E DREJTA DETYRIMORE

E drejta e detyrimeve, si dege e se drejtes merret me studimin e marredhenieve te detyrimeve,

te cilat jane marredhenie juridike ndermjet kreditorit dhe debitorit.
E drejta e detyrimeve eshte e drejte pozitive e cila paraqet teresine e normave juridike qe i
rregullojne marredheniet e detyrimeve mes ketyre dy subjekteve te cilet bejne qarkullimin e
mallrave apo kryejne sherbime tjera.
Lende e te drejtes se detyrimeve eshte vete Detyrimi (quid obligatio).
Sjellja e debitorit, prej te cilit kerkon dika kreditori, eshte lende e se drejtes se detyrimeve, e
kjo mund te permbaje ndonje dhenie, berje apo mos-berje ose pesim. Prandaj, mund te thuhet
se lenda eshte prestimi qe duhet te paguaj debitori, i cili parimisht ka karakter pasuror.
Nder parimet kryesore ne marredheniet detyrimore eshte parimi solo consensus obligat i cili
nenkupton se kontrata lidhet thjeshte me pajtimin e vullnetit te paleve.
Eshte tradite qe e drejta detyrimore te ndahet ne dy pjese: pjesen e veante dhe pjesen e
pergjithshme.
Ne pjesen e pergjithshme te se drejtes se detyrimeve trajtohen eshtje te pergjithshme dhe
institutet kryesore te kesaj dege. Ketu hyjne; nocioni, elementet, karakteristikat e detyrimeve,
burimet e detyrimeve dhe efektet e saj, nderrimi i subjekteve ne marredheniet detyrimore dhe
shuarja e detyrimeve.
Ndersa, ne pjesen e veante te se drejtes se detyrimeve bejne pjese rregullat, te cilat u
perkasin llojeve te veanta te kontratave me emer.
Ndarja e ketyre kontratave behet sipas efekteve te tyre, dmth. fare pasojash ka kontrata ne
pasurine e paleve kontraktuese.
Sipas kesaj ndarjeje te gjitha kontratat e detyrimeve klasifikohen ne pese grupe. Ne grupin e
pare hyjne kontratat per tjetersimin e sendeve, perkatesisht te drejtave, kontratat e sendeve
dhe te drejtave, kontratat mbi sherbimet, kontratat mbi bashkesine pronesore dhe te punes dhe
ne grupin e peste hyjne kontratat aleatore, mbi lojen dhe kushtin, kontratat mbi sigurimin dhe
kontrata mbi mbrojtjen e perjetshme.

E drejta e detyrimeve ka marredhenie te ngushta me disa prej degeve tjera te se drejtes.

-

E drejta e detyrimeve ka lidhje te ngushta me te drejten ekonomike. E drejta

ekonomike dhe ajo e detyrimeve bejne pjese ne grupin e lendeve civile dhe jane dege
te veanta te se drejtes. E drejta e detyrimeve perfshin teresine e normave juridike per
rregullimin e marredhenieve juridike te detyrimeve, te marredhenieve pasurore ne
pergjithesi, kurse e drejta ekonomike perfshin rregullat per rregullimin e puneve te
qarkullimit te mallrave dhe te dhenies se sherbimeve tregtare.
E drejta familjare, sipas lendes dhe permbajtjes ndryshon nga e drejta e detyrimeve. E
drejta familjare perfshin teresine e normave qe i perkasin rregullimit juridik te familjes
dhe marteses, si dhe marredhenieve qe lindin prej tyre. Ne kete te drejte dominojne
marredheniet me karakter personal, kurse ne te drejten e detyrimeve dominojne
marredheniet me karakter pasuror. Poashtu, rregullat e te drejtes familjare jane me
karakter imperativ, te cilat subjektet nuk mund ti ndryshojne, ndersa ne te drejten e
detyrimeve dominojne rregulla me karakter dispozitiv.
E drejta e detyrimeve dhe e drejta trashegimore sipas permbajtjes se tyre jane te drejta
te pasurise. Qe te dyja merren me kalimin e pasurise prej nje pronari tek tjetri. Mirepo,
marredheniet pasurore ne te drejten trashegimore rregullohen pas vdekjes (mortis
causa), kurse ne te drejten e detyrimeve keto marredhenie rregullohen mes te gjalleve
(inter vivos). Poashtu, rregullat e te drejtes trashegimore jane me karakter imperativ,
ndersa tek e drejta e detyrimeve ato kane karakter dispozitiv.
E drejta e detyrimeve dhe e drejta reale, sipas permbajtjes jane te drejta te pasurise te
cilat i perkasin pasurise se nje individi dhe mund te vleresohen me para, por, ekziston
nje dallim i madh mes tyre. E drejta reale ka per lende studimi nje send te caktuar, pra
eshte e drejte ne send (ius in rem), kurse te drejtat e detyrimeve jane ius ad rem (e
drejta rreth sendit). Te drejtat reale jane me karakter absolut sepse veprojne erga
omnes, ndersa rregullat e se drejtes se detyrimeve kane efekt relativ (inter partes).
Dallim tjeter eshte edhe numri i te drejtave reale qe eshte i caktuar taksativisht me te
drejten objektive numerus clausus dhe permbajtja e tyre eshte e caktuar me norma
imperative. Marredheniet e detyrimeve nuk jane numerikisht te caktuara, dhe per
dallim nga ato te se drejtes reale ato nuk jane te perhershme dhe shuhen pasi ta
krijojne efektin e caktuar.

BURIMET
Burimet e te drejtes se detyrimeve ndahen ne dy grupe: ne burime formale dhe ne burime
materiale.
Si burime formale konsiderohen Kushtetuta dhe Ligji per detyrimet i Kosoves.
Ligji per detyrimet i Kosoves si burim formal me i rendesishmi funksionon ne baze te disa
parimeve si jane: Autonomia e vullnetit, doket e mira afariste, parimi i ndershmerise dhe
pergjegjeshmerise, detyra per permbushje te detyrimit, parimi i ndalimit te shkaktimit te demit
apo keqperdorimit te te drejtave dhe parimi i kujdesit te duhur.
Burimet materiale jane ato fakte juridike relevante me te cilin mund te krijohen marredheniet
e detyrimeve, te ndryshohen dhe te shuhen ato. Sipas nenit 6 te ketij Ligji keto fakte jane:
- kontrata
- shkaktimi i demit
- pasurimi i pabaze
- gjerimi i puneve te huaja pa porosi, dhe
- shprehja e njeanshme e vullnetit.

NOCIONI KARAKTERISTIKAT DHE KLASIFIKIMI I DETYRIMEVE

1. E drejta e detyrimeve, si dege e se drejtes merret me studimin e marredhenieve te
detyrimeve te cilat jane marredhenie juridike ndermjet kreditorit dhe debitorit, ne te cilat
kreditori ka te drejte nga debitori nje berje, veprim, mosveprim, dhenie dhe pesim.
Fjala detyrim rrjedh nga latinishtja obligare = lidhje mes kreditorit dhe debitorit.
Ne kuptimin e gjere detyrimi paraqet marredheniet juridike ndermjet dy a me shume
subjekteve, ku njeri prej tyre (kreditori) ka te drejte te kerkoje kryerjen apo moskryerjen e
dikaje te cilen pala tjeter (debitori) ne parim do te kishte te drejte ta bente.
Ne kuptimin e ngushte, detyrimi nenkupton borxh, ndersa nga kendveshtrimi i kreditorit
detyrimi do te thote e drejte per te kerkuar.
Fjala detyrim perdoret edhe ne shkrese, e cila sherben si deftese per borxhin. Kjo deftese
njihet si shkrese detyruese.
2. KARAKTERISTIKAT E DETYRIMEVE
-

Detyrimet jane marredhenie me karakter juridik, qe nenkupton se jane te rregulluara

me ne norma juridike. Karakteri juridik i detyrimit do te thote qe marredhenia e krijuar
ndermjet pjesemarresve gezon edhe mbrojtje juridike, pra, ekziston mundesia e
perdorimit te sanksionit per realizimin e te drejtave te subjektit.
Mjet tipik per mbrojtjen e detyrimeve eshte padia (actio), kundershtimi (exceptio),
kthimi ne gjendjen e merparshme (restitutio in integrum). Keto detyrime qe gezojne
sanksion jane detyrime civile ( obligationes civiles). Ndersa detyrime natyrale njihen
ato obligime qe gezojne mbrojtje juridike, por qe sanksioni nuk mund te realizohet me
mjete juridike. Ato jane rastet kur:
- Detyrimet qe rrjedhin nga rastet kur per krijimin e tyre nuk eshte respektuar forma
- Detyrimet qe i jane falur debitorit ne proceduren e falimentimit
- Detyrimet nga kontratat qe kane lidhur personat e paafte per te vepruar
- Kerkesat qe jane parashkrire dhe,
- Detyrimet e mbajtjes ndermjet personave qe nuk kane detyrim ligjor ta bejne ate.

Detyrimet jane marredhenie ndermjet subjekteve te caktuar, qe dmth se do

pjesemarres ne marredheniet e detyrimeve ka pozite te caktuar juridike.
Ne kete marredhenie duhet te ekzistojne se paku dy subjekte ne role te caktuara, pra
ate te kreditorit dhe debitorit.
Kreditori ka te drejten e kerkeses prandaj quhet subjekt aktiv, ndersa borxhi
perfaqeson pasiven ne pasurine e debitorit. Keshtu, ne marredheniet e detyrimeve,
subjekti i demtuar eshte kreditori, kurse demtuesi eshte debitor.

Detyrimet jane marredhenie me permbajtje te caktuar. Te drejtat dhe detyrimet, te

caktuara per kreditorin dhe debitorin perbejne permbajtjen e detyrimit. Nga permbajtja
e marredhenies se detyrimit percaktohet edhe se cilit lloj te marredhenies detyrimore i
takojne ato.
Dhenia (dare) paraqet detyren e debitorit per tia dorezuar sendin e caktuar kreditorit,
qofte ne pronesi, qofte ne perdorim.
Berja (facere) paraqet detyren e debitorit qe tia kryeje kreditorit veprimin e caktuar.
Mosberja paraqet detyren e debitorit qe te heqe dore nga berja e ndonje pune.

Pesimi (pati) paraqet detyren e debitorit me te cilen i lejohet kreditorit te beje dika, qe
ai ka te drejte tia ndaloje.
Permbajtja e detyrimeve duhet te jete ne pajtim me parimet kushtetuese, dispozitat
dhunuese dhe me normat e moralit.
-

Detyrimet jane marredhenie me karakter relativ, pra, me detyrime krijohen

marredhenie ndermjet dy subjekteve te caktuar, kreditorit dhe debitorit me karakter
interpartes dhe nuk ka efekt ndaj personave te trete.

Detyrimet jane marredhenie me karakter pasuror. Karakteri pasuror dhe mundesia e

vleresimit me para jane raste qe dominojne ne shumicen e rasteve te marredhenieve te
detyrimeve, kurse marredheniet qe nuk mund te vleresohen me para gjejne me pak
shprehje por prape gezojne mbrojtje juridike.

3. VETITE E DETYRIMEVE TE PLOTEFUQISHME

Subjektet e marredhenieve te detyrimeve lirisht e percaktojne permbajtjen e marredhenieve te
tyre. Per te qene e plotefuqishme, do marredhenie duhet te kete veti te caktuara. Ato jane:
Detyrimi te jete i mundshem, i caktuar dhe i lejueshem.
Detyrimi eshte i mundshem ne rast se debitori detyrohet per dika qe eshte e mundshme te
behet ( impossibilium nulla est obligation nuk ka detyrim per te pamundshmen ).
Sipas natyres, pamundesia mund te jete objective, subjective, fillestare, e mevonshme, e
natyres fizike (kur sendi asgjesohet vis maior) dhe juridike (kur bie ne kundershtim me ligjin).
Detyrimi eshte i caktuar, kur te dyja palet i dijne te drejtat dhe detyrimet e tyre me ate
marredhenie.
Keshtu, lenda e detyres se debitorit mund te jete e caktuar plotesisht (kur detyrimet
percaktohen qarte) dhe pjeserisht (kur detyrimi varet sipas kritereve tjera per te cilat palet
pajtohen).
Detyrimi eshte i lejueshem dhe krijon efekte te caktuara vetem kur ai eshte ne pajtim me
rregullat kushtetuese, ligjore dhe normat e moralit shoqeror.
4. KLASIFIKIMI I DETYRIMEVE
Detyrimet jane te shumta dhe te lloj-llojshme. Ato klasifikohen varesisht nga kriteret e
caktuara, keshtu;
Sipas karakterit juridik - ne detyrime civile dhe detyrime natyrale
Sipas lendes se ekzekutimit detyrime negative dhe detyrime pozitive
Varesisht a dorezohet sasia e parave apo sendi i caktuar detyrime me para dhe jo me para
Sipas kohezgjatjes se prestimeve detyrime te perhershme dhe detyrime te perkohshme
Sipas saktesimit te detyrimit detyrime individuale dhe gjenerike
Sipas numrit te objekteve dhe subjekteve detyrime te perbera prej shume objektesh ku bejne
pjese: detyrimet fakultative, alternative dhe kumulative, kurse detyrimet me shume subjekte
(detyrimet solidare) klasifikohen ne detyrime te perbera, detyrime aktive dhe pasive
Sipas subjektit qe ekzekuton detyrimin detyrime personale dhe detyrime jo-personale.

4.1 Llojet e detyrimeve sipas karakterit juridik

Detyrimet civile jane ato qe mund te realizohen me mjete te dhunes ne qofte se debitori nuk e
permbush detyrimin e vet. Titullari ka te drejte qe me ane te padise, ose me kundershtim dhe
mjete tjera te kerkoje realizimin e kerkeses se vet.
Detyrime natyrale jane ato te cilat nuk mund te realizohen me mjete te dhunes. (detyrimet e
parashkrira, dhurata e premtuar e padorezuar etj).
4.2 Llojet e detyrimeve sipas lendes se ekzekutimit
Detyrime pozitive jane ato ne te cilat debitori eshte i detyruar te sillet aktivisht, te ndermarre
ndonje veprim. (bleresi te paguaje mimin, shitesi te dorezoje sendin etj)
Detyrime negative jane detyrimet te cilat perbehen nga fakti i mosveprimit ose pesimi. (kur
njeri subjekt premton tjetrit se nuk do ndertoje objekt ne token e vet per te mos i penguar
driten).
4.3 Llojet e detyrimeve varesisht se a dorezohet sasi parash apo sendesh te caktuara
Ne rast se debitori eshte i detyruar te dorezoje shumen e caktuar te parave kemi te bejme me
detyrime me para. (pagimi i qerase, huase etj.)
Detyrimet me para jane rendesi te veante ne aspektin e pagimit te kamates, ne aspektin e
permbushjes se detyrimit para afatit.
Ndodhe qe nga asti i krijimit te detyrimit e deri ne ekzekutimin e tij rritet ose zvogelohet
fuqia blerese e parase. Per kete arsye jane paraqitur dy teori:
teoria e nominalizimit monetar qe nenkupton qe debitori duhet te paguaje vleren e parave qe
kane pasur ne astin e krijimit te detyrimit, pavaresisht rritjes apo uljes se fuqise blerese te
parase, dhe
teorise se valorizimit monetar qe nenkupton qe debitori duhet te dorezoje vleren e parave ne
astin kur e permbush detyrimin.
Eshte rregull e pergjithshme qe, nese shkaktohet vonesa ne detyrimet me para, paguhet
kamata. Kamata eshte ajo kur huadhenesi merr me teper nga huamarresi, se sa qe ka dhene.
Ekzistojne disa lloje kamatash: kamata ligjore (kamate sipas ligjit, e pandryshueshme),
kamata kontraktore (sipas marreveshjes mes paleve), kamata per vonese (kur debitori vonohet
ne permbushjen e detyrimit). Kamatat jashte dispozitave ligjore jane veper penale.
Detyrime jo me para, jane ato detyrime ne te cilat debitori eshte i detyruar te dorezoje sendin
e caktuar apo te kryeje veprimin e caktuar.
4.4 Llojet e detyrimeve sipas saktesimit te detyrimit
Detyrime individuale jane ato ne te cilat debitori ka borxh te permbushe prestimin e caktuar,
dorezimin e sendit te caktuar ose kryerjen e veprimit te caktuar. Lende e detyrimit individual
eshte sendi individualisht i caktuar (res in specie), i cili eshte i pazevendesueshem. Nese sendi
humbet prej vis maior apo qarkullimi i tij ndalohet me norma ligjore debitori lirohet nga
detyrimi.

Detyrime gjenerike jane ato detyrime lenda e prestimit te te cilave eshte caktuar sipas llojit,
gjinise. Lende e detyrimeve gjenerike jane sendet e zevendesueshme.
4.5 Llojet e detyrimeve te perbera prej shume objektesh
-

Detyrimi kumulativ ekziston kur debitori ka borxh shume sende te ndryshme dhe
konsiderohet se detyrimi eshte permbushur ne qofte se ai kreditorit ia ka dorezuar te
gjitha sendet.
Detyrime alternative jane ato ne te cilat detyrimi perbehet prej shume lendeve ku
debitori eshte i obliguar te dorezoje njerin prej tyre dhe konsiderohet se obligimi eshte
permbushur. (psh, jep (500 EUR ne vend te TV).
Detyrime fakultative jane ato ne te cilat debitori ka borxh nje lende te caktuar, por
mund te lirohet nga detyra e vet duke dorezuar ndonje lende tjeter.

4.6 Llojet e detyrimeve ne shume subjekte (solidare)

Solidare jane ato detyrime te perbera ne te cilat ka shume subjekte qofte ne anen e debitorit
apo ne anen e kreditorit dhe qe detyrimi edhe pse i ndashem; paguhet ne teresi.
Detyrime solidare aktive jane ato ne te cilat ka shume kreditore dhe nje debitor, ne te cilat
secili kreditor eshte i autorizuar te kerkoje pagimin e tere detyrimit dhe kur e merr kerkesen
nje kreditor, detyrimi shuhet edhe per kreditoret tjere. Solidariteti aktiv krijon efekt te
dyfishte;
a) efekti midis shume kreditoreve dhe nje debitori ne detyrimet solidare aktive ka aq kerkesa
sa ka kreditor, por do kreditor ka te drejte te kerkoje pagimin e kerkeses ne teresi dhe ne rast
se paguhet, detyrimi shuhet ndaj kreditoreve te tjere. Debitori ka te drejte tia bej pagesen
cilitdo nga kreditoret. Por, ne rast se ndonje prej kreditoreve solidar do tia falte borxhin
debitorit, borxhi i zvogelohet debitorit per aq sa i eshte falur.
b) efekti midis kreditoreve pasi qe marrin pagesen ne rast se paguhet kerkesa ndaj njerit
kreditor, detyrimi shuhet edhe per kreditoret tjere. Kreditoret mund te ndajne kerkesen e
paguar ne pjese te barabarta.
Detyrime solidare pasive jane detyrime te perbera, ne te cilat ekzistojne shume debitore e nje
kreditor dhe secili debitor eshte i detyruar qe te paguaj tere detyrimin dhe pas pagimit
detyrimi shuhet edhe per debitoret tjere solidare. Edhe solidariteti pasiv mund te krijohet ne
baze te ligjit, kontrates dhe testamentit.
Si raste te rendesishme te detyrimeve solidare pasive jane; kur prinderit pergjigjen per demin
e shkaktuar nga i mituri i tyre, kur shume persona shkaktojne nje dem etj.
Detyrimet solidare pasive krijojne dy lloj efektesh;
a) efekti midis shume debitoreve dhe nje kreditori ne detyrimet solidare passive kreditori
mund te kerkoje pagimin e borxhit nga do debitor. Kur njeri ka debitoret solidar e paguan
borxhin ne teresi, te gjithe debitoret tjera solidare lirohen nga detyrimi.
Efektet e detyrimeve solidare passive krijojne efekte kur shkaktohet ndonje rast i tyre,
konkretisht ne keto raste: kompensimi, falja e borxhit, pertrirja, konfondimi, vonesa e
kreditorit, pohimi i borxhit, vdekja.
b) efekti ndermjet debitoreve solidare pas permbushjes se detyrimeve pas pageses se bere
nga njeri debitor, detyrimi shuhet edhe per debitoret tjere solidare. Ne kete rast barra e borxhit
te paguar duhet te ndahet ndermjet debitoreve solidare. Ata mund te ndajne borxhin ne pjese
te barabarte sipas marreveshjes.

4.7 Llojet e detyrimeve sipas kohezgjatjes se prestimeve

Detyrime te perkohshme jane ato ne te cilat debitori detyrohet te permbushe detyrimin ne nje
ast; (dorezimi i sendit nga shitesi, pagimi i mimit nga ana e bleresit)
Detyrime sukcesive jane ato detyrime te perhershme ne te cilat debitori detyrohet qe veprimin
ta permbushe ne intervale te caktuara. (qeraja)
Detyrime me prestime te perhershme jane ato ne te cilat debitori eshte i detyruar qe kreditorit
ti beje ose mos-beje dika per nje kohe te gjate. (dhenia e rentes jetesore, kur mimi paguhet
ne keste etj).
4.8 Llojet e detyrimeve sipas subjektit qe e ekzekuton detyrimin
Detyrime thjeshte personale jane ato qe lidhen per cilesite personale te debitorit, te cilat eshte
i detyruar ti kryeje vet debitori e jo ndonje subjekt tjeter ne vend te tij. (detyren e skulptorit
nuk mund ta kryeje dentisti), ndersa,
Detyrime jopersonale jane ato te cilat nuk jane te lidhura per subjektin e debitorit dhe ato
mund ti permbushe edhe dikush tjeter ne emer dhe ne vend te debitorit.

KONTRATAT E DETYRIMEVE

Kontrata eshte burimi kryesor dhe me i rendesishem i marredhenieve te detyrimeve.

