NOTA

GEOGRAFI PMR

TEMA 1 : BENTUK MUKA BUMI DAN POTENSINYA

BAB 6 : KEDUDUKAN DAN KEISTIMEWAAN PELBAGAI BENTUK MUKA BUMI DI
MALAYSIA.

a) Kawasan Tanah Tinggi

1.Ciri Kawasan Tanah Tinggi di Malaysia

2. Ciri kawasan Tanah Tinggi di Sabah dan Sarawak

3. Ciri-ciri Tanah Tinggi di Malaysia

Sistem Gunung Lipat Muda

Sistem Gunung Lipat Tua

terbentuk 240 juta tahun dahulu
bermula dari Dataran Tinggi Yunnan
lebih rata dan tidak begitu tinggi

terbentuk 30 - 50 juta tahun dahulu

bermula dari Pusat Perbanjaran Pamir
(Banjaran Himalaya)
tinggi dan kasap

b) Kawasan Tanah Pamah

c) Kawasan Pinggir Laut

1. Bentuk muka bumi di pinggir laut akibat pemendapan ombak

1. Beting Pasir
Pemendapan timbunan pasir berhampiran dengan pantai
2. Anak Tanjung (Tetanjung)
Pemendapan pasir di hadapan teluk atau muara sungai
3. Tombolo
Beting pasir yang menyambungkan daratan dengan pulau.
4. Lagun
Perairan cetek yang dipagari anak tanjung

2. Keratan rentas pentas benua

Ciri-ciri Pentas Benua

1. Pentas benua ialah laut cetek di pinggir benua.
2. Pentas benua di perairan Malaysia ialah Pentas Sunda dan Pentas Sahul.
3. Dalamnya laut di Pentas Benua berbeza-beza antara 70 hingga 180 meter.
4.

Laut yang cetek ini membolehkan cahaya matahari menembusi ke dasar laut. Hal ini
menggalakkan pertumbuhan plankton dan pembiakan ikan.

5. Menggalakkan aktiviti perikanan.

d) Pola Saliran
Ciri-ciri
-

Pola Saliran

Jenis-jenis pola

Terbentuk di kawasan hulu

sungai yang mempunyai
lapisan batuan keras berselang

Pola Jejala

seli dengan batuan lembut.

-

Terdiri daripada beberapa

sungai cawangan.

Contoh : Sg. Perak

Terbentuk di lembangan
sungai yang mempunyai

Pola reranting

struktur batuan yang sama

keras.
-

Contoh : Sg. Kinanbatangan

dan Sg. Kelantan

Terbentuk apabila sungai-

Pola Jejari atau Sepunca

sungai mengalir keluar dari

satu punca ke semua arah.
-

Contoh : Sungai-sungai di
Gunung Kinabalu

Terbentuk apabila anak-anak

sungai mengalir dan bercantum
dengan sungai utama secara

Pola Sejajar atau Selari

selari.
-

Contoh : di cerun curam Sg.

Sittang, Myanmar.

Terbentuk apabila aliran

sungai menjadi perlahan
kerana memasuki kawasan
tanah pamah.

Pola bersirat

Ditemui di kawasan delta dan

dataran banjir.

Cirinya berjalur

Contoh : Delta Mekong, Delta

Nil, Dataran Ganges.

Terdapat di kawasan batu

kapur.

Sungai mengalir masuk ke

kawasan batu kapur yang poros

Pola Bawah Tanah

dan keluar semula sebagai

mata air apabila air sampai di
kawasan yang tidak poros.

e) Sungai dan Tasik di Malaysia

f) Bentuk muka bumi di sepanjang aliran sungai

BAB 7 : POTENSI BENTUK MUKA BUMI

TANAH TINGGI
1. Kawasan Tadahan dan legeh
Banjaran Titiwangsa - legeh Sg. Pahang 2.
Pusat pelancongan dan pusat
peranginan
Contoh - Bukit Fraser, Tanah Tinggi Cameron,
Tanah Tinggi Genting (B. Titiwangsa)
Rekreasi - Air Terjun Kota Tinggi
Contoh --Gua Batu Kapur - Gua Niah, Gua Mulu
Aktiviti mendaki di Gunung Kinabalu, G. Tahan
dan G. Ledang
3. Kawasan penjanaan Hidroelektrik
Contoh - Empangan Kenyir (Hulu Sg.
Terengganu)
-Empangan Chenderoh &
Temenggor - Sg. Perak
-Empangan Batang Ai - Sg. Lupar
-Empangan Tenom Pangi - Sg.
Padas
4. Kawasan Pertanian Hawa Sederhana
Tanaman teh, bunga, sayur-sayuran - Tanah
Tinggi Cameron , Kundasang
5. Sumber bahan binaan
Contoh - Batu granit, batu kapur, batu marmar 6.
Kawasan pembalakan

TANAH PAMAH
1. Kawasan Pertanian
Tanih Aluvium - (padi)
Contoh -Dataran Kedah Perlis
Dataran Kelantan
Dataran Tanjong Karang
Delta Rajang
Kawasan kaki bukit beralun & bersaliran baik (getah, kelapa sawit, koko dan nanas)
Contoh - Dataran Johor
Lahad Datu, Sabah
2. Pusat petempatan dan tumpuan penduduk
Contoh- Lembah Klang, Kuching
Ipoh , Johor Bahru, Kota Kinabalu
3. Perlombongan
Bijih Timah (Lembah Kinta, Lembah Klang)
4. Kawasan Perindustrian
Contoh - Lembah Klang, Perai, Nilai, Likas,
Bintulu
5. Tumpuan jaringan pengangkutan dan
Perhubungan
Jalan raya, landasan keretapi, LRT
Contoh - Kuala Lumpur
6. Bandar-bandar utama seperti KL, Ipoh,
Kuching, Johor Bahru, Kota Kinabalu

1. POTENSI
KAWASAN
SALIRAN
1. Sumber air
Kegunaan domestik - (Sg. Kelang di
Empangan Klang Gate, Sg. Rajang)
Sumber protein
2. Sumber Pengairan
Sg. Muda - Projek Pengairan Muda
Sg. Kelantan - Projek Pengairan Kemubu
3. Penjanaan Kuasa Hidroelektrik
Empangan Kenyir (Terengganu)
Empangan Chenderoh & Temenggor (Perak)
Empangan Bakun, Batang Ai (Sarawak)
4. Jalan Perhubungan dan pengangkutan
Contoh - Sg. Rajang, Sg. Kinabatangan, Sg.
Segama
5. Sempadan negeri dan antarabangsa
Sempadan negeri - Sg. Bernam (antara Perak
dan Selangor) , Sg. Endau-Rompin (antara
Johor dan Pahang)
Sempadan Antarabangsa - Sg. Golok (antara
Kelantan dan Thailand)
6. Kawasan rekreasi
Contoh - Sg. Congkak, Tasik Kenyir
7. Tapak Tamadun awal
Contoh - Sg. Melaka, Sg. Merbok (Kedah)
8. Pembentukan dataran aluvium
Contoh - Dataran Kedah-Perlis, Kelantan

KAWASAN PINGGIR LAUT

1. Kawasan Pelancongan dan rekreasi Contoh
- Pulau Redang, Pulau Pangkor, Pantai
Cahaya Bulan, Port Dickson, Tanjung Aru.
2. Pusat Perikanan
Contoh - Mersing, Pulau Ketam, Mukah
Pelabuhan Perikanan - Kuala Besut, Mersing,
Pelabuhan Chendering (Laut Dalam)
3. Tapak Pelabuhan
Contoh - Pelabuhan Klang, Pulau Pinang, Pasir
Gudang, Kuantan.
4. Sumber ekonomi
Kawasan paya ditebusguna untuk penanaman padi
dan perindustian
Contoh - Paya Besar di Pahang (padi)
- Seberang Perai (perindustrian)
Sumber kayu bakau - membuat cerucuk, kayu api,
arang kayu
Contoh - Muara Sg. Perak, Sg. Bernam, Sg.
Rajang, sekitar Sandakan.
5. Kawasan perlombongan gas asli dan petroleum
Kawasan Laut China Selatan
Contoh - Luar pantai Terengganu & Sarawak 6.
Petempatan nelayan seperti Kuala Besut,
Mersing, Mukah, Sandakan dan Pulau Ketam

10

2. POTENSI BENTUK MUKA BUMI DI NEGARA LAIN

a) KAMPUCHEA

Peta Kampuchea: Kedudukan Tasik Tonle Sap

Tasik Tonle Sap
1. Tasik Tonle Sap- tasik air tawar terbesar di Asia Tenggara
2.

Merupakan Tasik keempat produktif dalam aktiviti menangkap ikan di

Dunia (tangkapan ikan hanya pada musim kering, November- Mac)

3. Kegiatan penanaman padi giat dijalankan di sini.

4. Penangkapan ikan merupakan kegiatan utama penduduk tempatan.

11

b) PULAU JAWA

Peta Kedudukan Pulau Jawa

Pulau Jawa
1. Merupakan tanah gunung berapi yang digunakan secara produktif.
2. Padi ditanam di cerun-cerun bukit yang subur (tanih lava bes).
3. Kaedah peneresan dijalankan kerana :
a) Kekurangan tanah pamah
b) Mengurangkan hakisan tanah
4.

Hortikultur - teknik pertanian moden untuk tanaman sayur dan buah-buahan di cerun bukit Pulau
Jawa.

12

c) MENAM CHAO PHRAYA DI THAILAND

Peta Thailand : Menam Chao Phraya

Menam Chao Phraya di Thailand
1. Menam Chao Phraya adalah penting untuk :
a) Jalan air pedalaman
b) Mengangkut balak
c) Membawa penumpang
d) Membawa barangan
e) Penjanaan kuasa hidroelektrik
2.

Menam Chao Phraya terkenal dengan pasar terapung di mana pelbagai jenis barangan keperluan
dan makanan dijual di atas sampan di terusan yang dikenali sebagai klong.

3. Dikenali sebagai Venice Timur kerana terusan yang banyak di Bangkok.

13

d) SWITZERLAND

Peta Kedudukan Switzerland

Kawasan Tanah Tinggi di Switzerland
Ciri-ciri
1.

Bentuk muka bumi bergunung-ganang, sesuai untuk aktiviti pelancongan(bersalji, kegiatan luncur
air dan terjun dari tebing tinggi)

2. Contoh, Puncak Matterhorn, Puncak Eiger, Monch, Jungfrau(Mahkota pelancongan).

3. Musim panas-pelancongan untuk menikmati pemandangan bentuk muka bumi glasier.
4. Iklim kering mikro penyembuh semula jadi batuk kering (Bandar St Moritz dan Davos).

14

BAB 8 : KESAN KEGIATAN MANUSIA TERHADAP ALAM SEKITAR

KESAN KEGIATAN MANUSIA

PENEBANGAN HUTAN

KEGIATAN PERTANIAN

PEMBINAAN JALAN
RAYA

Spesies pokok pupus

Kehilangan habitat
flora dan fauna
Hakisan tanah
Tanah runtuh
Gelongsoran tanah

Nutrien tanah berkurangan

Tanah tidak subur
Pencemaran udara
Menjejaskan kesihatan
Pertanian pindahkemusnahan spesies
tumbuhan dan habitat

Perubahan landskap
Kepupusan flora dan
fauna
Hakisan
Tanah runtuh

LANGKAH-LANGKAH MENGATASI

Pemeliharaan - usaha untuk

melindungi, merancang,
mengurus sumber semulajadi

Pemuliharaan - usaha
membaik pulih sumber yang
diganggu agar kembali asal

Langkah Mengatasi

Langkah Mengatasi

Penghutanan semula
Kawasan hutan
simpan
Penguatkuasaan
undang-undang

Kaedah biologi - ular,

burung hantu
Penggunaan baja
organik

15

Langkah Mengatasi
Penyediaan sistem
perparitan
Kaedah pen gurusan
cerun
Tanam an tutup bumi
Pembinaan tembok
konkrit
Peneresan bertangga
Pembinaan terowong

TEMA 2: CUACA DAN IKLIM SERTA PENGARUHNYA

Putaran Bumi

Fenomena

BAB 9 : PERGERAKAN BUMI DALAM SISTEM SURIA

PERGERAKAN BUMI

Putaran Bumi

Peredaran Bumi

- Berlaku siang dan malam

- Air pasang dan surut
- Pembiasan angin lazim
dan arus lautan
- Perubahan waktu tempatan

- Ketinggian matahari tengah

hari berbeza
- Empat musim
- Solstis dan ekuinoks
- Siang dan malam tidak sama panjang

PUTARAN BUMI

Paksi
Masa
Kesan

Berputar dari barat ke timur

24 jam
Berlaku siang dan malam
Air pasang dan surut
Pembiasan angin lazim dan arus lautan
Perubahan waktu tempatan

16

PEREDARAN BUMI

Peredaran Bumi
Beredar
Masa

Kesan

Fenomena
Mengelilingi matahari
setahun
ketinggian matahari tengah hari berbeza
kejadian empat musim
siang dan malam tidak sama panjang
ekuinoks dan solstis

17

KEJADIAN EMPAT MUSIM

Rajah

II

III

IV

Fakta

Fenomena

Musim
Tarikh
Kedudukan matahari
Hemisfera Utara
Hemisfera Selatan
Kesan

Ekuinoks musim bunga

21 Mac
Tegak di Garisan Khatulistiwa
Musim Bunga
Musim Luruh
Siang dan malam

Musim
Tarikh
Kedudukan matahari
Hemisfera Utara
Hemisfera Selatan
Kesan

Solstis Musim Panas

21 Jun
Tegak di Garisan Sartan
Musim Panas
Musim Sejuk
Matahari tengah malam di Kutub Utara

Siang lebih panjang di Hemisfera Utara

Musim
Tarikh
Kedudukan matahari
Hemisfera utara
Hemisfera selatan
Kesan

Ekuinoks Musim Luruh

23 September
Tegak di Garisan Khatulistiwa
Musim Luruh
Musim Bunga
Siang dan malam sama panjang seluruh
dunia

Musim
Tarikh
Kedudukan matahari
Hemisfera utara
Hemisfera selatan
Kesan

Solstis Musim Sejuk

22 Disember
Tegak di Garisan Jadi
Musim Sejuk
Musim Panas
Matahari tengah malam di Kutub Selatan

Siang lebih panjang di Hemisfera Selatan

CUACA DAN IKLIM NEGARA MALAYSIA

HUJAN
Malaysia menerima 2 jenis hujan :
Hujan Perolakan
Hujan Bukit/ Relief
- Min hujan tahunan 2600 mm
Jenis Hujan
1.

