T.C.

MLL ETM BAKANLII

METAL TEKNOLOJS

YATAYDA KALIN PARALARIN

KAYNAI
521MMI057

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. Yatayda V Kayna Yapmak ................................................................................................ 3
1.1.Kaynak Az .................................................................................................................... 3
1.2. Kaynak Az eitleri ve Sembolleri ............................................................................. 5
1.3. Kaynak Az Ama Aralar........................................................................................... 8
1.3.1. Oksijenle Kesme ....................................................................................................... 8
1.3.2. Hava ve El Keskileri ................................................................................................. 9
1.3.3. Zmpara Ta ............................................................................................................. 9
1.3.4. zel Kaynak Az Ama Makineleri ...................................................................... 10
1.4. Kaynakta Biim Deiiklikleri ..................................................................................... 11
1.4.1. Kaynan Yapm Srasnda Alnacak nlemler ..................................................... 14
1.4.2. Kaynak Sonras Biim Deiiklikleri ...................................................................... 15
1.5. Yatayda V Kayna ....................................................................................................... 17
1.5.1.VKaynak Az Standart l ve Alar .................................................................. 17
1.5.2. VBirletirmenin Uyguland Birletirme eitleri ................................................ 17
1.5.3. Kk Dikiinin Gerei ve nemi .............................................................................. 18
1.5.4. Paralar VBirletirme Kaynan Yapacak ekilde Puntalama ............................. 18
1.5.5.Ark Boyunu, Elektrot Asn ve lerleme Hzn Ayarlayarak Kk Dikiini ekme
........................................................................................................................................... 19
1.5.6.VKaynanda Kaynak Ek Yerlerinin Doldurulmas................................................. 22
1.5.7. Her Dikiten Sonra Gerekli Temizlii Yapma ........................................................ 23
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 24
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 29
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 32
2.Yatayda K Kayna Yapmak ............................................................................................... 32
2.1.K Kaynak Az Standart l ve Alar ..................................................................... 32
2.2.K Birletirmenin Uyguland Birletirme eitleri ...................................................... 33
2.3- Paralar K Birletirme Kaynan Yapacak ekilde Puntalama .................................. 33
2.4- Ark Boyunu, Elektrot Asn ve lerleme Hzn Ayarlayarak Kk Dikiini ekme .. 34
2.5- K Kaynanda Kaynak Ek Yerinin Doldurulmas ....................................................... 34
2.6-Her Dikiten Sonra Gerekli Temizlii Yapma .............................................................. 35
2.7- X ve J Kayna ............................................................................................................. 35
2.8.Kaynak Hatalarn Kontrol Etme ................................................................................... 36
2.8.1.Kaynakta Oluan Hatalar ......................................................................................... 38
2.8.2. Kaynaklarn Gzle ve Mekaniksel Kontrol ........................................................... 44
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 48
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 53
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 55
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 64
KAYNAKA ......................................................................................................................... 66

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

521MMI057
Metal Teknolojisi
Kaynaklk / Kaynak
Metal Dorama / Metal Doramaclk
elik Konstrksiyon / elik Yaplandrmaclk
Yatayda Kaln Paralarn Kayna
Bu modl yatay konumda kaln paralarn kaynan kapsayan bilgilerin kazandrld bir renme materyalidir.
40/24
Elektrik ark kayna ile yatay konumda kaln paralarn
kaynan yapmak
Genel Ama
Gerekli ortam ve ekipman salandnda yatay konumda kaln paralarn birletirme kaynan yapabileceksiniz.
Amalar
1. TS EN SO 9692-1e uygun olarak kaln paralara V
Kaynak az aarak yatay pozisyonda kk diki ve dier dikilerin kaynan yapabileceksiniz.
2. TS EN SO 9692-1e uygun olarak kaln paralara K
Kaynak az aarak yatay pozisyonda kk diki ve dier dikilerin kaynan yapabileceksiniz.
3. TS EN SO 9692-1,TS 563EN 499a uygun olarak
kaynak hatalarn kontrol edebileceksiniz.
Ortam:Snf, kaynak atlyesi
Donanm:Kaynak makinesi, kaynak yardmc elamanlar,
elektrot ee, zmpara ta, yumuak elik
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden
sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli
test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Bu modl, yatayda kaln paralarn kaynanda kullanlan eitli arkkayna yntemlerinin incelenmesi ve bu yntemler srasndakullanlan kaynak azlarnn doru olarak seilmesi iingerekli olan bilgilerin verilmesi amacyla hazrlanmtr.
Her bakmdan uygun ve salkl bir kaynak balantsnn sadeceuygun bir kaynak az
seimi ile gerekletirilemeyecei unutulmamaldr. Kaynatlan gerecin tr, ortamdan
kaynaklananalma artlar, para kalnl, kaynak parametreleri ve tasarmdan kaynaklanan balantnn ekline bal olarak kaynakileminden nce ya da sonra herhangi bir sl
ilem uygulanpuygulanmayaca konularnda gerekli olan almalar mutlakayaplmaldr.
Modlde bu konulara da ksaca deinilmitir.
Bu modl, konuya yeni balayanlarn yararlanabilecei bir klavuz nitelii tamaktadr. Modlden kaynak ile ilgilenen ve kaynak konusunda belirli bir bilgidzeyine sahip teknik elemanlar da yararlanabilir.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Bu retim faaliyeti sonunda uygun atlye ortam salandndaTS EN SO 9692-1e
uygun olarak kaln paralara V Kaynak az aarak yatay pozisyonda kk
diki ve dier dikilerin kaynan yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Metal Teknolojisi meslek alannn kaynak yapan iletmelerinde, yatayda kaln paralarn kaynanda kullanlan ara, gere, takm, makine ve cihazlarn neler olduunu
ve kaynaa hazrlan aamalarn aratrarak bir rapor hlinde hazrlaynz.

Kaynak yapmndaki ilem basamaklarn rapor olarak hazrlaynz ve yaptnz almay snfta sununuz.

1. YATAYDA V KAYNAI YAPMAK

1.1.Kaynak Az
Kaynaa hazrlk almalar iki noktada dmlenir: Kaynak yerinin temizlenmesi ve
Kaynak aznn almas.
Kaynak yerlerinin kaynak ncesi ve sonras temizlii ou zaman kaynan en nemli
ilemlerinden biridir. Bunun iin diren kaynanda olduu gibi kimyasal ya da elektrik ark
kaynanda olduu gibi mekaniksel yntemler kullanlr. Dier yandan kaln paralarn kaynak eklerinin istenen salamlkta olabilmesi iin birleecekkenarlara kaynak az alr.

Kaynak az amann gerei ve nemi

Elektrik ark kayna ile yaplan birletirmelerde aranlan n koul, birletirmenin istenilen dzeyde salam olmasdr. Bir kaynak dikiinin salamln belirleyen belli deerler
vardr. Kaynak metalinin yani kaynak dikiinin i parasyla ayn zellikte olmas ilk olarak
saylabilecek deer olarak karmza kar. Bu elektrot seimiyle salanr. Bir dier aranan
zellik birlemenin derinlii olarak gsterilmektedir. Derinlikten amalanan, dikiin i par-

asna ne oranda iledii olarak tanmlanabilir. Bu deer de kaynak esnasnda scakln

arttrlmasyla bir blme kadar salanabilir. Arkn meydana getirdii scaklk, diki metalinin derinliinin istenilen dzeyde olmasn salar. Bilgi ve beceriye sahip eitimli bir kaynak, 1,5 mm kalnlndaki elik saclar elektrik ark kaynayla birletirebilir. Dier yandan iki tarafnda kaynatlmas kaydyla 8 mm kalnla kadar elik saclar kaynak az almadan birletirilebilir.
zellikle kaln paralarda ise diki metalinin derinlere kadar ileyip salam bir birletirme yapmas kaynak akmnn ve elektrot apnn deitirilmesiyle gerekletirilemez. Bunlara ek olarak kaynakl birletirilme yaplacak yerlerin kesitlerinin inceltilmesi yoluna gidilir.
Kaynak ekilecek alan kesitinde oluturulan bu deiiklikler, kaynak az olarak adlandrlmaktadr. Kaynak az almasnda temel neden, kaynak balantsnn kesit boyuna gereken
derinlikte ileyebilmesi olarak belirlenmektedir. Buradan yola karak 8 mmden daha kaln
i paralarnda, kaynak metalinin derinlere kadar ilenmesi isteniyorsa kaynak az ama
zorunluluu vardr.

izim 1.1:Kaynak az almadan yaplan kt ek kaynakl biletirme (stte), V kaynak az

(altta)

Hazrlama kolayl asndan uygulamalarda ou kez, V kaynak az tercih edilir. V

kaynak aznn hazrlama kolaylnn nedeni,oksi-gaz ile kesmeden yararlanlmasdr. Ayrca aln kayna yaplacak birletirmelerde, U ve J azlar tek ya da iki tarafl olarak uygulanabilir. Bu tr kaynak azlarnn hazrlanmas daha fazla zaman ve iilik gerektirdii iin
kaynak maliyetini olumsuz ynden etkiler.
parasnn her iki yznde de kaynak ilemi gerekletirilecek ve para kalnl 10
mmden fazla ise ift tarafl kaynak az almaldr. Bunlar ift V, ift U ya da ift J kaynak
azlarndan biri olabilir.
Her eye ramen unutulmamaldr ki ift tarafl kaynak aznn kurallara uygun olarak
hazrlanmas, i parasnda arplmalar engelledii gibi daha az kaynak metali dolaysyla
da daha az elektrot tketimini salayacaktr. Bu iki ana sebebin yannda ift tarafl kaynak
azlar, i gerilmelerin azaltlmasnda etkin rol oynarlar.
Kaynak azlarnn genel biimleri eitli standartlarla belirlenmitir. lkemizde bu
tr standartlar da dzenleyen TSE Kurumu, TS 3473 sayl standardyla kaynak azlarnn
nasl olmas gerektiini belirlemitir. Buna gre kaynak az trleri aadaki tablodan seilebilir.

izim 1.2:ift tarafl alm V kaynak az (stte), tek tarafl U kaynak az (altta)

Kaynak
Yapl

h (mm)

C (mm)

b (mm)

, ()

S (mm)

Sembol

Kaynak
Az

1.2. Kaynak Az eitleri ve Sembolleri

2 (iinde)e
kadar

Bir
taraftan

4 (iinde)e
kadar

Bir
taraftan

4 (iinde)e
kadar

Tablo 1.1.Elektrik ark kaynanda kullanlan kaynak azlarna ait veriler

Bir
taraftan

h(mm)

Kaynak
Yapl

C (mm)

0-3

b(mm)

,()

Sembol

Kaynak
Az

S (mm)

60

3-40

Bir taraftan ya da
iki taraftan

16dan
byk

5-15

6-10

10dan
byk

60

0-3

2-4

10dan
byk

60

0-4

2-6

10dan
byk

160
260

0-3

2/3

ki taraftan

12den
byk

0-3

Bir ya da
iki taraftan

12den
byk

60
8

0-3

Bir taraftan

Bir taraftan

ki
tarafl

ki taraftan

S (mm)

,()

b(mm)

C (mm)

h(mm)

Kaynak
Yapl

Sembol

Kaynak
Az

10dan
byk

60

0-3

s/2

ki taraftan

0-3

5/2

ki taraftan

30dan
byk

30-40

40-60

0-4

Bir taraftan ya da
iki taraftan

16dan
byk

15-30

60-10

ki taraftan

10dan
byk

40-60

0-3

3/2

ki taraftan

Bir taraftan ya da
iki taraftan

16dan
byk

10-20

0-3

1.3. Kaynak Az Ama Aralar

1.3.1. Oksijenle Kesme
Baz snrlamalar getirilmi metaller dnda,kaynak uygulanacak birok para oksijen
ile kesilebilir ve kaynak az alr. Oksijenle kesilme srasnda, byk oranda oksijen kullanlmas ve olduka fazla oranda para scaklnn artmas, bu yntemin uygulanmasnda
baz metallere snrlama getirmitir. rnein paslanmaz eliklerin ve pirin tr gerelerin
oksijen ile kesilmesi nerilmez. Bu adan her gere yakarak kesmeye uygun deildir. Bir
gerecin yakarak kesmeye uygun olabilmesi iin aadaki zellikleri tamas beklenir:

Gere, oksijen akm ierisinde yanma zelliine sahip olmaldr.