Ajo eshte marreveshje e dy a me shume personave qe ka per qellim te krijoje, te ndryshoje,
apo te thuaj nje marredhenie juridike te detyrimit.
Kontrata eshte instrument juridik, me te cilin krijohen detyrime me vullnetin e paleve
kontraktuese.
Terminologjia lidhur me percaktimin e kontrates nuk eshte unike sepse perve termit kontrate,
perdoren edhe termat si:
konvente qe perdoret si sinonim i termit kontrate, mirepo shprehet ne marredheniet midis
shteteve te ndryshme qe nenkupton pajtim te vullnetit ndermjet paleve
marreveshje - qe eshte term i cili perdoret ne kuptimin e ngushte qe te shenoje edhe
bisedimet qe i paraprijne lidhjes se kontrates
pakte qe jane marreveshje solemne qe i referohen eshtjeve te ndryshme politike. etj
Fusha e zbatimit te kontrates eshte e gjere. Kontrata zbatohet gati ne te gjitha deget e se
drejtes, perve ne te drejten penale.
Ajo gjen shprehje ne te drejten e punes, ne te drejten ekonomike, ne te drejten nderkombetare
ate financiare etj.

Parimet e te drejtes kontraktore jane liria e kontraktimit dhe parimi i konsensualizmit.

Parimi i kontraktimit eshte njeri nder parimet themelore te se drejtes kontraktore. Parimi i
lirise se kontraktimit paraqet mundesi per pjesemarresit ne marredheniet e detyrimit qe me
vullnetin e tyre te lire ti rregullojne marredheniet reciproke juridike te detyrimeve.
Kjo nenkupton se :
- do subjekt mund te vendose lirisht se a do te lire kontraten e caktuar apo jo
- do subjekt mund te zgjedhe lirshem personin me te licin do te lidhe kontraten
- subjektet mund te caktojne lirisht permbajtjen e kontrates, formen dhe menyren e
lidhjes se saj
- subjektet mund te vendosin lirisht mbi nderrimin dhe menyrat e shuarjes se kontrates
- subjektet mund te zgjedhin lirisht legjislacionin i cili do te zbatohet ne kontraten e tyre
ne rastet kur subjektet kane shtetesi te ndryshme.
Liria e kontraktimit per subjektet e te drejtes nuk eshte e pakufizuar.
Ajo kufizohet ne pikepamje te mundesise se zgjedhjes se pales kontraktuese (fabrika e armeve
smund te lidhe kontrate me personat civil), ne pikepamje te permbajtjes se kontrates (psh
sipas ligjit, kontratat me bankat nuk mund te ndryshohen nga subjektet), kontratave te
adezionit (kur permbajtja e kontrates eshte e caktuar per palet pavaresisht vullnetit te tyre, psh
shitja nderkombetare e derivateve, mendafshit etj).
Parimi i konsensualizmit do te thote se kontrata mund te lidhet thjeshte ne baze te vullnetit te
paleve kontraktuese solo consensus, pa pasur nevoje per permbushjen e formes se caktuar.
Ne baze te ketij parimi, kontrata lidhet duke u mbeshtetur ne bona fide ( mirebesim).

KUSHTET PER LIDHJEN E KONTRATES

Kontratat e detyrimeve me elementet thelbesore te tyre lidhen me pajtimin e vullnetshem te
paleve kontraktuese. Per te krijuar efekte juridike, marreveshja e paleve duhet te behet nese
permbushen kushte te caktuara.
Kushtet per lidhjen e kontratave ndahen ne dy grupe: te pergjithshme dhe te veanta.
Ne kushtet e pergjithshme bejne pjese: aftesia punuese e paleve, pajtimi i vullnetit dhe lenda e
kontrates.
-

Aftesia punuese e paleve kontraktuese eshte kusht i pergjithshem qe kerkohet per

lidhjen e kontrates. Aftesia punuese e paleve do te thote se subjekti qe e lidhe
kontraten me vullnetin e vet mund te krijoje te drejta dhe detyrime te caktuara.
Dallohet aftesia e plote punuese, aftesia e kufizuar punuese, dhe paaftesia absolute
punuese (personat nen 14 vje dhe ata menderisht te paafte).
Kontratat e detyrimeve mund ti lidhin edhe personat juridik. Ata duhet te kene aftesi
punuese, te kene autorizim dhe nevojitet qe lidhja e kontrates se atille ti pergjigjet
veprimtarise se personit juridik me te cilen merret ne vazhdimesi.
Pelqimi i vullnetit eshte kusht i dyte i pergjithshem per lidhjen e kontrates. Me
pelqimin e vullnetit reciprok krijohen te drejta dhe detyrime te caktuara. Palet ne kete
rast duhet te shprehin qellimin e kontraktimit (animus contrahendi).
Vullneti i paleve mund te shprehet me fjale, shenja te rendomta. Vullneti eshte
deklaruar shprehimisht kur behet me fjale, gojarisht apo me shkrim.
Pelqimi i vullnetit eshte fakt relevant per lidhjen e kontrates dhe si i tille ai duhet te
jete i lire, serioz, i vertete, i mundshem. Pa keto cilesi kontrata behet e pavlefshme.
Lenda e kontrates eshte kusht i pergjithshem per lidhjen e kontrates. Lenda e kontrates
eshte ajo per te cilen palet jane marre vesh.
Lende e kontrates mund te jete sendi i luajtshem, i paluajtshem dhe sendi i
konsumueshem.
Qe kontrata e lidhur te krijoje efekte te caktuara juridike, lenda duhet te kete cilesite e
caktuara: te jete e mundshme, e caktuar dhe e lejueshme.
- Lenda e kontrates eshte e mundshme nese detyra perbehet nga dika qe eshte e
mundur te permbushet. (impossibilium nulla est obligatio). Edhe pamundesia e lendes se
kontrates, sikurse ajo e detyrimit mund te jete; objektive, subjektive, fillestare, faktike
juridike.
- Lenda e kontrates eshte e caktuar nese sendi ose veprimi per te cilen eshte krijuar
kontrata, eshte pershkruar ne menyre te perpikte. Eshte e caktueshme lenda e kontrates
ne rast se ne te permbahen elemente te mjaftueshme per caktimin e lendes.
Lenda e kontrates mund te caktohet nga palet kontraktuese me marreveshje, si dhe nga
personit i trete.
- Lenda e kontrates duhet te jete e lejueshme. Lejueshmeria e kontrates eshte cilesia e
trete qe kerkohet per vleresine e kontrates se lidhur. Lenda e kontrates eshte e lejuar ne
qofte se eshte ne pajtim me dispozitat imperative, parime kushtetuese dhe normat e
moralit.

Ne grupin e kushteve te veanta bejne pjese:, lidhja e kontrates me dorezimin e sendit, dhenia
e pelqimit per lidhjen e kontrates dhe forma e kontrates.
-

Lidhja e kontrates me dorezimin e sendit. Per disa kontrata, qe te konsiderohen se jane

te lidhura, perve kushteve te pergjithshme duhet te behet edhe dorezimi i sendit.
Kontratat e tilla qe lidhen duke dorezuar sendin quhen kontrata reale. Ne kete grup
kontratash hyjne kontrata mbi huane, dhuraten, depoziten, pengun, kaparin.
Dhenia e pelqimit ne disa raste eshte e nevojshme per lidhjen e kontratave. Keshtu, pa
marre pelqimin e nevojshem (si forme e lejes), kontrata nuk mund te krijoje efekte
juridike.
Pelqimi kerkohet ne dy raste:
- Per mbrojtjen e interesit individual (kur per te miturin, lejimin per lidhje te kontrates
e japin prinderit apo kujdestari)
- Per mbrojtjen e interesit te pergjithshem (kur per importimin e drogave kerkohet
pelqimi i organit kompetent shteteror).
Forma e kontrates eshte manifestim i jashtem i permbajtjes se kontrates. Forma per
keto kontrata eshte kusht i veante per lidhjen e saj, e ajo parashihet shprehimisht ne
ligj. Sipas efektit te saj, forma mund te kete rendesi te dyfishte: Ajo mund te paraqese
kushtin qenesor per lidhjen e kontraten, dhe do te kerkohej per sigurimin e provave.
Llojet e formes mund te jene:
Forma solemne (si forme thelbesore dhe element konstituiv i kontrates)
Forma reale (ekz. kur dorezimi i sendit eshte kusht i veante per krijimin e kontrates)
Forma provuese (sherben si prove per vertetimin e ekz. te kontrates ne rast kontesti)
Forma me shkrim e kontrates (eshte forme e tille, e shkruar e shtypur dhe nenshkruar)
Forma ligjore (ekz. kur per vlefshmerine e kontrates, ligji parasheh formen e caktuar)
Forma kontraktore (kur vet palet kontraktuese per vlefshmerine e kontrates parashohin
formen e caktuar).
Ne qofte se palet kontraktuese, kontraten e kane kushtezuar ne forme te caktuar dhe
kete nuk e kane respektuar, kontrata nuk ekziston dhe nuk krijon efekte juridike.

10

LIDHJA E KONTRATES
Lidhjes se kontrates i paraprijne veprime paraprake si jane: negociatat apo (para) bisedimet.
Pas perfundimit te ketyre parapregaditjeve, palet ndermarrin veprime konkrete rreth lidhjes se
kontrates si jane: Oferta dhe Pranimi i ofertes.
1. Negociatat i paraprijne lidhjes se kontrates dhe nuk obligojne. Rendesia e negociatave
shprehet me faktin qe paleve tu mundesohet njohja se me ka detyrohen, te njihen me pasojat
juridike te kontrates qe do te lidhet etj.
2. Oferta eshte shprehje e vullnetit te nje personi me ane te te ciles fton personin tjeter te
caktuar me qellim qe te lidhe kontraten.
Me oferte merret iniciativa per lidhjen e kontrates. Oferta duhet te plotesohen keto kushte:
-

te jene dhene nga personi i cili ka per qellim te lidhe kontraten apo nga personi i
autorizuar
te permbaje elementet thelbesore per lidhjen e kontrates te cilen deshirojne ta lidhin
te permbaje qarte dhe seriozisht vullnetin e shprehur te propozuesit se deshiron te
lidhe kontrate ne baze te kushteve te propozuara
oferta duhet te behet ne formen me shkrim nese lidhet kontrata formale

Menyrat e paraqitjes se ofertes ndahen ne dy grupe: menyra e drejtperdrejte dhe menyra e

terthorte.
Menyra e drejtperdrejt e paraqitjes se ofertes permbledh te gjitha deklaratat e shprehjes se lire
te vullnetit te bera me goje, shkrim apo mjete tjera, ndersa
Menyra e terthorte e paraqitjes se ofertes nenkupton shprehjen e vullnetit e cila ne menyre te
terthorte tregon deshiren per te lidhur kontrate.
Oferta nuk eshte kontrate. Qe te behet kontrate, i ofertuari duhet te paraqes pelqimin e vet dhe
te pranoje oferten.
Si rregull, ofertuesi eshte i lidhur per oferten te cilen e ka bere dhe nuk mund ta revokoje
perderisa oferta ka arritur deri tek i ofertuari.
Edhe pas vdekjes se ofertuesit, ajo nuk e humb efektin, perkundrazi, i obligon edhe
trashegimtaret e ofertuesit.
3. Pranimi i ofertes eshte shprehje e njeanshme e vullnetit te te ofertuarit, me anen e te cilit e
miraton propozimin e ofertuesit per lidhjen e kontrates ne kushte te caktuara ne oferte.
Qe deklarata e nje personi e cila paraqet pergjigjen e nje personi te ofertuar per propozimin e
ofertuesit, te jete pranim i ofertes, duhet te plotesohen keto kushte:
-

te jete dhene nga personi i ofertuar ose nga personi i autorizuar prej tij.
qe sipas permbajtjes ti pergjigjet plotesisht ofertes (te pranohet oferta ne teresi pa
kurrfare kushtesh)
- qe te permbaje shprehjen e qarte dhe serioze te vullnetit
- qe ti arrije me kohe propozuesit (dmth ne afatin e caktuar)
Menyra e pranimit te propozimit mund te jete e drejtperdrejte (me shkrim, me goje, pohim),
dhe e terthorte (kur sendin e ofertuar, i ofertuari e fut ne shporte).
Pranimi behet edhe me heshtje (kur pas perfundimit te kontrates, sendi vazhdon te
shfrytezohet, dhe qiradhenesi hesht, duke kuptuar se pajtohet per zgjatjen e kontrates per nje
kohe te pacaktuar.

11

KLASIFIKIMI I KONTRATAVE TE DETYRIMEVE

Kriteret per klasifikimin e kontratave jane te ndryshme:
1.Duke pasur parasysh faktin se nje kontrate a eshte parapare sipas ligjit apo jo, ato
klasifikohen ne : kontrata me emer, dhe kontrata pa emer.
2. Sipas kushteve te domosdoshme qe nevojiten per krijimin e tyre se kontrata a lidhet ne
baze te vullnetit te paleve (solo consensus) apo ne baze te formes se caktuar kontrata
klasifikohen ne: kontrata konsensuale dhe kontrata formale.
3. Duke pasur parasysh se njera pale per ate qe ka dhene a merr kundervlere adekuate apo jo,
kontratat klasifikohen ne: kontrata me shperblim dhe kontrata pa shperblim.
4. Sipas te drejtave dhe detyrave qe kijohen midis paleve kontraktuese, kontratat klasifikohen
ne: kontrata te njeanshme dhe kontrata te dyanshme.
5. Sipas asaj se me rastin e lidhjes se kontrates a i dine palet kontraktuese te drejtat dhe
detyrat e tyre dhe se a varet kjo nga nje rrethane e ardhshme dhe e pasigurte, kontratat
klasifikohen: ne komutative dhe ateatore.
6. Sipas kohezgjatjes se prestimi qe duhet te permbushet, kontratat klasifikohen: ne kontrata
me prestime te perkohshme dhe te perhershme.
7. Sipas asaj se ne nje kontrate a jane elementet e nje kontrate apo ka elemente te disa
kontratave, kontratat klasifikohen ne: te thjeshta dhe te perziera.
8. Vareishst menyres se lidhjes, kontratat klasifikohen ne: te pergjithshme dhe te veanta.
9. Duke pasur parasysh faktin se nje kontrate a mund te ekzistojne pavaresisht nga ekzekutimi
i saj apo varet nga ndonje kontrate tjeter, ato ndahen ne kontrata te pavarura dhe akcesore.
10.Duke u bazuar ne faktin se nje kontrate a lidhjet me qellim qe te lidhet kontrata tjeter,
kontratat klasifikohen ne: parakontrata dhe kontrata kryesore.
11. Se a merren parasysh cilesite e veanta te pales kontraktuese apo jo, kontratat klasifikohen
ne: kontrata intuitu personae dhe jo intuitu personae.
12. Se ne lidhjen e kontrates a marrin pjese drejtperdrejte te gjithe subjektet qe e kane
shprehur vullnetin apo nje person e lidhe kontraten ne emer te tyre, kontratat klasifikohen ne:
individuale dhe kolektive.
13. Sipas teknikes dhe menyres se lidhjes se tyre, kontratat klasifikohen ne: kontrata me
permbajtje te caktuar dhe kontrata te adezionit.
14. Varesisht se ne nje kontrate a duket baza apo nuk duket, kontratat klasifikohen ne kauzale
dhe abstrakte.

12

kontratat me emer jane ato kontrata qe jane te parapara dhe te rregulluara shprehimisht
me dispozita te ligjit ose te kodeve civile. (kontrata e vepres, qirase, dhurates, shitjes).
kontratat pa emer jane ato kontrata qe nuk e kane emrin e tyre dhe nuk jane te
rregulluara me ligje ose kode civile, por krijohen nga palet duke u bazuar ne rregullat
e pergjithshme te se drejtes kontraktuese. (kontrata per sefin, ekspozimin, botimin..)

kontrata konsensuale jane ato kontrata te cilat lidhen me marreveshjen e thjeshte te

paleve kontraktuese solo consensus.
kontrata formale jane ato kontrata, per lidhjen dhe vlefshmerine e te cilave me ligj
eshte caktuar forma e posame, e cila paraqitet si element konstituiv i kontrates. ne
qofte se forma parashihet me kontrate, forma eshte kontraktore, kur parashihet ne baze
te ligjit, forma eshte ligjore.

kontrata me shperblim jane ato kur jepet shperblimi per ate qe merret.
kontrata pa shperblim jane ato kontrata ne te cilat nuk jepet kurrfare shperblimi per
ate qe fitohet. (kontrata per dhuraten, huane pa kamate)

kontratat e njeanshme jane kontrata nga te cilat krijohen detyra vetem per njeren pale
kontraktuese, vetem ajo pale behet debitor, kurse pala tjeter fiton vetem te drejten per
te kerkuar dhe behet kreditor i saj.
kontratat e dyanshme detyruese krijojne te drejta dhe detyra per te dy palet
kontraktuese, pra krijohen edhe borxhe edhe kerkesa si per njeren, ashtu edhe per
tjetren pale.

kontrata komutative jane ato ne te cilat palet kontraktuese qe ne astin e lidhjes se

kontrates i dijne te drejtat dhe detyrat e tyre.
kontrata aleatore jane ato kontrata ne te cilat palet ne astin e lidhjes se kontrates nuk
i dijne te drejtat dhe detyrimet e tyre por kjo varet nga nje rrethane e ardhshme dhe e
pasigurte.

kontrata me prestime te perkohshme jane ato ne te cilat prestimi ekzekutohet aty per
aty. detyrimi i debitorit perbehet prej nje berjeje apo mos berjeje i cili ekzekutohet ne
ast.
kontrata me prestime te perhershme jane ato, ne te cilat prestimi ekzekutohet ne
intervale me te gjata kohore. prestimi mund te jete periodik (kur debitori ekzekuton
detyrimet ne menyre te njejte dhe ne intervale te sakta kohore), dhe prestimi mund te
jete sukcesiv, kur detyra e debitorit ekzekutohet ne pjese ne afate te kontraktuara dhe
ne keste.

kontratat e thjeshta jane ato qe kane elemente te nje kontrate dhe paraqet NJE lloj te
caktuar kontrate.
kontrata e perzier eshte nje kontrate e cila sipas permbajtjes ka elemente te disa
llojeve te kontratave te thjeshta. permbajtja e ketyre kontratave paraqet nje teresi te nje
kontrate unike.

kontratat e pergjithshme jane ato ne te cilat palet i kane caktuar, saktesuar te drejtat
dhe detyrat ne menyre te pergjithshme per nje periudhe te gjate kohore.
kontrata te veanta jane ato kontrata ne te cilat jane konstatuar detyrat konkrete te
paleve per nje periudhe te shkurter kohore prej 1 viti.

13

kontratat e pavarura krijojne efekte juridike dhe shuhen pavaresisht nga ndikimi i
ndonje kontrate tjeter.
kontrata akcesore lidhet, ekziston dhe varet nga kontrata kryesore. zakonisht keto
kontrata lidhen si shtese (anekse) te kontrates se pavarur ose si kontrate e veante por
akcesore. (kontrata per dorezanine, pengun, kaparin). anulimi i kontrates se pavarur
shkakton shuarjen e kontrates akcesore, kurse anulimi i kontrates akcesore nuk ka
ndikim ne ate kryesore.

kontrata kauzale eshte lloj kontrate ku shkaku i drejtperdrejte per ka eshte lidhur
kontrata eshte i njohur, jo vetem per palet kontraktuese por edhe per personat e trete.
sipas rregulles, kontratat jane kauzale.
kontrate abstrakte quhet ajo, ne te cilen nuk eshte cekur qellimi per te cilin palet
obligohen. baza e kontrates ekziston por shkaku nuk eshte i njohur per palet e treta.

kontrata kolektive jane ato qe krijojne efekte juridike per te gjithe subjektet qe i
perkasin grupit te caktuar, pa marre parasysh se te gjithe nuk kane dhene pelqimin per
lidhjen e saj (kontrata kolektive e punes.
kontrata individuale jane ato me te cilat saktesohen detyrat ndermjet subjekteve
antareve te grupit ne emer te te cileve eshte lidhur kontrata kolektive. kontrata
individuale duhet te jete ne pajtim me kontratat kolektive, ne menyre qe te kete efekt
juridik.

kontrata paraprake jane ato me ane te te cilave palet jane obliguar qe ne te ardhmen te
lidhin kontrate tjeter, elementet e te cilave jane caktuar me pare.
kontrata kryesore jane ato, te cilat krijohen pasi te jete permbushur kontrata paraprake.

kontrata intuitu personae jane ato, per lidhjen e te cilave merret parasysh cilesia e
veante e pales kontraktuese. per keto kontrata, cilesite e njeres ose te te dy paleve
jane elemente thelbesore te kontrates. (mjeshteria apo talenti i veante i cili shuhet me
vdekje).
kontrata jo intuitu personae jane ato, ne te cilat nuk merret parasysh cilesia e veante
e pales kontraktuese.

kontrata me permbajtje te caktuar jane ato, ne te cilat eshte caktuar permbajtja nga
palet kontraktuese. ne keto kontrata palet me marreveshje i caktojne elementet dhe
kushtet e saj.
kontrata te adezionit jane ato, ne te cilat njera pale qe me perpara cakton elementet
dhe kushtet e kontrates, kurse pala tjeter nuk merr pjese ne perpilimin e kesaj kontrate
e as qe ndikon ne ndonje element te ketyre kontratave. pala kontraktuese qe deshiron
te lidhe keso kontrata mund te lidhe me nenshkrimin e kontrates ose ta refuzoje en
bloc lidhjen e saj.

14

INTERPRETIMI I KONTRATES
Edhe pse menyrat e shprehjes se vullnetit jane te persosura, ndodh qe deklaratave te shprehura
u jepet shpeshere dhomethenie e ndryshme, si nga vete palet kontraktuese, ashtu edhe nga
personat e trete.
Interpretimi i kontrates do te thote percaktimi i kuptimit te vertete dhe efekteve te dispozitave
te saj.
Ne rregullat e interpretimit dallohen: rregullat e pergjithshme dhe ato plotesuese.
Midis ketyre nuk ka dallime esenciale por si rregulla te pergjithshme konsiderohet disa
koncepcione.
Disa teoriciene shprehen se kontrata duhet te interpretohet vetem sipas kritereve subjektive,
qe do te thote vetem sipas vullnetit te shpehur te paleve kontraktuese. Disa tjeter thone se
kontrata duhet te interpretohet sipas kritereve objektive, qe do te thote sipas dokeve dhe
shprehive te rrethit shoqeror ne te cilin eshte lidhur kontrata.
Kete mendim e shpreh edhe Kodi civil gjerman qe thekson se me rastin e interpretimit te
kontrates, duhet vertetuar vullneti i vertete i paleve kontraktuese dhe ai te interpretohet sipas
kuptimeve te qarkullimit afarist.
Perve ketyre rregullave te pergjithshme, ekzistojne dhe rregulla te veanta, nder to jane;
-

gjate interpretimit te kontrates, nuk duhet tu permbahemi domethenieve bukfale te

shprehjeve te perdorura por duhet te vertetohet qellimi i perbashket i paleve
kontraktuese
nese dispozitat e kontrates perbehen nga fjale te cilat mund te kene kuptim te ngushte
ose te gjere, dhe nuk duhet me siguri se cilin kuptim palet e kane pasur parasysh,
kontrata duhet te interpretohet ne kuptimin e ngushte (in dubio pro reo)
nese kontrata eshte pregaditur apo propozuar nga njera pale kontraktuese, dispozitat e
paqarta interpretohen ne llogari te palet tjeter.

