SHMM ''Luciano Motroni''

Seminarski Rad
Predmet:Informatika
Tema: Raunarske mree

Mentor: Uenik:
Eldit Saiti Merlin abani

Prizren, 2016
SADRAJ
1. UVOD.......................................................................................................................1

1.2. Istorija raunarskih mrea..................................................................................2

2. OSI SLOJEVI...........................................................................................................3

2.1. Aplikacijski sloj (Application)..........................................................................4

2.2. Prezentacijski sloj (Presentation).......................................................................4
2.3. Sesijski sloj (Session)........................................................................................5
2.4. Transportni sloj (Transport)...............................................................................5
2.5. Mreni sloj (Network).......................................................................................6
2.6. Data-Link sloj....................................................................................................6
2.7. Fiziki sloj (Physical)........................................................................................6

3. PODJELA RAUNARSKIH MREA....................................................................7

3.1. Podjela raunarskih mrea po veliini...............................................................7

3.2. Podjela raunarskih mrea prema arhitekturi....................................................8
3.3. Podjela raunarskih mrea prema vrsti..............................................................9

4. TOPOLOGIJE MREA..........................................................................................10

4.1. Fizike topologije.............................................................................................11

4.2. Logika topologija...........................................................................................13

5. ZAKLJUAK.........................................................................................................14

6. LITERATURA........................................................................................................15

2
1. UVOD

Pojava informacionih sistema i raunarskih mrea moe se svrstati u jednu od velikih

tehnolokih revolucija koje su promjenile svijet i ljudske aktivnosti. U samom poetku prepoznata je
vanost i potencial informacionih sistema ali niko nije mogao pretpostaviti da e u tolikoj mjeri uticati
na djelovanje modernog ljudskog drutva. Pedeset godina kasnije informacini sistemi su prisutni u
skoro svakom segmentu ljudskog djelovanja, i moderan svijet se nemoe zamisliti bez njihovog
postojanja. Mnogi nosei sistemi dananjeg drutva (ekonomski, vojni, industrijski itd.) funkcioniu
oslanjajui se na informacioni sistem i od krucijelne vanosti je da su ti sistemi stabilni i sigurni da bi
se obezbjedilo njihov rad u obimu koji moderno drutvo zahtjeva.

3
1.2. Istorija raunarskih mrea

Prenoenje instrukcija izmeu raunskih maina se prvi put desilo 1940. godine kada je George Stibitz
iskoristio TTY, odnosno tele-mainu za kucanje, pomou koje je poslao instrukcije sa njegovog Model
K iz Darthmouth univerziteta u Novom Hampshireu na njegom Complex Number Calculator u New
Yorku, te takoer primio rezultate istim putem. Tek 1964. godine, istraivali sa Dartmoutha su izumili
glavnu mainu sa dijeljenim vremenom (time sharing) sa prikljuenim terminalima.1

Ve od prvih dana pa sve do danas, Internet je proslavio mnogo "roendana", ali koji je pravi teko e
se sloiti i najbolji poznavaoci istorije informatike. Neki tvrde kako je to 1961. kad je dr. Leonard
Klajnrok na univerzitetu MIT prvi put objavio rad o packet-switched tehnologiji. Neki navode 1969
godinu kao godinu roenja Interneta jer je tada Ministarstvo odbrane SAD-a odabralo Advanced
Research Project Agency Network, poznatiju kao ARPANET, za istraivanje i razvoj komunikacija i
komandne mree koja e preiveti nuklearni napad. Sedamdesete godine donele su nekoliko veoma
vanih otkria koja su obeleila razvoj Interneta kakvog danas znamo, a potom se dogodilo i odvajanje
ARPANET-a iz vojnog eksperimenta u javni istraivaki projekt.2

Verovatno je najvaniji trenutak bio 1983. kad je tadanja mrea prela sa NCP-a (Network Control
Protocol) na TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol), to je znailo prelazak na
tehnologiju kakva se i danas koristi.