Yanma iin yanmaya balama scakl ergime derecesinden dk olmaldr.
Oksit tabakasnn ergime noktas, metalin ergime noktasndan dk olmaldr.
Yanma sonucu oluan cruf akc olmaldr.
Metalin s iletkenlii dk olmaldr.

Sralananlar dikkate alndndaalamsz, dk alaml elikler ile elik dkmlerin

yakarak kesmeye yani oksijen ile kesmeye uygun olduu anlalr. zellikle V kaynak aznn bu malzemelere uygulanmas, malzemelerin gerekli boyutlarda kesilmesine ve uygun
kaynak az almasna olanak tanr.

Fotoraf 1.1:Oksijenle kesme

Oksijenle kesmenin temel prensibi oksijen gaznn gereler zerindeki yakc etkisinden yararlanarak paralara ayrlmas olarak tanmlanabilir. Paralar yakarak kestii iin de
yakarak kesme yapan aralar iinde deerlendirilir. Bunun gereklemesi iin oksi-gaz kaynak donanmda fle deiiklii ile sonu alnabildii gibi zel olarak retilmi kesme makinelerinden de yararlanmak mmkndr. Her ikisininde alma prensibi ayndr. Sistemlerde

yakc gaz olarak oksijen, yanc gaz olarak asetilen, propan ya da LPG kullanlmaktadr.
Yanc gaz trleri deiebilmesine ramen yakc gazn deimemesi ilemin oksijenle kesme olarak anlmasna neden olmaktadr.
Yakarak kesmeye uygun elikler, yanmaya balama scakl olan yaklak 1100C scakla karld takdirde, saf oksijenle temas ederse yanar. Bu ilem s ve cruf oluturur.
Kaynak aznn almas iin elik gereler yanmaya balama scaklna kadar stlr. Oksigaz kesme fleleri ya da makinelerinde bulunan mekanizmalar ile yanma scaklna getirilen i parasna, daha sonra saf oksijen gnderilir. Bylece i paras cruflar oluturularak
kesilmi olur.

1.3.2. Hava ve El Keskileri

Kaynak az alrken hangi aracn kullanlaca metalin zellikleriyle balantldr.
elik trlerinin bazlarna dier yntemlerle kaynak az almas nerilmez. zellikle yakarak ve ergiterek kesme yapan aralarn ortaya kard s, nemli biim deiikliklerine yol
aabilir. Bu gibi durumlarda ilem srasnda s olumayacak aralar kullanlmas gereklidir.
Keskiler, s oluumu istenmeyen i paralarnn kaynak azlarnn almasnda kullanlr.
Keskiler ister pnmatik yani haval olsun isterse el keskisi olsun i paras zerinden
tala kaldrlarak biimlendirilmesini salar. Bu adan dier kaynak az ama uygulamalarn ekonomik ya da yetersiz kald durumlarda kullanlmaktadr. Genel olarak kesitleri kk paralarn hemen hemen her atlyede bulunan keskiler araclyla kaynak azlarnn
almas, dier yntemlerin ilk kurulu maliyetleri gz nne alnarak tercih edilebilir.

1.3.3. Zmpara Ta
Zmpara talar da, keski trleri gibi talal kaynak az aan makineler olarak karmza kmaktadr. Tm metal ileri atlyelerinde bulunuyor olmalar, ksa srede sonulanmas ve ek bir yatrm gerektirmeyen ilerde kullanlmasna olanak vermektedir. Kaynak
az amada kullanlan zmpara talarnn kaba taneli olmalar gerekir. Bu tr talar, kaynak
az ama ileminin ksa srede sonulanmasna yardmc olacaktr.

Fotoraf 1.2:Seyyar zmpara ile kaynak az ama

1.3.4. zel Kaynak Az Ama Makineleri

Oksijenle kesmeye uygun olmayan gerelerin olduu bilinmektedir. Oksijenle kesme
uygulanamayan gerelere, zel kaynak az ama yntemleri uygulanr. Bunlar yakarak
kesme ile ayn amalar tamasna ramen temelde farkl prensiplere sahiptir. Bir gerece
ergitilerek kesme ilemi uygulanacak ise en uygun yntem ya plazma ile ya da karbon arkyla kesme olacaktr. Her iki yntemde metalin ergimesine yol atndan, yakarak kesmenin
sakncalarn ortadan kaldrmas bakmndan nem tar.
Plazma ile kesme ya da kaynak az ama: Azot, azot-hidrojen ve argon-hidrojen
karm olabilen plazma gaz suyla soutulan kesici lle iinden hzla geer. Tungsten elektrot ve i paras arasnda yanan ark, plazma gazn 30.000C scakla kadar starak plazma
hzmesi oluturur. Plazma hzmesi boyunca i paras eritilerek dar pskrtlr. Plazma
kesicisiyle yakarak kesilmesi mmkn olmayan metallerde kaynak az ama ve ekil vererek kesme ilemleri gerekletirilebilir.
Karbon arkyla kesme ya da kaynak az ama: Ergiterek kesme ilemlerinden biridir. Yakarak kesmeye ya da kaynak az amaya uygun olmayan metaller bu yntem ile
ilenebilir. Sistemin iki nemli ksm vardr. Bunlardan biri ergime ortamnn olumasn
salayan karbon elektrot,ikincisi ise basnl hava sistemidir.

Fotoraf 1.3:Borulara kaynak az ama makinesi

Ark oluturan elektrot, parann yzeyinin ergimesini salarken, basnl hava bu

erimi metalin dar pskrtlmesini salar. Kesme ilemi dnda, rendeleme ad da verilen
oyuk ama ilemlerinde kullanlr.
Plazma ve karbon arkyla kesme dnda, talal retim yapabilen freze, torna ve vargel
trndeki tesviye makineleri de kaynak az ama ileminde kullanlmaktadr. zellikle
alminyum gibi metallerin kaln kesitli olanlar, uygun donanm olan atlyelerde bu tr makineler araclyla ilenebilir.

10

izim1.3:Metalik bir ubuun serbest hlde snma ve souma sonucu boyut deiimi

1.4. Kaynakta Biim Deiiklikleri

Bir metalik ubuk nce stlp sonra da ilk balangtaki scaklna kadar soutulursa
dzgn birserbest uzama ve kendini ekme oluturur.Uzama ve kendini ekme miktarlar
ayndr. Bu fiziksel kural,yalnz hacim bakmndan serbest hareket edebilen ve dzenli stlp souyan paralar iin geerlidir. Dier taraftan byle bir ideal durum kaynak srasnda
sz konusu olmadndan kendini ekme vebzlme problemleri ortaya kar.
(L) boyundaki bir metalik ubuk stldktan sonra (L1) boyuna, souma srasndada
onu bu durumda tutacak bir zorlama yoksa souma sonucunda ubuk eski boyuna dner (bk.
izim 1.3).

izim1.4:Uzamas snrlandrlm metalik bir ubukta snma ve souma sonucunda ylma

biiminde boyut deiimi

11

(L) boyundaki metalik ubuun stlmas srasnda uzamas snrlandrlrsa ubukta

basmazorlamalar oluur ve zorlama da akma snrn at anda ylma meydana gelir, yani
ubuun kesitibyr ve boyu da souduu zaman ksalr (bk. izim 1.4).
(L) boyunda sabitletirilmi (ankastre) bir metalsel ubuk stldnda genleemediinden ubuktabasma zorlamalar oluur ve zorlama da akma snrn at anda ylma
meydana gelir yaniubuun kesiti byr. Souma srasnda ubuk sabitletirilmi olduundan bzlemez, bu nedenleubukta ekme gerilmeleri oluur, bu gerilmeler akma snrn
atnda malzemenin en zayf blgesindeakarak bir bzlme oluturur. Gevrek malzemelerde ise para ekil deitiremediindenkrlr.
Kaynak uygulamalarnda karlalan ortak sorunlardan en nemlisi kendini ekme
vearplmalardr. Bir kaynakl yapda kendini ekme ve arplmalar, kaynak esnasndaki
snma ve soumasrelerinde, eitli scaklk derecelerine kadar snm kaynak blgesinin,
genleme ve bzlmesi sonucu ortaya kar. Ayn malzeme ve ayn konstrksiyonhlinde bu
olayn etkinliiuygulanan zgl s girdisi ve kaynak blgesinin geniliine bal olarak deiir. Biim deiikliklerikaynakl yapnn;

Biim deitirmeye kar gsterdii diren,

Ktlesi,
Malzemenin akma snr,
Elastiktikmodl,
Isl genleme katsays,
Isliletkenlik katsays,
Ergime scakl,
zgl s girdisi,
Kaynak blgesinin boyutlar,
Yaps,
Kaynak blgesiarasndaki scaklk fark,
Scaklk fonksiyonu olarak deien ok eitlifaktrlerin etkisindedir.

Tm bunlar ekme ve arplmalarn nceden hassas bir biimdehesaplanmasn olanaksz klar.Bu bakmdan bu konuda literatrde var olan eitli bantlar ileuygulamada
edinilmi deneyimlerden yararlanmak daha gereki sonular vermektedir.

12

izim 1.5: Kaynakta meydana gelen biim deiiklikleri

Kendini ekme ve arplmalarn derecesini etkileyen faktrlerden bazlar ve bunlarn

etkinlikleri aadaaklanmtr:
Kaynakl yapnn biim deitirmeye kar gsterdii diren
Kaynak sonucu oluan gerilmelerin ortaya kard kuvvetler, yapnn biim deitirmeye kar gsterdii dirence balolarak bir takm arplma ve kendini ekmeler ile kendini belli eder. arplmaya ve ekil deitirmeye kargelen diren derecesi yapnn biimine
bal olduu gibi zellikle ince sac ilerde kaynakesnasnda parann balanma ekliyle de
ilgilidir. Kolaylkla burkulabilen dier bir deyimle herhangi birdorultuda burkulma dayanm zayf yapsal diren dereceleri de dktr. Uygulamada bubakmdan ince sac yaplara
burkulma dayanmn ykseltecek destek ve takviyeler konulur.
Ktlesi
Kaynakl yapnn ktlesi artka biim deitirmeye kar gsterdii diren artar.
Akma snr
Malzemenin akmas ykseldike kaynaklyapnn ekil deitirmeye ve
arplmayaynelik i gerilmelerinin iddeti artar. Akma snr dk malzemelerde, malzeme
akarak bu i gerilmelerin iddetini azalttndan arplma olasl da zayflar.
Elastiklik modl
Elastiktik modl, malzemenin biim deitirmeye kar gsterdii direncin bir lsdr. Daha nce de belirtilmi olduu gibi direncin artmas arplma olaslnn da azalmasna neden olur.

13

Isl genleme katsays

Isl genleme katsays, malzemenin 1C scaklk farknda boyutlarndaki deimeyi
belirtenmalzemeye ait bir zeliktir. Az miktardaki alam elementlerinin etkisi hissedilebilir
bir iddette deildir. Islgenleme katsays malzemelerde scakln bir fonksiyonudur; el
kitaplarnda verilen deerler oda scaklkoullarndadr. Isl genleme katsaysnn bymesi, kaynaktan sonra ekme ve arplmalarn artmasnaneden olur. Isl genleme katsays
sfr olan ve sv hlden kat hle geerken de hibir hacim deiikliigstermeyen hayali bir
malzeme, kaynak ilemi sonras hibir kendini ekme ve arplmagstermeyecektir.
Isl iletkenlik katsays
Isl iletkenlik katsays kldke kaynak yerine uygulanan s enerjisinin yaylma
hz da azalr. Buekilde kaynak blgesi ile yapnn kalan ksm arasndaki blgesel scaklk
fark ykselir, bu olay daparada kendini ekme ve arplmalarn iddetlenmesine neden
olur.
Kaynak metalinin ergime scakl
Kaynak blgesi ile yapnn tm arasndaki scaklk fark arttka, oluan gerilmeler
deiddetlenir. Kaynak blgesinin scakl kaynak metalinin erime scakl ile snrl olduundan, erime scaklykseldike kendini ekme ve arplma olasl da artar.
Kaynak hz
Kaynak hz deyimi ile kaynakta arkn ilerleme hz belirtilir. Ayn ark gcnde kaynak hz ykselirseparaya uygulanan zgl s girdisi ve tavlanan blgenin darl nedeniyle
de kendini ekme miktarazalr.