Hujan Perolakan
Kawasan paling lembap ialah
Bukit Larut ( > 4000 mm),
Long Akah ( >5000 mm )
Kawasan paling kering ialah
Daerah Jelebu ( < 2000 mm )
Chuping ( < 2000 mm )

Ciri-ciri:

Keadaan siang yang sangat

panas
Turun pada waktu petang
Disertai kilat dan petir
Awan komulonimbus
Hujan lebat dan singkat

Rajah 1: Hujan perolakan

Ciri-ciri :
Berlaku di bahagian cerun
yang menghadap angina
lembap
Hujan lebat di pantai timur
Semenanjung Malaysia dan
pedalaman Sarawak.
Kawasan lindungan hujan
seperti Daerah Jelebu dan
Kuala Pilah.

2. Hujan Bukit/Hujan Relief

Rajah 2: Hujan bukit

19

ANGIN
Pembentukan Sistem Angin Monsun
Monsun Timur Laut

Tekanan Tinggi)
(Musim dingin)

GK

Tekanan Rendah
(musim panas)
Bertiup dari bulan Nov - Mac
Berpunca dari pedalaman Benua Asia
Hujan lebat ke :
Pantai timur Sem. Msia

Timur laut Sabah

Pedalaman Swak
Kawasan lindungan hujan:
Pantai Barat Sem. Msia kerana dihalang
oleh Banjaran Titiwangsa
Monsun Barat Daya

Tekanan Rendah
(musim panas)

GK

Tekanan Tinggi
(musim sejuk)

Bertiup dari Mei - Sept

Berpunca dari Benua Australia
Hujan sederhana:
Pantai Barat Sem. Msia
Pedalaman Swak

20

Pantai Barat Sabah kerana

halangan Pulau Sumatera dan
Kalimantan
Kuala Pilah
- kawasan lindungan
hujan

Bayu Darat dan Bayu Laut

Bayu Darat

Bayu Laut

Terjadi pada waktu malam

Waktu malam daratan sejuk lebih
cepat
Suhu daratan lebih rendah daripada
lautan
Tekanan udara tinggi di daratan
Tekanan udara rendah di lautan
Udara bergerak dari daratan ke lautan

21

Terjadi pada waktu siang

waktu siang daratan menjadi panas
lebih cepat
suhu daratan lebih tinggi daripada
lautan
Tekanan udara rendah di daratan
Tekanan udara tinggi di lautan
Udara bergerak dari lautan ke daratan

FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI CUACA DAN IKLIM MALAYSIA

Kedudukan

Angin Monsun
MTL (Nov - Mac)
Dari tengah benua
Asia

MBD
(Mei -Sept)
Dari benua
Australia

Berhampiran garisan Khatulistiwa

(1 U - 7 U)
Pancaran matahari tegak
Sejatan tinggi
Suhu tahunan tinggi (27 C)
Hujan sepanjang tahun (2600mm)
Tidak mengalami musim kemarau

Faktor yang
mempengaruhi
cuaca dan
iklim Malaysia
Ketinggian dari aras laut

22

Kepulauan dan
kelautan
Suhu harian lebih
rendah di pinggir
pantai
Suhu lebih tinggi di
kawasan pedalaman
Contoh suhu di
kawasan pinggir laut
dan pulau
- Kuala Pahang (6.4
C)-pinggir laut
- Bayan Lepas (7.2
C)-pulau
Contoh
Suhukawasan
pedalaman
- Grik (10.6 C)
- K. Lumpur (10.0 C)

BAB 10 : PENGARUH CUACA DAN IKLIM TERHADAP KEGIATAN MANUSIA

ZON IKLIM DUNIA

ZON PANAS

ZON SEDERHANA

panas sepanjang
tahun

Mengalami 4
musim yang nyata

ZON SEJUK
Sejuk sepanjang tahun
-

Iklim
Khatulistiwa
Iklim Monsun
Tropika
Iklim
Kebenuaan
Tropika
( Sudan )
Iklim Gurun

Iklim China
Iklim Steppe
Iklim Mediterranean
Iklim Laurentia
Iklim Siberia
Iklim British

23

Iklim Artik /
Tundra

Ciri-ciri Iklim dan Cara Hidup Penduduk

Zon Panas
Malaysia
Iklim Khatulistiwa
Panas dan lembap sepanjang tahun
Purata suhu 270 C
Julat suhu 20 C - 30 C
Hujan tahunan 2600 mm

Cara Hidup Penduduk

Pertanian

Padi,getah,kelapa sawit
Teh, sayur-sayuran hawa sederhana di
kawasan tinggi

Perikanan
Dijalankan kecuali pada musim
tengkujuh
Musim tengkujuh nelayan di pantai timur
Semenanjung Malaysia membaiki bot dan
jala
Pembalakan

Gurun Thar (India)

Iklim Gurun Panas
Suhu musim panas 450 C
Suhu musim sejuk 80 C - 280 C
Julat suhu harian besar, 350 C
Hujan tahunan 250 mm
Penduduk berpindah-randah untuk mencari
air
Menternak biri-biri dan kambing
Pertanian terhad
Zon Sejuk Sederhana ( Siberia)
Iklim sejuk sederhana kebenuaan
Musim panas singkat 150 C-200 C
Musim sejuk panjang -50 C hingga 170 C
Julat suhu tahunan besar 300 C
Hujan tahunan 533 mm
Puak Evenks mengamalkan cara hidup
nomad
Menternak lembu, kuda dan biri-biri
Pembalakan dijalankan di hutan
pokok tirus (Taiga)
Perlombongan petroleum
Pertanian campur sayur dan tembakau
Zon Sejuk ( Greenland)
Iklim sejuk dan panjang -40 C hingga -220
C
Musim panas singkat 10 C hingga 50 C

24

Pada musim hujan tidak dapat dijalankan

kerana jalan rosak dan licin, tanah runtuh

 Hujan tahunan 250 mm

Orang Eskimo ( Inuit ) berpindah randah
mengikut musim
Tinggal di igloo pada musim sejuk ; tupik
pada musim panas
Pengangkutan utama, andur salji pada
musim sejuk ;kayak/ umiak pada musim
panas
Perikanan dijalankan pada musim panas
Penternakan biri-biri di sepanjang fiord
PENGARUH MANUSIA TERHADAP CUACA DAN IKLIM
Bil
1
2
3
4
5
6
Bil.

Jenis-jenis Pencemaran
Pencemaran udara daripada kenderaan dan kilang
Sungai tercemar oleh bahan toksid
Kandungan asid dalam air hujan
Asap dan debu daripada pembakaran terbuka
Pembebasan CFC
Peningkatan asid dalam tanah
Kesan Kegiatan
Manusia

Kegiatan / Aktiviti Manusia

Kesan-kesan Terhadap
Manusia

1
Jerebu

Hujan asid

Udara yang tercemar

dengan debu, asap dan
habuk
Biasanya berlaku di
bandar dan kawasan
kilang
Hujan mengandungi
asid lemah
Pencemaran udara
dengan wap air di
atmosfera membentuk
hujan asid

Mengurangkan jarak
penglihatan
Menjejaskan kesihatan
manusia (kesukaran
bernafas)
Menjejaskan penafasan
dan penyakit kulit
Memusnahkan tumbuhtumbuhan
Mencemarkan air dan
mengancam hidupan laut

Kesan Rumah Hijau

Pemanasan bumi kesan

daripada haba yang
terperangkap dalam
lapisan atmosfera

Peningkatan suhu
Pencairan ais di kutub

Penipisan Lapisan
Ozon

Pembebasan gas CFC

(Klorofluorokarbon)

Penyakit barah kulit dan

katarak mata
Peningkatan suhu

25

TEMA 3: JENIS DAN TABURAN TUMBUHAN SEMULAJADI DAN HIDUPAN LIAR.

1. Taburan tumbuhan semula jadi di Malaysia.

1. Hutan Hujan
Tropika

5. Hutan
Gunung

2. Hutan Pantai

3. Hutan Paya
Air Tawar

6. Hutan Hujan
Tropika

4. Hutan Paya
Bakau

(air masin)

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Pedalaman Pahang, Perak dan Kelantan

Pinggir Pantai Terengganu dan Kelantan
Tasik Chini dan Tasik Bera
Pinggir Pantai Barat Semenanjung
Gunung Kinabalu
Pedalaman Sabah dan sarawak
Peta : Jenis hutan semula jadi di Malaysia

2. Jenis, ciri dan kawasan tumbuhan semula jadi di Malaysia.

Jenis
Hutan
Hujan
Tropika

Hutan
Paya
Bakau/
paya air
masin

Ciri hutan
Ciri:
Malar hijau, pokok tumbuh rapat, padat, empat lapisan, berkanopi,
batang lurus, akar banir, banyak jenis
Pokok:
Cengal, balau, meranti, keruing, nyatuh, seraya, lantai hutan- pokok
renek, paku pakis, herba, palma dan liana, tumbuhan menumpang
(epifit, saprofit)
Binatang:
Musang, orang utan, tapir, monyet, kancil
Ciri:
Pokoknya tidak tinggi, akar jangkang (menyokong pokok-pernafasan),
akar ceracak (pernafasan), daun bersaiz kecil, berkilat dan tebal
Pokok:
Bakau kurap, bakau minyak, pokok api-api, gedabu, berembang,
jongkong, nipah (tumbuh di pantai berlumpur)
Binatang:
Ikan, udang, ketam, kerang, ular, monyet, burung botak, burung upih

26

Kawasan
1.Kawasan kaki bukit
Banjaran Titiwangsa
2.Banjaran Bintang, 3.Banjaran
Crocker, 4.Banjaran Tama Abu

1.Muara sungai
2.Sungai Rajang
3.Sungai Perak
4.Sungai Baram
5.Sungai Bernam

Hutan
Paya Air
Tawar

Hutan
Pantai

Hutan
Gunung

Ciri:
Tumbuhan ditenggelami air secara kekal, tidak tinggi dan berbatang
kecil, daun bersaiz besar dan berlidi (nipah)
Pokok:
Rumbia, pulai basong, terap, bintangor, ramin, kempas, nipah, gelam.
(tumbuh di tanah gambut / saliran tidak baik)
Binatang:
Ikan, udang galah, ular, biawak dan katak.
Ciri:
Berbatang lurus, bentuk kon, daun berbentuk jarum (pokok ru) tumbuh di kawasan pantai berpasir.
Pokok:
Ru, mengkuang, kelapa, menjalar (tapak kuda)
Binatang:
Biawak, monyet, burung botak, burung upih,
Kawasan tanah laterit, jenis dan kepadatan berbeza mengikut
ketinggian-semakin tinggi semakin jarang, ditumbuhi lumut (puncak
gunung) kerana dilindungi awan lembap dan sejuk, ketinggian
melebihi 1200m.
Pokok:
Konifer, oak gunung (1200m-1500m), tumbuhan hampir sekata
melebihi 1500m, lumut melebihi 2000m.
Binatang:
Tupai, tikus puncak, katak pokok, helang rajawali, wak-wak

3. Gambarajah hutan di Malaysia.

i. Hutan Paya Air Masin.

Akar jangkang
(cengkam tanah)

Akar ceracak
(pernafasan)

27

1.Sekitar Tasik Bera 2.Sekitar

Tasik Chini
3.Kawasan tanah gambut.

Kawasan pantai berpasir (Rantau

Abang,
Pantai Cahaya
Bulan), Hutan
Simpan Sungai
Miang, Pekan Pahang

1.Banjaran Titiwangsa
2.Banjaran Crocker 3.Banjaran
Tama Abu

ii. Hutan Hujan Tropika.

50 M

40 M
30 M

20 M

Lapisan kanopi

10 M
0M

iii. Hutan Gunung.

Ketinggian

2000 m
1800 m
1500 m

Lumut dan kulampair

Hutan gunung (konifer,pain,reflesia)
Hutan gunung (oak, orkid, p. kera)
Hutan konifer (tirus)

1200 m

Hutan Hujan Tropika

0m

28

B. FAKTOR YANG MEMPENGARUHI TUMBUHAN SEMULA JADI DAN HIDUPAN LIAR.

1. Faktor mempengaruhi tumbuhan dan hidupan liar di Malaysia.
FAKTOR

HURAIAN
1. Kawasan tanah tinggi dan cerun curam pokoknya bersaiz kecil.

Bentuk muka
bumi

2. Semakin tinggi kawasan, saiz pokok semakin kecil. Contoh di Gunung

Kinabalu - pokok lumut, kulampair, orkid.
3. Pokok besar tumbuh di kawasan tanah pamah dan kaki bukit. Contoh
di Hutan Belum - jelutung, cengal, meranti.
1. Unsur-unsur iklim ialah suhu, hujan, cahaya matahari dan kelembapan.
2. Hujan 2600mm, panas dan lembap sepanjang tahun, suhu 26C

Iklim

menggalakkan pertumbuhan Hutan Hujan Tropika. Contohnya Hutan

Simpan Belum - keruing, meranti, balau
3. Kawasan gunung bersuhu rendah ditumbuhi hutan gunung. Contoh di
Gunung Kinabalu.
4. Kawasan

rendah bersuhu tinggi ditumbuhi Hutan Hujan Tropika,

hutan pantai dan hutan paya.

Contoh: Hutan Pantai - pokok menjalar, pokok ru, tapak kuda / Hutan
paya air tawar - nipah, rumbia, ramin,

/ Hutan air masin - Bakau

kurap, Bakau minyak.

1. Saliran baik di kawasan tanah pamah menggalakkan pertumbuhan
Saliran

Hutan Hujan Tropika.

