu potronju struje. Razvoj novih tehnologija najvie se odvija kroz
razvoj informacione tehnologije. Moemo rei da se cjelokupan tehnoloki
razvoj proima sa razvojem informacionih tehnologija, jer skoro sve to se sada
pravi koristi informacionu tehnologiju za svoj razvoj i izradu, a esto je i sam
proizvod sa izvjesnim primjesama informacione tehnologije. Mobilni telefoni se
sve manje razlikuju od mobilnih raunara, foto-aparati se sve manje mjere po
optikoj moi, a sve vie po megapikselima. Zastupljenost elektronike i
informacione tehnologije u automobilima je sve vea tako da je za odravanje
ovih automobila potrebno poznavanje i informacione tehnologije. Nastojanje da
se napravi maina koja bi olakala upravljanje operacijama, procesima i
podacima postoji jo od egipatskog doba. Meutim, abakus, kao ni razni drugi
instrumenti nije doveo do neeg revolucionarnog. Tek pojava elektronskog
raunara postavlja nova pravila. Pojava mini raunara i globalne mree uslovila
je nove trendove. Elementi informacionih tehnologija su raunari i kanali
komunikacije. Raunar jeste centralni tehniki aspekt ove ere, me utim stavljmo
ga u ravnopravnost sa komunikacijom i opremom za podesive informacije.
Raunari su sredstva koja najvie napreduju u ovom vremenu. U dananje
vrijeme pojam raunar se ne moe uzimati u obzir bez operativnog sistema i
prateih programa, zato to upravo potrebe ovih sistema utiu na potrebe razvoja
raunarskih komponenti. Raunari se razvijaju u svakom pogledu razvijaju se
veliki sistemi za obradu podataka, ali se ide i na minijaturizaciju. Sigurno je da
e 2025-te godine izgled klasinog raunara kao i njegovi interfejsi biti veoma
drugaiji. Proces unosa i dobijanja informacija bie na nivou koji sada teko
moemo i zamisliti. Razvoj neuronskih vlakana trebalo bi da omogui i
poboljane vidove razmiljanja raunara. Komunikacije omoguavaju razmjenu
podataka i znanja. Raunari komuniciraju u realnom vremenu i omoguavaju
pristup velikom broju informacija ili direktan pristup bazama podataka. Razvoj
mrea kretao se od lokalnih mrea do globalne mree. Brzine prenosa
informacija su u poetku bile veoma skromne i bile su dovoljne za iniciranje
odreenih procesa i jednostavniju obradu podataka. Razvoj mrene opreme i
mrenih protokola uslovljen je potovanjem odreenog broja standarda u ovoj
oblasti. Protokoli koji su sada u primjeni nee uspjeti da se zadre jo dugo na
sceni, ali zahvaljujui svojoj moi prilagoavanja internet e se lako proiriti. U
nastavku e se govoriti o Wireless tehnologiji i primjeni Canopy tehnologije to
je i tema ovog diplomskog rada. S obzirom da je pojam Wireless tehnologije jako
irok i obuhvata jako mnogo oblasti, rad je baziran na uu oblast gdje e biti
navedene osnovne podjele mrea, tehnologije koje se koriste i naknadno opisati i
praktinu primjenu jednu od njih (Motorola-Canopy platforma). Na samom
poetku govorie se o istoriji, standardima i nainima rada.
Istorija
am poetak beinog prenosa informacija je obiljeio Guglielmo Marconi

koji je meu prvima poeo da radi sa radio talasima. On je 1896. godine
patentirao
izume i osnovao prvu beinu telegrafsku i signalnu
kompaniju, koja je ujedno bila i prva radio fabrika u svijetu. Nikola Tesla
je na vijest o Marconijevom uspjehu izjavio kako Marconi koristi oko 70%
njegovih patenata. Teslina tuba je rijeena tek poslje smrti oba naunika.
Vrhovni sud Sjedinjenih Amerikih drava je 1943. godine presudio u korist
Nikole Tesle. 1901. godine preko Atlantika su poslani prvi radio signali. Taj
izum je preuzela i vojska, koja je dodatno osiguravala podatke enkripcijom
(kodovanje podataka), a puni zamah radio tehnika je doivjela u Drugom
svjetskom ratu. 1950-tih godina od strane Bell kompanije po prvi put je bila
dostupna i prva komercijalna radio telefonska mrea, pored toga to je ta mrea
mogla da podnese manji broj korisnika i bila je poprilino ograniena. 1971.
godine Havajski Univerzitet je prvi razvio WLAN 1 , odnosno beinu lokalnu
mreu koju su nazvali ALOHAnet. 1991 godine razvijen je WaveLAN od strane
NCR Corporation/AT&T, koji je kasnije postao poznat kao Wi-Fi. Od tog
trenutka pa sve do sada, Wi-Fi postaje jedan od glavnih naina umreavanja
sadanjih raunara. Infracrvena konekcija nikada nije zavladala, zato to
infracrveno zraenje ne moe prolaziti kroz mnoge fizike prepreke. Pored toga,
trai se da konstantno postoji vidljiva linija izmeu prijemnika i predajnika, to
je izuzetno teko u mnogim kancelarijama. Takoe, infracrvena konekcija nije
bila dovoljno brza, ak i moderni infracrveni ureaji i dalje imaju nisku
propusnu mo. Beine mree koje su bazirane na radio talasima su dobile zamah
ranih devedesetih godina, kada obrada u ipovima postaje dovoljna za podatke
koji se alju i primaju pomou radio konekcije. Meutim, zbog skupe i
neprikladne primjene mree nisu mogle da obavljaju meusobnu komunikaciju.
1. Raunarske Mree
Za raunarsku mreu smatramo mreu gdje se omoguuje meusobno
komuniciranje raunara pomou neke stalne ili privremene veze. Da bi umreili
vie raunara, potreban je poseban hardver, kao i softver, te poznavanje naina
1 Wireless Local Area Network Beina lokalna mrea.
5
umreavanja. Umreavanje drugim rijeima nazivamo razmjenivanje resursa,
informacija ili ideja izmeu dvije take. Raunari se mogu povezati pomou
kablova i beino. Sve dana nje mree su bazirane na OSI 2 (Open Systems
Interconnection otvoreno povezivanje sistema) standardu. Razvijen je 1984.
godine od strane Organization for Standardizatio (ISO 3 ) koja predstavlja
otprilike ~ 162 zemlje. Sutina se sastoji u spomenutom OSI standardu koji se
sastoji od 7 slojeva, kojim se odreuju razliite etape kroz koje podaci moraju
proi od jednog ureaja do drugog u nekoj raunarskoj mrei.
1.1 OSI model
Veina servisa i protokola funkcioniu kao jedna cjelina (u kontekstu
komunikacionih mrea). Da bi opisali vezu izmeu njih, njihovu funkciju u
svakom od procesa kao i to da razumijemo sam proces uvedena je konceptualna
skica tj. referentni model. Ovim modelom se takoe vri i standardizacija
protokola. Naziv otvoren (javni) sistem je nastao od toga to je mogue stalno
modifikovati (prilagoavati), a da pri tome svi uestvuju. Na sljedeoj slici je
prikazano kako izgleda OSI model.
S l i ka 1 . O S I M o d e l
http://www.konides.ag.rs/mrezeiv/relacije_izmeu_slojeva_osi_modela.html
Ovaj model se sastoji od 7 razliitih nivoa, podjeljene u dvije grupe.

Prvu grupu sainjavaju gornja 3 sloja (sloj aplikacije, prezentacije i sesije) za
ulogu ima da opie proces interakcije korisnik raunar, rad korisnika sa
aplikacijom i proces komunikacije aplikacija izmeu sebe kao krajnjim takama.
Druga grupa se sastoji od donja 4 sloja (transportni sloj, sloj mree, veze i
fiziki sloj) koji definiu kako se vri prenos informacije sa jednog kraja na
drugi (od jednog do drugog korisnika).
1. Fiziki sloj
2OSI Open Systems Interconnection model za otvoreno povezivanje sistema.

3ISO Organization fos Standardization mrea nacionalnih instituta za standardizaciju ~162
zemlje.
6
Definie elektrina i fizika svojstva mrenih ureaja (mreni adapteri), definiu
se naponski nivoi, broj pinova na konektorima , ili koja je debljina koaksijalnog
kabla. Mrene kartice, hub 4 -ovi, repeater 5 -i su neki od ureaja na fizikom
nivou.
2. Sloj veze
Na ovom sloju se vri razmjena podataka izmeu mrenih ureaja, a pored toga
se vri i detekcija a samim tim i korekcija moguih greaka. Komunikacija se
vri pomou MAC 6 adrese, i mogua je samo izmeu lokalnih mrea.
Komutatori-skretnice 7 (switch-evi) u memoriji uvaju sve MAC adrese svih
mrenih ureaja koji su spojeni na njih, te kada do njih doe paket, oni proitaju
adresu polaznog i odredinog ureaja, te ostvaruju elektrinu vezu izmeu ta 2
ureaja.
3. Mreni sloj
Na ovom sloju za primjer se nalazi DNS 8 server koji prevodi domenska imena u
IP 9 adrese, koje su potrebne za lociranje raunarskih servisa i ureaja irom
svijeta.
4. Transportni sloj
Ovaj sloj vodi rauna o paketu koji putuje izmeu 2 raunara. Primjeri protokola
na ovom sloju su TCP 1 0 i UDP 1 1 . Ako se neki paket u toku slanja izgubi, TCP
e zatraiti ponovno slanje.
5. Sloj sesije
Na ovom nivou se uspostavlja veza izmeu krajnjih korisnika kao i samom
sinhronizacijom iste, drugim rijeima ovaj sloj se bavi komunikacijom izmeu
tih krajnjih korisnika. Najlake ga je opisati kod videa koji gledamo preko
interneta, gdje ne elimo imati ton bez slike, ili sliku bez tona ili oboje ali bez
sinhronizacije.
6. Sloj prezentacije
4 Hub-(koncentrator) Regenerie i vremenski usklauje signale na nivou bitova (to ine na

velikom broju hostova).
5 Repeater-(ponavlja) Takoe regenerie i vremenski usklauje signale na nivou bitova, da bi
omoguili prenos na vee udaljenosti (imaju samo 2 porta, jedan ulazni i jedan izlazni).
6 MAC adresa (Media Access Control) Kontrola komunikacije hosta na mrei.
7Komutator-skretnica (switch) Usmjeravaju podatke sa jednog porta na drugi.
8DNS (Domain name server) prevodi nazive adresa u IP.
9IP (Internet Protokol) Jedinstvena brojana oznaka raunara na internetu.
10 TCP (Transmission Control Protocol) Kreira virtuelnu konekciju prema drugom hostu,
te putem te ostvarene konekcije prenosi podatke.
11 UDP (User Datagram Protocol) Omoguuje slanje kratkih poruka izmeu aplikacija na
umreenim raunarima.
7
Jako mnogo razliitih podataka koji se koriste na raznim raunarima se takoe i
kodira na raznorazne naine. Sve vrste takvih konverzija se izvodi upravo na
ovom sloju.
7. Sloj aplikacije
Na ovom sloju se pruaju mrene usluge korisnikim aplikacijama. Od ostalih
slojeva se razlikuje u tome to ne prua usluge drugim slojevima, nego samo
aplikacijama van OSI modela.
1.2 Arhitektura raunarskih mrea

to se tie same arhitekture raunarskih mrea, ona se dijeli na klijent server i
ravnopravna mrea (peer to peer - P2P).
Kod arhitekture klijent sever, korisnik (klijent) i server su odvojeni ili
neravnopravni. Najjednostavniji primjer kojim se moe doarati ova veza je
nain pregledanja stranica (web) na internetu. Klijent (korisnik) koji je aktivan
alje zahtjeve i eka da se oni ispune, dok je server u svemu tome pasivan, eka
na te zahtjeve, ispunjava ih, te ih alje korisniku (klijentu).
Serveri su obino veoma jake maine, sa dobrim konfiguracijama i
karakteristikama. Razlog tome je to to u toku dana moraju da obrade vie
zahtjeva istovremeno a koji rastu iz dana u dan.
Same servere pokreu i posebni operativni sistemi koji su u vie segmenata bolji
i sadre naprednije opcije, za razliku od klasinih korisnikih operativnih
sistema.
S l i ka 2 . K li j e n t - S e r v e r
h t t p s : / / s r.wi ki p e d i a . o r g/ wi k i / R a % C 4 % 8 D u n a r s k a _ m r e % C 5 % B E a # / m e d i a / F i l e : K l i j e n t s e r ve r.j p g
to se tie ravnopravne (peer to peer) mree, nju karakterie mnotvo

klijenata koji su ravnopravni u ueu, jedino ogranienje je internet brzina
jednog klijenta. Ovaj tip mrea se najee koristi za dijeljenje dokumenata,
8
video i audio podataka i drugog. Razlog za to je to ne postoji nikakav server,
kao glavni raunar, koji nadgleda sve ostale i kontrolie koji se to podaci dijele
u mrei.
Postoje i posebni programi za dijeljenje podataka. Kada korisnik postavi
upit, program pretrauje podatak pod tim imenom kod svih ostalih korisnika koji
su povezani na ovu mreu. Ova vrsta pretrage je mnogo slobodnija i efikasnija,
nego kod pretrage u mrei klijent - sever, gdje korisnik pretrauje sadraj samo
jednog raunara (servera).
S l i ka 3 . P 2P
https://sr.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunarska_mre%C5%BEa#/media/File:P2p.jpg
1.3 Podjela i vrste raunarskih mrea

