E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

E Drejta Familjare
1. E drejta familjare mund te kuptohet ne dy aspekte:

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

a) si pjes prbrse e sistemit juridik q prfshin trsin e normave juridike q rregullojn

familjen dhe martesn si dhe marrdhniet q lindin nga to dhe
b) si disiplin shkencore prfshin trsin e studimeve q referohen rregullimit juridik t
familjes dhe martess si dhe marrdhniet q lindin nga to.
2. Objekt i s drejts familjare jan familja, martesa dhe marrdhniet q lindin nga to. Po ashtu e
drejta familjare e rregullon e studion edhe institucionet dhe marrdhniet e tjera q lindin nga familja
dhe martesa ose q kan lidhje t ngushta me to, si jan marrdhniet midis prindrve dhe fmijve,
midis personave n gjini, adoptimi dhe kujdestaria.
3. Familja sht institucion qendror n t drejtn familjare. Familjes mund ti qasemi nga aspekte t
ndryshme, p.sh. Nga aspekti juridik, sociologjik, psikologjik etj. Nga aspekti juridik familja zakonisht
prkufizohet si grup themelor shoqror I njerzve t lidhur me martes e gjini midis t cilve
ekzistojn t drejta dhe detyra t parashikuara me ligj. N familje bhet lindja, ruajtja mir rritja dhe
edukimi I fmijve, proces ky I prsritjes s shoqris. Veori tjetr sht se familjen e prbjn
personat e lidhur me martes( e n bashksi jashtmartesore) dhe n gjini (prindi natyror martesor ose
jashtmartesor adoptuesi, fmija martesor ose jashtmartesor dhe I adoptuar si dhe kushrinjt e tjer,
p.sh: vllai, motra, gjyshi, njerku, njerka, thjeshtri, thjeshtra etj.
4. Martesa sht institucion qendror n t drejtn familjare. Edhe martess mund ti qasemi nga
aspekte t ndryshme. Nga aspekti juridik martesa zakonisht prkufizohet si bashkjetes e
vazhdueshme ( jo e prkohshme dhe jo e prhershme) e burrit dhe e gruas ( hetero-seksuale) e
rregulluar me ligj.
5. Bashksia Jashtmartesore prkufizohet n analogji me martesn, do te thot si bashksi e jetess
s vazhdueshme t burrit dhe gruas, por e pa rregulluar me ligj.
6. Adoptimi sht marrdhnie prindrore familjare mes adoptuesit dhe t adoptuarit me t
porsalindurit etj. Me adoptim themelohet familja sipas adoptimit.
7. Kujdestaria sht institucion q prfshin marrdhniet midis kujdestarit dhe t kujdesuri-t.
8. Marrdhniet juridike familjare jan pjes e marrdhnieve faktike familjare t rregulluara me
ligj. Marrdhnieve faktike familjare u jep karakter juridik rregullimi I tyre me norma juridike. Si
marrdhnie themelore juridike familjare jan: marrdhniet
midis bashkshortve, midis
bashkshortve jashtmartesor, midis prindrve e fmijve, midis personave n gjini, midis
adoptuesit e t adoptuarit dhe marrdhniet midis kujdestarit dhe t kujdesuri-t. T gjith kto
marrdhnie mund t jen t natyrs thjesht personale, thjesht pasurore dhe t prziera. Sa I prket
mnyrs s themelimit marrdhniet familjare mund t jen formale dhe solemne si dhe joformale ,
ose konsensuale.
9. Subjektet e marrdhnieve juridike familjare jan personat fizik: bashkshortt, bashkshortt
jashtmartesor, at, nn, vlla, motr, at adoptues, nn adoptuese, kujdestar etj. Subjektet e
marrdhnieve juridike familjare disponojn zotsin juridike, ndrsa zotsia pr t vepruar nuk sht
gjithnj e domosdoshme. N t drejtn familjare krkohet zotsia pr t vepruar pr lidhjen e

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

veprimeve juridike, q kan t bjn me personalitetin, si p.sh: lidhje e martess, lidhje e adoptimit,
ushtrimi i detyrs prindrore, njohja e amsis, atsis etj.
10. Objekt i marrdhnieve juridike familjare mund t jen veprimet (brjet ose mosbrjet),
sendet dhe t mirat personale. Objekt i ktyre marrdhnieve nuk mund t jet personi fizik( njeriu).
Lindjen, ndryshimin dhe pushimin e marrdhnieve juridike familjare e shkaktojn faktet juridike n
form t ngjarjeve, veprimeve dhe afateve. Si ngjarjes mund t jen: lindja, vdekja etj. Si veprime:
njohja e atsis, amsis, kundrshtimi i tyre, etj. Afatet mund t jen: zgjatja e ndrprerjes s
bashksis s jetess, zgjatja e martess, zgjatja e mituris, afati pr paraqitjen e padis.
11. Metodat e s drejts familjare mund t vshtrohen n dy aspekte: a) si metod shkencore dhe si
b) si metod e rregullimit juridik t marrdhnieve familjare.
a) metoda shkencore si metod e t drejts familjare prfshin veprimet dhe mjetet me an t t cilave
shkenca e s drejts familjare mbledh njohuri mbi objektin e vet. Metodat q zbatohen m s shpeshti
jan 1)Metoda Juridike- q nprmjet saj bhet prshkrimi dhe shpjegimi I normave juridike ashtu si
jan t rregulluara n t drejtn pozitive dmth. Prcaktohet domethnia juridike e norms, ka
parasheh ajo norm. 2) Metoda Sociologjike- q nprmjet saj analizohen dhe shpjegohen arsyet e
ekzistimit t nj norme juridike,roli shoqror I saj, shkalla e pasqyrimit t realitetit objektiv n
normn juridike etj.
b) metoda e rregullimit juridik t marrdhnieve familjare-prfshin trajtat e rregullimit juridik t
marrdhnieve familjare. Normat juridike n t drejtn familjare kan karakter kryesisht urdhrues.
12. Detyrat e s drejts familjare jan: a) t hulumtoj trajtat dhe metodat e rregullimit juridik q
ndihmojn mbrojtjen dhe forcimin e familjes, b) t bj demokratizimin dhe prsosjen e normave
juridike dhe ti prshtat ato nevojave t kohs, c) t sanksionoj barazin midis antarve te familjes,
d)t luftoj gjurmt e trashguara t zakoneve prapanike n familje dhe martes etj.
13. Ndarja e s drejts familjare - mund t ndahet n pjes t ndryshme varsisht nga kriteret q
merren pr baz:
a)sipas llojit t marrdhnieve juridike familjare (1. t drejtn martesore, 2. t drejtn prindrore dhe
3. t drejtn e kujdestaris.
b)sipas karakterit personal a pasuror t marrdhnieve juridike familjare (1. t drejtn familjare
personale, 2. t drejtn familjare pasurore,
c) sipas llojit t institucioneve qendrore (1. martesn dhe 2. familjen)
d) sipas vllimit t prfshirjes s marrdhnieve juridike familjare (1. t drejtn familjare n kuptim
t ngusht dhe 2. t drejtn familjare n kuptim t gjer)
e)Sipas llojit t dispozitave juridike familjare ( 1. t drejtn familjare materiale dhe 2. t drejtn
familjare procedurale.) Ligji mbi martesn dhe marrdhniet familjare i Kosovs (LMMFK) I vitit
1984 ka miratuar ndarjen e s drejts familjare n t drejt martesore, t drejt prindrore dhe t
drejtn e kujdestaris.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