Interpretimi zakonisht eshte pune e gjykates, prandaj ajo duhet te kete parasysh te gjitha keto
rrethana me qellim qe te vertetohet vullneti i perbashket i paleve.

15

KONTRATAT E NDALUARA
Kontrata eshte e ndaluar nese eshte ne kundershtim me parimet kushtetuese, dispozitat ligjore
dhe normat e moralit apo te dokeve te mira.
Rastet me te shpeshta te kontratave te ndaluara ne praktike, nder tjera, jane:
-

kontrata qe lidhet mes avokatit dhe klientit, me te cilen avokati per sherbimet qe ofron
merr me teper shperblim, se sa qe parashihet sipas tarifes nga Oda e Avokateve
kontrata qe lidhet mes avokatit dhe klientit me te cilen avokati e blen tereisht ose
pjeserisht sendin kontestues qe atij i eshte besuar ta mbroje
kontrata me ane te se ciles nje subjekt i premton tjetrit dobi pasurore qe pala tjeter te
lidhe kurore
kontratat midis dy subjekteve per krijimin e bashkesise martesore te rrejshme ne
shkembim te dobise pasurore
kontrata ku njera pale merr detyrim per kryerjen e vepres penale
kontrata mes personave fizik dhe juridik civil ku si mende kontrate jane sendet ne
perdorim te pergjithshem (rruget, liqenet, mineralet..)

Kontratat e ndaluara jane kontrata te pavlefshme. Pavlefshmeria e tyre eshte relative ose
absolute, varesisht se ka cenojne kontratat me rastin e lidhjes. Kur cenohen interesat
individuale te paleve kontraktuese, kontrata ka pavlefshmeri relative, kurse ne rast se cenohet
interesi i pergjithshem i shoqerise, kontrata eshte me pavlefshmeri absolute.
Anulimi i ketyre kontratave behet sipas detyres zyrtare ne rast se eshte ne pyetje
pavlefshmeria absolute, ose me iniciativen e pales kur pavlefshmeria eshte relative.
Anulimi i tyre krijon pasoja juridike. Keto pasoja shprehen ne kthimin ne gjendjen e
meparshme, dhe kur kjo nuk eshte e mundur jepet vlera ne para per prestimet nga kontrata e
ndaluar.
Ceshtja e pasojave juridike te ketyre kontratave nuk parashtrohet ne raste kur eshte lidhur
kontrata, por kur nuk eshte ekzekutuar ajo, sepse ab initio (prej fillimit) merret se keto jane te
pavlefshme.
KONTRATA ME FAJDE
Kontrate me fajde eshte ajo sipas te ciles njera pale kontratuese fiton per vete nje dobi
joproporcionale nga pala tjeter kontraktuese, duke shfrytezuar nevojen, mendjelehtesine,
papervojen e pales tjeter kontraktuese.
Per te ekzistuar kontrata me fajde, duhet te plotesohet kushti qe kontrata te jete me shperblim,
te ekzistoje nevoja, mendjelehtesia, papervoja dhe te shkaktohet disproporcioni i prestimeve.
Keto kushte duhet te permbushen ne menyre kumulative.
Pra, kontratat me fajde jane kontrata te ndaluara dhe qellimi kryesore i tyre eshte shfrytezimi
i pales se demtuar.
Pala e demtuar ka te drejte kerkese te anulimit te kontrates brenda afatit nje vjear nga asti i
lidhjes se kontrates.

16

MJETET E SIGURIMIT TE EKZEKUTIMIT TE KONTRATES

Sado qe do kontrate e lidhur eshte e siguruar me sanksion juridik, qe paraqet nje garance se
ne qofte se kontrata nuk permbushet vullnetarisht ajo do te permbushet me mjete te dhunes,
megjithate ka raste kur kreditori nuk ka besim ndaj pales tjeter kontraktuese (debitorit).
Mjete e sigurimit te ekzekutimit te kontrates jane personale dhe reale.
Mjete te sigurimit personal te ekzekutimit te kontrates jane: pendimi, kushti penal dhe
dorezania.
Mjete reale te ekzekutimit te kontrates jane: hipoteka, pengu, kapari dhe kaucioni. Ketu do te
behet fjale vetem per kaparin dhe kaucionin, sepse hipoteka dhe pengu jane objekt i studimit i
se drejtes reale.
1. Dorezania si kontrate akcesore, eshte mjet personal per sigurimin e ekzekutimit te
kontrates. Ajo krijohen ne baze te marreveshjes se kreditorit dhe dorezanit me te cilen
dorezani merr obligim qe te paguaje borxhin nese ate nuk do ta paguaj debitori.
Natyra akcesore e dorezanise shprehet ne disa aspekte:
Vlefshmeria e dorezanise varet nga vlefshmeria e detyres kryesore. Ne qofte se nuk krijohet
detyra kryesore e vlefshme nuk eshte e vlefshme as dorezania.
Ne qofte se detyrimi kryesor do te krijohej si detyrim natyral, nuk mund te krijohet as
dorezania.
Dorezania shuhet pas shuarjes se detyres kryesore.
Detyrimi i dorezanit nuk mund te jete me i madh se detyra e debitorit, etj..
Dorezania eshte sigurimi me i mire i kreditorit. Kur ekziston dorezania kreditori i ka dy
debitor te cileve mund tu drejtohet per pagim. Debitoret ne kete rast nuk kane pozite te njejte.
Njeri prej tyre eshte debitor kryesor dhe dorezani eshte debitor akcesor dhe ky i fundit
pergjigjet pas debitorit kryesore.
Me dorezani krijohen dy lloj marredheniesh:
a) Marredhenia e kreditorit dhe dorezanit, e cila manifestohet me faktin se dorezani i
pergjigjet kreditorit ashtu di i pergjigjet debitori kryesore. Dorezani eshte i detyruar te
permbushe kerkesen ndaj kreditorit nese ate nuk e ben debitori.
Dorezani eshte i mbrojtur me mjete te veanta, nese kreditori kerkon pagimin prej tij, para se
ta kete kerkuar nga debitori kryesor.
Ekzistojne dy raste kur kreditori i drejtohet menjehere dorezanit: Kur i debitori kryesor ka
falimentuar, dhe ne rastin kur debitori kryesor zhduket. Ne keto raste orezani pergjigjet
kreditorit per tere borxhin. Detyra e tij nuk mund te jete me e madhe se detyra e debitorit
kryesor.
b) Kur dorezani paguan kerkesen kreditorit, ai ka te drejte regresi ndaj debitorit kryesore.
Qellimi i dorezanise eshte qe te siguroje ekzekutimin e kontrates ndaj kreditorit, e jo qe te
lirohet debitori kryesor nga detyrat e veta.
Duke u paguar kerkesa e kreditorit nga ana e dorezanit, kjo kalon te dorezani dhe tani
dorezani i ka te gjitha te drejtat, te cilat i ka pasur kreditori ndaj debitorit.

17

Ekzistojne disa lloje dorezanesh:

-

Dorezani i thjeshte eshte subsidar sepse detyrohet te paguaje borxhin kur kete nuk e
ben debitori ne afatin e caktuar
Dorezani pagues eshte lloj debitori ndaj te cilit kreditori ka te drejte tia kerkoje
pagesen menjehere pa kaluar nga kreditori kryesor
Bashkedorezania ekziston atehere kur shume vete ne cilesine e dorezanit
dorezanojne per borxhin e debitorit kryesor.
Dorezani i dorezanit ekziston kur nje person detyrohet ndaj kreditorit se do te
pergjigjet per permbushjen e detyrimit te dorezanit, dhe
Dorezani per shperblimin e demit ekziston kur nje person i paranton dorezanit se do
ta shperbleje demin nese dorezani ia paguan kerkesen kreditorit dhe ne ate rast nuk
mund te regresoje nga debitori kryesor.

Dorezania shuhet:
-

kur shuhet kontrata kryesore

kur kreditori ia fal borxhin dorezanit
kur nderrohet debitori
me konfondim

2. Pendimi si klauzole ose kontrate e veante, eshte mjet i sigurimit personal per ekzkutimin e
kontrates, si dhe eshte kontrate akcesore sepse lidhjet prane dhe ndan fatin e kontrates
kryesore. Me marreveshjen e paleve kontraktuese mund te autorizohet njera ose te dy palet qe
te terhiqen nga kontrata duke dhene pendimin.
Pendimi eshte premtim i shumes se caktuar ne te holla ose i ndonje vlere pasurore te cilen do
ta paguaj njera ose te dy palet ne rast se heq dore nga kontrata e lidhur.
3. Kushti penal si kontrate akcesore eshte mjet personal i sigurimit te ekzekutimit te kontrates.
Ai ekziston kur debitori dhe kreditori merren vesh qe debitori te paguaje shumen e parave ose
dhenien e ndonje vlere pasurore, ne rast se nuk e ekzekuton detyrimin e vet ne teresi ose ate e
permbush ne menyre te parregullt.
Qellimi kryesor i kushtit penal eshte qe ti bej presion debitorit qe ai te permbushe kontraten
me kohe dhe ne menyre te rregullt, e ne rast se ate nuk e ben, kushti penal i ben te mundur qe
me lehte ta realizoje shperblimin e demit.
Kushti penal mund te kontraktohet ne dy menyra: a) per mos-ekzekutimin e plote te kontrates,
dhe b) per ekzekutim te parregullt (te pjesshem).
Kushti penal nuk mund te kontraktohet per detyrime me para ( sepse krijohet obligimi per
pagimin e kamates), apo ne rast se kontrata eshte e ndaluar dhe jo morale.

18

MJETE REALE TE SIGURIMIT TE KONTRATES

Mjetet reale te sigurimit te kontrates ishin: hipoteka, pengu, kapari kaucioni dhe avansi.
Ne vijim flitet per kaparin, kaucionin dhe avansin.
1. Kapari eshte ajo shume parash ose ndonje vlere tjeter pasurore, e cila dorezohet me rasin e
lidhjes se kontrates, si shenje se kontrata eshte lidhur dhe si mjet sigurimi per ekzekutimin e
saj. Kapari eshte mjet real i ekzekutimit te kontrates i cili kontraktohet si klauzole e veante
apo si kontrate akcesore ndermjet paleve qe nenkutpon se krijimi, efekti dhe shuarja e saj
varen nga kontrata kryesore.
2. Kaucioni eshte mjet real i sigurimit te ekzekutimit te kontrates, qe jepet ne te holla me
rastin e lidhjes se kontrates.
Zakonisht kaucioni deponohet per kthimin e ambalazhit te sendit te blere. Me kete bleresi i
garanton shitesit se do te ktheje ambalazhin, dhe ne rast se nuk e kthen, shitesi ka te drejte te
mbaje kaucionin.
3. Paradhenia eshte mjet real i sigurimit te ekzekutimit te kontrates.
Ajo llogaritet si ekzekutim i pjesshem i kontrates dhe shton sigurine e kontrates kryesore.

EFEKTET E KONTRATAVE
Per te shqyrtuar efektet e kontratave, duhen shqyrtuar dy eshtje me rendesi:
a) fare efekti ka kontrata e detyrimit sipas natyres se saj dhe,
b) ndermjet cilave subjekte ajo i krijon efektet e veta.
Sipas grupit te pare te te drejtave, kontrata ka efekt juridiko-obligues, qe nenkupton se per
fitimin e pronesise ne menyre derivative eshte e nevojshme te ekzistojne dy kushte: kushti i
pare eshte baza juridike (shitja, dhurata) dhe kushti i dyte eshte menyra e fitimit te pronesise
( dorezimi i sendit, nese lende eshte sendi i luajtshem apo me regjistrimin ne librat e tokes,
nese lenda eshte send i paluajtshem).
Sipas grupit te dyte te te drejtave, kontrata ka efekt juridiko-real. Me ane te kontrates fitohet
pronesia, ashtuqe nga asti i krijimit te kontrates se plotefuqishme, pronesia eshte fituar
pavaresisht se a eshte durezuar lenda e kontrates bleresit. Sipas ketij sistemi, dorezimi i sendit
nuk eshte element thelbesor per fitimin e sendit.
Sipas grupit te trete, per bartjen e te drejtave reale paraqiten dy kontrata: njera eshte kauzale
kurse tjetra eshte reale. Kontrata e pare obligon, kurse e dyta eshte e pavarur dhe sherben per
dorezimin e sendit.

19

EFEKTI I KONTRATES NDERMJET PALEVE KONTRAKTUESE

Si pale ne nje kontrate konsiderohet do subjekt qe ka marre pjese ne lidhjen e saj ne emer
dhe ne llogari te vet. Si pale konsiderohet edhe ai subjekt i cili nuk ka marre pjese
drejtperdrejte ne lidhjen e saj por qe e ka lidhur kontraten ne menyre te terthorte, permes
perfaqesuesit.
Por, efektet e kontratave shtrihen edhe ne nje kategori personash, te cilet nuk kane marre pjese
ne lidhjen e saj por qe nuk mund te konsiderohen si persona te trete. Ata njihen si sukcesore
univerzal, pasardhesit e te drejtes se paleve kontraktuese. Sukcesore univerzal, jane ata
individe, mbi te cilet kalojne te gjitha te drejtat dhe detyrat e paraardhesve te tyre. Ne rast se
njera pale kontraktuese vdes, te drejtat dhe detyrat nga kontratat e lidhura kalojne tek
trashegimtaret.
Kontratat e detyrimeve nuk kane efekt ndaj personave te trete. Te drejtat dhe detyrimet qe
burojne nga kontrata e lidhur vlejne vetem per palet kontraktuese.
Nevojat e qarkullimit juridik kane kerkuar qe te lejohet mundesia e lidhjes se kontratave ne
dobi te personit te trete.
Kontrata ne dobi te personit te trete eshte kontrate e detyrimeve, ne te cilen nje kontraktues,
qe njihet si promitent, obligohet ndaj kontraktuesit tjeter, qe njihet si stipulent, se do te
ekzekutoje prestimin e caktuar ne dobi te personit te trete qe quhet beneficiar.
Ne kete kontrate, promitenti eshte premtuesi qe duhet te jape dika ne dobi te personit te trete
dhe ne kete kontrate eshte ne poziten e debitorit. Stipulenti eshte kontraktuesi ne kontraten ne
dobi te personit te trete dhe ka rolin e kreditorit.
Beneficiari eshte subjekti qe nuk merr pjese ne lidhjen e kesaj kontrate, por vetem fiton dobi
nga kjo kontrate.
Personi i trete nga kontrata e lidhur fiton te drejten qe, pavaresisht dhe ne menyre te
drejtperdrejte te kerkoje permbushjen e prestimit ne dobi te vet edhe pse ne aktin e lidhjes se
kontrates nuk ka marre pjese personalisht, e as qe eshte paraqitur me ane te autorizuesit.
Cdo kontrate mund te lidhjet si kontrate ne dobi te personit te trete, dhe ne kontrate duhet te
ekzistoje klauzola sipas te ciles te drejten e permbushjes ose te ekzekutimit te veprimit te
caktuar mund ta kete personi i trete.
Kontrata ne dobi te personit te trete eshte kur lidhjet kontrata per sigurimin e jetes, ndermjet
siguruesit dhe te siguruarit, qe shuma e siguruar ti jepet ndonje subjekti te afert me siguruesin
kur shkaktohet rasti i siguruar.
Qe kontrata e lidhur ne dobi te personit te trete te jete e plotefuqishme, duhet te permbushen
kushte te caktuara. Keto vlejne eshte per promitentin, stipulentin dhe beneficiarin.
Stipulenti dhe promitenti duhet te permbushin kushtet e pergjithshme qe vlejne per te gjitha
kontratat e detyrimeve. Keto kushte te pergjithshme jane: aftesia punuese e paleve
kontraktuese, pajtimi i vullnetit, lenda dhe baza e kontrates. Nese per permbushjen e kontrates
qe lidhet kerkohet permbushja e formes se caktuar, atehere klauzola dobia e te tretit duhet
gjithsesi te shprehet.
Beneficiari nuk duhet domosdo te kete aftesine e veprimit, per arsye se te drejten ne dobi te tij
e konstituojne stipulenti dhe promitenti me deklarimin e vullnetit te tyre. Ndersa shfrytezuesi,
duhet te kete zotesine juridike, sepse nese mungon kjo zotesi, nuk mund te jete bartes i te
drejtes.

20

Efektet juridike te kontrates ne dobi te personit te trete klasifikohen permes tre lloj
marredheniesh qe krijohen nga keta tre subjekte:
-

marredhenia mes promitentit dhe stipulentit

marredhenia mes promitentit dhe beneficiarit
marredhenia mes stipulentit dhe beneficiarit

Promitenti dhe stipulenti e lidhin kontraten ne dobi te personit te trete. Ne baze te kesaj
kontrate stipulenti ka te drejte te kerkoje nga promitenti qe te permbushe ndaj personit te trete
ate qe ka kontraktuar ne dobi te tij. Kete mund ta kerkoj edhe beneficiari.
Promitenti ne kete marredhenie eshte debitor, sepse ka per detyre per mbushe ate qe eshte
kontraktuar me stipulentin, kurse stipulenti eshte kreditor dhe ka te drejten e kerkese ndaj
promitentit.
Baza e kontrates se lidhur mes stipulentit dhe promitentit mund te jete sigurimi apo mbajtja e
perjetshme, shitblerja huaja dhurata kthimi i borgjit etj..
Ne pikepamje te formes se kontrates, vlejne rregullat e pergjithshme te percaktuara me ate
kontrate. Klauzola me e rendesishme ne ate kontrate eshte pikerisht ajo ne te cilen promitenti
merr detyrim ndaj stipulentit se do te permbushe perstimin e caktuar ne dobi te beneficiarit.
Marredheniet mes promitentit dhe beneficiarit jane si raporti i kreditorit me debitorin, e
krijuar ne baze te kontrates se lidhur.
Beneficiari sipas LMD, ka te drejten ekskluzive te kerkoje nga promitenti te permbushe
detyrimin e vet ne baze te kontrates, perve ne rast se eshte kontraktuar ndryshe ose nga
rrethanat e rastit nuk rrjedh dika tjeter e parashikuar.
* Per marredheniet mes stipulentit dhe beneficiarit shih fq. 119 *

Lidhur me natyren juridike te kesaj kontrate, ekzistojne kater mendime:

1. Teoria e ofertes (si rrjedhoje e natyres juridike ne dobi te personit te trete)
2. Teoria mbi shprehjen e njeanshme te vullnetit
3. Sipas teorise se trete, kontrata ne dobi te personit te trete eshte rast i gjerimit te puneve te
huaja pa porosi.
4. Sipas teorise se katert, kjo eshte kontrate e veante e se drejtes se detyrimeve per shkak te
rregullave te veta specifike.
Premtimi i veprimit te personit te trete, ekziston kur nje subjekt i premton subjektit tjeter se
personit te trete do tia kryej nje prestim te caktuar. Ky premtim, parimisht nuk krijon
detyrime per personin e trete sepse prej vullnetit te trete, varet se a do te permbushe ky ate qe
nje
subjekt
i
ka
premtuar
subjektit
tjeter.
Nese subjekti i premton personit te dyte, dhe garant se personi i trete me te vertete do te
kryeje dika, dhe ate ai nuk e ben, atehere premtuesi detyohet te pergjigjet.

21

EFEKTET E VECANTA TE KONTRATAVE ME SHPERBLIM

Perve efekteve te pergjithshme, ne kontratat me shperblim i hasim edhe efektet e veanta.
Efektet e veanta te kontrata me shperblim shprehen ne;
-

kundershtimin per mospermbushjen e kontrates (exceptio non adinpleti contractus)

kundershtimin per permbushje te parregullt te kontrates (excepmtio non rihte adimpleti
contractus)

demtimin e pamase (laesio enormis)

revidimin ose zgjidhjen e kontrates (clausula rebus sic stantibus)
ne mungesat fizike te sendit
ne mungesat juridike te sendit
te garancioni per funksionim te mire te sendit.