Raunarske mree dijelimo na PAN (Personal Area Network), LAN (Local
Area Network), MAN (Metropolitan Area Network), WAN (Wide Area Network).
Razlikuju se u mrenim tehnologijama koje koriste, kao i prostor koji pokrivaju.
PAN (Personal Area Network) predstavlja mreu koja je ograniena na samo
par metara. Povezuje raunare koji su u blizini jedan drugog, ili neke druge
manje ureaje sa raunarom.
LAN (Local Area Network) predstavlja mreu visoke brzine koja pokriva
manju geografsku povrinu (prostorija, zgrada). Najee se koristi za
umreavanje raunara, radnih stanica, tampaa, servera i ostalih ureaja.
MAN (Metropolitan Area Network) kao to i sam naziv govori, radi se o mrei
koja se nalazi u jednom gradu, a sastoji se iz velikog broja raunarskih mrea.
MAN mrea moe imati vie umreenih LAN mrea, te takoe te iste LAN mree
preko MAN-a mogu imati vezu sa WAN mreom (kao to je internet) te na taj
nain ine jednu veliku meusobno povezanu mreu.
WAN (Wide Area Network) pokriva veliku geografsku povrinu. Najpoznatija
WAN mrea je upravo Internet.
Postoji vie vrsta mrea, a svaka od njih definie mrene protokole koji su
skup pravila za prikazivanje, signaliziranje, provjeravanje podataka koji su
potrebni za slanje informacija preko neke mree. Neki od najpoznatijih i oni koji
su najvie u upotrebi su:
-
Ethernet je mrena tehnologija za LAN mree. Podaci se alju u paketima

koji su prilagoeni za slanje preko raunarske mree.
FDDI (Fiber Distributed Data Interface) je razvijen kao potreba za bri i
pouzdaniji prenos podataka preko raunarske mree. Osnova WAN mrea
su obino FDDI mree.
Token Ring je vrsta mree koja je ematski poredana u krug.
Frame Relay je sinhronizovana mrea, obino se koristi za prenos podataka
izmeu LAN i WAN mrea.
Bitno je i pomenuti koje se to topologije raunarskih mrea koriste:

-
Magistrala
Zvijezda
Prsten
Stablo
Mreasta topologija
Magistrala:
Magistrala (sabirnica) je glavni vod koji predstavlja kimu mree, du koga su
povezani raunari. Predstavlja jedinstveni komunikacioni kanal preko kojeg se
obavlja saobraaj, i zajedniki je svim vorovima. Raunari povezani na
magistralu samo oslukuju ta se deava na njoj, kada putem mrene kartice
primjete da su podaci na magistrali upueni ba njima, prihvataju ih. Kada
raunar eli da poalje podatak na magistralu, prethodno se uvjeri da u tom
trenutku ni jedan raunar ne vri isto. Nedostatak je taj da se usled prekida na
kablu, prekida saobraaj u cijeloj mrei.
slika4. Topologija magistrale

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bc/Magistrala.png
10
Zvijezda:
Kod zvijezdaste topologije u LAN arhitekturi, krajnje take u mrei su
prikopane na centralni hub ili switch. Svaki raunar je povezan posebnim
kablom na prikljuak razvodnika. Koristi se ista tehnika za pristup i slanje
podataka kao i kod topologije magistrale. Prednost je to se ovakve mree lako
mogu proiriti, zbog toga to je svaki raunar posebno prikopan na mreni
razvodnik. Najosjetljivija taka ove topologije je centralni razvodnik.
slika 5. Topologija zvijezde

h t t p s : / / u p l o a d . wi ki m e d i a . o r g/ wi k i p e d i a / c o m m o n s / 7 / 7 d / Z v i j e z d a . p n g
Prsten:
Prstenasta topologija se sastoji od serije ureaja spojenih jedan na drugi inei
zatvoren krug. U ovakvoj mrei, poruke se kreu samo u jednom smjeru. Postoje
i prstenaste mree kod kojih je mogue slanje poruka u oba smjera, ali ne
istovremeno.
slika 6. Topologija prstena

h t t p s : / / u p l o a d . wi ki m e d i a . o r g/ wi k i p e d i a / c o m m o n s / 4 / 4 7 /P r s t e n . p n g
11
Stablo:
Uglavnom se koristi kod usluga isporuivanja kablovske televizije. Prednost je u
tome to se lako moe proiriti jednostavnim dodavanjem jo jedne grane, pa je
izolovanje greaka relativno lako. Nedostaci su u tome da ako korjen postane
neispravan, cijela mrea postane neispravna. Takoe pristup postaje problem
ukoliko cijelo ureenje postane suvie veliko.
slika 7. Topologija stabla

h t t p s : / / u p l o a d . wi ki m e d i a . o r g/ wi k i p e d i a / c o m m o n s / c / c 9 / R a z g r a n a t a. p n g
Mreasta topologija:
Predstavlja posebnu vezu od jedne take do druge u kojoj postoje najmanje dvije
direktne putanje do svake take. Stroa definicija ove topologije trai da svaki
vor bude direktno povezan sa svim ostalim vorovima.
slika 8. Mreasta topologija

h t t p s : / / s r.wi ki p e d i a . o r g/ wi k i / M r e % C 5 % B E n e _ t o p o l o g i j e # / m e d i a / F i l e : N e t wo r k Top o l o g y- M e s h. p n g
12
Pored podjele i vrste raunarskih mrea i topologija koje se koriste,
spomenuemo i neke ureaje raunarskih mrea: mrena kartica, modem,
Repeater, Hub, Switch, Router, Gateway, Firewall, Bridge i dr.
Mrena kartica je ureaj koji slui za umreavanje raunara tj. vri
komunikaciju tih istih raunara koji su umreeni u raunarsku mreu. Modernije
matine ploe u sebi imaju integrisan mreni ip i prikljuak, ali isto tako
postoje i mrene kartice koje se ubacuju u PCI 1 2 slot. Postoje 10, 100 i 1000
Mbit/s (Gigabit) verzije koje oznaavaju propusnost podataka koju moe
podnijeti jedna mrena kartica.
slika 9. Mrena kartica

h t t p : / / w ww.n a b a va . n e t / s l i ke / p r o i z vo d i / e d i ma x - mr e z n a - ka r t i c a -9 1 3 0 t xl _ 9 4 5 f5 7 0 3 . j p e g
Modem je ureaj koji pretvara analogne signale u digitalne i obrnuto.

Modem je skraenica od MODulate / DEModulate. Iz raunara je najee spojen
na telefonsku liniju, ali ga je mogue spojiti i na bilo koji podatkovni kabl ili na
beini nosa signala. Uglavnom slui za spajanje na internet. Najvea brzina je
56 kbps, to je veoma mala brzina, i najee nalazi mjesto kod korisnika koji
koriste samo osnovne servise na internetu kao to su e-mail i slino.
slika 10. Modem (Fax/Modem)

http://www.konides.ag.rs/inf1/02-RacunarskiSistemi/modemint.jpg
12PCI (Peripheral Component Interconnect) sabirnica preko koje se odvija komunikacija

komponenti (modem, zvuna karta, grafika karta, itd.) sa procesorom.
13
Repeater (ponavlja) je ureaj koji se koristi za pojaavanje digitalnog
signala koji dobija od glavnog mrenog ureaja. Regenerie i vremenski
usklauje signale na nivou bitova kako bi se omoguio prenos na veu
udaljenost. Na sebi ima 2 porta (ulazni i izlazni).
slika 11. Repeater

h t t p : / / ww w.u n i b r a i n . c o m / wp - c o n t e n t / u p l o a d s / 2 0 1 3 / 0 1 / G O F _ LC - 2 5 1 x1 3 9 . j p g
Hub (koncentrator) se koristi da spoji vie ureaja te tako napravi mreu

izmeu njih. Svaki ureaj koji je prikopan na hub dijeli iste adrese. Mreni
resursi se dijele na sve raunare koji su u mrei, za razliku od switch-a koji
omoguuje da se dodjeli odre enim raunarima .
slika 12. Hub

h t t p : / / w ww.h w- gr o u p . c o m/ p r o d u c t s / p o s e i d o n / i m a g e s / S - H u b _ 8 0 0 . j p g
Switch (skretnica) slui za upravljanje protokom podataka izmeu dijelova

LAN-a. Switch daje raunaru punu brzinu jedne konekcije, dok od hub-a dobijaju
samo dio konekcije (dijeli se), to bi bilo neupotrebljivo kada bi se radilo o
veem broju raunara. Informacije se istovremeno mogu slati i primati, to je
mnogo bre nego kod hub-a (koncentratora)
slika 13. Switch

h t t p s : / / s t a t i c . ku p i n d o s l i ke . c o m / N e t ge a r -1 6 - P o r t -S wi t c h - J F S 5 1 6 _ s l i ka _ O _ 4 0 2 9 7 7 4 5 . j p g
Router je poseban ureaj koji odreuje sledeu mrenu adresu na koju e

se poslati paket podataka. Ruter je tako rei raskrsnica izmeu dvije mree za
14
razmjenjivanje podataka, odnosno omoguuje informacijama da putuju izmeu
raznih mrea.
slika 14. Router

h t t p : / / w ww.ge n e l e c . b a / c o n t e n t / i m a ge s / t h u mb s / 0 0 7 2 0 5 3 _ wa n - r o u t e r-d - l i n k - go - r t - n 3 0 0 - 1 wa n - 1 0 1 0 0 4 l a n -1 0 1 0 0 8 0 2 11gn - wp a 2 - wp s . j p e g
Gateway (prevodilac protokola) je mreni prolaz koji je smjeten u vor

raunarske mree. Vri komunikaciju sa drugom mreom kod koje se koristi
drugaiji mreni protokol.
slika 15. Gateway

h t t p s : / / b e gi n l i n u x. fi l e s . wo r d p r e s s . c o m/ 2 0 0 8 / 0 8 / ga t e wa y.p n g
Firewall predstavlja mehanizam zatite, koji moe predstavljati softverski

ili hardverski dio koji se nalazi u sklopu raunarske mree i koji ima mogunost
da sprijei nepropisni prenos podataka preko mree. Obino se internet smatra
nesigurnom zonom, dok se lokalna mrea smatra relativno sigurnom.
slika 16. Firewall

h t t p : / / s . h s ws t a t i c . c o m/ g i f / f i r e wa l l . gi f
Bridge je ureaj koji spaja vie mrea preko podatkovnog sloja. On

povezuje dva segmenta mree, a takoe i filtrira saobraaj meu njima, tako da
lokalni saobraaj ne proputa na drugi port, a saobraaj namjenjen drugom
15
segmentu proputa. Memorie MAC adrese svih prikljuenih ureaja na
segmentima koje povezuje u MAC tabelu i na osnovu MAC adrese donosi odluke
koji signal je namjenjen kom segmentu mree.
slika 17. Bridge

h t t p : / / w ww.i gc s e i c t . i n fo / t h e o r y/ 4 / h wa r e / f i l e s / s t a c ks _ i ma ge _ 2 9 7 5 . p n g
16
2. Beine raunarske mree (Wireless tehnologija)
2.1 Beine raunarske mree (WLAN)

