Professional Documents
Culture Documents
Moldova Respublikanın Üüretim Ministirlii - Docx Diplom Işi
Moldova Respublikanın Üüretim Ministirlii - Docx Diplom Işi
Korunmaya n verildi
Protokol ____________
________________2016
Kafedra ba________Mutaf G.N.
Hazrlad GR-12
grupadan studentka
Balova Valentina ____
Bilim ndercesi
filologiya doktoru,doent
Bankova .D._________
Reenzent
redici gagauz dilinind
hem literaturasnda
Kioroglu N.P._______
Komrat, 2016
1
Plan
GR
1.
1.1.
indekilr
Plan______________________________________________________2-3
Giri _____________________________________________________4-8
1. Literatura teoriyasndan annaylar retmk metodikasnda aktual
sorular
1.1.Gimnaziya uurunda baklan literatura teoriyasndan sorular_____9-12
1.2.Kurikulumda belli edili neetlr hem standartlar_____________13-25
1.3.Seili hem Kurikuluma koyulu lirika janrasnda literatura yaratmalar
(peetlr)______________________________________________26-30
1.4. Lirika peetlerinnn i sras renmk kiyadnda,tematika hem metodika
analizi (peet analiz)_________________________________________31-39
2. Gagauz literatura uroklarnda 5-inci klasta lirika peetlerini retmk
metodikas.
2.1. Literatura teoriyasndan annaylarlan (terminnrln) tantrmaa
metodika________________________________________________40-46
2.2. Lirika peetlerini retmk metodikas:
2.2.1 Peetln renicileri tantrmak (peetin kurulmak istoriyas yada baka
haberlr, avtorlan tantrmak, demekli okumak)___________________47-52
2.2.2. Lirika peetlerini demekli okumak (intonaiya, pauza, avtorun duygularn
aklamak ) hem analiz yapmak_________________________________53-56
2.2.3. Lirika peetin tekstinnn ilemk (sn sistemi) ________________57-61
k______________________________________________________62-64
Bibliografiya_______________________________________________65-67
Eklenti______________________________________________________
Giri
indiki vaktlarda gagauz
hepsi uroklal
literatura
kiyatlarnnan biz ilerleriz , taa isl annrz insan hem reneriz onnarn ii
taraflarn , yaamay. Okuyarak bir peet
Hepsi bunnar gsterer, ani
5-nci klasn
renicilerin ann neetleri hem insann gumanist maanasna diil kolay yolunu
iil, gzell, dorulaa. Duygularn derinnii, anglar gsterili lirika yaratmalarnda
ilerleder okuyucuyu
dnneyin
dolayn.
Lirika strofalar , anglar canna gerer yapr reniciyi taa ii, kr edn. O
genileder ryh gorezontlarn, kurr bir kolaylk annamaa deyni insann moral
paalln, hem kahr gtmesini.
Liririkann nemni onda, ani o etier renicilerin en derin ryh dnnsna
brakarak orada dive izini.
Nic sler V.V.Kojinov Lirika- o inc zanaatn bir soyu, angs insan btndn
var nic eksin kendisin yaparak lirikay ayrlmaz insann dnmeklerindn.
Diplom iin aktuall onda, ani kolalarda lirikann yardmnnan biz var nic
redelim grm gzellii orada nered o hi grnmz. En nemni o, ani lirika
var nic retsin uaa bl duygulara : yalpaklaa, sevdaa, kahr gtm, enn. Bu
zer kolalarda lzm verm taa ok vakt renm deyni lirika peetlerini.
Bizim bakmza gr lirika peetlerini retm kolay ama biz yanlrz nk bu
bir zor itir. Bu zaanatn var kendi istedikleri rediciya, angsnn lzm olsun
literatura takt hem metodika masterlii. Lirika yaratmalarnda yaamak gsterili
trl speifika kolaylklarnnan, anglarn redici lzm dooru aklasn
reniciler. Bu zer metodlarn hem kolaylklarn renmesi lzmn yaparak
lirika yaratmalarna analiz. Lirika olacek renicilerin ruh zenginniynn hem
5
Yapmaa uroo taa uygun, bakarak renicilerin psihologiya yan nic onnar
kabletiklr lirika peetlerini
Taa aktiv yapmaa deyni uaklarn annamasn, lzm kullanmaa aktual
metodlar hem kolaylklar
Kullanlm metodika materiyallar, anglarn yardmnnan yazld diplom ii:
metodika kiyatlar V.V.Golubkovun, N..Kudrovun, ..Bogdanovonun ,
V.P.Medvedevn, Z..Rezn; jurnallar temaya gr.