1.4.1. Kaynan Yapm Srasnda Alnacak nlemler

Kaynakl birletirmelerin belli oranlara kadar alnacak nlemler ile biim deitirmelerden olumsuz etkilenmesi nlenebilir. Kaynak yapmnda paralarda meydana gelen biim
deiikliklerine kar alnacak nlemler, parann tasarlanmas ve kaynan yaplmas esnasnda olmak zere iki ana grup ierisinde ele alnr.

Parann tasarlanmas srasnda alnacak nlemler

Kaynak tekniine uygun bir tasarm yaplmaldr.

zellikle ince saclarda, mmkn olan hllerde, i ke dikileri aralkl

bir biimde dzenlenmelidir.

Kaynak dikilerinin simetrik olmasna zen gsterilmelidir.

Kaynak dikileri birbirine ok yakn olmamaldr.

Mmkn olduunca aln birletirilmeleri tercih edilmelidir.

parasnn yaps, kaynak esnasnda kendini ekebilecek nitelikte olmaldr.

14

Kaynakl birletirmede kullanlacak metallerin iyi bir ekil deitirme yeteneine sahip, snek olma art aranmaldr.

Kaynan yapm srasnda alnacak nlemler

Uygun bir kaynak sras takip edilmelidir.

Elektrot ap ve akm ayar para kalnlna uygun olarak belirlenmelidir. parasna fazla kalnla sahip elektrot nedeniyle fazla akm uygulayarak gereinden fazla s verilmesinden kanlmaldr.

Asal arplmalara engel olmak amacyla kaynak azlar olduunca kaln dikiler ile doldurulmaldr.

Olanaklar el verdiince srama ve geri adm yntemiyle ksa dikiler ekilmelidir. Destekler mmkn olduunca en son kaynak edilmelidir.

Enine ekmelerin nlenmesi amacyla paralar kaynak ncesi kuvvetli bir

ekilde puntalanmaldr.

Yanma oluklar gerilme ylmalarna neden olur. Bu sebepten yanma

oluklarnn olumasna olanak verilmemelidir.

Kaynak arplmalarnn nne gemenin dier bir yolu aparatlar kullanmaktr (bk. izim1.6).

izim 1.6:Bir aparat kullanarak V kaynak azl birletirmenin hazrlanmas

Tm bunlara ramen kaynak ilemi sonucunda i parasnda arplmalar ve kendini

ekmeler ortaya kabilir. O zaman parann dzeltilmesi yoluna gidilir. Parann dzeltilmesi, belli bir zaman ve tketim giderlerine yol at iin istenmeyen bir olaydr. Ancak
birok uygulamada kanlmazdr. Kaynakl paralarn dzeltilmesi mekaniksel aralar ile
yaplabildii gibi alevle de yaplabilir. Kaynakl paralarn dzeltilmesine geilmeden ncelikli olarak arplmann nedenleri aratrlmaldr. Daha sonra da snma ve souma srasnda
gerece bal olarak geliebilecek dnmler dikkate alnmaldr.

1.4.2. Kaynak Sonras Biim Deiiklikleri

Kaynak sonras ortaya kan ekme ve arplmalar, grnlerine gre u ekilde
gruplandrlr:

15


Enine ekme:
parasnda kaynak dikiine dik eksen boyunca ortaya kan kendini ekmedir. Kaynak arknn scaklyla karlaan i paras, az araln daraltr. Ayrca kaynak banyosunun katlama ve soumasnn sonucunda ortaya kan kendini ekmenin de etkisiyle enine
ekme ortaya kar. Bu ekmenin %90 il %95i i parasnn sl uzamas, %5 il % 10u da
kaynak metalinin kendini ekmesi sonucunda ortaya kmaktadr. Enine ekmenin boyutlar
kaynak ssndan etkilenen blgeye verilen s miktarna, ortalama az geniliine ve diki
boyuna bal olarak deiir.

izim 1.7:Kaynak dikilerinde meydana gelen biim deiiklikleri

Boyuna ekme: parasnn kaynak dikii ynndeki ekseni boyunca kendini ekmesidir. Kaynak yaplan paray bir btn olarak kabul etmek gerekir. Dier yandan bu btnlk ierisinde bir blgenin (kaynak blgesinin) ergimesinin salanmas iin stlmas,dier blgelerin bu scakla ulamas anlamn tamaz. Dolaysyla parann bir blgesi
scaklk karsnda genleirken kaynaktan uzaklatka para ksmlar daha souk kalr.
Kaynak yerinin ark ile stlmas srasnda bu blgelerde ergime meydana gelirken komu
blgeler de genlemeye alr. Ancak daha d ksmlarda kalan blgeler bunlardan olduka
souk olduklarndan bu genlemeye izin vermeyecekleri bir gerektir. Tm bunlar bir araya
geldiinde kaynak blgesinde plastik bir ylma ve boyuna ekme meydana gelir.
Asal arplma: Enine ekmenin deiik bir eklidir. Asalarplmadapara, kaynaa balamadan nceki konumuna gre bir () as meydana getirir (bk. izim 1.7). Ortaya
kan asal arplmann bykl kaynak aznn ekline, dikilerin miktar ve sras ile
para kalnlna bal olarak deiir.

16

Kalnlk ekmesi:Kalnlklar olduka fazla olan i paralarnda enine ekmenin zel

bir ekli, kalnlk ekmesi olarak kendini gsterir ve para kalnl dorultusunda biim
deitirir.

1.5. Yatayda V Kayna

Kaynakl birletirme ilemi uygulanacak para kalnl 10 mmden byk olduunda
V kaynak az alarak diki ekilir. Birok uygulamada kaynak az ama maliyeti gz
nne alnmaldr. Ancak bu maliyet oksijenle kesme yapld takdirde dmektedir. Tek
bana V kayna fazla elektrot tketimine yol aar. rnein, X kaynandan daha fazla kaynak metaline gereksinim vardr. Kt ek kaynanda olduu gibi kaynak kknn bulunduu
ksm, eilme ve burulmaya kar fazla dayankl deildir.
Baz uygulamalarda tek bir diki ile V kaynak aznn doldurulmas mmkn olmayabilir. Bu gibi durumlar kk dikiini gerekli klar.

1.5.1.VKaynak Az Standart l ve Alar

V kaynak az, tek tarafl kaynakla u uca, tamamen nfuz etmi bir birletirme
eldeetmek iin alr. Kaynakl birletirme uygulanacak para kalnl 6-12 mm
kalnlktakiparalara V kaynak az alarak diki ekilir. V kaynak az genellikle 60
alr.
Bir V kaynak azn belirten ller unlardr

: Az as: Bu a ile uygulanan kaynak yntemi, pozisyonu ve tersten kaynak imknnn bulunmad durumda
c: Kk ykseklii: Bu da ve kaynak pozisyonuna baldr.
b: Kk aral da as, kaynak yntem ve pozisyona baldr. izim1.8de V
kaynak az deerleri gsterilmitir.

izim 1.8: V kaynak az lleri

1.5.2. VBirletirmenin Uyguland Birletirme eitleri

V kaynak az yntemi aada belirtilen kaynak konumlarnda kullanlabilir:

Yatay konumda (kt aln birletirmeler )

Dik konumda V kayna

17

Tavan (ba st ) V kayna

Yan (duvar ) V kayna

izim 1.9: Yan (duvar) ve tavan kayna

izim 1.10: Yatay kaynak konumunda paralarn duru biimleri

izim 1.11:Dik kaynak konumunda paralarn durular

1.5.3. Kk Dikiinin Gerei ve nemi

Kk aral, elektrodun birlemenin dibi ya da kkne ulamasn salamak
zerekullanlr. Kk aral ok dar olursa kkn ergimesini salamak gleir. Daha kk
aplelektrot kullanlmas gerekir ki bu da kaynak ilemini yavalatr. Kk aral ok
fazlaolursa kaynan kalitesi bundan olumsuz ynde etkilenmez ama daha ok kaynak
metaligerekir. Bu durum kaynan maliyetini artrd gibi arplmalar artrc ynde etkiler.

1.5.4. Paralar VBirletirme Kaynan Yapacak ekilde Puntalama

Gerektiinde kaynak srasnda paralarn istenen konumda durmasn salamak
zerepuntalamakaynaklar uygulanabilir. Her bir punta kaynann uzunluu ve bu kaynaklarn skl, yapm resminde, kaynak artnamesinde ya da uygun baka bir yerde belirtilmelidir. Tam mekanize veotomatik ilemlerle kaynak yaplm birletirmelerde, punta kaynaklarnn ylma koullarnn artnamede belirtilmi olmas gerekir. Punta kaynaklar, arplma

18

riskini en aza indirmek ve montajn iyi bir ekilde yaplmasn salamak zere dengeli bir
srada uygulanmaldr.
Puntalar arasndakimesafenin 50 mm olmas tavsiye edilir ancak 12 mmden dahaince
malzeme kalnlklarnda, parakalnlnnen az 4 (drt) kat mesafeli bir punta kayna yaplmaldr. 50 mmden daha kaln veya akma mukavemeti 500 N/mm2 (= 5,0 t/cm2) den
dahabyk olan malzemeler iin iki paso tekniinin kullanmn da ierebilecek ekilde
puntakaynaklarnn kalnl ve boyu uzatlmaldr. Yksek alaml elikleri kaynak yaparken dkmukavemetli ve/veya yksek snekliklielektrotlarn kullanlmas dnlmelidir.
Bir kaynakl birletirmede punta kayna yaplmsa punta kaynann ekli bitmi kaynak iindekaldnda bu kaynakla uyumlu olmaldr ve sadece yetkili kaynaklar
tarafndangerekletirilmelidir. Punta kayna, kaynak metali iinde atlak veya dier izin
verilmeyensreksizlikleri iermemeli ve son kaynaktan nce tamamen temizlenmi olmaldr. atlam veyasouk yapma ve krater atla gibi dier sreksizlikleri ieren punta kaynaklar, kaynak ileminden nce uzaklatrlmaldr. ekilecek son kaynak dikii iinde kalmas ngrlmeyen tmpunta kaynaklarnn uzaklatrlmas gerekir.

1.5.5.Ark Boyunu, Elektrot Asn ve lerleme Hzn Ayarlayarak Kk Dikiini

ekme

izim 1.12: Elektrik ark kaynak blgesi

Kaynak akmnn oluturduu ark, i paras yzeyindeki kaynak nfuziyetinden etkilenen blgenin erimesine neden olur. Bu arada elektrodun erimesiyle, elektrot ekirdek metali ve parann nfuziyetten etkilenen blgesindeki erimi ktle birleir. Bu birlemede etkin
rol alan elektrot ekirdek metali, erimenin etkisiyle blgede bir kaynak metalinin olumasna
neden olur. Kaynak metalinin byk ounluu, elektrot ekirdek metalinden olumutur.
Bu nedenle de ince paralarn birletirilmesinde ince ekirdek metaline, kaln paralarda
kaln apta ekirdek metaline sahip elektrotlar kullanlarak para aralnn doldurulmas iin
gerekli kaynak metali salanr.

19

Arkn ilk balangcnda meydana gelen kaynak metali, scakln etkisiyle akkan bir
hldedir ve buna kaynak banyosu ad verilir. Elektrot i parasnn zerinde tututurulup
srekli ayn yerde tutulursa kaynak banyosu gittike byr ve evreye yaylr. Elektrot kaynak ynnde ilerletilirse kaynak banyosu da bu harekete uygun olarak ilerleyecektir. Kaynak
banyosunun llerini belirleme grevi kaynakya verilmi olup onun insiyatifinde gelien
ilemler ile biiminde deiiklikler yaplabilir. Bir bakma elektrot i parasnn neresine
tutulursa kaynak banyosu, dolaysyla da kaynak metali ylmas orada oluacaktr. Kaynak i parasnn konumuna, kaynak az biimine ve para kalnlna gre elektrodun para
zerinde temas ettii yerlerde deiiklik yapar. Kaynaknn yapt bu tarzdaki deiiklikler
elektrot hareketi olarak tanmlanr. Elektrot hareketleriyle kaynak banyosunun biimi, kaynak metalinin miktar ayarlanabilir ve deiik ilemleri kapsar. Bu ilemlerden biri,
elektrodun belli bir dzen ierisinde ilerletilmesi olup buna kaynak hz ad verilir.

izim 1.13:Kaynak hz sonucunda olumu iki deiik diki grnts Normal hz (stte) ve
gereinden fazla hz (aada).