Nakon to je objanjeno ta su to raunarske mree, njena arhitektura, koje
mogu biti vrste i koje topologije i ureaje koriste, fokus se prebacuje na
Wireless tehnologiju a zatim i praktinu primjenu jednog od Motorola patenata
Canopy tehnologije.
U posljednjih 25 godina jedan od veih inenjerskih uspjeha na polju
elektronike su upravo beine komunikacije. Komuniciranje sa bilo kojom
udaljenom osobom u bilo koje vrijeme je zaista fascinantno. I veliki umovi poput
Nikole Tesle u svojim zabiljekama su predviali kako e ljudi na planeti biti
povezani sa jednog na drugi kraj ma gdje se nalazili. U ovom dijelu rada dat je
kratak pregled beinog sistema koji se danas koristi kod veine alternativnih
internet provajdera.
Od poetka 90-tih godina znaajno veliki napredak je uinjen na polju
razvoja beinih lokalnih raunarskih mrea (Wireless LANs - WLANs). Ureaji
koji rade shodno standardu IEEE 802.11 obezbjedile su da se raunari povezuju
na mreu na slian nain kao i mobilni telefoni. Veina WLAN-ova radi u
nelicenciranim frekventnim opsezima od 900 MHz, 2.4 GHz, i 5.8 GHz.
iroko - pristupne (Broadband) beine tehnologije obezbjeuju velike brzine
prenosa podataka. Jedna od tih tehnologija je WiMAX i ona pripada etvrtoj
generaciji (4G). Ova tehnologija se zasniva na standardu IEEE 802.11 koristi
radio frekvencije izmeu 10 GHz i 66 GHz, a brzine prenosa podataka idu i
preko 40 Mbps za fiksne korisnike, a 15 Mbps za mobilne, za opseg pokrivanja
od nekoliko kilometara.
U poslednjih par decenija, istraivai su bili usmjereni u razvoj beinih
senzorskih mrea koje su nudile irok spektar mogunosti. Uglavnom se koriste
za monitoring i kontrolisanje fabrika, uma, autoputeva, poljoprivrednih dobara,
stratekih taaka u gradovima, video nadzori kua(stanova) i slino.
Funkcionalnost WLAN-ova je jako slina kao i kod mobilnih telefona. Mobilni korisniki
ureaj se povezuje na javni sistem za prenos podataka. U ovom sluaju na mobilni ureaj je
laptop raunar, a javni sistem za prenos podataka je Internet. Posmatrano iz ugla korisnika,
glavna prednost je upravo njegova mobilnost. Beini LAN-ovi su veoma korisni jer mogu da
poveu desktop raunare (raunari koji imaju fiksne lokacije) na Internet po veoma niskoj cijeni
bez instaliranja kablova do eljenih lokacija raunara.
Glavna razlika izmeu WLAN-ova i beinih telefona ogleda se u zahtijevanoj

brzini prenosa podataka. Od beinih telefona se zahtijeva da prenose
(digitalizovani) govor, za to im je potreban opseg od 64 kbps-a, dok beini
17
LAN-ovi treba da su podjednako brzi kao i Internet na kojem se povezuju . Kako
bi se ispunili ovi zahtjevi razvijeni su standardi, gdje svaki od njih u svom
nazivu ima oznaku IEEE 802.11. Prve verzije standarda 802.11 su koritene na
brzinama od 1 Mbps. Danas je veoma popularan standard 802.11b koji je jo
poznatiji i kao WiFi i on omoguava prenos do 11 Mbps, dok je kod standarda
802.11a. brzina prenosa i do 54 Mbps. Za znatno vee brzine prenosa predvien
je standard 802.11n. O standardima e naknadno biti rijei.
Svi WLAN ureaji se mogu povezati na bilo koju baznu stanicu (AP) koja
koristi isti standard. Svrha fiksnog beinog pristupa je da obezbjedi korisnicima
telefonske veze ili korisnicima veze za prenos podataka da izvre prenos
podataka, a da se pri tome ne vri instaliranje kablova od centralnog
komutatorskog mjesta do mjesta gdje su locirani korisnici. Zbog visoke cijene
koja se plaa zbog razvoenja kablova ovakvo rjeenje je najee ekonomski
opravdano. Glavno trite ovih mrea se odnosi na pokrivanje ruralnih oblasti,
kao i uspostavljanje veza u zemljama u razvoju koje nemaju instaliranu
kablovsku (ianu) infrastrukturu.
Klju u razumjevanju beinog prenosa se sastoji u tome to je za
realizaciju razliitih aplikacija potrebno ispuniti razliite zahtjeve koji se
odnose:
a)
b)
c)
d)
Brzina prenosa podataka;

Rastojanje;
Mobilnost;
Potronja energije;
WLAN radio komunikacija se vri u ISM (Industrial, Scientific & Medical)

opsegu frekvencija. Ovaj opseg frekvencija je u cijelom svijetu prihvaen kao
opseg za ije koritenje nije potrebna licenca. Ovaj spektar se takoe naziva i
FTA (Free to Air) slobodni vazduh .
ISM ine tri opsega frekvencija:
-
902 - 928 MHz,

2400 - 2483,5 MHz, i
5728 - 5750 MHz.
Od njih se, u ovom trenutku, najee koristi opseg 2.4 GHz. WLAN-ovi koriste
Spread Spectrum modulacije kod kojih se signal rasprostire po irem opsegu
frekvencija. One omoguuju da vie korisnika moe istovremeno da dijeli isti
frekventni opseg bez meusobne interferencije, a pruaju i mnogo veu otpornost
na smetnje i prislukivanje od modulacija 'uskog' spektra. Umjesto da se signal
velike snage alje preko malog frekvencijskog opsega, pokazalo se da je mnogo
bolje slati signal male snage preko irokog frekvencijskog opsega. Ukoliko bi na
nekoj frekvenciji iz opsega postojala snana smetnja, mogunost da e se poslana
informacija tano primiti je neuporedivo vea zato to e najvei dio signala biti
prenesen, a da smetnja nee imati nikakav uticaj na njega. Sve vea potranja
18
pridonosi poveanju kvaliteta i smanjenju cijene samih wireless ureaja. Ve
sada je cijena tih ureaja prihvatljiva, pa su se oni preselili iz kancelarija
dobrostojeih firmi na krovove zgrada u naim gradovima, omoguujui
povezivanje raunara u cijelim gradovima. Postavljaju se pristupni ureaji
(Access Points) i zajedno sa korisnikim WLAN karticama povezuju u jednu
kompaktnu mreu. Ovakva mrea na velikim brzinama daje neograniene
mogunosti upotrebe. Unutar mree mogue je slanje i primanje tekstualnih
poruka (chat), slanje e-maila, pregled web stranica, razmjena programa, muzike,
videa, igranje igrica, zajedniko uenje i mnogih drugih stvari kojima je samo
mata granica.
2.2 Standardi
Rane generacije 802.11 standarda 1997.godine, su bile relativno spore
(propusna mo im se kretala od 1 do 2 Mbps). Veinom su koritene za podrku u
veim hangarima ili tamo gdje kablovske mree nisu bile mogue ili su bile
preskupe za odravanje. 1999. godine IEEE 1 3 je plasirao 802.11b standard,
poveavajui propusnu mo na 11 Mbps. IEEE je prvo ratifikovao 802.11a
standard. Meutim, zbog tehnike i politike realnosti, prva oprema ovog
standarda isporuena je tek sredinom 2002. godine. 802.11a standard u pogledu
brzine sa svojom propusnom moi od 54 Mbps uveliko nadmauje standard
802.11b kod koga je propusna mo 11 Mbps. Takoe sam hardver standarda
802.11a nije kompatibilan sa standardom 802.11b. Standard 802.11a radi na
opsegu od 5 GHz, a standard 802.11b na 2.4 GHz. Na sceni se krajem 2002.
godine pojavljuje jo jedan standard, a to je 802.11g. Njegove prednosti su to to
je kompatibilan sa standardom 802.11b, dakle takoe radi na opsegu od 2.4 GHz,
dok mu je propusna mo 54 Mbps kao i kod standarda 802.11a. Dodatni podstrek
je pojava ureaja na tritu koji rade u turbo modu sa propusnom moi od 108
Mbps, to je dvostruko vie od 802.11g standarda. Ti ureaji se jo nazivaju i
super G ureaji. Svi ovi standardi su poznati i kao Wi-Fi ili (Wireless
fidelity) to bi u prevodu znailo (beina tanost ili beina vjernost).
Generalno moemo rei da je za jako kratko vrijeme postignuto jako mnogo. Uz
popularnost beinog umreavanja, budunost izgleda mnogo svjetlija nego to
je to bilo u nedavnoj prolosti.
13 Institut inenjera elektrotehnike i elektronike (engl. Institute of Electrical and Electronics

Engineers) je neprofitno udruenje posveeno tehnolokom razvoju kao i unapreivanju
tehnolokih inovacija vezanih za elektronske ureaje. Broj lanova prelazi 400.000 u oko 175
zemalja.
19
slika 18. Beine mree, brzine prenosa podataka i njihvi standardi

h t t p : / / w ww.i n f o . b iz . h r / Typ o 3 / t yp o 3 _ 0 1 / d u m m y3 . 8. 0 / fi l e a d m i n / IN F O _ Temp l a t e s / i ma ge s / wl a n _ u vo d _ 0 1 b i g. j p g
Najvee prednosti ovog sistema su te to ste konstantno na internetu, bez

zauzea telefonskih linija, samim tim i bez telefonskih trokova, sa poveavanom
mobilnou korisnika. U svim varijantama, WLAN e vam ponuditi fleksibilnost
i umanjiti ili potpuno eliminisati potrebu za instalacijom kablom. Prema tome
WLAN prua jedan od najlakih naina instalacije kune mree. Sama injenica
da nema potrebe za provlaenjem kabla kroz stambeni prostor nesporno motivie
mnoge kune korisnike da se pozabave upravo ovom tehnologijom. Jednostavnost
instalacije i putanja u pogon ureaja koji se danas nude na tritu, predstavljaju
dodatne pogodnosti.
Ve smo ukratko objasnili da je beino (en. Wireless) umreavanje jedno
od najjednostavnijih naina koje nudi srednju brzinu i ne zahtijeva dodatne
kablove. Sa ekonomske strane relativno je skuplji od ostalih naina umreavanja,
iako cijena WiFi ureaja konstantno opada. Beino umreavanje je mnogo
jednostavnije uz WiFi tehnologiju, gdje su nam potrebne samo WiFi kartice u dva
ili vie raunara da bi se oni umreili. Postoje interne (PCI i PCMCIA) i
spoljanje (USB), uz njih najee dolazi i integrisana antena koja je dovoljna za
manje mree, ali je pored njih mogue koristiti i bolje (jae) spoljanje antene
koje pojaavaju signal. Da bi se povezali na neku mreu potreban je tzv. Hotspot
(arite) odnosno vorite gdje se spajaju svi ostali korisnici. Ako je mrea
osigurana od nas e zahtjevati WEP ili noviji WPA klju, u suprotnom nema
nikakvih ogranienja za spajanje. Manji problem kod WiFi mrea je sigurnost
20
enkripcije podataka. Pored toga, Wifi ureaji su malo vei potroai elektrine
energije u odnosu na standardne ureaje za raunarske mree.
Zato beino umreavanje ?
Na prvom mjestu zbog mobilnosti. Gdje god bili, u kancelariji ili u kui ne
postoji zavisnost od mrenih kablova. U nekim prostorijama moda nije ni
izvodivo ili je previe komplikovano izvesti ice. Prednost je i fleksibilnost i
praktinost. Pregledavanje internet stranica, igranje u mrei, djeljenje podataka
nikad nisu bili jednostavniji. Beina mrea jednostavna je i nadogradiva.
WLAN omoguava slobodu kretanja uz zadravanje konekcije s mreom, a pored
toga:
Uspostavljanje mree je brzo i jednostavno, izbjegnuto je sprovoenje kabla.
Instalacija je vrlo fleksibilna, WLAN moe biti instaliran i tamo gdje LAN ne
moe. Privremena instalacija i relokacija (premjetanje opreme) ne predstavljaju
problem.
Prilagoavanje, proirenje ili rekonfiguracija mree nije komplikovano,
dodavanje novih korisnika je veoma jednostavno.
Kao i LAN tako i WLAN mrea moe da bude jednostavna i sloena. Da bi
povezali dva raunara, potrebne su nam najmanje dvije beine mrene kartice i
upravljaki programi. Ovakav nain povezivanja je Point to Point (od take do
take). Umreavanje dva ili vie raunara je takoe mogue preko Access Pointa
(pristupne take), i to moemo gledati kao mreni switch ili hub. Nasuprot tome
postoje ureaji na koji se spaja vie klijenata i takav nain povezivanja nazivamo
Point to Multipoint. Pristupne take nam omoguavaju da nau beinu mreu
kombinujemo sa klasinom mreom.
2.2.1 Nain funkcionisanja