Diplom iini yazmaa deyni kullanld butakm metodlar:
1. Teoretik metodu ( analiz literaturaya, bilim metodika tarafndan trl
kaynaklardan toplanlm materiyal);
2. Soial-pedagogik (programalara analiz, 5-inci klasa literatura kiyadna
analiz,redicilrln bulumak konumak bizim probloblemamza gr);
3. Oturmak hem gzletmk nic veriler lirika peetleri 5-inci klasta literatura
uroklarnda;
4. Eksperement (gsterm, gtrm kendi uroomu rekomendaiya olarak
hepsi rediiciler)
Diplom iin strukturas: giri, iki blm, k, bibliografiya, eklenti.
Girit temellener diplom iin temas, gsterili onun bnk gnd aktuall, belli
ediler neetleri hem daavalar, aklanr iin teoriya hem praktika paall.
lk blmd Literatura teoriyasndan annaylar retmk metodikasnda
aktual sorular aklanr retmk metodikann aktuall gimnaziya klasnda,
ang sorular aklanr literatura teoriyasndan 5-inci klasta. Verili kurikulumun
nemnii hem belli edili kurikulumun neetleri hem standartlar, ang peetlr gerer
lirika janrasna.
kinci blm Gagauz literatura uroklarnda 5-inci klasta lirika peetlerini
retmk metodikas bu blmd verili annaylar terminnr iin, aklanr nic?
hem ang? kolylklarn yardmnnan var nic yapmaa lirika peetlerin analiz hem
7
Bk bir er kaplr renicii dzm nic bir individ, onun inanln, onun
zenmesini moral normalar, nc olr tanmak literaturann kahraman
istoriyasnnan.
renm
avtorun
yaamasn,
yaradcln,
tantrmaa
bir incazaanat
Artistik literaturas- inc zanaatn soyu, angs kullanr materiyaln erin laf hem
lafn dzlmesini. Artistik literaturas pay olr bk grupaya, anglarna
literatura soylar deniler: epos, drama, lirika. Literatura soyu iin annamak taa
bnk gnnerdn kalr aklanmadk. Bu problemaya bakarak, lzm belli
edelim nedn o ikir. Evelki vaktlarda yoktu ayr, kendi bana inczanaat
eitleri hem literatura soylar. O vaktlarda, trl formalarn elementlerinnn
barabar kullanlardlar, anglar girrdilr bir poetika gsterilmesin, kurulu
toplant trklerindn.
Inc zanaatn evelki durumunda bk er kaplad ritm, angs dzrdi trklerin
avasn hem ilerledrdi onunnan poetik tekstini. Literatura soyun kurulmasn
kartt A.N.Veselovskiy onnar epos, drama hem lirika soylar. Lirikann temeli
alnr trkerin almak amaklarndan, gstererk sevinmekleri hem kahrlar.
Bnk gnd da var aklanmam sorular, anglarnnan zanaatlanrlar
aaratrclar literatura uurunda, ayrmaa deyni poetik yaradcln soylarn,
koymaa onnarn arasnda belli edilmi snlar. Bu sorulara gr var trl
dnmeklr. Filosof, Platon savat verm annamak literatura soylarna alarak
esaba nic herbirind kullanlr sz. Alarak esaba lirika soyunu, onun laflarna gr
ayr annadr kendisindn hem d savamr diitirm fikirlerimizin yolunu
baka tarafa.
Lirikada var merakl pedagogika kalitesi, angs aktiv yapr renicilerin
duygularn hem moral kalitelerini. indiki psihologlar temellener .P.Pavlovun
aaratrmsna ki artistik yaratmalar var nic arsn insanda hep o duygukar,
anglar arl real olaylarlan. Hebir nsan var nic slesin bunu nk okuyarak
nesoysa bir peeti biz sansn geireriz hep o duygular, anglarn geirdi kendi avtor
hem duygular sansn razgeler avtorun duygularnnan. Ama bu razgelmk avtorun
hem okuyucunun arasnda olmr her zaman, neinki biz ok peet okrz hem
herbin peetin var kendi geirilmi duygusu, angsn herbiri yok nic geirsin
bunnar. Bklerd var ok emoional duygular, ama kklerd bu duygular yok
taa, da aan okuyrlar peetleri neredi var kark duygular, anglarnnan onnar taa
kar gelmedilr o onu hi esaba almr da kolverer. Bu var nic getirsin btn
11
12
Kurikulum- o bir dokument, angs belli eder retmk proesin sonuncnu hem
standartlarn iindekilerini retmenin btn dalnda; disiplinalar , anglar
baklrlar retmenin herbir etapnda; aftann norma saatlar, anglar verili
geirm deyni klastak hem klastan dandak ileri; normalar, anglarna gr
lzm dzlsn retmk proesi, z kantarlamak prinipleri retmk proesind
hem kurikulumun strukturas ayr predmetlerd.
