SEMINARSKI RAD

POJAM, SUŠTINA I RAZVOJ INTERNETA

PREDMET: INFORMATIKA I RAČUNARSKE TEHNOLOGIJE

DRAGANA KONDIC
 SADRŽAJ

I UVOD

1. PREDMET ISTRAŽIVANJA .................................................................................. 3

2. METODOLOGIJA ................................................................................................... 3
3. CILJEVI ISTRAŽIVANJA ...................................................................................... 4

II POJAM I RAZVOJ INTERNETA

1. ISTORIJAT INTERNETA .................................................................................... 5

2. ISTORIJAT INTERNETA U BOSNI I HERCEGOVINI .................................... 8

III KORIŠĆENJE INTERNETA

1. INTERNET-NOVA JAVNA SFERA ................................................................. 10

1.1. Dekonstrukcija građanske javnosti .............................................................. 10
2. ELEKTRONSKA GRAĐANSKA NEPOSLUŠNOST ...................................... 12
2.1. Nick name ili virtuelna persona .................................................................. 13
2.2. Struktura novog identiteta ........................................................................... 14

IV SERVISI INTERNETA

1. ŠTA NUDI INTERNET ...................................................................................... 16

2. O WWW-U ......................................................................................................... 16
3. E-MAIL-ELEKTRONSKA POŠTA ................................................................... 17
4. OSTALI SERVISI .............................................................................................. 18

V ZAKLJUČAK

1. KVALITATIVNE I KVANTITATIVNE KARAKTERISTIKE .......................... 19

2. SMJERNICE ZA DALJA ISTRAŽIVANJA ........................................................ 20

VI LITERATURA

2
 I UVOD

1. PREDMET ISTRAŽIVANJA

Pojava interneta, kao i pojava svakog novog medija (radija poslije štampe, televizije
poslije radija), ireverzibilno mjenja dotadašnje stanje u komunikacijskoj sferi što i predstavlja
predmet istraživanja ovog rada. Po pravilu, novi medij dočekuje se sa optimizmom praćenim
velikim očekivanjima. Naime, društveni autoriteti gotovo uvijek su nezadovoljni djelovanjem
aktuelno popularnog medija, te se od novog očekuje da kompenzira mane starog: da u
političkoj sferi obezbjedi veće, ravnopravnije, kompetentnije i neposrednije učešće građana u
političkom životu, u kulturnoj - da populariše i širi vrijedno kulturno i umjetničko
stvaralaštvo i podiže kulturni i obrazovni nivo, u rekreativnoj - da obezbjeđuje zabavu koja
nije primitivna i vulgarna, u socijalizacijskoj - da širi i razvija poželjne norme i vrijednosti, u
moralnoj - da humanizira odnose u društvu, u globalno-društvenoj - da obezbjedi dvosmjerno
komuniciranje, potpomaže pozitivne društvene promjene, itd. I to sve bez obzira na stanje u
društvu, objektivne uslove za promjene, i djelovanje drugih društvenih institucija, kojima se,
uostalom, ne postavljaju tako visoki i široki zahtjevi. Primjeri očekivanja od novog medija su
Bartovo poimanje radija kao dvosmjernog medija iz dvadesetih godina prošlog vijeka,
Lernerova (Lerner, 1958) razvojno-modernizacijska paradigma zasnovana na televiziji iz
šezdesetih, ili Holanderova (Hollander, 1985) demokratizacijska iz osamdesetih (ukidanje
glasačke apatije, otklanjanje prepreka za neposredno ispoljavanje interesa, uključivanje
građana u politiku kakvo se ranije nije moglo ni zamisliti, ispunjenje antičkog ideala),
zasnovana na novim komunikacijskim tehnologijama.

2. METODOLOGIJA

Tokom izrade rada nastojao sam primjeniti metodološke postupke i principe uočiti i
analizirati probleme, izvršiti selekciju i odabir stavova autora, te sve to povezati u teorijska i
praktična rješenja, kako bi uradio dobar naučno istraživački rad.

U radu – saglasno karakteru problema i istraživanja, kao i izvora informacija koje su mi

bile dostupne , primjenio sam najpodesnije naučne metode.

Najviše zastupljena metoda je normativna metoda, jer kao takva najviše posla ima sa
raznim statistikama i njihovim podacima, koji se u radu pronalaze u velikom broju koje sam
nastojao što bolje provjeriti a poslije toga i pravilno interpretirati.

Potom sam korišćenjem ekspirimentalne metode, odnosno već objavljene ekspirimente

sam proučio i analizirao kako bi što preciznije konkretnim primjerima različitih autora
potkrepio teoretski dio rada.

Svoje mjesto u radu je našla i istorijska metoda s ciljem da upotpunim rad prateći
hronologiju, razvoj, uzrok i posljedicu određenih procesa, prije svega razvoja interneta ali i
globalizacije u odredjenoj mjeri jer ima veoma značajnu ulogu u svim sferama društva.

3
 Pored ovih standardnih naučno istraživačkih metoda, i neke druge “minorne” su korištene
prilikom izrade rada kao što su studija slučaja i komparativna metoda s ciljem uopštavanja i
pojednostavljivanja određenih pojava i pojmova a koji su bili relevantni za ovaj rad.

3. CILJEVI ISTRŽIVANJA

Svijet je postao veliko tržište, a s obzirom da živimo u eri informatike i moderne

komunikacione tehnologije, prava i tačna informacija znači sve. Zauzeti što bolje mjesto i što
duže opstati na tržištu. Pojavom globalne mreže veliki broj informacija je postao dostupan
široj populaciji, čime se i konkurencija na tržištu zaoštrava jer biva mnogo lakše postati i
ostati u ''toku'', pratiti trendove i prilagođavati svoj proizvodni i uslužni asortiman
korisnicima. Naravno, tu su i ''obični'' korisnici koji Internet koriste za zabavu i kontakt sa
rođacima i prijateljima iz udaljenih mjesta, što doprinosi da Internet postaje mreža globalnih
razmjera a ujedno i naša svakodnevna potreba. Procenjuje se da danas na mreži postoji oko
2.000.000 web site-ova. Još mnogo prije ove cifre javlja se potreba za servisom koji bi mogao
da umjesto korisnika pretraži postojeće stranice i u mnogome olakša potragu i dolazak do
željenih informacija. Iz cijele te priče dolazi do pojave i razvoja search engine-a bez koga bi
danas bilo bukvalno nemoguće koristiti moć Interneta.

4
 II POJAM I RAZVOJ INTERNETA

Internet je velika računarska mreža koja međusobno povezuje male mreže i nema svog
vlasnika. Tim Berners-Lee, osnivač WWW konzorcija, objasnio je Internet na sljedeći način:
„Internet je sličan razglednici sa adresom. Ako stavite ispravnu adresu na
paket te ga predate bilo kojem računaru koje je spojeno na mrežu, svakako
će računar naći liniju kojim će poslati paket kako bi stigao na svoje
odredište. To je što nam Internet pruža. Dostavlja pakete – u sekundi bilo
gdje na svijetu.1“ Internet ima relativno kratku, ali „eksplozivnu“ istoriju koja će biti
obrađena u nastavku ovog poglavlja.