14. Burimet formale t s drejts familjare konsiderohen a)ligji, b)zakonet, c) praktikat gjyqsore
dhe d)doktrinat juridike.
15. Burimet plotsuese t s drejts familjare prbjn ligjet t me t cilat nuk rregullohen n
mnyr t drejtprdrejt marrdhniet familjare, por preken n mnyr t trthort disa shtje q
jan t rndsishme pr kt deg t s drejts, p.sh. ligji penal, e drejta trashgimore, e drejta e
procedurs civile, e drejta e procedur penale, e drejta statusore etj.
16. Funksionet e familjes -Si funksione m t shpeshta t familjes prmendn: a) funksioni seksual
dhe riprodhues, b) funksioni ekonomik, c) funksioni edukues dhe arsimore, d)funksioni mbrojts dhe
e) funksioni shoqrues.
a) Funksioni Seksual dhe Riprodhues prfshin n vete dy nn funksione: marrdhniet intime midis
bashkshortve (komponenti seksual) dhe lidhjen e fmijve (komponenti biologjik)
b) Funksioni Ekonomik-prmes ktij funksioni sigurohet baza materiale e familjes dhe e martess.
Edhe ky funksion prfshin dy nn-funksione :prodhimin dhe konsumin e t mirave materiale.
c) Funksioni Edukues dhe Arsimor-nnkupton detyrn e familjes q t kujdeset pr4 edukimin e
drejt t fmijve dhe pr arsimin e tyre n pajtim me dshirat dhe prirjet q kan. Edukimi I
fmijve bhet kryesisht n familje dhe n institucionet prkatse dmth n institucionet edukues.
Ndrkaq arsimimi I fmijve bhet n institucione prkatse arsimore. Familja ka pr detyr qe t
kujdeset pr arsimim duke I siguruar kushte optimale pr msim t mirfillt.
d)Funksioni Mbrojts-prfshin trajtat e ndryshme t mbrojtjes q u siguron familja antareve t saj.
N t kaluarn ekzistonin lloje te ndryshme t mbrojtjes familjare: mbrojtja fizike(hakmarrja dhe
gjakmarrja), mbrojtja ekonomike, mbrojtja juridike, mbrojtja profesionale, mbrojta mjeksor etj. Sot
n familje kan mbet vetm mbrojtja ekonomike, detyrimi I ushqimit (alimentacionit)midis antarve
t familjes dhe n t drejtn e trashgimit.
e) Funksioni Shoqrues-qndron n shoqrizimin ose n socializmin e fmijve nprmjet familjes.
Fmija nprmjet familjes e v lidhjen me shoqrin. Fmija n familje I merr njohurit e para mbi
shoqrin dhe dukurit e ndryshme me karakter shoqror.
17. Klasifikim i Familjes- Mund t klasifikohen: a)sipas mnyrs s themelimit dhe b) sipas rrethit
t antarve q prbjn familjen. Familja mund t klasifikohet edhe n baz t kushteve gjeografike
prbrjes s plot dhe jo t plot t saj, n baz t bartsit t autoritetit n familje etj.
18. Gjinia-Prkufizohet si lidhje midis dy apo m shum personave, e pranuar nga e drejta dhe
zakonet, lidhje kjo me karakter biologjik, ekonomik, moral, religjioz etj. Gjinia mund t shikohet si
kategori biologjike, sociale dhe juridike. Nj marrdhnie juridike mund t jet e pranuar nga
shoqria, por mos t jet e pranuar nga e drejta dhe anasjelltas. Por mund t ndodh q nj lidhje
biologjik e t mos jet e pranuar as nga shoqria dhe as nga e drejta. Me LMMFK njihen tri lloje t
gjinis: a)gjinia e gjakut, b) gjinia e krushqis, c)gjinia e adoptimit. N jetn e prditshme ekzistojn
edhe lloje tjera t gjinis, por ato nuk jan t pranuara me LMMFK si p.sh. Gjinia e qumshtit dhe
gjinia e kumbaris.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

19. Gjinia e gjakut sht lidhje familjare midis dy a m shum personave q rrjedhin njri prej tjetrit
ose nga nj kryeprind i prbashkt (eponim)q sht e pranuar nga e drejta ose zakonet. Gjinia e
gjakut llogaritet sipas vijave dhe shkallve. Ekzistojn dy lloje t vijave: vija e drejt dhe vija e
trthort. Vijn e drejt e prbjn personat q rrjedhin prej njri tjetrit p.sh. Strgjyshi, gjyshi, baba,
djali, nipi, strnipi etj. Vijn e trthort e prbjn personat q rrjedhin nga nj kryeprind i prbashkt
p.sh. Vllezrit e motrat ose fmijt e vllezrve dhe t motrave. Fmijt q rrjedhin nga nj nn
dhe nga nj baba jan n gjini t plot t gjakut, kurse ata q jan vetm nga nna ose vetm nga
babai jan n gjini jo t plot t gjakut. Shkallt n t vrtet jan lindjet. Sa lindje ka po aq ka edhe
shkall por duke mos llogaritur lindjen e kryeprindit ose t personit t cilit i llogaritet gjinia. Gjinia e
gjakut mund t jet martesore dhe jashtmartesore. Gjinia martesore e gjakut themelohet me lindjen e
fmijs n martes ndrsa gjinia jashtmartesore e gjakut themelohet me lindjen e fmijs jasht
martess. N kuadr e s drejts familjare gjinia e gjakut sht penges martesore pikrisht n vij t
drejt pa kufij kurse n vij t trthort prfundimisht deri n shkalln e katrt.
20. Gjinia e Krushqis (affinitas)- sht lidhje midis njrit bashkshort dhe t afrmit e
bashkshortit tjetr p.sh. Midis dhndrit dhe vjehrrs, res dhe vjehrrit, njerks dhe thjeshtrit si dhe
njerkut e thjeshtrs. Gjinia e krushqis llogaritet njsoj sikurse gjinia e gjakut me nj plotsim q ka
t bj me faktin se n at shkall n t ciln edhe ndodhet njri bashkshort me t afrmit e vet, po
n at shkall ndodhet edhe bashkshorti tjetr me ata persona, por n gjini t krushqis. Kjo gjini
themelohet me martes, por pushimi i martess nuk e shuan at sepse gjinia e krushqis sht
marrdhnie e prhershme.
21. Gjinia e Adoptimit sht lidhje e cila themelohet me aktin juridik, pra me marrveshjen e
adoptimit midis adoptuesit dhe t adoptuesit me t paslindurit e tij. Gjinia e adoptimit n t drejtn
familjare paraqet penges martesore. i adoptuari dhe t paslindurit e tij kan t drejt ta trashgojn
adoptuesin dhe anasjelltas nse plotsohen kushtet e parapar me ligj.
22. Planifikimi i familjes -N disa vende bhet me qllim t kufizimit apo t shtimit t natalitetit,
kurse te ne nuk sht konstituuar as si kufizim dha as si shtim i natalitetit, por si e drejt e njeriut q
t vendos lirisht mbi lindje e fmijve. Planifikimi i familjes sht ndar nga shtimi dhe sht ngjitur
n nivel t s drejts s njeriut.
23. Ngjashmrit dhe Dallimet n mes t drejts familjare dhe t drejts civile-N t kaluarn e
drejta familjare si deg dhe si disiplin shkencore ishte n kuadr t s drejts civile. Sipas sistemit
institucional e drejta civile ndahej n tri pjes: n persona, n padi dhe n sende. E drejta familjare
prfshihej n persona dhe n padi. Ndrsa sipas sistemit t pandekteve e drejta civile ndahej n katr
pjes: e drejta reale, e drejta e detyrimeve, e drejta familjare dhe e drejta trashgimore. Midis t
drejts familjare dhe t drejts civile ekzistojn edhe dallime q jan: a)pr nga objekti, b)pr nga
metoda e rregullimit juridik, c)pr nga sanksionet, d)pr nga forma e veprimeve juridike dhe e)pr
nga afatet.
24. Dallimet n mes t drejts familjare dhe t drejts civile pr nga objekti- Objekt i s drejts
familjare jan marrdhniet familjare t karakterit personal dhe pasuror e t cilat marrdhnie nuk
jan qarkulluese, ndrsa objekt i s drejts Civile jan marrdhniet pasurore midis qytetarve t cilat
jan qarkulluese.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