Packet-switched tehnologija opisuje slanje podataka u malim zapakiranim jedinicama podataka zvanim
paket. Paketi se usmjeravaju po mrei koristei odredinu adresu koja je sadrana u paketu. Put kojim
paket dolazi od izvora do odredita nije bitan. Bitno je da svi paketi stignu na odredite. Djeljenje
podataka za slanje u pakete omoguuje se da se iste komunikacijske veze dijele izmeu veeg broja
korisnika mree. Veina komunikacija na internetu koristi ovaj oblik slanja podataka.

1 http://bs.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunarske_mre%C5%BEe (13.02.2016)

2 http://sh.wikipedia.org/wiki/Internet (13.02.2016.)
4
Vinton Cerf koji je sa Robertom Kanom stvorio TCP/IP protokol, jednom je rekao: "Stvorili smo
protokol koji e se koristiti i u velikom mreama s velikom brojem raunara, protokol koji e nositi
Internet budunosti, to je znailo da mora biti fleksibilan kako bi razliite mree mogle funkcionisati u
zajednikom okruenju". 3Naime ve je tada bilo jasno kako e Internet biti velika mrea sastavljena od
velikog broja manjih mrea. Ali tada je prelaz na TCP/IP bio kontraverzan: neki delovi informatike
zajednice eleli su prihvatanje drugih standarda, a najvie se pominjao Open System Interconection
Protocol (OSI). Vinston Cerf i Robert Kan poeli su rad na novom protokolu puno pre 1983. godine.
Tano 10 godina ranije javila se ideja o novom protokolu, a sledeih godina su se razvijali i usavravali
detalji protokola koji e promeniti istoriju.4

2. OSI SLOJEVI

OSI model je apstraktni opis dizajna protokola raunarskih mrea, predstavljen u obliku sedam slojeva.
Razvijen je 1984. godine od strane Meunarodne organizacije za standarde (International Organization
for Standardization (ISO)), koja je predstavljala oko 130 drava. Sedam slojeva odreuje razliite etape
kroz koje podaci moraju da prou od jednog ureaja do drugog u nekoj raunarskoj mrei. Postupak
pakiranja podataka, od 7. sloja prema 1. sloju, u oblik pogodan za prijenos komunikacijskim vezama se
naziva enkapsulacija. Odvija se na ureaju koji alje podatke (izvor). Obrnuti postupak, od 1. sloja
prema 7. sloju, kojim se iz bitova izgrauje okvir, iz okvira uzima paket, iz paketa segment se naziva
deenkapsulacija i odvija se na ureaju koji prima podatke (odredite). 5

Osim OSI modela postoje i drugi slini modeli koji slue kao orjentir u razvoju mrenih komunikacija.
Veliki broj protokola je izgraen prema TCP/IP modelu.

Slojevi TCP/IP modela obuhvaaju sve funkcionalnosti OSI modela. Application sloj TCP/IP modela u
sebi ukljuuje sline funkcije gornja 3 sloja OSI modela (Application, Presentation, Session). Network

3 http://nadjiodgovor.com/3074/uopste-o-internetu (13.02.2016.)

4 http://sh.wikipedia.org/wiki/Internet (13.02.2016.)

5 http://hr.wikipedia.org/wiki/OSI_model
5
Access sloj TCP/IP modela u sebi ukljuuje sline funkcije donja 2 sloja OSI modela (Data Link,
Physical). 6

Slika 1.1. OSI referentni model

U ovom radu pojanjenje mrene komunikacije je bazirano na OSI modelu.

2.1. Aplikacijski sloj (Application)

Ovaj sloj je zaduen da prua mrene usluge aplikacijama (programima) i upuuje zahtjev za
uslugama prezentacijskog sloja. Ovaj sloj prua usuge aplikacijama, a ne krajnjem korisniku. Npr., ovaj
sloj definira FTP (File Transfer Protocol), ali krajnji korisnik mora pozvati i izvriti aplikaciju da bi se
izveo prijenos podataka. OSI model ne opisuje suelja prema korisniku.

