Verslag buitenlandse stage Zuid-Afrika 2016

Door Ayla Pauwels & Haaike Bens

Inleiding
Hello, how are you?
Deze zomer trokken wij, Ayla en Haaike, twee derde master studenten geneeskunde
van de Vrije Universiteit Brussel, gedurende een maand naar Kabokweni, Mpumalanga
in Zuid-Afrika voor een buitenlandse stage. Deze volgden we respectievelijk op de
diensten interne geneeskunde en gynaecologie/verloskunde.

Zuid-Afrika is een intrigerend land. Het kent veel mooie kanten en het is in de
letterlijke zin van het woord ook een prachtig land, maar het kent ook een sombere
zijde. De problemen van voor de afschaffing van de Apartheid hebben zich omgezet in
andere problemen, of challenges, zoals men dat in Zuid-Afrika liever noemt. Er is
een zekere kop in het zand-mentaliteit, waarbij de huidige corrupte regering ervoor
zorgt dat de bevolking zo min mogelijk op de hoogte is van de heersende
problematiek. Zo moet er een belangrijk percentage sunny news - positief nieuws op de nieuwszenders aanwezig zijn. Ook mogen de problemen die het land kent niet te
expliciet getoond worden op de televisie.
Het probleem van de rassenongelijkheid is gevolueerd naar een probleem van
economische ongelijkheid, waarbij de rassen dan wel relatief vreedzaam naast elkaar
leven, maar de economische kloof nog steeds even diep is. Het land is voor een land
in Afrika rijk te noemen, maar deze rijkdom is zeer ongelijk verdeeld. Arm en rijk leeft
er op mekaars lip: als je van het Themba hospitaal richting het huis waar wij verbleven
rijdt, passeer je Witrivier. Hier rij je letterlijk eerst doorheen het arme Afrika en vijf
minuten later doorheen een rijk Europees landschap. Hetzelfde tafereel krijg je
wanneer je het rijke Johannesburg doorkruist en dan de uitgespreide townships
voorbijrijdt op de autosnelweg.
Er is reeds veel vooruitgang gemaakt in Zuid-Afrika in de voorbije 25 jaar, echter op
vele vlakken blijft het land gewoon stilstaan. Corruptie tiert welig in de huidige
regering. Nog steeds is voornamelijk het ANC aan de macht (African National Congres)
de partij die Nelson Mandela aanvoerde vanaf 94 echter Mr. Mandela zou zich
vermoedelijk omdraaien in zijn graf als hij zou weten hoe het eraan toe gaat onder
leiding van president Zuma. Bij de verkiezingen in augustus 16 heeft het ANC wel
zware klappen gekregen, dus er zou wel eens een nieuwe wind kunnen gaan waaien in
Zuid-Afrika.

De provincie Mpumalanga, waar wij verbleven, telt zon 4 miljoen inwoners, waarvan
90% zwart is, 7% blank. De meest gesproken talen naast het Engels zijn Swazi en
Zulu. Afrikaans is eerder een taal die de blanken goed kennen. Communicatie met de
patinten in het ziekenhuis ging relatief goed, of viel toch beter mee dan we hadden
verwacht, zeker met behulp van de verpleegsters die tijdens consultaties mede dienst
deden als tolk. De jongere generatie spreekt of verstaat vaak Engels. De oudere
generatie echter spreekt vaak enkel Swazi of Zulu. Vroeger mochten zij immers geen
Engels leren, dit was een taal van de blanken. Voor hen heeft het Afrikaans ook nog
steeds de bijklank van taal van de onderdrukker.