2. Kawasan yang tidak bersaliran baik - kawasan rendah dan sentiasa
ditakungi air ditumbuhi Hutan Paya Air Tawar - nipah, rumbia, kempas,
bintangor, terap, pulai basong (Tasik Bera dan Chini)
1.Tanah lumpur / liat sesuai untuk hutan paya air masin - Pantai Timur
Sabah, Muara Sg Rajang/Baram/Sg Perak.

Tanih

2.Tanah aluvium/ lanar/ laterit sesuai untuk Hutan Hujan Tropika.

3.Tanah gambut sesuai untuk Hutan Paya Air Tawar.
4.Tanah pasir sesuai untuk hutan pantai.

29

2. Jenis tumbuhan semula jadi dan hidupan liar di negara lain.

Perkara

Hutan Hujan
Tropika

Hutan Monsun
Tropika

Hutan
Mediterrenean

Gurun

Tundra

Negara

Malaysia

Thailand

Turki

Sahara

Tundra

Jenis iklim

Khatulistiwa

Monsun Tropika

Mediterranean

Gurun panas

Tundra

Suhu

27 C

24 C - 27 C

Hujan/
kerpasan

2030mm

1000 - 2000mm

-Malar hijau.
-Padat, berakar
banir,daun lebar.
Ciri
tumbuhan
semulajadi

-Empat lapisan
yang nyata.
-Tumbuhan lantai
jarang.

-Hutan lebih
jarang.
-Menggugurkan
daun pada
musim kering.

Panas :
21oC - 24oC
Sejuk:
10oC - 14oC

400 - 800mm

-daun berbulu.
-malar hijau,
tahan kemarau.
-berdaun kecil,kayu
keras,berkulit tebal.

-Tumbuhan
lantai padat

Siang : 44oC
Malam :10oC

Kurang 250mm

-Tahan,
Kemarau

-Tumbuhan
pelbagai jenis.

Kurang
250mm

-tumbuh masa
musim panas
yang singkat.

-daun keras,
kecil,berduri,ber
bulu.

-berakar
pendek.

-batang pokok
berlendir.

-pokok renek
dan bantut.

-akar panjang.

-banyak
lumput dan
kulampair.

-Kayu keras.
-Kayu keras.

Panas :
10oC
Sejuk :
-14oC

-Tumbuhan daun
luruh.

-pokok tirus/
taiga.
(malar hijau)

-Akar banir.

-Tumbuhan
sejenis.

Jenis pokok

meranti,cengal,
keruing, merbau

Penaga, jati,
cendana

oak,laurel malle,
pain, zaiton,
lavender, rosemary

kaktus,
akasia,pokok
renek,prickly
pear

belberi,willo,
birch,ash,
kerdil

Hidupan liar

Harimau,gajah,
tapir,orang
utan,seladang,
pelanduk

Gajah,ular ,
monyet,badak,
kucing hutan

Landak,ular, arnab

Unta.badger,
tikus, kala
jengking,dhab,
musang
fennec,biawak
pasir

Beruang
kutub,burung,
arnab artik,
anjing laut

30

3.

Taburan Hutan Gurun Panas, Tundra, Mediterranean dan Monsun Tropika.

Mediterranean
Tundra
EROPAH

ASIA

AFRIKA
Gurun
Monsun
Tropika

Petunjuk

Hutan Monsun Tropika

Mediterranean

Hutan Gurun

Hutan Tundra

31

AUSTRALIA

C. KEPENTINGAN TUMBUH-TUMBUHAN SEMULA JADI.

1. Kepentingan tumbuhan berdasarkan jenis hutan:

HUTAN HUJAN TROPIKA
- membekalkan kayu balak untuk pembinaan
- rotan dibuat perabot dan hasil kraftangan
- kawasan tadahan air(akuifer)
- habitat flora dan fauna
- Sumber herba perubatan tradisional
- menstabilkan gas karbon dioksida di udara
- Menyamankan suhu
- Eko-pelancongan(hutan simpan,Taman Negara)

HUTAN PAYA BAKAU

- pokok bakau digunakan sebagai kayu api, menyamak kulit binatang,cerucuk
dan kelong
- daun nipah untuk dibuat atap
- kawasan pembiakan hidupan laut
- habitat burung helang,bangau dan keluang

HUTAN PAYA AIR TAWAR

- daun nipah dibuat atap
- pokok sagu untuk hasil sagu
- mengkuang untuk kraf tangan
- perikanan air tawar

HUTAN PANTAI
- kayu pokok ru untuk dibuat perahu dan kelong
- hasil buah kelapa
- mengkuang untuk kraftangan seperti tikar dan bakul

HUTAN GUNUNG
- rotan untuk dibuat hasil perabot
- eko-pelancongan
- habitat spesies flora unik seperti bunga rafflesia,orkid dan periuk kera
- kayu lembut untuk buat kertas

32

2. Kepentingan hutan secara umum.

1.bekalan kayu balak

2.bekal Oksigen dan serap
Karbon Dioksida

3.habitat haiwan liar

4.rantaian makanan
Semula jadi

5.kawasan tadahan air

KEPENTINGAN
UMUM
HUTAN
SEMULA JADI

6.mencegah hakisan dan

tanah runtuh

7.pelancongan/
ekopelancongan
8.menyediakan makanan/
perubatan

9.bahan kraf tangan/

perabot
10.tempat tinggal
masyarakat orang asli

33

D. KESAN KEGIATAN MANUSIA TERHADAP TUMBUHAN SEMULA JADI DAN HAIWAN LIAR.
`

Kesan penebangan hutan terhadap tumbuhtumbuhan semulajadi dan hidupan liar

a. mengganggu keseimbangan ekosistem

b. generasi muda tidak kenal hidupan liar dan
tumbuhan semulajadi
c. keluasan hutan berkurangan
d. mengganggu kepadatan tumbuh-tumbuhan, saiz,
habitat dan struktur haiwan
e. mengubah taburan flora dan fauna

Pertanian
1.hutan ditebang dan
dibakar
2.tumbuhan semulajadi
diganti tanaman.
3.cerun di teres
4.berlaku hakisan dan
tanah runtuh
5.pertanian pindah
mengubah lanskap
6.tanah longgar dan
terhakis
7.tanih tidak subur
8.penggunaan racun
serangga dan baja
mencemarkan air dan
tanih
9.hidupan liar kehilangan
habitat dan makanan
dan akhirnya
memusnahkan tanaman

Pembalakan

Petempatan

1.pokok ditebang tanpa

ditanam semula.
2.tanah terdedah dan
tidak subur
3.kehilangan habitat
flora dan fauna
4.spesies flora dan
fauna pupus
5.hidupan liar
menganggu manusia
6.penggunaan jentera
berat memampatkan
tanah dan
memusnahkan benih
dorman /pokok muda
7.tanah menjadi tandus
8.kehilangan sumber
makanan

1.hutan ditebang dan

diganti dengan
bangunan
2.cerun diteres dan
terhakis
3.kegiatan negatif
seperti pembuangan
sampah dan sisa
industri
mengakibatkan
pencemaran
4.banjir berlaku apabila
hujan lebat
5.perubahan landskap

34

E. PEMELIHARAAN DAN PEMULIHARAAN TUMBUH-TUMBUHAN SEMULAJADI DAN HIDUPAN

LIAR
ASPEK
Pemeliharaan

LANGKAH

HURAIAN

1.Hutan simpan

2. Menghadkan lesen pembalakan

3. Penebangan terpilih
4. Bancian hutan

a.Kawasan hutan rizab yang

diwartakan oleh kerajaan
b.Pembalakan tidak dibenarkan
c.Diuruskan oleh Perhilitan
d.Cth : Hutan Simpan Belum
Jabatan Perhutanan Negeri
Diameter pokok melebihi 45 cm
a.Menilai pertumbuhan sepsis jenis,saiz dan taburan
b.Cth : Hutan Gua Musang,
Tembeling
Mengenakan denda dan penjara ke atas pembalak dan
pemburu tanpa lesen

5.Menguatkuasakan akta
*Dasar Perhutanan Negara (1978)
* Akta Perhutanan Negara(1984)
6.Silvikultur

a.Semaian,penanaman,pembajaan,
penjagaan
dan
rawatan
pokokpokok hutan.
b.Memastikan pokok membesar
dengan cepat, subur dan
terpelihara.
Hutan rekreasi
Cth : Hutan Lipur Ulu Kinta, Perak
Oleh Persatuan Pencinta Alam, WWF(Tabung Hidupan
Liar Dunia), Jabatan Perhilitan & Jabatan Perhutanan
Tanam pokok, mengawal penebangan haram dan
mengawasi kebakaran.
a.Menanam semula pokok-pokok
terpilih
b.Cth : akasia,merbau,jati
c.Dijalankan di Hutan Hujan
Tropika dan hutan paya air
masin.
d.Cth : Tanjung Piai di Johor
Mengadkan penghutanan semula di kawasan bekas
pembalakan dan di kawasan terbiar.

7.Menjadikan hutan lipur

8.Kempen mencintai hutan
9.Renjer hutan
1.Penghutanan semula
Pemuliharaan

2.Ladang hutan

35

TEMA 4: DINAMIK PENDUDUK

BAB 7 :

TABURAN PENDUDUK

TABURAN PENDUDUK

PENDUDUK PADAT

PENDUDUK SEDERHANA
PADAT

Melebihi 200 orang sekm persegi

Penduduk 50 - 200 orang sekm
persegi

Penanaman Padi
kawasan delta di Delta Kelantan,
Dataran Kedah-Perlis dan Delta
Rajang

Kawasan Pertanian
Pantai Barat Semenanjung

Perusahaan dan
Perindustrian
Lembah Klang dan Seberang Prai

Kawasan Perikanan
Pantai Timur Semenanjung
Malaysia seperti di Kuala Berang,
Bachok dan Jerantut

Perlombongan Bijih timah

Lembah Kinta dan Lembah Klang

Kawasan Rancangan
Kemajuan Tanah
Persekutuan (FELDA)
Segi Tiga Jengka Pahang
Tenggara, Johor Tenggara dan
Kelantan Selatan
Kawasan perlombongan
petroleum-Kerteh, Bintulu,
Sibu

Bandar utama
Kuala Lumpur, Georgetown, Ipoh,
Johor Bharu, Kota Bharu, Kota
Kinabalu dan Kuching

PENDUDUK JARANG
Penduduk kurang 50 orang sekm persegi
Kawasan Tanah Tinggi yang berhutan
contoh Banjaran Titiwangsa, Banjaran Nakawan,
Banjaran Tahan, Banjaran Bintang, Banjaran
Kledang.
Kawasan Paya
contoh Tasik Cini dan Tasik Bera
Kawasan Pedalaman
contoh di pendalaman Sabah dan Sarawak

36

TABURAN PENDUDUK NEGARA MALAYSIA

37

FAKTOR- FAKTOR YANG MEMPENGARUHI

TABURAN PENDUDUK

EKONOMI

BENTUK MUKA BUMI / FIZIKAL

Tanih Aluvium
kegiatan pertanian seperti padi. Contoh
Dataran Kedah-Perlis dan Delta Kelantan

Kawasan penanaman padi

contoh Dataran Kedah-Perlis,
Dataran Kelantan dan Terengganu.

Tanah Pamah
pembinaan jaringan pengangkutan.
Contoh Bandaraya Kuala Lumpur.

Kawasan penanaman getah

contoh sekitar Seremban dan Lahad
Datu

Kawasan gunung dan hutan

penduduk jarang seperti Banjaran
Titiwangsa.

Kawasan penanaman kelapa

sawit
contoh sekitar Kluang Johor, Kuala
Pilah dan Tawau.

Kawasan Tanah Tinggi

Tanah Tinggi Cameron dan Kundasang
ditanam teh,sayuran dan bunga
hawa sederhana

Kawasan industri
contoh Shah Alam, Petaling Jaya,
Pasir Gudang, Bayan Lepas, Bintulu

DASAR KERAJAAN

JARINGAN PENGANGKUTAN

Dasar Perindustrian Negara

contoh Zon Perindustrian Bebas diSungei Way, Bayan Lepas, Perai,
Pasir Gudang menyediakan peluang
pekerjaan.

Tahap kebolehsampaian
menggalakkan perkembangan
Sistem perhubungan yang baik
memajukan bandar-bandar besar.
Contoh Sepang, Subang - lapangan
terbang
Bukit Jalil, Kelana Jaya - Aliran
Transit Ringan (LRT)

Rancangan Kemajuan Tanah

Persekutuan
contoh Felda dan Felcra.

Pelabuhan
seperti Pulau Pinang,Klang, Tanjung
Pelepas, Pasir Gudang telah dapat
mewujudkan peluang pekerjaan.
SUMBER MINERAL
Kawasan Perlombongan
Contoh Lembah Kinta dan
Lembah Klang
Perlombongan
petroleum dan gas asli
Kerteh, Miri, Lutong, Port
Dickson

38

BAB 8 : PERUBAHAN PENDUDUK

PERUBAHAN PENDUDUK
Jumlah penduduk yang bertambah atau berkurang dalam
setahun akibat pertambahan semulajadi dan migrasi

Migrasi
Proses pergerakan penduduk dari satu
tempat lain untuk menetap secara kekal
atau sementara

Pertambahan semulajadi
Perbezaan antara kadar kelahiran
dengan kadar kematian

Kadar Kelahiran
Jumlah kelahiran bagi
setiap 1000 penduduk
dalam tahun tertentu

Konsep kadar
Kelahiran Kasar
Jumlah kelahiran
dalam setahun X 1000
Jumlah penduduk pada
pertengahan tahun

Kadar kematian
Jumlah kematian bagi
setiap 1000 penduduk
dalam tahun tertentu

Imigrasi
Perpindahan
penduduk
masuk ke
sesebuah
negara baru

Emigrasi
Perpindahan
keluar
penduduk ke
luar negara

Konsep kadar
Kematian Kasar
Jumlah kelahiran
Dalam setahun x1000

1.Kestabilan
politik

Jumlah penduduk
pada pertengahan

2.Peluang
pekerjaan
3 Urusan
peribadi

Faktor - faktor yang Mempengaruhi

KELAHIRAN
1. Dasar kependudukan
Negara
2 .Amalan perancangan
keluarga
3. Kerjaya dan status
wanita
4. Perkahwinan lewat
5.Taraf hidup dan
ekonomi keluarga
6 .Sosiobudaya dan
agama
7 Taraf pendidikan

KEMATIAN
1.Dasar kerajaan
( Kawalan Penyakit )
2. Taraf hidup
3. Taraf pendidikan
4 Taraf kesihatan dan
kemudahan
perubatan
5. Kekurangan
makanan
6. Bencana alam

39

Peluang
Pekerjaan

Melanjutkan
pelajaran

Mengikut
keluarga

Gaji lumayan

PERUBAHAN
PENDUDUK MALAYSIA
PADA MASA DEPAN

PADA MASA KINI

PADA MASA DEPAN

Kekurangan tenaga buruh

Penurunan kadar
kelahiran bagi setiap 1000
penduduk
1990 - 28 orang
2001 - 23.5 orang

Peningkatan warga tua

Kemasukan buruh asing

Penurunan kadar
kematian bagi setiap 1000
penduduk.
1990 -4.6 orang
2001 -4.4 orang

Peningkatan kos rawatan

dan kesihatan.