2.2. Prezentacijski sloj (Presentation)

Ovaj sloj omoguava da su podaci itljivi na odreditu, brine se o formatu i strukturi podataka i
pregovara o sintaksi prijenosa za aplikacijski sloj

6 http://forum.domeka.net/index.php?topic=53.0;imode
6
2.3. Sesijski sloj (Session)

Uspostavlja, upravlja i prekida veze izmeu aplikacija. Omoguava da su podaci itljivi na odreditu,
brine se o formatu i strukturi podataka i pregovara o sintaksi prijenosa za aplikacijski sloj.

2.4. Transportni sloj (Transport)

Zaduen je za pouzdan prijenos podataka izmeu ureaja. Otkriva i ispravlja greke u prijenosu (trai
ponovno slanje). Uspostavlja, odrava i prekida virtualne krugove (virtual circuit). Primjer virtualnog
kruga je telefonski poziv. Korisnik bira broj, uspostavlja vezu i pria sa sugovornikom. Za cijelo
vrijeme trajanja poziva izmeu njih postoji virtualni komunikacijski krug. Nakon zavretka razgovora
jedan od sugovornika prekida vezu (virtualni krug). Protokoli koje nalazimo na ovom sloju su UDP
(User Datagram Protocol) i TCP (Transmission Control Protocol). Jedinice informacije na ovom sloju
je "segment".7 Protokoli ovog sloja segmentu dodaju zaglavlje sa specificiranim parametrima koji
odreuju osnovne funkcije koje moemo klasifikovati na sledei nain:

Praenje pojedinih konverzacija

Segmentacija podataka sa viih nivoa

Ponovno spajanje segmenata sa niih nivoa

Identifikacija aplikacije

7 http://www.phy.pmf.unizg.hr/~dandroic/nastava/diplome/drad_kresimir_juric.pdf
7
2.5. Mreni sloj (Network)

Ovaj sloj prua usluge povezanosti i odabira najbolje putanje za paket podataka. Podaci do odredita
mogu putovati razliitim putanjama. Koristi logiko adresiranje (IP adresa). Nain dostave podataka je
tzv. best effort delivery. To znai da ne vodi rauna o pouzdanoj dostavi podataka. Ta zadaa je
ostavljena protokolima gornjih slojeva (TCP ili UDP). Najee koriteni protokol je IP (Internet
Protokol). Glavni ureaj ovog sloja je ruter (router). Na osnovu koritenog routing protokola ruter
odreuje put paketa prema destinaciji. Routing protokoli na ovom sloju su RIP v1 i v2, OSPF, IS-IS,
IGRP, EIGRP, BGP.

2.6. Data-Link sloj

Omoguava pouzdan prijenos podataka preko medija. Otkriva pogreke u prijenosu preko 1. sloja.
Brine se o pristupu mediju za prijenos podataka. Zaduen je za povezanost i odabir putanje izmeu
ureaja. Prvotno namjenjen za point-to-point veze (direktno spojene).

2.7. Fiziki sloj (Physical)

Brine se o fizikim komponentama mree: medijima za prijenos (bakar, optika, radio valovi),
konektorima, razinama napona i signala, brzinama prijenosa podataka, itd.

Postupak pakiranja podataka, od 7. sloja prema 1. sloju, u oblik pogodan za prijenos komunikacijskim
vezama se naziva enkapsulacija. Odvija se na ureaju koji alje podatke (izvor). Obrnuti postupak, od
1. sloja prema 7. sloju, kojim se iz bitova izgrauje okvir, iz okvira uzima paket, iz paketa segment se
naziva deenkapsulacija i odvija se na ureaju koji prima podatke (odredite). 8

8 http://www.phy.pmf.unizg.hr/~dandroic/nastava/diplome/drad_kresimir_juric.pdf
8
3. PODJELA RAUNARSKIH MREA

3.1. Podjela raunarskih mrea po veliini

Raunarske mree su, prema svojoj veliini svrstane u dve osnovne grupe:

3.1.1. Lokalna raunarska mrea (LocalArea Network, LAN) predstavlja osnovu svake mree.
Ona moe biti jednostavna (dva raunara povezana kablom), ili sloena (stotine raunara i periferijskih
ureaja u jednoj velikoj korporaciji). Osnovno obeleje lokalne raunarske mree je to to je ona
prostorno ograniena.