Stage in Themba hospital

Onze maand stage in het Themba hospitaal was een zeer verrijkende ervaring. We
werden goed wegwijs gemaakt in het hospitaal door dokter Stefano Fieremans.
Stefano, verantwoordelijk voor de dienst interne geneeskunde in het Themba
hospitaal, werkt er reeds sinds 1994, met een pauze van enkele jaren.
We verbleven bij Stefano, op zon 40 minuten rijden van het ziekenhuis. Elke ochtend
ontbeten we samen om 6u30 en reden naar het hospitaal om stipt 7 uur. We kwamen
steevast op tijd toe, meestal zelfs te vroeg. Dit is een zeer niet-Afrikaans trekje van
Stefano, dat wij als Belgen met hem delen: toch liever te vroeg toekomen dan te laat.
De invulling van de ochtend varieerde. Op dinsdag en vrijdag was er een chapel
meeting. Zoals de naam het zegt was dit een vergadering in de kapel van het
ziekenhuis, waar een gigantisch kruis vooraan pronkte. Elke dinsdag werd er door een
andere arts een presentatie gegeven over een onderwerp naar keuze en overliep Dr.
Dhlodhlo de actuele probleempunten in het ziekenhuis, zoals bijvoorbeeld de
waterschaarste in juli. Verschillende onderwerpen kwamen bij de presentaties aan
bod: preventie van mortaliteit door tabaksgebruik, neonatale sterfte, sociale en
maatschappelijke probleemkwesties, Op vrijdag werden tijdens de chapel meeting
presentaties gehouden betreffende de epidemiologie in het ziekenhuis: mortaliteits- en
morbiditeitscijfers per departement werden getoond. Elke week was er een ander
departement aan beurt. De mortaliteitscijfers waren vaak schokkend.
Op andere dagen gingen we rechtstreeks naar onze dienst, of naar de intensieve
zorgen om probleempatinten te overlopen. Een standaard werkdag voor ons duurde
van 7u30 tot 18u.
Stage interne geneeskunde Ayla
Gedurende mijn stagemaand in het Themba hospitaal heb ik veel meegevolgd met
Stefano, een ontzettend bekwame arts die zeer begaan is met zijn patinten. Hij is
continu op zoek naar nieuwe kennis en deelt deze graag met iedereen die