1. ISTORIJAT INTERNETA

Posljednja tri vijeka najviše predstavljaju dominaciju tehnologije. Industrijska revolucija

je označila 18. vijek, a doba parnih strojeva pripada 19 vijeku. Tokom 20. vijeka tehnologije
su se temeljile na prikupljanju, obrađivanju i prenošenju informacija. Dakle, 20. vijek
označavaju izumi kao telegraf, telefon, televizor i radio te neočekivani razvoj računarske
industrije i lansiranje komunikacijskih satelita.
1
Izvor: Making Internet History (From a simple 300-mile transmission to a global network in cyberspace), Ricco
Villanueva Siasoco, http:/www.infoplease.com/spot/99internet1.html.

5
 Početkom 60-ih godina 20. vijeka američki istrživači su predvidjeli međusobno spojen
veći broj računara pomoću kojih će svako moći brzo pristupiti podacima i programima s bilo
kojeg mjesta. Dakle, predvidjeli su Internet onakvim kakav danas postoji. Povezivanjem dva
računara smještenih na različitim američkim univerzitetima, istrživači su kreirali prvu
svjetsku računarsku mrežu (WAN – Wide Area Network). Ovim eksperimentom je dokazano
kako računari mogu dobro komunicirati, pokretati programe i prema potrebi ponovo pronaći
podatke na udaljenom računaru, ali se telefonski sistem sa sklopovskim preklapanjem nije
pokazao stabilnim za takve poslove.

Slika 1. Razvoj ARPANET mreže

S toga se javila potreba za mrežama paketnog preklapanja. To je ujedno bio najznačajniji

korak u razvoju računarskih mreža. Slijedeći korak je bio „natjerati“ računare da međusobno
komuniciraju, odnosno da koriste određena pravila kojim će slati i primati podatke. Centralni
mrežni računar je mogao drugim računarima u mreži slati poruke veličine od 1008 bita. Svaki
paket se pojedinačno slao prema odredištu, te je morao biti u cijelini primljen prije sljedećeg
koraka, odnosno slanja.

1969. godine naučno istraživački tim ARPA-e (engl. Advanced Research Projects
Agency) započeo je izgradnju prve računarske mreže pod nazivom ARPANET (pogledati
sliku 1., prosinac/decembar 1969). Mrežni računari su bili 16-bitni sa 12 KB memorije, a
međusobno su bili povezani mrežnim linijama od 56 kbps = kilobits per second).

Budući da je mreža ARPANET rasla ( pogledati sliku 1.), ARPA i njeni saradnici nisu
završili sa svojim istraživanjima. Okrenuli su se istraživanju satelitskih i pokretnih paketnih
radio-mreža te dokazali da postojeći ARPANET-ovi protokoli nisu dovoljno dobri za
upotrebu ako se koristi veliki broj mreža. Zato je osmišljena nova varijanta protokola TCP
(engl. Transmission Control Protocol=protokol za kontrolu prenosa) kojim će se moći
kontrolirati komunikacija između više manjih mreža (LAN, engl. Local Area Network).
Kasnije je protokol TCP podijeljen na dvije vrste protokola : TCP i IP (engl. Internet

6
Protocol) koji se i danas koriste za komunikaciju između umreženih računara. S vremenom je
ovaj sistem mreža nazvan Internet.

1984. godine američki istraživači Nacionalne fondacije za nauku (NSF, engl. National
Science Foundation) započeli su sa izgradnjom nasljednika ARPANET-a koji bi omogućio
brži prenos podataka preko mreže te bio pristupačan svim Univerzitetima, istraživačkim
labaratorijama, knjižarama i muzejima. Istraživački tim se odlučio za izgradnju baze (engl.
Backbone) svih mreža kojom su povezali šest velikih računarskih centara. Mreža je nazvana
NSFNET (slika 2.) i sastojala se od superračunara smještenih u računarskim centrima te od
mikroračunara koji su činili podmrežu.

Mikroračunari su sa superračunarima bili povezani linijama kojima se odvijao prenos

podataka brzinom od 56 kbps. NSFNET je bila spojena na ARPANET i koistila je istu
tehnologiju, međutim za razliku od ARPANET-a od samog početka NSFNET koristi TCP/IP
i stoga je možemo smatrati prvom TCP/IP globalnom mrežom (WAN, engl. Wide Area
Network).

Slika 2. NSFNET mreža od 1986. do 1988. godine

Zbog velikoga porasta malih mreža, koje su se spajale na ARPANET, traženje slobodnog
centralnog računara postalo je vrlo skupo. Zato je tokom 80-ih godina kreiran sistem kojim se
računari organizuju prema domenama i definišu lako pamtljiva imena koja odgovaraju
određenoj IP adresi. Takav sistem je nazvan sistem naziva za područja (DNS, engl. Domain
Naming Syistem). Od internetskih servisa najčešće su se koristili e-pošta, spajanje na
udaljene umrežene računare pomoću telneta, diskusijske grupe i razmjena datoteka pomoću
FTP (engl. File Transfer Protocol) aplikacija.

Do 1989. godine broj središnjih mrežnih računara spojenih na mrežu prešao je 100 000 te
je sve veći i broj korisnika iz obrazovnih, vladinih i vojnih institucija koji koriste internetske
servise. Ujedno, potaknuti novom tehnologijom tj. jeftinijim računarima manjih dimenzija,
početkom 1990-ih Internet postaje dostupan svim ljudima tj. budućim korisnicima Interneta
koji su se mogli spojiti na Internet iz svoje kućne fotelje. Zbog sve većeg broja korisnika i
umreženih računara, fizičar Tim Berners-Lee razvio je 1991. godine novi internetski servis

7
pod nazivom WWW ili web (engl. World Wide Web) koji je koristio poveznice i grafički
interfejs razumljiv korisnicima. WWW ili web najčešće zamjenjuju s Internetom, ali on je
samo dio Interneta, baš kao i e-pošta, diskusijske grupe i slični servisi. WWW je dosada
najveće otkriće od postojanja ARPANET-a. Evo kako Tim Berners-Lee objašnjava što je
web: „Web je zamišljeni prostor informacija. Na netu, možete naći računare – na webu,
možete naći dokumente, zvukove, videosadržaje, … informacije. Na netu, veze čine kablovi
između računara – na webu veze čine tekstualne poveznice. Web postoji zbog programa
koji komuniciraju između umreženih računara. Weba ne bi bilo da nije neta. Webu je net
koristan jer su ljudi zainteresirani za informacije (a da ne spominjemo interes za znanjem i
mudrošću), ali ne žele znati i naučiti o računalima i kabelima. 2“ Internetski servisi koji su
se dosad koristili nisu se previše mijenjali, samo su se pojavom WWW-a lakše koristili.
Pojavom prvog web-a pod nazivom Mosaic, WWW je omogućio izradu web stranica koje su
sadržavale informacije u obliku teksta, slike, zvuka ili videosadržaja te poveznica na neke
druge web stranice. Od tog se trenutka, Internet počinje eksponencijalno razvijati Do
septembra 2007. godine evidentirano je 1,215 miliona internetskih korisnika, što čini 18,5%
svjetskog stanovništva.