LANGKAH-LANGKAH
Berkeluarga besar
Perkhidmatan layan diri
Meningkatkan usia persaraan
Penggunaan robot dan jentera
Pertambahan keluarga besar

40

Bab 9:

Dinamik Penduduk : Migrasi Penduduk

MIGRASI PENDUDUK

Migrasi
Antarabangsa:Melibatkan
perpindahan penduduk dari
sesebuah negara yang lain.
(merentasi sempadan)

Migrasi Dalaman:Melibatkan
perpindahan penduduk dalam
negeri sama ada antara daerah @
negeri.

Faktor-faktor yang mempengaruhi Migrasi

Dalaman dan Migrasi Antarabangsa

Faktor Penarik

Faktor Penolak

Peluang pekerjaan
Infranstruktur
Bencana alam
Infranstruktur

Taraf hidup tinggi

Pengangguran

Pekerjaaan Tetap

Pendidikan
Peluang pekerjaan
Keamanan politik

Mengikut
Suami/Isteri

Ketidakstabilan
politik

Sumber bahan
mentah

Taraf hidup
rendah

Udara nyaman

Kekurangan
Kemudahan
Infranstruktur

41

Pola Migrasi Penduduk Malaysia

Luar Bandar

Bandar

Faktor Penarik

Faktor Penolak
Peluang pekerjaan terhad

Banyak peluang kerja

Peluang Pendidikan terhad

Peluang pendidikan tinggi

Infranstruktur terhad
Taraf hidup lebih baik

Bandar

Luar Bandar

Faktor Penolak

Faktor Penarik

Tukar Selera

Ketenangan & kedamaian

Arahan Majikan

Keindahan semulajadi

Ikut keluarga @ saudara

Balik kg. selepas bersara

42

Luar Bandar

Luar Bandar

Faktor Penolak

Faktor Penarik

Kemiskinan hidup

Pembukaan kws baru

Pendapatan rendah

Penyusunan semula pdk

Kurang tanah utk diusahakan

Membasmi kemiskinan

Bandar

Bandar

Faktor Penolak

Faktor Penarik

Melanjutkan pelajaran

Tukar tempat kerja

ikut suami atau isteri

Peluang pendidikan tinggi

Peluang pekerjaan terhad

Peluang perniagaan tinggi

43

Rancangan Tanah Pembangunan FELDA (Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan)

Felda Tersang, Raub/ Kuala LipisnnNNNNNN

PAHANG

Felda Jengka, Temerloh/Jerantut

Felda Chini, Pekan
Felda Keratong, Rompin

N EGERI

SEMBILAN

Felda Palong, Jempol

Felda Bukit Rokan, Tampin

J OHOR

Felda Air Tawar, Kota Tinggi

Felda Kahang, Keluang

Felda Pemanis, Segamat

Felda Tenggaroh, Mersing
SABAH

Felda Gugusan, Sahabat

Felda Umas

44

RANCANGAN
PEMBANGUNAN
TANAH KERAJAAN

Lembaga Kemajuan
Tanah Persekutuan

Lembaga Kemajuan
Johor Tenggara

( FELDA )

( KEJORA )

Lembaga Kemajuan
Johor Tenggara
( DARA )

Lembaga Kemajuan
Terengganu Tengah

Lembaga Kemajuan
Kelantan Selantan

( KETENGAH )

( KESEDAR )

45

Bab 10 :Kesan Perubahan Penduduk Terhadap Alam Sekitar

Kesan Perubahan Penduduk Terhadap Penerokaan Sumber Tanih

Kesan Negatif

Kesan Positif
- hasil tanaman

tanih tidak subur

- perlombongan

peningkatan suhu
atmosfera dan

bertambah

pencemaran

Langkah-langkah Penerokaan Sumber Secara Terancang

-

menambah baja

menebus guna bekas lombong (Lembah Kinta ditanami buahbuahan; Kawasan perumahan Puchong & Bandar Sunway,
Selangor; Taman tema Sunway Lagoon) dan paya (Paya Besar,
Pahang ditanami padi)

menambak pinggir laut (Bandar Hilir Melaka (Mahkota Parade);

Pangkalan Kontena Butterworth Utara, Seberang Perai ; Bayan
Lepas di Pulau Pinang & Kota Kinabalu, Sabah)

tanaman berteres (Tanah Tinggi Cameron)

tanaman hidroponik (strawberri, tomato & bunga kekwa)

teknik pertanian moden

pertanian organik( pertanian mesra alam tanpa penggunaan baja

nimia dan racun serangga)

46

Kesan Perubahan Penduduk terhadap penerokaan Sumber Hutan

Kesan Negatif

Kesan Positif
-

flora dan fauna

diancam kepupusan

- pembalakan dan
industri

ketandusan tanih

berasaskan kayu

pencemaran air dan

banjir

bertambah
-

kawasan hutan
musnah

kawasan tadahan
hujan terjejas

Langkah-langkah Penerokaan Sumber Secara Terancang

-

Menubuhkan ladang hutan (cth: Bukit Tinggi, Pahang, spesies pokok yang
cepat tumbuh dan bermutu, spt. Akasia, batai, sesenduk) dan ladang jati
(Kedah & Perlis-hasil kayu bermutu tinggi)

Menebus guna bekas lombong dan paya (akasia di Batang Berjuntai,

Selangor. Pokok tembusu, batai, gelam & akasia)

Rawatan silvikultur (pastikan pokok berharga tumbuh dan pokok tidak bernilai
ditebang)

Mewartakan hutan simpan dan taman negara (Hutan Simpan Endau-Rompin,

Pahang & Taman Negara Banjaran Crocker, Sabah, Pusat Perlindungan
hidupan liar - Pusat Perlindungan Orang Utan Sepilok, Sabah ; Pusat
Perlindungan Orang Utan di Semenggoh, Sarawak ; Hutan Simpan Lembah
Danum, Sabah)

Penguatkuasaan undang-undang ( Perhutanan Negara (Pindaan 1993),

Enakmen Industri Berasaskan Kayu(1985)-mengawal pembalakan haram)

Mewartakan hutan lipur (Lata Iskandar , Perak & Teluk Bahang, Pulau
Pinang)(Kempen mencintai hutan oleh Persatuan Pencinta Alam (MNS) &
FRIM)

kitar semula kertas

47

Kesan Perubahan Penduduk terhadap penerokaan Sumber Air

Kesan Positif

Kesan Negatif

- meningkatkan

- hutan musnah

penerokaan air

- banjir di kawasan

untuk kegunaan

petempatan dan

domestik, industri,

pertanian

dan menjana

- pencemaran air

kuasa hidroelektrik

- penenggelaman

- ekopelancongan

kawasan rendah

- perikanan

Langkah-langkah Penerokaan Sumber Secara Terancang

mengawasi kawasan tadahan hujan

mengawal kualiti air (Akta Kawalan Pencemaran Sungai & Akta Kualiiti
Alam Sekitar, Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) membantu mengawal
pelupusan bahan buangan berbahaya; Jabatan Alam Sekitar)

mencari punca air alternatif (Jabatan Kajian Geologi)

kempen Cintailah Sungai Kita -(Jabatan Pengairan dan Saliran)

mengawal kebocoran paip (Perbadanan Urus Air Selangor (PUAS))

sistem rawatan air kumbahan

Pendidikan Alam Sekitar

48

TEMA 5: PETEMPATAN

Petempatan awal dunia

Lokasi
- lembah sungai

Lembangan Sg Huang He

Lembangan Sg Nil

- China

- Mesir

Lembangan Sg TigrisEuphrates
- Tamadun Mesopotamia

Lembangan Sg Indus
- Pakistan

Bentuk muka bumi - lembah yang rata

Bahan binaan - tanah liat untuk batu bata

Kawasan rumput untuk ternakan

Tanih aluvium yang subur untuk pertanian

Perhubungan dan pengangkutan - untuk

pergerakan penduduk, perniagaan dan
perdagangan
Sumber protein

PETEMPATAN AWAL DI

Bekalan air - domestik dan pengairan

tanaman

MALAYSIA

49
- -

Lokasi petempatan awal

Pinggir pantai
- Teluk Darvel

kediaman di
pinggir pantai
menangkap

Delta/Tanah Pamah

Muara Sungai
- Sungai Melaka

Pekan, Pahang

rumah dibina di

- Lembah Bujang

petempatan di

kawasan tanah

kawasan

pamah atau delta

muara sungai
kemudahan

ikan

(kawasaan padi)

kegiatan

tanah pamah subur

pengangkutan

kegiatan pertanian

air

perdagangan

Pinggir sungai

Gua

Bukit

Gua Niah
Kota Tampan

petempatan di
pinggir sungai
jalan
pengangkutan
utama

petempatan di

petempatan di

kaki bukit

dalam gua

kegiatan
pertanian bukit
faktor

mengelakkan
ancaman
haiwan liar

keselamatan

tempat
berteduh

50
- -

JENIS PETEMPATAN
Ciri-ciri

Petempatan Luar Bandar

Petempatan Bandar

Saiz/Jumlah Penduduk

Kurang 10,000 orang

Lebih 10,000 orang

Pentadbiran peringkat rendah

Fungsi

Kawasan pertanian, petempatan,

perikanan

Kepadatan penduduk

Jarang

Kawasaan perniagaan,
perdagangan, perkhidmatan,
perindustrian

Padat

51
- -

FAKTOR-FAKTOR MEMPENGARUHI PETEMPATAN DI MALAYSIA

Faktor-faktor yang Mempengaruhi Petempatan

Bentuk Muka Bumi

Ketersampaian

Tanah pamah yang rata

Mudah untuk dihubungi

Sesuai untuk pembinaan

Dihubungi melalui jalan

petempatan, pengangkutan

udara, jalan air dan jalan

dan perniagaan

darat
Tanih

Dasar Kerajaaan

Tanih yang subur seperti

Projek perumahan
Bandar baru

tanih aluvium, tanih laterit

Sesuai untuk pertanian

Rancangan Kemajuan
Tanah

Sumber Air
Kegiatan ekonomi

Kegunaan domestik dan

Kegiatan pertanian,

mengairi tanaman

perlombongan, perikanan,

Sumber protein

perindustrian, pembalakan,

Untuk perhubungan dan

pelancongan

pengangkutan (sungai)

Sejarah

Sosial

Kerajaan awal - Melaka

Pendidikan - pembinaan

Penjajahan British -

kolej, maktab, universiti

pembukaan Pulau Pinang,

mengujudkan bandar baru

pembukaan kawasan

- contoh Bandar Baru

tanah tinggi - Bukit Fraser

Bangi

Zaman darurat -

Jaringan perhubungan

pembukaan kampung

dan pengangkutan

baru

52
- -

POLA PETEMPATAN
Pola Petempatan

Ciri-ciri/Huraian
Bangunan atau rumah dibina berselerak tanpa
susunan teratur
Bangunan atau rumah dibina jauh-jauh
Rumah kediaman dibina di atas tanah milik
sendiri
Rumah dapat dihubungi melalui jalan raya atau
lorong jalan kaki
Terdapat di kawasan kebun sayur, kebun kecil
getah, kawasan dusun, kawasan sawah padi

Pola petempatan berselerak

Rumah atau bangunan di bina selari dengan
jalan raya, jalan keretapi, sepanjang pantai,
sungai, permatang dan parit atau tali air
Dikenali juga sebagai petempatan linear
Didapati di perkampungan nelayan dan
kawasan penanaman padi

Pola petempatan berjajar

Bangunan atau rumah dibina rapat-rapat, padat
dan berpusat pada sesuatu objek
Terdapat tanda panduan dan kemudahan asas
Biasanya terdapat di pekan, bandar dan
persimpangan jalan

Pola petempatan berpusat

Hampir sama dengan berpusat tetapi tiada
tanda panduan
Bangunan dan rumah padat
Terdapat di simpang jalan raya, jalan keretapi,
muara sungai, ladang getah dan kelapa sawit
swasta
Terdapat juga di kampung nelayan yang
dikenali sebagai kampung air
Pola petempatan berkelompok

53
- -

FUNGSI PETEMPATAN LUAR BANDAR

Jenis Kegiatan

Huraian

Contoh

Pusat pengeluaran dan pengumpulan

hasil pertanian dan penternakan
Terletak di kawasan yang
menjalankan kegiatan pertanian
dan penternakan

Padi
Dataran Kedah-Perlis
Dataran kelantan
Dataran Tanjung Karang
Tanaman hawa sederhana - buahbuahan, sayur-sayuran dan bungabungaan
Kundasang
Tanah Tinggi Cameron
Nalapak
Tebu
Chuping, Perlis
Penterrnakan udang
Kerpan, Kedah
Penterrnakan lembu
Terengganu, Pahang, Kelantan,
Johor
Kelapa sawit
Felda Serting, NS
Felda Air Tawar, Johor

Pengeluar sumber hutan

Hasil hutan dikeluarkan oleh
penduduk kampung - pucuk-pucuk
kayu, buluh, rotan dan akar kayu

