Strategija Upravljanja Vodama PDF

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA
FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE

2010. 2022.
STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA

FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE
2010. 2022.
Sarajevo, mart 2012. godine
NARUITELJI:
Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva
Titova 15, 71.000 Sarajevo
Agencija za vodno podruje rijeke Save, Sarajevo

Grbavika 4/III, 71.000 Sarajevo
Agencija za vodno podruje Jadranskog mora, Mostar

Dr. Ante Starevia b.b., 88.000 Mostar
KONZORCIJ ZA IZRADU STRATEGIJE UPRAVLJANJA VODAMA FBiH:
Drutvo za istraivanje, studije, projektiranje i konzalting

Zavod za vodoprivredu d.o.o. Mostar
Zavod za vodoprivredu d.d. Sarajevo

April 2010.
bos.
Vlada Federacije Bosne i Hercegovine je na 47. sjednici, odranoj 17.6.2010. godine, utvrdila
Prijedlog Strategije upravljanja vodama Federacije Bosne i Hercegovine.
Predstavniki dom Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine je na 33. sjednici odranoj
20.10.2010. godine usvojio prijedlog Strategije upravljanja vodama Federacije Bosne i
Hercegovine, u tekstu kako ga je predloila Vlada Federacije Bosne i Hercegovine.
Dom naroda Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine je na 5. Izvanrednoj sjednici, odranoj
20.12.2011.godine, usvojio prijedlog Strategije upravljanja vodama Federacije Bosne i
Hercegovine u istom tekstu.

April 2010.
bos.
TIMOVI UKLJUENI U IZRADU STRATEGIJE UPRAVLJANJA VODAMA:

KOMISIJA ZA PRAENJE REALIZACIJE PROJEKTNOG ZADATKA ZA IZRADU STRATEGIJE
UPRAVLJANJA VODAMA FEDERACIJE BIH:
Hazima Hadovi dipl.ing.
Aziz omor dipl.ing.
Damir Mren dipl.ing.
Mirko arac dipl.ing.
Sejad Deli dipl.ing.
Mehmed Buturovi dipl.ing.
mr. Anisa ii-Moi dipl.biol.
Federalno ministarstvo poljoprivrede vod. i umarstva

Federalno ministarstvo poljoprivrede vod. i umarstva
AVP Jadransko more, Mostar
AVP Sava, Sarajevo
AVP Sava, Sarajevo
AVP Sava, Sarajevo
RADNI TIM KONSULTANTA:

Voditelj projekta:
Adnan Bijedi dipl.ing.
Odgovorni izvritelji po oblastima:

Vodno pravo:
Ekonomija:
Koritenje voda:
Zatita voda:
Zatita od voda:
prof.dr. Slavko Bogdanovi dipl.iur.

prof.dr. Kasim Tati dipl.ecc.
Indira Sulejmanagi dipl.ing.
Haris Aliehovi dipl.ing.
amila Ademovi dipl.ing.
Hidroloke analize bilans voda:

Hidrogeologija:
Kvalitet voda bioloki pokazatelji:
Povrinska vegetacija:
Koritenje voda za navodnjavanje:
Nino Rimac dipl.ing.

dr. Hazim Hrvatovi dipl.ing.
dr. Sadbera Troi-Borovac dipl.biol.
dr. Izet engi dipl.ing.
Federalni zavod za agropedologiju Sarajevo

April 2010.
bos.
MEURESORSKI KOORDINACIONI ODBOR ZA STRATEGIJU UPRAVLJANJA VODAMA:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Hazima Hadovi
Aziz omor
Damir Mren
Sejad Deli
Omer Paali
Rasim Fazli
Mehmed Cero
Tomislav Luki
Tarik Begi
Hanka Muinbegovi
Slavenko ehovi
Brankica Pandurevi
efik Korii
Nada Gali
Kadira Moevi
Dalibor Marini
Nermin Drnda

AVP Sava, Sarajevo
Federalno ministarstvo okolia i turizma
Federalno ministarstvo energije, rudarstva i industrije
Federalno ministarstvo prostornog ureenja
Federalno ministarstvo zdravstva
Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH
Komisija za koncesije Federacije BiH
Federalna uprava za inspekcijske poslove
J.P. Elektroprivreda BiH
J.P. Elektroprivreda hrvatske zajednice Herceg Bosne
Udruenje poslodavaca komunalne privrede FBiH
SAVJETODAVNA VIJEA VODNIH PODRUJA:

SAVJETODAVNO VIJEE VODNOG PODRUJA RIJEKE SAVE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Prof. Dr. Husno Hrelja