Kaynak hz, kaynak dikiinin nfuziyetini ve biimini etkiler. Hzda bir arla izin
verilmez. Hzn gereinden fazla olmas, ok kk kesitli ve kenarlar dzgn olmayan bir
kaynak dikiinin olumasna neden olur. Kaynak metaliyle kaynak nfuziyetinden etkilenen
blgede, istenilen birleme salanamaz. Bylece de diki istenilen dayanklla sahip olmaz.
Bunun tam aksi durumlar da olumsuzluk belirtisidir yani ar azaltlm kaynak hz, gereinden fazla kaynak metalinin ylmasna neden olur (bk. izim 1.13). El becerisi gelimi
kaynaklar, kaynak hznn ayarlanmasn ve sabit tutulmas yeteneini gelitirmilerdir. Bu
durum zamanla kazanlacak bir beceri olarak tanmlanabilir.

20

Kaynak hznn etkisiyle para zerinde eit miktarlarda kaynak metali banyolar, birbirini takip edecek ekilde oluur. Her bir banyo, kaynak hznn belirledii deerler dorultusunda dierini takip edeceinden arktan uzaklatka kaynak banyosu ergiyik hlden kat
hle geecektir.

izim 1.14: rt maddesinin dikii korumas

Kaynak banyosunun bir anda katlamas istenmez. Katlamann nne geilmesinde
en nemli rol, elektrot rt maddesine verilmitir. Ayrca rt maddesinin, kaynak dikiini
havann olumsuz etkilerinden koruyabilmesi ve dier grevlerini yerine getirebilmesi iin,
srekli bir ekilde kaynak metalini dzgn bir biimde rtmesi arzu edilir (bk. izim 1.14.).
Elektrot rt maddesiyle ekirdek metali arasndaki younluk farklar, kaynak metalinin altta, rt maddesinin st tarafta kalmasn salayacak niteliktedir. Ancak bu zellii
yeterli deildir. Kaynaknn rt maddesinin kaynak metalini korumas iin yzeyini rtmesine yardmc olmas, bunun iin de elektrodu bir a dorultusunda tutmas gerekir. Elektrot
kaynak balangcnda i parasyla dik bir a yapacak ekilde tutulur. Kaynan ilerleyen
srelerinde daha nceden belirlenmi llerde, kaynak ynne doru yatrlarak, para st
yzeyi ile bir a oluturulur. Meydana getirilen bu aya elektrot hareket as ad verilir
(bk. izim 1.15).
Elektrodun ucu kaynak ynnde olursa bu a negatif, aksi ynde olursa pozitif olarak
gsterilir. Dier yandan alma as olarak bilinen ve elektrota verilen bir a daha bulunmaktadr. alma as, elektrodun kaynak dikiinin kenarlarna gre as olarak tanmlanabilir. Bu alar i parasnn konumuna gre deiir.

21

izim 1.15: Elektrota verilen alma ve hareket alar

Kaynak ilemi srdrldke bu ilemler birbirini takip eder ve i paras zerinde bir
kaynak metali ylmas oluur. Kaynak metalinin bir dzen iinde ylm hline kaynak
dikii ad verilir. Kaynak ileminin bitiminde, kaynak dikiinin zerini rten cruf temizlenir
ise cruf altnda kaynak banyosunun yavaa katlamasnn dikie biim verdii fark edilecektir. Kaynak dikiinin bu ekli byk oranda kaynak konumuna bal olarak geliir. nk
eriyik hldeki kaynak banyosu, yer ekiminin etkisiyle biim almaya alr.
Kaynak dikiinin balang ve bitimleri arasnda bir dorultu izlemesi, kaynak edilmesi, plnlanan alann dna tamamas ve bunun srekli olarak kaynak tarafndan kontrol
altnda tutulmas gerekir. Kaynan balang ile biti noktalar arasnda bir doru zerinde
ilerletilmesi ynn yani kaynak ynn bize verir.

1.5.6.VKaynanda Kaynak Ek Yerlerinin Doldurulmas

Kaynatlacak i paralar puntalandktan sonra punta yerlerinin cruflar temizlenir.Kk paso genelde 2,5 elektrot ile ekilir ve temizlii yaplr. Kk dikiin alma
alannndar olmas ve kk dikiteki olumsuzluklar en aza indirmek iin 2,5 elektrot kullanlmaldr. kinci ve devamndaki dikiler daha kaln apl elektrot ile ekilir. Kalnapl
elektrot ile daha fazla kaynak metali ylacandan zaman ve iilikten kazanmoluruz. Her
dikiten sonra iyi bir temizlik yaplmaldr. Eer her dikiten sonra iyi birtemizlik yaplmazsa
cruf kalnts oluur. Kaynatlacak paraya kk paso ve ikinci paso ekilir. Eer iki pasoda
kaynak az doldurulamazsa izim 1.16deki gibi kaynaa devam edilir.

22

1.5.7. Her Dikiten Sonra Gerekli Temizlii Yapma

Kk diki ekildikten sonracruf kaynak ekici ile krlmaldr. Kk diki dar
biralanda olduu iin crufun temizlii kolay olmaz, ok hzl ekilmi kaynak dikilerinde
cruf incedir ve kaynak azlarna iyice yapmtr, crufu temizlemek zordur. Kaynak
ekiciile temizlenemeyen cruf kalntlar, kk dikiin yzeyine ulaabilecek keskiler
iletemizlenmelidir. Bu ilemden sonra tel fra yardm ile kaynak dikii temizlenmelidir.
Eerkeski ve tel frann temizlii yeterli olmaz, cruf kalnts bulunduu yerden
karlamazsabu blge talama ile iyice temizlenmelidir. Aksi takdirde cruf ikinci dikiin
altnda kalarakboluk oluturacaktr.

23

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki uygulamalar yapnz.

300 mm x 50 mm ebatlarnda 10 mm kalnlnda 2 adet elik paraya V kaynak azl

birletirme yapnz. Kaynak ilemine balamadan nce paralar temizleyip yukardaki ekilde belirtilen llerde kaynak az anz. Aralarnda 2,5 mm kadar boluk brakarak 3 yerinden puntalaynz. Kk diki 3,25 mm dier dikiler 4 mm rutil elektrotla yaplacaktr.
Kaynak akm kk diki iin 110-120 A dier dikiler 160-170 Adr.
lem Basamaklar

neriler

Paralarn birletirme kenarlarna keski, ee

veya makine yardm ile kaynak az anz.
paralarn yan yana kaynak
masasnn zerine yatrnz.
2 mm apnda bir tel parasn, yan
yana duran i paralarnn bir
ucundan 12 mm kadar bir mesafede araya sktrnz.
Punta kaynan yapnz ve i paralar arasna koyduunuz teli hemen ekiniz.

24

 Kaynak makinesini altrp kaynak amper

ayarn yapnz.

Ayn yntemle ikinci punta kaynan yapnz.

Bir utan balaynz. Birlemenin
btn boyunca dikii ekiniz.
Elektrodu kaynak pensine uygun biimde balaynz.

Elektrodu dik tutunuz (saa sola

meyil vermeden). Elektrodu kaynak banyosuna doru 10 einiz.
Dikiin en az i parasnn yarsna
kadar nfuz etmi olduundan
emin olunuz.
Son ektiiniz pasonun, kk pasonun kkne iyice nfuz ettiinden
emin olunuz.

Alan kaynak azna gre aralk brakarak

uygun mesafelerde puntalama yapnz.

25

Kaynak banyosunu kontrol etmeye

ve kk nfuziyetini salamaya
yardmc olmak zere elektroduna,
aadaki ekildeki gibi hafif bir
salnt veriniz.

Yukar gelince ksa sre durunuz.

Salnt hareketinin u noktalarnda

birlemeyi tam olarak doldurmaya
yetecek kadar durunuz sonra yine
salnt veriniz.

Ark boyunu, elektrot asn ve ilerleme hzn

ayarlayarak kk dikiini ekiniz.

Salnt hareketini daha iyi kontrol

edebilmek iin kol yerine bileinizi
oynatnz.
Kk pasoyu ektikten sonra i parasn suda soutunuz.
Dikiin btn crufunu temizleyiniz.
kinci dikii birincisinin stne
ekiniz.

ekilen kk dikiin crufunu krdktan sonra tel

fra ile temizleyiniz.

26

 Ark boyu elektrot as ve hareketi vererek

uygun kaynak hz ile ikinci dikii ekiniz.

Kaynak sonras kaynak crufunu krnz, dikii

tel fra ile temizleyiniz.

27

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet Hayr
1. Paralarn birletirme kenarlarna keski, ee veya makine yardm ile
kaynak az atnz m?
2. Kaynak makinesini altrp, kaynak amper ayarn yaptnz m?
3. Elektrodu kaynak pensine uygun biimde baladnz m?
4. Alan kaynak azna gre aralk brakarak uygun mesafelerde
puntalama yaptnz m?
5. Ark boyunu, elektrot asn ve ilerleme hzn ayarlayarak kk dikiini
ektiniz mi?
6. ekilen kk dikiin crufunu krdktan sonra tel fra ile temizlediniz
mi?
7. Ark boyu elektrot as ve hareketi vererek uygun kaynak hz ile ikinci
dikii ektiniz mi?
8. Kaynak sonras kaynak crufunu krpdikii tel fra ile temizlediniz
mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

28

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.

2.

Kaln paralarn kaynak eklerinin istenen salamlkta olabilmesi iin aadakilerden

hangisi yaplr?
A) Kk dikii
B) Temizlik
C) Puntalama
D) Kaynak az
Kaynak metalinin yani kaynak dikiinin i parasyla ayn zellikte olumas aadakilerden hangisiyle salanr?
A) Elektrot seimi
B) Temizlik
C) Puntalama
D) Kaynak az

3.

ki tarafnda kaynatlmas kaydyla ka mm kalnla kadar elik saclar kaynak az

almadan birletirilebilir?
A) 7 mm
B) 8 mm
C) 9 mm
D) 10 mm

4.

Kaynakl birletirilme yaplacak yerlerin kesitlerinin inceltilmesi aadakilerden hangisiyle adlandrlmaktadr?

A) Kk dikii
B) Temizlik
C) Puntalama
D) Kaynak az

5.

Hazrlama kolayl asndan uygulamalarda ou kez aadaki kaynak azlarndan

hangisi tercih edilir?
A) K kaynak az
B) X kaynak az
C) V kaynak az
D) Y kaynak az

6.

V kaynak aznn hazrlama kolaylnn nedeni aadakilerden hangisidir?

A) Ucuz olmas
B) Kolay olmas
C) Is yaymamas
D) Oksi-gazdan yararlanlmas

7.

Aln kayna yaplacak birletirmelerde aadaki kaynak azlarndan hangisi uygulanabilir?

A) U ve J kaynak az
B) X ve Y kaynak az
C) K ve V kaynak az
D) Y ve K kaynak az

29

8.

Aadaki metallerden hangisi oksijenle kesmeye uygun deildir?

A) Sade karbonlu elik
B) Dkme demir
C) Pirin
D) Az karbonlu elik

9.

Oksijenle kesmenin gerekleebilmesi iin metalin s iletkenlii zellii aadakilerden hangisi olmaldr?
A) Dk
B) Akc
C) Yanc
D) Kat

10.

Yakarak kesmeye uygun elikler yanmaya balama scakl aadakilerden hangisidir?

A) 700C
B) 900C
C) 1100C
D) 1200C

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
11. ( )zellikle kaln paralarda, diki metalinin derinlere kadar ileyip salam bir birletirme yapmas kaynak akmnn ve elektrot apnn deitirilmesiyle gerekletirilebilir.
12. ( )Kaynak az almasnda temel neden kaynak balantsnn kesit boyuna gereken
derinlikte ileyebilmesi olarak belirlenmektedir.
13. ( )Oksijenle kesmenin gerekleebilmesi iin gerecin yanmaya balama scakl ergime
derecesinden dk olmaldr.
14. ( )Bir gerece ergitilerek kesme ilemi uygulanacak ise en uygun yntem ya plazma ile
ya da karbon arkyla kesme olacaktr.
15. ( )Kaynakl yapnn ktlesi artka biim deitirmeye kar gsterdii diren azalr.

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

16. 8 mmden daha kaln i paralarnda kaynak metalinin derinlere kadar ilenmesi isteniyorsa....zorunluluu vardr.