Bk terbietmk perspektivasndyz, gagauz dilinin hem literaturasnn
kurikulumunun okullarda girdirilmesi. Gagauz dilinin hem literaturasnn
kurikulumunun ba neeti, ki ana dilind aaratrlm informaiya dooru verilsin.
Nic d baka predmetlerin kurikulumnar, gagauz dilinin hem literaturann
kurikulumu da izleer, ki ana dilind bilgilr reniciy temellensinnr, renici
rebnk proesind subyekt olsun, hepsi neetlr ana dilind konkret olsunnar,
becermeklr kazanlsnnar, retim fikirlem, interaktiv metodlarn yardmnnan
geirilsin.
Gagauz dilinin hem literaturasnn kurikulumunun ba funkiyalar:
tamannadynan, kolaclara veriler derin bilgi hem lzmn becermeklr dil hem
sz teoriyalar iin.
Gumanitar disiplinalarn arasnda gagauz literaturas nemli eri kaplr, nk
uaan btmk, terbietmk, retmk hem becermekleri kurmaa proesind ana
dilindn paal yoktur. Ana dili reniciyi bilgi-terbietmk tarafndan ilerleder,
hazrlr onu insan arasnda yaamaa, biri-birinnn annamaa.
Kurikulum retmesind ilk er disiplinann neetleri koyr, diil disiplinann
iindeiini. Gagauz dilinin hem literaturann retmk/ renmk proesin ba
neeti, ki etim Moldovadak hem Evropadak renmk uurlarna, tamannamaa
gagauz dilinin standartlarn.
renicilr ana dilini dooru becersinnr kullanmaa, ana dilind kendi fikirlerini
becersinnr aklamaa, ana dilind kendi sek duygularn rek dalgalanmasn,
can skln slbilsinnr, herbir adamn szn sz bulsunnar budur ana dilinin,
gagauz
literaturasn,
en
nemni
retmk/renmk
prinipi.
Gagauz
kendilerinin
terbietmesini,
kendi-kendilerinin
ruh,
annamak,
dil
bilimnerinin
istoriyasndan(lingvistika
terminnerinin
lzm
tamannansnnar.
Standartlarn okaspektli harakteri var retmk, renmk, retim proesini
kantarlamak hem hepsi bu aspektlr yardm ederlr, ki retim kaliteli hem sek
uurda olsun. Standartlara girerlr lzmn kompeteniyalar hem becermeklr okul
disiplinalarnn kurmak hem kantarlamak proesind. Standartlarn ba neeti odur,
ki verm kolaylk okullara uaklar ksmetli terbietm, ki renicilr becersinnr
retim proesin aarifli katlmaa.
Ki tamannamaa bu ba neeti, efektiv retim standartlar kaplrlar okullarn
kafadarlk davranmaklarn reniciler:
1) aynalr hem tamannr herbir renicinin hakn;
2) bakr hem annr reniciyi nic bir btn insann;
3) retim proesi temellener reniciy;
4) duygulu davranr hem kzlara hem ocuklara;
5) belli eder etim proesind kaliteli rezultatlar;
6) uaklar terbieder, kullanp rnekleri real yaamaktan;
7) var nasl diiilsin hem cuvap versin trl sorulara;
8) alr, ki sayg hem birtrl anslar hepsi renicileracilerd olsun;
9) sek uura koyr fikir hem fizik saaln;
10) verer kolaylk retim proesini annal kabletmk iin;
11) urgulr redicilerin statusunu, moralln hem profesional becermeklerini;
12) temellener uaklarn aylelerin;
13) temellener btn soiuma.
Standartlarn kurulmasnda bk dikatlk ekildi ona, nic tamannanacek uaklarn
haklarna sayg gtmk prinipi hem okkulturalk prinipi. Okullarn kafadarlk
davranmaklarn reniciler standartlar kaplrlar renicilerin individual
17
formalarn
iilendirilmesin.