Pedalaman Sabah, Sarawak,

Pahang, Terengganu dan Kelantan

Ekonomi
Kawasan rekreasi dan pelancongan
Melibatkan agro-pelancongan kawasan pelancongan yang
berasaskan kegiatan pertanian,
penternakan dan perikanan
Eko-pelancongan -melawat ke
kawasan yang mempunyai alam
semulajadi yang menarik
Homestay - melibatkan tinggal di
kawasan kampung dan mengikuti
aktiviti penduduk kampung
Perniagaan kecil-kecilan
Kedai runcit menjual barangan
keperluan harian, untuk kegunaan
harian
Industri kecil
Diusahakan secara kecil-kecilan
oleh ahli keluarga
Penduduk terlibat dalam
menghasilkan kraf tangan,
tembaga, songket, batik dan

Taman Agro, Selandar, Melaka

Taman Agro Sungai Udang,
Melaka
Gua Tempurung, Perak
Taman Negara Lembah Danum,
Sabah
Tanjung Piai, Johor
Terdapat di kebanyakan tempat
luar bandar

Sulaman
Kampung Bahagian, Perak
Kampung Terengganu, Perak
Songket, batik, hasil kraf tangan
Kampung Ladang, Terengganu
Kampung Penambang, Kelantan

54
- -

Jenis Kegiatan

Huraian

Contoh

makanan

Tembikar
Air Hitam, Johor
Bau, Sarawak
Labu
Sayong
Kampung Sayung, Perak
Kuala Kangsar, Perak

Sosial

Kemudahan awam
Klinik desa, perpustakaan desa,
klinik bidan, pusat kesihatan kecil,
kemudahan telefon awam dan
pejabat pos dibina untuk
kemudahan penduduk setempat
Kemudahan pendidikan
Tadika, sekolah rendah dan
sekolah menengah
Kemudahan beribadat
Masjid tokong, gereja atau kuil

Politik

Pusat pentadbiran setempat

Kampung
Ketua Kampung atau Tok Sidang
dan JKK
Perkampungan orang asli
Tok Batin
Rumah Panjang di Sabah dan Sarawak
Tuai Rumah
Peringkat mukim
Penghulu atau penggawa

55
- -

BAB 13 PEMBANDARAN

Pembandaran atau urbanisasi

Satu proses perkembangan sesebuah

bandar yang melibatkan

Perluasan kawasan
sempadan
- hingga pinggir
bandar

Perubahan cara
hidup penduduk
- dari bersifat
tradisional ke gaya
hidup moden

Pertambahan penduduk
bandar
- kadar pertumbuhan semulajadi
- kadar kematian rendah
- kadar kelahiran tinggi
- migarasi
- luar bandar ke bandar
- antarabangsa

Perubahan kegiatan
ekonomi
- aktiviti pertanian kepada
perindustrian, perdagangan,
peerkhidmatan dan
perniagaan
- tumpuan pada sektor
sekunder dan tertier

Perubahan pola guna tanah

- kawasan pertanian bertukar
menjadi kawasan perumahan,
perniagaan, perdagangan
dan perindustrian

Perubahan pandang darat

- kawasan tanaman ke
kawasan perumahan,
perniagaan
- perubahan pola petempatan

Peningkatan kemudahan
sosial dan infrastruktur
- kemudahan sosial dan
infrastruktur bertambah untuk
menampung jumlah
penduduk yang bertambah

56
- -

FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PEMBANDARAN

Faktor-Faktor
Sumber Semulajadi

Peluang pekerjaan

Huraian

Contoh

Perkembangan bandar hasil dari

kegiatan:
Pertanian
Aktiviti penanaman padi di
Dataran Kedah-Perlis dan Delta
Kelantan
Pembukaan ladang-ladang getah di
Malaysia

Alor Setar
Kota Bharu

Perikanan

Mersing
Marang

Penerokaan sumber mineral

Bijih timah
Petroleum dan gas asli
Kuprum
Bijih besi

Ipoh, Taiping, Kuala Lumpur

Kerteh, Miri, Bintulu
Mamut
Dungun

Perkembangan bandar hasil dari

penghijaran ke bandar untuk bekerja
dalam:
Sektor perindustrian

Sektor pelabuhan

Dasar Kerajaan

Alor Gajah
Kluang
Segamat

Bayan Lepas
Perai
Petaling Jaya
Shah Alam
Klang
Bintulu
Pasir Gudang

Proses pembandaran dirancang melalui:

Program Perancangan Tanah Baru
- bandar baru (kawasan pinggir
bandar)

- bandar baru (dalam Rancangan

Tanah Felda)

Bandar Baru Nilai

(kawasan perindustrian)
Bandar Baru Batu Gajah
(kawasan
perindustrian)

Bandar Tun Razak

(kawasan
petempatan)
Bandar Baru Sentul
(kawasan petempatan)

Bandar Penawar (Johor)

Bandar Tenggara (Johor)
Bandar Sahabat (Sabah)
Bandar Muadzam Shah (Pahang)

57
- -

Faktor-Faktor
Pertambahan
penduduk kawasan
bandar
Pengangkutan dan
Perhubungan

Huraian

Contoh

Kawasan pinggir bandar dimajukan

untuk menampung penduduk

Bangi, Rawang dan Sungai Buloh

Kawasan sepanjang laluan berkembang

maju.

Jeli, Karak, Kuala Lipis dan Gua

Musang.

Migrasi

Pertambahan penduduk akibat dari

penghijrahan dari luar bandar

Peningkatan taraf
pendidikan

Universiti baru dibuka di luar bandar

untuk menarik penduduk

Nilai
Shah Alam
UUM di Sintok, UTM , Skudai

FUNGSI PETEMPATAN BANDAR

Fungsi

Huraian

Contoh

Kemudahan kewangan, perniagaan

dan perdagangan yang bertaraf
antarabangsa
Menjalankan urusan eksport dan
import
Pusat beli-belah, pasar raya dan kedai
pelbagai jenis
Bandar yang mengumpul hasil
pertanian dari luar bandar

Ipoh, Georgetown,
Seremban, Kuching,
Kota Kinabalu

Pusat Perindustrian

Wujudnya industri berat, ringan,

elektronik, makanan, minuman dan
petrokimia

Pusat Pelabuhan

Menjalankan aktiviti dan urusan

import dan eksport

Bayan Lepas
Perai
Petaling Jaya
Kerteh
Nilai
Senawang
Pelabuhan Pulau Pinang
Pelabuhan Tanjung
Pelepas
Pelabuhan Klang
Pelabuhan Bintulu

Pusat Memproses Sumber

Mineral

Terletak berhampiran kawasan

perlombongan atau terdapat industri
memproses

Pusat Pendidikan

Mempunyai kemudahan pendidikan

tinggi - maktab, kolej, pusat latihan

Pusat Perniagaan dan

Perdagangan

Pusat Pengumpulan Hasil

Pertanian

Alor Setar dan Kota

Bharu (hasil padi)
Kulim dan Kuala
Kangsar (hasil getah)
Ringlet (hasil teh)

Kerteh (petroleum)
Bintulu (gas asli)
Miri (petroleum)
Port Dickson (proses
petroleum)
Lutong (proses
petroleum)
Tangga Batu (proses
petroleum)
Shah Alam (UITM)
Bandar Baru Bangi

58
--

Fungsi

Huraian

Contoh

serta universiti

Pusat Kebudayaan

Terdapat pelbagai pusat kegiatan

kebudayaan, muzium, balai seni lukis,
pusat kraf tangan

Pusat Perhubungan dan

Pengangkutan

Terletak di persimpangan atau

terminal jalan raya atau kereta
api
Menjadi tumpuan pelbagai jenis
pengangkutan dan perhubungan

Bandar Pentadbiran

Berfungsi sama ada sebagai ibu

negara, ibu negeri, pusat pentadbiran
daerah dan bahagian
Terdapat kompleks pentadbiran
pentadbiran seperti pejabat kerajaan
persekutuan, kerajaan negeri, Majlis
perbandaran dan Majlis Daerah
Berfungsi sebagai bandar Diraja

Bandar Pertahanan

Pusat pertahanan
Bandar garisan tentera
Limbungan tentera
Pengkalan tentera udara

(UKM)
Sintok (UUM)
Skudai (UTM)
Kota Samarahan
(UNIMAS)
Kuala Lumpur
Johor Bahru
Kuching
Kota KInabalu
Kuala Lumpur (KL
Sentral - peng-angkutan
bersepadu
Gemas - stesen
persimpangan landasan
kereta api antara pantai
timur dan pantai barat
Tumpat - terminal
keretapi pantai timur
Putrajaya - Pusat
Pentadbiran Kerajaan
Persekutuan
Ibu-ibu negeri
Bandar-bandar utama
Arau (Perlis)
Port Dickson
Lumut
Butterworth

59
- -

KESAN-KESAN PEMBANDARAN

Kesan- kesan Pembandaran di Malaysia

Kesan Positif

Kesan Negatif

Pertambahan kawasan setinggan

Wujud banyak peluang pekerjaan
Pencemaran alam sekitar udara dan bunyi

Peningkatan taraf hidup

Masalah pengangguran
Pasaran yang besar
Banjir kilat
Wujudnya pusat dan taman
rekreasi
Kesesakan lalu lintas
Peningkatan kemudahan asas lengkap dan moden
Nilai hartanah meningkat
Pertambahan penduduk penambahan tenaga kerja

Masalah sosial, jenayah dan

vandalisme

Peningkatan taraf dan

kemudahan pendidikan

Harga barang semakin mahal

Kadar sewa meningkat

Terdapat banyak kompleks dan

pusat membeli-belah

Kemudahan asas tidak

mencukupi

Perkembangan kegiatan ekonomi

- sekunder, tertier

Pembuangan sisa pepejal

Peningkatan suhu (pulau haba)

60
- -

LANGKAH-LANGKAH MENGATASI KESAN PEMBANDARAN DI MALAYSIA

Masalah

Kesesakan lalu lintas

Pencemaran

Banjir kilat
Kekurangan tempat
tinggal dan masalah
setinggan

Kesesakan penduduk

Pembuangan sisa
pepejal

Langkah-langkah
memajukan sistem pengangkutan moden - rel bersepadu - LRT, monorel,
komuter, smart tunnel
melebarkan jalan raya yang sempit
membina lebuh raya
membina jalan baru
membina jalan raya dan lebuh raya bertingkat
menggantikan bulatan dan lampu isyarat dengan jejambat
memperbaiki perkhidmatan pengangkutan awam
galakkan menggunakan pengangkutan awam
mewujudkan zon larangan untuk kenderaan tertentu
menggunakan petrol tanpa plumbum
menguatkuasa undang-undang dan Akta Alam Sekitar
denda yang tinggi kepada pesalah
memperkenalkan perkhidmatan rel bersepadu
membina loji kumbahan untuk merawat air kumbahan
memasang perangkap sampah di sungai
menanam pelbagai jenis pokok di kawasan bandar
mewujudkan kawasan hijau di kawasan bandar
projek pembersihan sungai
Kempen Cintailah Sungai Kita
Mendalamkan sungai
longkang diperbesarkan
menaik taraf sistem saliran dan peparitan
Smart tunnel - Kg. Pandan ke Sg. Besi
menempatkan semula setinggan
membina lebih banyak rumah pangsa dan rumah kos rendah
pembukaan tanah baru oleh agensi rancangan pembangunan tanah seperti
FELDA, KETENGAH KESEDAR, KEJORA, SLDA, DARA
mendirikan bandar satelit di pinggir bandar
membangunkan bandar baru
membandarkan kampung
membangunkan perindustrian di luar bandar
menggunakan sistem insinerator
mendirikan tapak pelupusan sampah
menggalakkan kitar semula

61
- -

MASALAH PEMBANDARAN DI TOKYO DAN BANGKOK

Tempat

Masalah-masalah
Kesesakan lalulintas

1. Bangkok

Banjir kilat

Pencemaran udara, air dan bunyi

Kekurangan tempat tinggal

Kesesakan lalulintas

2. Tokyo

Pencemaran udara, air dan bunyi

Kekurangan tempat tinggal

LANGKAH-LANGKAH MENGATASI MASALAH PEMBANDARAN DI TOKYO DAN

BANGKOK
Tempat

Bangkok

Tokyo

Langkah-Langkah
memajukan bas awam, sky train, MRT
memajukan kawasan bandar lain
bina bandar satelit dan bandar baru
mengawal rebakan petempatan sepanjang
lebuh raya
rancangan merawat pembentungan
sistem pembuangan sampah dan
pembentungan
membina lebuh raya dua tingkat
Program Baan Mankong - beri pinjaman untuk
atasi masalah perumahan
menebus guna tanah pinggir pantai
memajukan tanah rang
menyediakan bed tower - tempat tinggal
pekerja
memajukan sistem pengangkutan Shinkansen
cipta kereta solar - kurang pencemaran
membina lebuh raya lima tingkat
membina danchi / apartmen- rumah di luar
Tokyo.

62
- -

TEMA 6: PENGANGKUTAN DAN PERHUBUNGAN

A .KEPERLUAN PENGANGKUTAN DAN PERHUBUNGAN

Error!

1. KEPERLUAN PENGANGKUTAN DAN

PERHUBUNGAN
SEBELUM ZAMAN PENJAJAH

Jalan Darat
Berjalan kaki
Denai
Lorong
- menggunakan gajah &
kereta lembu

Perhubungan
Asap
Beduk
Ketuk-ketuk
Laungan
- mengumpulkan orang
kampung untuk tujuan
tertentu.

Jalan
Air

Perahu
Rakit
Jong - kapal layar cina
- mengangkut barangan, orang
dan surat perutusan

63

2. PENGANGKUTAN DAN PERHUBUNGAN PADA ZAMAN

PENJAJAH

Pengangkutan Darat

Pengangkutan Air

Perhubungan Awal
Pos (1862)

Jalan Kereta api

i.

Taiping - Port Weld

1885

ii. Seremban - P. Dickson

1891
iii. KL - Port Swettenham
1889
- mengangkut bijih
timah
- Ekonomi sara diri
ekonomi eksport
Jalan Raya
i.

Tongkang
Kapal Wap

- mengendalikan
surat menyurat.