Subhija Huki
Zijada Redi
Tomisla Luki
Slavenko ehovi
Admir Kariik
Hilmo ehovi
Senad Tuti
Zrinka Bilui
Senada Malibegovi
Medida Rai
Abdulah Burek
Nedad Meki
Tihomir Milanovi
Muamera Srna
Sead Dambi
Ekrem Kahriman
Vlado Franji
Milutin Luka
Kemal Balti
Sadik Silajdi
Kadira Moevi
Ivanka Bari
Prof. Dr. Muriz Spahi
Prof. Dr. Midhat Suljkanovi
Prof. Dr. efket Goleti
Rijad Tikvea
Elmir ehi
Prof. Dr.Vildana Alibabi
Alenka Savi
Latif Hubani
Dragoslav Popovi
Graevinski fakultet u Sarajevu

Tuzlanski kanton
Federalno ministarstvo rudarstva i industrije
Unsko-sanski kanton
Posavski kanton
Zeniko-dobojski kanton
Bosansko-podrinjski kanton
Srednjobosanski kanton
Kanton Sarajevo
Livanjski kanton
KJKP Vodovod i kanalizacija Sarajevo
JKP Vodovod i kanalizacija Tuzla
JP Vodovod i kanalizacija Zenica
JP Vodovod Biha
JP Komunalac Drvar
JKP Babunar Travnik
JKP 6 mart Gorade
JP Elektroprivreda BiH d.d. Sarajevo
JP Elektroprivreda HZ HB d.d. Mostar
Prirodno matematiki fakultet Sarajevo
Tehnoloki fakultet Tuzla
Mainski fakultet Zenica
Ekotim, Sarajevo
Prijatelji prirode-Eko Element, Bugojno
Ekoloka koalicija Unskog sliva, Biha
Centar za razvoj i podrku, Tuzla
Drinski biseri, Gorade
Opina Drvar

April 2010.
bos.
SAVJETODAVNO VIJEE VODNOG PODRUJA JADRANSKOG MORA:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
mr. sc. Gordan Prskalo

Marija Novokmet
Alma Imamovi
Mato Bandur
Aida Pilav
Igor Dizdar
Tarik Begi
Damir Jerkovi
Marinko Pranji
Stjepan Karai
Drako Doli
Nedad Meki
Semir Mustafi
Omer Osmanovi
Aleksandar Petrovi
Stipe Knezovi
Mario oli
Amir kobalj
Vladimir Zovko
Prof. Dr. Elvedin Hani
Mr. sc. Suad pago
Mr. sc. Mirna Rai
Edis Topi
Mato Gotovac
Marinko Dalmatin
Graevinski fakultet Sveuilita u Mostaru

JP Komunalno Livno
Federalno ministarstvo energije, rudarstva i industrije
Hercegovako-neretvanski kanton
Zapadnohercegovaki kanton
Kanton 10
Kanton Sarajevo
JP Vodovod Mostar
JKP Jablanica Jablanica
JKP Komunalno Grude
JKP Tomislavgrad
JKP apljina
JP Elektroprivreda BiH d.d. Sarajevo
JP Elektroprivreda HZ-HB d.d. Mostar
Agromediteranski fakultet Univerziteta Demal Bijedi u Mostaru
Graevinski fakultet Univerziteta Demal Bijedi u Mostaru
Graevinski fakultet Sveuilita u Mostaru
Asspekt Drenica Mostar
Centar za graansku suradnju, Livno
Ekoloka udruga Lijepa naa apljina, apljina
NADLENA KANTONALNA MINISTARSTVA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Unsko-sanski kanton
Kanton Posavski-upanija Posavska
Tuzlanski kanton
Zeniko-dobojski kanton
Bosansko-podrinjski kanton
Srednjobosanski kanton
upanija zapadnohercegovaka
Kanton Sarajevo
Livanjski kanton
Kantonalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,

Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,
Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,
Ministarstvo za poljoprivredu, umarstvo i vodoprivredu,
Kantonalno ministarstvo za privredu,
Ministarstvo umarstva, vodoprivrede i poljoprivrede,
Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede,
Ministarstvo prostornog ureenja, resursa i zatite okolia,
Ministarstvo privrede
Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva

April 2010.
bos.
STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE
Strategija upravljanja vodama Federacije Bosne i Hercegovine
Sadraj:
1.
Osnovne informacije o predmetnom podruju ...................................................................... 13

1.1.
Poloaj i drutveno-politiki okvir ..............................................................................................13
1.1.1. Osnovni pokazatelji .................................................................................................................................. 13

1.1.2. Stanovnitvo ............................................................................................................................................. 14
1.1.2.1.
Demografski razvoj do 1991. godine .............................................................................................. 15
1.1.2.2.
Demografski razvoj u periodu 1991.-2007. godine ......................................................................... 15
1.2.
Prirodne karakteristike ................................................................................................................18
1.2.1. Opi pokazatelji ........................................................................................................................................ 18