25. Dallimet n mes t Drejts Familjare dhe t Drejts Civile- pr nga metoda e rregullimit
juridik. Normat e s drejts Familjare kan kryesisht karakter urdhrues, kjo do te thot se palt me
marrveshje midis tyre, nuk mund t ndryshojn ose edhe t prjashtojn zbatimin e atyre normave
ndrkaq normat e s drejts civile kan kryesisht karakter diapozitiv, qe do te thot se palt me
marrveshje midis tyre mund te ndryshojn ose edhe te prjashtojn zbatimin e atyre normave.
26. Dallimet n mes t Drejts familjare dhe t drejts civile pr nga sanksionet. Sanksionet n t
drejtn penale jan personale dhe indirekte (p.sh. Nse shkelet bashkshortsia nuk do t prdoret
dhuna, por mund t krkohet shkurorzimi) kurse n t drejtn civile jan pasurore dhe t
drejtprdrejta.
27. Dallimet n mes t drejts familjare dhe t drejts civile pr nga forma e veprimeve juridike.
Veprimet juridike n t drejtn familjare jan kryesisht formale dhe solemne kurse n t drejtn civile
kryesisht joformale, pelqimore (konsencuale).
28. Dallimet n mes t drejts familjare dhe t drejts civile pr nga afatet -Marrdhniet n t drejtn
familjare kan karakter t vazhdueshm, andaj nuk kufizohen me ndonj afat. N rastet kur
marrdhniet familjare dhe shtjet e ndryshme jan t afatizuara, Gjykata sipas detyrs zyrtare
kujdeset pr kto afate. Kurse n t drejtn civile marrdhniet zakonisht jan t afatizuara dhe
Gjykata kujdeset pr kto afate vetm sipas krkess s palve.
29. E drejta martesore mund t kuptohet n dy aspekte:
a) si pjes prbrse e s drejts pozitive familjare-prfshin trsin e normave juridike qe
rregullojn martesn dhe marrdhniet martesore. E drejta martesore sht pjesa m e rndsishme e
s drejts familjare sepse rregullon martesn dhe pjesrisht bashksin jashtmartesore si dy trajta
themelore themelimin e familjes. E drejta martesore mund t ndahet n t drejtn personale martesore
(rregullon marrdhniet personale midis bashkshortve) dhe t drejtn pasurore martesore (rregullon
marrdhniet pasurore midis bashkshortve) dhe
b) si pjes prbrse shkencs juridike mbi t drejtn familjare- prfshin trsin e studimeve, q I
referohen rregullimit juridik t martess dhe marrdhnieve martesore.
30. Objektin e rregullimit/studimit t s drejts martesore e prbjn martesa dhe
marrdhniet martesore dmth. Studion lidhjen e martess (kushtet dhe procedurn) efektet juridike
t martess, mnyrat e pushimit t martess, pasojat e pushimit etj.
31. Parimet themelore t s drejts martesore jan: a) parimi i laicitetit, b) mbrojtja ligjore e
martess, c) barazia midis burrit e gruas, d) parimi i monogamis, e) martesa si bashksi e
vazhdueshme e shkputshme vetm n rastet e parapara me ligj.
a) parimi i laicitetit-qndron n rregullimin juridik t martess dhe t marrdhnieve martesore me
norma ligjore dhe lidhje e saj para organeve shtetrore.
b) parimi -mbrojtja ligjore e martess- martesa gzon mbrojtjes ligjore, e cila shprehet sidomos n
mbrojtjen juridike familjare dhe juridike penale.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

c) parimi -barazia midis burrit e gruas zbrthehet n t drejtat dhe lirit e njeriut, qoft n cilsi t
qytetarit ose n cilsi t bashkshortit p.sh. njeriu si qytetar ka t drejt t lidh apo t mos lidh
martes. N shum sisteme juridike gruaja sht e barabart me burrin, po ashtu edhe n LMMFK.
d) parimi I monogamis- qndron n lidhjen e martess midis martess s nj burri dhe nj gruaje.
Poligamia qoft si poligjin apo poliandri nuk sht e lejuar, Nuk sht e lejuar as bigamia,
prkundrazi ajo sht e inkriminuar si vepr penale. Nj person nuk mund t lidh martesn e dyt pa
I pushuar martesa e par n ndonj mnyr t parashikuar me ligj.
e) martesa si bashksi e vazhdueshme e shkputshme vetm n rastet e parapara me ligj-martesa nuk
mund t kufizohet n pikpamje t zgjatjes kohore. Ajo nuk sht bashksi as e prkohshme dhe as e
prjetshme. Shkaqet e pushimit t martess nuk mund ti ndryshojn bashkshortt , ato jan t
parashikuar me ligj.
32. Komponentt themelore t martess jan:
a) martesa sht bashksi jetese e dy personave me sekse t kundrta-dmth. Bashksi hetero seksuale
b) martesa sht bashksi jetese e vazhdueshme-martesa nuk sht bashksi jetese e prkohshme dhe
as e prhershme. Ajo nuk mund t lidhet q t zgjas pr nj ast ose deri n vdekje, ngase zgjatja e
saj sht e paparashikueshme dmth sht e vazhdueshme.
c)martesa sht institucion I rregulluar me ligj sidomos marrdhniet kyqe n martes jan t
rregulluara me dispozita ligjore me karakter urdhrues. Disa marrdhnie dhe
d) martesa sht bashksi e lir-dmth se martesa sht bashksi jetese e themeluar me vullnetin e lir
t fejuarve. Asnj qytetar nuk mund t detyrohet q t lidh martes dhe as t pengohet n lidhjen e
saj prve n rastet kur nuk jan plotsuar kushtet e parashikuara me ligj.
33. Natyra juridike e martess - N teori ekzistojn disa pikpamje:
a) martesa sht kontrat civile, si do kontrat tjetr e ktij lloji, p.sh. kontrata e shitblerjes, e huas
etj, kjo pikpamje e v theksin n mnyrn e themelimit t martess.
b)martesa sht institucion juridik a shoqror. Kjo pikpamje nxjerr n spikam gjendjen q krijohet
me themelimin e martess dhe normat juridike q e rregullojn kt gjendje,
c) martesa nuk sht as vetm kontrat dhe as vetm institucion juridik, sipas ksaj pikpamje
martesa pr nga themelimi sht kontrat, por jo civile dmth. Q sht nj kontrat e veant, kurse
pr nga prmbajtja dhe gjendje q krijohet sht nj institucion juridik.
34. Prmbajtja dhe qllimet e martess- Prmbajtja e martess sht jetesa e prbashkt. Jetesa e
prbashkt sht brthama e martess. Qllimet e martess jan a) q. natyror-prfshin marrdhniet
intime mes bashkshortve dhe lindjen e fmijve, b) q. moral I martess qndron nnllojet e
ndryshme t ndihms s dyanshme midis bashkshortve, q mund t jet e natyrs materiale
(nprmjet ushqimit) dhe morale (nprmjet kshillave, ngushllimeve etj), c) q. shoqror I martess
qndron n faktin se martesa sht baz e familjes, e familja sht baz e shoqris. N martes
realizohen edhe interesat e shoqris, prandaj shoqria ka pr detyr q me instrumente juridike dhe

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

me instrumente tjera t krijoj kushte t nevojshme pr martes t harmonishme. N martes n rend

t par realizohen interesat personale, lumturia personale, fati personal etj.
35. Kushtet pr lidhjen e martess-Ndahen n kushte materiale dhe n ato formale. Kushtet
materiale jan:a) kushtet thelbsore, b)mosekzistimi I pengesave t martess, c) mosekzistimi I
ndalesave dhe d) lidhje e martess me qllim t jetess s prbashkt.
36. Kushtet thelbsore pr lidhjen e martess jan:
a) dallimi i seksit- martesn mund ta lidhin vetm dy persona me sekse t kundrta, mirpo p.sh.
mund t ndodh q martesn e lidhin nj grua me nj person biseksual-hermafroid dhe n qoft se te
ai mbizotron seksi femror, martesa e tij do t jet e pa qen, absolutisht nule.
b) hiri i palve vullneti i lir i t fejuarve. Deklarimi i vullnetit nga personat e tret nuk sht I
plotfuqishm, lejohet n rast t smundjeve, por me prokur. Hiri i palve nuk mund t kufizohet me
kusht apo me afat kohor, dhe
c)forma e parashikuar me ligj pr lidhjen e martess prfshin kompetencat e organit para t cilit
lidhet martesa sipas Ligjit.
37. Pengesat e martess dhe klasifikimi-Pengesat jan faktet ose rrethanat q pengojn lidhjen e
martess s plotfuqishme, dhe mosrespektimi I tyre sjell anulimin e martess. Sipas LMMFK-s,
pengesa martese jan: a) mungesa e vullnetit, b)martesa ekzistuese, c)smundja psikike dhe paaftsia
pr t gjykuar, d) gjinia dhe e) mituria.
38. Mungesa e vullnetit si penges martesore -Ekziston ather kur vullneti I deklaruar nuk
prputhet me vullnetin e vrtet (t brendshm) pr shkak t:
a) dhuns ose kanosjes ekziston kur vullneti pr lidhjen e martess sht deklaruar nga frika e
shkaktuar nga nj kanosje serioze q bhet kundr tij apo ndonj personi t afrm dhe
b) lajthitjes-q ekziston ather kur vullneti I deklaruar nuk prputhet me vullnetin e vrtet pr
shkak se nga personi I lajthitur nuk jan ditur disa fakte e rrethana, t cilat po ti dinte nuk do ta
deklaronte vullnetin.
39. Lajthitja mund t jet :
a) lajthitja mbi personin fizik (ekziston ather kur njri nga t fejuarit mendon se po lidh martes
p.sh. me personin A dhe n t vrtet ai lidh martes m personin B. (kto raste jan t rralla n
praktik)
b) lajthitja mbi personin qytetar (ekziston ather kur njri nga t fejuarit sht prezantuar rrejshm
me emr, mbiemr, datlindje, vendbanim etj ku n t vrtet ky person nuk sht ai q thot se
sht)
c)lajthitja mbi cilsit thelbsore (ekziston ather kur njri nga t fejuarit nuk ka njohuri pr t metat
e t fejuarit tjetr, t cilat jan t asaj natyre qe po ti dinte nuk do t deklaronte vullnetin p.sh.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