Kaliteli
terbietmenin
neeti,
ki
eitleri
Gimnaziya klaslar
20
3.
Lafetm
trl
sz
situaiyalarnda, aktiv pay almaa
monologlarda hem dialoglarda.
Becermsinnr:
1.1. Trl tekstlerin tipleri z fikirini,
strukturasn aklamaa; informaiyay
ilettirm;
1.2. Tekstlerd laflarn bamaanalarn,
ikincili
maanalarn
aklamaa,
antonimnerin,
omonimnerin,
sininimnerin
yardmnnan
szn
ilerletm;
1.3. Szd literatura normalarn dooru
tanmaa;
1.4. Seslenmi tekstin tipini, ba ideyasn, strukturasn hem zelliini aklamaa.
Becersinnr:
2.1. Fikirlem, yazdrma tekstlr
kurmaa;
2.2. Tekstin z fikirini aklamaa, kendi
bakn argumentleyip;
2.3. Aazdan szd diiiln hem diiilmz
sz paylarn kullanmaa;
2.4. Fikirini aklarkan, cmleleri dooru
kurmaa;
2.5. Cmlelerd cml paylarnn
topikasn (sraln) dooru kullanmaa.
Becersinnr:
3.1. Dialogu kurmaa rediciyln verili
temaya gr;
3.2. Yaamak situaiyalarnda dialog
hem monolog szn kullanabilm;
3.3. Dialog dartmalarnda kendi baklarn aklamaa;
3.4. Monologta ya dialogta ideyalar
hem argumentleri kabul etm.
21
Becersinnr:
4.1. Kontekstt lafn maanasn
(semantikas) belli etm;
4.2.
Sinonimnerin,
antonimnerin,
omonimnerin
yardmnnan
szn
zenginnetm;
4.3. Okunmu tekstlerin tiplerini
bellietm, ba ideyasn, temasn,
strukturasn, zelliini aklamaa.
22
3. Becerm
tekstin
iindeliin
Becersinnr:
23
24
26
Lirikada
Peyzaj lirikas
Sevda lirikas
Filosofiya lirikas
Politika (potriotik) lirikas h.b.
Kiyatta Gagauz dili hem literatura okumaklar V-inci klasta kar geleriz herbir
tematikada iirlrln. N.Baboglunun iiri Anam, angs sevda tematikasna
gerer, sevda kendi anasna.
Aklmdaysn aklmda,
Raatsz benim z anam,
iili gzln kapuda,
Can,canszm, z anam!
..
Olsa da yollar uzun,
Unutmr seni oolun.
Ho sabaaym, al danm,
z anam,canm,canm.
peyzaj lirikas. Bu
Artk, bulmular
Dolak sesi.
Eillik iid
Doymr ykanmaa.
Saknr kd
amata kalkma.
Ayoz vaktta,
Olmal gn
Gerilip patta,
Raatl uymaa.
Erd gagauzlar!
....
Bucak, iek gibi, at,
Tozdan, kldn kalkt.
Dayankl gagauzlar
Zorluklar att.
....
Binnrln yl yaa, Bucak!
Sarsn seni dostlar.
Yldan-yla etin dursun
Erd gagauzlar!
Teoriyadan biliner, ani taa kktn lzm retm uaklar sevm kendi dilini,
ana topraan, naturay, kendi yakndak insannar. Bu zer hepsi peetlr, anglarn
renerlr V-inci klasta nemni nk terbi ederlr uaan ii kalitelerini.
30
estetika
dnmeklerini,
kahrlarn
hem
ilerletm
onnarn
1) amaa uakta sevgi kiyada, okumakta lzmnk, biz taa aktiv yapr onun
yaratc becermeklerini;
2) ilerletm uaan aaratrc
becermeklerini,
becerm
yaratrmaa
redici
lzm
gstersin
5-inci
klasn
renicilerin
avtorun
34
Lirika uroon eketmesind, lzm getirm renicileri bir dnmeya, ani laf
yaratmann iind var nemni maanas. Laf poeziya B.Zahodera bakna gr- o
bir tombarlak, angsn iind bulunr taa bir tombarlak taa bk lya gr.
indiki literatura okumaklar kola programnda verilitaa ok saat 5-inci klasta
lirikay renm deyni. Kiyatta Gagauz dili hem literatura okumaklar 5-inci klas,
2015 yl. avtorlar .D.Bankova
..Baboglu A..Stoletnya
K.K.Vasilioglu
D.Kara oban
Aaratrclar
her sra slrdilr, ani yok hi bir anatar, angs yardm eder annamaa lirika
peetlerini. Herbir redici hem renicilr koyrlar kendi becermeklerini annamaa
deyni artistik yaratmasn.