Važan projekt za većinu novijih tehnologija, koje će oblikovati našu budućnost, poznat je
kao Internet2. Ciljevi projekta su kreiranje novih aplikacija koje se ne mogu koristiti preko
postojećeg Interneta te razvoj infrastrukture koja će podržavati takve aplikacije. Internet2 ne
čini jedna mreža, već je to skup stotinjak mreža velikih brzina, povezanih osnovicom od
optičkih vlakana koja povezuje SAD i ostale države. Mrežom se prenose podaci brzinom od
2.4 Gbps (engl. gigabits per second), 45 000 puta brže od modema (56 Kbps). Servisi
Interneta2 bit će interaktivna televizija, virtualne 3-D videokonferencije i još mnogo toga.
Mreže velikih brzina omogućit će profesionalcima rad na način koji dosad nije bio moguć. Na
primjer, znanstvenici će moći razmjenjivati posebnu opremu kao elektronski mikroskop.
NASA je počela s razvojem Virtualne klinike za suradnju (engl. Virtual Collaborative Clinic)
kojom će liječnici osim savjetovanja i dijagnosticiranja bolesti, moći simulirati operaciju
upotrebom „CyberScalpel“. Virtualna će operacija hirurzima dati priliku da se pripreme prije
ulaska u operacijsku salu. Donedavno smo samo personalne računare koristili za spajanje na
Internet, sada se možemo susresti i s uređajima kao što su PDA (engl. Personal Digital
Assistant) i mobilni uređaji kojima možemo poslati i primiti e-poruku te pristupiti webu.
Uskoro će sve, od automobila do hladnjaka biti spojeno na globalnu mrežu, a komunicirat će
se bežično.

2. ISTORIJAT INTERNETA U BOSNI I HERCEGOVINI

Za razliku od većine evropskih zemalja, u Bosni i Hercegovini nije bilo ozbiljnijih

socioloških istraživanja o profilu prosječnog internet korisnika. Prvi iole seriozniji pokušaj u
ovom pravcu jest istraživanje provedeno od odsjeka za psihologiju filozofskog fakulteta u
Sarajevu i BiHNeta.

Istorijat interneta počinje s malim univerzitetskim provajderom UTIC 1995. godine. Ipak,
prva istorija interneta na našim prostorima sačekat će narednu godinu, kada na scenu stupa
BiHNet provider koji je i danas jedan od najvećih i koji je prvi omogućio pristup internetu
širim slojevima stanovništva.
2
Izvor: Making Internet History (From a simple 300-mile transmission to a global network in cyberspace),
Ricco Villanueva Siasoco, http://www.infoplease.com/spot/99internet1.html.

8
 U vrijeme provođenja istraživanja , BiHNet je imao oko 10.000 pretplatnika. Imajući u
vidu da jednu internet konekciju obično koristi više ljudi, te činjenicu da veći gradovi
uglavnom imaju internet klub ili internet caffe, došlo se do podatka da Bosna i Hercegovina
ima, u najboljem slučaju, pedesetak hiljada korisnika interneta, što je daleko ispod evropskog
prosjeka. Porazan je također i podatak o alarmantnom broju ljudi koji uopće ne znaju šta je
internet, koji za njega nikad nisu čuli, koji su, u pravom smislu riječi, informatički nepismeni.

Ono što donekle djeluje utješno jest profil tipičnog internet korisnika. Prosječna starosna
dob bosanskohercegovačkog internauta jeste dvateset i sedam godina, što je u granicama
svjestskog prosjeka. Precizno govoreći, ta dob je čak nešto niža. Tipični bosanski korisnik
interneta mlađi je, dakle, od svog svjestskog statističkog blizanca. Odnos muških i ženskih
korisnika također je blizak svjetskom. Većina istraživanja u svijetu pokazuje da je postotak
žena među korisnicima interneta između 10 i 39 odsto (samo incidentno prelazi jednu
trećinu). U Bosni i Hercegovini oko 14 odsto internet populacije čine žene. Prosječan BiH
korisnik interneta ima oko dvije godine iskustva, naspram svjetsog prosjeka od tri do četiri.

Više od polovine ovdašnjih internauta koristi internet kao zamjenu za novine ili televiziju,
isti postotak se služi Majkom-svih-mreža u svrhu traženja podataka koji su pred-cyber
vrijeme traženi po bibliotekama. Ipak, vrlo mali postotak koristi internet za kupovinu, što je i
logično zbog veoma male rasprostranjenosti kreditnih kartica u našoj zemlji, a ove su za
veliku većinu online kupnje nužni (ovo je, vjerovatno, najveća razlika među bosanskim i
svjetskim korisnicima interneta).

Zaključak istraživanja je indikativan: prosječan BiH korisnik interneta gotovo je identičan

onom svjetskom. No, problem je što je takvih korisnika vrlo malo: jedan na sedamdeset kaže
statistika.

9
 III KORIŠĆENJE INTERNETA

1. INTERNET – NOVA JAVNA SFERA

Sajber – prostor, konstituisan unutar granica Interneta i kompjuterske komunikacije,

mogao bi se okarakterisati kao iznova osmišljena javna sfera društvene interakcije. Biti on
line znači biti prisutan u virtualnoj javnosti. Suprotno tome, kategorija off line označava
poziciju bitisanja izvan Internet zajednice.
Ovo ponovno osmišljavanje, izgrađivanje "nove javne sfere", rehabilitacije društvene
uloge javnosti, nastupilo je nakon krize u koju je zapala građanska politička javnost i opšteg
trenda smanjenja njenog značaja uporedo sa procesom omasovljenja građanskog društva i
jačanja uloge savremene države u porecima liberalne demokratije. Stvaranje virtualnog
socijalnog porostora, sa tehničke strane, omogućeno je munjevitim razvojem savremenih
tehnologija komuniciranja, kao rezultat "informatičke revolucije" druge polovine 20. vijeka.

1.1. Dekonstrukcija građanske javnosti

Da bi se utvrdio uticaj Interneta na odnose među javnom i privatnom sferom, kao i

njegov značaj u procesima demokratizacije društva, podrazumevajući pod tim prije svega
širenje prava na slobodu govora, slobodnu komunikaciju i informisanje, prethodno je
potrebno steći precizan uvid u stanje u kom se građanska javnost našla u trenutku prije
njegove pojave i masovnog korišćenja.
Ako je "zlatno doba" građanske političke javnosti, ili onoga što Habermas naziva sferom
privatnih ljudi okupljenih u publiku, bilo vrijeme liberalnog kapitalizma osamnaestog vijeka u
Evropi, već u drugoj polovini 19. vijeka ta institucija počinje da gubi svoj uticaj i od jednog
aktivnog političkog subjekta vremenom pretvara se u objekat medijske manipulacije. Po
mišljenju profesora Tome Đorđevića , promjene u javnoj sferi i opadanje uticaja građanske
javnosti posljedica su dvije društveno – ekonomske tendencije toga doba: istupanja radničke
klase na javnu scenu i promjena u ekonomskoj strukturi kapitalističkih društava, sa novom
ulogom države. Tako su nove tendencije razvoja u privredi i politici dovele do novih
socijalnih podijela. Konflikt među klasama, koji je do tada proizvodio prevashodno
ekonomske konsekvence, stekao je i svoju političku dimenziju. Socijalno – ekonomski
konflikt među klasama prenio se iz privatnog u javni domen, gdje se svi društveni sukobi
preobražavaju u političke. Osim građanskih, kapitalističkih slojeva i njihovih predstavnika, u
sferu javnih odnosa i političke borbe stupile su i radničke, ljevičarske političke partije,
sindikati i radnička udruženja. Javnost počinju da nastanjuju osujećene proleterske mase i niži
slojevi. Na taj način, sfera kapitalističke privatnosti počela je sve više da se nalazi na udaru
javnosti i postaje dio javne sfere. Paralelno sa tim odvijao se proces ubrzane koncentracije i
centralizacije kapitala, što je dovelo do toga da kapitalisti – vlasnici više nisu bili u stanju da
upravljaju sopstvenim kapitalom i na njihovo mjesto dolaze monopolske korporacije, a samim
tim mijenjala se i upravljačka struktura društva. Umjesto vlasnika, kao novi upravljački sloj
javlja se najprije birokratija, koja će vremenom evoluirati u društveni sistem "vladavine
stručnjaka" ili tehnokratiju. Upravo ta nova polarizacija društvene moći i jačanje birokratskih