Beina tehnologija nas okruuje sa svih strana, to se i vidi kada pogledamo
mobilne telefone, satelitske antene, AM i FM radio stanice, voki-toki ureaje i
21
slino. Beine mree poivaju na istim principima kao i mobilni telefoni i svi
ostali beini ureaji.
slika 19. Beini sistem

http://i1.wp.com/www.philipcaruso-story.com/wp-content/uploads/2015/02/Wireless-Internet-Connection.jpg
Primopredajnik alje signale vibrirajuim talasima elektromagnetnog

zraenja koji se prostiru iz antene, s tim da ta ista antena moe i da prima
signale, tako to na odgovarajui nain vibrira, proputajui signale odreene
frekvencije. Najzanimljiviji dio beinog umreavanja je to kako se sve odvija
bez kablova, pa ak i kada pristupna taka nije optiki vidljiva.
Starije beine mree su koristile frekvencije ispod vidljivog spektra tj.
infracrveno zraenje. Meutim kod njih postoje velika ogranienja, jer je
potrebna perfektna optika vidljivost. Kod njih je bilo veoma teko rijeiti
problem blokiranja mrenog signala. Ovakve konekcije zahtijevaju veoma veliku
blizinu kao i neometanu optiku vidljivost. Problem optike vidljivosti beine
mree lako rjeavaju prelaskom na drugi opseg elektromagnetnog spektra.
Moderne beine mree uglavnom rade na 2.4 ili 5 GHz, daleko ispod vidljivog
spektra. Talasna duina svake transmisije je tako mala da signal prolazi kroz
naizgled vrste objekte. Postoji jako mnogo prostora unutar i van atoma u svemu
onome to smatramo vrstim. Radio talasi niske frekvencije se mogu probiti
unutar tog slobodnog prostora izmeu atoma. Naravno i moderne beine mree
nude najvei domet kada imaju optiku vidljivost izmeu primopredajnika, one
perfektno funkcioniu na kraim udaljenostima unutar objekata. Meutim, neke
unutranje prepreke mogu umanjiti kvalitet signala, to dovodi do toga da se
poloaj mree mora mijenjati. Jedan od vanijih koraka koji je unapredio beine
mree i uinio ih jo popularnijim je koritenje dijela spektra koji je u
mogunosti da prolazi kroz naizgled vrste objekte, meutim postojao je jo
jedan segment koji se morao unapreivati a to je segment prenosa podataka
pomou radio talasa i njihovo uredno primanje od strane samog prijemnika . Svi
22
standardi beinog prenosa podataka imaju jednu zajedniku osobinu, a to je
mogunost izdvajanja podataka koji se preklapaju sa signalom. Najjednostavniji
primjer lako moemo vidjeti na mjestima koja su gue naseljena kao to su na
primjer ulice sa veim brojem kafia ili kancelarija sa vie desetina korisnika
gdje se signali sa ureaja ravnopravno emituju pomou istog skupa frekvencija.
Da bi se izborili sa ovakvim nainom preklapanja signala koriste se dva naina:
1. Frequency hopping spread spectrum FHSS (frekventni skokovi u spektru),
2. Direct sequence spread spectrum DSSS (metod direktnih sekvenci).
Kod metode koja koristi frekventne skokove podaci se mijenjaju velikom
brzinom (po nekim standardima i do 1600 puta u jednoj sekundi), dok je kod
drugih standarda ta promjena neto sporija. Usled svih ovih naina promjene
frekvencija postoji izuzetno mala ansa da se desi da dvije mree na istom
mjestu u ba istom trenutku koriste iste fekvencije. to se tie drugog naina
mijenjanja frekvencija, metode direktnih sekvenci, kod ove metode se frekventni
opseg dijeli na dijelove, a onda dodatno te iste dijelove frekventnog opsega u
odvojene kanale koji esto mijenjaju frekvencije emitovanja. Mnoge razliite
mree koje se nalaze na istom podruju mogu se meusobno preklapati bez
ikakvog uticaja koritenjem razliitih kanala. Postoji nekoliko razliitih metoda
koje se koriste za kodiranje podataka pomou koritenja metode direktnih
sekvenci. Kod novijih protokola beinih mrea koristi se brzi metod, pod
uslovom da oprema koja bi trebala da bude kompaktibilna podri razne naine
kodiranja. Usled ovoga se poveava optereenje mree, a samim tim smanjuje se
cjelokupna propusna mo. Kod oba ova pristupa omoguava se uticaj jedne
mree na drugu, zbog toga to ni jedna frekvencija ne bude konstantno u
upotrebi, a samo preskakanje frekvencija spreava i prislukivanje mree, jer
uzroci promjene frekvencija se ne mogu detektovati, osim kod onih u sluaju
industrijskih i vojnih analizatora frekvencijskog spektra.
to se tie samog dometa, a posebno onog u zatvorenim prostorima, on zavisi od

vie razliitih faktora kao to su: karakteristika samih ureaja, gdje se ukljuuje
emitujua snaga i sama konstrukcija prijemnika, pored toga od interferencije i
propagacijskog puta. Izmeu ostalog, interakcija sa tipinim objektima koji se
nalaze unutar zatvorenog prostora, kao to su na primjer zidovi, metali, pa ak i
sami ljudi, mogu mnogo uticati na samo irenje signala. Radijus pokrivanja
standardnog WLAN sistema sa jednim access pointom (AP) varira do otprilike
150 m, zavisno od samog broja i vrsta prepreka na koje sam signal nailazi.
Izmeu ostalog, samo pokrivanje odreenog prostora signalom moe biti i znatno
oteano primjenom sloenijih antenskih sistema ili instalacijom veeg broja
23
pristupnih taki (AP). Uopteno, najvei ograniavajui faktor u primjeni WLAN
mrea je upravo pokrivenost signalom, a pored toga i konfiguracija terena i broj
fizikih prepreka koje se nalaze izmeu samog predajnika i prijemnika. One
omoguavaju da vei broj korisnika istovremeno koristi isti frekventni opseg bez
meusobne interferencije, i pruaju mnogo veu otpornost na smetnje i
prislukivanje od modulacija 'uskog' spektra. U praksi se pokazalo da je puno
bolje da se signal male snage alje preko ireg frekvencijskog opsega, nego da
se signal velike snage alje preko malog frekvencijskog opsega. Ukoliko na
nekoj od frekvencija iz opsega postoji snana smetnja, velika je vjerovatnoa da
e se poslana informacija tano primiti zato to e najvei dio signala biti
preneen, a da smetnja na njega nee imati nikakav uticaj. Ovakva tehnologija je
razvijena prije 50-tak godina i to najprije za vojne svrhe sa ciljem da bude
maksimalno otporna na bilo kakva ometanja, interferenciju i prislukivanje.
2.2.2 ta je access point (AP)?
Access point (AP) ili pristupna taka, predstavlja ureaj koji slui kao centralna
povezna taka na koju se dalje spajaju svi ostali klijentski ureaji, a takoe slui
i kao 'most' (bridge) prema ianoj (kablovskoj) mrei. WiFi pristupna taka
WAP (en. Wireless acces point ili Acces point (WAP ili AP)) je ureaj koji
zajedno povezuje WiFi beine ureaje u jednu beinu mreu. WAP se obino
povezuje na ianu (kablovsku) mreu te prenosi podatke izmeu ianih
(kablovskih) i beinih mrea. Instaliranje WAP-ova, kao i samo kreiranje
beinih mrea, uveliko je poelo da se primjenjuje u ranim 2000-tim godinama,
a taj brend je nastavljen i danas. Uglavnom WAP-ovi se isporuuju sa manjom
antenom koja je dovoljna za manje mree, dok korisnici iz potreba za geografski
rasprostranjenijim mreama imaju potrebe da instaliraju posebne antene koje
imaju vei opseg.
slika 20. Wireless AP
Access Point (AP) ili pristupna taka predstavlja

ureaj koji koordinie rad beine mree i
opsluuje njene klijente (korisnike). AP ima
integrisanu antenu koja slui za beinu
komunikaciju, a svaki ozbiljniji AP ima i
dodatni prikljuak za vanjsku antenu koja se
koristi zbog poveanja dometa beine mree.
Pored svoje osnovne funkcije, AP-ovi se
uglavnom koriste i kao poveznici sa ianom
(kablovskom) infrastrukturom, pa imaju ugraen i
switch (prekida), a esto imaju i funkciju
gateway-a (pristupaoca) i router-a (usmjerivaa).
Pored svih tih karakteristika imaju i konektore za
pristup internetu preko ISDN 1 4 Terminal Adaptera, DSL 1 5 ili pomou kablovskog modema.
24
h t t p : / / f. t q n. c o m / y/ c o m p n e t wo r k i n g / 1 / W / A / 3 / l i n k s ys _ wa p 5 4 g - 4 0 0 . j p g
Sam AP se administrira upotrebom programa koji se dobijaju od strane

proizvoaa koji se isporuuju uz ureaj, a pored toga administracija je mogu a
i preko web okruenja koja je vrlo praktina u sluaju nemogunosti samog
fizikog pristupa AP-u. Pored web servisa, kod veine AP-a postavljen je i
DHCP 1 6 servis koji slui za dinamiko dodjeljivanje IP adresa klijentima, a
napredniji ureaji koji imaju ulogu i samog usmjerivaa (rutera) imaju podignut
i NAT1 7 servis, pa ak ugraen i firewall. Zavisno od samih podeavanja, AP ima
mogunost da radi na slijedee naine:
AP - osnovni nain , u "Access Point" mode-u, je jedini mod u kojem su podrani
svi ureaji starijih generacija.
AP klijent U ovom modu AP se ponaa kao klijentska kartica ija svrha je da
spoji raunar ili neku mreu na neki udaljeni AP koji je definisan upisivanjem
njegove MAC adrese. Kod ovog naina rada AP nije u mogunosti primati druge
klijente na sebe.
Bridge (most) U ovom mode-u AP ima svrhu premostnika izmeu dva mrena
segmenta, tj. komunikacija se vri iskljuivo meusobno prenosei pri tome sav
mreni promet izmeu sebe.
U bridge nainu rada AP-ovi ne emituju SSID 1 8
mogue identifikovati preko klasinih programa
Takoe postoji i "multibridge" nain rada, u kojem
bridge mod prema jednom centralnom AP-u, koji
njihovu meusobnu komunikaciju.
broadcast, a takoe nije ih

za traenje beinih mrea.
je vie AP-ova postavljeno u
ih premouje i omoguuje
Repeater (ponavlja) U ovom mode-u ureaj se istovremeno ponaa i kao

pristupna taka klijentima (AP), ali takoe moe i komunicirati i sa drugim APom.
Najee skraenice koje se koriste u wireless svijetu:
14 ISDN je skraenica od Integrated Services Digital Network, to u prevodu znai Digitalna
Mrea Integrisanih Servisa. Kao to samo ime kae, ISDN linija je u potpunosti digitalna, za
razliku od klasinih telefonskih linija koje su po svojoj prirodi analogne.
15 DSL (Digital Subscriber Line) je porodica tehnologija koja nudi digitalnu razmjenu podataka
preko obinih .bakrenih ica koje nalazimo u veini obinih domova.
16 DHCP (engl. Dynamic Host Configuration Protocol) mreni je protokol koriten od strane
mrenih raunara za dodjeljivanje IP adresa i ostalih mrenih postavki kao to su pretpostavljeni
gateway, subnet maska i IP adrese DNS servera s DHCP servera.
17 NAT omoguava da vie raunara u privatnoj mrei pristupe Internetu koristei istu javnu IP
adresu koju obezbeuje ISP (Internet Service Provider).
18 SSID (Service Set Identifier) je jedinstveni identifikator za svaku beinu (Wi-Fi) mreu.
25
Access Point (AP) je specijalno konfigurisana taka za pristup wireless mrei.