Lafederk poetik tekstin analizi iin biz lafetiiz yaratmann renmk paylar
hem elementleri iin, onnarn arasnda baalantlar iin. Analizin rezultatlarnda
dzler sintez, en dolu hem dooru artistik tekstin annamas iin. Literatura sintezin
iindekilerin dolaynda o artistik tekstin interpretaiyas. Var ok trl
35
metodikalar lirika peetlerin analiz yapmaa deyni, herbir peetin var kendi analizi.
Metodistlr ayrrlar bu trl etaplar, ilemw deyni lirika peetlerinnn.
1. renicileri hazrlamak annamaa deyni lirika peetlerini.
Daavalar:
Aklamaa avtor iin
Doorutmaa uaklar kabletm peeti
Getirm uaklar ona, ani onun bilgilinlerind hem grnmelerind
peydalansn patretlr hem figuralar,anglar bulunrlar renmk peetin
temelind
Annatmaa laflarn maasn, nk annamadynan laflar peet olmr annal.
kolaylklar:
Daavalar:
Aklamaa reniciler peetin iindikilerini
armaa uaklarn duygularn okunmua
kolaylklar:
redici okuyr, gsterer reniciler nic lzm dooru okumaa(bunun
yardmnnan renicilerd peydalanr interes hem duygular, anglar
doorudrlar uaklar tdooru ilem peetln)
Birletirilmi okumak
Peeti seslem kasetalarn yardmnnan
3. renicilerin duygularn kontrol etm
Daavalar:
Kontrol etm renicilerin kabledilmesini okunmu peet
kolaylklar:
renicilrln lafetmk temelennerk onnarn duygularna.
36
rnek:
Beendiniz mi peeti?
Ne tuttunuz aklnzda?
Ang resimnnr siz grnd seslrkn peeti?
Nic dnersnz, ang duygularlan avtor yaratt bu resimneri?
Ang duygular peydalanr sizd grdynn bu resimi?
4. Tekstln kendi bana i
Daavalar:
Analiza hazrlanmak
kolaylklar:
Peeti kendi bana okumak
Bulmaa laflar anglarn maanalar diil annal
5. Lirika peetin analiz
Daavalar:
Becerm
derinnetm
renicilerin
duygularn
okunmu
peetin
peydalandlar
37
strukturas, anglar rifma olrlar sracklar hem laflar. Ayr okumak geiriler
szlemk kendi dnmelerinnn. Buna deyni var nic kullanma bl sorular:
6. ntonaiyaylan ilemk
38
Daavalar:
retm renicileri annatmal okumaa, becersinnr gsterm diil sade
avtorun duygularn ama kendi bakn da okunmua.
retm ilem sz kolaylklarn stnd, anglarn yardmnnan onnar
gstereciklr kendi bakn hem notasn okunmua.
kolaylklar:
Tembrn yardmnnan:
Muzika resimi, angs yardmlacek reniciler tutmaa tekstin kefini, onun
diiilmeleri, duygular.
Lafetmk(emoiyal boyal sz iin)
Szn ritmas:
Pauzalarn dzlmesi
Ayrmaa szn sesini
Koymaa logika urgularn.
39
metodika
Literatura kursun neeti - tantrmaa renicileri gagauz literaturasnn en ii
rneklerinnn, tantrmaa literatura teoriyasnnan hem istoriyasnnan. Gagauz
literatura teoriyas bnk gnd kolada olmr bir ayr renmk predmeti. O
reniler literatura istoriyasnnan barabar, onunnan sk baalantda bulunr.
Literaturay renmk proesind renicilr kablederlr teoretik bilgileri,
anglarn yardmnnan var nic kantarlamaa artistik yaratmalarn estetik uurunda.
Kursun bir speifika nan - terbietm renicilerd becermk estetik kabul etm
yaamak olaylarn hem annamaa, nic bu olaylar gsterilerlr artistik
yaratmalarnda. renicilr, bir taraftan, gzlederlr olaylar yaamakta, baka
taraftan- grerlr onnar artistik yaratmalarnda.