genteresseerd is. Mijn stage op interne geneeskunde was een zeer leerrijke ervaring.
Ik werd er geconfronteerd met pathologien typisch voor een ontwikkelend land,
behandeld met de kennis en kunde van een ervaren arts die er ook op toezag dat ik
iets bijleerde. Oordelend op de stagiairs afkomstig uit Zuid-Afrika die we leerden
kennen gedurende onze periode in het ziekenhuis, zijn de Zuid-Afrikaanse
geneeskunde studies ook goed en zeer praktisch gericht.
Stefano werd als hoofd van het departement interne geneeskunde vaak naar de
interessante gevallen op andere zalen geroepen. Zo zijn we samen op veel
verschillende departementen langsgeweest voor een second opinion. Die
zogenaamde interessante gevallen waren niet per se fijne gevallen om te zien.
Mensen jonger dan 30 jaar sterven in het Themba hospitaal aan ziektes en
complicaties die men in Belgi gewoonlijk kan voorkomen.
En van de problemen wat dat betreft in de streek van het Themba hospitaal is dat de
patinten te laat naar het hospitaal komen. Ze doen vaak eerst beroep op traditionele
geneeskunde, wat de patinten ontzettend veel geld kost en hen niet beter maakt,
integendeel. Het is jammer maar ook niet onbegrijpelijk dat het geloof in deze
traditionele geneeskunde blijft bestaan. Een groot deel van de ziektes lost immers
vanzelf op, bijvoorbeeld een ernstige verkoudheid of keelontsteking: als mensen met
dergelijke kwalen naar de traditional healer gaan en vervolgens beteren, bevestigt
dit hun geloof in diens helende krachten. Echter, als patinten met malaria of
eindstadium nierfalen zo een charlatan consulteren, zullen ze er enkel op
verslechteren. In het stadium dat ze dan naar het ziekenhuis gaan, is het vaak al te
laat en kunnen de artsen nog weinig betekenen voor de patint. Overlijden van
dergelijke patinten wordt door de plaatselijke bevolking vervolgens vaak aan
zogezegde onkunde van de artsen in het ziekenhuis geweten.
Leden van de plaatselijke bevolking noemen Themba hospitaal ook weleens Hospital
of Hell, omdat er een hoog mortaliteitscijfer is. Velen onder hen geloven dan ook dat
je er best niet heen gaat als je ziek bent, want de kans is groot dat je er niet levend
uitkomt
Het HIV probleem is schrijnend. Uit systematische testing van zwangere vrouwen
kwam een cijfer van >30% HIV positieven. Er heerst nog steeds een taboe op de
ziekte, zelfs al is zo een groot deel van de lokale bevolking besmet. Dokters noemen
het aan bed van de patint vaak RVD (retroviral disease), om het gevreesde woord
niet uit te spreken. Je kan je de vraag stellen of dit de juiste mentaliteit is, want dit
werkt het taboegevoel natuurlijk in de hand. Als er niet openlijk over wordt gepraat,
hoe kan men dan verwachten dat het probleem ooit de kop in wordt gedrukt?
Sommige artsen die deze mening delen noemen het beestje bij zijn naam waar de
patint bij is en doen er verder niet te geheimzinnig over.
Patinten moeten nu hun toestemming geven voordat ze kunnen worden getest op
HIV. De patinten die dit weigeren kunnen dus anderen blijven besmetten. Met deze
politiek geraakt men uiteraard nergens. Ik begrijp persoonlijk niet waarom het HIV
probleem niet grondiger wordt aangepakt in een land dat een dergelijke epidemie
kent, namelijk door iedereen te testen, iedereen die positief test medicatie te geven,
en vervolgens de compliantie op te volgen. Het probleem hier is niet alleen financieel
van aard, maar het is ook een kwestie van verkeerde mentaliteit, een gigantische
taboe rondom het onderwerp en onwetendheid van de mensen. Onder andere ook de
non-compliantie van de patinten is een letterlijke dooddoener. Medicatie wordt
onvoldoende systematisch genomen, hoewel deze medicatie in Zuid-Afrika gratis
beschikbaar wordt gesteld!
Werkdagen op interne geneeskunde worden ingevuld met zaaltoeren of consultaties.
Er zijn 5 interne geneeskunde zalen in het Themba hospitaal, bestaande uit een vijftal
cubicles, elk 6 tot 8 bedden tellend. Ik spendeerde het grootste deel van mijn tijd op
zaal 10 (ward 10), waar zeer diverse pathologie terechtkwam. Epilepsie, ontregelde

diabetes,
overdosissen,
AIDS-gerelateerde
problematiek,
endocrinologische
stoornissen,
De vrouwen liggen bij mekaar, en de mannen eveneens. Een grappig tafereel dat ik
weleens aanschouwde bij het binnenkomen in zon cubicle waren 6 vrouwen die
samen zaten te keuvelen in het Swazi, elk met een gigantische fles fruitsap op hun
nachtkastje, ondanks het feit dat ziekenhuisopnames in Themba nogal frequent
kaderen in een ontregelde diabetes.
Op de consultatiedagen gaan alle dokters op interne geneeskunde naar het
gelijkvloers, om er patinten te zien aan de lopende band. Het systeem werkt er nog
niet feilloos: de patinten komen reeds om 6 uur 's ochtends toe in het ziekenhuis en
ontvangen elk een nummertje. Vervolgens nemen ze plaats op de talrijke stoelen
uitgestald in de inkomhal, om urenlang te wachten tot ze kunnen worden gezien.
Sommigen moeten tot twaalf uur lang wachten vooraleer een dokter hen kan zien.
Vele van de dokters vertrekken reeds om 14-15u naar huis, gezien er geen officile
supervisor is die let op de uren die ze werken. Deze artsen trekken zich tevens vaak
niet veel aan van het lot van de patinten. Niet onfrequent schrijven ze klakkeloos in
het dossier over wat de vorige dokter erin had geschreven, en aldus krijgt de patint
dezelfde medicatie voorgeschreven als de keer daarvoor, zelfs als deze medicatie
mogelijk niet (meer) gendiceerd is. Gevolg: slechte behandeling, slechte compliantie
en onbegrip van de patint. Door dit probleem van motivatie bij sommige artsen in het
Themba hospitaal is de geneeskunde die er wordt gepraktiseerd niet altijd even
hoogstaand. Dit werkt uiteraard demotiverend voor zij die wel volledige dagen werken
en wel bekommerd zijn over de zorg voor hun patinten.
Stefano ontvangt vaak de moeilijke patinten waar andere dokters geen tijd aan willen
besteden. Vaak zaten er rond 16u nog een handjevol patinten te wachten voor het
kantoor waar wij consultaties deden, terwijl alle andere kantoren reeds leeg waren
gelopen.