smundja e vazhdueshme (kronike), e rrezikshme ose e rnd, paaftsia seksuale, shtatznia e gruas
para martess me ndonj person tjetr etj.
40. Mungesa ekzistuese sht penges martese q trheq nulitet absolute, e paevitueshme, e
prkohshme dhe absolute.
41. Smundja psikike dhe paaftsia pr t gjykuar si penges martese-sht kur nj person vuan
nga ndonj smundje e rnd psikike ose sht I paaft t gjykoj normalisht, p.sh. paranoja,
skizofrenia, deliriumet etj. Paaftsin pr t gjykuar e shkaktojn edhe shkaqe t tjera p.sh: marrzia,
alkoolizmi, narkotizimi etj. Kta persona me kto t meta nuk mund t martohen sepse nuk mund t
gjykojn drejt dhe ekziston mundsia q ti trashgojn t metat e tyre t paslindurit.
42. Fejesa prkufizohet si premtim reciprok, jo formal I dy personave me sekse t kundrta se n t
ardhmen do t lidhin martes dmth. Se fejesa sht marrveshje joformale, pra nj lloj parakontrate.
Kjo marrveshje nuk prodhon efekte juridike personale dmth. Nuk sjell detyrimin e lidhjes s
martess edhe pse qllimi I saj sht lidhje e martess.
43. Fejesa mund t pushoj:
a) me lidhjen e martess- sepse qllimi I saj ishte martesa
b) me vdekje-e njrit nga t fejuarit sht mnyr e natyrshme e pushimit t fejess. Me vdekje
pushon subjektiviteti I t fejuarve,
c)me shkputje e cila mund t jet me marrveshje dhe e njanshme (me mirbesim kur I fejuari e
shkput fejesn n mnyr t njanshme por per shkaqe te justifikueshme, dhe me keqbesim kur I
fejuari e shkput fejesn n mnyr t njanshme por pa ndonj arsye apo shkak)
44. Pasojat e pushimit t fejess jan: a)kthimi I dhuratave ( I fejuari q krkon shkputjen e fejess
me mirbesim ka t drejt n kthimin e dhuratave, kurse ai q krkon shkputjen me keqbesim nuk ka
t drejt n kthimin e dhuratave dhe sht I detyruar ti kthej dhuratat qe ka marr) dhe
b) kompensimi I dmit( I fejuari q krkon shkputjen e fejess me mirbesim ka t drejt n
kompensimin e dmit-shpenzimet e prgatitjes pr martes, kurse ai q krkon shkputjen me
keqbesim sht I detyruar t kompensoj dmin)
45. Format e lidhjes s martess-Martesat mund t lidhen n mnyr formale dhe joformale.
Joformale sht kur pr lidhjen e martess mjafton deklarimi I thjesht I vullnetit t palve, kurse
formale ekziston ather kur pr lidhjen e plotfuqishme t martess duhet plotsuar forma e veant e
deklarimit t vullnetit, e parashikuar me ligj. Forma e lidhjes s martess mund t jet fetare dhe
civile. Forma civile mund t jet fakultative dhe e detyrueshme. Sipas LMMFK-s lidhje e martess
bhet ne formn e detyrueshme civile.
46. Procedura pr lidhjen e martess- prfshin dy faza:a)veprimet paraprake pr lidhjen e martess
dhe b) kurorzimin
47. Veprimet paraprake pr lidhjen e martess- Paraqitja e vullnetit pr lidhjen e martess bhet
para ofiqarit t kuvendit Komunal, n form t shkruar me fletparaqitje ose me goj, t shnuar n

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

procesverbal. Rekomandohet q n fletparaqitje t shnohet edhe marrveshja pr mbiemrin e

ardhshm, ksaj duhet ti bashkngjitet edhe certifikata e lindjes, nse ka ekzistuar martesa m par,
edhe dokumenti i shkurorzimit ose anulimit t saj. Ofiqari e shqyrton t gjith dokumentet e
paraqitura dhe nse jan plotsuar kushtet, merr vendim pr lidhjen e martess dhe n marrveshje
me t fejuarit cakton datn pr lidhjen e martess, nse nuk jan plotsuar kushtet ofiqari u
komunikon me goj se nuk mund t lidhin martes.
48. Me Kurorzim kuptojm trsin e veprimeve q mundsojn drejtprdrejt lidhjen e martess,
pra kurorzimi sht finalizim I lidhjes s martess. Kurorzimi bhet n form civile dhe kjo form
sht e detyrueshme me ligj. Bhet n mnyr solemne, publikisht dhe n lokale t caktuara, n
komuna apo zyra t vendit. Prjashtimisht mund t bhet edhe jasht zyrave t komuns, nse kt
gj e krkojn t fejuarit pr shkaqe t arsyeshme (smundja, vuajtja me burg etj). N aktin e
kurorzimit marrin pjes dy t fejuarit, delegate I komuns, ofiqari dhe dy dshmitar. T fejuarit
marrin pjes personalisht n kurorzim. N rastet me arsye t posame njrit nga t fejuarit mund ti
lejohet prfaqsuesi, i cili duhet t kt prokur speciale. Ajo prokur vlen 90 dit nga data e
vrtetimit t saj. Deklarimi i t fejuarve bhet me po ose jo, pajtohem ose nuk pajtohem.
49. Efektet juridike t fejess jan:
a) efektet juridike n zotsin pr t vepruar t bashkshortve,
b) efektet juridike personale
c) efektet juridike personale pasurore dhe
d) efektet juridike pasurore
50. Efektet juridike t martess n zotsin pr t vepruar t bashkshortve- si rregull martesa
nuk e zgjeron dhe as nuk e ngushton zotsin juridike pr t vepruar t bashkshortve, por ka raste
kur gjykata lejon t mitur 16-18 vjet lidhjen e martess pr shkaqe t arsyeshme dhe me kt rast ai
fiton zotsin pr t vepruar qllimi sht barazimi bashkshortve.
51. Efektet juridike personale t martess- mund t quhen edhe te drejta dhe detyra t natyrs
personale midis bashkshortve, dmth. U prkasin vetm bashkshortve dhe jan t natyrs intime
dhe morale. Ndahen n dy lloje: a) t drejtat dhe detyrat e e natyrs personale midis bashkshortve
pr t cilat nuk mund t bjn marrveshje (sepse jan t rregulluara me norma urdhruese, me
LMMFK parashihen: jeta e prbashkt e bashkshortve dhe ndihma reciproke midis bashkshortve)
dhe b) t drejtat dhe detyrat e e natyrs personale midis bashkshortve pr t cilat ata mund t bjn
marrveshje (jan t rregulluara me norma dispozitive dhe bashkshortt atom und ti ndryshojn me
marrveshje, ato jan:caktimi I vendbanimit mbajtja e ekonomis s prbashkt familjare, caktimi I
mbiemrit dhe shtja e shtetsis.
52. Efektet juridike personale pasurore t martess n t vrtet jan t drejta dhe detyra midis
bashkshortve. Ato jan:
a) ushqimi I bashkshortit t pa siguruar sht e drejt dhe detyr e natyrs personale-pasurore
midis bashkshortve. shtja e ushqimit shtrohet n rastet kur bashkshortt nuk qojn jet t