Literatura teoriyasn renmk metodikann V-inci klasnda zellikleri var.
Orta klaslarda literatura yaratmalar renilerlr, bakmayarak onnarn baalantsna
istoriyaylan. Bu zer redici ayrr literatura terminnerini hem onnar aklamak
metodlarn sade artistik literaturann ayr bir yaratmasnda.
Orta klaslarda da literatura teoriyas nemni bir er tutr literaturay renmekt.
Nekadar taa derin reniler artistik yaratmalar, okadar da bler teoretik bilgilerin
rolu.
Literatura kursunda redici tantrr renicileri iki trl terminnrln: genel
hem konkret (ayr). Aklarkan genel terminnerin maanalarn, redici herzaman
baalr onnar konkret terminnrln. Sade genel hem ayr terminneri barabar
renmk verer reniciler kaavi bilgileri.
Literatura terminnerini var nic pay etm birka kategoriyaya. En annal
olrlar terminnr artistik yaratmasn renmekt: tema, ideya, kompoziiya, sjet,
dilin artistik kolaylklar. Hep buray girerlr terminnr: annatma, poema hem
baka janralar.
40
filan
yaamak
olayn
yazdrmakta
yada
insann
harakterini
kendiliinnn.
Bl
onnar
arlar
kendilerin
D.Kara
obann,
kaavilederlr
renicilerin
bilgilerini
artistik
kolaylklar
iin.
yaratrmak aklamak hem renmk. Hep bl halda bulunr baka artistik dilin
kolaylklarn renmk.
Literatura teoriyasndan terminnrln tanmak V-inci klasta ilerlener kiyadn
literatura paynda. Burada avtorlar en ilkin aklrlar terminin folklor
maanasn. Bundan sora sravardr renilerlr folklorun janralar: masal, trk,
sleyi, bilmeyc.
Avtorlar vererlr terminin masal definiiyasn hem masallara klasifikaiya
yaprlar (hayvannar iin masallar, yaay masallar, bl masallar). Bu terminin
maanas ilerlener okuyarkan masallar Kelc- klc, Cc Todur, Trak-trak,
susacm.
43
46
sintaksis,
kompoziiya
taraflardan
esapalmaa
lirika
peetlerin
b) Szn melodiyas
c) Temp
Artistik szn sintaksis kolaylklar:
a)
b)
c)
d)
Epitelr
Elipsiz
Laftekrarlanmas
nversiya
Aklmdaysn aklmda ,
rnek:
Raatsz benim z
anam
50
51
Ritm bir trl olaylarn biryak tekrarlanmas. Ritmikal olr rek dlmesi,
saatlarn r, yl zamannarn diiilmesi h.b. taa pek olr ritmikal peetlr, zer
onnar pay olrlar stihler- iirin sralna.
Stihlr bl laf sral, anglarna sz pay olr diil logika, ama ritmika pauzalar.
Literaturada herbir stih eni sradan yazlr. Peetlerd sz pay olr stihlara kendi
kanonnarna gr, anglar bakalar gramatika kanonnarndan.
Hepsi bu kolaylklar kurr peetin dzlmesini, onun zellini. Bu zer peeti analiz
yapmaa nemni hepsi bunnar grner hem alr peetin derinnin daldynan.
52
zaanatna. Bl bir zaanat var nic hem lzm olsun lirika peetini demekli okumaa
deyni.
Nic dzler i lirika peetinnn:
53
uaklarn
individual
gzletmesini,
becermeklerini,
annatma
deerin
kabledilmesin
hem
ilerledecek
onnarn
baklarn
grnm.
Yaparak lirika peetin analiz interer geer bir i hem onun nemni bir taraf var o
renk fonu. Temellenerk A.P.Juravlnun metodikasna, angs yazdrd onu kendi
kiyadnda . Bu metodun nemnii onda, ani seslr etkilerlr
insan hem bir ses olr asoiyaiya nesoysa bir reng.
Bl bir i gereklener peetlerd, anglarnda uaklar var nic yaratursnnar
peetin renk fonunnan, iindekiliinn hem onun kefinn.
1. redici ayrr birka peet, sora birka yaprata formulann yardmnnan
gsterer onun renk fonunu.
2. Uaklar bakarak bu yapraklara nered verili peetlerin renk fonu.
3. redici sler uaklar aysnnan hepsi veriln yapraklarn arasndan onu,
angs uyr reniln peetin iindekiliin gr.
4. renicilr aklr kendi baklarn.