Bandwidth oznaava irinu kanala odnosno propusni opseg koji se koristi pri
samom prenosu podataka. Oznaava irinu radio kanala, a uglavnom se koristi i
za oznaavanje brzine cijelog sistema ili njegovog dijela.
CDMA (Code Division Multiple Access) predstavlja tehniku dijeljenja
bandwidth-a (propusnog opsega) za prenos podataka na posebne kanale
koritenjem kodova.
Ethernet predstavlja standardni protokol koji se koristi za prenos podataka u
ianim sistemima veza.
Node predstavlja ureaj koji je dio neke mree. Uglavnom se pod tim
podrazumijeva raunar ili neki drugi mreni ureaj sa ugraenom radio karticom.
Noise predstavlja bilo koji neoekivan ili nerazumljiv signal (poznatiji kao
signal um), koji se ne moe okarakterisati kao regularna informacija. Definie
se kao um koji je nastao usljed interferencije ili slinih pojava.
Protocol predstavlja spisak interakcija koje je mogue uspostaviti izmeu
sistema i u okviru razmjene podataka. Ovaj protokol definie pravila po kojima
se radi razmjena podataka.
SSID (Service Set Identifier) predstavlja identifikator mree koji se unosi u
wireless ureaj, kako bi mu se omoguila komunikacija sa nekim drugim
ureajima u mrei. Svaka mrea ili segment mree mogu imati svoj SSID.
TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol) predstavlja mreni
protokol koji se koristi za prenos podataka na Internetu.
WEP (Wired Equivalent Privacy) predstavlja sigurnosni protokol za zatitu
prenosa podataka u wireless mreama.
WPA (Wi-Fi Protected Access) predstavlja unapreeni sigurnosni protokol za
zatitu prenosa podataka u beinim mreama.
WECA - Wireless Ethernet Compatibility Alliance (WECA) predstavlja
neprofitnu organizaciju koja je osnovana 1999. godine. Zaduena je za
certifikovanje interoperabilnosti izmeu opreme razliitih proizvoaa.
AP je prije svega potreban onda kada nastane potreba za spajanjem
beinih klijentskih ureaja na neku ianu mreu. Za samu komunikaciju
izmeu beinih klijentskih ureaja ( peer-to-peer) nije potrebna upotreba AP-a.
Ali je veoma bitno spomenuti neke od kljunih prednosti koje AP donosi u
mreu. Izmeu ostalog, samo jedan AP moe da udvostrui domet beine
komunikacije u odnosu na peer-to-peer mreu. Pored toga, AP u beinoj mrei
vri i neke odreene upravljake funkcije koje omoguuju kvalitetnije koritenje
mrenih resursa.
2.3 Wi-Fi
Wi-Fi - wireless fidelity - predstavlja zatieno ime koje WECA koristi za
oznaavanje interoperabilnosti WLAN ureaja. Isto tako, ponekad se izraz 'WiFi' upotrebljava i kao sinonim za wireless. Wi-Fi, Wireless-Fidelity (IEEE
802.11) predstavlja beinu mreu gdje se podaci izmeu dva ili vie raunara
prenose pomou radio frekvencija (RF) i odgovarajuih antena. Najee se
koristi u LAN mreama (WLAN). Wi-Fi je brend Wi-Fi Alijanse koja propisuje
26
standarde i izdaje certifikate za sve Wi-Fi uredaje. Wi-Fi je 1991 godine izumila
NCR Korporacija/AT&T u Nieuwegeinu, Holandija. Prva mrea se zvala
WaveLAN i radila je na brzinama od 1 do 2 Mbit/s. Ocem WiFi-a se smatra Vic
Hayes iji je tim osmislio standarde za Wi-Fi kao to su IEEE 802.11b, 802.11a i
802.11g. Wi-Fi mree rade uz pomo vrlo jednostavne radio tehnologije, jedina
razlika je u tome to se radio signali pretvaraju u nule i jedinice. Slanje podataka
preko radio signala i nije neka novina zbog toga to se i Morzeov kod binarno
prenosio bez ica, ali je RF tehnologija mnogo unapreena od vremena
Morzeovog koda, tako da je opseg informacija koje se mogu poslati pomou
radio frekvencija je neuporedivo vei. Prije svega WiFi je prvi iskoristio dobru
propusnost i samu jednostavnost radio signala. WiFi alje signale na
frekvencijama 2.4 GHz (802.11b i 802.11g standardi) i 5 GHz (802.11a), gdje se
koriste mnogo naprednije tehnike kodiranja. Razlog koritenja ovih frekvencija
je u tome to su ostale neiskoritene frekvencije koritene od strane raznih
armija ali i ostalih korisnika koje koriste posebne frekvencije za komuniciranje.
Sva radio tehnologija se nalazi u samim WIFi karticama koje ugraujemo u
raunar (kod novijih laptop raunara su kartice ve ugraene), i to je praktino
sve to je potrebno za beino umreavanje. Zbog svega toga se smatra jednim
od najjednostavnijih naina umreavanja koja su trenutno u ponudi, a dodatni
razlog je i to to uklanja potrebu za kablovima i ostalim mrenim ureajima.
Jedino to korisniku preostaje je to da se prikopa na tzv. hotspot, odnosno
vorite gdje se spajaju svi ostali korisnici. Radi se o manjem ureaju u kojem se
nalazi WiFi radio koji komunicira sa svim ostalim korisnicima, i najee je taj
ureaj (vorite) prikopano na Internet. Takva vorita se uveliko mogu vidjeti
u razvijenim gradovima na nekim prometnim mjestima kao to su parkovi ili
aerodromi. Ponekad se dogodi mijeanje signala na 2.4 GHz frekvencijama,
najee sa beinim telefonima i Bluetooth ureajima koji koriste istu
frekvenciju.
2.4 Sigurnost
2.4.1 Kriptografija
Prije nego to bude rijei o samim metodama neto o kriptografiji. Kriptografija
je nauka o algoritmima za enkripciju i dekripciju. Algoritam predstavlja set
instrukcija koje treba napraviti da se doe do neega. On znai ima svoj poetak
i svoj kraj. Ekripcija je jednostavno dovoenje poruke u nerazumno stanje.
Suprotno tome je dekripcija. Postoje dve glavne vrste enkripcije, simetrina i
asimetrina. Svaka ima prednosti i mane te se stoga koriste na odreenim
podrujima.
Simetrina enkripcija
27
U njoj su enkripcija i dekripcija obavljene koristei isti klju. One su puno bre
od asimetrinih ali zavise o tome koliko je (password) lozinka dobro sakrivena.
Mada i o tome zavise i jedna i druga tu je to puno vie izraeno. Jednom
pronaena (password) lozinka omoguuje dekripciju bilo koje sljedee
enkriptirane rijei.
Asimetrina enkripcija
Ova je vrsta enkripcije puno kompleksnija, sigurnija je, ali je i puno sporija.
Temelji se na dva kljua, takozvani privatni i javni kljuevi. Privatni je poznat
samo nama i njegovo kompromitovanje predstavlja potpun gubitak sigurnosti.
Nemogue ga je obnoviti ako se izgubi jer jednostavno niko ne zna za taj klju
osim vas. Javni klju se dobije iz privatnoga s time da je obrnuti postupak
nemogu. Ovaj klju nam slui da bi ga javno objavili. Dakle svi ga mogu videti
i on ne predstavlja nikakvu tajnu. Jednom enkriptirana poruka naim javnim
kljuem moe se dekriptirati jedino naim privatnim kljuem i tu je snaga
ovakve enkripcije.
Zakljuak
elimo li osigurati nae podatke tako da ih niko ne moe itati enkripcija je
jedini pravi izbor. Ovo se oitava upravo u wireless sistemima. Dok je za
kablovske mree trebalo kako tako fiziki doi do mree, u wirelessu se deava
upravo obrnuto. Mrea je tu, doslovice dola u stan potencijalnog napadaa.
Pokretanje snifera je postupak od nekoliko sekundi i u tom trenu nai podaci
postaju vidljivi bilo kome.
Wireless mrea je kao i svaka mrea podlona raznim vrstama napada. Neki su
isti kao i na konvencionalne (iane) mree dok su neke nastale iskljuivo za
wireless. Ovde e ukratko biti navedeni principi i prijetnje s kojima se moemo
susreti u wireless svijetu. Jedno od najee postavljanih pitanja kada su u
pitanju beine mree je pitanje sigurnosti. Brojni eksperti za pitanja raunarske
sigurnosti smatraju beine mree sigurnijim od klasinih ianih mrea. Kada je
u pitanju sigurnost, glavne razlike izmeu LAN i WLAN mrea potiu od
razliitog fizikog nivoa. Enkripcija se neuporedivo lake implementira kod
WLAN-ova to je dovelo do pojave velikog broja nezavisnih proizvoaa koji su
specijalizovani za WLAN zatitni softver. Da bi neko pristupao WLAN mrei, on
mora da ima informacije o radio opsegu, koritenom kanalu, sigurnosnom kljuu
i iframa za autentifikaciju i autorizaciju korisnika. To je jako puno vie
podataka nego kod klasinih ianih mrea i na taj nain ini WLAN mree
sigurnijim. Poetni problem svakog napadaa je doi do signala same mree i
tako izvesti aktivan ili pasivan napad. Da bi napada mogao da izvede pasivan
napad, mora imati opremu koja moe da oslukuje i presree saobraaj izmeu
28
AP-a i klijenta, to znai da napada mora temeljno da poznaje fiziki sloj
definisan u standardu 802.11. Za aktivan napad potrebno je imati i opremu koja
moe da alje podatke na mreu, koja i nije ba povoljna to se tie cijene.
2.4.2 WEP
Logino je da su wireless prenosi dostupni kako nama tako i nekome drugome.
irenje wireless signala vrlo je teko ograniiti na neko malo podruje, pogotovo
pri veim udaljenostima. Upravo radi ovih razloga je 802.11 od samog poetka
ukljuivao jednu vrstu zatite, tanije reeno ukljuivao je wep zatitu. Wep
(Wired Equivalent Privacy) definie set instrukcija i pravila po kojima beini
podaci mogu putovati vazduhom na siguran nain. Kada se tek pojavio vjerovalo
se da e wep pruati dosta veliku sigurnost naspram hakera. Meutim sa rastom
popularnosti wireless mrea one su se poele koristiti unutar kola. Tada su
poeli glavni problemi. Pri stvaranju wep-a zbog brzine integracije vrlo je malo
kriptografskih strunjaka saraivalo u njegovom stvaranju odnosno odobrenju.
Upravo u tome mnogi vide razlog da wep ima tako ogromne propuste.
WEP (Wired Equivalent Privacy) definisan je u standardu 802.11 i cilj mu je da

obezbjedi sljedee:
-
povjerljivost podataka osnovna namjena je sprjeavanje prislukivanja