- mempercepatkan

- Penghantaran surat

penghantaran

khabar, dokumen

barang ke negara

perniagaan &

penjajah

bungkusan dengan

- membawa buruh
India & Cina ke

kemudahan
insurans

Tanah Melayu
- pembukaan
pelabuhan spt.

Telegraf (1876)Perak
- Selari dengan

Pelabuhan

perkembangan

P.Pinang, Port

landasan kereta api.

Taiping-Matang-Krian-

Swettenham,

Seberang prai.

Pelabuhan Labuan

ii. Menghubungkan stesen

- Perhubungan lebih
pantas
- Penting dalam

kereta api dan

pentadbiran di

pelabuhan ke kawasan

negeri-negeri

perlombongan

Melayu.

iii. Kereta lembu, beca

Telefon (1886)

(lanca) & kereta kuda.

- tujuan keselamatan

iv. Penemuan enjin -bas

untuk hubungi polis.

dan lori
v.

- Pentadbiran &

Darjah ketersampaian

perniagaan

meningkat.

64

3. PERKEMBANGAN JARINGAN PENGANGKUTAN

Pengangkutan Darat

Padat di Pantai Barat

Jaringan landasan kereta api

Tumpuan kegiatan
ekonomi seperti
perindustrian,
perlombongan
,perdagangan.
Ada bandar besar seperti
Kuala Lumpur,Johor
Bharu dan Georgetown
Padat penduduk di
Lembah Klang
Tanah pamah yang rata
dan luas.kos pembinaan
jalan rendah

Kereta api sistem transit aliran

ringan/ LRT

Kepentingan
Kurangkan kesesakan KL
Jimatkan masa
Kurangkan pencemaran
udara
Bawa ramai penumpang
Kurangkan kos petrol

65

Landasan kereta api di

pantai barat menganjur
dari Johor Bahru ke
Padang Besar Perlis
Landasan Barat-Timur
menghubungkan Kuala
Lumpur dan
Tumpat(Kelantan)
melalui Gemas
Gemas stesen
persimpangan kereta api
antara Pantai Barat
dengan Pantai Timur
Tumpat terminal kereta
api diTimur
Semenanjung
Perkhidmatan kereta api
Ekspres Antarabangsa
hubungkan BangkokKL-Singapura
KL Sentral terminal
pengangkutan awam
menyatukan komuter,
ERL, LRT, monorel, bas
dan teksi

KEPENTINGAN
JALAN SUNGAI DI
SABAH DAN
SARAWAK

1. Dapat digunakan sepanjang

tahun
2. Pengangkutan darat yang terhad
3. Kos lebih murah
4. Banyak petempatan
berhampiran sungai

Contoh :
4. PENGANGKUTAN
AIR

PELABUHAN
KONTENA

1. Pelabuhan Kelang
2. Pelabuhan Pulau Pinang
3. Pelabuhan Pasir Gudang
4. Pelabuhan Tanjung Pelepas
5. Pelabuhan Tanjung Gelang
6. Pelabuhan Bintulu

Kepentingan
1. Mengendalikan perdagangan
intergrasi nasional
KEPENTINGAN
PENGANGKUTAN
PESISIR PANTAI

2. Membawa penumpang dan

pelancong
3. Menghubungkan Semenanjung
dengan Sabah serta Sarawak
4. Mengangkut barangan pukal
5. Majukan import dan eksport.

66

5. PENGANGKUTAN UDARA.

Kepentingan pengangkutan udara (Dikendalikan oleh MAS,

Air Asia , Pelangi Air
Dan Trans Mile

Industri pelancongan dikembangkan

Mengangkut barangan import dan

eksport

Mengangkut barangan yang mudah rosak/perlu

dihantar segera

Menghubungkan pekan-pekan terpencil di Sabah

dan Sarawak - Doktor udara

67

B : PERKEMBANGAN JARINGAN PENGANGKUTAN:

1. PERBANDINGAN JALAN RAYA DI MALAYSIA DAN KANADA
JALAN RAYA /
LEBUH RAYA

MALAYSIA

KANADA

Cekap, padat, termoden

Lebuh Raya Utara Selatan (Bukit Kayu
Hitam - Johor Bahru)
Lebuh Raya Timur-Barat
Lebuh Raya Persekutuan

Cekap, padat, termoden

Trans Canada Highway
Lebuh Raya Mackenzie
Lebuh Raya Alaska

Kepentingan

memudahkan pergerakan dan ketersampaian

memendekkan jarak dan menjimatkan masa
memejukan pelancongan (Malaysia: Gua Tempurung, Tasik Merah)
memberi pekerjaan sambilan dan menambahkan pendapatan penduduk
memajukan industri baru dan lama
mengangkut hasil balak dan pertanian ke pelabuhan

Jambatan Pulau Pinang

mengangkut barangan
kilang ke pelabuhan
membawa penumpang
pelancongan

Confederation Bridge
mengangkut hasil pertanian dan
barangan kilang
membawa penumpang

68

2.PERBANDINGAN JALAN KERETA API DI MALAYSIA DAN KANADA.

MALAYSIA

KANADA

Kereta Api Pasifik Kanada

Kereta Api Kebangsaan Kanada
Sky Train (Vancouver)

Ekspres Antarabangsa
(Bangkok-Kuala LumpurSingapura)
Perkhidmatan rel bersepadu
(Kuala Lumpur)

Jalan Kereta Api

Kepentingan: membawa
penumpang/pelancong
mengangkut barangan
kilang, pertanian ke
pelabuhan

Kepentingan: mudah dan ekonomik

(mengangkut kontena dan
barangan pukal)
pembukaan kawasan gandum
dan penternakan
memudahkan pergerakan

69

3. PERBANDINGAN JALAN AIR DI MALAYSIA DAN DI KANADA.

JALAN AIR

MALAYSIA

KANADA

Pelabuhan Kelang
Pelabuhan Pasir Gudang
Pelabuhan Gelang Patah

- meningkatkan perdagangan antarabangsa - 90%

- pengangkutan penduduk di pedalaman dan hasil
balak (Sabah dan Sarawak)
- aktiviti eko-pelancongan dan rekreasi (kapal
layar, sukan air)
- keselamatan negara -TLDM dan polis marin

Jalan Air ST.Lawrence- Tasik-tasik

Besar (3 760 km-terpanjang di dunia)

- tingkatkan perniagaan dan perdagangan

- menggalakkan perindustrian di Tanah Pamah St.
Lawrence
- mengangkut bahan pertanian, galian dan barangan
kilang mudah dan murah
- pertumbuhan Bandar pelabuhan seperti
Montreal, Quebec, Ottawa, St.John)

70

C. KESAN PERKEMBANGAN PENGANGKUTAN TERHADAP ALAM SEKITAR

KESAN

Pencemaran Udara
Asap kenderaan
bermotor
Habuk terampai

Langkah
Mengatasi
Memasang alat
catalytic
converter.
Penggunaan
pengangkutan
awam spt LRT,
Komuter dan bas
Pengurusan
Alam Sekitar
(pemantauan
kualiti udara).
Penggunaan
petrol tanpa
plumbum

Hakisan Cerun
Gelongsoran
tanah
Tanah runtuh

Kepupusan
Flora dan Fauna
Pembersihan
hutan untuk
membina lebuh
raya

Langkah
Mengatasi
Menanam
rumput di cerun
Membina
penahan
hakisan.
Membina
longkang

Langkah
Mengatasi
Menanam
semula pokok di
sepanjang lebuh
raya.

Pencemaran Air
Tumpahan
minyakoleh
kapal
Pencemaran
sungai akibat
hakisan
cerun

Perubahan
Lanskap Fizikal

Teres bukit

Terowong

Pendidikan
alam sekitar
Kempen
penguakuasa
an undangundang

Pencemaran Bunyi
Enjin kenderaan
bermotor.
Kerja pembinaan
jalan raya.
Pendaratan /
Pelepasan kapal
terbang.

Kempen
Penguakuasa
an undangundang

71

D. PERKEMBANGAN SISTEM PERHUBUNGAN:

1. PERKEMBANGAN SISTEM PERHUBUNGAN

DI MALAYSIA

Jenis Alat Perhubungan

Radio 1950 an
Televisyen 1963
Telefon- telegram,teleks,telegraf
Faksmili
Satelit bumi- Kuantan, Melaka,
P. Langkawi, P. Labuan
Satelit angkasa-MEASAT I, MEASAT II,
TIUNGSAT
-

siaran ASTRO

siaran langsung

Satelit Malaysia

Kabel optik-membolehkan data, suara dan

Video diterima
Telefon selular SMS,MMS,Mel Suara, WAP
Internet- melalui komputer
- maklumat mudah/murah diterima
- Pembekal Khidmat internet- TMNet,
-

MaxiNet

- JARING
Telefon selular G- berbual sambil melihat wajah individu

72

2. KEPENTINGAN PERKEMBANGAN SISTEM

PERHUBUNGAN

Menyampaikan maklumat
Integrasi Nasional
Perkembangan ekonomi-peningkatan Produktiviti
Pendidikan- e-learning- UNITAR, Universiti MULTIMEDIA
- tutorial on line
- sekolah bestari - pembelajaran menggunakan CD-ROM Kursus jarak jauh
e-perubatan- perkhidmatan kesihatan menggunakan ICT- Hospital
Selayang- Hospital tanpa kertas
e-kerajaan- urusan dengan kerajaan cekap dan lancar.
Sistem perbankan- pelanggan berurusan dari rumah. Mesin ATM
Kad pintar - kad pengenalan. ATM, lesen memandu
e- village- Perkampungan Hiburan - menggalakkan pelaburan
tempatan/ antara bangsa
e- dagang - mewujudkan pusat pemasaran tanpa sempadan

73

3 . OBJEKTIF MSC

Pusat
Penyelidikan dan
Pembangunan
R&D

e-perubatan

e-dagang
Objektif
MSC
(Multi
Media
Super Koridor)

e-kerajaan

Sekolah Bestari

Pengunaan kad
pintar

74

4. KESAN PERKEMBANGAN PERHUBUNGAN DI NEGARA MALAYSIA.

POSITIF

NEGATIF

Penggunaan komputer dan telekomunikasi menyebabkan tugas menjadi

a)

mudah dan cepat contoh;

a)

Maklumat tanpa batasan

termasuk maklumat berunsur

Institusi kewangan

negatif.

ATM

Tele-Perbankan

apabila berlaku pencerobohan

b) Sistem pembelajaran

dalam sistem komputer agensi

b)

c)

Tele-Perubatan

Meningkatkan kualiti kesihatan

d) Kerajaan Elektronik

e)

Pembayaran dan pembaharuan lesen

Pusat Pentadbiran Putrajaya - kerajaan tanpa kertas.

Hospital Selayang - Hospital tanpa kertas.

E-Dagang
-

Mempercepatkan pasaran barangan

Pusat pemasaran tanpa sempadan

d)

Penyebaran fitnah dan

hasutan.

Bidang perubatan
-

Peningkatan kes cetak rompak

perisian komputer

Tele-Sidang - kemudahan berhubung melalui teknologi

maklumat iaitu dengan menggunakan video.

c)

kerajaan.

Multimedia interaktif (penggunaan CD - pembelajaran

lebih menarik)

Keselamatan negara terancam

f) Satelit - Ramalan Cuaca dan memantau kebakaran hutan serta

jerebu melalui satelit.

75

E. PERBANDINGAN KEPENTINGAN SISTEM PERHUBUNGAN DI MALAYSIA DAN

KANADA:

Menyampaikan dan menerima berita pesanan dan maklumat dengan cepat dan
mudah
Mempercepatkan perhubungan antara penduduk antara negeri dengan negeri yang lain
Menghubungkan kawasan luar Bandar dengan Bandar
Menggalakkan perniagaan dan perdagangan tempatan dan antarabangsa

MALAYSIA

KANADA

Koridor Raya Multimedia

Diperkenalkan untuk
meningkat penggunaan
ICT untuk mencapai
visi Negara maju

Niagara International
Teleport (NIT)
Kegiatan
perdagangan
adalah berkaitan
dengan pengurusan
maklumat yang
didapati daripada
teknologi ICT
Merangkumi Bandar
Eric di Kanada
hinggga Buffalo di
Amerika Syarikat

Menara KL
Didirikan bagi memajukan
sistem perhubungan
penyiaran radio dan
televisyen di Malaysia
Fungsi sebagai menara
perhubungan dalam satu
sistem komunikasi yang
pantas
Tarikan pelancong
untuk menikmati
pemandangan KL dari
aras tinggi

Menara CN
Sebagai sistem
perhubungan radio
dan televisyen

Sekolah Bestari
Sekolah yang dilengkapi
dengan pelbagai
peralatan mulltimedia/
komputer yang terkini
Pengurusan sekolah
lebih cekap dan berkesan
Rangkaian sekolah
Global diperkenalkan
untuk menghubungi
dengan sekolah-sekolah
terpilih di seluruh dunia
melalui sistem elektronik

Grass Roots Twin

School
Kebudayaan dan
matapelajaran sains
diperluaskan
Penggunaan ICT
secara meluas

76

F. PETA BERKAITAN PENGANGKUTAN DI MALAYSIA:

PETA 1 : JARINGAN JALAN RAYA DI MALAYSIA

Bukit kayu Hitam

sandakan
Kota Kinabalu

Miri

Kuala Lumpur

1
Johor Bahru
Kuching

Sri Aman

7
PETUNJUK
1. Lebuh Raya Utara- Selatan
2. Lebuh Raya Kuala LumpurKarak
3. Lebuh Raya Timur- Barat

4. Lebuh Raya K.Krai-Gua

Musang-K.Lipis
5.Lebuh Raya Jerangau
6. Lebuh Raya Tun Razak

77

7. Lebuh Raya Pan- Borneo/

Lebuh raya Trans- Borneo
8. Lebh Raya Timur-Barat Sabah

PETA 2 JARINGAN LANDASAN KERETA API DI MALAYSIA

Padang Besar

Tumpat

Kitanabalu
Tenom

Kuala Lumpur

Gemas

Johor B aru h

PETA 3 PELABUHAN UTAMA DI MALAYSIA

Georgetown

Ku ntan

Pelabuhan
Klang

Pelabuhan Kontena
- Georgetown
- Pelabuhan Klang
- Tanjung Pelepas dan Pasir
Gudang
- Kuantan
- Kuching
- Bintulu
Pasir Gudang