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

prbashkt. Kushtet pr ushqimin e bashkshortit t pasiguruar jan: t mos jet I zn me pun ose
t jet I paaft pr pun, t mos ket mjete t duhura pr ekzistenc, t mos jet fajtor pr ndrprerjen
e jets s prbashkt, dhe bashkshorti q jep ushqimin duhet t ket tepric t mjeteve pr
ekzistenc.
b)ushqimi I familjes-prfshin ushqimin e bashkshortve dhe fmijve. sht detyr e t dy
bashkshortve n mnyr solidare,
c)prgjegjsia pr detyrimet e krijuara rreth plotsimit t nevojave t prditshme n bashksin
martesore a familjare nnkupton pagimin e shpenzimeve pr plotsimin e ktyre nevojave n
mnyr solidare nga t dy bashkshortet (vetm pr nevojat e prditshme, jo edhe pr luks) si jan :
ushqimi, veshmbathja, banesa, rryma, uji etj. Prgjegjsia solidare e bashkshortve ekziston edhe
pr detyrimet t cilat sipas dispozitave te prgjithshme I ngarkojn t dy bashkshortt si p.sh pagesa
e tatimit ligjor, shprblimi I dmit etj, q e kan shkaktuar bashkrisht.
53. Efektet juridike pasurore jan marrdhniet e natyrs pasurore midis bashkshortve,
rregullohen me regjim pasuror martesor. Me regjim pasuror martesor kuptojm trsin e normave
juridike q rregullojn nga njra an marrdhniet pasurore midis bashkshortve dhe nga ana tjetr
marrdhniet pasurore t bashkshortve ndaj personave t tret.
a) Pasuria e prbashkt e bashkshortve prbhet nga pasuria q kan fituar bashkshortt me pun
gjat bashksis martesore, pra pr fitimin e pasuris s prbashkt duhet plotsuar dy kushte: fitimi i
pasuris me pun dhe ekzistimi I martess dmth. Jetess s prbashkt n martes.
b) Dallimet midis pasuris s prbashkt t bashkshortve dhe bashkpronsis sht se e para
sht institucion i s drejts familjare ndrsa bashkpronsia sht institucion I s drejts civile. N
pasurin e prbashkt nuk dihen hiset a pjest e titullarve as n mnyr ideale deri sat bhet
prpjestimi I saj ndrsa n bashkpronsi dihen hiset e pjest e bashk titullarve n mnyr ideale.,
Si titullar t pasuris s prbashkt, bashkshortt jan persona me cilsi t caktuar kurse n
bashkpronsi si titullar zakonisht jan qytetart. T drejtat e bashkshortve mbi sendet e
paluajtshme q jan objekt I pasuris s prbashkt t bashkshortve, regjistrohen n emr t dy
bashkshortve, kurse t drejtat e bashkpronarve mbi sendet e paluajtshme q jan objekt I
bashkpronsis, regjistrohen n emr t secilit bashkpronar.
c) Natyra juridike e pasuris s prbashkt Pasuria e prbashkt e bashkshortve rregullohet me
norma urdhruese. N pasurin e prbashkt bashkshortt paraqiten si nj subjekt i vetm. T drejtat
reale dhe krkesore q paraqesin pasurin e prbashkt u takojn t dy bashkshortve, thuajse secili
sht titullar I plot mbi ato t drejta.
d) Pasuria e prbashkt e bashkshortve prbhet prej mass s pasuris q e quajm aktiv dhe nga
masa pasurore q e quajm pasiv. Aktivi I pasuris s prbashkt prbhet nga e tr pasuria q sht
krijuar me pun gjat jets s prbashkt n martes. Kjo e drejt shprehet n trajt t drejtave reale
(e drejta e pronsis, e hipoteks etj) dhe t drejtat nga marrdhniet e detyrimeve (kamatat,
kompensimi pr fitimin e humbur etj). Pasivi i pasuris s prbashkt prbhet nga shpenzimet pr
administrimin dhe disponimin e pasuris s prbashkt p.sh. tatimi, qiraja, rryma etj, si dhe detyrimet

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

tjera q e ngarkojn pasurin e prbashkt p.sh. shpenzimet pr ushqimin e familjes, shpenzimet pr

dmin e shkaktuar nga bashkshortt etj.
e)Evidentimi i t drejtave bashkshortore mbi sendet e paluajtshme n regjistrat publik t drejtat e
bashkshortve mbi sendet e paluajtshme q prbjn pasurin e prbashkt, evidentohen n
regjistrat publik n emr te dy bashkshortve, si pasurie prbashkt e paprcaktuar. N rastet kur n
kta regjistra sht regjistruar si pronari pasuris s prbashkt vetm njri, do t konsiderohet se
regjistrimi sht br edhe n emr t bashkshortit tjetr, prve rasteve kur evidentimi sht br n
baz t kontrats me shkrim t lidhur nprmjet bashkshortve.
f) Administrimi dhe disponimi i pasuris s prbashkt administrimi i pasuris s prbashkt
prfshin marrjen e masave e t veprimeve t zakonshme pr ruajtjen dhe mirmbajtjen e sendeve q
prbjn pasurin e prbashkt, si p.sh pagimi i tatimit, qiras etj. Kurse disponimi i pasuris s
prbashkt prfshin marrjen e masave e t veprimeve me t cilat bhet tjetrsimi dhe ngarkimi i
sendeve q prbjn pasurin e prbashkt p.sh shitja e shtpis s prbashkt, vnia e hipoteks n
tokn e prbashkt etj.
g) Pjestimi i pasuris s prbashkt mund t bhet gjat ekzistimit t martess dhe pas pushimit t
saj. Gjat martess pjestimi i pasuris mund t bhet me krkesn e njrit apo t dy bashkshortve
si dhe me krkesn e kreditorit t njrit apo t dy bashkshortve, kurse pas pushimit t martess,
pjestimi bhet me rastin e vdekjes s njrit nga bashkshortt, sipas krkess s trashgimtarit, me
rastin e shkurorzimit pjestimi bhet me marrveshjen e bashkshortve por nse ata nuk merren
vesh ather pjestimi bhet n procedur kontestimore pran gjykats kompetente. Gjykata
konstaton vleren e sendeve dhe bn pjestimin e pasuris duke u caktuar hiset.
h) Pasuria e veant mund t fitohet para martess dhe gjat martess. Pasuria q kan sjell
bashkshortt n bashksin martesore pavarsisht si e kan fituar, prbn pasurin e veant t
secilit prej tyre. Edhe pasuria e trashguar dhe dhuratat para ose gjat martess, trajtohet si pasuri e
veant.
i) Kontratat midis bashkshortve bashkshortt mund t lidhin ndrmjet vete kontrata t ndryshme,
me t cilat themelojn t drejta e detyrime t caktuara si psh. Kontrata t shitblerjes, t huas etj. Kto
kontrata kan karakter pasuror. Bashkshortt mund t lidhin edhe kontrata tjera q nuk kan karakter
pasuror drejtprdrejt, por q kan t bjn me pasurin.
54. Zgjidhja e martess bhet n disa mnyra:a) me anulim, b) me shkurorzim, c)me shpalljen e
bashkshortit t zhdukur pr t vdekur dhe d) me vdekjen. Tri rastet e para kan t bjn me mnyrn
juridike pr zgjidhjen e martess, kurse rasti i katrt ka t bj me mnyrn natyrore pr zgjidhjen e
martess.
55. Anulimi i martess kur nuk jan plotsuar kushtet pr lidhjen e plotfuqishme t martess, anulimi
mund t jet 1) absolut dhe 2) relativ.
Anulimi absolut i martess bhet ather kur ekzistojn shkaqet q kan pr pasoj nulitetin absolut
t martess, e q jan: a) martesa ekzistuese, b) paaftsia pr t gjykuar, c) gjinia, d) shmangia nga
qllimi i martess, e) mosrespektimi i procedurs pr lidhjen e martess dhe f) mituria deri n 16 vjet.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