mrenog saobraaja.
kontrola pristupa pristupne take mogu zabraniti klijentima pristup
mrei ukoliko ne zadovolje provjeru identiteta.
integritet poruka dodatno polje u okviru slui za provjeru integriteta
samog okvira
WEP se koristi radi zatite podataka na sloju veze OSI modela. Integritet
poruke se obezbjeuje operacijom zatitnog kodiranja algoritmom CRC-32, ime
se dobija kontrolni zbir koji se dopisuje na kraj podatka koji se eli zatititi.
Osnovna namjena algoritma CRC-32 jeste ouvanje integriteta podataka u
komunikacionom kanalu sa smetnjama i umom. WEP za svoju osnovu koristi
RC4 algoritam. Klju kojim se inicijalizuje RC4 algoritam se sastoji od dva
dijela: 1)inicijalizatorskog vektora (engl. IV Initialization Vector) i 2)tajnog
kljua. Tajni klju (ee nazivan kao WEP klju) poznat je svim ovlaenim
korisnicima mree i jednak je za sve korisnike. Distribucija tajnog kljua nije
definisana nekim od standarda i najee se obavlja runo-manuelno.
29
Inicijalizatorski vector obino je razliit za svaki okvir, dok je tajni klju stalan.
Posljedica toga je da za okvire sa razliitim IV-om RC4 generie razliite nizove
pseudosluajnih brojeva. IV je duine 3 bajta pa se nakon nekog vremena vri
ponavljanje. Da bi prijemna strana mogla dekodirati sadraj okvira, IV se alje
nekodiran u zaglavlju okvira.Ukoliko se u mrei koristi vie od jednog klju a
vrlo je bitno da na svim ureajima isti tajni kljuevi budu pridrueni istim
identifikatorima. Uzeemo za primjer da ureaj A kodira okvir tajnim kljuem
sa identifikatorom 2, u tom sluaju ureaj B mora imati isti klju pridruen
identifikatoru 2 kako bi mogao ispravno dekodirati sadraj okvira. Na osnovu
toga zakljuujemo da identifikatori tajnog kljua predstavljaju indekse polja
tajnih kljueva. Kod standarda 802.11 se opisuje i korienje razliitih WEP
kljueva za razliite MAC adrese. Takva mogunost uobiajno nije dostupna
preko klasinog web interfejsa pristupne take (eventualno samo preko SNMPa), pa se zato i rijetko koristi. WEP kljuevi mogu biti dugi 40 bita (dodavanjem
IV-a dobiva se 64 bitni RC4 klju) ili 104 bita (128 bitni RC4 klju).
RC4
RC4 je trenutno temelj wireless zatita. To e i ostati dok AES 1 9 ne ue u iroku
primjenu. Bilo kako bilo to je vrlo jak algoritam i sa trenutnom tehnologijom bi
trebale godine da se probije kodirana poruka. Ono to je glavna prednost RC4 je
velika brzina za relativno veliku sigurnost. Ovaj algoritam je razvio Ron Rivest
1987. godine za RSA Data Security Inc. Za sve ostale algoritam je bio tajna sve
do 1994. godine kada je izvorni kod algoritma anonimno objavljen na Internetu.
RC4 je simetrini znakovni (engl. stream) algoritam svaka rije se kodira i
dekodira posebno. Najee se koristi rije duine jedan bajt. Klju koji se pri
tome koristi moe biti duine i do 256 bajtova. Algoritam generie niz
pseudosluajnih brojeva proizvoljne duine.
WPA
Kada su se uoile greke wep a, Wi-Fi grupa je htjela to prije izbaciti zamjenu
za njega. Ali nije bila samo zamjena bitna nego i to da je malo ko spreman
odbaciti cjelokupni hardver koji je kupio tek nedavno. Radi toga su trebali nai
rjeenje koje se moe implementovati u postojeu infrastrukturu. To je dovelo do
19 Advanced Encryption Standard (AES) naziv je za sadai ameriki dravni standard za
ifrovanje
30
protokola TKIP (Temporal Key Integrity Protocol). TKIP je raen tako da se
integrie unutar wep sistema, a AES je graen od poetka bez ikakvih
ogranienja i veza na starije sisteme. To ga ini i jaim. TKIP uzima sve stare
dijelove wep -a i mijenja ih tako da postaju za sada dosta sigurni od napada.
Time se postiglo to da se na ve postojee sisteme samo nadogradi WPA i bez
prevelikih problema prieka dovretak 802.11i standarda.
Zatita pomou DMZ a
DMZ ili Demilitarized Zone je zapravo koncept, a ne konkretni proizvod
(rjeenje). DMZ predstavlja nain organizacije raunara (servera) koji mogu
predstavljati rizik za mreu. To doputa bilo kojem Internet korisniku da pristupi
tom server, ali desi li se da server doe pod neovlatene ruke, taj se raunar nee
moi koristiti za pristup ostatku mree. Mada je logino da e sam server biti
pod firewall om, taj firewall mora ignorisati dosta prometa jer, server slui da
bi mu se pristupilo. To ga naravno ini ranjivim. Da bi se ograniilo pristupanje
server mrei firewall hardware (software) konfigurie se tako da ima posebne
portove samo za DMZ. Veinom to izgleda tako da postoje 3 porta. Za Internet,
za LAN i za DMZ. U te portove tada idu switchevi i u njih raunar koliko
elimo. Tako se AP moe staviti tu u DMZ to rjeava problem ulaska u mreu
iza firewall-a no wireless korisnici (klijent raunara).
Sniffing (njukanje)
Snifer je program koji prati cjelokupan rad na mrei. On vrlo lako odreuje
odakle je paket doao, kome je namjenjen i ta je uopte u tom paketu. Uz dobro
podeene filtere moe posmatrati samo odreene podatke npr. username i
password, e-mail poruke, web stranice i slino. Neki sniferi idu ak toliko
daleko da mogu rebuild-ati (ponovo uitati) poslane podatke u prvobitno stanje
tako da osoba sa pokrenutim programom dobije isto ono to i user (korisnik) na
drugom raunaru. Mada je snifer vrlo moan alat za sistem administratore isto
tako pa ak i vie koristi hakerima. On prua potpuni uvid u topologiju mree, ip
adrese, podatke poslane preko mree, lozinke itd. Sniferi rade tako da NIC
(network interface cards) prebacuju u takozvani promiscuous (pomjean) mode.
Kartica u tom modu prima sav rad preko mree bio on namjenjen njoj ili ne. Kod
wireless sistema stvar je jo komplikovanija. Potpuno je nepotrebno imati
pristup mrei kao to je to potrebno za preanji sluaj. Signal wirelessa je
svuda oko nas i sve to je potrebno je moda okrenuti antenu u dobrom smjeru i
pokrenuti wireless snifere u takozvanom monitor (nadgledanje) modu. Za taj mod
nije potrebno imati pristup mrei nego jednostavno pratiti to se deava na
odreenim frekvencijama. Zatita od monitor moda je nemogua poto takva
WNIC kartica uopte ne komunicira sa naom mreom postoji u obliku programa
koji mogu to detektovati. Jedan takav program je i Antisnif.
Spoofing and Session Hijacking (podvala i otimanje sesije)
Spoofing je naziv za in lairanja informacija poslanih nekom raunaru. Uz sam
naziv esto se dodaje i nain lairanja npr. MAC Spoofing i slino. Bilo kako
31
bilo funkcija mu je uvjek ista, maskirati napadaa. Spoofing se esto izvodi uz
neke druge napade, tipa DoS ili Flood mree, za skrivanje vlastitog identiteta.
Ali prava snaga mu se vidi u postupku zvanom Session Hijacking (otimanje
sesije).
Buffer Overflows (prekoraenje bafera)
Buffer Overflow je napredna hack tehnika. Ona je trenutno jedna od vodeih
sigurnosnih ranjivosti uopte. Ono to se zapravo njome moe uraditi je
pokretanje malicioznog koda na napadaevom raunaru. Uspjenim napadom
moe se dobiti potpuna kontrola tog raunara. Ovaj napad se izvodi tako da se
programu koji kada se pokrene i smjesti u svoj dio RAM prostora, dodijeljen
samo njemu, poalje vie podataka nego to on moe primiti. U tom trenu
memorijski prostor tih podataka prelazi u nedozvoljeno RAM podruje. U
uspenom napadu to prelijevanje dovodi do itanja nove instrukcije smjetenih u
memoriji i daje hackeru ono to je zamislio. Mada je vrlo teko napraviti
uspjean Buffer Overflow napad i neuspjeli moe biti opasan. Dobije li program
podatke koje nije oekivao odnosno koje jednostavno ne zna obraditi moe se
zamrznuti i sruiti. Mada je to mali problem na desktop raunarima na
serverskim bi moglo predstavljati vee probleme.
Denial of Service (DoS) Napad
Haker moe biti opasan i uopte ne ulazei u na raunar. On moe vrlo
uspjeno ugasiti na raunar ili jednostavno ometati mu rad izvan. Najpoznatiji
takav napad je takozvani DoS ili u prevodu uskraivanje servisa (usluge).
Najpoznatiji DoS napadi su SYN Flooding, Smurf Attacks te S ystem Overloads
napadi. SYN napad iskoriava TCP/IP handshaking protokol. Svaki raunar ima
odreeni broj omoguen za spajanje klijenata. Ovo se moe iskoristiti tako da se
sa vie raunara u isti as poalje SYN paket sa lanom povratnom adresom.
Napadnuti raunar odgovara na SYN sa SYN ACK i eka odgovor nazad. Taj
odgovor nikada nee doi zbog lane povratne adrese. I dok on eka na odgovor
dobija novi talas SYN paketa i tako u krug. Smurf Attacks iskoriava broadcast
komunikaciju tako to poalje nekoliko hiljada paketa sa, naravno, pogrenom
povratnom adresom na koje e svaki raunar odgovoriti jer je to broadcast paket.
Od jednom 1000 paketa postaje nekoliko stotina hiljada paketa. I dou li ti svi
paketi na neku odreenu adresu zaguenje ili pad tog raunara je neizbjean. Za
ovaj napad mora se imati pristup mrei poto broadcast paketi ne mogu biti
poslati preko vanjske mree. System Overloads je napad na program pokrenut na
raunaru. Ako napada poznaje odreeni program, on moe vrlo brzo sruiti neki
raunar. Poznat je ovakav napad na web servere koji su padali u roku od dve
sekunde zbog odreenih http zahteva. Ovaj se napad esto izvodi Buffer
Overflow tehnikama kome je cilj ruenje sistema. Ovo je zato mnogo laki napad
nego puni Buffer Overflow.
Lociranje wireless mrea
32
Ovo samo po sebi i nije napad ali vrlo lako kasnije moe dovesti do napada. Da
bi neko mogao napasti wireless mreu prvo mora saznati da ta mrea uopte
postoji i gdje se nalazi. Za to pronalaenje i lociranje mree postoje sada ve
profesionalni ureaji veliine privjezaka. Sve to moe se i postii dobrim starim
nainima kao irom otvorene oi. Da bi neko opravdano posumnjao da je tu neka
wireless mrea dovoljno je vidjeti AP ili antene koje bi mogle sugerisati na
postojanje wireless opreme. Od svih tehnika daleko je najjai War Driving. War
Driving je spoj obinog skeniranja podruja sa recimo NetStumblerom i
prevoznog sredstva. S tom tehnikom se moe skenirati podruje cijelog grada u
vrlo kratkom roku. Napredni War Driver i danas ve koriste i GPS pa se tako
pronaeni rezultati automatski ucrtavaju u kartu. Mnogi rezultati
upload-ju se na Internet pa je i razmjena podataka vrlo lako
izvodljiva. Ove tehnike potpuno su legalne i ne mogu se nikome
zabraniti ali postoji rjeenje koje radi sa alatima poput
NetStumblera. Iskljuivanje Beacon signala na naem AP u
Stumbler nas nee otkriti a korisnici e se i dalje moi spajati.
Ovo je dobro rjeenje za odreene vrste alata koji rade na
otkrivanju APa pomou beacon frameova, ali postoje i alati koji
pasivno prislukuju frekvencijski spektar i protiv njih ovo ne bi
radilo.
3. Praktina primjena Motorola Canopy

tehnologije
Motorola Canopy tehnologija se primjenjuje kao beina tehnologija koja

obezbjeuje irokopojasne servise na lokaciji krajnjeg korisnika: pristupa
internetu i VoIP-a (Voice over Internet Protocol). U
savremenom svijetu
irokopojasni pristup internetu je postala svakodnevna potreba koja je stvorila
jedno veliko trite za koje se nadmeu telekomunikacioni operateri, kablovski
kao i beini ISP-ovi (Internet Service Provider). Na ovom dinaminom tritu
prisutna je neprestana borba za privlaenjem novih kao i za zadravanjem starih
korisnika. Beine tehnologije su idealne za brzo irenje i realizaciju pristupne
mree. Dok telekomunikacioni operateri za nadogradnju svoje postojee DSL
(Digital Subscriber Line) infrastrukture imaju na raspolaganju licencirane opsege
i postojee 3G, kao i nadolazee 4G tehnologije, alternativni operateri sa druge
strane imaju na raspolaganju WiMAX (Worldwide Interoperability for Microwave
Access), koji radi u licenciranom opsegu, ili da koriste tehnologije koje rade u
nelicenciranim opsezima.
33
slika 21.
Motorola
Subscriber
Module
h t t p : / / ww w.e -
n e t s o u r c e . c o m / i m a ge s / M o t o r o l a _ C a n o p y_ P M P _ 1 0 0 _ S e r ie s _ Wir e l e s s _ B r o a d b a n d _ A c c e s s _ N e t wo r k s _ e N E T S o u r c e . j p g? 1 2
Problem koji se javlja sa koritenjem WiMAX tehnologije je potreba za

dobijanjem dozvola. Konkretno, u Bosni i Hercegovini se jo nisu stvorili
potrebni uslovi za dodjeljivanje dozvola . Sa druge strane, i kad se budu stekli
uslovi, za dozvolu je neophodno izdvojiti znaajna finansijska sredstva. Ono to
preostaje
alternativnim
operaterima
je
pruanje
servisa
koritenjem
nelicenciranog opsega i odgovarajuih tehnologija, kao to je WiFi ili drugih,
patentiranih, kao to je Canopy tehnologija. Canopy je patentirana tehnologija
kompanije Motorola. Dizajnirana je za potrebe beinih ISP 2 0 -era, s ciljem da
bude jednostavna, pouzdana, skalabilna i sigurna.
(Skalabilnost je mogunost sistema da podnese poveanje zahteva i broja
korisnika a da sam sistem ne mora da se mijenja. to je sistem skalabilniji on e
lake podnjeti povean protok podataka. Cilj kojim tee svi projektanti sistema
jeste da se postigne linearnost u brzini odgovora na zahtjev i koliine podataka
sa kojima se manipulie).
Canopy irokopojasni beini sistemi se sastoje od proizvoda koji rade na