1.2.2. Litografske i tektonske karakteristike ....................................................................................................... 18
1.2.2.1.
Neogeni bazeni Federacije BiH ....................................................................................................... 22
1.2.2.2.
Glavne navlane strukture Dinarida ................................................................................................ 23
1.2.3. Stanje uma ............................................................................................................................................... 25
1.2.3.1.
Upravljanje umama u kontekstu zatite voda................................................................................. 26
1.2.3.2.
Upravljanje umama u kontekstu zatite od erozija ........................................................................ 28
1.2.4. Zatiena podruja .................................................................................................................................... 29
1.2.5. Ope hidrografske karakteristike .............................................................................................................. 31
1.2.5.1.
Vodno podruje rijeke Save ............................................................................................................ 33
1.2.5.2.
Vodno podruje Jadranskog mora ................................................................................................... 36
1.2.6. Reljef......................................................................................................................................................... 39
1.2.7. Klima ........................................................................................................................................................ 40
2.
Stanje voda ............................................................................................................................. 43

2.1.
Povrinske vode .............................................................................................................................43
2.1.1. Ope kvantitativne karakteristike.............................................................................................................. 43

2.1.2. Prostorna i vremenska raspodjela ............................................................................................................. 43
2.1.3. Koliine povrinskih voda ........................................................................................................................ 45
2.1.3.1.
2.1.3.2.
2.1.4. Bilans povrinskih voda ............................................................................................................................ 63
2.1.4.1.
2.1.4.2.
2.1.4.3.
Sumarni bilans povrinskih voda..................................................................................................... 64
2.1.4.4.
Ocjena vodnog bogatstva sopstvenim vodama ................................................................................ 64
2.1.5. Kvalitet povrinskih voda ......................................................................................................................... 65
2.1.5.1.
Uvod ................................................................................................................................................ 65
2.1.5.2.
Ocjena stanja kvaliteta voda za period do 1991. godine.................................................................. 66
2.1.5.3.
Ocjena stanja kvaliteta voda za period 2000.-2005.-2007. godine .................................................. 66
2.1.5.3.1. Vodno podruje rijeke Save ....................................................................................................... 66
2.1.5.3.2. Vodno podruje Jadranskog mora .............................................................................................. 71
2.1.5.4.
Poreenje rezultata kvaliteta voda ................................................................................................... 74
2.2.
Podzemne vode ..............................................................................................................................76
2.2.1. Stepen hidrogeoloke istraenosti ............................................................................................................. 76

2.2.2. Hidrogeoloka rejonizacija ....................................................................................................................... 76
2.2.3. Prikaz akumulacija podzemnih voda sa bilansom rezervi......................................................................... 78
2.2.3.1.
Lokacije, granice i karakterizacija tijela podzemnih voda sa bilansom rezervi............................... 78
2.2.4. Zbirni bilans rezervi podzemnih voda ...................................................................................................... 80
2.2.4.1.
Intergranularni akviferi.................................................................................................................... 80
2.2.4.2.
Karstno-pukotinski akviferi ............................................................................................................. 81
April 2010.
bos.
2.2.5. Mineralne, termalne i termomineralne vode ............................................................................................. 82

2.2.5.1.
Osnovni podaci ................................................................................................................................ 83
3.
Stanje u podruju upravljanja vodama .................................................................................. 85

3.1.
Pravni okvir upravljanja vodama u Bosni i Hercegovini i Federaciji BiH ..............................85
3.1.1. Nadlenosti Bosne i Hercegovine ............................................................................................................. 85

3.1.2. Vodno pravo Federacije BiH .................................................................................................................... 86
3.1.2.1.
Uvodne napomene ........................................................................................................................... 86
3.1.2.2.
Propisi o vodama Federacije BiH .................................................................................................... 86
3.1.2.3.
Neke karakteristike novog pravno-institucionalnog okvira upravljanja vodama u Federaciji BiH . 87
3.1.2.4.
Usklaenost propisa Federacije BiH sa Community Acquisom ...................................................... 89
3.1.3. Vodno pravo kantona ................................................................................................................................ 89
3.1.4. Odnosi izmeu entiteta ............................................................................................................................. 90
3.1.5. Prilozi ........................................................................................................................................................ 93
3.2.
Institucionalni okvir upravljanja vodama u Federaciji BiH ...................................................100
3.2.1. Uvod ....................................................................................................................................................... 100

3.2.2. Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva ........................................................... 101
3.2.3. Meunarodni okvir upravljanja vodama ................................................................................................. 102
3.2.4. Strune institucije na nivou Federacije Bosne i Hercegovine ................................................................. 102
3.2.5. Kantonalna ministarstva nadlena za oblast upravljanja vodama ........................................................... 103
3.2.6. Kadrovska struktura ljudski resursi u sektoru voda ............................................................................. 104
3.2.6.1.
Analiza stanja ................................................................................................................................ 105
3.2.7. Inspekcijske slube ................................................................................................................................. 106
3.3.
Ekonomski okvir upravljanja vodama......................................................................................107
3.3.1. Osnovni izvori finansiranja upravljanja vodama .................................................................................... 107