1. Kundershtimi per mospermbushje te kontrates.

Ne kontrata te dyanshme detyruese eshte rregull qe palet njekohesisht ti permbushin
detyrimet e kontrates.
Kundershtimi per mosekzekutimin e kontrates eshte mjet juridik me te cilin mbrohet barazia
ne pikepamje te njekohesise se permbushjes se kontrates ne kontratat e dyanshme detyruese.
Me kete mjet juridik pala kontraktuese e ndergjegjshme, e njofton anen tjeter kontraktuese se
do te permbushe detyrimin e vet nese ajo nga ana e vet e permbush ose eshte e gatshme te
permbushe detyrimin kontraktor.
Ne mbeshtetje te ketij kundershtimi, gjykata mund te nxjerre vendim per ti detyruar palet
kontraktuese qe njekohesisht ti permbushin detyrimet e tyre, atehere kur plotesohen keto
kushte:
- te ekzistoje kontrata e dyanshme detyruese me shperblim
- qe nga ligji, kontrata dhe rrethanat e rastit nuk rrjedh se njera pale e detyruar eshte e
detyruar qe me pare te permbushe detyrimin e vet
- qe njera pale deri ne paraqitjen e kundeshtimit nuk e ka permbushur detyrimin e vet
- qe ana paditese nuk i ka dhene deklarate te veten paditesit se nuk eshte e gatshme qe te
permbushe detyrimin e vet.
Nga kjo rrjedh se pala qe nuk e ka permbushur ose nuk eshte e gatshme ta permbushe
detyrimin e vet, nuk ka te drejte te kerkoje nga pala tjeter permbushjen e detyrimit prandaj
edhe ka te drejte te kerkoj zgjidhjen e kontrates.
2. Kundershtimi per permbushje te pasigurte te kontrates eshte nje mjet juridik ne
marredheniet kontraktore. Me ane te cilit, pales se ndergjegjshme i ofrohet mundesia qe te
shtyhet permbushja e kontrates, derisa pala tjeter te mos e permbushe detyrimin e vet ose kur
nuk ofron siguri te mjaftueshme se do ta permbushe kontraten.
Qe te mund te paraqitet kundershtimi per permbushje te sigurte, keto kushte duhet te
plotesohen:
- duhet te jete e lidhur kontrata e dyanshme detyruese me shperblim
- te rrjedhe nga kontrata se njera pale kontraktuese duhet e para te permbushe kontraten
- se pas lidhjes se kontrates, gjendja materiale e pales qe duhet te permbushe kontraten
eshte keqesuar seriozisht ne ate mase sa qe permbushja eshte e pasigurte
- ana tjeter te mos kete ditur keto rrethana, e as qe ka qene e detyruar ti dije
Kur plotesohen keto kushte, pala e ndergjegjshme ka te drejte te prolongoje permbushjen e
detyrimit, derisa pala tjeter nuk sjell siguri te mjaftueshme se do ta permbushe detyrimin.

22

3. Demtimi i pamase.
Ne kontratat me shperblim ekziston edhe pergjegjesia per demtimin e pamase, qe ben pjese ne
efektet e veanta te kontratave me shperblim.
Demtimi i pamase eshte ai dem material te cilin e peson njera pale kontraktuese me kontratat
e dyanshme per shkak te disproporcionit te prestimeve te shkaktuar ne astin e lidhjes se
kontrates.
Ky demtim ekziston kur shitesi e sheh nje send qe nuk e arrin as gjysmen e vleres se vertete te
atij sendi.
Ne rast se ndermjet paleve kontraktuese me kontratat e dyanshme ne kohen e lidhjes se
kontraktes ka ekzistuar jashtemasa e dukshme, ana e demtuar ka te drejte te kerkoj anulimin e
kontraktes nese ne astin e lidhjes nuk ka ditur ose nuk ka pasur mundesi te dije per vleren e
vertete te sendit te tjetersuar.
Qe te zbatohen rregullat e demtimit te pamase, duhet te plotesohen keto kushte:
-

kontrata te jete e dyanshme me shperblim

te ekzistoje disproporcioni ne prestime
pala e demtuar te mos kete ditur vleren e vertete te sendit ne astin e lidhjes se
kontrates
Pergjegjesia per demtimin e pamase nuk ekziston tek kontratat aleatore, ne shitjen e sendeve
ne ankande publike, apo tek blerjet e sendeve nga afiniteti i veante.
Afati per kthimin e sendit, apo anulimin e kontrates mund te behet brenda nje afati nje-vjeat
prej momentin se lidhjes se kontrates.
4. pergjegjesia per mungesat materiale te sendit.
Ekziston pergjegjesia e bartesit ndaj marresit ne qofte se sendi i bartur nuk i ka vetite e
kontraktuara, te rendomta, vetite ligjore apo te supozuara.
Rregullat e pergjegjesise per mungesat materiale te sendeve jane me karakter dispozitiv. Palet
kontraktuese kane mundesi ta zgjerojne, ta zvogelojne ose ta perjashtojne teresisht
pergjegjesine e bartesit te sendit me mungesa materiale.
Qe te ekzistoje detyra e mbrojtjes nga mungesat materialen e anen e bartesit duhet te
plotesohen keto kushte:
-

qe sendi i dorezuar te kete mungesa materiale

qe mungesa te jete e fshehur
qe mungesa te paraqitet ne astin e kalimit te rrezikut
per mungesat e sendit duhet te njoftohet bartesi i sendit

Marresi i sendit me mungesa materiale ka te drejte qe nga bartesi i sendit te kerkoje

menjanimin e tyre, apo zevendesimin e sendit te lljit te njejte pa mungesa materiale, te kerkoje
zbritjen e mimit, shperblimin e demit apo te kerkoje zgjidhjen e kontrates.

23

5. Pergjegjesia per mungesat juridike te sendeve (Evictio)

Evictioni paraqet rastin e shqetesimit juridik te marresit te sendit i cili qendron ne faktin qe
nje subjekt shpreh ndonje te drejte per sendin qe i eshte dhene marresit, e cila e drejte qe eshte
krijuar para se ai ta kete marre sendin, e per te cilin marresi nuk ka ditur me rastin e lidhjes se
kontrates.
Shqetesimi juridik ekziston kur bartesi sendin e huaj ia shet marresit dhe personi i trete si
pronar i atij sendi me padine e rei vindicatio merr sendin nga marresi.
Ka dy lloje eviksioni: eviksioni i plote i cili ekziston ne raste kut marresi e humb ne teresi
posedimin e sendit. Pra, kur bleresi humb sendin sepse ne pah del pronari i vertete, dhe
eviksioni i pjesshem i cili ekziston ne raste kur marresi eshte zhveshur nga posedimi i njeres
pjese te sendit, ose kur ne sendin e huaj ekziston ndonje e drejte e personit te trete me te cilen
jane kufizuar te drejtat e tij.
Qe te ekzistoje pergjegjesia per mungesat juridike te sendit, duhet te plotesohen keto kushte:
- qe te ekzistoje mungesa juridike
- qe mungesa juridike te jete e fshehte
- qe mungesa te ekzistoje ne astin e kalimit te rrezikut
- qe te mos jete bere njoftimi me kohe per ekzistimin e mungeses.
Nese plotesohen keto kushte, marresi i sendit mundet:
-

ti evitoje keto mungesa juridike

te kerkoje zevendesimin e sendit me sendin ma mungesa juridike
te kerkoje zvogelimin e mimit
te kerkoje zgjidhjen e kontrates
te kerkoje shperblimin e demit.

Ligji per detyrime ka parapare afatin njervjear te humbjes se drejtes se marresit te sendit per
realizimin e ketyre te drejtave.
6. Garancioni per funksionim te mire te sendeve eshte parapare per shitjen e mallrave
teknike te cilat i shoqeron lista e garancise. Me ane te garancise bartesi i sendit teknik
premton se malli i caktuar ka veti dhe cilesi te caktuara dhe nuk ka mungesa funksionale.
Lista e garancise permban te gjitha te dhenat relevante si daten e prodhimit, afatin dhe kushtet
e garancise, deklaraten per zevendesim te sendin me mungesa funksionale, etj..
Per funksion te mire te sendeve teknike, bleresit i pergjigjet shitesi i sendit teknik dhe
prodhuesi final (ne rast se ka shume).
Qe te ekzistoje pergjegjesia e subjektit pergjegjesi duhet te plotesohen keto kushte: te
ekzistoje mungesa funksionale, mungesa funksionale te paraqitet ne sendin qe posedon
garanci, mungesa funksionale te paraqitet ne afatin e garancise, bleresi te mos jete fajtor per
mungesen funksionale.
Ne garancine per funksionim te mire se sendeve teknike, bleresi ka te drejte te evitoje
mungesat funksionale, te zevendesoj sendin me send pa mungesa, te kerkoje zvogelimin
proporcional te mimit, te kerkoje zgjidhje te kontrates apo shperblim te demit. Keto te drejta
humbin brenda nje viti nga dita e blerjes se produktit.

24

7. Ndikimi i rrethanave te ndryshuara ne ekzekutimin e kontrates (clausula rebus sic stantibus)

Nese prej momentin te lidhjes se kontrates e deri ne momentin e permbushjes se saj paraqiten
rrethana te cilat e rendojne ekzekutimin e kontrates te vetem njeres pale kontraktuese,
kontrata e lidhur mund te zgjidhet apo te revidohet (clausula rebus sic stantibus).
Clausula rebus sic stantibus, arsyetohet me barazine e paleve me parimin e ekuivalences se
prestimeve, parimin e ndershmerise dhe ndergjegjshmerise e drejtshmerise.
LMD percakton se nese pas lidhjes se kontrates paraqiten rrethana qe e veshtiresojne
permbushjen e detyrimit te njeres pale apo per shkak te tyre nuk mund te realizohet qellimi i
kontrates, kurse si ne njeren ashtu edhe ne rastin tjeter ne nje mase te tille del e e qarte se
kontrata nuk i pergjigjet asaj qe eshte pritur nga palet kontraktuese dhe se sipas mendimit te
pergjithshem do te ishte e padrejte te mbetet ne fuqi ashtu si eshte, pala te ciles i eshte
veshtiresuar, renduar permbushja e detyrimit mund te kerkoje zgjidhjen e kontrates.
Per zbatimin e clausula rebus sic stantibus duhet te plotesohen keto kushte:
-

rrethanat e ndryshuara duhet haptazi te rendojne permbushjen e detyrimit te njeres

pale kontraktuese
rrethanat e ndryshuara duhet te jene te paparashikuara dhe te jashtezakonshme vis
maior
rrethanat e ndryshuara duhet te paraqiten pas momentin te lidhjes se kontrates
rrethanat e ndryshuara duhet te paraqiten ne kontratat e dyanshme detyruese dhe pa
fajin e paleve kontraktuese.

Pala e demtuar, me padia po kundershtim mund te kerkoje zgjidhjes e kontrates.

Nese pala tjeter ofron apo pranon qe kushtet e kontrates te ndryshohen ne proporcion dhe
drejte, kontrata nuk mund te zgjidhet.

25

SHUARJA E KONTRATAVE
Kontratat e lidhura nga palet kontraktuese krijojne efekte juridike, e pastaj shuhen. Shuarje e
kontrates konsiderohet shuarja e kontrates se plotefuqishme me vullnetin e paleve
kontraktuese per shkaqe te parapara me ligj.
Shkaqet e shuarjes se kontrates jane te ndryshme. Ato shuhen me :
-

marreveshje te paleve
kur zhduket lenda e saj
kur vdes pala kontraktuese
me anulim te kontrates
me mosekzekutim te kontrates.

1. Kontrata krijohen me vullnetin e paleve kontraktuese dhe me vullnetin e tyre edhe mund te
zgjidhet.
Shuarja e kontrates me marreveshjen e paleve kontraktuese gjen shprehje ne rastet kur ato nuk
deshirojne qe kontrata te krijoje efekte juridike.
Shuarja e kontrates me marreveshjen e paleve kontraktuese krijon efekte juridike, te cilat
shprehen ne faktin se kontrata e krijuar me nuk krijon efekte juridike.
2. Shuarja e kontrates kur zhduket lenda e saj eshte nje rast i shuarjes se kontrates qe mund te
shkaktohet nen ndikimin e fuqise madhore ose te rastit, qe shkaktohet pas lidhjes se kontrates
meqenese zhdukja e lendes se kontrates shkakton pamundesine e permbushjes dhe shuarjen e
kontraten.
Rrezikun per zhdukje te sendit e ka debitori. Kur ne nje kontrate te dyanshme detyruese,
ekzekutimi i detyres se njeres pale kontraktuese behet i pamundshem per shkak te shkaterrimit
te sendit nga fuqia madhore, atehere as pala tjeter kontraktuese nuk do te jete e detyruar qe ta
ekzekutoje detyren e vet dhe kontrata nuk do te ekzistoje me.
Qe nje kontrate e dyanshme detyruese te shuhet per shkak te zhdukjes se lendes se saj, duhet
te plotesohen keto kushte: qe kontrata te jete e dyanshme me shperblim: qe lenda e kontrates
se dyanshme detyruese te jete send individualisht i caktuar (res in specie), qe sendi te jete
zhdukur nen ndikimin e fuqise madhore vis maior.
3. Eshte rregull e pergjithshme qe kur vdes pala kontraktuese, kontrata nuk shuhet por kalon
mbi trashegimtaret e tij.
Ne te drejtes kontraktore behet perjashtim ne dy raste:
a) kontrata do te shuhet kur vdes pala kontraktuese ne qofte se eshte lidhur duke pasur
parasysh silesite e veanta personale te pales kontraktuese (pra kur lidhet kontrata intuitu
persona), dhe,
b) ne qofte se palet kontraktuese jane marre vesh qe vdekja e njeres pale do te shkaktoje
shuarjen e saj.
Kontratat tipike qe shuhen kur vdes pala kontraktuese jane: kontrata mbi vepren, autorizimin
dhe kontrata mbi ortakerine.

26

4. Kontrata e detyrimeve shuhet edhe me anulim.

Anulimi i kontrates shkakton pamundesine qe kontrata te krijoje efekte juridike. Arsyet e
anulimit te kontrates jane kur cenohet interesi i pergjithshem shoqeror ose kur cenohet ndonje
interes individual.
Varesisht nga arsyet se ka cenohet, ekzistojne dy lloje te pavlefshmerise: pavlefshmeria
absolute dhe pavlefshmeria relative.
Kontratat absolutisht te pavlefshme jane ato te cilat jane ne kundershtim me dispozitat ligjore,
imperative me normat e moralit dhe normat e dokeve te mira. Anulimi i ketyre kontratave
behet nga subjektet e interesuar ose nga organi ex-officio.
Ne qofte se nje kontrate e pavlefshme i ploteson kushtet per nje kontrate tjeter te vlefshme,
kjo quhet konversion.
Per konversionin e kontratave te pavlefshme palet duhet te mos kene ditur per pavlefshmerine
e saj; kjo kontrate e lidhur duhet te plotesoje kushtet per lidhjen e kontrates tjeter te
plotefuqishme; me kontraten tjeter palet duhet te realizojne te njejtin qellim qe do ta
realizonin me kontraten e pare. Keto kushte i vlereson gjykata sipas detyres zyrtare.
Pasojat juridike te lidhjes se kontratave absolutisht te pavlefshme jane se kontrata
konsiderohet sikur te mos ishte lidhur fare. Per kete arsye, pavlefshmeria absolute ka efekt
retroaktiv sepse palet jane per ta rikthyer nder vete gjendjen e meparshme dhe do ta kthejne
ate qe e ka marre njeri prej tjetrit.
Kontratat relativisht te pavlefshme jane ato me anen e te cilave cenohen interesat individuale
te pales kontraktuese. Kontrata eshte relativisht e pavlefshme kur lidhjet nga personi i mitur,
kur lidhet nen kercenim apo me mashtrim. Anulimi e ketyre kontratave mund te kerkoje pala e
demtuar, trashegimtaret e saj si dhe personi i trete qe ka interes qe kjo kontrate te shpallet e
pavlefshme.
Konvalidim eshte fuqizimi i kontrates, qe gjen shprehje vetem per kontratat relativisht te
pavlefshme. Efektet kryesore te konvalidimit shprehen ne ate qe kontrata relativisht e
pavlefshme behet e vlefshme.
Anulimi i kontratave relativisht te pavlefshme shkakton pasoja juridike te caktuara qe
shprehen; kthimi ne gjendjen e meparshme, dhe shperblimi i demit.
Anulimi i kontratave relativisht te pavlefshme shkakton efekt retroaktiv. Afati per anulimin e
kontrates relativisht te pavlefshme eshte 1 vit nga koha kur pala ka kuptuar per shkakun e
pavlefshmerise (afat subjektiv), dhe tre vite prej astit te lidhjes se kontrates (afati subjektiv).
5. Zgjidhja e kontrates per shkak te mosekzekutimit eshte menyre e shuarjes se kontrates se
plotefuqishme per shkak te mosekzekutimit me faj te njeres pale kontratuese.
Kushtet per zgjidhjen e kontrates per shkak te mosekzekutimit jane: qe te ekzistoje kontrate
me shperblim, qe kontrata te mos jete ekzekutuar pjeserisht as teresisht, qe debitori te jete
fajtor per mosekzekutimin e kontrates, dhe qe kreditori te kete caktuar afatin plotesues ndaj
debitorit.

27

SHKAKTIMI I DEMIT SI BURIM I DETYRIMEVE

Perve kontratave, si burim i rendesishem i krijimit te detyrimeve paraqitet edhe shkaktimi i
demit.
Ne shkaktimin e demit marredhenia e detyrimit krijohen nga vete fakti se demi i eshte
shkaktuar te demtuarit. Kur demi i shkaktohet te demtuarit, krijohet pergjegjesia detyra e
demtuesit per shperblimin e demit.
Ne kuptimin e gjere, pergjegjesia per demin do te thote detyrim i shperblimit te demit qe i
eshte shkaktuar tjetrit. Pergjegjesia per demshperblim quhet edhe pergjegjesi deliktore-civile.
Ne kuptimin e ngushte, pergjegjesia deliktore civile eshte kur i shkaktohet dem tjetrit me
veprimin kunderligjor dhe me fajin e demtuesit.
Pergjegjesia per demin paraqitet si pasoje e demit te shkaktuar.
Jane te njohura dy lloje te pergjegjesise juridike civile: pergjegjesia deliktore civile ne te cilen
demi eshte pasoje e veprimit deliktor, dhe pergjegjesia juridike kontraktore, ne te cilen demi
shkaktohet nga cenimi i kontrates.
Ne detyrimet e krijuara nga shkaktimi i demit ekzistojne dy subjekte: ai qe ia ka shkaktuar
demit tjetit qe quhet demtues dhe eshte debitor, dhe subjekti tjeter te cilit i eshte shkaktuar
demi, qe quhet i demtuar dhe ka cilesine e kreditorit ne kete marredhenie.
Shkaqet e shkaktimit te demit jane te shumta dhe te llojllojshme. Si shkaqe te shkaktimit te
demit mund te paraqiten: sjelljet e njerezve, sendet (e rrezikshme), veprimet (veprimtarite e
rrezikshme) dhe ngjarjet (vis maior).
Pergjegjesia deliktore civile paraqitet si rrjedhoje e detyres se pergjithshme ligjore qe askujt te
mos i shkaktohet demi.
Ne pergjegjesine kontraktore, debitori e ka cenuar detyren e vet qe buron nga kontrata e
lidhur, sepse ai fare nuk e ekzekuton detyren e vet, ose vonohet apo nuk e ekzekuton detyren
si duhet, prandaj, per debitorin krijohet detyra e demshperblimit te kreditorit.
E perbashket per keto pergjegjesi eshte se si njera ashtu dhe tjetra bartin detyren e
demshperblimit.
Dallimi per keto pergjegjesi ekziston per faktin se rregullat e pergjegjesise kontraktore jane
dispozitive, ndersa rregullat e pergjegjesise deliktore jane imperative dhe nuk mund te
perjashtohen.
Ne pergjegjesine deliktore pergjigjet shkaktuesi i demit, shtytesi, organizatori etj, ndersa ne
pergjegjesi kontraktore thirren vetem pala kontraktuese dhe trashegimtaret e saj, etj

28

KUSHTET E PERGJEGJESISE PER DEMIN E SHKAKTUAR

Qe te ekzistoje pergjegjesia deliktore civile per demin e shkaktuar, duhet te plotesohen keto
kushte:
-

te shkaktohet demi
qe demi te jete shkaktuar me veprim te kunderligjshem
qe te ekzistoje faji i demtuesit
qe te ekzistoje aftesia deliktore
qe te ekzistoje lidhja kauzale mes veprimit te kunderligjshem dhe demit

Te gjitha keto kushte duhet te ekzistojne per pergjegjesine subjektive. Ne pergjegjesine

objektive (pergjegjesia per sendet dhe veprimtarite e rrezikshme) faji nuk merret parasysh,
kurse ne pergjegjesine per te tjeret, ka raste kur faji supozohet dhe ka karakter absolut, ose kur
faji nuk merret fare parasysh.
1. Demi paraqet nje nder kushtet e pergjithshme dhe me te rendesishme te pergjegjesise
deliktore civile. Ne kuptimin e ngushte, ai ka te beje me do cenim te pasurise, me do
humbje te pasurise, kurse ne kuptimin e gjere , demi paraqet cenimin e pasurise se ndonje
subjekti, cenimin e te drejtave ose personalitetit te tij.
LMD percakton kuptimin e demit si zvogelim i pasurise se dikujt dhe pengim i rritjes se
pasurise, dhe kur tjetrit i shkaktohet dhembje fizike, psikike ose frike.
Varesisht prej faktit se ka eshte demtuar, dallohen demi material dhe demi jomaterial.
Dem material eshte ai dem me te cilin cenohet pasuria e te demtuarit, kurse dem jomaterial
(moral) edhe ai dem me te cilin cenohen te mirat personale te te demtuarit.
Dem material eshte cenimi i vlerave materiale te ndonje subjekti. Aty se pari hyjne demi i
shkaktuar sendeve te ndonje subjekti kur merret, demtohet apo asgjesohet sendi.
Demi material ekziston edhe ne rastin e cenimit te integritetit fizik te ndonje njeriu, lendimi
trupor, demtimi i shendetit qe ka shkaktuar shpenzime per sherim, humbjen e te ardhurave
personave te te demtuarit, ose edhe kur shkaktohet vdekja e nje njeriu e ajo ndodh me fajin e
dikujt.
Llojet e demit material jane:
-

demi i vertete, qe eshte zvogelim i pasurise ekzistuese te subjektit te demtuar ( kur

demtuesi then xhamin e makines)
fitimi i munguar eshte kur i demtuari pengohet ta rrise pasurine
demi konkret vertetohen dhe llogaritet sipas rregullave konkrete, te cilat ekzistojne ne
rasin konkret te demit te shkaktuar. Ky lloj demi material ekziston atehere kur te
demtuarit i konpenzohen shpenzimet per riparimin e sendit te demtuar
demi abstrakt eshte lloj i demit material qe caktohet ne menyre abstrakte duke mos
marre parasysh demin konkret, duke u caktuar ne shume paushale ose me perqindje.
Ky lloj demi material me shume gjen shprehje ne kontratat e deyrimit dhe ne
marredheniet tregtare
demi i terthorte eshte ai dem ne te cilin eshte cenuar ndonje vlere juridike e te
demtuarit (psh: demtimi i shendetit shpenzimet per kurim etj..)