56. Martesa ekzistuese si shkak i nulitetit Absolut ekziston ather kur sht lidhur martesa e dyt
pa e zgjidhur martesn e par. Mirpo ekzistojn dy raste kur martesa e dyt mbetet n fuqi me gjith
ekzistimin e martess s par. N rastin e par kur bashkshortt n procedurn pr anulimin e
martess s tyre paraqesin se martesa e mparshme nuk sht e plotfuqishme, procedura do t
pezullohet dhe n procedurn e re do t gjykohet pr plotfuqishmrin e martess s par. Nse
martesa e par anulohet martesa e tyre e dyt do t mbetet n fuqi. Rasti i dyt ekziston ather kur
martesa e par pushon n ndonj mnyr t paparashikuar me ligj (me vdekjen, me shpalljen e
bashkshortit t zhdukur pr t vdekur dhe me shkurorzim) gjat kohs sa zgjat martesa e dyt.
57. Paaftsia pr t gjykuar si shkak i nulitetit absolut t martess ekziston ather kur personi
q ka lidhur martes, sht i paaft pr t gjykuar pr shkak t ndonj smundje psikike ose pr
ndonj shkak tjetr. Paaftsin pr t gjykuar nuk e shkakton do smundje psikike, por vetm trajtat
e tyre t rnda si dhe shkaqet tjera si marrzira, alkoolizmi etj. Paaftsia pr t gjykuar nuk nnkupton
paaftsin totale t gjykimit, por vetm paaftsin pr t gjykuar normalisht. Persona t till sipas
mjeksis mentale jan: idiott, imbecilt dhe debilt. Paaftsia pr t gjykuar sht shkak i nulitetit
absolut t martess nse ka ekzistuar n momentin e lidhjes s martess, kurse nse lind gjat jetess
n martes sht shkak i shkurorzimit.
58. Gjinia si shkak i nulitetit absolut t martess ekziston ather kur martesa sht lidhur midis
personave n shkall t ndaluar me ligj t gjinis s gjakut, gjinis s krushqis dhe gjinis s
adoptimit. Gjinia e gjakut sht shkak i nulitetit absolut n vij t drejt pa kufi dhe n vij t
trthort deri n shkalln e katrt. Gjinia e krushqis n vij t drejt deri n shkalln e par. Gjinia e
adoptimit t plot sht shkak i nulitetit absolut njsoj sikur gjinia e gjakut, kurse gjinia e adoptimit
jo t plot sht shkak i nulitetit absolut midis adoptuesit, nga njra an dhe t adoptuarit me t
paslindurit e tij nga ana tjetr.
59. Shmangia nga qllimi i martess si shkak i nulitetit absolut t martess ekziston ather kur
bashkshortt nuk e kan lidhur martesn me qllim t jetess s prbashkt, por pr ndonj qllim
tjetr, ktu ekziston mospajtimi i vullnetit t brendshm me at t deklaruar. Sipas LMMFK-s, kjo
lloj martese q bhet pr realizimin e trashgimit ligjor, pensionit familjar,etj sht nule. Martesa e
till sht fiktive.
60. Mosrespektimi i dallimit t sekseve si shak i nulitetit absolut- ekziston ather kur martesa
nuk sht lidhur nga persona me sekse t kundrta.
61. Mosrespektimi i mosrespektimi i kompetencs s organitpr lidhjen e martess si shak i
nulitetit absolut-sht ather kur martesa nuk sht lidhur para tij dhe konsiderohet nule.
62. Mosrespektimi i procedurs pr lidhjen e martess si shak i nulitetit absolut-sht ather
kur nuk jan kryer veprimet konstituive n procedurn e kurorzimit. Ky shkak prfshine edhe
mospranin e bashkshortve me rastin e lidhjes s martess, ku n vend t tyre i drgojn
prfaqsuesit e tyre.
63. Mituria si shak i nulitetit absolut Mituria deri n moshn 16 vjet sht shkak i nulitetit t
martess sepse nuk ka arritur pjekurin as fizike dhe as psikike pr martes.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

64. Anulimi Relativ i Martess ekziston ather kur ekzistojn disa pengesa martesore t aktuara
me ligj, t cilat mund t shkaktojn anulimin e martess vetm sipas padis private. Shkaqe t
anulimit t martess jan a)dhuna ose kanosja, b) lajthitja, c) mituria dhe d)paaftsia pr t gjykuar.
65. Dhuna ose Kanosja sht shkak i nulitetit relativ t martess kur njri nga t fejuarit martesn e
ka lidhur nga frika pr shkak t kanosjesserioze nga ana e t fejuarit tjetr ose e ndonj personit t
tret.
66. Lajthitja sht shkak i nulitetit relativ t martess kur njri nga t fejuaritka pasur pasqyr t
gabuar mbi rrethanat e caktuara pa qen i vetdijshm pr kt.
69. Lajthitja mbi personin Fizik sht ahher kur njri nga t fejuarit ka menduar se po e lidh
martesn p.sh me personin A por n t vrtet ai ka lidhur martes me personin B.
70. Lajthitja mbi personin qytetar ekziston ather kur njeri nga t fejuarit e ka lidhur martesn me
nj person t caktuar q nuk sht ai person pr t cilin shtiret sepse ka dhn shenime t rreme pr
emrin, mbiemrin datlindjen etj.
71 Lajthitja mbicilsin thelbsore- sht ather kur njri nga t fejuarit ka pasur pasqyr t
gabuar mbi disa cilsi t tfejuarit tjetr, t cilat po ti dinte nuk do t lidhtemartesn si t tilla
jan:smundjet e prhershme t rrezikshme dhe t rnda, paaftesis seksuale, shtatznia e gruas para
martess me nj person tjetr etj.
72. Mituria- sht shkak i nulitetit relativ t nj personiq ka lidhur martesn sht n moshn 16-18
vjeqare. N procedurn pr anulimin e ksaj martese, gjykata kompetente pr shkaqe t arsyeshme,
mund t refuzoj padin pr anulimin e martess dhe martesn e till ta lr n fuqi.
73. Padin pr anulimin e martess pr shkaqe t nulitetit absolut kan t drejt ta paraqesin:
bashkshortt, personat e tret q kan interes t drejtprdrejt juridik dhe prokurori publik, kurse pr
shkaqet nulitetit relativ kan t drejt:bashkshortt dhe prindrit a kujdestari.Pr shkaqe t nulitetit
absolut afati i paraqitjes s padis nuk sht i kufizuar, nuk parashkruhet, ndersaper shkaqe t nulitetit
relativafati i paraqitjes s padis sht i kufizuar. Pr dhunn dhe kanosjen afati sht 1 vitq nga dita
kur ka pushuar dhuna ose sht diktuar lajthitja, nse bashkshortt kan jetuar s bashkugjat asaj
kohe. Te mituria prindi ose kujdestari i t miturit ka t drejt ta paraqes padin deri sa t arrin
moshn madhore, kurse bashkshorti q ka lidhur martes n kohn kur ka qen i mitur, t drejtne
padis e ka 6 muaj pasi ti ket mbushur 18 vjet. Te paaftsia pr t gjykuar, padia paraqitet brenda
afatit prej 1 viti ng pushimi i paaftsis prt gjykuar. Procedurapr anulimin e martess zhvillohet
pran gjykats s qarkut dhe sht kontestimore.
74. Dallimet mes nulitetit absolut dhe nulitetit relativ t martess. N raste t nulitetit absolut t
martess shkelen prveq interesave personalet bashkshortve edhe interest e prgjithshme
shoqrore, kurse n raste t nulitetit relativ t martess shkelen vetm interesat personale t
bashkshortve. Te nulitetiabsolut rrethi i personave q kane t drejt t paraqesin padin pr
anulimin e martess sht m i gjer kurse te nulitetin relativ sht m i ngusht. Te nuliteti absolut
afati esht i pakufizuar, kurse te nuliteti relativ sht i kufizuar.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