Consultatielokaal, met links een stoel voor de verpleegster/tolk en rechts een stoel voor de
patint.

Aan de steevaste hello, how are you?-fine, and you? bij het passeren van iemand
op de gang heb ik toch eventjes moeten wennen. Het is zeer onbeleefd om hier niet
op te reageren, en de gepaste reactie is de ander te begroeten en te vragen hoe het
met hem gaat. Een gewoonte die je als Belg moet aanleren als je in Zuid-Afrika
verblijft. Ook moet je niet per se wachten op antwoord zoveel interesse verwacht
men ook weer niet.

Stage gynaecologie/verloskunde Haaike

Zowel op de dienst gynaecologie als op het verloskwartier was het ontvangst zeer
hartelijk. Doorheen de maand heb ik de kans gekregen om de verschillende diensten
en hun patinten goed te leren kennen. De geneeskunde op deze diensten verloopt
behoorlijk goed. Dit is ook noodzakelijk. Geen enkel ziekenhuis in Zuid-Afrika kan het
zich veroorloven een moeder of haar pasgeboren baby te verliezen door
onoplettendheid of een gebrek aan medische kennis. Net zoals in Amerika staan de
advocaten klaar om de dokters van misgelopen bevalling aan te klagen.
Wat heel anders is als in Belgi, is het comfort, voornamelijk op het verloskwartier. In
Belgi krijgt elke vrouw in arbeid een prachtige verloskamer toegewezen: een grote
ruimte met een mooi gynaecologisch bed, vaak met een bad en een aparte
pediatrische ruimte. In het Themba Hospital bestond het verloskwartier uit een kleine
kamer met 4 bedden en gordijntjes tussen. Als het tijd was voor de baby om te komen,
werd simpelweg het gordijntje rond het bed getrokken, waarna de vrouw kon bevallen.
Het bed werd nadien snel met een vodje afgekuist en klaar voor de volgende!
De opvolging en monitoring van zowel moeder als baby werd wel grondig gedaan. Er is
een CTG-toestel voor elke vrouw en het partogram werd met grote zorgvuldigheid
ingevuld. Zowel de monitoring, de bevalling als de nazorg worden in het Themba
Hospital door vroedvrouwen gedaan, samen studenten in kader van hun opleiding,
zoals ikzelf. De dokters komen enkel in geval van complicaties. Voor studenten
geneeskunde is het een ideale plek om alles rond bevallingen te leren. Er wordt zeer
snel gestimuleerd zoveel mogelijk zelf uit te voeren, maar dit blijft steeds onder
supervisie van de vroedvrouwen, waardoor er een veilige maar intensieve
leeromgeving gecreerd wordt.
Zoals reeds eerder vermeld is er een grote problematiek omtrent HIV in Zuid-Afrika.
Ongeveer 30% van de vrouwen die zich aanmelden aan het verloskwartier zijn besmet
met HIV. Gelukkig bestaat er een goed protocol om de kans op verticale transmissie
naar de baby tijdens de bevalling sterk te verkleinen. Ook worden er een groot aantal
keizersneden uitgevoerd om deze reden.
Op de dienst gynaecologie staat dokter Khoele aan het hoofd. Zij is een zeer
gepassioneerde gynaecoloog die enorm betrokken is bij haar patinten en haar kennis
en passie met veel plezier doorgeeft aan haar jongere collegas. Wanneer dokter
Khoele aanwezig is, draait de dienst op volle toeren! Qua gynaecologische
pathologien waren voornamelijk het cervixcarcinoom en de fibromateuze uterus in
grote getalen aanwezig.
In Zuid-Afrika is de incidentie van het cervixcarcinoom nog steeds enorm hoog.
Uitstrijkjes ter preventie worden wel uitgevoerd, maar veel te weinig. Voornamelijk de
arme zwarte bevolking is onvoldoende op de hoogte van het cervixcarcinoom en het
belang van de preventieve uitstrijkjes. Hierdoor komen de meeste vrouwen pas naar
het Themba Hospital als het cervixcarcinoom reeds in een vergevorderd stadium
aanwezig is. Het betreft hier vrouwen van 40 50 jaar, met een familie en kinderen,
die de boodschap krijgen dat ze binnen afzienbare tijd zullen sterven. Een grote
campagne, zoals enkele jaren geleden in Belgi is opgestart geweest, is ook in ZuidAfrika uiterst noodzakelijk om deze sterfte te kunnen voorkomen.
De meeste gynaecologische operaties worden in Belgi tegenwoordig laparoscopisch
uitgevoerd. Het Themba Hospital, een staatsziekenhuis, heeft echter niet genoeg
middelen om zulke apparatuur aan te kopen, waardoor hier de operaties uitgevoerd
worden via een laparotomie. Laparoscopie biedt echter veel meer voordelen voor de
patint. Zo wordt het maken van een grote incisie vermeden en dus ook de
bijbehorende complicaties, zoals meer pijn en dus meer pijnmedicatie, een verlengde
ligduur en een groot litteken achteraf. In de priv-ziekenhuizen in Zuid-Afrika zijn er
wel laparoscopen beschikbaar, maar hiervoor moet de patint zelf het grootste deel
bekostigen, geld dat de populatie van het Themba Hospitaal niet ter beschikking heeft.
Net hetzelfde geldt voor andere in Belgi standaardtherapien, zoals het pessarium.
Een vrouw met een uterusprolaps wordt in Belgi voor een operatie geboekt en kan de