Demi moral (jomaterial) ekziston kur te demtuarit i shkaktohet dhembje fizike, vuajtje psikike
dhe frike. Demi moral cenon te mirat personale te te demtuarit si jane: cenimi i lirise,
shkaktimi i dhembjes fizike, dinjiteti, autoriteti, cenimi i nderit etj..

29

2. Aftesia deliktore eshte kusht i pergjithshem i pergjegjesise deliktore civile. Aftesia deliktore
ose e pergjegjesise eshte aftesi e nje subjekti qe ti kuptoje veprimet e veta.
Per personat fizik, aftesia e pergjegjesise per demin e shkaktuar varet prej moshes dhe
zhvillimit mendor. (7-14 te mitur te rinje, 14-18 te mitur te vjeter).
Paaftesine deliktore e kane subjektet qe kane mungesa menatale, ndersa personat juridik, kane
aftesi deliktore dhe pergjigjen per demin qe ua shkaktojne subjekteve te vet.
3. Lidhja kauzale ekziston midis veprimit te kunderligjshem dhe demit te shkaktuar.
Lidhja kauzale eshte nje kategori objektive sepse ketu nuk kerkohet ekzistimi dhe vertetimi i
fajit. Lidhja kauzale ekziston psh: kur pronari nuk largon boren para dyqanit, formesohet
akulli dhe kalimtaret lendohen.
4. Veprimi i kunderligjshem eshte ai veprim njerezor me ane te te cilit cenohet ndonje
norme juridike, ose ndonje norme e moralit njerezor. Ketu, veprimi i kunderligjshem
nenkupton shkeljen, cenimin e se drejtes se huaj subjektive (psh: kur vozitesi vozit me
shpejtesi te palejuar e shkel ndonje kalimtar duke i shkaktuar lendime trupore. Veprimi i tij
eshte i kunderligjshem dhe krijon detyren e demshperblimit);
Shpesh ndodh qe edhe pse demi i eshte shkaktuar subjektit tjeter, disa veprime njerezore nuk
kane karakter kunderligjor, pra demtuesi nuk pergjigjet.
Keto jane rastet e perjashtimit te veprimit te kunderligjshem ku bejne pjese:
-

Demi i shkaktuar duke kryer te drejten. nuk konsiderohet veprim i kunderligjshem

nese nje subjekt i shkakton dem tjetrit duke kryer detyrat ne kuader te autorizimeve
dhe suazave te ligjit.
Demi i shkaktuar duke kryer detyren zyrtare. nese demi shkaktohet duke kryer detyren
zyrtare demtuesi nuk pergjigjet per demin e tille ne qofte se vertetohet se nuk jane
tejkaluar kufijte e autorizimeve te tij (kur zjarrefiksi ben dem duke shuar zjarrin)
demi i shkaktuar ne mbrojtje te nevojshme. Nuk ka veprim kunderligjor nese demi
eshte shkaktuar ne mbrojtje te domosdoshme. Mbrojtje e domosdoshme eshte
kundershtimi i sulmit te kunderligjshem nga vetvetja.
Demi i shkaktuar ne mbrojtje ne nevojes ekstreme. Ne rast se demi eshte shkaktuar ne
keto suaza, demtuesi nuk pergjigjet per demin e tille. Nevoje ekstreme eshte gjendja
qe ekziston kur dikush i shkakton dem vetvetes ose tjetrit per te menjanuar rrezikun qe
i kanoset drejtperdrejte.
Demi i shkaktuar me pranimin e te demtuarit poashtu nuk paraqet veprim te
kunderligjshem. Subjekti i cili ne dem te vete i lejon tjetrit shkaktimin e ndonje
veptimi, nuk mund te kerkoje demshperblim te demit per ate veprim. Pelqimin duhet
ta jape personi i afte per pune dhe para se te ndermerret veprimi i demshem, i cili nuk
guxon te jete ne kundershtim me normat imperative apo moralin shoqeror.

5. Faji eshte kusht i pergjegjesise deliktore civile, e ne veanti i pergjegjesise subjektive. Ne

disa raste te pergjegjesise per te tjeret, faji mund te paraqitet si kusht i pergjegjesise.
Me ane te fajit, vertetohet marredhenia e shkaktuesit te demit ndaj veprimit te kunderligjshem
dhe ndaj demit si pasoje e tij.
Ne rast se ekziston demi dhe veprimi i kunderligjshem por nuk ekziston faji i ndonje sibjekti,
ky nuk do te pergjigjet per demit e shkaktuar. Faji eshte marredhenie e vullnetit te demtuesit
dhe pasojave qe kane rrjedhur.
LMD percakton se faji ekz. kur demtuesi ka shkaktuar demin me qellim apo nga pakujdesia.

30

Qe nje subjekt te jete fajtor per demin e shkaktuar, demtuesi duhet ne astin e shkaktimit te
demit te kete aftesi per gjykim. Demtuesi qe nuk eshte i vetedijshem per sjelljet e veta, nuk do
te kete aftesi per gjykim, nuk do te konsiderohet fajtor, prandaj, nuk pergjigjet per demin e
shkaktuar. Aftesine per gjykim nuk e kane te miturit dhe personat me te meta mendore.
Sipas peshes se fajit, demi mund te jete i shkaktuar me dashje (dolus) dhe nga pakujdesia
(culpa).
Dashja, eshte shkalla me e rende e fajit, qe paraqitet kur demtuesi me qellim i shkakton dem
tjetrit. Ne kete rast demtuesi deshiron dhe di pasojat e demshme te veprimit ose mosveprimit
te vet. Dashja mund te jete e drejtperdrejte dhe eventuale.
Pakujdesia eshte shkalle e fajit qe prezumon nje sjellje te parregullt te demtuesit.
Format e pakujdesise jane pakujdesia e rende (si forme e rende e pakujdesise qe barazohet me
dashjen), dhe pakujdesia e rendomte qe eshte kur demtuesi me veprimin e vet nuk ka pasur
kujdes si do te pritej nga njeriu i zakonshem.
PERJASHTIMI I PERGJEGJESISE PER DEMIN E SHKAKTUAR
Edhe pse pergjegjesia per demin nga sendet e rrezikshme eshte me e ashper se per fajin, ka
raste kur nuk jepet pergjegjesi per te.
Ne rastet e perjashtimit te pergjegjesise per demin hyjne;
-

fuqia madhore
faji i te demtuarit
faji i personit te trete

Fuqia madhore eshte nje prej rasteve te lirimit nga pergjegjesia per demin e shkaktuar. Fuqia
madhore eshte ngjarje e jashtme qe nuk eshte e parapare e qe smund te parashihet kur mund
te ndodhe e si rrjedhoje nuk mund te shmanget.
Rasti ne te drejten e detyrimeve paraqet mungesen e sjelljes se fajshme gjate kryerjes se
veprimit deliktor. Rasti paraqitet kur mungon lidhja midis ngjarjes se caktuar dhe pasojave.
(psh: pelcitja e gomes se mjetit motorik).
Nese demi i shkaktuar rrjedh nga personi i trete, ai do te jete pergjegjes per demin.

31

BAZA E PERGJEGJESISE DELIKTORE CIVILE

Baza pergjegjesise paraqet arsyen per te cilen pergjigjet dikush per demin e shkaktuar. Arsyet
e pergjegjesise per demin e shkaktuar mund te jene: faji dhe rreziku i krijuar.
Eshte tradite te thuhet se kush e shkakton demin me fajin e vet, pergjigjet per demin e
shkaktuar. Por kur demi shkaktohet nga sendet e rrzikshme dhe veprimtarite e rrezikshme,
ekziston pergjegjesia per sendet dhe veprimtarite e rrezikshme (pergjegjesia objektive), ndersa
kur dikush pergjigjet per veprimet e tjetrit, ekziston pergjegjesia per te tjeret.
Nga kjo, vijme ne perfundim se llojet e pergjegjesise deliktore civile jane: 1. Pergjegjesia
subjektive, 2. Pergjegjesia objektive dhe 3. Pergjegjesia per te tjeret.
Pergjegjesia subjektive per demin e shkaktuar eshte lloj i pergjegjesise juridike civile, ne te
cilen personi pergjegjes pergjigjet per demin qe e ka shkaktuar me veprimin e tij deliktor dhe
ai eshte fajtor per demin e shkaktuar.
Kjo pergjegjesi ndryshe quhet pergjegjesi sipas fajit, sepse mbeshtetet ne fajin e subjektit qe e
ka shkaktuar demin.
Faji ne pergjegjesine subjektive ka rol te dyfishte: nga njera ane eshte kusht thelbesor i kesaj
pergjegjesie, e nga ana tjeter eshte baze e kesaj pergjegjesie.
Faji i demtuesit duhet te vertetohet nga ana e te demtuarit, pra barra e vertetimin qendron ne
te demtuarin si kreditor sepse ai paraqet kerkesen per demshperblim.
Pergjegjesi objektive per demin e shkaktuar eshte ai lloj i pergjegjesise deliktore civile qe
mbeshtetet ne faktin e shkaktimit te demit nga sendet apo veprimtarite e rrezikshme. Kjo
pergjegjesi ndryshe njihet si pergjegjesia pa faj.
Burim rreziku te shtuar paraqet sendi apo veprimtaria e rrezikshme. Send i rrezikshem
konsiderohet do send i luajshtem apo i paluajtshem i cili sipas pozites ose perdorimit apo
vetive paraqet rrezik per rrethin, prandaj duhet te mbikqyret me kujdes te shtuar.
Per demin e shkaktuar nga sendet apo veprimtarite e rrezikshme pergjigjen subjektet e
caktuar, pra pronari apo personi qe merret me ate veprimtari.
Argumentet kryesore per pergjegjesive objektive jane se kjo pergjegjesi eshte pa faj, sepse per
demin e shkaktuar demtuesi pergjigjet pa u vertetuar se a eshte fajtor. Per te demtuarin eshte
me rendesi qe te shperblehet demi, gje qe arrihet me kete pergjegjesi.
Rastet e veanta te pergjegjesise per sendet e dhe veprimtarite e rrezikshme jane keto:
-

Pergjegjesia per demin e shkaktuar ne organizatat industriale dhe ne vend ndertime.

(keto organizata pergjigjen sipas bazes se pergjegjesise objektive)
Pergjegjesia per demin e shkaktuar ne trafik (ketu kuptohet trafiku automobilistik,
hekurudhor, ajror, ujor, dhe ketu vjen ne shprehje baza e pergjegjesise objektive ora
baza e pergjegjesise per sendet dhe veprimtarite e rrezikshme)
Pergjegjesia per demin e shkaktuar nga rrezimi, hedhja, derdhja nga ndertesat (baza e
pergjegjesise eshte objektive perve kur demi shkaktohet me fajin e te demtuarit,
fuqise madhore apo personit te trete)
Pergjegjesia per demin e shkaktuar nga godina ( baze e pergjegjesise eshte faji i
supozuar, perjashtimisht per rastet e shkaktuara vis maior, personi i demtuar apo
personi i trete)
Demi nga kafshet (baza e pergjegjesise ketu dallon varesisht nga shteti. disa flasin per
fajin e supozuar e disa per pergjegjesi objektive)
Pergjegjesia per demin e shkaktuar me mjetin motorik ne qarkullim ( ketu zbatohen
rregullat e pergjegjesise sipas fajit)

32

Pergjegjesia e prodhuesit te sendit me mungesa ( baza e pergjegjesise ne kete rast

eshte objektive. prodhuesi eshte pergjegjes per demin e shkaktuar ne rast se ai leshon
ne qarkullim sendin me mungesa, nuk ka dijeni per mungesat, sendi me mungesa
paraqet rrezik potencial ndaj njerezve a sendeve, sendi me mungesa shkakton demin)
Pergjegjesia per demin e shkaktuar me akte terroriste dhe me demonstrata ( per demin
e shkaktuar me vdekje a lendim trupor per shkak te akteve te dhunes, perdorimit te
forces apo terrorit, si dhe gjate demonstratave dhe manifesteve, pergjigjet Komuna,
organet e se ciles kane qene te detyruara, sipas dispozitave ne fuqi, te pengojne demin
e tille. qe te ekzistoje kjo pergjegjesi duhet qe te shkaktohet demi nga akti terrorist,
demonstratat apo manifestimet publike. ne rast se akti terrorist organizohet jashte
shtetit, per demin e shkaktuar pergjigjet shteti. baza e pergjegjesise eshte objektive
perve kur gjendet personi pergjegjes per demin)
Pergjegjesia per shkak te mosofrimit te ndihmes se nevojshme ( pergjegjesia ne keto
raste eshte objektive sepse personi nuk ka shkaktuar demin. qe te ekzistoje kjo
pergjegjesi, duhet te plotesohen keto kushte: demi te shkaktohet si pasoje e mosofrimit
te ndihmes, personit te rrezikuar ti rrezikohet jetq ose shendeti, ndihma te mund te
ofrohet pa ndonje rrezik per vete)
Pergjegjesia per demin perkitazi me detyren per lidhjen e kontrates ( ne disa raste,
subjekti sipas ligjit eshte i detyruar te lidhe ndonje kontrate, dhe eshte i detyruar te
shperbleje demin nese me kerkesen e subjektit te interesuar pa shtytje nuk e lidh kete
kontrate. psh: e detyrueshme eshte lidhja e kontrates per sigurimin e automjeteve).

Sigurimi dhe pergjegjesia per demin e shkaktuar:

Me sigurim nga demi kuptohet marredhenia juridike mes siguruesit dhe te siguruarit e krijuar
me kontrate ku siguruesi detyrohet tia paguaje shumen e siguruar te siguruarit, ne rast se
ndodhe rasti i siguruar (rreziku), kurse i siguruari detyrohet qe siguruesit tia paguaje premine
e sigurimit ne astin e krijimit te marredhenies se tyre.
Siguruesi eshte person fizik a juridik qe e siguron te siguruarin nga demi. Ai detyrohet qe tia
shperbleje demin e shkaktuar te siguruarit nese paraqitet rasti i siguruar.
I siguruari eshte subjekt qe sigurohet nga demi, duke u lidhur me siguruesin me detyrim qe tia
paguaje premine e sigurimit siguruesit.
Shfrytezuesi i sigurimit eshte subjekt te cilit duhet tia paguaje siguruesi shperblimin ne baze
te sigurimit nese paraqitet rasti i siguruar. (psh kud djali krijon marredhenie te sigurimit me
siguruesin per jeten e babait, dhe ne rastin e siguruar, nena terheq shumen e siguruar)
Premia e sigurimit eshte mimi i rrezikut dhe eshte element thelbesor i kontrates se sigurimit
qe detyrohet tia jape i siguruari siguruesit.
Shuma e siguruar eshte detyra e siguruesit nese paraqitet rasti i siguruar.
Rasti i siguruar eshte ngjarje, shkaktimi i se ciles paraqet realizimin e rrezikut qe eshte
perfshire me kontraten per sigurim.
Ka dy lloje sigurimi nga pergjegjesia; sigurimi vullnetar dhe sigurimi i detyrueshem (si psh:
sigurimi nga pergjegjesia per sende e vep. te rrezikshme, sigurimi i udhetareve ne trafikun
publiksigurimi i detyrueshem i pronareve te mjeteve motorike, ajrore nga pergjegjesia per
demin e shkaktuar personave te trete.

33

3. Pergjegjesia per veprimet e tjereve eshte lloji i trete i pergjegjesise per demin e
shkaktuar. Kjo eshte krijuar ne interes te subjektit te demtuar qe ti ofrohet mbrojtje me e mire
ndaj shkaktuesit te demit, i cili zakonisht nuk ka mjete qe te beje shperblimin e demit.
Ne pergjegjesine per te tjeret nuk pergjigjet ai qe ka shkaktuar demin, por subjekti tjeter ne
vend te tij.
Ne kete pergjegjesi dallohet, shkaktuesi i demit, i demtuari dhe subjekti pergjegjes (prindi,
kujdestari, organi i shtetit).
Kushtet e pergjegjesise per te tjeret jane: duhet qe te shkaktohet demi: qe demin ta shkaktoje
subjekti qe eshte ne lidhje te veante juridike me subjektin pergjegjes: te ekzistoje lidhja
kauzale mes veprimit dhe demit: si dhe demet te shkaktohet si pasoje e leshimeve te subjektit
pergjegjes.
Baze e pergjegjesise eshte faji i supozuar. Ky faj eshte relativ, qe do te thote se subjekti
pergjegjes ka mundesi qe me prova te kunderta ta provoje pafajesine e vet, kurse ne disa raste
ai eshte me karakter absolut.
Arsyeja kryesore e pergjegjesise per te tjeret mbeshtetet ne mungesen e mbikqyrjes se
nevojshme te disa subjekteve, ne mungesen e instrukcioneve ne nevojshme, dhe ne zgjedhjen
e gabuar te bashkepunetorit tjeter apo punetorit.
Rastet e pergjegjesise per te tjeret jane:
-

pergjegjesia e prinderve per femije

pergjegjesia e kujdestarit per te miturin ose e organit te kujdestarise per subjektin e
zhveshur teresisht nga aftesia per te vepruar
pergjegjesia e punedhenesit per puntoret e vet
pergjegjesia e ndermarrjes ekonomike per puntoret e vet, dhe
pergjegjesia e shtetit per demin e shkaktuar nga punetoret ne sherbim te shtetit
Pergjegjesia e prinderve dhe e kujdestarit per femije hyn ne rradhen e pergjegjesise per
te
tjeret.
Kushtet e pergjegjesise se prinderve per demin e shkaktuar nga i mituri jane: qe demi
te shkaktohet nga femija i mitur dhe qe i mituri (demtuesi) te jete ne kujdestarine e
prindit.
Pergjegjesia per demin e shkaktuar nga personat teresisht te zhveshur nga aftesia per te
vepruar
i
takon
kujdestarit
ose
e
organit
te
kujdestarise.
Pergjegjesia e kujdestarit nuk ekziston ne rast se e shkakton personi i zhveshur
pjeserisht nga afteria punuese apo ne astet e lucidum intervalum.
Baza e pergjegjesise se kujdestarit eshte sipas fajit te supozuar. Faji i supozuar eshte i
karakterit relativ, sepse kujdestari mund te provoje se obligimin e vet e ka kryer si
duhet.
Pergjegjesia e punedhenesit per puntoret e vet bazen e pergjegjesise e ka nga faji i
supozuar. Punedhenesi nuk pergjigjet nese demi shkaktohet nga personi i trete, nese
shkaktohet nga punetore me dashje apo nga pakujdesia e rende apo nga vis maior.
Pergjegjesia e personit juridik per organet e veta eshte rast i veante i pergjegjesise per
te tjeret. Personi juridik pergjigjet per demin qe mund ti shkaktohet personit te trete
ose vet personit juridik nga organi i tij. Ai pergjigjet sepse ka bere zgjedhjen e gabuar
te organit, ose pse personi juridik nuk ka bere mbikqyrjen e duhur. Baza e
pergjegjesise se personit juridik per organet e veta eshte faji i supozuar.

34

SHPERBLIMI I DEMIT
Me termin shperblim i demit kuptojme detyren juridike te demtuesit qe te zhdemtoje
materialisht dhe moralisht subjektin e demtuar.
Ky detyrim i demtuesit krijohet ne mbeshtetje te rregullave objektive qe detyrojne demtuesin
per ta shperblyer demin e shkaktuar. Detyrimi per shperblimin e demit krijohet ne astin kur
shkaktohet demi material ose jomaterial.
Qellimi i shperblimit te demit eshte qe ti menjanoje pasojat e demshme te demit te shkaktuar
dhe si i tille ka karakter preventiv.
1. Shperblimi i demit material
Demi material ekziston kur demtohen sendet e ndonje subjekti ( kur thyhet dera, vetura,
cenohet dinjiteti dhe perhapja e fakteve te paverteta qe pasqyrohen permes faktit se i demtuari
nuk ka mundur te punoje, ka humbur klientet e vet ose nuk mund te munesohet. Demi
material mund te shkaktohet me veper penale. Shperblimi i demi material realizohet para
gjykates civile para se ciles inicohet procedura e veante.
Ka dy menyra me te cilat mund te realizohet demshperblimi material: demshperblimi ne
natyre dhe me para.
Demshperblimi ne natyre behet me kthimit e gjendjes se meparshme ne pasurine e te
demtuarit. Shperblimi i demit ne natyre behet me kthimin e sendit ne ate gjendje ne te cilen ka
qene para se te shkaktohet demi.
Ne shperblimin me para, i demtuari ne vend te sendit te asgjesuar merr nje shume te caktuar
parash per ta blere sendin e llojit te njejte.
Kjo menyre shperblimi te demit gjen shprehje ne rast se shperblimi ne natyre nuk eshte i
mundshem ose kur gjykata konstaton se nuk eshte e domosdoshme qe kete ta beje subjekti
pergjegjes.
Duke pasur parasysh natyren e demit te shkaktuar, ne disa raste shperblimi i demit caktohet ne
forme rente. Renta ne te holla jepet si mjet per sigurimin e ekzistences se te demtuarit.
Shperblimi per demin e shkaktuar material realizohet ne kontestin e veante civil para
gjykates kompetente. Ne rast se demi eshte pasoje e vepres penale, gjykata penale mund ta
shqyrtoje eshtjen e demshperblimit perve kur kjo do te ndikonte ne zgjatjen e punes se
gjykates penale.
Me rastin e shqyrtimit te kerkeses per shperblimin e demit te shkaktuar me veper penale,
gjykata civile eshte e lidhur me vendimin e gjykates penale lidhur me vepren penale dhe
pergjegjesine penale, por jo edhe sa i perket ekzistimin te deliktit civil dhe pergjegjesise
juridike civile.
Nder kriteret me te rendesishme qe i merr parasysh gjykata me rastin e caktimit te lartesise se
shperblimit te demit material jane: lartesia e demit (kriteri subjektiv dhe objektiv): shkalla e
fajit (dolus apo pakujdesi e rende): gjendja materiale e demtuesit dhe te demtuarit.