10
elita na račun klase slobodnih preduzetnika doveli su do transformacije liberalno-
kapitalističkog društva u državno-kapitalističko, građansko društvo masovne kulture.
Pošto jedna sfera aktivnosti – u ovom slučaju domen privatnog preduzetništva – nije
više mogla da se reprodukuje sama iz sebe i po sebi sopstvenim zakonima, došla je pod udar
intervencija aparata javne vlasti, tj. javne sfere. Država se javlja u novoj ulozi: mješa se u
privredne tokove.
Razlog ovog intervencionizma države, Habermas nalazi u prenošenju na politički teren
onih sukoba interesa koji se više ne mogu riješiti samo u okviru privatne sfere. Započet je
proces dekomponovanja odnosa među javnom i privatnom sferom, koji je obostran: prodorom
države u polje privredne aktivnosti, privatna sfera se podržavljuje, sa druge strane otvoren je i
proces podruštvljavanja javne sfere. Upravo u tom procesu istovremene etatizacije društva i
podruštvljavanja države Habermas vidi uzrok postepenog razaranja onoga što je činilo osnovu
postojanja građanske javnosti – odvojenost društva od države.
Između države i društva, i tako reći iz njih, nastaje jedna repolitizovana socijalna sfera
koja izmiče razlikovanju javnog i privatnog... u kojoj se državne i društvene institucije spajaju
u jedan jedini kompleks funkcija koji se više ne može diferencirati prema kriterijumima
javnog i privatnog... U ovom međuprostoru prožimaju se podržavljena područja društva i
podruštvljena područja države bez posredovanja privatnih ljudi koji politički rezonuju.
Uporedo sa uzajamnim prožimanjem države i društva mijenja se (sužava) uloga
građanske porodice, jedne od bazičnih institucija građanskog društva. Oslobađajući se
povezanosti sa procesima društvene reprodukcije, građanska porodica pretvara se u ono što
Habermas zove potrošač prihoda i korisnik slobodnog vremena, javno zagarantovanih odšteta
i pomoći. Rasterećena od svojih ekonomskih zadataka, građanska porodica izgubila je adut i
snagu za produbljivanje lične prisnosti među njenim članovima, sve više gubi ulogu podizanja
i vaspitanja djece, njihove zaštite, nege i upućivanja, očuvanja elementarne tradicije.
Ona (porodica) gubi uticaj na ponašanje svojih članova i u onim domenima koji su u
građanskoj porodici važili kao privatni u najužem smislu... Pojedine članove porodice sada
neposredno socijalizuju u još većoj meri vanporodične instance, samo društvo.
Osim porodice, promjenjena je i struktura grada, kao ambijenta u kome se formira i
reprodukuje javnost. Gradovi prerastaju u velegrade, "megalopolise", mjesta gdje čovjek više
nije u stanju da sve komplikovaniji život grada doživi tako da on za njega bude javan. Kako
su se vremenom sve više krnjile tradicionalne forme građanske društvenosti, koje su u sebi
nosile određeni oblik prisnosti (književni porodični časopisi, građanski salon, teatar), a
istovremeno rasli masovni oblici društvenosti (fudbalske utakmice, rok koncerti, velike
filmske projekcije), javni gradski prostor je počeo da iščezava i pretvara se u rđavu uređenu
površinu jednog tiranskog saobraćaja. Pojedinci koji su u doba klasičnog liberalizma činili
javnost ili sferu privatnih ljudi okupljenih u publiku, sada su se našli u "vrtlogu javnosti", i
bez posredovanja privatne sfere, direktno sučeljeni, bivaju pretvarani u masu.
Procesi podruštvljavanja imali su drugačiji tok u društvima koja su zadržala liberalno
političko i ekonomsko uređenje od društava realnog socijalizma. Naime, zapadne demokratije
su, stihijski i paralelno sa omasovljenjem društva javnu sferu sve više otvarale prema
masama, što je vremenom dovelo do toga da, kako je to zapazio profesor Zoran Slavujević,
neprestano osluškujući javno mnenje, političar prestaje da bude subjekt politike i postaje puki
realizator raspoloženja javnog mnenja. Što se tiče procesa podruštvljavanja u socijalizmu, oni
su se odvijali nasilno i revolucionarnom praksom, što je, između ostalog, rezultiralo i
ustavnim rješenjima o uvođenju "društvene svojine".

11
 Međutim, podruštvljavanjem javne sfere nije faktički omogućen i intenziviran uticaj
masa na političko odlučivanje, već se javnost kao takva još više pasivizirala. Od pozicije
političkog subjekta, aktera, građanska javnost svedena je na kategoriju recepijenta, objekta,
primaoca poruka javne vlasti – vladajućih struktura, koje putem sredstava javnog informisanja
nastoje da "formiraju" javno mnenje u skladu sa svojim interesima i ciljevima.
Građanska javnost se omasovila, a to znači rastvorila se u masi pripadnika različitog
socijalnog porekla, odnosno prestala je da se socijalno reprodukuje iz istih socijalno-klasnih
osnova. Na površini društvenih zbivanja manifestuje se pojačan, tj. omasovljen interes za
politička zbivanja, što ne znači da se realni položaj masa promenio. Nivo socijalnih energija
tako omasovljene građanske političke javnosti samim tim nije porastao.
Masovno društvo struktuira se tako da se na jednoj strani formira sprega vladajućih
struktura društva, pre svega političke i privredne elite, dok na drugoj strani stoji ogromna
masa atomizovanih pojedinaca i društvenih mikro grupa, isključena iz procesa donošenja
političkih odluka. Funkcija posredovanja između države i društva se institucionalizovala,
prešla je sa javnosti na udruženja i političke partije. Odlučivanje se uglavnom obavlja
neformalnim sporazumevanjem vladajućih elita ili političkih partija i ono teče van svakog
uticaja građana, pa čak i van skupštinskih postupaka, što se često obrazlaže sporošću
parlamentarne procedure. U takvim uslovima publicitet se razvija "odozgo", i što bi rekao
Habermas on služi upravljanju publikom u istoj meri kao i legitimisnju pred njom. Kritički
publicitet se potiskuje manipulativnim. Javnost koja je nekada svojom snagom bila u stanju da
utiče na donošenje političkih odluka, sada, upućena na sredstva javnog informisanja, te odluke
i ponašanje javne vlasti uopšte prima pasivno, kao informaciju. Džen Fernbak na sličan način
opisuje aktuelni položaj javnosti, dajući primer američkog društva: „Naše učešće u javnom
životu svedeno je u velikoj mjeri na našu konzumaciju medija; održavamo jedan imitativni
vid političke aktivnosti zasnovan mahom na apsorbovanju televizijskog diskursa koji
nalazimo u emisijama vijesti i govornim emisijama“.