tussentijd overbruggen met een pessarium. In de staatsziekenhuizen van Zuid-Afrika is

er geen pessarium beschikbaar en zal deze vrouw dus enkele maanden verder moeten
leven met de uterusprolaps tot haar operatie kan doorgaan.

Lokaal voor kleine gynaecologische ingrepen: curettages en dergelijke

Verder zijn er ook voor gynaecologie en verloskunde consultatiedagen volgens

hetzelfde systeem als op interne geneeskunde, waar verscheidene artsen een hele
dag aanwezig zijn om aan een hoog tempo de grote hoeveelheid patinten te zien.
Ook hier presenteert zich een grote verscheidenheid aan pathologien, waarbij er
getracht wordt om voor een zo goed mogelijke opvolging van de patinten te zorgen.
Zeker voor de zwangere vrouwen is dit van belang, maar meestal niet mogelijk. Heel
vaak presenteren zwangere vrouwen zich pas laat in hun zwangerschap, met een
diabetes of hoog risico zwangerschap die eigenlijk reeds vanaf het begin grondig
opgevolgd had moeten worden.

Terugkijkend op onze maand in het Thema Hospital, kunnen we zowel voor de stage op
interne geneeskunde, als deze op de dienst gynaecologie/verloskunde concluderen dat
het zonder twijfel een ontzettend leerrijke stage was, gevuld met ervaringen die we
verder in ons beroepsleven zullen kunnen gebruiken.