17. Oksijenle kesmenin gerekleebilmesi iin gerecin oksit tabakasnn ergime noktas,
..ergime noktasndan dk olmaldr.

18. Kaynak az alrken hangi aracn kullanlaca metalin balantldr.

19. Keskiler ister pnmatik yani haval olsun ister ise el keskisi olsun..
zerinden ..kaldrlarak biimlendirilmesini salar.

20. Kaynak az amada kullanlan zmpara talar ..taneliolmalar gerekir.

30

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

31

RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA
Bu retim faaliyeti sonunda uygun atlye ortam salandnda TS EN SO 9692-1e
uygun olarak kaln paralara K Kaynak az aarak yatay pozisyonda kk diki ve dier dikilerin kaynan yapabilecek ve TS EN SO 9692-1,TS 563EN 499a uygun olarak kaynak
hatalarn kontrol edebileceksiniz.

ARATIRMA

Sanayide K X ve J kaynak aznn nasl aldn aratrarak bir rapor

hlinde hazrlaynz.

Sanayide K X ve J kaynak az yerinin dolduruluunu elektroda verilen

hareket ve alar aratrarak rapor hlinde hazrlayarak arkadalarnzla paylanz.

2.YATAYDA K KAYNAI YAPMAK

2.1.K Kaynak Az Standart l ve Alar
K kaynak az iki i parasnn bir tanesinin kenarlarna ift V kaynak az
aarakdierinin yzeyine 90 a yapacak ekilde yaplan kaynakl birletirme ilemidir. K
kaynak az 15il 40 mm kalnlktaki paralara uygulanabilir. K kaynak az 45- 60 arasnda alabilir. izim2.1 de K kaynak az uygulama kesiti gsterilmitir.
Burada ifadeler ve anlamlar unlardr:
: Az as. Bu a ile uygulanan kaynak yntemi, pozisyonu ve tersten kaynak imknnn bulunmad durumda
s: Para kalnln
h: Az asnn kenara uzakln
b: Kk aral da as, kaynak yntem ve pozisyona baldr.

32

izim 2.1:K kaynak az kesiti

2.2.K Birletirmenin Uyguland Birletirme eitleri

K kaynak az yntemi, aada belirtilen kaynak konumlarnda kullanlabilir:

Yatay konumda (kt aln birletirmeler )

Dik konumda K kayna
Tavan (ba st ) K kayna
Yan (duvar ) K kayna

2.3- Paralar K Birletirme Kaynan Yapacak ekilde Puntalama

izim 2.2:K kaynanda puntalama

33

Puntalar arasndakimesafenin 50 mm olmas tavsiye edilir ancak 12 mmden dahaince

malzeme kalnlklarndapara kalnlnn en az 4 (drt) kat mesafeli bir punta kayna yaplmaldr. 50 mmden daha kaln veya akma mukavemeti 500 N/mm2 (= 5,0 t/cm2)den
dahabyk olan malzemeler iin iki paso tekniinin kullanmn da ierebilecek ekilde
puntakaynaklarnn kalnl ve boyu uzatlmaldr. Yksek alaml elikleri kaynak yaparken dkmukavemetli ve/veya yksek snekliklielektrotlarn kullanlmas dnlmelidir.

2.4- Ark Boyunu, Elektrot Asn ve lerleme Hzn Ayarlayarak

Kk Dikiini ekme
Btn kaynak dikii boyunca nfuziyetin gereklemesi gerekir. Bunun iin kenar aral dzgn, kk pasosu elektrodu uygun apta olmaldr. Kenararalndan 1 mm byk
ekirdek apna sahip elektrotla almak byk kolaylk salar. Genel olarak kk pasosunda
parann iki kenarnn iyice eridiinden emin olmak iin bir ileri geri hareket, bir yanlara
sallanma hareketi ile beraber uygulanr (bk. izim 2.2). Bylece kaynak az kknn kmesinden kanlm olunur. Tam nfuziyet iin ergime banyosunun nnde kenarlarn grnlerinden kontrol edilir. Kenarlar bir delik ve hafif yatma eklinde olacaktr. Bunu takip
eden pasolar dolgu iindir.

izim 2.3:Kk dikiinde uygulanacak elektrot hareketi

2.5- K Kaynanda Kaynak Ek Yerinin Doldurulmas

Geni pasolarla kaynak ediliyorsa elektrota verilecek hareket izim 2.3teki gibi olmaldr. Bunun iin kaynak aznn her yznde biraz durulur. Kaynak aznn st kenarn
kesin olarak ergitebilmek iin son pasolar biraz daha salntl olabilir. Bu yntem en ok
kullanlan olmakla beraber parann snmasn snrlamak iin bazen az sallantl dar pasolarla almak zorunluluu doabilir.

34

Dikiin genilii ekirdek apnn ila drt kat olmaldr. Bir elektrot boyunun te
biriyle yars arasnda uzunlukta deien dikiler elde edilir. Elektrothareketi, crufu itecek
ekilde geriye doru bkml olmaldr. rtnn kalnlndan dolay cruf younluu arttndan temizlenme gl ortaya kar. Bu nedenle bkm fazla verilmelidir.
Ayn akm iddetinde geni paso dar pasoya gre paray daha ok str. Dolaysyla
nfuziyet bir lde daha derin olur.

izim 2.4.Dolgu pasolar iin nerilen elektrot hareketi

2.6-Her Dikiten Sonra Gerekli Temizlii Yapma

ster ok pasolu kaynak ister ters ynde diki isterse de yarda kesilmi bir kaynan
devam olsun hibir zaman cruf zerine kaynak yaplmaz. Cruf sivri kaynak ekici ya da
frayla bunlar yetersiz kaldnda eki ve keskiyle zenli bir ekilde temizlenmelidir. Ancak bundan nce tamamen katlamas yani soumas beklenecektir. Cruf ne kadar souk
olursa o oranda kolay kalkacaktr. Bilindii zere crufun en nemli grevlerinden biri kaynak dikiini soumasn yavalatmaktr. Bir noktada ani soumasn nlemektir. Bu nedenle
temizleme ilemine zamanndan nce balanmamaldr.

2.7- X ve J Kayna
X ve J kaynak aznn amac kaynak dikiinin ileme derinliini artrmak, elektrodu
ekonomik kullanarak kenarlar u uca iki taraftan kaynak ilemi yapmaktr. X kayna ift
tarafl V kaynak uygulamasdr. izim2.4te X kaynak az ve kk aral gsterilmitir. X
kaynak az 10 mmden kaln paralara uygulanr.
Bu kaynaklar az ok bundan ncekiler gibi uygulanr. zel glkler dier kaynak
azlarna gre daha nemli olan ark flemeleridir.

35

X ya da J kaynann lleri ok deiik olabilir. ou kez ince paralar sz konusu

olmadndan ou zaman ok pasolu kaynak uygulanr. Bu ekilde ilk paso ya da dier tanmyla kk pasosu daha ince bir elektrotla yaplr (bk. Tablo 2.1). nce elektrodun karlayabilecei azami amper ile kaynak yaplmaldr. Tek pasolu uygulamalarda elektrot daima
dikey tutulur. ok pasolu uygulamalarda ilk paso salntsz olacaktr. Dier pasolar elektrot
ucuna salnt yani kk dairesel hareketler izdirilerek ekilir.

izim 2.5: X kaynak az

Para
kalnl
(s)
12
15
20
25
30
40
50
60
80
100

Kaynak az
biimi

Kk pasosu
elektrot ap

Dier pasolar
elektrot ap

X 60
X 60
X 60
X 60
X 60
X 60
ift U 25
ift U 25
ift U 25
ift U 25

3
3
3
3
3
3
3
3
3
3

3
3
3
3
3
3
0
0
0
0

3,25
3,25
4
4
4
4
4
4
5
5

4
4
5
5
5
6
6
6
8
8

Tablo 2.1: X ve J kaynak azna ait veriler

2.8.Kaynak Hatalarn Kontrol Etme

Yaplan kaynan baarl bir ekilde sonulanmas, kullanlaca yerde karlaaca
etkilere dayanm ile llr. Kaynak ileminin bitiminde bunun anlalmas, kaynak kontrolleri diye adlandrlan bir dizi test sonularna baldr. Yaplan testler olumlu sonuland
takdirde kaynakl para alma ortamnda sorun karmaz. Aksi takdirde kaynak yaplan
yerde gerekli nlemler alnr. Gerekirse kaynak yenilenir. Bu noktada, parann hangi artlar
altnda alacann nceden bilinmesi ve buna gre kontrollerin yaplmas gerekir. Parann

36

kullanlaca yere gre nem tayaca dnldnde kontroln de hassasiyeti aa kar.

Buradan yola karak kaynak kontrollerinin tanmn u ekilde yapmak mmkndr:
Kaynakl birletirmenin l, dzgnlk ve dayanm bakmndan istenilen zellikleri tayp
tamadn aratrmak amacyla yaplan ilemlerin tmne kaynak kontrolleri denilir.
Tanmlama ierisinde geen l ve dzgnlk ifadesinden diki genilii ve ykseklii anlalr. zellikle ke kaynaklarnda kenar ls, diki kesit ykseklii, dikiin paraya ilemesi, kaynak dikiinin her noktasnda ayn olmaldr. Dayanmdan kastedilen ise
ekme dayanm, sertlik, kopma uzamas, entik darbe dayanm ve eilme dayanmdr.
Kaynak kontrollerine gemeden nce kaynak dikilerinde oluabilecek hatalar zerinde durulmasnda yarar vardr. Bylece kontroller sonucunda dikite hata olarak nelerin arandn da grm oluruz. Her ne kadar kaynakl parann olutuu gerece gre deiim gsteriyorsa da dikilerde grlecek hatalar d ve i hatalar olmak zere ikiye ayrmak mmkndr (bk. izim 2.5-2.6).

izim 2.6:Kaynak dikiinde grlen d hatalar

37

izim2.7:Kaynak dikiinde grlen i hatalar

2.8.1.Kaynakta Oluan Hatalar

2.8.1.1.Gaz Boluu
Elektrik ark kaynann yapm srasnda meydana gelen yksek scaklk, kimyasal reaksiyonlarn olumasna zemin hazrlar. Reaksiyonlar sonucunda aa kan gazlarn eriyik
kaynak metali ierisinde skp kalmas, gaz boluklarnn (gzenek) olumasnda temel
etkendir. Gaz boluunun olumasnda birok neden vardr. Bunlar bildiiniz takdirde nedenleri ortadan kaldrma yoluna gitmeniz mmkndr.Bunlar:

parasnn kimyasal bileimi

Kkrt miktar: parasnn ve elektrodun yanmas sonucunda mmkn olduunca az miktarda kkrt olumas gerekir. Bu elektrot seimiyle yakndan ilgilidir.
Elektrot rtsnde bulunan rutubet miktar: nlenmesi iin elektrodun kurutulmas gerekir.
Akm iddetinin gereinden az miktarlarda tutulmas
Ark boyunun yanl tespiti: Az ark boyunun gzenek olumasna neden olmas
gibi gereinden fazla ark boyu da ayn kaynak hatasnn olumasna neden olur.
Erimi kaynak banyosunun ksa srede katlamas: Ani katlama, kaynak metali ierisinde skan gazlarn dar kmalarna zaman tanmaz.

38

Kaynak azlarnn yzeyinde bulunan yabanc maddeler: Bunlar genellikle

kaynak yaplacak alann gerektiince temizlenmemesinden kaynaklanmaktadr.Kaynak dikiinde oluacak gaz boluklar, dikiin tayc kesitinde azalmalara neden olduundan dayanm deerlerinde dmelere neden olur. Her eyden
nce kaynak metalinin olmas gereken alanlar, gaz boluklarnca doldurulmu
olacandan dayanm decektir.