2. ELEKTRONSKA GRAĐANSKA NEPOSLUŠNOST

U nabrajanju negativnih pojava vezanih za Internet namjerno je izostavljena jedna od

najistaknutijih – hakerstvo ili digitalno prestupništvo. Opšta definicija hakerstva ne postoji, ali
ono bi se plastično moglo objasniti kao protivzakonito ponašanje u sajber – prostoru. Naime,
država i pravna regulativa se prema svakom hakerisanju, nelegalnom upadanju u
informacione sisteme i njihovom narušavanju, odnosi kao prema zakonskom prekršaju,
krivičnom djelu. Međutim, sa stanovišta motiva, najgrublja podjela digitalnog prestupništva
može biti izvedena na ono motivisano nelegalnim sticanjem materijalne i druge koristi, i ono
koje se vrši iz slobodarskih političkih (ideoloških), humanih razloga. Takvo hakerisanje može
se okaraterisati kao "virtuelni društveni aktivizam", ili novi oblik građanske neposlušnosti,
nepristajanja, otpora. Kako primećuje Džen Fernbak, hakeri su proglašeni "državnim
neprijateljem" kako bi se legalizavalo shvatanje da su oni prijetnja slobodnoj i otvorenoj
razmjeni informacija. Ona smatra da, suprotno tome, hakeri imaju sopstvenu ideologiju i da je
hakerska etika u načelu protiv privatizacije kompjuterske komunikacije i za demokratizaciju
sajber – prostora. Hakerisanje je djelatnost kontrakulture.Oni koji se hakerisanjem bave iz
ideoloških i političkih razloga svoje djelovanje objašnjavaju ili pravdaju činjenicom da ulični
protesti više nemaju veliki učinak i tvrdnjom da, kako bi se ostvarili određeni interesi (koji se
shodno svakoj ideologiji i političkoj opciji proglašavaju za opšti), potrebni su jači udarci i
pritisci u virtualnom prostoru. U borbi protiv globalizacije i neravnomjerne raspodjele
svjetskog dohodka, pokreti i organizacije koje se bore protiv "Novog svjetskog poretka", kao

12
najodgovornijeg za dato stanje vide multinacionalne kompanije u čijim rukama se koncentriše
sav kapital i moć. Tako, Internet koriste kao novo oružje u borbi za izgradnju "novog i
pravednijeg društva", a svoje napade usmjeravaju upravo na informacione sisteme tih
kompanija. Od ovakvih digitalnih diverzija nisu pošteđene ni vlade razvijenih država,
predvodnika globalizacije, kao ni međunarodne finansijske institucije (Međunarodni
monetarni fond, Svjetska banka, Svjetska trgovinka organizacija).Koliko su države ozbiljno
shvatile opasnost koja prijeti od aktivnosti hakera govore primjeri iz svjetske zakonodavne
prakse. Tako, na primer, u Velikoj Britaniji kompjuterski upad definiše se kao terorizam, a u
SAD predviđena je kazna od sedam do petanest godina zatvora. Sličan tretman hakeri imaju i
u Srbiji. Naime, u domaćem pravu hakerisanje se definiše kao krivično djelo svjesnog
nanošenja štete. Međutim, kako još uvijek nije donešen zakon kojim se pravno reguliše rad
hakera, njihove aktivnosti obuhvaćene su veoma starim Članom 188 Krivičnog zakona, koji
sankcioniše oštećivanje i uništavanje komunikacionih mreža. Kada je on stupio na snagu
kompjuterski sistemi nisu ni postojali, i on se odnosio na uništavanje bandera, telefonskih
centrala i slično.
Što se tiče ove vrste društvenog aktivizma u Srbiji, ono ima svoj specifičan razvoj i
istorijsku težinu. Za vreme NATO bombardovanja srpski hakeri, u saradnji sa domaćim
obaveštajnim službama vodili su pravi "virtualni rat" protiv svih zemalja koje su podržavale
bombardovanje, a naročito prema SAD, obrušavajući se svim raspoloživim elektronskim
sredstvima na brojne službene stranice institucija tih država. Takođe, u vreme izbora 2000.
godine, na kojima je srušen Miloševićev režim, kada su za opoziciju svi elektornski mediji u
Beogradu bili potpuno zatvoreni, veći dio informisanja i političke komunikacije išao je preko
Interneta. Zanimljiv slučaj desio se i sredinom 2001. godine, kada su srpski hakeri zaprijetili
rušenjem svih komunikacionih sistema "Telekoma Srbije" povodom najave poskupljenja
telefonskih impulsa, čime bi znatno poskupjelo i korišćenje Interneta. "Telekomu" je dat rok
od nedjelju dana da vrati stare cijene i beneficije koje su postojale za korišćenje Interneta.
Vlada Srbije i Upravni odbor "Telekoma" ozbiljno su shvatili ove prijetnje i ispunili su
zahtjeve hakera, a ni protiv jednog od njih nije pokrenut krivični postupak.

2.1. Nickname ili virtuelna Persona

Virtualne zajednice na Internetu spajaju fizički razdvojene ljude i tako impliciraju

nove, različite i složene načine doživljavanja odnosa između fizičkog tela i Ja (sopstva,
identiteta) koje ga nastanjuje. Učesnik u sajber komunikaciji nalazi se na dva mjesta
istovremeno, tijelom ispred kompjutera, dok njegovo Ja bivstvuje u zamišljenom prostoru.
Tehnologija (kompjuter, modem, satelitski link, telefonski kabl) je sredstvo ili interfejs, koji
posreduje između fizičkih mjesta i virtualne stvarnosti, kao i između ljudskog tijela i
virtuelnog (Novog) Ja. To dvostruko gledište na to gdje se osoba nalazi i o kakvoj se i kojoj
osobi radi, u temelju je strukture virtualnih zajednica i sajber – prostora.
Učesnik u sajber komunikaciji, upravo iz pozicije fizičkog odsustva i anonimnosti, u
mogućnosti je da konstruiše nove identitete prevazilazeći osnovne determinante koje su ga
činile kao autentična ličnost: pol, nacionalnost, konfesija, socijalni status, obrazovanje,
uzrast... Tako, Internet i sajber – prostor predstavljaju izvjesne poligone za eksperimentisanje
sa identitetima, i otvaraju nove mogućnosti izgrađivanja i promovisanja sopstvenog identiteta
kao nefiksiranog i rasparčanog mnoštva Ja.