HOPE

Tijdens ons verblijf kregen we de kans om de HOPE projecten gesitueerd in

Mpumalanga te gaan bezoeken. Hier legden we contact met de populatie die we ook
zagen in het ziekenhuis, maar dan buiten de hospitaalomgeving, wat een veel beter
beeld schetste van hun dagdagelijkse situatie.

HOPE (HIV/AIDS Outreach Prevention Education) is een lokale Zuid-Afrikaanse NGO,

actief in de armste gebieden, ondersteund door de Belgische vzw HOPE Flanders.
HOPE is een duurzaam, integraal ontwikkelingsprogramma dat investeert in opvang en
educatie van kansloze aidswezen en kwetsbare kinderen uit rurale gebieden van ZuidAfrika, met name Masoyi, Numbi en Kabokweni, waar wij onze ziekenhuisstage
volgden. HOPE biedt hen een kans op zelfontwikkeling, ondersteunt hun onderwijs en
geeft het zo een kans op een mooiere toekomst, die ze op hun beurt hopelijk ook aan
hun eigen kinderen kunnen schenken. Door doelgerichte aanpak tracht HOPE de
vicieuze cirkel van HIV/AIDS, armoede en de daaraan gekoppelde onderontwikkeling te
doorbreken.
Kinderen vormen de basis voor de huidige en toekomstige maatschappij. Als zij allen
gelijke kansen zouden krijgen zou de toekomst van vele derdewereldlanden er veel
mooier uitzien. Daar speelt HOPE mooi op in.
Wij waren zeer onder de indruk van wat er allemaal verwezenlijkt wordt enkel en
alleen door het werk van vrijwilligers en geld vanuit fundraisings. De lokale vrijwilligers
zijn vaak mensen die vroeger zelf als kind door Hope zijn geholpen. De organisatie
bestaat immers al 17 jaar (in 1999 heeft Annemarie het project opgericht, sinds 2006
bestaat Hope Flanders op papier), en ziet nu al vruchten van het harde werk.
In 1999 is men begonnen met opbouw van een lagere school in Kabokweni. Nu draait
deze school volledig zelfstandig. In Masoyi heeft het project een crche gebouwd (het
Tzandzanani schooltje) waar ondertussen 22 kindjes dagelijks door een familielid
worden afgezet en opgehaald. De crche is voorzien van een keukentje, een speelzaal
en voldoende speelgoed. Buiten is er een moestuin aangelegd, waaruit wordt geput
voor voedsel.

Het Tzandzanani schooltje in Masoyi

Op de verschillende locaties in Masoyi, Numbi en Kabokweni worden er naschoolse

activiteiten voor kinderen van jong tot oud georganiseerd. Sport en spel, toernooien,
maar ook life skill training. Deze life skill trainings vinden plaats elke paar weken, en
omvatten een dag waarin de kinderen samenkomen en leren over een bepaald
onderwerp des levens, bijvoorbeeld ziekte en gezondheid, voeding, cultuur, Hier
worden de kinderen ook voorgelicht over de HIV epidemie en preventie. Er zou in heel
Zuid-Afrika een mentaliteitswijziging moeten komen omtrent HIV en aids. Dit is waar
HOPE mee aan bouwt: de ziekte bestrijden aan de basis, bij deze jongelingen in
risicogroepen.
De naschoolse activiteiten zijn zeer belangrijk: de kinderen leren samenwerken, naar
dingen toewerken, leren hoe fijn het is om samen iets te bereiken. Elk jaar wordt een
talentenjacht georganiseerd, waar de kinderen wekenlang naar toeleven. Kinderen die
zich vervelen zijn, zoals reeds vermeld, zijn tevens meer geneigd in de criminaliteit
terecht te komen.

Gumboots dance: n van de talrijke naschoolse projecten in Numbi. De oudere jongeren

van de HOPE kinderen repeteren deze traditionele dans en treden af en toe ook op. Wij hebben
zon optreden mogen meemaken.