Kaynak metalinde bulunan gzenekler, genel olarak i hatalar kapsamnda ele alnr.
Bu nedenle zel kaynak kontrol yntemleriyle bulunmas nerilir. Kk gruplar hlinde
bulunan gaz boluklarnn kaynak dikiinin statik dayanm zerinde fazla etki gstermez.
Ancak statik dayanmlarn n plana kt ve gzenek gruplarnn byk leklere vard
kaynak dikileri sklerek yenilenmelidir.

izim 2.8: parasnn iyi temizlenmemesi ya da elektrot rtsnde fazla nem

olmasndanmeydana gelengzenekler

2.8.1.2.Cruf Kalnts
Elektrik ark kaynanda oka karlalan bir diki ii hatas olarak karmza kmaktadr. Elektrot rt maddesinde bulunan bileimler, ark srasnda kaynak banyosu iinde
erir. Bunlarn bir ksm kaynak metali iyapsna geer. Bir ksm ise rtnn esas grevini
yerine getirmek iin diki zerini d etkilere kar koruma maksadyla kaplar. Cruf normal
artlarda dikiin zerinde rt oluturur. Ancak elektrodun rt cinsine gre kaynak deerlerinde deiim yaplmad takdirde rt grevini stlenen crufun bir ksm kalntlara yol
aar.
Hatann oluma nedeni olarak rt maddesi iyapsna eklenen ve dikii rtmesi grevi verilen maddelerin kaynak metalinin altnda kalmas ya da diki boyunca yaylmas gsterilir. Dier yandan yeterince temizlenmemi kk dikiine ait cruf kalntlar zerine dolgu
ve rt dikileri ekildii takdirde de cruf kalntlar meydana gelir. ok sayda st ste
ekilen dikilerde daha ok grlen cruf kalnts, cruf temizliinin zenli bir ekilde yaplmasyla nlenir. Aadaki kurallara uyulduu takdirde kaynak dikiinde grlecek cruf
kalntlarnn nne gemek mmkndr.

39

Elektrot ap, gereinden fazla kaln olmamaldr.

Kaynak az as doru seilmelidir.
Kaynak esnasnda elektroda uygun bir hareket verilmelidir.
Elektrot ile i parasndaki alma ve hareket as uygun seilmelidir.
Kk pasosu zenli ekilmelidir.
Birden fazla diki ekilmesi gereken i paralarnda, ste gelen dikiler geilmeden alttaki dikiin cruflar ok iyi bir ekilde temizlenmelidir.

izim 2.9:Cruf kalntsnn birden fazla paso ekimlerinde daha sk grlmesi

Cruf kalntlar kaynak dikiinde gaz boluklar gibi etki brakr. Dzgn sralar takip
eden cruf kalntlar, kaynakl birletirmenin dayanmn etkiledii gibi birlemenin salkl
olmamasna neden olur. Cruf kalntlarnn olduu dikilerin yenilenmesi gerekir.

2.8.1.3.Kenar Yenmeleri
Genellikle i paras zerinde, dikiin kenarlarna denk gelen alanlarda karlalan bir
kaynak hatasdr. Kenar yenmeleri, oyuk ve entik biiminde d kaynak hatas olarak diki
boyunca srekli ya da kesintili olarak devam edebilir. Kenar yenmelerinin nedenleri olarak
unlar belirlenmitir:

Yksek akm iddetinin seilmi olmas

Kaynaknn ar hzl almas
Elektrota fazla zikzak hareketi yaptrlmas
Elektrodun kaynak srasnda yanl alarda tutulmas
Elektrodun rutubetli ya da i parasnn ar oksitli olmas

Kenar yenmelerine yol aan hatalar izlediiniz takdirde sanki kaynak hatas deil de
kaynak hatasym gibi olduu grlr. Buradan da anlalaca zere elektrik ark kaynann gereken zende yaplmas ve kurallara uygun kaynak deerlerinin seilmesi gerei bir
kez daha ispatlanmaktadr.

40

izim 2.10:Kenar yenmelerinin en ok karlald konum, bindirme kaynak konumu

Kenar yenmelerinin kaynak dikii dinamik dayanmn olumsuz olarak etkilemesi, kk lekli hatalarn bile olumasna izin verilmemesine neden olmaktadr. D hatalar grubunda ortaya kan kenar yenmeleri grlen dikiler yenilenir. Nedenlerinin ortadan kaldrlmas iin yenileme ilemine geilmeden hatal kaynak dikiinin ta ile temizlenmesi nerilmektedir.
Kenar yenmesinin bir baka boyutu, bindirme kaynaklarnda karmza kmaktadr.
Bu hata st ste bindirilen kenarn kaynak srasnda erimesiyle oluur. Neden olarak yanl
elektrot hareketi, yetersiz bindirme, uygun olmayan elektrot ap ya da para kalnl gsterilmektedir. Bu tr hata da kaynak dikiinin statik ve dinamik dayanmlarn derinden etkiledii iin yenilenmesi gereken kaynak hatalarndandr.

2.8.1.4.atlamalar
Dier kaynak hatalarna gre daha olumsuz sonular vermesi, atlaklar zerinde fazla
durulmas gereini aa karmaktadr. atlak meydana gelmi dikite zaman ierisinde
ortaya kacak zorlamalar, atlan ilerlemesine ve i parasnn krlmasna yol aan olumsuzluklara neden olur. Kaynakl parann deiik yerlerinde atlaklara rastlamak mmkndr. Bu bakmdan atlaklar, oluabilecek yerlerine gre iki ana grupta toplamak gerekir.
Bunlar, kaynak metalinde ve kaynak yaplan parada meydana gelen atlaklardr.

Kaynak metalinde oluan atlaklar

izim 2.11:Kaynak dikilerinde grlenatlaklar

41

Kaynak metalinin, i parasnn nfuziyetten etkilenen blgesiyle elektrot ekirdeinin

ergimesinden meydana gelen ve birlemede etkin olarak grev alan blge olduunu biliyoruz. Durum byle olunca bu ksmlarda meydana gelen atlaklarn kaynak dikiini ne oranda
etkileyecei daha kolay kavranr. Dikite meydana gelen gerilmeler, kaynak metalinin atlama nedeni olarak karmza kar. Kaynak srasnda arplmalara ve ekmelere kar koyan
kuvvetler, i gerilmelerin dalmasnda nemli rol oynar. Bu bakmdan paralarn mmkn
olduunca serbest hareket edebilecek konumda kaynak yaplmalar nemlidir.
atlamalarn meydana gelme nedenleri olarak unlar gsterilebilir:

Kaynak yerinin bir hava akm ile abuk soumas ya da ortamdaki dk

scaklk deerleri atlama oluumunu abuklatrr.
Dzgn olmayan kaynak azlar ile birbirine tam uymayan i paralar
Nfuziyet azl
Kt birleme
Cruf kalntlar, tek bana ya da hepsi birleerek klcal ve geni atlaklarn meydana gelmesi iin yeterlidir.

atlaklar boylamasna olabildii gibi enlemesine de oluabilir. Boylamasna olanlar

genel olarak kk dikilerinde ortaya kar. Bu tr hatal dikilerin temizlenmeden zerine
diki ekilmesi, atlan ste ekilen dikilerde de grlmesine neden olmaktadr. Boylamasna meydana gelen atlaklar, baz durumlarda krater atlaklarnn devam olarak da aa
kabilir.
Enlemesine meydana gelen atlaklar ise kaynak srasnda hareket olana en az olan
dikilerde grlmektedir. Bu tr atlaklarn olumasnda etkin nedenlerden biri kkrttr.
zellikle yumuak elikler ierisinde bulunan kkrt, gerecin kaynak yaplabilme yeteneini
etkiler. parasnda ve elektrot ekirdeinde fazla miktarda kkrt bulunmas, kaynak metalinin atlamas iin bir sebep oluturur. Kkrt gibi dier baz alam elementlerinin de
atlaklara yol aaca unutulmamaldr.
Kaynak metalinde atlaklarn meydana gelmemesi iin yaplmas gerekenler unlardr:

Kaynak ilemi srasnda diki kendini kolaylkla ekebilmelidir.

Kaynak dikileri yeter derecede geni ekilerek dikiin ekme gerilmelerine dayanm arttrlabilir. zellikle kaln paralar ile sabitlenmi olanlarda bu husus daha fazla dikkate alnmaldr.
Kk dikiinde meydana gelen atlak, ta ile temizlenmeden zerine diki
ekilmemelidir.
Boylamasna meydana gelen atlak nedeni olarak birbirine uymayan kaynak dikilerinin yanl srada uygulanmas gsterilmektedir. Byle bir durumla karlaldnda alma ekli deitirilmelidir.
Enine atlaklarn nne geilmesi iin entik hassasiyeti az ve scak atlamaya kar dayanm yksek elektrotlar kullanlmaldr. Bu konudaki
bilgiler iin retici firmalarn kataloglarna bavurmak doru olacaktr.

42

izim 2.12:Kaynak blgeleri

Kaynak edilen parada meydana gelen atlaklar

Esas ya da ana metal olarak da anlan i paras, kaynak metalinden ayr olarak deerlendirilmektedir. nk meydana gelen atlak, bu iki blgede farkl nedenlerden aa kmaktadr. Kaynak yapm srasnda ortaya kan yksek scaklk deerleri, kaynak metalinin
eriyik hline gelmesine neden olurken eriyik blgesine yakn yerleride etkisi altnda brakr.
Bu nedenle kaynak metalinin komu alanlar, Is Tesiri Altndaki Blge (ITAB) olarak anlr
(bk. izim2.11). Meydana gelen scaklk deiimleri ITABnin sertlemesine neden olur. Bir
eliin sertlemesi iin nce tavlanmas, sonra hzl bir ekilde soutulmas gerektiini bildiimize greITABnin neden sertletiini de kavram olmalyz. Ancak salkl bir sertleme
ortamnn salanmas iin gerekli koullar, kaynak dikii ekilmesi esnasnda salanamaz.
Dier taraftan her zaman, kaynak dikiinin sertlemesi de istenmez. Bu durumda sertlemenin nlenmesi gerekir. Bu da ancak soutma hznn azaltlmasyla salanr. Aksi takdirde kaynatlan parann bileimi, souma hz ve ekme gerilmeleri birleince atlamalar
meydana gelir. Bu faktrlerden souma hz; para kalnlna, kaynak esnasnda paraya
uygulanan s girdisine ve ortam scaklna baldr. Parann yava soumasyla atlamalarn nne geilebildiine gre kaynak dikiinin souma hznn drlmesi iin gerekli
artlar bir arada toplamak gerekmektedir:

Kaynak ileminden nce zellikle kaln ve byk boyutlu paralara n tav uygulanmaldr.
Paraya verilen s girdisi arttrlmaldr. rnein, kaln apl bir elektrot ile geni dikiler ekilmelidir.
ok sayda dikiin st ste ya da yan yana ekilecei paralarda dikiler arasnda beklenip dikiin soumasna izin verilmemelidir. Bir bakma paraya uygulanan snn sabit kalmasna allmaldr.

43

Hava scaklnn sfr ya da sfrn altnda olduu ortamlarda az alaml yap

eliklerinin kaynanda bile hafif bir n tavlamaya ihtiya vardr. Baz durumlarda bazik elektrotlarn kullanlmas yararl olur.
Sertleme eilimi fazla eliklerde, n tavlama uygulanmad takdirde,
puntalamadan ve elektrodun kaynak alan dnda tututurulmasndan kanlmaldr.

2.8.1.5. Diki Fazlal

Kaynak ilerleme hznn dk olmas, kaln apl elektrot kullanlmas, amper
ayarnn dk olmas bu hatann balca nedenleridir.
2.8.1.6. Diki Sarkmas
Kaynak amper ayarnn yksek olmas, kk aralnn gereinden fazla olmas bu hatann balca nedenleridir.

2.8.2. Kaynaklarn Gzle ve Mekaniksel Kontrol

Kaynaklarda aa kan hatalarn bir ksm dikiin st yzeylerinde meydana gelirken, bir ksm da kaynak dikiinin iinde meydana gelir. D hatalar, tecrbeli bir izleyici
tarafndan kolaylkla aa karlabilir. Dierlerinin ise, daha ayrntl ilemler ile ortaya
karlma gerei vardr.

2.8.2.1.Gzle Kaynak Kontrol

Kaynak dikiinde oluan d hatalarn bulunmas, gzle yaplan kontrolle salanr. Dikiin, fiziksel yapsna dnk incelemelerin yapld bu yntem ile iyapda meydana gelen
hatalarn bulunamayaca bilinmelidir. Bundan tr zel ilgi gsterilmesi gereken paralar
iin yeterli sonular elde etmek mmkn deildir. Kaynak dikiinin gzle kontrol sonucunda
dikiin gerece ilemesi, yzey grnm ve gere ile olan birleme kenarlarnn durumu
ortaya kar. atlama, boluk, ileme hatas, kenar yenmeleri, diki fazlal ve eksiklii gibi
hatalarn tespitini bu yntem ile yapmak mmkndr. En basit ve az ara ile yaplan kontroldr.
Gzle yaplan kontrolleri kaynak ncesi, kaynak srasnda ve kaynak sonrasnda yaplanlar diye grup altnda toplamak mmkndr.