35

Si raste te veanta te shperblimit te demit material jane:

-

shperblimi i demit material per shkak te lendimit trupor dhe demtimit te shendetit
perfshin shpenzimet e sherimit, rehabilitimit). shperblimi i demit material per lendim
trupor dhe demtim te shendetit perfshin edhe fitimin e humbur per shkak te paaftesise
se punes gjate kohes se sherimit. shperblimi i demit material per shkak te lendimit
trupor dhe demtimit te shendetit perfshin edhe rastet kur shkaktohet paaftesia e
perherhshme punuese. ne keto raste, shperblimi caktohet ne forme te rentes jetesore.
shperblimi i demit material per shkak te vdekjes se personit perfshin shpenzimet e
varrimit ne shume paushale si dhe ato te ardhura te cilat i vdekuri i ka siguruar ne baza
mujore per te mbajtur familjen per aq kohe sa supozohet se do te jetonte i vdekuri po
te mos i shkaktohej vdekja.
shperblimi i demit material per shkak te cenimit te dinjitetit dhe perhapjes se fakteve
te paverteta. cenimi i dinjitetit te ndonje subjekti ekziston kur per personalitetin e tij
perhapen fakte te paverteta mbi te kaluaren, aftesine profesionale, diturine.
I demtuari ne kete rast ka te drejte ne shperblimin e demit. ky dem material shprehet
ne humbjen e te ardhurave personale per shkak te humbjes se punes, ne humbjen e
klienteve, ne humbjen e besimit dhe mundesive te avansimit etj.
shperblimi i demit material te shkaktuar nga ana e shume subjekteve. ka raste kur
shume subjekte marrin pjese ne shkaktimin e demit si shkaktues te drejtperdrejte ose si
nxites ndihmes etj. ata marrin pergjegjesine ne menyre solidare per demshperblimin
varesisht se ne fare mase dhe fare peshe te fajit bartin.

2. Shperblimi jomaterial (moral)

Shperblimi i demit jomaterial eshte menyre e zhdemtimit te subjektit te demtuar, per shkak te
cenimit te te mirave personale. Cenimi i te mirave personale ekziston kur cenohet: e drejta ne
jete, integriteti trupor, shendeti, nderi, kur perhapen fakte te paverteta per te demtuarin.
Cenimet e ketyre te mirave shkaktojne humbjen e nderit, autoritetit, dhembje fizike, vuajtje
psikike, frike dhe zvogelim te gjasave per martese.
Si kushte me rendesi per shperblimin e ketij demi jane: a) qe demi i shkaktuar ti cenoj vlerat
personale te njeriut, b) te ekzistoje faji i demtuesit, c) te ekzistoje intenziteti dhe kohezgjatja e
perjetimit te dhembjeve dhe ) gjendja materiale e demtuesit.
Demi jomaterial mund te jete si pasoje e vepres penale, e veprimit deliktor dhe si pasoje e
cenimit te kontrates.
Individi qe ka pesuar dem jomaterial i gjykohet shperblimi me para dhe me kete ndermjetesim
ndikohet ne zbutjen e tronditjeve subjektive te shkaktuara ne personalitetin e viktimes.
Shperblimi i demit material ne para te demtuarit i gjykohet jo se parate paraqesin mimin per
dhembjen e perjetuar ose paraqiten si zevendesim i vleres materialen e vend te demit te
pesuar, por ka per qellim qe te demtuarit ti mundesohet rivendosja e ekuilibrit psikikemocional qe ka ekzistuar para veprimit te demtuesit.
Funksioni i tille i shperblimit te demit jomaterial quhet satisfakcion.
Rastet kryesore te shperblimit te demit jomaterial jane: cenimi i autoritetit, nderit, lirise, frika,
dhembja fizike, vuajtja psikike, shemtimi, vdekja e te afermit, zvogelimi i aktivitetit jetesor.

36

Shperblimi i demit jomaterial per shkak te shkaktimit te frikes. Frika eshte forme e
demit jomaterial dhe manifestim me i shpeshte i cenimit te integritetit trupor dhe
demtimit te shendetit. Ajo eshte perjetim psikik i brendshem, i pakendshem i te
demtuarit e shkaktuar me veprim deliktor te demtuesit. Frika mund te jete paresore,
dytesore, e drejtperdrejte e terthorte, frika per jete dhe frika gjate sherimit.
Per tu realizuar kerkesa per shperblimin e demit jomaterial duhet te permbushen keto
kushte: qe subjekti i demtuar te kete pesuar frike: qe frika te kete kohezgjatje te
caktuar: qe frika te shkaktoje pasoja te demtuarit: i demtuari tia paraqese kerkesen
gjykates kompetente per realizimin e shperblimit.
Kur keto rrethana plotesohen kumulativisht dhe konstatohen nga eksperti gjyqesor,
ndikojne ne percaktimin e lartesise se shperblimit per demin nga frika e pesuar.
Shperblimi i demit jomaterial per shkak te dhembjeve fizike.
Dhembjet fizike jane forme e demit jomaterial dhe manifestim me i shpeshte i cenimit
te integritetit trupor te te demtuarit. Si dhembje fizike paraqiten ndjenjat e ndryshme te
pakenaqesise (psh tek deformimi fizik, zhdukja e aftesise riprodhuese etj) te cilat
manifestohen si vuajtje apo ngjajshem.
Kusht thelbesore per gjykimin e shperblimit me para te demit jomaterial per shkak te
dhembjeve fizike eshte: kohezgjatja dhe intenziteti i larte i perjetimit te tyre nga i
demtuari te cilat i konstaton eksperti.
Shperblimi i demit jomaterial per shkak te vuajtjes psikike.
Vuajtja psikike paraqet baze te veante per shperblimin e demit jomaterial. Vuajtjet
psikike paraqesin nje gjendje te rende emocionale qe pasqyrohet si demtim i gjendjes
shpirterore psikike e emocionale te personit te caktuar.
LMD parasheh qe per vuajtjet psikike te pesuara, gjykata nese gjen se rrethanat e rastit
e veanerisht intenziteti, kohezgjatja e arsyetojne ate, do te gjykoje shperblimin e
drejte ne te holla pavaresisht nga shperblimi i demit material apo mungeses se tij.
Shperblimi i demit jomaterial per shkak te shemtimit. Shemtimi eshte forme e demit
jomaterial qe paraqitet si pasoje e cenimit te integritetit trupor te subjektit te demtuar.
Shemtimi paraqet prishjen e pamjes se jashtme fizike apo humbjen e funksionit te
ndonjeres prej ekstremiteteve.
Per caktimin e shperblimit perve tjerash, ndikojne nje varg faktoresh si gjinia, mosha
orientimi profesional etj.

Kerkesa per shperblimin e demit material u kalon trashegimtareve vetem nese eshte pranuar
me vendim te formes se prere ose me marreveshje me shkrim.
Parashkrimi eshte i parapare ne shperblimin per demit material. Ai mund te jete subjektiv
(3 vite prej marrjes vesh nga ana e te demtuarit per demin) dhe afati objektiv (5 vite nga asti
kur eshte shkaktuar demi).

37

BURIME TJERA TE KRIJIMIT TE MARREDHENIEVE TE DETYRIMEVE

PASURIMI I PABAZE
Perve kontrates dhe shkaktimit te demit, edhe pasurimi pa baze juridike eshte burim i krijimit
te marredhenieve juridike.
Pasurimi pa baze juridike eshte marredhenie juridike e detyrimeve dhe krijohet kur nga nje
subjekt pasuria kalon te subjekti tjeter; pa baze juridike dhe pa shkak te justifikuar.
Per tu krijuar marredhenia e detyrimit nga pasurimi i pa baze duhet te plotesohen kater
kushte kryesore:
-

Ekzistimi i pasurimit te nje subjekti

Varferimi i subjektit tjeter
Lidhja kauzale ndermjet varferimit dhe pasurimit (kur personi pasurohet ne dem te
personit te varferuar)
Mungesa e bazes juridike (kur fitimi nuk mbeshtetet ne baza ligjore e as ne ndonje
veprim juridik te parapare me ligj)

Pasurimi pa baze ekziston edhe per arsye te zhdukjes me vone te shkakut, psh: kur qeraja
paguhet per tre vite ne avans, ndersa kontrata prishet pas nje viti.
Rastet e pasurimit pa baze jane te ndryshme.
Me te shpeshtat jane: pagimi pa pasur borxh: pagimi duke pasur parasysh bazen e cila nuk
eshte realizuar: pagimi sipas bazes e cila me vone ka deshtar: pasurimi pa baze me veprimin e
subjektit te pasuruar: pasurimi pa baze me veprimin e personit te trete ose nga efekti i fuqise
madhore.
Efektet e pasurimi te pabaze shprehen ndermjet te varferuarit dhe te pasuruarit.
I varferuari (kreditori) ka te drejte ae me ane te padise te kerkoje nga i pasuruari tia ktheje ate
qe i eshte marre pa baze juridike.
Kthimi mund te kerkohet ne restitutio in integrum (kthimi ne gjendjen e meparshme), dhe nese
kjo nuk eshte e mundur atehere behet pagimi i kundervleres me para.
Padia e pasurimit te pabaze (conditio sine causa/padia e kondikcionit) eshte padi e deyrimeve
me te cilen kerkohet kthimi i asaj qe eshte marre pa baze te justifikuar.
Eshte padi e karakterit relativ sepse mund te ngrihet vetem kunder subjektit te pasuruar.
Kerkesa kunder pasurimit te pabaze parashkruhet ne afatin prej 5 vitesh, afat i cili rrjedh prej
dites kur i varferuari kupton per fitimin e pabaze te subjektit te pasuruar.

38

GJERIMI I PUNEVE TE HUAJA PA POROSI

Ne te drejten e detyrimeve ekziston rregulla e pergjithshme qe askush nuk mund ti kryej
punet e subjektit tjeter, mirepo ka perjashtime, dhe kjo, kur veprimi duhet te kryhet
urgjentisht, kur ekziston nevoja per mbrojtjen e integritetit te njeriut apo pasurise.
Te gjerimi i puneve te huaja pa porosi eshte fjala per perzierjen ne pasurine e huaj dhe ne
mbrojtjen e pasurise se huaj pa marrjen paraprake te autorizimit nga titullari i asaj pasurie.
Gjerimi i puneve te huaja pa porosi ekziston kur nje subjekt i kryen punet juridike apo faktike
ne vend te subjektit tjeter per llogari te tij por pa autorizimin e tij.
Gjerues i puneve te huaja pa porosi eshte ai subjekt qe kryen punen per tjetrin pa porosine e tij
dhe paraqitet ne poziten e kreditorit dhe ai ka te drejte nga i zoti i punes, qe gjendet ne poziten
e debitorit, tia paguaj shpenzimet te cilat i ka pasur rreth kryerjes se puneve per te.
Per te ekzistuar gjerimi i puneve te huaja pa porosi duhet te plotesohen keto kushte:
- te ekzistoj kryerja e punes (juridike apo faktike)
- puna qe kryhet te jete pune e huaj (te kryhet me vetedije dhe aellim te caktuar)
- ajo pune te kryhet pa porosi (pa autorizim, kontrate apo vendim gjyqesor)
Gjerimi i puneve te huaja pa porosi krijon efekte te caktuara te cilat shprehen ne te drejta dhe
detyrime mes kryesit te punes te huaj dhe te zotit te punes.
Kryesi i puneve pa porosi ka per detyre qe te njoftoje te zotin e punes per punen e kryer, qe
punen ta kete kryer si shtepiak i mire dhe me qellime te verteta dhe te besueshme, dhe ti jap
llogari personit te cilit i ka kryer punen.
Ndersa, detyrimet e te zotit te punes jane qe: te paguaj te gjitha shpenzimet e dobishme e te
domosdoshme: te zhdemtoje kryesin e punes per veprime e ndermarra dhe eventualisht ta
shperbleje ate ne rast te pesimit te ndonje demi.
Lidhur me natyren juridike te gjerimit te puneve te huaja pa porosi ekzistojne mendime te
ndryshme.
Disa e cilesojne si quasi contractus, te tjere si pune te njeanshme juridike, dhe te tjere qe
gjerimin e barazojne me kontraten mbi autorizimin.
Ne te drejten bashkekohore, ekziston mendimi se gjerimi i puneve te huaja pa porosi eshte
burim i veante material i se drejtes se detyrimeve me karakter dhe rregulla te veanta ashtu
qe gjerimi i puneve te huaja paraqet institucion te llojit te veante, i cili nuk mund te
barazohet me ndonje institucion tjeter.
Kete mendim e perkrah edhe Prof. Dauti, prandaj ky lloj punesh eshte i renditur ne grupin e
veante te krijimit te marredhenieve detyrimore.
Ka disa lloje te gjerimit te puneve te huaja pa porosi:
-

Gjerimi i domosdoshem i puneve te huaja pa porosi kur kryesi i puneve te huaja

ndermerr veprime per te shmangur demin e drejtperdrejte qe i kanoset ndonje subjekti
apo pasurise se tij,
Gjerimi i dobishem i puneve te huaja pa porosi kur kryerja e punes nuk ka qene e
domosdoshme megjithate ka sjellur dobi, dhe
Gjerimi i palejueshem i puneve te huaja pa porosi kur ne mungese te theksuar
intelekti kryen pune te padobishme te llogari te person te huaj rrjedhimisht i zoti i
punes nuk ka detyrime ndaj teje.

39

SHPREHJA E NJEANSHME E VULLNETIT SI BURIM I DETYRIMEVE

Ne sistemin juridik bashkekohor ekziston mundesia e krijimit te marredhenieve te detyrimeve
ne mbeshtetje te shprehjes se njeanshme te vullnetit.
Ndryshe nga kontratat si burim i detyrimeve, ne te cilat marredhenia e detyrimit krijohet,
ndryshohet ose shuhet me pelqimin e vullnetit te te dy a me shume subjekteve, ne shprehjen e
njeanshme te vullnetit krijohet detyra me vullnetin e shprehur ndersa e drejta krijohet me vone
me paraqitjen e subjektit i cili kerkon permbushjen e detyrimit sipas deklarates se dhene.
Ekzistojne keto raste te krijimit te marredhenieve te detyrimeve ne baze te shprehjes se
njeanshme te vullnetit: oferta per lidhjen e kontrates ( per te cilen eshte folur), premtimi
publik i shperblimit dhe dhenia e letrave me vlere.
1. Premtimi publik i shperblimit eshte shprehje e njeanshme e vullnetit qe i behet nje numri te
pacaktuar subjektesh me ane te se ciles premtuesi merr detyrim qe tia paguaj shperblimin e
caktuar atij subjekti i cili do te kryente ndonje veprim ose do te realizonte rezultatin e caktuar.
(psh: shperblim per ate qe gjen sendin e humbur, per projektin me te mire etj).
Premtimi publik i shperblimit e detyron vetem premtuesin. Subjekti qe kryen veprimin nga
premtimi, ose arrin ndonje rezultat nga ai, autorizohet qe te kerkoje shperblimin nga vete
premtimi.
Qe premtimi publik i shperblimit te krijoje detyrim, duhet te plotesohen keto kushte;
a) qe premtimi te jete publik, ( prej personit fiz/jur me aftesi te plote veprimi)
b) premtimi ti jete bere nje numri te pacaktuar njerezish, (ndryshe do konsiderohej si oferte)
c) qe veprimi te jete i caktuar,
) te ekz. afati per kryerjen e veprimit dhe
d) te jete i caktuar shperblimi.
Premtimi publik i shperblimit krijon efekte juridike te caktuara. Premtimi e detyron
premtuesin dhe e autorizon kryesin e veprimit qe te kerkoje shperblimin per veprimin e kryer
ose per rezultatin e arritur.
Per natyren juridike ekz. dy mendime. E para qe premtimi publik i shperblimit eshte tip oferte
gjenerale, dhe teoria e dyte, premtimi publik i shperblimit eshte shprehje e njeanshme e
vullnetit e cila krijon detyren per premtuesin ne astin kur ajo deklarate shpallet publikisht.
Ky mendim eshte dominues.
2. Letrat me vlere poashtu krijojne detyrime me shprehjen e njeanshme te vullnetit.
Letrat me vlere jane dokumente me shkrim me te cilat mund te percaktohet ndonje e drejte
pasurore qe eshte inkorporuar ne leter dhe eshte e patjetersueshme pa ekzistimin e letres me
vlere.
Sipas natyres se te drejtave qe permban, letrat me vlere ndahen ne tre grupe;
- ne letrat me vlere me natyre juridike (eku, kambiali)
- letrat me vlere realo-juridike (konosmani, fletemagazinimi, letrat hipotekore)
- letrat me vlere te koorporatave (fleteaksionet)
Detyrimi nga letra me vlere krijohet kur dhenesi i saj ate ia dorezon shfrytezuesit te saj,
remitentit.

40

Karakteristikat kryesore te letrave me vlere jane keto:

-

duhet te saktesohet lloji i letres me vlere

emertimi firma dhe selia e leshuesit te letres me vlere
caktimi i sakte i detyrimit qe rrjedh nga letra me vlere
vendi dhe data e leshimit te letres me vlere
nenshkrimi apo faksimili i leshuesit te letres me vlere e cila leshohet ne seri.

Sipas bartesit te te drejtave, letrat me vlere ndahen ne; letrat ne emer, letrat sipas urdherit dhe
letrat sipas pruresit.
Letrat me vlere ne emer jane ato ne te cilat eshte cekur emri i bartesit te te drejtave pronesore
juridike dhe autorizimet qe i permban letra.
Letra sipas urdherit jane ato letra me vlere ne te cilat eshte shenuar emri i titullarit te se
drejtes, por permban edhe klauzolen, e cila e autorizon titullarin e se drejtes se mundet te
drejten ne leter tia barte subjektit tjeter, e ky personit te trete. Letrat sipas urdherit barten
lehte dhe ne menyre te thjeshte.
Letrat me vlere te pruresit jane ato, ne te cilat ai qe e ka letren ka te drejte te realizoje te
drejten e shenuar ne leter.
Kerkesa nga letra me vlere eshte e lidhur me vet letren. Posedues i ligjshem i letres me vlere
te pruresit konsiderohet pruresi i saj. ketu poseduesi i letres eshte kreditor, kurse botuesi i
letres eshte debitor.
Dhenesi i letres behet debitor prej momentit kur e ka dhene letren. Keto letra nuk mund te
autorizohen, ashtu qe me humbjen e letres humb e drejta ne leter.
Elementet thelbesore te letrave me vlere per pruresin jane; caktimi i llojit te letres me vlere,
firmes emrit dhe selise, caktimi se letra eshte e pruresit, detyrimi i dhenesit qe rrjedh nga letra
me vlere, vendi dhe data e botimit te letres me vlere dhe nenshkrimi i saj.
Efektet juridike te letrave me vlere te pruresit krijohet midis dhenesit te letres dhe poseduesit
te letres me vlere te pruresit.
Detyra per botuesin e kesaj letre qendron ne ate qe ta kryej ate veprim ashtu si e ka marre
detyrimin ne vete letren.
Lidhur me natyren juridike te letrave me vlere te pruresit ekz. tre teori kryesore juridike:
teoria kontraktore, teoria e kreimit dhe me e rendesishmja teoria e emitimit sipas te ciles
detyrimi krijohet nga asti i leshimit te letres me vlere ne qarkullim.
3. Letrat e legjitimacionit jane dokumente me shkrim ne baze te te cilave poseduesi eshte i
autorizuar te leshoje nga dhenesi permbushjen e veprimit te caktuar. Ketu hyjne biletat (e
kinemase, parkingut autobusit etj.), librezat e kursimit, deftesat e pengut etj.

41

EFEKTET E DETYRIMEVE
Efektet e detyrimeve shprehen ne te drejtat e kreditorit dhe ne detyrat e debitorit. Detyrim i
debitorit mund te jete ndonje berje, veprim, mosberje apo pesim. Ky detyrim i debitorit duhet
te ekzekutohet sipas permbajtjes se detyrimit.
Ka raste kur cenohet marredhenia e detyrimit e krijuar nga kreditori dhe debitori. (kryesisht
nga debitori).
Kreditori mund te paraqese padi kunder debitorit qe nuk e ka permbushur detyrimin dhe te
kerkoje te merret vendimi i cili do te detyroje debitorin te permbushe borxhin. Pas skadimit te
afatit per permbushjen vullnetare te vendimit gjyqesor, kreditori mund te kerkoje ekzekutimin
e dhunshem te detyrimit ne pasurine e debitorit.
Ne pjesen e efekteve te detyrimeve do te analizojme: vonesen e debitorit, vonesen e kreditorit,
te drejten e ndaljes dhe Padine Pauliana.
Subjektet e cenojne detyrimin edhe ne rastin e voneses, kur veprimi qe pritet te permbushet
prej tyre, nuk behet ne afatin e nevojshem.
Ne vonese mund te paraqiten si kreditori ashtu edhe debitori, prej nga ekziston edhe vonesa e
debitorit (mora debitoris) dhe vonesa e kreditorit (mora creditoris).
1. Vonese e debitorit eshte kur debitori me kohe nuk e permbush dhe as qe ofron permbushjen
e veprimit te vet.
Debitori vjen ne vonese kur nuk e permbush detyrimin e vet ne afatin e caktuar per
permbushjen e detyrimit.
Ne rastet kur afati i permbushjes nuk eshte i caktuar, debitori bie ne vonese kur per ta
permbushur detyrimin kreditori e fton, me shkrim, me verejtje gjyqesore apo ndonje menyre
tjeter.
Qe te ekzistoje vonesa e debitorit, duhet te plotesohen keto kushte: a) qe detyra e debitorit te
jete maturuar per pagim, b) qe kreditori ti paraqes verejtje debitorit (me shkrim, gojarisht me
padi etj), dhe c) debitori duhet te jete fajtor per vonese (me vullnetin e tij, jo si shkak i vis
maior).
2. Edhe vonesa e kreditorit paraqet nje rast te cenimit te detyrimeve.
Kreditori bie ne vonese kur pa shkak te justifikuar refuzon te marre permbushjen, ose me
sjelljen e vet e pengon ate.
Qe te shkaktohet vonesa e kreditorit, duhet te plotesohen keto kushte: qe debitori te refuzoje
permbushjen e detyrimit dhe qe kreditori te refuzoje marrjen e permbushjes.
Vonesa e kreditorit nuk paraqet shuarjen e detyres se debitorit por e lehteson poziten e tij.
Pasojat kryesore juridike te voneses se kreditorit shprehen ne : shuarjen e voneses se debitorit,
rrezikun e shkaterrimit eventual te sendit qe e peson kreditori sepse ai eshte fajtor per vonese.
3. E drejta e ndaljes nenkupton te drejten e kreditorit, qe ndonje send te luajtshem te debitorit
te cilin e ka ne posedim, te mos e ktheje derisa debitorit te permbushe detyrimin qe ka ndaj tij.
ne te drejten bashkekohore, e drejta e ndaljes ka funksionin e mjetit juridik per realizimin e
kerkeses se kreditorit nga sendi i debitorit.