75. Pasojat e nulitetit t martess- jane t nj llojtapavarsisht se pr cilin lloj t nulitetetit t

martess sht fjala. Pasojat lindin nga momenti i plotfuqishmris s aktgjykimit mbi anulimin e
martess. Pasojate nulitetit t martess jan dy lloje: a) Pasoja juridike familjare dhe b) pasoja
juridike penale.
a) Pasoja juridike familjare t nulitetit tmartess- kan t bjn me qshtjet statusore dhe pasurore
lidhur me fmijt dhe bashkshortt p.sh nse kan fmij se kujt i jepen fmijt pr ruajtje dhe
edukim, kurse bashkshortt kan t bjn me mbiemrin, me pjestimin e pasuris s prbbashkt, me
t drejtn e trashgimit etj.
b) pasoja juridike penale te nulitetit t martess- kan t bjn me prgjegjsin juridike penale t
bashkshortve n qoft se veprimet e tyre q kane krijuar shkakun e shkurorzimit ekzistojn
elemente t ndonj vepre penale.
76. Martesa e paqen (joekzistuese) LMMFK nuk e njeh institucionin e martess s pa qen.
Shkaqet q e shkaktonin kt martes jan shndrruar n shkaqe t nulitetit absolut t martess.
Sipas ligjit mbi martesn t Kosovs t vitit 1974 e paqen konsiderohej martesa q sht lidhur pa u
plotsusr kushtet thelbsore pr lidhjen e saj p.sh dallimi i sekseve, hiri i palve, forma e parashikuar
me ligj.
77.Vdekaj si mnyr e zgjidhjes s martess- Vdekja sht mnyr e zakonshme e zgjidhjes s
martess s plotfuqishme. Zgjidhja e martess me vdekjen shkakton pasoja sidomos lidhur me a)
mbiemrin, b) pjestimin e pasuris s prbashkt, c) t drejtn e trashgimit, d)qshtjet statusore etj.
78. Shpallja e bashkshortit t zhdukur pr t vdekur si mnyr e zgjidhjes s martess.
barazohet me vdekjen. Person i zhdukur konsiderohet ai, t cilit nuk i dihet vendbanimi a
vendqndrimi dhe n baz t rrethanave t rastit besohet se ka vdekur. N teori njihet edhe personi q
mungon dhe nuk i dihet as vendqndrimi dhe as vendbanimi, por besohet t jet i gjall. Vetm
personi i zhdukur shpallet i vdekur dhe jo edhe personi q mungon.
79.Kushtet pr shpalljen e bashkshortit t zhdukur pr t vdekur- t vdekur mund t shpallen
kta persona: personi q nuk ka pasur lajme pr 5 vitet e fundit dhe q ka mbi 60 vjet, personi pr t
cilin nuk ka pasur lajme gjat 5 viteve t fundit dhe pr t cilin besohet se nuk sht gjall, personi q
sht zhdukur n fatkeqsi natyrore (termet, zjarr, vrshim, aksident etj) pr t cilin nuk ka pasur
lajme 6 muajt e fundit nga dita e pushimit t rrezikut, personi q sht zhdukur gjat lufts dhe q
nukka pasur lajme gjat 1 viti nga dita e mbarimit t lufts.
80. Procedura pr shpalljen e bashkshortit t zhdukur pr t vdekur. Nj person t zhdukur e
shpall per t vdekur gjykatae komuns me procedur jashkontestimore. Shplljen e personit t zhdukur
pr t vdekur mund ta krkojn kta persona:bashkshori i gjall, secili q ka interes t
drejtprdrejtjuridik, prokurori publik dhe avokati publik kur duhet mbrojtur interesat pasurore t
shtetit., kur ekziston nevoja q shteti t paraqitet si trashgimtar.Gjykata pasi t ket marr krken
bn hetimeduke mbledhur shnime, dhe m pas bn shpalljen n gazetn zyrtare dhe n tabeln e
gjykats, nse sht e nevojshme edhe n mjetet e informimit, ku fton t zhdukurin q po t jet gjall
t paraqitet brenda tre muajve e nse n kt koh nuk paraqitet gjykata merr vendim pr shpalljen e
tij t vdekur apo e refuzon krkesn pr shpalljen e personitt zhdukur pr t vdekur.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

81. Pasojat e shpalljes se bashkshortit t zhdukur pr t vdekur- si moment i vdekjes

konsiderohet momenti i caktuar n vendimin e gjykats, sepse dita e vdekjes nuk duhet. Nga ky
moment zgjidhet martesa. Po qe se ndodh personi i zhdukur t jt gjall dhe t kthehet, ai ka t
drejt t krkoj revokimin e vendimit, met cilin sht shpallur i vdekur, mirpo ai n martes nuk
hyj, sepse martesa e tij ka pushuar, por ka t drejt t bj martes t re po qe se bashkshortt
dshirojn t bjn martes t re.
82. Shkurorzimi si mnyr e zgjidhjes s martess zgjidhja e martess me shkurorzim dallohet
thelbsisht nga zgjidhja e saj me anulim. Martesat e vlefshme t plotfuqishme nuk anulohen, por
mund t bhet shkurorzimi i tyre. Dallimi themelor midis anulimit t martess dhe shkurorzimit,
sht se anulohet vetm martesa e pavlefshme ndrsa shkurorzimi bhet vetm te martesa e
vlefshme.
83. Kuptimi dhe veqorit e shkurorzimit Shkurorzimi zakonisht prkufizohet si zgjidhje e
martess s vlefshme (t plotfuqishme) gjat jets s bashkshortve, pr shkaqe t parashikuar me
ligjdhe n procedur gjyqsore(me vendimin e gjykats). Elementet e shkurorzimit jan:ekzistimi i
martess s vlefshme, shkurorzimi bhet sa t jen gjall bashkshortet, shkurorzimi bhet vetm
pr shkaqe t parashikuara me ligj dhe shkurorzimi bhet n procedur gjyqsore.
85. Historiku i shkurtr i Shkurorzimit- shkurorzimi sht institucion i lasht, dukuri prbrse
dhe e pandashme e martess. Volteri thoshte se shkurorzimi lindi disa jav pas martess,.
Shkurorzimi ishte n favor t burrit dhe shkaqet kryesore kan qen: mospasja e fmijve (sidomos
djem) dhe shkelja e besnikris bashkshortore.
86. Shkurorzimi si dukuri ka marr prmasa t mdha dhe se vjen e shtohet. Shkaqet e
shkurorzimeve lidhen me aspektet sociologjike, juridike, ekonomike, psikologjike etj. Tek ne familja
sht n proces tranzicioni, t shndrrimit nga nj familje patriarkale n nj familje demokratike.
Emancipimi i gruas shkakton shtimin e numrit t shkurorzimeve, sepse sa m tpr q thellohet ky
proces ajo bhet m e batrabart dhe e pavarur nga burri. Ngritja profesionale dhe pavarsia
ekonomike jan disa nga shkaqet.
87. Sistemet e shkurorzimit n bot- Ekzistojn dy sisteme:
a) sistemet q ndaloj shkurorzimin(shtetet n t cilat ka ndikim e drejta kanonike:Spanja, Irlanda,
Monakoetj, ku n vend t shkurorzimit lejohet ndarja nga shtrati dhe tryeza, mirpo martesa
juridikish ekziston dhe
b) sistemet q lejojn shkurorzimin- ktu dalljojm disa sisteme si ps.sh, shtetet q kan liri absolute
t shkurorzimit, shtetet q kan pr baz t drejtn e sheriatit (shtetet myslimane), sistemi tjetr i cili
lidhet me t drejtn franceze ku shkurorzimi lejohet si sanksion (si pasoj e fajsis) etj.
88. Me LMMFK sht miratuar sistemi i shkurorzimit ku merren pr baz shkaqet e
prgjithshme objektive p.sh qrregullimi serioz dhe i vazhdueshm i marrdhnieve martesore,
mosrealizimi i qllimit t martess dhe shkurorzimi me marrveshje. Por edhe shkaqe t veanta,
p.sh zhdukja, smundja psikike dhe paaftsia pr t gjykuar, ndrprerja e jets faktike etj.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

89. Shkaqet e shkurorzimit sipas Ligjit mbi martesn t Kosovs t vitit 1974 jan: jeta e
padurueshme e bashkshortve, shkelja e besnikris bashkshortore, atentati kundr jets s
bashkshortit, keqtrajtimi, fyerjet e rnda dhe jetajeta e padurueshme, lnia qllimkeqe dhe e
parsyeshme, smundja e paarsyeshme ,smundja psikike e pashrueshme dhe paaftsia e
vazhdueshme pr t gjykuar, zhdukja dnumi penal, ndrprerja e gjat e jets faktike dhe
shkurorzimit me marrveshje.
90. Procedura eShkurorzimit sht e rregulluar me LMMFK si procedur e veqant. Kjo
procedur dallohet nga procedura civile pr shkak t natyrs s marrdhnieve juridike familjare dh
et natyrs s kontesteve martesore.N procedurn e shkurorzimit zbatohen edhe rregullat e
procedurs civile, por vetm n mnyr subsidare. Si rregull procedura e shkurorzimit fillon me
padin por na rastet e shkurorzimit me marrveshje mund t filloj edhe vetm me propozimin e
shkurorzimit me marrveshje.Padin pr shkurorzim kan t drejt ta paraqesin vetm
bashkshortt. Trashgimtart nuk mund ta paraqesin padin pr shkurorzim por vetm mund ta
vazhdoj procedurn e nisur nga bashkshortt. Gjat kohs s shtatzanis se gruas ose deri sa fmija
i tyre t mosmbush 1 vit, bashkshortt mund t krkojn shkurorzim vetm me marrveshje. Kur
sht fjala pr bashkshortt e smur psikikisht ose t paaft pr t gjykuar, padinpr shkurorzim
mund ta paraqes kujdestari i tij me lejen paraprake t organit t kujdestaris. Paditsi mund t trheq
padin deri n mbylljen e seancskryesore pa plqimin e bashkshortit t paditur kurse pas mbylljes
s seancskryesore e deri n prfundimin e procedurs n form t prer, kt mund ta bj vetm me
plqimin e bashkshortve. Bashkshortt mund t trheqin edhe propozimin e prbashket pr
shkurorzim me marrveshje deri sa gjykimi mbio shkurorzimin t mos marr formn e prer. N
rastet kur nga propozimiheq dor njri nga bashkshortt, do t konsiderohetse propozimi i
prbashkt sht trhequr. N procedurn e shkurorzimit mund t paraqitet kundrpadia nga
bashkshorti tjetr deri n prfundimin e seancs kryesore.
90. Fazat e Procedurs s Shkurorzimit jan: a) tentimi pr pajtimin e bashkshortve, b)caktimi i
masave t prkohshme pr vendosjen dhe ushqimin e bashkshortit t pasiguruar, c) seanca kryesore
dhe d) marrja e vendimeve.
91. Pasojat e shkurorzimit jan dy llojesh
a) ndaj ish bashkshortve jan t lidhura me mbiemrin, pjestimin e pasuris, dhuratat, t drejtn e
banimit, ushqimin e bashkshortit t pasiguruar, dmshprblimin dhe shpenzimet gjyqsore, dhe
b) ndaj fmijve Gjykata me aktgjykim mbi shkurorzimin e martes vendos edhe pr ruajtjen dhe
edukimin e fmijve t mitur t bashkshortve. Mbi ruajtjen dhe edukimin e fmijve mund t
merren vesh prindrit e nse prindrit nuk merren vesh, gjykata duke u nisur n radh t par nga
interesat e fmijve, vendos se kujt do ti besoj ruajtjen e fmijve, duke marr parasysh edhe
dshirn e fmijve nse ikan mbushur 10 vjet. Prindi t cilit i jan besuar fmijt, t drejtn
prindrore e ushtron efektivisht, ndrsa prindi tjetr nuk e ushtron t drejtn efektivisht, pr t ciln
edhe m tutje sht titullar. Prindi q nuk ushtron t drejtn prindrore, ka t drejt t mbaj kontakte
personale me fmijn.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