Kaynak ncesi yaplan kontroller: Kaynaa hazrlk aamasnda yaplan ilemleri kapsar. Kaynak iin gereken uygun pozisyonun gerekiyorsa kaynak aznn alp almayaca, kullanlacak kaynak akm, paralarn birletirilme
ekilleri (aln, bindirme gibi) ve kaynan kesintisiz olarak srdrlmesi iin gerekli olan ekipmann tespiti yaplr.

44

Kaynak srasnda yaplan kontroller: Bu kontrollerde, diki ylmas, diki

lleri, gzle tespit edilebilen atlaklar, diki balama ve bitirme yerlerindeki
hatalar, kaynak ilemesi, entikler, diki grnts, kk hatalar incelenir.
Kaynak sonrasnda yaplan kontroller: Dikiin d hatalarnn tespiti yaplr.
Diki llerinin istenilen standartlara uygunluu kontrol edilir.

izim 2.13:Kaynak kontrol mastarlaryla yaplan diki ykseklik kontrol

Kaynak dikiinin ykseklik ve genilik bakmndan istenilen zelliklerde olup olmadnn tespiti kaynak kontrol mastarlaryla yaplr.
Kaynak mastarlaryla yaplan lmlerde dikiin ykseklii tespit edilir. Kaynak standartlarna gre a yksekliinin en az 2 mm olmas, en fazla ise 0,7 x t min. forml ile bulunacak deer kadar olmas gerekir.
Kaynak dikii iinde oluan dokusal hatalarn tespiti gzle grlmez. Bu tr hatalar
iyapda olutuundan dier kontrol yntemlerinden biri seilerek yaplr. zellikle st ste
ekilen kaynaklarda birleme noktalarnda bu tr hatalar gzlenebilir.
Gzle kontrol mmkn olmayan i hatalarn tespiti ilemli ve ilemsiz olmak zere
gruplanan kaynak kontrol yntemleri ile yaplr.

2.8.2.2.Mekaniksel Kontroller

ekme Kontrol ve Uygulan

Kaynak dikii ya da kaynakl birletirmelerin ekme dayanmn bulmak iin yaplr.

Keli ya da yuvarlak rnek para kopana kadar ekilir. rnek paraya verilen yk kesit
alanna blnerek ekme dayanm bulunur.
ekme dayanm Rm = ...........N/mm
Bu ilem sonucunda gere ile ilgili aada sralanan deerler kontrol edilir:

45

ekilme dayanm
Esneklik (elstikiyet) snr
Akma noktas ya da akma dayanm
Kesit daralmas
Kopma uzamas
Kopma noktas ya da kopma dayanm

Fotoraf 2.1:ekme kontrolnn yapld cihaz

leme balanmadan nce hazrlanan deney parasnn iinde bulunan gazlarn zellikle hidrojenin dar atlmas iin para 250C scakla kadar stlr. Daha sonrada oda scaklna kadar soutulur. ekme deney makinesinde para kopuncaya kadar bir doru ynnde
ekilir. Kontrol yaplan parann akma snrna, esneklik snrna, kopma snrna ya da noktasna karlk gelen kuvvet deerleri makine zerindeki gstergeler araclyla okunur. Bu
deerler, bir izelge zerine diyagram hlinde yanstlr. Bu yntem ile kaynak dikiinin
hangi noktaya kadar esneklik gsterdii, hangi noktada akmaya balad ve ne kadar kuvvet
etkisiyle koptuu aa km olur.

arpma Kontrol ve Uygulan

Kaynak dikii ya da kaynakl birletirmelerin tokluunu bulmak iin yaplr. Drt keli rnek parann ortasna 2 mm derinlikte ve 45 ada oyuk alr. arpma deney makinesine yerletirilir. rnek paraya, yukardan serbest braklan bir sarka eki tam entiin
arkasndan arptrlr. ekicin oluturduu kuvvet, para kopuncaya kadar devam ettirilir.
Kopan yzey kesiti, ekme testinden daha byk olduundan kaynak ii hatalar grme olana vardr. Her kaynak dikiinin kopmaya kar gsterecei diren, dayanmlaryla orantl
olarak fark gsterecektir. Bunun tespiti iin ekicin paray krmak iin harcad enerji
llr. Krlma yzeyi, yksek bytmeli bir byte ile incelenerek gerecin sneklik derecesiyle ilgili bir takm bilgiler tespit edilir. Bu kontrol ile grebileceimiz hatalar; doku bymesi, gzenek, cruf kalnts ve kaynan ilemesidir.

46

izim 2.14:arpma deneyinin yapl

Eme (Bkme) Kontrol ve Uygulan

izim 2.15: Kaynak dikiinin bklmesi

Eme kontrol, kaynak dikiindeki i hatalarn bulunmasn salar. Mekanik veya hidrolik olarak altrlan bir mekanizma ile rnek para, krlana kadar bklr ya da eki ve
mengene kullanlarak ilem yaplr.
nceden kalna kadar btn kaynakl paralarn kontrol yaplabilir. Bu ilem iin hazrlanacak parann genilii, kalnlnn en az 4 kat olmaldr. Ayrca, 90-180 arasndaki
alarda bklen para krldnda dikiin fiziksel durumu, dikie batm yabanc maddeler
ve diki dokusundaki gzenekler grlr.

47

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki uygulamalar yapnz.

300 mm x 50 mm ebatlarnda 12 mm kalnlnda 2 adet elik paraya X kaynak azl

birletirme yapnz. Kaynak ilemine balamadan nce paralar temizleyip yukardaki ekilde belirtilen llerde kaynak az anz. Aralarnda 2,5 mm kadar boluk brakarak 3 yerinden puntalaynz. Kk diki 3,25 mm dier dikiler 4 mm rutil elektrotla yaplacaktr.
Kaynak akm kk diki iin 110-120 A dier dikiler 160-170 Adr.
lem Basamaklar

neriler

Yatayda kaynatlacak parann ucuna keski ee veya makine yardm ile ift tarafl
olarak kaynak az anz.

Kaynak makinesini altrp kaynak amper ayarn yapnz.

paralarn yan yana kaynak masasnn zerine yatrnz.

2 mm apnda bir tel parasn, yan yana
duran i paralarnn bir ucundan 12
mm kadar bir mesafede araya sktrnz.

Punta kaynan yapnz ve i paralar

arasna koyduunuz teli hemen ekiniz.

48

 Ayn yntemleikincipunta kaynan

yapnz.
Elektrodu kaynak pensine uygun biimde
balaynz.

Bir utan balaynz. Birlemenin btn

boyunca dikii ekiniz.
Elektrodu dik tutunuz (saa sola meyil
vermeden). Elektrodu kaynak banyosuna doru 10 einiz.
Dikiin en az i parasnn yarsna kadar nfuz etmi olduundan emin olunuz.

Son ektiiniz pasonun, kk pasonun

kkne iyice nfuz ettiinden emin olunuz.
Parann kaynatlacak ucunu flana yerletirdikten sonra puntalaynz.
Kaynak banyosunu kontrol etmeye ve
kk nfuziyetini salamaya yardmc
olmak zere elektroduna aadaki ekildeki gibi hafif bir salnt veriniz.

Yukar gelince ksa sre durunuz.

Ark boyunu, elektrot asn ve ilerleme

hzn ayarlayarak kk dikiini ekiniz.

Salnt hareketinin u noktalarnda bir-

49

lemeyi tam olarak doldurmaya yetecek

kadar durunuz sonra yine salnt veriniz.
Salnt hareketini daha iyi kontrol edebilmek iin kol yerine bileinizi oynatnz.
Kk pasoyu ektikten sonra is parasn
suda soutunuz.
Dikiin btn crufunu temizleyiniz.
kinci dikii birincisinin stne ekiniz.

ekilen kk dikiin crufunu krdktan

sonra tel fra ile temizleyiniz.
Ark boyu elektrot as ve hareketi vererek
uygun kaynak hz ile ikinci dikii i ke
kayna olarak ekiniz.

Kk dikii ve zerine ekilen hareketli

dikii parann dier tarafna da tekrarlaynz.

50

 Kaynak sonras kaynak crufunu

krpdikii tel fra ile temizleyiniz.

51

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Yatayda kaynatlacak parann ucuna keski ee veya makine yardm
ile ift tarafl olarak kaynak az atnz m?
2. Kaynak makinesini altrp, kaynak amper ayarn yaptnz m?
3. Elektrodu kaynak pensine uygun biimde baladnz m?
4. Parann kaynatlacak ucunu flana yerletirdikten sonra puntaladnz
m?
5. Ark boyunu, elektrot asn ve ilerleme hzn ayarlayarak kk dikiini
ektiniz mi?
6. ekilen kk dikiin crufunu krdktan sonra tel fra ile temizlediniz
mi?
7. Ark boyu elektrot as ve hareketi vererek uygun kaynak hz ile ikinci
dikii i ke kayna olarak ektiniz mi?
8. Kk dikii ve zerine ekilen hareketli dikii parann dier tarafna da
tekrarladnz m?
9. Kaynak sonras kaynak crufunu krpdikii tel fra ile temizlediniz
mi?

Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

52

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1.

K kaynak az hangi kalnlktaki paralara uygulanabilir?

A) 15 il 40 mm
B) 20 il 40 mm
C) 15 il 20 mm
D) 20 il 30 mm

2.

K kaynak az arasnda a aadakilerden hangisidir?

A) 15- 30
B) 30- 60
C) 45- 60
D) 45- 90

3.

Puntalar arasnda tavsiye edilen mesafe aadakilerden hangisidir?

A) 40 mm
B) 50 mm
C) 20 mm
D) 70 mm

4.

Kaynak aznn st kenarn kesin olarak ergitebilmek iin son pasolar nasl olabilir?
A) ekmeli
B) Salntl
C) Gevek
D) Kasntl

5.

parasnn ve elektrodun yanmas sonucunda mmkn olduunca az miktarda olumas gereken kimyasal madde aadakilerden hangisidir?
A) Kurun
B) Kkrt
C) Cva
D) Karbon

6.

Kaynak dikii zerinde rt oluturan madde aadakilerden hangisidir?

A) Cruf
B) Kaynak teli
C) Kaynak metali
D) Elektrot

7.

Yeterince temizlenmemi kk dikiine ait cruf kalntlar zerine dolgu ve rt dikileri ekildii takdirdeaadakilerden hangisi meydana gelir?
A) Cruf kalnts
B) Kaynak teli
C) Kaynak metali
D) Ark boyu

8.

Kaynaknn ar hzl almas sonucu aadakilerden hangisi meydana gelir?

A) Cruf kalnts
B) Kenar yenmeleri
C) Kaynak metali
D) Gaz boluu

53

9.

Elektrot rtsnde bulunan rutubet miktar aadakilerden hangisinin meydana gelmesine neden olur?
A) Cruf kalnts
B) Kenar yenmeleri
C) atlak
D) Gaz boluu

10. Dierlerine gre daha olumsuz sonular veren kaynak hatas aadakilerden hangisidir?
A) Cruf kalnts
B) Kenar yenmeleri
C) atlak
D) Gaz boluu
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
11. ()Btn kaynak dikii boyunca nfuziyetin gereklemesi iin kenar aral dzgn,
kk pasosu elektrodu uygun apta olmaldr.
12. ()Kenar aralndan4 mm byk ekirdek apna sahip elektrotla almak byk
kolaylk salar.
13. ()Genel olarak kk pasosunda parann iki kenarnn iyice eridiinden emin olmak
iin bir ileri geri hareket, bir yanlara sallanma hareketi ile beraber uygulanr.
14. ()Ayn akm iddetinde dar paso geni pasoya gre paray daha ok str.
15. ()ster ok pasolu kaynak ister ters ynde diki isterse de yarda kesilmi bir kaynan
devam olsun her zaman cruf zerine kaynak yaplr.
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
16. Cruf sivri kaynak ekici ya da frayla bunlar yetersiz kaldnda
ve zenli bir ekilde temizlenmelidir.
17. Kaynak
dikiini
temizlemeden
nce
tamamen
katlamas
yani
...beklenecektir.
18. Cruf kalntlar kaynak dikiinde, ...gibi etki brakr.
19. Yumuak elikler ierisinde bulunan ., gerecin kaynak yapabilme yeteneini
etkiler.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirmeye geiniz.

54

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki uygulamalar yapnz.