2.2. Struktura novog identiteta

13
 Identitet učesnika u komunikaciji posredovanoj kompjuterskom tehnologijom zavisi
isključivo od toga kako se predstave pomoću tastature. U opštenju sa drugima, na chat-u,
tematskom forumu ili mail – listi, učesnik se identifikuje kao njegov Nickname, koji sam
određuje. Nickname predstavlja skup svih prezentovanih karakteristika jednog učesnika u
sajber komunikaciji, njegovog virtualnog Ja. Na taj način, čovjek može, dok je na Mreži, da
odbaci svoj stvarni identitet i da konstruiše novi. Nickname predstavlja onu kategoriju
Virtuelnog identiteta, koju Persona čini u domenima stvarnog.
Persona, kako je Jung definiše, predstavlja funkcionalni kompleks psihe između Ja i
spoljnog svijeta. . Persona je tako neka vrsta kompromisa između individue i društva. Nju
čine dva elementa: prvi je Ja – ideal, ili željena slika o sebi koju čovjek nosi u sebi i kako želi
da se predstavi drugima, drugi je društveno idealizovani lik, kakav društvo nameće čovjeku i
po kome on treba da se ravna. Vladeta Jerotić smatra da za dobro prilagođenog čovjeka, kako
u odnosu na spoljašnji tako i na unutrašnji svijet, Persona predstavlja nužan i elastičan štit koji
mu osigurava relativno prirodan, odmjeren i lak način ophođenja sa okolinom . Jolanda
Jakobi*, poredi Personu sa zdravom kožom koja posreduje između spoljašnjeg i unutrašnjeg
svijeta. Sve dotle dok zadržava svoju normalnu elastičnost, njena uloga posrednice očuvana je
i neophodna.
Upravo na elastičnoj strukturi Persone zasniva se identitet na Mreži. Međutim ako je
Persona bila podložna transformaciji, prilagođavanju i predstavljala kompromis između
privatnog i javnog Ja, Nickname je kao forma identifikacije još elastičnija, i upravo zbog
pozicije anonimnosti, manje je društveno uslovljena i daje veću mogućnost dostizanja
idealnog Ja.
U eri sve masovnijeg korišćenja komunikacije posredstvom kompjuterske tehnologije,
nameće se problem poistovjećivanja čovjeka sa identitetom koji je izgradio na Mreži, pojave
adikcije na kompjutersku komunikaciju, kao i sve većeg gubljenja sposobnosti za stvarno
opštenje. Kako navodi Jolanda Jakobi, u slučajevima patološkog razvoja kože (Persone), ona
može da se utanji ili očvrsne od grubosti. Naime, u oba slučaja poremećena je prirodna
ravnoteža, i Persona ubuduće vrši negativnu ulogu u uravnoteženom razvoju ličnosti.
Pretjerana identifikacija individue sa njenim Ja – idealom, stvara od pojedinaca usmljenike,
čudake i osobenjake, koji se ne uklapaju ni u kakvu užu ili širu zajednicu. Slična stvar je i sa
virtuelnom Personom. Udoban osećaj u svom virtuelnom identitetu, u sigurnosti koju učesnik
u sajber komunikaciji ima sakriven od pogleda drugih, može da ga dovede do još većeg
udaljavanja od realne komunikacije i narušavanja stabilnosti njegove stvarne ličnosti.
Aliker Rozen Ston napominje da je je jedan od najzanimljivijih aspekata virtualnog
prostora "kompjuterski transvestizam". Ona navodi da na Mreži, gdje utemeljenje osobe u
fizičkom tijelu nema smisla, muškarci rutinski poprimaju ženske ličnosti kad god požele, i
obratno.
Ženu koja je prisvojila muški razgovorni stil može se jednostavno smatrati
muškarcem, tako da njezina/njegova ličnost na Mreži poprima svojevrstan vlastiti pseudo-
život, odvojen od utjelovljenog života te osobe u "stvarnom" svijetu. Ponekad se mrežna
ličnost neke osobe tako dobro razvije da počinje nadvladavati njezin život izvan Mreže.
Međutim, samim tim što je Nickname elastičnija forma identifikacije od Persone,
dopušta veću slobodu konstruisanja identiteta i ličnih prezentacija, sa znatno slabijim
implikacijama na stvarno Ja. Virtualna realnost omogućava uživljavanje u Savršeno Ja,
odmora od stvarnog Sebe (koje je nesavršeno i u velikoj mjeri spolja određeno), bez većih
uticaja i posledica po čovjekovu ličnost, jer i sam Internet kao novi oblik komunikacije daje
mogućnost projekcije oslobođene imaginacije nezavisno od konsenkvenci realnog svijeta.

14
Tako, četovanje pruža mogućnost da se istraže obično nedostupne strane čovjekovog Ja. Na
primer, stidljivi i introvertni u realnom životu, na Internetu mogu da istraže moćnije persone.
Očigledno je da veća opasnost od hroničnog boravka u sajber – prostoru prijeti od
mogućnosti adikcije na novi identitet, na hipertrofirani ego koji se rađa priključivanjem na
Mrežu, slično efektu koji se javlja prilikom uzmanja narkotika. Zbog toga nisu rijetki
teoretičari koji doživljaj realnosti i formiranje identiteta na Internetu kvalifikuju kao
"izmjenjeno stanje svjesti", koje doprinosi povišenoj svjesnosti i transcendenciji. Za ovisnike
o virtuelnoj realnosti Internet predstavlja put do virtuelnih mjesta na kojima egzistiraju
njihovi alternativni identiteti. O tome koliko boravak u sajber – prostoru može postati navika
van naše kontrole, govori članak Lajen Derou, "Ja sam ovisnica o Internetu“: Priznajem da je
za mene Internet moćna droga zadovoljstva. Bez obzira što radim on-line – da li istražujem,
kupujem, šaljem e-mail ili pričam preko Instant Messangera, protok vremena prestaje
postojati. I prije nego li sam svjesna, proteklo je nekoliko sati.

15
 IV SERVISI INTERNETA
1. ŠTA NUDI INTERNET

Danas Internet nudi gotovo sve. Veliki broj biblioteka, novina, časopisa, arhiva,
medjunarodnih nevladinih organizacija, ministarstava, ambasada, fakulteta, instituta, itd.
Pomalo nevjerovatno zvuči, ali gotovo cjelekopuno planetarno znanje slilo se u jednu
kompjutersku mrezu - Internet.

Ako se priključite na Internet, bićete u mogućnosti da razmjenite elektronsku poštu sa

nekim od više desetine miliona ljudi koji su priključeni na Internet, sa bilo kog kraja zemljine
kugle. Bićete u mogućnosti da koristite gotovo neograničene Internet resurse. Teorijski bićete
u stanju da na vaš kompjuter prenesete milione stranica teksta o temama koje vas zanimaju i
komunicirate sa hiljadama ljudi koji imaju slična interesovanja kao i vi.