900 MHz, 2.4, 5.1, 5.2, 5.4 i 5.7 GHz. Platforma moe biti konfigurisana kao
point-to-multipoint sistem sa jednom lokacijom i podravati korisnike do 15
milja (24 km) ili pak point-to-point sistem i podravati korisnike ak i do 124
milje (200 km). Point-to-multipoint Canopy sistem nudi brzine od 512 Kbps do
14 Mbps a point-to-point sistem od 10Mbps to 300 Mbps. Naravno, brzina
uploada i downloada mogu zavisiti od nekoliko faktora tako da one variraju .
Najznaajnije karakteristike Canopy ureaja su :
Jednostavnost: Ureaji su kompaktni, AP-ovi (Access Point) i SM-ovi
(Subscribe Module) su identinog dizajna, sa neto veim hardverskim
mogunostima kod AP-ova. Kroz ethernet prikljuak ureaji dobijaju, pored
podataka, napajanje i sinhronizaciju. Radio jedinica se nalazi integrisana na
matinoj ploi u posebnoj sekciji, oklopljena, kako bi se to vie smanjila
interferencija.
Pouzdanost: Svaki AP u potpunosti kontrolie komunikaciju sa svakim svojim
SM-om, dodjeljujui mu tano definisano vrijeme u kojem oni mogu da
transmituju (komuniciraju jedan sa drugim).
20 ISP Internet servis provajder
34
Skalabilnost: Canopy koristi sinhronizaciju lokalno generisanu preko GPS
prijemnika, koju pomou ureaja CMM-a (Cluster Management Module) predaje
svakom AP-u. Rezultat sinhronizacije je mogunost ponovnog koritenja
frekvencija kako na samoj BS (Base Station) tako i na drugim BS-ma.
Sigurnost: Ve sama injenica da je u pitanju patentirana tehnologija koja nije
iroko dostupna onemoguava potencijalne napadae da efikasno presreu
podatke.
Kod svakog beinog sistema kvalitet antene ima kljunu ulogu. Kod
Canopy-ja antena je integrisana u ureaj, pri emu je odnos naprijed nazad
antene reda veliine 17 dB, sa uglom zraenja antene od 60 i po vertikali i
horizontali. Odnos naprijed nazad i koritenje sinhronizacije omoguava
elijsku organizaciju BS-a. Na slici 19. je prikazana ilustracija organizacije BSca, pri emu slova A, B, C oznaavaju razliite frekvencije.
Slika 22.elijska organizacija baznih stanica

h t t p : / / w ww.l i n k - e l e a r n i n g. c o m/ l i n k d l / c o u r s e f i l e s / 3 4 4 / IIT 2 _ 4 4 _ 0 1 . j p g
Canopy sistem koristi TDD (Time Division Duplex) za prenos podataka.

Sinhronizacija AP-ova se obavlja zajedno sa specijalno dizajniranim Canopy
sistemom Time Division Duplex (TDD), vazduni interfejs osigurava da svi AP
Moduli vre prenose u isto vrijeme dok su svi Subscriber Moduli (SM) u modu
sluanja (listening mode). Ova sinhronizacija takoe osigurava da, kada SM-ovi
prenose, svi AP Moduli su u stanju sluanja. Ova sinhronizacija, omoguena od
strane CMM-a, osigurava da se sistemi ne ometaju meusobno, (AP Moduli ne
ometaju jedni druge i SM-ovi ne ometaju jedni druge). Ova jedinstvena
karakteristika donosi sposobnost za irenje mree gdje se dodavanjem AP
35
klastera za poboljanje mree i bolje pokrivenosti sistema ili poveanja
kapaciteta moe obaviti bez poveanja smetnji unutar sistema.
Slika 23. AP klaster

h t t p : / / w ww.z o vi m e . c o m / f i l e s / i m a g e s / wi f i _ t e h n o l o g i j e 7 . j p g
Ram je podijeljen u slotove koji popunjavaju dva dijela rama: downstream

i upstream, ukupnog trajanja 2.5 ms. Odnos downstreama i upstreama se moe
podeavati. Na sl. 21 je prikazan Canopy ram sa svojim sastavnim dijelovima
dok je na sl. 22 izdvojen jedan slot podataka. U nastavku su objanjene
funkcionalnosti.
Slika24. Canopy ram
Slika25. Slot podataka
Oznaka: informativni slot koji sadri informacije o konfiguraciji AP-a

ukljuujui i specifine poput broja SM-ova i color coda.
36
Slotovi podataka: korisniki saobraaj izlomljen na 64-tvoro bajtne

fragmente.
Kontrolni slotovi: obezbjeuju uplink/downlink upravljanje i keep alive

poruke.
Vrijeme za promjenu reima: omoguava radiju da se prebaci iz reima

predajnika u reim prijemnika i obrnuto.
Zatitno vrijeme: razdvaja slotove kako ne bi dolo do preklapanja

prilikom transmisije SM-a.
RF Zaglavlje: RF sinhronizacija i informacije za ponovno sastavljanje

fragmenata korisnikog saobraaja.
Provjera greke: CRC-32 koji prati svaki fragment.
U MAC sloju je implementiran ARQ (Automatic Retransmission request),

tako da, ako je dolo do greke u prijemu, predajnik ponovo alje 64-tvoro bajtni
slot. Na taj nain, zahvaljujui veliini slota, retransmituje se minimalan broj
podataka i diu performanse sistema.
Za svaki SM se definie MIR (Maximum Information Rate), u kojem se
definie maksimalna brzina u downloadu i upload-u. Unutar MIR-a se definie i
burst, akumulirana koliina podataka, koja se moe prenijeti maksimalno
moguom brzinom koju SM moe ostvariti. Tehnika bursta je zasnovana na
akumulaciji protoka koja se stvara u momentima neaktivnosti ili smanjene
aktivnosti korisnika, a koju korisnik sa brzinom veom od nominalne koristi u
momentima pojave aktivnosti. Na osnovu MIR-a, AP dodjeljuje SM-ovima
odgovarajue vrijeme za komunikaciju. Koristei napredno hardversko
upravljanje AP moe za 1024 rama unaprijed da definie tano kad i koji SM
moe da alje podatke u upstream-u. Unutar MAC sloja je ugraen kanal vieg
prioriteta. AP posmatra komunikaciju sa SM-ovima kao VC (virtual channel),
kojih moe biti maksimalno 200, tako da omoguavanjem kanala vieg prioriteta
na SM-u, AP automatski generie dodatni VC kroz koji ide saobraaj malog
kanjenja, karakteristino za VoIP, sa protokom definisanim kroz CIR
(committed information rate ) - prosjena norma prenosa, koji se dinamiki
alocira od primarnog kanala i protoka definisanog kroz MIR.
Princip virtuelnog kanala : Kod uspostavljanja veze bira se jedan put od
poiljaoca prema primaocu i on se koristi za sve vrijeme trajanja veze tj. svi
paketi idu tim putem. Svaki usmjernik (ruter) mora zapamtiti gdje treba predati
pakete za svaki od trenutno otvorenih virtuelnih kanala koji prolaze kroz njega.
Svaki usmjernik odrava tabelu sa podacima o svakom virtualnom kanalu koji
prolazi kroz njega. Kad paket doe na usmjernik, on pomou broja virtuelnog
kanala (nalazi se u zaglavlju paketa) zna gdje treba prosljediti paket. Broj
virtuelnog kanala je logiki jer ga svaka stanica bira nezavisno. Koritenje
privremenog
virtuelnog
kanala
podrazumjeva
tri
faze
komunikacije:
37
uspostavljanje veze, prenos podataka i raskidanje veze. U sluaju stalne VC
veze, prva faza nije potrebna.
Hardversko upravljanje, koje AP koristi, prvo servisira sav saobraaj vieg
prioriteta pa tek onda ostali saobraaj. Canopy ne moe da postavlja prioritete,
on naprosto ita i potuje markere prioriteta na paketima koji dolaze na njegov
ethernet ulaz. U tom smislu za realizaciju QoS-a (Quality of Service), od kraja
do kraja, potrebno je i na strani AP-a i SM-a imati odgovarajue mrene
elemente koji e postavljati markere za prioritet na saobraaj.
Za menadment i provisioning SM-ova se koristi namjenski Motorolin
sistem koji se zove PRIZM management. U sistem se svaki SM zvodi sa svojom
MAC adresom. U njemu se direktno vide istorija i trenutno stanje svih bitnih
parametara svakog SM-a. SM-ovima se automatski dodjeljuju odgovarajue IP
adrese. Vri se konfiguracija VLAN profila (menadment, data, voice VLANovi), pomou kojeg se definiu servisi i BAM profili (brzina downloada i
uploada, burst, kanal vieg prioriteta) pomou kojeg se definie protok.
Ti profili se pridruuju svakom SM-u. Kroz PRIZM je omoguen i masovni
upgrade ureaja na novi firmware, omogueno je kreiranje ablona sa unapred
definisanim parametrima koji se mogu primijeniti na grupe ureaja.
Na samim AP-ovima je podeen jedinstveni color code (koji SM koristi za oznaavanje
svog AP-a), ukljuena je izolacija SM-ova, ukljuena je autentifikacija SM-ova putem PRIZM-a,
preko MAC adrese, te je omoguena enkripcija. Color code (kod boje), koristi vrijednosti izmeu
(0-254). Kod boje nije karakteristika sigurnosti, to je sredstvo za operatera Canopy Sistema da
odvoji pojedinca mree ili susjedne Canopy mree. Takoe, kod boje se moe koristiti za to da
pretplatnik Canopy modula za registraciju moe imati samo odreene pristupne take, iako on
moe biti u stanju da vidi vie pristupnih taki Canopy modula. Osnovna vrijednost za ovaj
parametar je 0 na svim Canopy modulima.
Odnos download/upload na AP-u je 75/25. Prilikom instalacije SM-ova,
montaer bira najbliu vidljivu BS (baznu stanicu) i AP sa najboljim RF
parametrima, prijemnim signalom i jitterom (parametrom koji uzima u obzir
parametre kao to su interferencija na kanalu, kanjenje signala, kvalitet
prijemnog signala). Najbitniji parametar sistema je, naravno, radio veza izmeu
AP-a i SM-a, ne samo da od nje zavisi protok prema pojedinanom SM-u nego i
propusnost njegovog AP-a, a samim tim i broj SM-ova (klijenata) na AP-u.
Parametri koji definiu kvalitet mree su:
broj SM-ova po AP-u,
prijemna snaga sa kojom AP vidi SM-ove koji su asocirani na njega,
prijemna snaga sa kojom SM vidi AP.
AP po pravilu zrai maksimalnom snagom sa ciljem da pokrije svoju
teritoriju. Prema Motoroli preporuka je da AP sve SM-ove vidi sa priblino istom
snagom, optimalno -60 dBm. Razlog za tom preporukom lei u potrebi da se
statistiki izjednai konkurentnost SM-ova u kontrolnom slotu, jedinom slotu
kad SM-ovi mogu da istovremeno emituju i kad se moe desiti kolizija. U tom
38
smislu je u poetku runo podeavana izlazna snaga SM-ova, dok je kasnije u
firmware ubaena i ta opcija.
39
4. Prizm Management Console

Uvod
Aplikacija Prizm Management console vri menadment korisnika na WADSL
mrei, dodavanje novih korisnika na mreu, i jo mnogo toga ta sam software
nudi. Ukratko to je aplikacija preko koje se vri administracija, menadment kao
i provisioning ureaja na Motorola Canopy platformi (AP i SM-ovi).
Opisaemo neke od glavnih opcija i prikazati konzolu sa strane korisnika
aplikacije.
Ovako izgleda poetni meni
Na ovoj slici vidimo prozor

kada otvorimo opciju Define
Networks
(definisanje
mrea).
Procedura dodavanja novog
korisnika (SM-a) je sledea:
Uzeemo primjer da novog
korisnika
dodajemo
na
Access point(AP) koji se
nalazi na lokaciji koja je
okrenuta u smjeru korisnika
(U ovom sluaju to je ANX).
Oznaka tog AP-a u prizmu je
BL-ANX0. Kao to se vidi sa
lijeve strane se nalazi spisak AP-ova i zavisno od toga gdje se dodaje odreeni
SM odnosno odreeni korisnik, birate odgovarajui Network Elements odnosno
odgovarajui AP. Dakle prvo na ta treba da se obrati panja je da se odabere na
40
koji AP se dodaje korisnik, u naem primjeru je to BL-ANX0. Kliknemo na
Network Elements (oznaen crvenim pravougaonikom) te na Edit (oznaen
crvenim pravougaonikom)
U tabu Edit izaberemo Add Element(s) for BAM Provision kao na slici.
Kada
smo
izabrali
Add
Element(s) for BAM Provision
dobijamo novi prozor kao na
ovoj slici.
U tom prozoru se unose sledei
parametri:
MAC Address (MAC adresa SMa kojeg je monta er postavio
kod korisnika)
Authentication Key (klju za
autentikaciju
potvrdu
sigurnosti, identiteta).
U polje Site Name unosimo
korisniko ime korisnika kojeg
prijavljujemo u prizm. U polje
Bandw idth
Service
Plan
dodjeljujemo paket koji je korisnik izabrao (uzeemo primjer BSP ADSL Primo).
U polje VLAN Profile biramo VLAN odnosno AP na koji se korisnik povezuje (u
naem primjeru konektujemo korisnika na AP ANX0 prema tome biramo VLAN
Profile ANX0)
41
Kada smo sve uspjeno
popunili, zavrili smo proces
prijave novog korisnika na
sistem.
Ovako
izgleda
novi
uneseni SM u Prizm-u.
Kada montaer restartuje (ugasi i upali) SM, taj novi elememt (SM) e da bude
na odgovarajuem AP-u. Ako SM nee da podleti nastala je greka npr:
pogrena MAC adresa, pogrean klju itd, te je potrebno raditi klasini
debugging ili traiti greku.
Pojedinano pretraivanje korisnika u prizm-u