3.1.2. Regionalna raunarska mrea (WideArea Network, WAN), sa druge strane, nije
prostorno ograniena. Ona moe da povee raunare i ureaje irom sveta. Regionalnu raunarsku
mreu ini veliki broj povezanih lokalnih mrea. Internet je, verovatno, najbolji primer ove vrste
mrea.

Prethodna podela raunarskih mrea po svojoj veliini je veoma uoptena. Mogua je i podela po kojoj
se raunarske mree po svojoj veliini dele na:

personalne mree (eng. Personal Area Network - PAN),

lokalne mree (eng. Local Area Network - LAN),

beine lokalne mree (eng. Wireless Local Area Network - WLAN)

mree irokog podruja (eng. Wide Area Network - WAN) i

globalne mree (Internet)9

9 http://dev1.slideshare.com/nik0la/uvod-u-racunalne-mreze-skripta
9
3.2. Podjela raunarskih mrea prema arhitekturi

3.2.1. Klijent-server

Slika 2.1 Klijent-server

Klijent-server je arhitektura gdje su korisnik (klijent) i server odvojeni ili neravnopravni. Najoitiji je
primjer pregledanja Internet stranica. Korisnikov raunar i Internet pregleda su klijent oni
zahtijevaju, dok su raunar i baza podataka koji ine web stranicu server on posluuje. Klijent je
obino aktivan korisnik, koji alje zahtjeve i eka dok se isti ne ispune, dok je server pasivan, eka na
zahtjeve te ih ispunjava i alje korisniku.

3.2.2. Ravnopravna mrea

Slika 2.2 Peer-to-Peer(P2P)

Peer-to-Peer (P2P) je mrea gdje se nalazi mnotvo klijenta koji su ravnopravni u ueu, jedino je
ogranienje brzina internet veze jednog klijenta. Ovakve mree se najvie koriste za dijeljenje
dokumenata, video i audio podataka. Razlog lei u tome da ne postoji neko ko e kontrolisati koji

10
podaci se dijele u mrei, jer ne postoji server niti neki glavni raunar koji nadgleda sve ostale. Svi su
ravnopravi i dijele podatke izmeu sebe.10

3.3. Podjela raunarskih mrea prema vrsti

Postoji vie vrsta mrea, a svaka definie mrene protokole koji su skup pravila za prikaz, signaliranje,
provjeravanje, podataka koji su potrebni za slanje informacije preko neke mree. Neke od najpoznatijih
i onih koje su najvie u upotrebi su:

3.3.1. Ethernet

To je mrena tehnologija za LAN mree, temeljena na frame nainu rada. To znai da se podaci alju u
paketima koji su prilagoeni za slanje preko raunarske mree. Definira umreavanje i signaliranje za
fiziki sloj, te frame formate i protokole za MAC, odnosno Data-link sloj OSI modela. Ethernet
definie i protokole pomou kojih se vri prijenos podataka u mrei. Ethernet, poznat i pod imenom
IEEE 802.3, je postao najrasprostranjeniji standard za raunarske mree koji se poeo uzdizati ranih
1990-tih pa sve do danas gdje dri primat te je skoro u potpunosti zamjenio ostale mrene tehnologije
za LAN mree kao to su Token ring i FDDI.

3.3.2. FDDI

Ovaj tip prenosa podataka je razvijen kao potreba za pouzdaniji i bri prijenos podataka preko
raunarskih mrea. Fiber Distributed Data Interface je skup ANSI protokola za slanje digitalnih
podataka preko optikog vlakna i rijee bakrenih ica. FDDI mree su token mree te podravaju
brzine do 100 Mbps. FDDI mree su obino osnova WAN mrea.