300 mm x 50 mm ebatlarnda 12 mm kalnlnda 2 adet elik paraya J kaynak azl

birletirme yapnz. Kaynak ilemine balamadan nce paralar temizleyip yukardaki ekilde belirtilen llerde kaynak az anz. Aralarnda 2,5 mm kadar boluk brakarak 3 yerinden puntalaynz. Kk diki 3,25 mm dier dikiler 4 mm rutil elektrotla yaplacaktr.
Kaynak akm kk diki iin 110-120 A dier dikiler 160-170 Adr.
lem Basamaklar

neriler

Yatayda kaynatlacak parann ucuna keski ee

veya makine yardm ile ift tarafl olarak kaynak az anz.
paralarn yan yana kaynak
masasnn zerine yatrnz.
2 mm apnda bir tel parasn, yan
yana duran i paralarnn bir
ucundan 12 mm kadar bir mesafede araya sktrnz.

Kaynak makinesini altrpkaynak amper ayarn yapnz.

55

 Elektrodu kaynak pensine uygun biimde balaynz.

Punta kaynan yapnz ve i paralar arasna koyduunuz teli hemen ekiniz.

Ayn yntemleikincipunta kaynan yapnz.

Bir utan balaynz. Birlemenin btn boyunca dikii ekiniz.
Parann kaynatlacak ucunu flana yerletirdikten sonra puntalaynz.
Elektrodu dik tutunuz (saa sola
meyil vermeden). Elektrodu kaynak banyosuna doru 10 einiz.
Dikiin en az i parasnn yarsna kadar nfuz etmi olduundan
emin olunuz.

Ark boyunu, elektrot asn ve ilerleme hzn

ayarlayarak kk dikiini ekiniz.

56

Son ektiiniz pasonun, kk pasonun kkne iyice nfuz ettiinden emin olunuz.
Kaynak banyosunu kontrol etmeye ve kk nfuziyetinisalamaya
yardmc olmak zere elektroda
aadaki ekildekigibi hafif bir

salnt veriniz.
Yukar gelince ksa sre durunuz.

ekilen kk dikiin crufunu krdktan sonra tel

fra ile temizleyiniz.

Salnt hareketinin u noktalarnda,

birlemeyitam olarak doldurmaya
yetecek kadar durunuz sonra yine
salnt veriniz.
Salnt hareketinidaha iyikontrol
edebilmek iin kol yerine bileinizi oynatnz.
Kkpasoyu ektikten sonra i parasn suda soutunuz.

Ark boyu elektrot as ve hareketi vererek uygun kaynak hz ile ikinci dikii i ke kayna Dikiin btn crufunu temizleyiolarak ekiniz.
niz.
kincidikiibirincisinin stne ekiniz.

Kk dikii ve zerine ekilen hareketli dikii

parann dier tarafna da tekrarlaynz.

57

 Kaynak sonras kaynak crufunu krpdikii tel

fra ile temizleyiniz.

58

KONTROL LSTES
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Yatayda kaynatlacak parann ucuna keski ee veya makine yardm
ile ift tarafl olarak kaynak az atnz m?
2. Kaynak makinesini altrp kaynak amper ayarn yaptnz m?
3. Elektrodu kaynak pensine uygun biimde baladnz m?
4. Parann kaynatlacak ucunu flana yerletirdikten sonra puntaladnz
m?
5. Ark boyunu, elektrot asn ve ilerleme hzn ayarlayarak kk dikiini
ektiniz mi?
6. ekilen kk dikiin crufunu krdktan sonra tel fra ile temizlediniz
mi?
7. Ark boyu elektrot as ve hareketi vererek uygun kaynak hz ile ikinci
dikii i ke kayna olarak ektiniz mi?
8. Kk dikii ve zerine ekilen hareketli dikii parann dier tarafna da
tekrarladnz m?
9. Kaynak sonras kaynak crufunu krpdikii tel fra ile temizlediniz
mi?

Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

59

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1.

Kaynak esnasnda nfuziyet aadakilerden hangisiyle bir lye kadar salanabilir?

A) Kk dikii
B) Temizlik
C) Puntalama
D) Scakln arttrlmasyla

2.

Aln kayna yaplacak birletirmelerde U ve J azlar aadaki hangi biimlerde uygulanabilir?

A) Kk dikii
B) Tek ya da iki tarafl
C) Sadece ift tarafl
D) Sadece tek tarafl

3.

Aadaki metallerden hangisi oksijenle kesmeye uygun deildir?

A) Sade karbonlu elik
B) Dkme demir
C) Paslanmaz elik
D) Az karbonlu elik

4.

Oksijenle kesmenin gerekleebilmesi iin yanma sonucu oluan cruf zellii aadakilerden hangisi olmaldr?
A) Souk
B) Akc
C) Yanc
D) Kat

5.

Yakarak kesmeye uygun elikler, yanmaya balama scakl olan yaklak 1100C
scakla karld takdirdesaf oksijenle temas ederse aadakilerden hangisi gerekleir?
A) Erir
B) Akar
C) Yanar
D) Katlar

6.

elikler, yanmaya balama scaklnda saf oksijenle temas ederse aadakilerden

hangisi oluur?
A) Gaz ve oksit
B) Oksit ve gaz
C) Sv ve gaz
D) Is ve cruf

7.

Kaynak esnasnda enine ekmelerin nlenmesi amacyla paralara kaynak ncesi aadakilerden hangisi uygulanmaldr?
A) Kk dikii
B) Temizlik
C) Kuvvetli puntalama
D) Scakln arttrlmas

60

8.

Yanma oluklar aadakilerden hangisine neden olur?

A) Gaz ve oksit
B) Gerilme ylmas
C) Sv ve gaz
D) Is ve cruf

9.

parasnda kaynak dikiine dik eksen boyunca ortaya kan kendini ekme aadakilerden hangisidir?
A) Kalnlk ekmesi
B) Boyuna ekme
C) Enine ekme
D) Krlma

10. Kaynak banyosunun katlama ve soumasnn sonucunda ortaya kan kendini ekmenin de etkisiyle aadakilerden hangisi ortaya kar?
A) Kalnlk ekmesi
B) Boyuna ekme
C) Enine ekme
D) Krlma
11. parasnn kaynak dikii ynndeki ekseni boyunca kendini ekme aadakilerden
hangisidir?
A) Kalnlk ekmesi
B) Boyuna ekme
C) Enine ekme
D) Krlma
12. Tek bana V kayna aadakilerden hangisinin fazla tketimine yol aar?
A) Elektrot
B) Zaman
C) paras
D) Elektrik
13. Tek bir diki ile V kaynak aznn doldurulmas mmkn olmayan uygulamalarda
aadakilerden hangisi gereklidir?
A) Kaynak az
B) Temizlik
C) Kk dikii
D) Cruf
14. Elektroda fazla zikzak hareketi yaptrlmas sonucu aadakilerden hangisi meydana
gelir?
A) Cruf kalnts
B) Kenar yenmeleri
C) Kaynak metali
D) Gaz boluu
15. Elektrot ap, gereinden fazla kaln sonucu aadakilerden hangisi meydana gelir?
A) Cruf kalnts
B) Kenar yenmeleri
C) Kaynak metali
D) Gaz boluu

61

16. Akm iddetinin gereinden az miktarlarda tutulmas sonucu aadakilerden hangisi

meydana gelir?
A) Cruf kalnts
B) Kenar yenmeleri
C) Kaynak metali
D) Gaz boluu
17. Kaynak dikii ya da kaynakl birletirmelerin, tokluunu bulmak iin yaplan kontrol
aadakilerden hangisidir?
A) ekme kontrol
B) arpma kontrol
C) Kesme kontrol
D) bkme kontrol
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
18. ( )Kaln paralarn kaynak eklerinin istenen salamlkta olabilmesi iin birleecek
kenarlara kaynak az alr.
19. ( )Aln kayna yaplacak birletirmelerde U ve J kaynak azlarnn hazrlanmas
daha fazla zaman ve iilik gerektirdii iin kaynak maliyetini olumsuz ynden etkiler.
20. ( )Oksijenle kesmenin gerekleebilmesi iin gere oksijen akm ierisinde yanma
zelliine sahip olmaldr.
21. ( )Akma snn dk malzemelerde, malzeme akarak bu i gerilmelerin iddetinin
azalmasn saladndan arplma olasl da artar.
22. ( )Malzeme direncinin artmas arplma olaslnn da artmasna neden olur.
23. ( )Isl genleme katsaysnn bymesi, kaynaktan sonra ekme ve arplmalarn artmasna neden olur.
24. ( )Isl genleme katsays sfr olan ve sv hlden kat hle geerken de hibir hacim
deiiklii gstermeyen hayali bir malzeme, kaynak ilemi sonras hibir kendini
ekme ve arplma gstermeyecektir.
25. ( )Isl iletkenlik katsays kldke kaynak yerine uygulanan s enerjisinin yaylma
hz da azalr.
26. ( )Kaynak blgesi ile yapnn tm arasndaki scaklk fark arttka oluan gerilmeler de iddetlenir.
27. ( )Kaynak blgesinin scakl kaynak metalinin erime scakl ile snrl olduundan
erime scakl ykseldike kendini ekme ve arplma olasl da artar.
28. ( )Kaynak hz deyimi ile kaynakta arkn ilerleme hz belirtilir.
29. ( )Kaynak tekniine uygun bir tasarm yaplmasnn bir nemi yoktur.
30. ( )Kaynak dikileri birbirine ok yakn olmaldr.
31. ( )Mmkn olduunca aln birletirilmeleri tercih edilmemelidir.
32. ( ) parasnn yaps, kaynak esnasnda kendini ekebilecek nitelikte olmaldr.
33. ( )Cruf ne kadar scak olursa o oranda kolay kalkacaktr.

62

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

34. Elektrik ark kayna ile yaplan birletirmelerde aranlan n koul, birletirmenin istenilen dzeyde .olmasdr.

35. Kaynak metalinin yani kaynak dikiinin i parasyla ayn zellikte olumas
36.
37.
38.
39.
40.

seimiyle salanr.
ki tarafnda kaynatlmas kaydyla, . mm kalnla kadar elik saclar
...almadan birletirilebilir.
Kaynak aznn almas iin elik gereler .balama scaklna kadar stlr.
Keskiler s oluumu istenmeyen i paralarnn .azlarnn almasnda kullanlr.
Kaynak dikilerinin ..olmasna zen gsterilmelidir.
Kaynak arplmalarnn nne gemenin dier bir yolu kullanmaktr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

63

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
D
2
A
3
B
4
D
5
C
6
D
7
A
8
C
9
A
10
C
11
Y
12
D
13
D
14
D
15
Y
16
kaynak azama
17
metalin
18
zellikleriyle
19
i paras- tala
20
kaba
RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI
1
A
2
C
3
B
4
B
5
B
6
A
7
A
8
B
9
D
10
C
11
D
12
Y
13
D
14
Y
15
Y
16
eki - keskiyle
17
soumas
18
gaz boluklar
19
kkrt

64

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1
D
2
B
3
C
4
B
5
C
6
D
7
C
8
B
9
C
10
C
11
B
12
A
13
C
14
B
15
A
16
D
17
B
18
D
19
D
20
D
21
Y
22
Y
23
D
24
D
25
D
26
D
27
D
28
D
29
Y
30
Y
31
Y
32
D
33
Y
34
salam
35
elektrot
36
8 -kaynak az
37
yanmaya
38
kaynak
39
simetrik
40
aparatlar

65

KAYNAKA
KAYNAKA

ANIK Selahaddin, AdnanDKCOLU, MuratVURAL,mal Usulleri, Birsen

Yaynevi, stanbul, 1997.

BURGHARDT D. Henry, Machine ToolOperationPart 1, McGrawHillBookCompany, New York, ABD,1959.

ADSAN Kasm, Kaynak Teknolojisi, Yksek Teknik retmen Okulu Yaynlar, Ankara, 1976.

ERSOYRt, Demircilik Meslek Teknolojisi, Mill Eitim Basm Evi, stanbul.

FeirerCarleTatro,

L.

John,

Machine

ToolMetalworking

(PrinciplesandPractice), McGraw-HillBookCompany, New York, ABD, 1961.

RSMEN Naim, Souk Demircilik, Ankara 1948.

SERFEL Y.Saip, Kaynak Teknolojisi, Ankara, 2003.

SERFEL Y. Saip, Makine Bilgisi ve ekillendirme, MEB Yaynlar, stanbul, 2005.

SERFEL Y.Saip, Souk ve Scak ekillendirme, Ankara, 1997.

66