42

Per ekzistimin e se drejtes se ndaljes duhet te plotesohen keto kushte:

-

Detyra e debitorit duhet te jete maturuar per permbushje; Ky eshte kusht kryesor per te
drejten e ndaljes. Kreditori i kerkeses se maturuar, ne duart e te cilit gjendet ndonje
send i debitorit, ka te drejte ta ndale ate derisa te kryhet pagesa.
- E drejta e ndaljes duhet te realizohet ne sendet e caktuara dhe ne kerkesat me para
(pra, kreditori nuk guxon te ndale dokumente, letra te legjitimacionit).
E drejta e ndaljes eshte mjet juridik per realizimin e kerkeses se kreditorit. E drejta e ndaljes
eshte mjet i dhunues, sepse kreditori nga ky send mund te inkasoje kerkesen e vet, dhe e shtyn
debitorin per te ekzekutuar detyrimin e vet.
4. Padia Pauliana E drejta e kreditorit per kundershtim eshte e drejte e atille me ane te se
ciles kreditori per ta mbrojtur kerkesen e vet, mund ti kundershtoje ato veprime juridike te
debitorit, me te cilat e ka zvogeluar pasurine e vet ne llogari te pasurise se ndonje personi te
trete.
Me kete padi, nuk anulohet veprimi juridik i debitorit me personin e trete, por lihet jashte
fuqise pa efekt dhe kjo vetem ndaj kreditorit. Psh; nese debitori ia jep sendin personit te trete,
me Padi Pauliana ky send i kthehet debitorit perseri. Ne rast se debitori e shet, por ende nuk e
ka dorezuar, kur personi i trete me padine Pauliana e kerkon nga debitori dorezimin e sendit,
kreditori kete kerkese te te tretit mund ta refuzoje padine Pauliana, qe debitori ia ka borxh
pagimin dhe te paguhet nga pasuria ekzistuese e debitorit.
Cdo veprim juridik i bere nga debitori me qellim qe te pakesoje pasurine e tij ne dem te
kreditorit, me kerkimin e tij mund te deklarohet i pavlefshem.
Ne keto veprime te debitorit bejne pjese veprimet faktike, punet juridike dhe leshimet.
Veprimi juridik qe mund te sulmohet nenkupton si punen juridike, ashtu edhe veprimin faktik
te debitorit qe kane sjelle zvogelimin e pasurise se tij.
Veprimi juridik qe kundershtohet quhet veprim i kundershtuar.
Nuk do te deklarohet i pavlefshem vetem tjetersimi i pasurise, por edhe heqja dore nga
trashegimia sepse edhe ky eshte nje veprim juridik i debitorit qe e pakeson pasurine e tij.
Kundershtimi i veprimeve juridike te debitorit, te cilat jane te pershtatshme per sulmin,
realizohen ne konteste ne gjykate.
Palet ne kontest me rastin e ngritjes se padise pauliana jane: kreditori, debitori dhe personi i
trete.
Paditesi Personi qe ka te drejte kundershtimi ne kontest, i cili paraqitet ne padine Pauliana,
quhet kundershtues dhe ai rendom eshte padites ne kontest.
Per kete kundershtim jane te autorizuar te gjithe subjektet qe kane ndonje kerkese ndaj
debitorit.
Kreditor mund te jete do subjekt qe mund ti deshmoje cilesite e veta si kreditor. Cdo
kreditor ka te drejte ti vertetoje kundershtimet juridike te debitorit me personat e trete, por
duhet ti kete shfrytezuar me pare te gjitha mjetet e mbrojtjes se te drejtave te veta ndaj
debitorit.
Padine Pauliana mund ta paraqes kreditori, trashegimtaret e kreditorit dhe subjekti ne te cilin
ka ceduar kerkesen kreditori si dhe sukcesoret singulare.
I padituri Personi i trete kunder te cilit paraqitet padia Pauliana ne kontest quhet i
kundershtuari i sulmit, dhe ai rendom eshte i padituri.

43

Personi i trete eshte person qe ka lidhur marredhenie me debitorin (me dolus malus kryesisht).
Me sulmim synohet nga ajo qe veprimi juridik te anulohet vetem sa i perket marredhenies
ndermjet debitorit dhe atij personi te trete, qe kreditori te mund ta realizoje kerkesen e vet
ndaj debitorit.
Sipas LMD, kjo padi paraqitet kunder personit te trete qe ka ndermarre veprimin juridik ose
ne dobi te atij qe eshte ndermarre, si dhe kunder trashegimtareve univerzale te personit te
trete.
Prej kendej del se e drejta e kundershtimit mund te behet edhe kunder trashegimtareve te
personit te trete pa kurrfare kufizimesh ashtu sic behet rendom ndaj personave te trete. Por, ne
qofte se personi i trete e ka tjetersuar kete pasuri me ndonje pune me shperblim, padia mund
te paraqitet kunder marresit vetem nese ky ka ditur se mund te kundershtohet ajo qe ka marre
paraardhesi i tij.
Kreditori do te kete sukses ti kundershtoje veprimet e caktuara juridike te debitorit ne qofte
se ka sukses te vertetoje ekzistimin e tre kushteve:
- Se demi duhet te jete i vertete. kreditori duhet te provoje se me veprimin juridik te
debitorit eshte pakesuar pasuria e se ne kete menyre, nga pjesa e mbetur nuk mund ta
realizohen detyrimet ndaj tij.
- Se debitori ka ndermarre veprime juridike me qellim qe ta demtoje kreditorin. Pra,
debitori duhet te jete i vetedijshem se me veprimin juridik pakesohet pasuria e tij dhe
si pasoje demtohet e drejta e kreditorit.
- Se personi i trete, i kundershtuari i sulmit, ka qene i ndergjegjshem, pra, ka pasur
dijeni per qellimin e debitorit.
Efekti themelor juridik i padise Pauliana eshte qe veprimi juridik i debitorit te zhvleresohet
vetem ndaj kreditorit dhe vetem aq sa do te nevojitej qe te paguhet kreditori.
Keto efekte juridike te padise Pauliana pasqyrohen ne:
Marredheniet e kreditorit dhe personit te trete - kundershtari i goditjes eshte i detyruar ta
kthej ne pasurine e debitorit ate qe e ka marre prej tij qe te paguhet kreditori per kerkesat e
veta. mirepo ai mund ta ndale sendin, kurse kreditorit tia paguaj shumen e caktuar te parave
per pagimin e borxhit.
Kundershtari i sulmimit ka detyre ti heqe shpenzimet e procedures me te drejte qe keto
shpenzime ti kerkoje prej debitorit, dhe,
Ne marredheniet e debitorit dhe personit te trete kur kreditori me sukses i ka kundershtuar
veprimet juridike te debitorit, marredheniet e debitorit dhe te personit te trete rregullohen ne
menyra te ndryshme varesisht nga lloji dhe natyra e veprimit juridik ne rastin konkret.
Ne rast se i kundershtuari i sulmit ia ka dorezuar kreditorit sendin, te cilin e ka realizuar nga
debitori me veprimin juridik te kundershtuar, debitori ka per detyre kompenzimin sipas
rregullave te eviksionit.
Ne qofte se debitori ia ka shitur personit te trete sendin e sekuestruar, por ende nuk e ka
dorezuar, dhe per kete arsye kreditori e kundershton me padine Pauliana, debitori do ti
pergjigjet personit te trete per mosekzekutimin e detyrimit kontraktor.
Ne rast se i kundershtuari i sulmit ia ka bere pagesen kreditorit, por e ka mbajtur sendin, do te
paraqitet subrogimi personal. ne kete rast i kundershtuari i sulmit paraqitet ne vend te
kreditorit dhe ka ndaj debitorit ato te drejta sikur para paraqitjes se padise.
Padia per kundershtimin e veprimeve juridike te debitorit mund te paraqitet ne afat prej 1 viti
per disponimet me shperblim, kurse te disponimet pa shperblim afati i padise eshte 3 vite.

44

NDERRIMI I SUBJEKTEVE NE MARREDHENIET E DETYRIMEVE

Nevojat e zhvillimit te qarkullimit juridik kane kushtezuar mundesine e nderrimit te
subjekteve ne detyrim, me kusht qe ajo te mbetet sipas permbajtjes, marredhenie e njejte ne
detyrim.
Nderrimi i subjekteve ne marredhenien e detyrimit mund te behet si ne anen e kreditorit ashtu
edhe te debitorit.
Kur nderrohet personaliteti i kreditorit ne marredhenien e detyrimit do te ekzistoje cedimi
( cesio) dhe bartjet e kontrates, kurse kur nderrohet debitori do te ekzistoje marrja e borxhit
(acceptilatio) dhe dergimi (asignacioni).
NDERRIMI I PERSONALITETIT TE KREDITORIT BARTJA E KERKESES CEDIMI
Me ane te cedimit behet nderrimi i kreditorit, me rast ne vend te tij paraqitet kreditori i ri ne
baze te marreveshjes mbi cedimin (pactum de cedendo), te lidhur midis kreditorit te vjeter dhe
personit te trete me ane te se cilit kerkesa ekzistuese i bartet atij subjekti dhe ai subjekt behet
kreditor ne marredhenien e njejte te detyrimit.
Bartesi i kerkeses quhet kreditori i vjeter cedenti, kurse marresi i kerkeses quhet kreditori i
ri apo cesionari. Debitori njihet si cesus, te cilit i mbetet detyrimi i pa ndryshuar.
Lende e cedimit mund te jete kerkesa e bartshme. Ajo kerkese mund te jete kerkese parash,
kerkese qe perbehet nga dorezimi i ndonje sendi apo kerkese e perbere nga berja.
Lenda e cedimit qe bartet perfshin kerkesen kryesore, e me te edhe ate akcesore.
Ekzistoje disa kerkesa, te cilat sipas natyres jane thjeshte personale dhe nuk mund te cedohen.
Keto kerkesa jane: e drejta e mbajtjes, e ushqimit etj.
Nuk mund te cedohet as ato kerkesa per te cilat kreditori dhe debitori jane marre vesh
paraprakisht te mos cedohen.
Disa tjera nuk mund te cedohen per shkak se jane te ndaluara me ligj (psh: ndalohet bartja e se
drejtes se shperblimit te demit ne forme rente me para per shkak te vdekjes se personit te
afert ose te lendimit trupor, dhe,
Kerkesa e shperblimit te demit jomaterial e cila nuk eshte paguar me vendimin e
plotefuqishem gjyqesor.
Cedimi krijohet ne baze te kontrates, testamentit, sipas ligjit apo me vendim gjyqesor.
Per te ekzistuar cedimi, duhet te plotesohet keto kushte:
- duhet te lidhet kontrata mes kreditorit te vjeter dhe atij te ri
- per kontraten e lidhur duhet te njoftohet
- kerkesa duhet te jete e bartshme (por qe nuk mund te konsistoje nga ndonje mosberje)
Efektet e cedimit shprehen ne marredheniet mes cedentit dhe cesusit, cesionarit dhe cesusit,
dhe cedentit dhe cesionarit.
Marredheniet e cedentit dhe te cesusit Cilesine e kreditorit te vjeter e merr kreditori i ri. Ne
rast se debitori njoftohet per cedimin e bere, ai me nuk eshte i detyruar tia permbushe
detyrimin e vet kreditorit te vjeter, po ate duhet ta beje kreditori i ri.
Marredheniet e kreditorit te ri dhe debitorit (cesionarit dhe cesusit) Ne Cedimin e bere,
cesionar eshte kreditori i ri i debitorit. Cesionari i fiton te gjitha te drejtat qe i ka pasur cedenti
ndaj debitorit. Cesionari ndaj debitorit i ka te njejtat te drejta qe i ka pasur ceduesi ndaj
debitorit deri ne cedim. Debitori ka te drejta dhe detyra te njejta ndaj cesionarit sikurse dhe i

45

ka pasur ndaj cedentit. Pozita juridike e debitorit nuk ndryshohet per shkak te kalimit te
kerkeses.
Marredheniet e cedentit dhe cesionarit Kjo marredhenie krijohet sipas bazes se kontrates se
shitjes, huajse, dhurates. Prandaj, sipas llojit te kontrates caktohet marredhenia ndermjet
kreditorit te vjeter dhe atij te ri. Nese kerkesa eshte ceduar me shperblim, ate cedenti merr
poziten e shitesit, kurse cesionari poziten e bleresit. Nese cedimi eshte bere pa pagese, atehere
cedenti eshte dhurate-dhenes, kurse cesionari eshte dhurate-marres.
Rastet me te rendesishme te cedimit jane:
-

Blanko cedimi te ky rast cedenti nuk e cek cesionarin, pra se kujt i ben cedimin,
andaj cesionari ketu eshte i caktueshem. ketu eshte e dukshme se cila kerkese po
cedohet.
Cedimi fiduciar Te ky rast i cedimit, cedenti ia cedon kerkesen tjetrit si fiduciarit te
vet, pra subjektit ne te cilin ka besim.
Cedimi pa njoftim Cdo kreditor mund tia bart kerkesen e vet me ane te kontrates
personit te trete pa e njoftuar debitorin. Ketu debitori nuk eshte i njoftuar per cedimin
e bere, e as per nderrimin e bere te kreditorit. Ne kete rat debitori ende eshte borxhli i
kreditorit te vjeter dhe vetem atij duhet tia bej pagesen e borxhit.
Cedimi i letrave me vlere te pruresit Ne letrat me vlere te pruresit kerkesa lidhet me
vet letren, ashtuqe me dorezimin e letres me vlere te pruresit bartet edhe kerkesa e
shenuar ne te. Ne letrat me vlere me emer nuk mjafton qe te dorezohet letra, po edhe te
shenohet kreditori i ri. Ne kete rast behet shenimi i veante me ane te indosimit.
Cedimi ligjor Kur dorezani permbush detyrimin te debitorit kryesor, ai vjen ne vend
te kreditorit, kur pronari i sendit te dhene peng paguan ne vend te debitorit, ai vjen ne
vend te kreditorit te vjeter, kur kundershtari i sulmimit ne padine Pauliana paguan, ai
vjen ne vend te kreditorit te vjeter ashtu qe kerkon kerkesen nga debitori kryesor.
Cedimi gjyqesor Ky rast cedimi behet me vendim gjyqesor, pavaresisht nga vullneti
i bartesit te kerkeses. Keshtu ndodh kur para gjykates kontestimore ndahet pasuria e
trashegimtareve.

2. Bartja e kontrates.
Bartje e kontrates eshte kur ceduesi ne kontraten e dyanshme detyruese ia bart personit te
trete, marresit, te drejtat dhe detyrimet qe rrjedhin nga kontrata, kurse marresi (personi i trete)
e pranon kete, duke u bere titullar i te dr. dhe detyrimeve te bartesit si pale kontraktuese ne
vend te tij.
Bartja e kontrates behet ne baze te ligjit dhe te kontrates.
Kushtet per bartjen e te drejtave dhe detyrave nga kontrata e dyanshme jane:
- Duhet te lidhet kontrata e dyanshme
- Pala tjeter kontraktuese duhet te jape pelqimin per per nderrimin e kontraktuesit
- Te drejtat dhe detyrat qe barten duhet te jene te bartshme (qe sjane intuitu personae)
- Duhet te ekz. marreveshja e bartesit dhe personit te trete per bartjen e kontrates, dhe
- Pelqimi per bartjen e kontrates duhet te behet ne formen e parapare ligjore.
Efektet juridike te bartjes se kontrates shprehen ne te drejtat dhe detyrat e marresit dhe te
bartesit te kontrates.
Marresi kalon ne vend te bartesit, prandaj vazhdojne marredheniet kontraktuese ndermjet tyre.

46

NDERRIMI I DEBITORIT
1. Marrja e borxhit (acceptilatio).
Marrja e borxhit eshte nderrim i subjektit pasiv ne detyrim.
Marrja e borxhit eshte nderrim i debitorit, sepse ne vend te debitorit te vjeter vjen debitori i ri
ne marredhenien e njejte te detyrimit, me pelqimin e kreditorit.
Per tu realizuar marrja e borxhit nevojitet qe te lidhet kontrata ndermjet debitorit te vjeter dhe
marresit te borxhit, per kete marreveshje duhet te jap pelqimin kreditori, dhe borxhi qe bartet
duhet te jete i bartshem. (jo intuitu personae, detyra e mbajtjes apo e drejta e ushqimit etj).
Efektet juridike te marrjes se borxhit shprehen ne marredheniet mes debitorit te vjeter dhe
kreditorit, debitorit te ri dhe kreditorit, debitorit te ri dhe atij te vjeter.
Ketu eshte e qarte se debitori i vjeter lirohet nga detyrimi ndaj kreditorit te vet. Por ka raste
kur debitori i vjeter NUK lirohet nga detyrimi ndaj kreditorit nese debitori i ri ka qene
insolvent (i paafte per te paguar) dhe per kete nuk ka ditur dhe as qe ka pasur mundesi ta dije
kreditori.
2. Dergimi ( Asignacioni )
Me ane te dergimit (asignacionit) ne marredheniet e detyrimeve behet nderrimi i debitorit.
Asignacioni paraqet deklaraten e nje subjekti qe quhet asignati, me te cilen dergon dhe
autorizon personin tjeter qe quhet asignati, qe ne llogari te asignantit, tia permbushe
prestimin e caktuar personit te trete qe quhet asignatari.
Asignati eshte debitori i vjeter, asignati eshte debitori i ri kurse asignatari eshte kreditori.
Asignacioni ekziston kur subjekti A i ka borxh subjektit B, ku pastaj A autorizon subjektin C
qe ne llogari te subjektit A tia paguaje prestimin subjektit B, dhe subjekti B eshte i autorizuar
qe borxhin ta kerkoje/marre nga subjekti C.
Lende e asignacionit mund te jene parate, letrat me vlere
Asignacioni mund te kete baza te ndryshme te krijimit, sepse ne nje rast asignanti deshiron ti
sjelle dobi asignatarit, ose deshiron te kreditoje ose paguaj ndonje borxh te vetin.
Per te ekzistuar asignacioni duhet te plotesohen keto kushte:
-

duhet te nderrohet ose ndryshohet marredhenia e detyrimit

duhet te nderrohet debitori i marredhenies se detyrimit
duhet te behet subrogimi (shqip: nderrimi) personal i detyrimit
kerkesa duhet te jete e bartshme

Per efektet dhe llojet e asignacionit keni kenaqesine te shfletoni fq. 252-253.

47

SHUARJA E MARREDHENIEVE TE DETYRIMIT

Marredheniet e detyrimit krijohen per te krijuar efekte te caktuara juridike dhe pas realizimit
te qelimit, shuhen. Menyrat e shuarjes se marredhenieve te detyrimeve ndahen ne dy grupe:
Ne menyren vullnetare te shuarjes se detyrimeve, ku hyjne: permbushja, kompensimi, falja e
borxhit, pertrirja, konfondimi dhe skadimi i kohes, dhe
Ne menyren kunder vullnetit, ku hyjne: vdekja, pamundesia e permbushjes, parashkrimi dhe
sipas urdherit te ligjit.
MENYRAT VULLNETARE TE SHUARJES SE DETYRIMEVE
1. Shuarja e detyrimeve me permbushje (ekzekutimi, pagesa).
Shuarja e detyrimit me ane te permbushjes eshte menyra me e natyrshme e realizimit te
prestimit nga ana e debitorit. Kur permbushja behet ne menyren e duhur dhe ne afatin e
caktuar, atehere eshte arritur qellimi i detyrimit, kreditori e ka realizuar te drejten e tij dhe
detyrimi pushon se ekzistuari shuhet.
Permbushja e detyrimit e ka kuptimin e pageses ose te ekzekutimit. Permbushje e detyrimit do
te thote realizim i prestimit qe eshte objekt i marredhenies se detyrimit.
Ne kuptimin e gjere, permbushja nuk do te thote vetem dorezim i shumes se caktuar te parave
qe jane lende e borxhit, por edhe kryerja e do veprimi tjeter qe mund te paraqes permbajtjen
e detyrimit. (veprimi faktik, juridik, mosberja abstenimi, pesimi etj).
Qe te shuhet detyrimi me ane te pageses, duhet te permbushen kushtet e caktuara.
- qe debitori te kete ndermarre veprime te caktuara me qellim qe te behet permbushja e
detyrimit dhe te lirohet nga detyrimi,
- qe veprimin ta kete permbushur personalisht debitori me aftesi veprimi apo i
autorizuari i tij,
- qe pagesa te jete permbushur ose ekzekutuar per kreditorin ose personin e autorrizuar
te tij, dhe
- qe veprimi te jete ekzekutuar ne menyre te rregullt ne pikepamje te kohes, menyres
dhe vendit, ashtu si jane marre vesh kreditori dhe debitori.
Ne pagesen e borxhit marrin pjese dy subjekte: subjekti qe e paguan borxhin e qe eshte
debitori, dhe subjekti ndaj te cilit kryhet pagesa, e qe ne kete rast eshte kreditori.
Subjekti qe e ekzekuton pagesen njihet si paguesi. Pagesen e kryen debitori me aftesi veprimi
personalisht ose permes perfaqesuesit te autorizuar.
Nese personi i trete e ben pagesen dhe e ze vendin e kreditorit te paguar, atehere ekziston rasti
i pagimit me subrogim (nderrim).
Subrogimi e ka domethenien e nderrimit, dhe mund te jete i dyllojshem: real dhe personal.
Subrogimi personal paraqet nderrimin e personalitetit te kreditorit dhe ai vjen ne vend te
kreditorit, kurse pozita e debitorit fare nuk ndryshohet.

48

Subrogimi real paraqitet kur nderrohet lenda, sendet e pageses.