3.3.3. Token Ring

To je vrsta mree koja je ematski poredana u krug. Token Ring je usko vezan za IEEE 802.5
specifikaciju jer je nastala iz Token Ring tehnologije (koju je razvio IBM), zbog identinosti i
zanemarljivih razlika termin Token Ring obino obuhvaa i IEEE specifikaciju.

10 http://bs.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunarske_mre%C5%BEe
11
3.3.4. Frame relay

To je sinhronizovana mrea temeljena na HDLC protokolu. Podaci se alju u HDLC paketima. Frame
relay se obino iskoritava za ovijanje podataka izmeu LAN i WAN mrea.

3.3.5. Wi-Fi

To je beini nain umreavanja raunara gdje se podaci imeu dva ili vie raunara prenose pomou
radio frekvencija (RF) i odgovarajuih antena. Najee se koristi u LAN mreama (WLAN), dok se u
posljednje vrijeme sve vie nudi i beini pristup WAN mrei.11

4. TOPOLOGIJE MREA

Mrena topologija opisuje raspored i veze izmeu pojedinih vorova (raunala, mrenih ureaja,...), te
putanju podataka unutar neke mree. Najea podjela mrene topologije se odnosi na fiziku
topologiju i logiku topologiju. U dananjim LAN mreama koristi se fizika topologija stabla, a
logika topologija magistrale.

4.1. Fizike topologije

4.1.1Point-to-point

Slika 3.1. Point-to-point

Point-to-point mrena topologija se sastoji od dva vora i veze (linka) izmeu njih. Ti vorovi
meusobno neposredno komuniciraju. mrena topologija se sastoji od dva vora i veze (linka) izmeu
njih. Ti vorovi meusobno neposredno komuniciraju.
Veza izmeu vorova moe biti stalna (permanent) ili dinamika (circuit switched, packet switched).
Circuit switched je veza kod koje se uspostavlja komunikacijski kanal prije nego to moe krenuti
11 http://bs.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunarske_mre%C5%BEe (13.02.2016.)
12
razmjena podataka (telefonski poziv). Packet switched je veza kod koje se dijelovi podataka pakirani u
pakete usmjeravaju preko dijeljenih veza izmeu dva vora koji komuniciraju. Za povezivanje se moe
koristiti bilo koji od medija12

4.1.2. Topologija magistrale

Slika 3.2. Bus

Magistrala ili sabirnica je glavni vod koji predstavlja kimu mree i du koga su povezani raunari u
odreenim razmacima. Magistrala je jedinstveni komunikacioni kanal kojim se obavlja saobraaj i
zajedniki je svim vorovima. Ova topologija se smatra pasivnom jer raunari povezani na magistralu
samo oslukuju ta se deava na njoj. Kad posredstvom mrene kartice primjete da su podaci na
magistrali upueni njima, prihvataju ih. Kad je raunar spreman za predaju podataka, on se prvo uvjeri
da ni jedan raunar ne alje podatke na magistralu, pa tek onda alje svoje podatke u paketu
informacija. Kod ovog tipa topologije najee se koriste kablovi sa T-konektorom.

4.1.3. Topologija zvijezde

Slika 3.3. Star

U topologiji zvijezde mreni raunari su povezani sa centralnim ureajem za povezivanje. Ovakve
mree se lako proiruju zbog toga to je svaki raunar na mreni razvodnik prikopan posebnim
kablom. Takoe, ako jedan raunar otkae, ostali raunari bez obzira na to, nastavljaju da komuniciraju
12 http://sr.wikipedia.org/wiki/Mre%C5%BEne_topologije (13.02.2016.)
13
meu sobom. Najosjetljivija taka ove topologije je centralni razvodnik. Jedino ogranienje kad je u
pitanju broj prikljuka je broj prikljuaka na razvodniku. Ulogu razvodnika obino imaju hub (rijetko)
ili switch (ee).13