Momenteel heeft Annemarie met Hope Flanders ook projecten opgestart in

Mozambique en Swaziland. Deze hebben we helaas niet kunnen bezoeken.
Jammer genoeg kent HOPE ook veel tegenslagen: criminaliteit tiert welig in Zuid-Afrika
en er zijn bendes die ondanks omheiningen erin slagen zaken te stelen of te
verwoesten. Daarom heeft men nu genvesteerd in een nog betere omheining, die dit
zou moeten beletten.
Financile steun is voor de HOPE projecten het voornaamste probleem. We hebben ter
plekke de belangrijkste noden geapprecierd en hierover overlegd met Annemarie,
oprichtster van HOPE. We hebben ginds besloten geld in te zamelen om te investeren
in duurzame hulpmiddelen voor de voorziening van drinkwater in Masoyi, waar de
crche is opgebouwd en een rondaveldorp waar vrijwilligers die aan de projecten
meewerken kunnen verblijven. Watervoorziening om te drinken, eten klaar te maken,
sanitair, schoonmaak, etc. is nog niet voorhanden, maar moet nu nog worden
aangekocht, hetgeen veel geld kost.
Water is life and development: zuiver water is een absolute prioriteit voor
overleving, hygine en primaire gezondheidszorg en blijft n van de grote problemen
op de diverse locaties waar HOPE actief is. HOPE bouwt projecten op 'from scratch'.
Van een effen grond, elektriciteit, riolering of watervoorziening is er geen sprake.
HOPE legt zelf de beerputten aan, voorziet drinkwater door aankoop ervan of indien er
geld genoeg is door aanleggen van een boorgat. Watervoorziening is een cruciale
basisvoorziening om de projecten gaande te houden.
Momenteel is de nood aan water nog hoger dan gewoonlijk: in Zuid-Afrika heerst tot
op heden een groot watertekort, met een levensbedreigend droogteprobleem. In de
rurale gebieden zoals Masoyi is er geen water voor de mensen. Er wordt n keer per
week met n truck voor het ganse dorp een beperkt aantal liters water ter
beschikking gesteld. De mensen kunnen dan hun emmers laten vullen en trachten te
rantsoeneren tot de volgende week. Een duurzame en permanente oplossing voor het
gebrek aan water en vooral aan drinkwater dringt zich op.

Onze fundraising begint nu stilletjesaan op zijn einde te lopen. We

hebben een benefiet georganiseerd op onze campus, een
sangriaverkoop en een cake- en confituurverkoop. De opbrengst gaat
integraal naar duurzame watervoorziening in Masoyi. Voor een
transparant overzicht van onze inkomsten verwijzen we jullie graag
naar onze Facebook pagina (Water for HOPE).
Met de opbrengst kan een reeds bestaand boorgat degelijk worden
uitgebouwd en kunnen er waterreservoirs met drukpomp (= JOJO
tanks) worden aangekocht waar dit water vervolgens in
terechtkomt. Tenslotte kan er infrastructuur worden aangelegd om
het water uit de waterreservoirs naar het schooltje en rondaveldorp
te krijgen. Met deze investeringen kunnen we ervoor zorgen dat er
een duurzaam systeem ontstaat om jarenlang drinkbaar water uit te
putten.
Meer informatie over onze fundraising en de resultaten op lange termijn kan je hier
terugvinden: www.facebook.com/waterforhope
Meer informatie over HOPE flanders: www.hopeflanders.be

Conclusie

Wij hebben een onvergetelijke ervaring gehad in Zuid-Afrika en raden een

buitenlandse stage in dit land of een vrijwilligersreis met HOPE Flanders ten zeerste
aan! Die laatste zijn we alvast van plan zelf in de toekomst nog te ondernemen.
Bij deze ook heel erg bedankt aan de Medische Wereld voor hun bijdrage aan onze
onderneming, aan Stefano voor zijn warme ontvangst, en aan iedereen die onze
fundraising mee heeft ondersteund!
Siya Bonga! Dankie! Dankjewel!
Ayla & Haaike