55
V.
etap: k
bitirm peetln ilenmesini bir kokursun yardmnnan Peetin en uygun
okunmas.
Etabn retm daavas:
grm iin rezultatlarn.
herbir okumak ilerlener notalamaklan
analiz,angsnda pay alr btn klas.
Bl lirika peetinnn i sras yardm edecek zm bl daavalar:
iidiln sesleri)
- Neyln kn rtl aalar? (kraalan). Dnn, ang laflarlan var nic
yazdrmaa bu aalr.(masall, tl)
- K o merakl bir vakt, var nic olsun en da, suuk ta, fena.
- Neyln siz beenersiniz / benmersiniz k? Ang peetleri k iin tutrsnz
aklnzda? Kim onnarn avtoru?
2.
Bn biz tanaceez T.Marinoglunun peetinnn Biyaz fistan giidi aalar hem
renciiz onu demekli okumaa( gstereriz yazcnn portredini.)
- Annadrz biografiyasndan birka laf.
- ekederim okumaa peeti. Seslyin bu peedi, savan grm o resimneri,
anglarn yazdrr avtor.
3. Peetin ilk kabledilmesi.
57
rediciyln dpeetin demekli okunmas. Okumak var nic ilerledilsin diil pek
bk biz muzikaylan, angs uyr peetln.
4.
-
annal.
5. Peetin taa bir keret okunmas. Laflarlan- leksika ii.
Uaklar slerlr o laflar, anglar diil annal, rediciyln aklanr laflarn
maanas.
6. Peetin analizi.
- Okuyun peetin ilk payn. Nic avtor yazdrr k?( biyaz fistan giimi
aalar...)
- Ang literatura kolaylklarn kulland bu srada avtor?( epitet)
- Nesoy duygular peydalanr okuyarak sracklar nered yazdrlr:
Biyaz fistan giimi aalar,
Gkt oynr yldzlar.
Kaplr eni yl dnneyi
enniklk ysdr geceyi.( ennik, scak duygular)
- Ang laflarn yardmnnan gsterili bu ennik, scak duygular ? (oynr
yldzlar, eni yl ennikln ysdr geceyi).
- Okuyun peetin ikinci payn? Ne iin sler avtor bu payda?
Biyaz yorgannan sarl
Yorgun krlar dalrlar uykuya,
Gesin bu yl dumanszl,
Dipsiz cenklr erd snsn heptn.
- Nic avtor ilgili olr cenker? (diil isl)
Ang laflarlan bu gsterili? (Gesin bu yl dumanszl,
Dipsiz cenklr erd snsn heptn.)
- Bulun da okuyun bitki pay? Nic bu sralarda avtor ilgilendirer k? (isl)
- Neredn bu grner?
Aydn gec, laf gec,
Seni bn bn alrm oynamaa.
Aydn gec, laf gec,
Bir salt sn varsn bn dolaylada.
- Kimin iin taa yazr T.Mariniglu peetind? (kendi yarisi iin)
58
- Nein o yazr yari iin? (nk cenklr yok da onnar artk h biey
ayrdamcek da olaceklar bil bu k gecesind)
- Ang laflarl kullanr avtor gsterm deyni kendi bakn yarisin?
Yarim bakr dnmeli,
Eni ylda gelriz bireri.
Gler insan seinmeli
Gemi yla brakp ksleri.
- Ne iin meraklanr avtor? ( ani olmasn cenklr)
- Sesleerk peeti hem onu okuduktan sora, ang boyalarda va nic dem, ani
o dzle? Siz olarak resimci, ang boyalar kullanceydnz hem nein?
7. Temel komponentln ileml.
- Nic dnersiniz ang duygularlan lzm okunsun bu peet? Bakn laflk
kefin , angs yardm edecek ayrmaa onemnerini.
- Peetin hepsi paylar m okunr bir intonaiyaylan? Argumentlerlr.( k iinen, cenk iin- can acmaklarlan)
- Ang templan okunacek bu peet? (alatlamayarak gstererwk kn gzelliini
hem avtorun duygularn.)
- Okuyarak peeti nered lzm yapsn pauza? ( herbir srann birkisind hem
nered durr punktuaiyalar).
- Aln eliniz kalemneri da oklarn yardmnnan gsereceez bizim
intonaiyamz nered bler sesimiz nered kler yada us okunr.
Biyaz fistan giimi aalar,
Gkt oynr yldzlar.