Pagimi me subrogim mund te krijohet ne dy menyra:
- subrogimi ligjor (sipas ligjit) i cili paraqitet kur dorezani, pronari i pengut ose
kundershtari ne padine Pauliana kryen pagesen sipas vet ligjit. kerkesa e paguar kalon
tek ata dhe debitori tani ua ka borxh pagesen atyre dhe tek ata kalojne te gjitha
kerkesat akcesore. ne kete rast subrogimi shkaktohet pavaresisht vullnetit te debitorit
apo kreditorit.
- subrogimi kontraktues krijohet me lidhjen e kontrates mes kreditorit dhe paguesit te
detyrimit. Per vlefshmerine e kesaj kontrate nuk eshte i domosdoshem pelqimi i
debitorit sepse pozita e tij nuk ndryshon. Ne rastin e lidhjes se kontrates per subrogim
mes paleve, te drejtat e kreditorit automatikisht kalojne tek paguesi prej astit te
pageses.
Pagesa pra i behet kreditorit ose te autorizuarit te tij.
Pagesa personave te trete mund te ju behet, perjashtimisht nese kjo eshte parapare nga palet
me kontrate, nese eshte caktuar me vendim gjyqesor, kur personi i trete eshte cedent etj
Borxhi eshte mund te deponohet. Debitori ka mundesi qe ne menyre te plotefuqishme te beje
pagesen ne gjykaten dhe te konsiderohet sikurse tia kishte bere vete kreditorit.
Deponimi i borxhit ne gjykate mund te behet kur: kreditori eshte me vonese me marrjen e
borxhit, kur nuk dihet se ku apo kush(!) eshte kreditori, kur kreditori eshte i paafte per te
vepruar dhe ne mungese te perfaqesuesit ligjor etj.
Per deponimin e bere duhet te njoftohet kreditori nese dihet vendibanimi.
Perve deponimit te rregullt ne Gjykate, ekziston edhte deponimi duke ia dhene sendin
subjektit tjeter kjo njihet si deponim me ndermjetesim.
Ky lloj deponimi vlen per sende si drithera, materiale ndertimore e te tjera te ngjajshme, te
cilat sigurisht nuk mund te ruhen ne Gjykate
Lende e pageses eshte ajo te cilen debitori ia ka borxh kreditorit.
Lenda e pagese perbehet nga ekzekutimi i asaj qe perfshin permbajtjen e detyrimit, ashtuqe
debitori duhet te ekzekutoje vetem ate qe eshte ldene e detyrimit dhe kreditori te kerkoje
vetem ate qe eshte lende e detyrimit.
Mund te ndodh qe te vije deri tek zevendesimi i permbushjes. Kjo nenkupton rastin kur
debitori dhe kreditori merren vesh qe ne vend te lendes se borxhit, debitori te dorezoje nje
lende tjeter qe do te ishte ekuivalent me shumen e njejte te parave.
Ndersa, dhenia per permbushje, eshte kur debitori i dorezon kreditorit ndonje send me qellim
qe kreditori ate send ta shes, prej saj te marre kerkesen dhe tepricen tia ktheje debitorit.
Dhenia per permbushje nuk eshte zevendesim i permbushjes sepse nuk sjell drejtperdrejte
shuarjen e detyrimit, por kete e ben ne menyre te terthorte.
Psh: Debitori i jep makinen kreditorit ta shes. Kreditori nga shitja merr borxhin, ndersa
tepricen eventuale ia kthen debitorit.

49

Koha e pageses. Detyrimi i krijuar mes kreditorit dhe debitorit duhet te ekzekutohet brenda
afatit te caktuar.
Afati i pageses eshte intervali kohor brenda te cilit duhet te permbushet detyrimi.
Afatin e pageses e caktojne debitori dhe kreditori me marreveshje. Ky njihet si afat i
kontraktuar.
Koha e pageses mund te jete absolute (date fikse), apo relative (pas shkrirjes se bores).
Vendi i pageses.
Detyrimi duhet te permbushet ne vendin ku eshte caktuar sipas marreveshjes ose sipas ligjit.
Kur ai nuk eshte i percaktuar ne kontrate e as me ligj, ai caktohet ne baze te qellimit te
detyrimit, natyres se detyres apo ne baze te rrethanave tjera.
Psh: Sipas natyres se detyrimit, vendi i permbushjes eshte vendi ku ndodhet sendi i tille (locus
rei sitae. Kur eshte sendi i luajtshem, vendi i pageses eshte vendi ku eshte lidhur kontrata.
Vertetimit i pageses.
Kur debitori kryen pagesen, ai lirohet nga detyrimi. Debitori ka te drejte te kerkoje qe
kreditori per kete te leshoje deftese me shkrim per marrjen e prestimit te debitorit, e cila
sherben si prove per debitorin ndaj personave te trete ose ndaj gjykates.
2. Kompensimi.
Kompensimi eshte nje menyre e shuarjes se detyrimeve reciproke dhe te njellojta gjer ne
shumen e detyrimit me te vogel.
Kompensimi paraqitet ne rastet kur debitori behet kreditor i kreditorit te tij.
Kur dy subjekte behet reciprokisht edhe kreditor edhe debitor ndaj njeri tjetrit, borxhet shuhen
ne teresi nese jane te vleres se njejte, perkatesisht deri ne vleren me te vogel nese ato jane te
ndryshme.
Psh: Subjekti A detyrohet subjektit B 100EUR, dhe me vone per ndonje shkak edhe subjekti B
i detyrohet A-se 100EUR. Per te mos u detyruar qe secili te paguaj, detyrimi shuhet me
konpensim.
Qe te kete kompensim, duhet te plotesohen keto kushte:
- Qe te ekzistoje reciprociteti i kerkesave (pra ku palet jane debitor dhe kreditor ndaj
njeri-tjetrit)
- Njellojshmeria e kerkesave (kur kerkesat shprehen ne para apo sende te luajtshme.
kompensimi nuk kryhet nese lendet e prestimit ndryshojne ose nese sendet jane
individualisht te caktuara)
- Kerkesat duhet te jene te arritura (te maturuara: arritja e kerkeses nenkupton se ka
arritur afati i pagimit)
- Kerkesat duhet te jene likuide (te verteta: qe nenkupton se palet i kane borxh njeratjetres kerkesat qe kane permbajtje te caktuar qofte sipas bazes apo lartesise. Kerkesat
nuk jane likuide nese rrjedhin nga kontrata e pavlefshme).
Rastet ne te cilat nuk mund te behet kompensimi jane:
-

Kur palet ne kontrate pajtohen qe disa kerkesa te mos jene te kompensueshme

Kur kerkesat qe per lende te detyrimit kane sende te pakompensueshme
Kerksat qe rrjedhin nga shkaktimi doloziv i demit
Kerkesat qe rrjedhin nga detyrimi ligjor per mbajtje
Kerkesat e sendeve te cilat i jane dhene debitorit per ruajtje e qe jane ndalur ne menyre
te padrejte nga debitori.

50

Kompensimi i kerkesave mnd te behet ne tre menyra. Me vullnetin e paleve, ne baze te ligjit
dhe ne baze te vendimit gjyqesor.
Efekti kryesor i kompensimit shprehet ne shuarjen e detyrimeve ekzistuese ndermjet debitorit
dhe kreditorit.
3. Falja e borxhit
Falja e borxhit eshte menyre vullnetare e shuarjes se detyrimeve ne baze te deklarates se
kreditorit me te cilen deklaron se nuk ka per te kerkuar kurrfare pagese nga debitori.
Per faljen e borxhit eshte e domosdoshme deklarata mbi pelqimin e debitorit dhe e kreditorit.
Ne rast se nuk ekziston pelqimi i debitorit, deklarata e kreditorit nuk do te paraqese faljen e
borxhit por premtimin e njeanshem te kreditorit dhene debitorit se prej tij nuk ka per te
kerkuar pagimin e kerkeses.
Llojet e faljes se borxhit klasifikohen ne falje individuale dhe kolektive e borxhit, si dhe falje
e plote apo e pjesshme e borxhit.
E rendesishme te theksohet se me faljen e borxhit nuk mund te cenohen te drejtat e personave
te trete (e drejta ne peng, e gezimit te fryteve).
4. Perterirja
Perterirja eshte mnyre e shuarjes vullnetare te detyrimit, qe behet ne ate menyre qe kreditori
dhe debitori merren vesh qe detyrimin ekzistues te plotefuqishem ta zevendesojne me tjetrin, i
cili dallohet nga i vjetri per nga lenda ose per nga baza.
Perterirjen duhet kuptuar ne menyre te dyfishte: ajo paraqet menyren e shuarjes se detyrimit te
vjeter dhe do te thote edhe krijim i detyrimit te ri.
Perteritja konsiderohet si modifikim i marredhenies se detyrimit, por jo edhe nderrim i
personalitetit te debitorit apo kreditorit.
Qe te kryhet perteritja nevojitet qe te ekzistoje detyrimi i vjeter i vlefshem, te krijohet
detyrimi i ri, te ekzistoje dallimi midis detyrimit te vjeter dhe te ri, si dhe te ekzistoje qellimi i
paleve per ta kryer perteritjen.
Perterita krijon efekte te caktuara juridike. Efekti kryesor i perteritjes eshte shuarja e
detyrimit te vjeter dhe krijimi i detyrimit te ri ndermjet debitorit dhe kreditorit.
Me shuarjen e detyrimit te vjeter, shuhet pengu, dorezania, perjashtimisht nese eshte
kontraktuar ndryshe nga vete palet.
5. Konfondimi
Konfondimi eshte menyre e shuarjes se detyrimit.
Ne kete menyre borxhi dhe kerkesa shkrihen ne nje subjekt. Ne rast se i njejti subjekt behet
kreditor dhe debitor ne marredhenien e njejte te detyrimit, detyrimi shuhet sepse nuk mundet
qe dikush ti kete borxh vetes.
Per personat fizik konfondimi paraqitet ne ane te sukcesorit univerzal, ashtuqe debitori e
trashegon kreditorin ose anasjelltas.
Konfondimi mund te krijohet edhe te sukcesori singular ne ate menyre qe kerkesa do ti
cedohet vetem debitorit.
Konfondimi paraqitet edhe te personat juridik ne rastin e bashkimit integrimit te ndermarrjeve
ekonomike, me rast te gjitha te drejtat dhe detyrat e ndermjarrjeve te bashkuara kalojne ne
ndermarrjen e formuar rishtas, kurse kerkesat reciproke ndemrjet ndermarrjeve te bashkuara,
shuhen.

51

Edhe pse behet bashkimi i kerkesave, per arsye te caktuara juridike konfondimi nuk mund te
shkaktohet ne keto raste
-

kur dorezani behet kreditor, detyra e dorezanit nuk shuhet

detyra e regjistruar ne librin publik nuk shuhet me konfondim kur behet regjistrimi i
fshirjes
konfondimi nuk mund te sjelle shuarjen e detyrimit nese me te do te cenohen te drejtat
e personave te trete
konfondimi nuk shkaktohet kur peltra e pruresit gjendet ne duart e dhenesit te saj. e
drejta per letren nuk mund te realizohet derisa ajo gjendet ne duart e botuesit
nuk mund t ehkskatohet konfondimi kur kreditorit e trashegimlenesit kerkojne ndarjen
e pasurise se trashegimlenesit nga pasuria e trashegimtarit, me rast kreditoret e
trashegimlenesit e rezervojne per vete te drejten qe ata se pari te paguhen nga
trashegimia, e ne rast se pas tyre ngel dika, te paguhen kreditoret e trashegimtarit.

6. Skadimi i kohes
Skadimi i kohes eshte menyre vullnetare e shuarjes se detyrimeve kur me ane te kontrates
eshte caktuar koha e zgjatjes se detyrimit, por mund te perfshihet edhe ne menyren kunder
vullnetit te paleve kur me ligj ose me vendim gjykate eshte caktuar koha e zgjatjes se
detyrimeve.
Kjo menyre e shuarjes se detyrimeve vlen per detyrimet e perhershme dhe sukcesive.
koha e zgjatjes se detyrimit mund te caktohet me kontrate, me testament me vendim gjyqesor
ose me ligj.
Me kalimin e kohes detyrimi shuhet dhe ne te ardhmen nuk ekziston me.
Si raste te shuarjes se detyrimeve me skadimin e kohes konsiderohen:
-

kontrata mbi marredhenien e nenqiragjinjeve qe lidhet me afat prej dy vitesh dhe pas
skadimit te ketij afati, detyrimi shuhet
lenesi ia le detyrimin e trashegimtarit me legate qe ti paguaje ndonje subjekti
100EUR ne muaj deri sa personi te arrije moshen madhore
sipas ligjit ekziston detyra e vellait te madh qe ta mbaje vellaun e vogel te mitur deri
ne moshen madhore.

52

MENYRAT E SHUARJES SE DETYRIMEVE KUNDR VULLNETIT TE SUBJEKTEVE

1. Vdekja e subjektit
Si rregull, detyrimi nuk shuhet pas vdekjes se subjekteve por kalon tek trashegimtaret e tij.
Ne disa raste ka detyrime te cilat shuhen pas vdekjes me vdekjen e debitorit ose te kreditorit
shuhet edhe detyrimi ne rast se eshte krijuar duke pasur parasysh vetite personale te ndonjeres
nga palet kontraktuese
Ne rastet kur detyrimi perbehet prej aftesive personale intuitu personae, dhe ai subjekt
nderron jete, detyrimi shuhet dhe nuk krijon efekte juridike.
2. Shuarja e detyrimeve me urdherin e ligjit
Sipas urdherit te ligjit shuhet detyrimet kontraktore.
Anulimi i kontratave absolutisht te pavlefshme ne baze te vendimit gjyqesor shkakton
shuarjen e detyrimit.
3. Shuarja e detyrimeve me denoncim
Ne disa raste detyrimet mund te shuhen me denoncim.
Denoncim kemi kur koha e zgjatjes se marredhenies se borxhit nuk eshte caktuar, prandaj
secila ane mund ta nderpreje me denoncim.
Denoncimi eshte shprehje e njeanshme e vullnetit dhe joformale e vullnetit e njeres pale
drejtuar pales tjeter per shuarjen e detyrimit.
Deklarata e denoncuesit mund te behet permes gjykates ose ne menyre jashtegjyqesore.
Denoncimi medoemos duhet ti dorezohet pales tjeter.
Por, eshte e ndaluar me dispozita ligjore qe denoncimi te paraqitet ne kohe te papershtatshme
(nese provokohen shpenzime/deme te medha, gjate vershimeve/acarit etj).
Detyrimi shuhet me denoncim kur skadon afati i denoncimit i cili eshte i saktesuar me
kontrate, e nese afati nuk eshte saktesuar me kontrate detyrimi shuhet pas skadimit te afatit te
caktuar me ligj ose me doke ose me skadimin e afatit plotesues.
4. Pamundesia e permbushjes
Si menyre e shuarjes se detyimeve kunder vullnetit te pjesemarresve eshte edhe pamundesia e
permbushjes.
Pamundesia e permbushjes ekziston kur pas astit te krijimit te detyrimit eshte paraqitur
ngjarja qe ia ben te pamundshme debitorit qe ti permbushe detyrat e veta. Me paraqitjen e
ngjarjes se tille, qellimi i detyrimit nuk mund te realizohet, gje qe sjell deri tek shuarja e
detyrimit ne teresi.
Me poshte jane disa nga llojet e pamundesise se permbushjes se detyrimeve:
- Pamundesia fizike (kur lenda e detyrimit shkaterrohet nga ngjarjet vis maior)
- Pamundesi juridike (kur me norma imperative ndalohet imp/eksporti i ndonje malli)
- Pamundesia fillestare (kur detyrimi prej fillimi ka qene i pamundur te ekzekutohet)
- Pamundesia objektive (kur detyrimin nuk mund ta permbushe asnje subjekt)
- Pamundesia subjektive (kur subjekti i caktuar nuk mund te permbushe detyrimin)
Shuarja e detyrimit per shkak te pamundesise se permbushjes behet vetem me kerkesen e
debitorit, i cili duhet te vertetoje ekzistimin e kushteve te caktuara.
Pamundesia e plote e permbushjes paraqitet kur lenda e detyrimit shduket ne teresi, dhe
detyrimi shuhet ispo facto ne teresi.
Ne pamundesine e pjesshme, kur detyrimi behet ne nje pjese i mundshem per permbushje,
debitori lirohet nga detyra per ate pjese e cila eshte e pamundshme qe te permbushet.

53

5. Parashkrimi
Parashkrimi eshte menyre e shuarjes se detyrimeve kunder vullnetit te subjekteve.
Kreditori eshte i detyruar qe ne marredheniet e detyrimeve kerkesat e veta ti realizoje me
kohe. Nese brenda intervalit te caktuar kohor nuk e realizon te drejten e vet, ajo shuhet.
Ne kete rast kreditori kerkesen e vet nuk mund ta realizoje me ane te padise, pra, me mjete
juridike nuk mund te realizohet kerkesa, sepse eshte e papaditshme.
Parashkrimi eshte humja e mundesise juridike qe me ane te padise te kerkohet permbushja e
detyrimit pas skadimit te afatit i cili eshte i percaktuar me ligj.
Pra, me parashkrim, nuk humbet e drejta ne teresi, por mundesia e realizimit te autorizimit me
ane te mjeteve te dhunes, te cilat i permbajne te drejtat subjektive.
Parashkrimi paraqet nje lloj sanksioni kunder drektorit te pakujdesshem, i cili e ka lene pas
dore qe ne afatin e caktuar te kerkoje permbushjen e detyrimit nga ana e debitorit.
Fakt kryesor per vertetimin e parashkrimi eshte koha, sepse pas skadimit te kohes humbet
kerkesa.
Per parashkrimin eshte me rendesi qe te vertetohet koha se kur fillon te rrjedhe afati i
parashkrimit.
Nese detyrimi eshte ne dare, facere , afati i parashkrimit fillon te rrjedhe prej dites se pare pas
dites kur kreditori ka pasur te drejte te kerkoje permbushjen e detyrimit, ne qofte se me ligj
per disa raste nuk eshte parapare ndryshe.
Llogaritja e afateve behet sipas diteve. Ne qofte se afati eshte caktuar ne dite , ai fillon te
rrjedhe nga dita e pare pas ngjarjes nga e cila llogaritet afati dhe kryhet me skadimin e dites se
fundit te afatit.
Ligji ka parapare afatin e pergjithshem te parashkrimit dhe afatet e veanta per disa lloje te
kerkesave.
Ne qoftese per kerkesat e caktuara nuk eshte i parapare afati i veante, per ato do te zbatohet
afati i pergjithshem i parashkrimit.
a) Afati i pergjithshem i parashkrimit eshte 10 vjen dhe ne kete afat parashkruhen te gjitha
kerkesat per te cilat nuk eshte caktuar me ligj ndonje afat i parashkrimit.
Ne afatin e pergjithshem prej 5 vjetesh parashkruhet te gjitha detyrimet nese me ligj nuk eshte
percaktuar ndonje afat i veante. Keshtu, afati i parashkrimit ne kontraten mbi sigurimin eshte
5 vjet.
b) Afatet e veata te parashkrimit jane me te shkurtra qe fillojne prej 3 vjetesh (per kontrata
mbi qerane, kompensimin e demit nga veprimet deliktore etj) deri ne afatet prej 1 viti ku
parashkruhen kerkesat lidhur me parashkrimin per faturat e ndryshme shtepiake sherbimet
elektrike, telefonike etj).
Afati subjektiv i parashkrimit ka te beje me fillimin e parashkrimit nga asti kur kuptohet per
demin e shkaktuar nga i demtuari, ose nga asti kur kuptohet shkaktuesi i demit.
Ky afat fillon te rrjedhe duke pasur parasysh dy fakte te rendesishme: nje fakt i rendesishem i
ketij afati te parashkrimit eshte kur i demtuari e ka kuptuar dhe nga rrethanat e rastit ka
mundur te kuptoje subjektin qe e ka shkaktuar demin. kerkesa e shperblimit te demit
parashkruhet per 3 vjet nga asti kur i demtuari kupton per demin dhe per subjektin qe e ka
shkaktuar ate.

54

Afati objektiv i parashkrimit eshte afat absolut dhe fillon te rrjedhe nga asti objektiv, pra, nga
asti i shkaktimit te demit.
Sipas ketij afati, parashkrimi fillon te rrjedhe prej dites se pare pas dites kur kreditori pa pasur
te drejte per te kerkuar permbushjen e detyrimit.
Gjate kohes sa rrjedh parashkrimi mund te paraqiten disa ngjarje te cilat e ndalojne
parashkrimin.
Parashkrimi ndalet nese paraqiten keto raste:
-

parashkrimi nuk rrjedh ne kerkesat ndermjet bashkeshorteve

parashkrimi nuk rrjedh ndermjet prinderve dhe femijeve apo organeve te kujdestarise
dhe femijeve
parashkrimi nuk rrjedh ndermjet dy peronave qe jetojne ne bashkesi jashtemartesore
parashkrimi nuk rrjedh gjate kohes se mobilizimit dhe luftes sa u perket kerkesave te
subjekteve me detyra ushtarake
parashkrimi nuk rrjedh gjate tere kohes per te cilen kreditori per shkak te pengesave te
pakapercyeshme nuk ka mundur me ane te gjykates te kerkoje permbushjen e
detyrimit

Dallimet e parashkrimit dhe usucapio

Me ane te parashkrimi humb e drejta, mundesia e realizimit te se drejtes se caktuar me mjete
te dhunes, kurse me ane te usucapios fitohet ne menyre origjinale pronesia, e drejta e
shfrytezimit, e drejta e servitutit duket bere kryerjen faktike te se drejtes brenda nje kohe te
caktuar dhe duke e pasur posedimin e atij sendi.
Parashkrimi dhe prekluzioni
Ekziston dallimi mes parashkrimit dhe prekluzionit. Me ane te parashkrimit humb e drejta qe
me mjete te dhunes te realizohet nje e drejte, kurse te prekluzioni shkaktohet humbja e te
drejtes ne teresi pas skadimit te kohes se caktuar me ligj.
Gjykata duhet te kujdese ex officio per afatet prekluzive, ndersa per afatet e parashkrimit
sipas iniciatives se subjekteve te caktuar.
Afatet prekluzive i cakton ligji, gjykata dhe me pune juridike, kurse afatet e parashkrimi i
parasheh vetem ligji dhe si te tilla subjektet nuk mund ti ndryshojne.

Odise Saliuka
Shkurt 2012

55