Kuching
Pelabuhan Utama

Petunjuk

Tg. Pelepas

78

Kota Kinabalu

Sandakan

Tawau

PETA 4 JARINGAN PENGANGKUTAN UDARA

Lang k

awi
Kota
Kinabal

P ulau
Pinang

KL A
I
Petunjuk
Johor Bahru

Lapangan
Terbang
Antarabangsa

Kuching

79

TEMA 7: SUMBER
A : SUMBER-SUMBER UTAMA
SUMBER SEMULA JADI

BOLEH
DIPERBAHARUI

HUTAN
ANGIN
TANIH
SOLAR

S
U
M
B
E
R

TIDAK BOLEH
DIPERBAHARUI

LOGAM

BIJIH BESI
BIJIH
TIMAH

S
E
M
U
L
A

EMAS

BUKAN
LOGAM

BAHAN
BAKAR

J
A
D
I

KUPRUM

BUKAN BAHAN
BAKAR

PETROLEUM
GAS ASLI

PASIR

ARANG BATU

FOSFAT

KAOLIN
BATU KAPUR
BATU

80

Jenis Bukan Logam

Kepentingan
-mesin dan jentera
-piuter (bijih timah)
-kabel elektrik(kuprum)
-barang kemas(emas)
-barang aluminium
(bauksit)

Haiwan
Kepentingan
-mengimbangi ekosistem
-makanan
-bahan mentah
Tumbuhan
Kepentingan
-mengimbangi ekosistem
-makanan
-ubat-ubatan
-bahan binaan

Kepentingan
sebagai bahan
mentah:
-tanah liat dijadikan
batu bata

Tanih

Mineral

Hutan

Jenis Logam
Kepentingan
-bahan
api (petroleum,gas dan
arang batu)
-barang kemas dan
hiasan

JENIS-JENIS
SUMBER

Paya
Kepentingan
-sukan dan rekreasi
-pelancongan
-sumber kayu

Air
Kepentingan
sebagai kawasan
pertanian:
-tanih alluvium-padi
-tanih laterit-getah,kelapa
-sawit
-tanih gambut-nanas
-tanih pasir-kelapa

Sungai
Kepentingan
-kegunaan domestik
-sukan dan reakreasi
-pengangkutan
-kuasa hidroelektrik
-sumber protein

Suria

Kepentingan
-Tenaga Elektrik
-kilang
-kegunaan domestik
-kalkulator
-jam tangan
-telefon awam (ATUR)

Kepentingan
-Tenaga haba
mengeringkan pakaian

81

B : TABURAN PELBAGAI SUMBER

Peta 1: Sumber Petroleum dan Gas asli

Nota Tambahan
Kawasan yang berpotensi untuk penerokaan emas terletak di Mersing, Johor.

Longgokan kuprum di Mamut hampir kehabisan. Lombong di Mamut, Sabah ditutup pada tahun
1999.

Penggunaan tenaga di negara Malaysia pada masa depan bergantung tenaga alternatif seperti
tenaga suria dan tenaga sumber biomas.

82

Peta 2: Sumber Mineral Lain

Sumber
mineral
Petroleum

Gas asli
Kaolin
Bauksit
Emas

Batu kapur
Bijih timah

Arang batu
Kuprum
(Tembaga)

Kegunaan
Diguna untuk menghasilkan
petrol, paraffin, dan pelbagai
bahan kimia.
Digunakan sebagai bahan api dan
bahan mentah untuk baja urea
Digunakan untuk membuat
tembikar,seramik dan jubin
Digunakan untuk menghasilkan
aluminum
Digunakan untuk membuat
barang-barang kemas seperti
rantai, cincin dan lain-lain.
Digunakan untuk membuat simen
Digunakan untuk menyadur
tin,membuat piuter, pateri dan
bateri.
Bahan api dibakar untuk
menghasilkan haba
Digunakan untuk membuat wayar
pengalir elektrik

Lokasi/Taburan
Di luar pantai Terengganu, Sarawak dan Sabah
Di kawasan laut cetek,iaitu di kawasan Pentas Sunda

Di luar pantai Terengganu, Sarawak dan Sabah.

Di kawasan laut cetek, iaitu di kawasan Pentas Sunda.
Perak - Bidor dan Tapah
Johor - Machap, Ayer Hitam.
Teluk Ramunia, Johor
Bukit Gebung, Lundu-Sematan
Penjom, Kuala Lipis, Raub, Pahang
Bau, Sarawak
Rusila di Terengganu
Perak,Kelantan,Pahang, Perlis,Kedah
Sarawak
Timah aluvium dilombong di Lembah Kinta, Perak dan
Lembah Langat, Selangor.

Kapit dan Silantek, Sarawak.

Sabah
Bukit Jebong-Biawak,Kendai dan Bau di Sarawak.
Mamut di Sabah.

83

Peta 3: Sumber hutan

Sumber Hutan
1. Hutan Pantai
2. Hutan Paya Air Tawar
3. Hutan Hujan Tropika
4. Hutan Gunung
5. Hutan Paya Air Masin

Lokasi
Pantai Cahaya Bulan , Pantai Terengganu
Muara Endau- Rompin, Delta Rajang
Tengah Semenanjung, Pedalaman Sabah dan Sarawak
Banjaran gunung-Semenanjung , Sabah dan Sarawak
Muara Sg Bernam, Sg Labuh, Kuala Selangor, Larut Matang

84

Sumber Tenaga di Negara Malaysia

Sumber Tenaga

Kegunaan

Petroleum

Menjana tenaga elektrik (terma) seperti di Prai, Pulau Pinang, Pasir Gudang, Johor

Tar dan kosmetik

Bahan api untuk kenderaan, minyak tar dan alat solek

Bahan api domestik untuk memasak

Menjana kuasa elektrik seperti di Paka, Terengganu

Industri petrokimia

Industri baja urea

Menghasilkan elektrik hidro: dibekalkan ke kilang, rumah.

Empangan dijadikan tempat pelancongan, mengawal banjir

Memanaskan air dengan alat pemanasan air di rumah, restoran

Menyalakan rumah api di laut

Radar mengesan kelajuan kenderaan.dan lampu lintasan kereta api

Kalkulator dan jam tangan

Membekalkan elektrik

Menghasilkan tenaga elektrik (terma) seperti di Kapar, Klang.

Bahan mentah dan bahan bakar dalam industri besi dan keluli di Prai, Pulau Pinang

Gas Asli

Kuasa hidro elektrik

Suria
(daripada cahaya
matahari)

Arang batu

dan Teluk Kalung, Terengganu

Nuklear

Diperolehi daripada mineral uranium dan plutonium.

Digunakan dalam sektor perindustrian dan pembuatan barangan

Kawalan pencemaran alam sekitar dan agroindustri

Masih dalam penyelidikan oleh MINT, Bangi (Institut Penyelidikan Tenaga Nuklear
Malaysia)

Biomas/Biojism
(kayu api, najis
binatang, sisa sawit)

Digunakan dalam perubatan (contoh mengesan kanser)

Bahan bakar untuk kegunaan domestik (memasak)

Menghasilkan minyak diesel (minyak kelapa sawit) dan alkohol etil (drp sisa tebu)
digunakan sebagai bahan api untuk kenderaan

Banyak digunakan penduduk desa terutamanya di Kelantan &

Terengganu (industri batik)

Menghasilkan biogas seperti etanol & metana.

85

SUMBER TENAGA DI MALAYSIA.

Stesen Hidroelektrik

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Stesen kuasa elektrik terma

a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
m.

Temenggor
Bersia
Kenering
Chenderoh
Tembeling
Kenyir
Batang Ai
Pelagus
Bakun
Tenom Pangi

86

Gelugor
Perai
Pelabuhan Klang
Port Dickson
Johor Bahru
Pasir Gudang
Paka
Kuching
Sibu
Labuan
Kota Kinabalu
Sandakan
Tawau

SUMBER-SUMBER TENAGA DI NEGARA LAIN

Tenaga
Suria
-Jepun

Tenaga
Ombak
-Peranchis

Tenaga
Angin
-Belanda
Tenaga
Pasang Surut
-China

Tenaga
Biomas
-India
Tenaga
Geoterma
-Iceland

C : KEPENTINGAN PENEROKAAN PELBAGAI SUMBER

KEPENTINGAN PENEROKAAN PELBAGAI

SUMBER

Pendapatan
Negara
-cukai
-hasil eksport

Pembangunan
Infrastruktur
-pengangkutan
-bekalan air dan
elektrik
-telekomunikasi

Pembukaan
Kawasan
Baru
-tujuan untuk
pembangunan
dan
petempatan

Peluang pekerjaan

87

Bahan
Mentah
-sumber hutan
-sumber
mineral

D : KESAN PENEROKAAN SUMBER TERHADAP ALAM SEKITAR

1

Perubahan Pandang Darat

Fizikal

Kepupusan Sumber

Peningkatan Suhu Setempat

Banjir

Hakisan

Pencemaran

Bentuk muka bumi berubah kepada bentuk baru

seperti lombong, kolam dan tasik ekoran
perlombongan bijih timah
Wujudnya bandar baru seperti Kerteh (petroleum),
Sandakan (pembalakan) dan Kuala Lipis (emas ).
Berlakunya kekurangan rizab sumber negara
Habitat flora dan fauna musnah
Merosakan ekosistem sesebuah kawasan
Penebangan hutan tidak terkawal
Ini menyebabkan berlakunya peningkatan suhu antara
1C - 3C, di kawasan yang diterokai
Penebangan hutan menyebabkan berlakunya
pemendapan dasar sungai,sungai menjadi cetek
Sungai tidak dapat menampung kuantiti air yang
banyak maka berlakunya banjir
Perlombongan bijih timah dan penebangan hutan
mengakibatkan berlakunya hakisan
Struktur tanah menjadi longgar disebabkan oleh tiada
cengkaman daripada akar pokok.
Pencemaran air berlaku disebabkan tumpahan minyak
Pencemaran udara berlaku disebabkan perlombongan
kuari.

88

E : PENGURUSAN SUMBER

KEPENTINGAN PENGURUSAN SUMBER

Mengelakkan kepupusan sumber

Bekalan sumber yang ada adalah untuk generasi yang akan datang
Sumber hutan akan pupus jika berlaku penerokaan yang tidak terkaw al
Kepupusan sumber boleh menjejaskan pelbagai industri
Kini hutan hujan tropika tinggal 65% sahaja di Malaysia.

Menjamin bekalan sumber pada masa depan

Pertambanhan penduduk menyebabk an permintaan sumber meningkat. Bagi
menjamin sumber yang berterusan, mesti mengamalkan konsep
pembangunan lestari.

Keseimbangan ekosistem
Akan terjejas jika sumber tidak diuruskan dengan baik.
Komponen dalam ekosistem sentiasa berinteraksi melalu i rantaian makanan.
Apabila satu komponen terganggu , maka komponen lain akan terjejas.

89

PENGURUSAN SUMBER

Langkah Pengurusan

Pengurusan Sumber Air Di

Jepun

Pemeliharaan.
Peneban gan terpilih
Rawatan silvikultur
Pemeliharaan in situ
Taman Negara
Hutan Simpan

Penggunaan Air Semula

Jadi

Rawatan Semula Air Sisa

Industri / Domestik
Memajukan
ternologi rawa tan air

Menggalakkan
kaedah
pembent ungan

Pembaikan siste m
kawalan banjir

Penyahgarama n air
laut

Pemuliharaan
Ladang huta n
Penghutanan se mula
Tanaman tutup bumi
Pembenihan hidro

Penguat kuasaan Undangundang

Ak ta
Dasar Kerajaan

Pendidikan
Kemp en kesedaran
Pendidikan alam sekit ar

90

TEMA 8: KEGIATAN EKONOMI UTAMA

Sektor Primer

Perlombongan

Logam
Bukan logam

Pertanian

Tanaman makanan
Tanaman jualan
Kayu keras

Pembalakan

Sektor sekunder

Perikanan

Air Tawar
Pinggir Pantai
Laut Dalam
Akuakultur
Ikan Hiasan

Bukan berasaskan sumber

Elektrik
Elektronik
Automotif
Kayu
Getah
Kelapa sawit
Kimia
Makanan dan minuman

Berasaskan sumber

Sektor tertier

Pelancongan

Perdagangan

Ekologi
Pendidikan
Budaya dan warisan
Sukan dan rekreasi
MICE
Tema
Pertanian
Runcit
Borong
Antarabangsa

Pengangkutan

Darat
Udara
Air

Kewangan

Bank
Insurans
Saham
Komoditi
Pajak gadai

Pendidikan

Awam
Swasta

91

PERLOMBONGAN (SEKTOR PRIMER)

Bil.

Mineral

Kawasan lombong

Bahan Mentah (Industri)

1.

Petroleum & Gas

Asli Cecair

a) Terengganu
Tapis
Pulai,
Bekok
b) Sarawak
Baram
Lutong
Bayan
c) Sabah
Erb Barat
Tembungo
St. Joseph
(kawasan Pentas Sunda)

2.

Bijih Timah

3.

Arang batu

Bauksit

Kaolin

6.

Kuprum
(tembaga)

a) Perak
Lembah Kinta
b) Selangor
Dengkil
Kuala Langat
a) Sarawak
Bintulu
Merit Pila
Balingan
a) Johor
Teluk Ramunia
a) Perak

Bidor

Tapah
b) Johor
Machap
Air Hitam
a) Sabah
Mamut

Fosfat
Dari
kelawar
Emas

9.

Batu Kapur

10

Marmar

tahi

Petroleum

Minyak pelincir

Bahan Bakar Kenderaan

Gas Cecair Asli
Pollyethelene
Bahan Bakar Kenderaan
Industri Plastik
Industri Baja Urea (Bintulu)

Industri barang pewter

Industri saduran timah
Industri membuat pateri
Industri pancalogam

Sebagai Bahan Api

Industri membuat aluminium

Industri Jubin &

tembikar, menyalut
kertas, membuat cat & perubatan.