Kaplr eni yl dnneyi
enniklk ysdr geceyi.
- Ang laflara biz koyaceez akent okuyarak peeti?
- renicilr oklar birr srack koyarak logika urgularn, sora okrlar kendi
rnekleri redici sa kontrol eder doorudarak renicilerin cuvaplarn.
- indi peet okunacek alarak esaba hepsi pauzalar, logika urgularn h.b.
Bunun yardmnnan bakaceez nic diiildi peetin durumu.
8. Peetin demekli okunmas.
- Okrlar peeti kendi bana hazrlanp demekli okumaya.
- Geiriler konkur i OKUYUCU. Her bir uaan okunmuu konto ediler,
notalanr hem btn klaslan analiz yaplr onun okunmuuna.
59
Urok iin k.
redicinin daavas amaa uaklarda o duygular, anglar yardm edeceklr
onnara ileri dooru annamaa peeti, avtorun yaamasn, duyguarn, can
acmaklarn. Taa ii lirika peetini kabletm deyni, lzm ilerletm uaan
emoiya armaklarn, asoiaiya dnmeklerini, estetika bakn artistik
lafna.
k
Aaratrarak bu diplom iini Gagauz literaturas uroklarnda lirika peetlerini
retmk metodikas (5-ci klasta) gedik bl klara:
60
arasndan:
.D.Bankova;
N..Baboglu;
A..Stoletnya;
.D.Riiln.
3. renicilerin ilerlemesi dooru analiz yapmaa lirika peedin- retmenin ba
neeti. nk bunu renici dooru yapmasayd o zaman lirka peetin derinniy
olmayacek annal 5-inci klasn renicilerin.
4. Yaparak kurrikuluma analiz greriz, ani orada verili neetlr renicilerin
ilerlemesi iin peetler dooru analiz yapmaa, annama literatura nemniini.
Taa aldk esaba, ani retmk kiyadnda verili tema artistik sz iin,
angsu gerer kiyadn dil payna.literatura paynda sa verili gagauz ayrlarn
trl tematikalarda peetlr. Bu peetlr yardm ederlr ilerletm hem terbi
etm renicileri.
5. Praktik iind eksperemenrin yardmnnan grdk, ani trl kolaylklarn
hem uroklarn yardmnnan, yardm ettik reniciler annamaa gagauz
literatura uroklarn nemniini hem annama dooru peetlerin derinnini. Hepsi
bunnar ar uaklarn emoiya duygularn, anglar bl kk yata diil pek
annal. Literaturada lirika peetleri rederlr renicileri ayrmaa o
duygular anglarn onnar hi bilmzdilr.
6. Diplom iin yardmnnan greriz, ani dooru annama deyni lirika peetlerini
hem kullanma deyni trl metodika kolaylklarn lzm esaba almaa
uaklatn:
- Psihologiya durumunu;
61
- Ya zelliklerni;
- Becersinnr demekli okumaa
- Meraklandrmaa uaklar aktiv
almaya
trl
kolaylklarn
yardmnnan;
renicilr taa isl annasna deyni ana dilind lirika peetleriini
produktiv oldu bl artlar:
- Saymaa lirikann fenomenini, duygu durumunu;
- Uroklar geirilsinnr taa uygun;
- Taa aktiv olr uroklar ozaman, aan kullanlr aktual metodlar, diil
7. Uroon
Asoiaiya,
Graffite,
bl
interaktv
metodlar:
Braustorming,
Ne
iittim,
Ne
grdim,
Sinkveyn,
62
lzm
ilerletm
uaan
emoiya
armaklarn,
asoiaiya
Bibliografiya
1. .. . ,1962.
2. .. : . .- .:
, 1985.
3. .
.- . .
. ... .: ,1977.
63
4. ..
. , 1971.
5. / ..,
.., .. .; . ..
...- .: , 1989.
6. . .
... .:
,1981.
7. .. .- .: ,
1965.
8. : / . .. .
.. .- .: ,1983.
64
1. .., ..
: . . .
, . . . http://pedlib.ru/Books/4/0018/4_0018374.shtml#book_page_top
2. ( ).
http://superinf.ru/view_helpstud.php?id=309
3. .
http://lektsii.com/2-2046.html
4.
. http://festival.1september.ru/articles/606758/
5. 5 - 8
. http://www.agepedagog.ru/grepns-782-1.html
65
6.
http://www.edu.gov.md/sites/default/files/standarde_2012_rusa_1.pdf
66