4.1.4. Topologija prstena (ring)

Slika 3.4. Ring

Topologija u kojoj su raunari povezani provodnicima jedan za drugim, i ine fiziki krug naziva se
topologija prstena. Informacije putuju provodnicima u jednom smijeru. Raunari na mrei reemituju
pakete, odnosno primaju pakete, a zatim ih alju sledeem raunaru u mrei. Ova topologija se smatra
aktivnom zato to raunari u mrei alju eton (token) du prstena. Token je posebna vrsta podataka.
Ako neki raunar u mrei hoe da poalje podatke, mora saekati da na njega doe red, i da ih onda tek
poalje. Na ovaj nain radi IBM-ova mrena arhitektura Token Ring.

4.1.5. Topologija stabla

Slika 3.5. Tree

Tree topologija se sastoji od centralnog (root) vora koji je najvii u hijerarhijskom rasporedu vorova i
na njega spojenih vorova koji se nalaze na sloju nie od njega. vorovi nieg sloja opet mogu imati na
sebe spojene vorove jo nieg sloja.14

13 http://sr.wikipedia.org/wiki/Mre%C5%BEne_topologije (13.02.2016.)

14 http://bs.wikipedia.org/wiki/Topologija_ra%C4%8Dunarskih_mre%C5%BEa (13.02.2016.)
14
4.1.6. Mesh topologija

Slika 3.6. Mesh

Mesh topologija se sastoji od vorova koji mogu imati direktne veze sa vie (partial) ili sa svim
vorovima u mrei (full mesh). Potpuna mesh topologija je preskupa i presloena za primjenu tako da
se koristi samo na mjestima gdje je to krajnje nuno i gdje nema veliki broj vorova koje je potrebno
povezati.15

4.2. Logika topologija

Logika mrena topologija prikazuje putanju podataka koji putuju izmeu vorova na mrei. Logike
topologije je mogue dimaniki konfigurirati pomou router-a i switch-eva. Switch-evi imaju
mogunost kontrole saobraaja pomou VLAN-ova dok router-i upravljaju protokom paketa izmeu
razliitih logikih mrea.

15 http://www.ic.ims.hr/forum/viewtopic.php?t=593
15
5. ZAKLJUAK

Moderno drutvo se u svom djelovanju uveliko oslanja na mogunost brzog prenosa informacija
svugdje u svijetu. Ogromna popularnost interneta doprinjela je rapidnom razvoju mrenih tehnologija i
izgradnji mrene infrastrukture. Mrea obezbjeena od ISP-a (Internet Service Provider) je dostupna
skoro svugdje u svijetu i koriste je ljudi svih profila. Time se doprinjelo informatizaciji drutva i
pribliilo raunar obinim korisnicima. Takoe i cijeli bankarski i mnogi drugi nosei drutveni sistemi
oslanjaju se na funkcionisanje raunarske mree. Vanost raunarskih mrea u dananjem
informatikom svijetu je ogromna.

Hipoteza je dokazana kao tana: ekspanzija interneta kao velike svjetske mree uveliko je doprinjela
razvoju ljudske misli u smislu razmjene znanja i informacija.

16
6. LITERATURA

http://mreze.layer-x.com/s020100-0.html (12.02.2016.)

http://www.informatika.buzdo.com/s420.htm (12.02.2016)

http://sistemac.carnet.hr/node/379 (13.12.2015.)

http://sr.wikipedia.org/wiki/Mre%C5%BEne_topologije (13.12.2015.)

http://bs.wikipedia.org/wiki/Topologija_ra%C4%8Dunarskih_mre%C5%BEa (13.12.2015.)

http://www.phy.pmf.unizg.hr/~dandroic/nastava/ramr/poglavlje_1_4.html (13.02.2016.)

http://www.znanje.org/abc/tutorials/operatingsystems/01/32_topologija_mreze.htm (13.02.2016.)

http://dev1.slideshare.com/nik0la/uvod-u-racunalne-mreze-skripta (13.02.2016.)

17