Industri membuat pancalogam

Membuat wayar pengalir elektrik

a) Sarawak
Gua Niah

Industri Baja

a) Sabah
Lahad Datu
b) Pahang
Raub
c) Terengganu
Rusila
a) Perak
b) Kelantan
c) Pahang
d) Perlis
e) Kedah
a) Pulau Langkawi
b) Perak (Ipoh)

Membuat barang-barang kemas

digunakan untuk menghasilkan simen

Industri Pembinaan

92

PERINDUSTRIAN (SEKTOR SEKUNDER)

1. Menyediakan peluang pekerjaan bagi penduduk Malaysia.
2. Perindustrian berkembang di Malaysia kerana terdapat banyak bahan mentah.
3. HICOM wujud bagi membangunkan industri berat.
4. Loji baja urea di Bintulu antara usaha sama antara petronas dengan negara-negara ASEAN.
5. Pusat-pusat Perindustrian yang utama:

Pusat

Industri

Petaling Jaya
Shah Alam

Makanan dan minuman, kain tekstil, bahan kimia, elektronik

,kejuteraan, memasang dan membuat kereta.

Perai

Mak Mandin

Getah, makanan dan minuman, kain, besi dan keluli, elektronik, bahan
kimia, kejuteraan

Bayan Lepas

Elektronik, kain tekstil

Butterworth

Kain, besi dan keluli, elektronik dan melebur bijih timah

Tasik dan Rawang

Simen

Johor Bahru

Tampoi

Kain, bahan kimia, kejuruteraan, makanan dan minuman memasang

kereta, dan membaiki kapal

Pasir gudang

Kuching

Memproses makanan

8.

Kota Kinabalu

Memproses makanan

Batu Berendam

elektronik

93

PERIKANAN (SEKTOR PRIMER)

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Ikan merupakan sumber protein yang utama bagi kebanyakan penduduk di Malaysia.
Kegiatan ini menyediakan peluang pekerjaan bagi penduduk di Malaysia . Kira-kira 98 000 orang penduduk
terlibat dalam kegiatan perikanan pada tahun 2000.
Kawasan perikanan utama ialah Laut China Selatan, Selat Melaka, Laut Sulu, dan Laut Andaman.
Penternakan ikan dijalankan untuk menambahkan bekalan ikan.
Penternakan air tawar di kolam buatan manusia, tepi sungai, tasik, dan bekas lombong.
Hasil tangkapan yang bertambah akan menambahkan pendapatan negara.
Kegiatan perikanan terbahagi kepada :
perikanan pinggir laut
perikanan laut dalam
perikanan air tawar
akuakultur

Perikanan Pinggir Pantai

Paling popular
utama di Malaysia

Melibat nelayan yang

paling banyak

dan

Perikanan Laut Dalam

Memerlukan modal yang besar dan
bot atau kapal besar.
Nelayan berada di laut beberapa
minggu atau minggu.

30 km dari pinggir
pantai

hasil tangkapan : ikan

kembung,
cencaru,
merah,
sembilang,
bawal,
sotong
dan
udang.

30 km hingga 332 km

Cara tangkapan : jala,

pancing, rawai, pukat
hanyut, dan pukat tarik.

Perikanan Air Tawar

Dijalankan secara sambilan oleh
petani
untuk menambahkan
sumber pendapatan dan sumber
makanan.

Di sungai, tasik, paya air tawar,

kolam, empangan, dan bekas
lombong.

Hasil tangkapan : ikan keli,

baung, kelah, patin, haruan, sepat,
puyu, dan tilapia

Dijalankan oleh nelayan secara

berkumpulan.

Hasil tangkapan: ikan tuna, tenggiri,

yu, cencaru, kurau, dan ikan merah.

Alat tangkapan : bubu, jala,

pancing, pompang, dan pukat.

Peralatan : alat radar, alat pengawet

dingin, dan pukat tunda dan pukat
harimau.

94

PENGANGKUTAN (SEKTOR TERTIER)

Jenis pengangkutan

Contoh

Peranan

1.

Pengangkutan Darat

Teksi, bas, lori, bas ekspres, kereta

api LRT, monorel, komuter dan ERL

Mengangkut penumpang dan barang

2.

Pengangkutan Laut

Kapal tangki, kapal kargo, kapal

kontena

Mengangkut barangan pukal dan cecair

3.

Pengangkutan Udara

Kapal terbang penumpang

Mengangkut penumpang

Kapal terbang kargo

Mengangkut barangan

PERTANIAN (SEKTOR PRIMER)

Tanaman

Padi sawah
(tanaman
makanan)

Kawasan penanaman
a) Dataran Kedah-Perlis
Jelapang
Padi
Malaysia

Faktor fizikal
Bentuk Muka
Bumi / Tanih
Tanah pamah
Aluvium
lanar

b) Dataran Kelantan

Getah
+
kelapa sawit
(tanaman jualan)

c) Dataran
Perak

Kerian,

d) Tanjung
Selangor.

Karang,

a)

b)

c)

Tenggara Johor
Kluang, Batu Pahat
Segamat, Kota Tinggi
Labis, Yong Peng
Kulai, Layang-layang
Selatan Kelantan
Gua Musang
Tenggara Pahang
Segitiga Jengka

Tanah beralun
Laterit
Saliran baik

Faktor kemanusiaan
Governan
MADA
Rancangan
Pengairan Muda
KADA
Rancangan
Pengairan Kemubu
(padi ditanam 2 kali setahun)
Bank Pertanian
- Pinjaman
Modal
Dasar Pertanian Negara
LPN - Lembaga Padi & Beras
Negara
RISDA
( Lembaga Kemajuan Getah
Malaysia)
RRIM (Institut Penyelidikan
Getah Malaysia)
MARDEC
(Perbadanan Kemajuan Getah
Malaysia)
MPOB
(Lembaga
Minyak
Sawit
Malaysia)
PORIM
(Institut Penyelidikan Minyak
kelapa Sawit Malaysia)

95

Nanas

Kelapa

a) Johor
Pekan Nanas
Simpang Renggam
Batu Pahat
Yong Peng
b) Perak
Teluk Intan
a) Perak
Bayan Datoh
b) Sabah
Kudat
Sipitang

Lada hitam

Sagu
Bunga-bungaan
Sayur-sayuran
hawa sederhana
Teh

Tembakau

Koko

Kopi

Tebu

a) Sarawak
Kuching
Sri Aman
Sibu
Sarikei
a) Sarawak
Oya & Mukah
a) Pahang
Tanah Tinggi Cameron
b) Sabah
Kundasang
a) Pahang
Tanah Tinggi Cameron
Bukit Rotan
b) Johor
Kahang
a) Kelantan
Bachok
b) Terengganu
Besut
a) Terengganu
Jerangau
b) Pahang
Raub
c) Sabah
Semporna
Lahad Datu
Sandakan
a) Johor
Rengit
b) Selangor
Kuala Langat
Kuala Selangor
a) Perlis
Chuping
b) Kedah
Padang Terap

Tanih Gambut
Sistem Saliran
baik

Pinggir laut
Tanih
Beris
(tanah liat +
pasir)

LPNTN
Lembaga Perusahaan Nanas
FAMA
Pasaran pertanian tempatan
MATRADE
Pasaran antarabangsa
MARDI, MADA
Penyelidikan baka bermutu

Tanah beralun
Sistem saliran
baik

Industri Tepung Sagu

Tanah Tinggi

Tanah Tinggi

Tanah Rendah
- tanah Beris (tanah
liat + pasir)
Industri Minuman Ringan Coklat
Tanah laterit

Tanah rendah
Tanih gambut

96

PEMBALAKAN - INDUSTRI PRIMER

PEMBALAKAN ( INDUSTRI PREMIER )

Kepentingan

Sumber eksport
Sumber bahan mentah
Sumber pendapatan Negara
Mewujudkan peluang pekerjaan

Bahan api
Bahan binaan
Membuat kereta
Bahan pencelup

Hasil Hutan Hujan Tropika

Meranti
Cengal
Keruing
Jelutong

* Kempas
* Seraya putih
* Merbau

Diproses dalam bentuk

Papan lapis
Kayu gergaji
Kayu balak
Perabot
Membina kapal

Dieksport ke
Jepun
Taiwan
Singapura
Korea - Selatan

97

B. FAKTOR-FAKTOR MEMPENGARUHI KEGIATAN EKONOMI

Faktor Fizikal

Bentuk muka bumi

Tanah tinggi :
sayur-sayuran
Tanah beralun:
kelapa sawit,
getah
Tanah pamah
sawah padi
Pinggir laut :
kelapa
Pulau :
pelancongan

Tanih

Iklim

Aluvium:
tanaman padi
Laterit: Kelapa
sawit, getah
Gambut :
nanas
Tanah beris :
kelapa
Seragam
sepanjang tahun

Bahan Mentah

Kelapa sawit :
Minyak masak
Getah :
Sarung tangan
Petroleum:
minyak pelincir
Gas asli cecair
polythelene
Kaolin :: jubin
Batu kapur :
Simen
Bijih timah :
pewter
Kayu balak :
venir
Ikan :
keropok

98

C. SUMBANGAN KEGIATAN EKONOMI TERHADAP PEMBANGUNAN NEGARA

Sumbangan kegiatan ekonomi pembangunan negara

Meningkatkan
infrastruktur

Meningkatkan
pendapatan negara
Melalui tukaran
wang asing

Menyediakan
peluang
pekerjaan

Dari segi pengangkutan

Pembandaran

Aktiviti pencetus:
Perlombongan
Pertanian
Pendidikan
Perindustrian
Perikanan
Pelancongan
pengangkutan

Pekerja mahir dan tidak

tidak mahir

Meningkatkan
taraf hidup

Melalui peningkatan:
Kuasa beli
Keperluan asas
Kemudahan moden
Rawatan kesihatan

Untuk mencapai:
Keselesaan
Keceriaan
kesejahteraan

Pengurangan import

Pemindahan
teknologi

Melalui:
Latihan
pekerja
Latihan
sambil
R&D
Usahasama
dengan
pakar asing

Melalui:
Peningkatan
pengeluaran barangan
modal tempatan dan
barangan perantaraan
Pengeluaran input
tempatan
Galakan sumbangan
sektor kecil makanan

99

D.

KESAN KEGIATAN EKONOMI TERHADAP ALAM SEKITAR

Pulau Haba

Penipisan Lapisan Ozon

Merupakan fenomena
peningkatan suhu dalam bandar

Hujan Asid
Akibat pencampuran wap air
dengan gas-gas pencemar

Akibat pembebasan CFC ke

atmosfera

Kesan kegiatan
ekonomi terhadap Alam

Pencemaran
Udara, air, tanih

Kepupusan Sumber
Fauna, flora, dan mineral

Kesan Rumah Hijau

Perubahan Pandang

Gas rumah hijau

dibebaskan ke udara dan
memerangkap haba bumi

Darat (Landskap)
Landskap asal berubah
menjadi pandangan darat
budaya

100

(i)

LANGKAH MENGURANGKAN KESAN KEGIATAN EKONOMI TERHADAP ALAM SEKITAR DI MALAYSIA

Langkah-langkah Mengurangkan Kesan Kegiatan

Ekonomi terhadap Alam Sekitar
di Negara
Malaysia

Pengunaan Tenaga
Mesra Alam
Agensi : Jabatan Alam
Sekitar
Melalui akta: contoh,
Akta Kualiti Alam
Sekeliling 1974
Melalui peraturan:
contoh, Peraturan
Alam Sekitar (Sisa
Buangan Industri
1979)
Penanaman semula di
luar hutan

Pendidikan
Alam
Sekitar
Peringkat
sekolah
Peringkat
pengajian
tinggi

Penyelidikan dan
pembangunan
Menggunakan
teknologi mesra
alam

Penghutanan
Semula
Penanaman
semula di
kawasan hutan
Penanaman
semula di luar
hutan
Penggunaan Tenaga

Kempen
Anjuran :
Jabatan Alam
Sekitar, sekolah,
IPT, NGO
Saluran kempen:
media massa,
poster, papan
kenyataan,
laman web

Mesra Alam
Menggunakan sumber
alternatif untuk
mendapatkan tenaga.
Contoh : biojisim dan
suria

101

E.

( ii )

LANGKAH MENGURANGKAN KESAN KEGIATAN EKONOMI TERHADAP ALAM SEKITAR DI NEGARA

LUAR

Langkah-langkah Mengurangkan Kesan

Kegiatan Ekonomi terhadap Alam Sekitar

Kitar semula

Jerman
Ordinan pembungkusan
Program Duales Systems
Deutchland GmBH

Taiwan
Garis Panduan Kitar Semula
Akta pelupusan Sisa
program 4-Dalam-1

Denmark
Program Waste 21
Undang-undang
Affaldsbekendtgoerelsen
1999
Program Cukai Sisa
Program Cukai Hijau
Program pengembalian
Deposit
Program Subsidi Sisa

Rawat semula air

Jepun
Air sisa yang dirawat
digunakan untuk siraman

China
Rawat air sisa industri

Singapura
NEWater

102

F.

KEPENTINGAN KERJASAMA EKONOMI ANTARABANGSA.

Kerjasama Antarabangsa

Bentuk Kerjasama Antarabangsa

Kepentingan Kerjasama Antarabangsa

Kerjasama dua hala

Kerjasama pelbagai hala
Kerjasama serantau
Kerjasama kumpulan negara
Kerjasama sedunia
Segi tiga pertumbuhan

Buruh
Mendapatkan
buruh asing

Hubungan
Perdagangan
Melalui :
Pejabat
kedutaan
MITI
MATRADE

Pelabuhan
Bentuk
pelabuhan
terus

Bahan mentah
Import bahan mentah
- bahan mentah
industri berasaskan
sumber
- bahan mentah
industri bukan
berasaskan sumber
- bahan mentah untuk
minuman
- petroleum

Pasaran
Perdagangan
dua hala

Pemindahan teknologi
Pembelian terus
barangan modal
Pembelian ekuiti
Peraturan paten dan
tanda dagangan
Perjanjian pelesenan
Pembelian terus
barangan modal
Aliran sumber manusia

103