92. Bashksia jashtmartesore prkufizohet si bashkesi jetsore e vazhdueshme e nj gruaje dhe e

nj burrie parregukkuar me ligj.Bashksia jashtemartesore, si martesa ngrihet mbi parimin e
monogamis, sepse ajo sht bashksi jetese e nj gruaje dhe nj burri dmth.heteroseksuale.
93. Themelimi i bashksis jashtmartesore- mnyra e themel;imit t bashksis jashtmartesore
dallohet thelbsisht nga mnyra e martess. Ky dallim veqanrisht sht i shprehur n pikpamje t
kushteveformale, e m pak n pikpamje t kushteve materiale. Martesa themelohet me hirin e
palve, q duhet t deklarohen n formn e parashikuar me ligj. Ndrsa bashksiajashtmartesore
themelohet me hirin e lir t palve, pra n mnyr joformale ose edhe n mnyr konkludente dmth.
Me themelimin e bashksis s jetess n mnyrfaktike. Pr t qen e plotfuqishme bashksia
jashtmartesore, duhet t plotsohen ktokushte: ekzistimi ijetess s prbashkt, jeta e prbashkt t
vazhdoj nj koh t gjat dhe t mos ket pengesa martese.
94. Subjektet e bashksis jashtmartesore jan vetm personat fizik me zotsi juridike dhe me
zotsi veprimi.
95. Llojet e bashksis jashtmartesore jan a) e qastit (prfshin marrdhniet intime momentale
midis burrit dhe gruas), b) e prkohshme (prfshin marrdhniet intime momentale t burrit dhe
gruas , por q zgjasin nj koh t caktuar m t gjat dhe c) e vazhdueshme (prfshin jetn e
prbashkt t vazhdueshme midis burrit dhe gruas dhe i ngjet martess).
96. Lloje tjera t bashksis jashtmartesore jan: e personave t mitur dhe e personave madhor, e
lir dhe jo e lir, ligjore dhe joligjore
97.Ngjajshmrit dhe dallimet themelore midis bashksisjashtmartesore dhe martess
ngjajshmrit midis ktyre dy institucioneve qndrojn n faktin se si njra si tjetra jan bashksi
jetese e vazhdueshme, kurse dallimi sht se bashksia jashtmartesore themelohet n mnyr
faktike pra me marrveshje t thjesht, kurse martesa themelohet n mnyr formale juridike, me
kontrat n form solemne. Bashksia jashtmartesore sht bashksi jetese faktike kryesisht e
parregulluar me ligj, kurse martesa sht bashksi jetese e rregulluar me ligj. Bashksia
jashtmartesore pushon n mnyr faktike dmth. Ashtu siq sht themeluar dhe nuk jan ta
parashikuar me ligj shkaqet e pushimit t saj, ndrsa martesa pushon n mnyr juridike dhe vetm
me shkaqe t parashikuara me ligj.
98. Efektet juridike t bashkesis jashtmartesore- edhe pse marrdhniet personale nuk jan
rregulluar me ligj, asaj i njihen dy lloje t efekteve juridike familjare: a) efektet juridike t karakterit
personal-pasuror (detyrimi i ushqimit) dhe b)efektet juridike t karakterit pasuror (pasuria e
prbashkt)
99. Detyrimet e ushqimit midis bashkshortve jashtmartesor.- nnkupton detyrn e furnizimit
t rregullt t bashkshortit jashtmartesor me t mira materiale me qllim t plotsimit t nevojave
pr jet, por kjondodh vetm pas pushimit t ksaj bashksie dhe vetm kur t plotsohen a) kushtet
e prgjithshme: bashkshorti jashtmartesor t mos ket mjete pr jet, t jet i paaft pr pun, t
mos jet i zn n punetj, dhe
b) kushtet e veanta : ekzistimi i bashksis jashtmartesore, zgjatjae jets s prbashktpr nj koh
t gjat ose fakti se kan fmij, pushimi i bashksis jashtmartesore dhe mosekzistimi i fajit.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

Prmbledhje

100. Kushtet q duhet t plotsohen pr ekzistimin e pasuris s prbashkt t bashkshortve

jashtmartesor- duhet t plotsohen dy kushte: ekzistimi i bashksis jashtmartesore dhe fitimi i
pasuris me pun. Pjestimi i kksaj pasurie bhet sipas rregullave n martes.
101. Mnrat e pushimit t bashkesis jashtmartesore jan: a) vdekja, b)me shpalljene
bashkshortit jashtmartesor t zhdukur pr t vdekur, c) me lidhjen e martess, d)me marrveshje
dhe e) me shkputje t njanshme.
102. Pasojat e pushimit t bashkesis jashtmartesore jan: rrjedhimet q prodhohen pas pushimit
t bashkesis jashtmartesore, ato ndahen n dy grupe: 1) pasojat pr ish bashksortt jashtmartesor
t natyrs personale -pasurore (e drejta e ushqimit) dhe t natyrs pasurore (pasuria e prbashkt) dhe
2) Pasojat pr fmijt (trajtohen si qshtje q kan t bjn me ushtrimin e s drejts prindrore, q
kan t bjn me ruajtjen, edukimin dhe ushqimin).
103. Familja jashtmartesore- mund t prkufizohet n analogji me prkufizimin e familjes n
prgjithsi. Baz e themelimit t familjesjashtmartesore sht bashksia jashtmartesore dhe gjinia
(e gjakut). Antart e e familjes jashtmartesore dhe kushrinjt e tjer jashtmartesore. Midis
antarve t ksaj familje lindin t drejta dhe detyra t prcaktuara me ligj, por fakti se kjo familje
sht themeluar pa martes ather kto detyra dhe t drejta kan nj theks t veqant.
104. Mnyra e themelimit t familjes jashtmartesore- Themelohet n mnyr natyrore me lindjen
e fmijs jasht martess. Fmija q lind jasht martess mund t rrjedh nga kontaktet e prkohshme
ose t kohpaskohshme dhe nga bashksia jashtmartesore (konkubinat). Familja e themeluar me
kontakte t qastit ose t prkohshme, sht familja jo e plot, zakonisht e prbr nga nna dhe
fmija.
108. Klasifikimi i llojeve t familjes jashtmartesore mund t klasifikohen sipas titullarit t
autoritetit n familje: familje patriarkale dhe demokratike, sipas rrethit t antarve t familjes,
dallojm: familjen e madhe dhe t vogl. N aspektin juridik rndsi e veqant ka klasifikimi n
familje t plot e jo t plot, dhe t madhe e t vogl.

www.e-LIBRARIA.com

Faqe|

E DREJTA FAMILJARE DHE TRASHGIMORE

www.e-LIBRARIA.com

Prmbledhje

Faqe|