Pojedinac koji preko svog kompjutera na poslu ili preko onog kod kuće se uključi u
globalnu kompjutersku mrežu može:

 Razmjenjivati elektronsku poštu (e-mail) sa bilo kojim korisnikom Interneta na

bilo kojoj lokaciji na planeti;
 Učestvovati u offline (indirektnim, ne u realnom vremenu) diskusijama putem
elektronske pošte sa velikim grupama pojedinaca zainteresovanim za slična
pitanja putem "mailing list-a" i "News Group-a";
 Učestvovati u online (direktne, u realnom vremenu) diskusijama sa većom
grupom pojedinaca koji koriste "Internet Relay Chat" funkciju;
 Ulogovati se na udaljeni kompjuter koristeći "Telnet" funkciju;
 Preuzimati fajlove (Download files) sa udaljenih WEB prezentacija ili računara
i ostavljati fajlove (Upload files) na udaljene WEB prezentacije ili računara uz
pomoć FTP (File Transfer Protocol) funkcije. Ti fajlovi mogu biti tekstualni,
grafički, zvučni, ili video);
 Čitati kompleksne dokumente koristeći "Hypertext" (kliknuvši na osvjetljeni
dio teksta ili sliku na ekranu korisnik automatski odlazi na drugi domen drugu
WEB prezentaciju). Nelinearno čitanje dokumenata korišćenjem hijerarhijske
strukture omogućuje korisniku brz dolazak do zeljenih informacija, odnosno
dokumenata; i
 Čitati multimedijalne dokumente koji se nalaze na WWW-u ("World Wide
Web-u") koji sadrže tekst, grafiku, zvuk, i video korišćenjem inteligentnih
čitača WEB prezentacija, programa kao što su Netscape, ili Explorer.  

2. O WWW-u

World Wide Web, ili jednostavno WWW najnoviji je informacioni servis na Internetu. On
se tek pojavio 1993. godine da bi danas sa više desetina miliona WWW stranica predstavljao
sinonim za Internet. Prve dvije riječi "World Wide" označavaju
svijetsku mrežu kompjutera, odnosno da obuhvata čitavu planetu, to jest
da je globalni sistem, a poslednja reč "Web" označava mrežu (u
orginalnom prevodu paukovu mrežu), odnosno elktronsku prezentaciju.

16
Slobodnim prevodom mogli bi reći da je World Wide Web grupa elektronskih prezentacija
dostupnih na svjetskoj kompjuterskoj mreži - Internetu. Dobro je da pomenemo i jednu
skorašnju definiciju poznatog časopisa ".net" po kome je WWW sistem koji omogućava da
stranice koje sadrže tekst, slike, zvuk, animaciju i video zapis budu objavljene i pročitane od
strane kompjutera povezanog na Internet.

Web - elektronska prezentacija baziran je na tehnologiji poznatoj kao hipertekst.

Hipertekst omogućuje da dokument linkovima bude povezan sa neograničenim brojem drugih
dokumenata koji mogu sadržati tekst, sliku, zvuk, video, ili bilo šta drugo na bilo kom
drugom kompjuteru širom Interneta. Ova tehnologija praktično vam omogućuje da kliknuvši
mišem na link u jednom dokumentu dodjemo do nekog drugog dokumenta, i tako redom, bez
obzira na kom se, od više miliona kompjutera povezanih u svjetsku kompjutersku mrežu, taj
dokument nalazi. Ulaskom u prvu WEB prezentaciju vi ste se našli u cyberspace-u medju više
desetina miliona stranica teksta, slika, i drugih multimedijalnih sadržaja, bez obzira na kom se
mjestu na zemaljskoj kugli oni nalaze. Worl Wide Web je danas najmoćniji i najfleksibilniji
Internet navigacioni sistem koji postoji.

Da bi koristili WWW neophodno je da na svom računaru imate instaliran softver za

čitanje WWW prezentacija. To danas nije nikakav problem jer se mnogi od ovih softverskih
alata dobijaju besplatno, mogu se besplatno prenijeti sa Interneta na vaš računar. Najpoznatiji
su Microsoft Interenet Explorer i Netscape Navigator, ali postoje i mnogi drugi koji čitaju
WWW prezentacije sasvim uspešno.

Kako je broj WWW stranica ogroman razumljiva je pojava sve većeg broja WWW
stranica koje upućuju na druge WWW stranice iz slične oblasti, odnosno pojava WWW
stranica koje u sebi sadrže alate za pretraživanje različitih baza podataka. To mogu biti baze
podataka dokumenata, elektronskih adresa, web-ova, i td. Ove WEB prezentacije kao sto su :
Altavista, Yahoo, itd. omogućuju zaista efikasno pretraživanje Interneta, ali i zahtjevaju
detaljno upoznavanje sa principima i pravilima na osnovu kojih funkcionišu.

3. ELEKTRONSKA POŠTA

Servis koji je mnogo ranije od World Wide Web-a osvojio srca korisnika
je Elektronska pošta. Ideja da za nekoliko minuta možete dostaviti, tekst,
sliku, zvuk, ili video snimak bilo kom čovjeku na planeti bila je do prije
kratkog vermenskog roka neostvariva, ali danas, zahvaljujući prije svega
brzom širenju broja korisnika Interneta, moze se reći da je ova ideja na
neki način ostvarena. Brz efikasan i ekonomičan metod za slanje pošte
jednom ili većem broju Internet korisnika danas funkcioniše, a i nema baš puno mjesta na
planeti na kojima nema nekoliko korisnika Intereneta, odnosno elektronske pošte.

Kada izaberete svog Internet provajdera, potpišete sa njim ugovor o korišćenju

Interneta odmah ćete definisati i vaše elektronsko poštansko sanduče. Uobičajeno je da vaša
elektronska adresa sadrži dva dijela. Prvi dio koji sami odredjujete proizvoljno je obično prvo
slovo imena i prezime bez razmaka, ali moze biti i bilo šta drugo. Drugi dio je odredjen
elektronskim imenom vašeg Internet provajdera. Ako je vas Internet provajder Beotel onda će
njegov dio u vašoj elektronskoj adresi biti @beotel.yu. Tako vaša puna elektronska adresa,
ako se zovete Dragan Prlja, a korisnik ste Beotel-a, izgleda ovako dprlja@beotel.yu i
jedinstvena je na celoj planeti. Svako iz bilo kog kraja svijeta sa vama može komunicirati

17
preko vaše elektronske adrese i ne može se pojaviti bilo kakvo dupliranje bilo koje
elektronske adrese.

Cijena slanja elektronskog pisma sa bilo kakvim multimedijalnim prilogom bilo kom
korisniku Interneta bez obzira na rastojanje niža je nego slanje čestitke za Novu godinu
klasičnim putem vašem prvom susjedu. Zapravo cijena elektronske pošte je cijena sati koje
potrošite koristeći Internet. S obzirom da se za par minuta može poslati ili primiti više
desetina pisama, gotovo neograničenog obima kad je tekst u pitanju to znači da je realna
cijena slanja jednog običnog elektronskog pisma toliko niska da je besmisleno izračunavati je.

Na kraju kratkog priloga o elektronskoj pošti da zaključimo da je elktronska pošta

metod komuniciranja elektronskim putem izmedju korisnika Interneta koji imaju otvorenu
elektronsku adresu kod Provajdera Internet usluga.

4. Ostali servisi

Pojedini servisi Interneta djelimično su ili potpuno nepoznati većem broju korisnika
Interneta, ali je dobro ukratko ih predstaviti jer ćete se svakako u toku svog virtuelnog života
u cyber prostoru susretati sa nazivima kao sto su NEWSGROUPS, FTP, IRC, GOPHER,
TELNET, itd.

 FTP - Jedan os osnovnih poslova za koje služi mreža je prenos datoteka. FTP je
namjenjen prije svega prenosu sa servera na lokalni klijent kompjuter I obrnuto.
Program FTP se pokreće naredbom ftp adrese, zatim se unosi korisničko ime i lozinka
na udaljenom kompjuteru. Kod FTP servisa korisnik ima na raspolaganju veliki broj
opcija, od kojih mu objektivno treba svega nekoliko.