42
Pretraivanje je mogue vriti po korisnikom imenu, MAC adresi, IP adresi itd. Traenje se vri
tako to ukucamo npr. korisniko ime u polje za pretragu na slici oznaeno crvenim
pravuogaonikom,odaberemo prizm element i kliknemo na search (pritisnemo
enter). Pronaeni korisnik izgleda kao na ovoj slici.
Nakon toga kliknite na simbol detalji oznaen takoe crvenom bojom na vrhu
slike.
Dobijamo sledei prozor.
Na prethodnom prozoru otvaramo sve vane podatke vezane za taj SM, odnosno
tog korisnika. U tabu General vide se informacije vezane za SM: IP adresa,
MAC adresa, itd. Uptime je vremenski period koliko dugo je SM u funkciji (on43
line). Pool interval je vremenski interval vezan za komunikaciju prizma sa SMom, odnosno drugim rijeima prizm uspostavlja komunikaciju sa SM-om i
prikuplja sve vane informacije signal, jitter itd. (u ovom sluaju je 15min
interval). Logino se zakljuuje ta je Last pool interval. Registered To nam
pokazuje gdje je SM zaveden tj. na kojem AP-u se nalazi SM. Radio power level
je nivo signala koji je zadnji put registrovan u prizm-u, isto se odnosi i na Jitter.
Nivo signala, tj. poeljan signal bi trebalo da bude ispod -70 (vrednosti signala
na SM-u -40 -50 -60 se mogu smatrati idealnim). Jitter (u bukvalnom
prevodu znai smetnje podrhtavanje) ili odstupanje od signala. Uzrok za
pojavu velikih vrijednosti jittera mogu biti : interferencija, preklapanje sa
drugim signalima odnosno drugim frekvencijama, refleksija itd. Poeljno je da
bude to manji, a tolerie se do vrijednosti 5 (u zavisnosti od prioriteta usluge).
Klikom na statistic pa RF Link moemo da vidimo statistiku vezanu za SM do

unazad odreenog vremenskog intervala. Na primjeru se jasno vidi vrijednost
jiitera koja je bila oko 10, da bi se kasnije stabilizovala na vrijednost 4-5. Isto je
primjetno i sa samim signalom koji je bio -80 da bi nakon intervencije montaera
bio -55.
44
.
Dalje kilkom na ConfiguratonBandwidth moemo da vidimo koji je paket
dodjeljen korisniku odnosno SM-u.
Klikom na History moemo da vidimo istoriju SM-a odnosno istoriju aktivnosti

koje su raene prema tom SM-u (promjene color coda, promjene verzija
software-a, itd.)
45
Dodjeljivanje IP adrese SM-u

Postavljanje SM-a u Menaged status, odnosno dodjela lokalne IP adrese je proces
kojim u prizmu dodajemo SM-u IP adresu radi lakeg menadmenta, kao i samog
menadmenta prizma prema SM-u.
46
Na slikama se vidi sam proces dodjele IP adrese. Prvo oznaimo SM koji nema
IP adresu, zatim desnim klikom mia izaberemo opciju Accept Network
Elements, te oznaimo stavku Reboot Elements if required for Management.
Virtuelna lokalna mrea (engl. Virtual Local Area Network VLAN) je nain
logike segmentacije mree koja se moe dinamiki mijenjati i nije zavisna o
fizikoj topologiji mree.
Primjer: VLAN predstavlja grupu raunara koji mogu biti u jednoj ili vie
odvojenih mrea, a koji su konfigurisani na nain da im je omoguena
meusobna komunikacija kao da se nalaze u istoj fizikoj mrei.
47
Na sljedeoj slici se mogu vidjeti posebno kreirani prikazi (prikaz za koji smo
podesili npr. da nam prikaze sve SM-ove kod kojih je jitter veci od 3, udaljenost
SM-a od AP-a preko 1km i sline opcije). Iz menija Netw ork odaberemo Open a
view I Shared, pod shared (podjeljeno) se mogu pogledati svi prikazi koji su
podeeni tako da svi mogu gledati ili odreene osobe. Takoe isto tako moemo
napraviti neki prikaz i postaviti ga kao privatni da ga vidimo samo mi.
48
ZAKLJUAK
Posljednjih nekoliko godina svjedoci smo turbulentnog irenja trita
mobilnih usluga i ureaja. Najbolji primjer je trite mobilne telefonije o ijoj
rasprostranjenosti najbolje govori injenica da se danas teko moe nai osoba
koja ne posjeduje neki mobilni ureaj. Pojava runih raunara (engl. handheld)
kao i pad cijene prenosnih raunara obeava da bi se isto moglo dogoditi i na
tritu mobilne raunarske opreme. Zato da imamo jedan raunar na poslu,
jedan kui, jedan na nekom drugom mjestu kada sve to moe da zamjeni jedan
mobilni raunar. A da ne spominjemo podatke koji trebaju da se sinhronizuje na
svim raunarima. Ako pogledamo u unutranjost naeg doma mnogi od nas imaju
koji metar kabla, iza stolova, ispod tepiha, po zidovima, itd. Ukoliko nabavimo
novi ureaj vjerovatno e njegov "kablovski sistem" prolaziti istim putem kuda i
prethodni, a ako elimo to sve drati uredno imaemo dosta posla. A ta je sa
ureajima koji moraju biti udaljeni od naeg centralnog mjesta? Povezati ga sa
100 metara kabla moe predstavljati veliki problem. Buenje zidova, postavljanje
i provoenje kablova je skupo ako elimo zadrati prvobitan izgled prostorije.
Na sve ovo postoji jedan jednostavan odgovor, wireless tehnologija. Zbog brzog
razvoja wireless tehnologije danas imamo cijeli niz proizvoda i protokola
dostupnih kako kunoj tako i profesionalnoj upotrebi. Kako to ne bi bilo ba tako
jednostavno, svaka ta tehnologija ima svoje specifino trite, a samim tim i
ureaje. Sutina je da bi danas svijet bio nezamisliv bez wireless tehnologije i
njenih ureaja. Wireless tehnologije su pomogle lakem i brem komuniciranju
kao i prevazilaenju raznih prepreka oko instalacija i udaljenosti. Gotovo da
nema ovjeka na planeti koji nije korisnik jedne od wireless usluga ili ureaja,
ili da bar na neki nain nije uo o tome. Performanse se stalno poveavaju, kako
to se tie samog kvaliteta signala, tako i brzine prenosa podataka i dometa
pokrivenosti signalom. Tehnologija se konstantno mijenja tako da se moe
oekivati jo puno poboljanja i inovacija na ovom polju. Ali je jedno sigurno da
e se vremenom morati pronai druga tehnologija koja e adekvatno zamijeniti
wireless infrastrukturu, kada se doe do te take da e vazduh biti tako
frekvencijski gust , da e se javljati sve vie problema sa kvalitetom signala
(interferencija - um), a oni koji e to najvie osjetiti bie korisnici VOIP (voice
over internet protocol) usluga, koje su osjetljivije na probleme sa umom signala
i slino. Patentirana Canopy tehnologija za sada nalazi put do zadovoljnih
korisnika iako e konstantno morati da poboljava svoju platformu, kako
hardverski tako i softverski.
49
LITERATURA
tampana literatura:
1. Jahanzeb Khan i Anis Khwaja: Building Secure Wireless Networks with
802.11 ,January 27, 2003.
2. Matthew Gast: 802.11 Wireless Networks: The Definitive Guide , O'Reilly,
2002.
3. C yrus Peikari, Seth Fogie: Maximum Wireless Security , Sams Publishing,
2003.
4. Computer Networks 4 t h Edition by Tanenbaum, Andrew S. published by
Pearson Education, Inc. , publishing as Prentice Hall PTR, 2003.
5. Sigurnost raunarskih sistema i mrea, Dragan Pleskonji Nemanja
Maek Borislav orevi - Marko Cari, 2007 Beograd Mikro knjiga.
Preuzeto sa interneta:
1. https://bs.wikipedia.org/wiki/Wi-Fi
2. www.motorola.com/pmp
3. http://www.ddwireless.hr/osnove_wirelessa.html
4. http://opusteno.rs/hardware-f20/murov-zakon-t18333.ht ml
5. https://bs.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunarske_mre%C5%B Ee
50

Diplomski Rad

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Diplomski Rad

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON

FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

WIRELESS TEHNOLOGIJA I PRIMJENA

Banja Luka, jun 2016.

obzirom da se kroz istoriju ovjeanstva uvijek teilo ka lakem, brem,

am poetak beinog prenosa informacija je obiljeio Guglielmo Marconi

Ovaj model se sastoji od 7 razliitih nivoa, podjeljene u dvije grupe.

2OSI Open Systems Interconnection model za otvoreno povezivanje sistema.

4 Hub-(koncentrator) Regenerie i vremenski usklauje signale na nivou bitova (to ine na

1.2 Arhitektura raunarskih mrea

to se tie ravnopravne (peer to peer) mree, nju karakterie mnotvo

1.3 Podjela i vrste raunarskih mrea

Ethernet je mrena tehnologija za LAN mree. Podaci se alju u paketima

Bitno je i pomenuti koje se to topologije raunarskih mrea koriste:

slika4. Topologija magistrale

slika 5. Topologija zvijezde

slika 6. Topologija prstena

slika 7. Topologija stabla

slika 8. Mreasta topologija

slika 9. Mrena kartica

Modem je ureaj koji pretvara analogne signale u digitalne i obrnuto.

slika 10. Modem (Fax/Modem)

12PCI (Peripheral Component Interconnect) sabirnica preko koje se odvija komunikacija

slika 11. Repeater

Hub (koncentrator) se koristi da spoji vie ureaja te tako napravi mreu

slika 12. Hub

Switch (skretnica) slui za upravljanje protokom podataka izmeu dijelova

slika 13. Switch

Router je poseban ureaj koji odreuje sledeu mrenu adresu na koju e

slika 14. Router

Gateway (prevodilac protokola) je mreni prolaz koji je smjeten u vor

slika 15. Gateway

Firewall predstavlja mehanizam zatite, koji moe predstavljati softverski

slika 16. Firewall

Bridge je ureaj koji spaja vie mrea preko podatkovnog sloja. On

slika 17. Bridge

2. Beine raunarske mree (Wireless tehnologija)

2.1 Beine raunarske mree (WLAN)

Glavna razlika izmeu WLAN-ova i beinih telefona ogleda se u zahtijevanoj

Brzina prenosa podataka;

WLAN radio komunikacija se vri u ISM (Industrial, Scientific & Medical)

902 - 928 MHz,

13 Institut inenjera elektrotehnike i elektronike (engl. Institute of Electrical and Electronics

slika 18. Beine mree, brzine prenosa podataka i njihvi standardi

Najvee prednosti ovog sistema su te to ste konstantno na internetu, bez

2.2.1 Nain funkcionisanja

slika 19. Beini sistem

Primopredajnik alje signale vibrirajuim talasima elektromagnetnog

to se tie samog dometa, a posebno onog u zatvorenim prostorima, on zavisi od

slika 20. Wireless AP

Access Point (AP) ili pristupna taka predstavlja

Sam AP se administrira upotrebom programa koji se dobijaju od strane

broadcast, a takoe nije ih

Repeater (ponavlja) U ovom mode-u ureaj se istovremeno ponaa i kao

Access Point (AP) je specijalno konfigurisana taka za pristup wireless mrei.

WEP (Wired Equivalent Privacy) definisan je u standardu 802.11 i cilj mu je da

povjerljivost podataka osnovna namjena je sprjeavanje prislukivanja

3. Praktina primjena Motorola Canopy

Motorola Canopy tehnologija se primjenjuje kao beina tehnologija koja

Problem koji se javlja sa koritenjem WiMAX tehnologije je potreba za

Canopy irokopojasni beini sistemi se sastoje od proizvoda koji rade na

Slika 22.elijska organizacija baznih stanica

Canopy sistem koristi TDD (Time Division Duplex) za prenos podataka.

Slika 23. AP klaster