 IRC – INTERNET RELAY CHAT - Ovaj internet servis je kreiran u Finskoj,

omogućava interaktivni razgovor velikog broja korisnika. Predstavlja jedan od
najpopularnij servisa.

 GOPHER - Gopher servis se prvi put pojavio 1991. godine, I njegova svrha je bila
obezbjeđivanje jedinstvenog sistema koji bi fakulteti obavještavali korisnike. Putem
Gophera se pristupa tekstualnim datotekama. Iako je prije nekoliko godina bio veoma
popularan I svi korisnici mrežu pretraživali kroz njegove menije, danas se veoma malo
koristi jer ga nedostatak multimedijalnog aspekta degradira u odnosu naWWW.

 TELNET – Predstavlja pristup udaljenom računaru emulacijom terminala. Korisnik

se prijavljuje pomoću korisničkog imena i lozinke i tako pokreće programe koji su
instalirani u tom kompjuteru. Simboličke ili slovne adrese se automatski konvertuju u
numeričke, koje dalje služe za pristup. Naravno, korisnik mora imati otvoren vlastiti

18
 nalog na udaljenom računaru. Telnet je interaktivni servis pa se zbog toga ne može
pozivati iz komandnih procedura, niti se može izvršavati kao proces u pozadini.

V ZAKLJUČAK

1. KVALITATIVNE I KVANTITATIVNE KARAKTERISTIKE

Ubrzani razvoj informacionih tehnologija vodi opštoj globalizaciji zbog koje praktično
nestaju državne i ekonomske barijere u kojem se intelektualni potencijal svih zemalja
ravnopravno bore za prostor na svjetskom tržištu. Danas je informacija bez ikakve sumnje
postala ključni resurs bez koga je nezamisliv svakodnevni život i rad čovjeka.

Internet je za nešto više od jedne decenije radikalno promjenio svjet i međuljudske

odnose. Ubrzao je komunikaciju do neslućenih razmjera, stvorio nove oblike komuniciranja i
time doveo do promjena u svim sferama društvenog života: unutrašnjoj i spoljnoj politici,
ekonomiji, biznisu, kulturnoj razmjeni, zabavi... Svakodnevnica čovjeka u savremenom
društvu promijenjena je do te mjere da sve ono što je do pojave Interneta bio sadržaj odnosa
među ljudima, odigrava se i on – line. Na primjer, na Internetu se ljudi dopisuju, razmjenjuju
ideje, kupuju, prodaju, traže posao, učestvuju u kvizovima, klade se, kockaju, sklapaju se
nova poznanstva, brakovi, komentarišu se fudbalske utakmice, filmovi, aktuelni politički i
društveni događaji... Informacije svih tipova postale su dostupnije nego ikada, edukacija je
zahvaljujći svjetskoj kompjuterskoj mreži osavremenjena, proširena novim sadržajima i
novim formama (web stranice, internet knjige, virtualne biblioteke, on – line magazini, stručni
i naučni forumi) i dostupnija znatno širem krugu stanovništva. Procesi spontanog formiranja
javnog mnenja takođe su ubrzani, i omogućen je lakši način javnog izražavanja mišljenja.
Smanjena je mogućnost manipulacije javnim mnenjem i kontrole nad njim, zahvaljujući
ineraktivnoj strukturi novog medija.
Sa druge strane, na Internet se može posmatrati kao još jedno u nizu sredstava u službi
održavanja svjetskog poretka koorporativnih i drugih moćnika, putem različitih vidova
propagande od strane vladajućih struktura kao i svjetskih, regionalnih i lokalnih centara
političke i ekonomske moći. Napuštajući realno okruženje i provodeći sve više svog vremena
u virtuelnoj realnosti, korisnici Interneta se društveno pasiviziraju, otuđuju od drugih ljudi i
lišavaju svoje društvene uloge. Pored toga, Internetom nesmetano teku neprikladni sadržaji
poput pormografije, brutalnih slika sa svetskih ratišta, scene mučenja, a obavljaju se i razne
kriminalne radnje, na primer maloletnička prostitucija, sex traffiking, prodaja recepata za
spravljenje opojnih droga, piraterija...

2. SMJERNICE ZA DALJA ISTRAŽIVANJA

Razvoj informacione tehnologije značajno je odredio razvoj cjelokupnog društva i

privrede, jer je svojim širokim mogućnostima unio sasvim novu, olakšavajuću dimenziju u
čovjekovom djelovanju i otvara vrata kreativnosti i inovacija, koji postaju dragocjeni
instrument za dalji ljudski napredak u nauci i privredi.

19
 Smisao informatizacije jeste osposobljavanje za brzo reagovanje na događaje u
okruženju. Danas se fleksibilnost jedne organizacije ne može zamisliti bez primjene IT. Oni
koji su se “odmah” prebacili na savremene načine poslovanja i komunikacije danas su lideri u
svojim oblastima, dok drugi koji su se odupirali tim savremenima principima, ostali su negdje
na margina nebitni ili ih vise uopšte nema na toj sceni.

Kroz rad sam na najbolji način pokušao objasniti relacije i odnose koji su značajni za
društvo, odnosno čovjeka kao pojedinca, s ciljem da približim na koji to način tehnologija
utiče na društvo, pojedinca, određenu organizaciju.

Prilikom prikupljanja i obrade literature vezane za ovu temu susreo sam se sa mnogo
literature ne samo na našem jeziku već i na engleskom (kao i nekim drugim), medjutim sva ta
dostupna literatura je otvorila mnoga nova pitanja i nedoumice koje bi me odvele u nekom
sasvim drugom smjeru i mogle biti tema nekog drugog rada.

20
 VI LITERATURA

[1] Lanaco edukacija. Obuka za rad na računaru. Osnovni kurs. Skripta v.2. Banja Luka.
2006.
[2] Latinović Branko. Informatika i računarske tehnologije. Banaj Luka: Panevropski
Univerzitet Apeiron. 2008.
[3] Marinković, Tomislav; Todorović, Dejan. Računarski priručnik. Banja Luka. 2006.

WEB STRANICE:

[4] http://www.geocities.com/RainForest/Andes/3775/internet.html - 31k

[5] http://home.bankerinter.net/pond/internet_-_planetarna_komunika.html
[6]http://www.poslovnaznanja.com/objavljeni-autorski-tekstovi/com-magazin/2-istorijat-
elektronskog-poslovanja.htm
[7] http://povijest.net/sadrzaj/teme/svakodnevica/174-povijesni-razvoj-interneta.html
[8] http://www.sh.wikipedia.org/wiki/Sajber
[9] http://soemz.euv-frankfurt-o.de/media-see/newmedia/main/articles/pdf/l_bacevic.pdf.
[10] http://www.znanje.org

FUSNOTE:

[11]Izvor: Making Internet History (From a simple 300-mile transmission to a global network
in cyberspace), Ricco Villanueva Siasoco, http:/www.infoplease.com/spot/99internet1.html.
[12]Izvor: Making Internet History (From a simple 300-mile transmission to a global network
in cyberspace), Ricco Villanueva Siasoco, http://www.infoplease.com/spot/99internet1.html.

21