3.3.2. Izvorni prihodi sektora voda ................................................................................................................... 108
3.3.2.1.
Posebne vodne naknade................................................................................................................. 108
3.3.2.2.
Opa vodna naknada ..................................................................................................................... 110
3.3.2.3.
Ostala sredstva............................................................................................................................... 110
3.3.3. Postojea ekonomska situacija osnovnih segmenata vodnog sektora ..................................................... 111
3.3.4. Postojea situacija u pogledu koncesija u vodnom sektoru .................................................................... 114
3.3.5. Postojea situacija u pogledu privatizacije u vodnom sektoru ................................................................ 115
3.4.
Koritenje voda pokazatelji stanja .........................................................................................116
3.4.1. Uvod ....................................................................................................................................................... 116

3.4.2. Snabdijevanje vodom stanovnitva ......................................................................................................... 116
3.4.2.1.
Obuhvat stanovnitva vodovodnim sistemima .............................................................................. 116
3.4.2.2.
Zahvaene i isporuene koliine voda ........................................................................................... 117
3.4.2.3.
Prikaz resursa za vodosnabdijevanje ............................................................................................. 119
3.4.2.4.
Prikazi stanja vodosnabdijevanja po vodnim podrujima ............................................................. 119
3.4.2.4.1. Vodno podruje rijeke Save: .................................................................................................... 119
3.4.2.4.2. Vodno podruje Jadranskog mora:........................................................................................... 126
3.4.2.5.
Zakljuci ........................................................................................................................................ 130
3.4.3. Koritenje voda za potrebe privrede ....................................................................................................... 131
3.4.3.1.
Koritenje vodnih snaga ................................................................................................................ 132
3.4.3.2.
Koritenje voda u poljoprivredi navodnjavanje.......................................................................... 135
3.4.3.3.
Ribnjaci ......................................................................................................................................... 135
3.4.3.4.
Sport i rekreacija na vodama ......................................................................................................... 136
3.4.3.5.
Plovidba......................................................................................................................................... 136
3.5.
Zatita voda pokazatelji stanja ...............................................................................................138
3.5.1. Uvodne napomene .................................................................................................................................. 138

3.5.2. Izvori zagaenja i procjena pritisaka ...................................................................................................... 138
3.5.2.1.
Koncentrirani izvori zagaenja voda ............................................................................................. 139
3.5.2.2.
Disperzni izvori zagaenja ............................................................................................................ 142
3.5.3. Zatita voda od koncentriranih izvora zagaenja .................................................................................... 143
3.5.3.1.
Postrojenja za preiavanje otpadnih voda .................................................................................. 143
3.5.4. Zatita voda od disperznih izvora zagaenja .......................................................................................... 145
3.5.5. Zatiena podruja .................................................................................................................................. 145
April 2010.
bos.
3.5.6.
3.6.
Pojava akcidentnih zagaenja voda ........................................................................................................ 146
Zatita od voda pokazatelji stanja ..........................................................................................148
3.6.1. Uvodne napomene .................................................................................................................................. 148

3.6.2. Stanje sistema za zatitu od tetnog djelovanja voda .............................................................................. 149
3.6.3. Zatita od poplava znaaj poplava ....................................................................................................... 150
3.6.3.1.
Izgraenost zatitnih objekata po poplavnim podrujima ............................................................. 151
3.6.3.2.
Plavne povrine ............................................................................................................................. 156
3.6.3.3.
Mape rizika.................................................................................................................................... 157
3.6.3.4.
Negraevinske mjere zatite od poplava ....................................................................................... 157
3.6.3.5.
Sadanja organizacija odbrane od poplava .................................................................................... 158
3.6.3.6.
Organizacija odbrane od leda ........................................................................................................ 158
3.6.3.7.
Praenje i prognoziranje hidrometeorolokih pojava .................................................................... 158
3.6.3.8.
Reimi rada hidroakumulacija za vrijeme velikih voda ................................................................ 159
3.6.3.9.
Otklanjanje posljedica od tetnog djelovanja voda ....................................................................... 159
3.6.4. Zatita od erozija i bujica ........................................................................................................................ 159
3.6.4.1.
Stanje erozija tla i bujica ............................................................................................................... 161
3.6.5. Odvoenje unutranjih voda ................................................................................................................... 162
3.6.6. Nedostatak voda...................................................................................................................................... 163
3.7.
3.7.1.
3.7.2.
3.7.3.
4.
Osnove za izvjetaj o stanju okolia u Federaciji BiH .............................................................164

Uvod ....................................................................................................................................................... 164
Veze izmeu DPSIR elemenata-indikatora ............................................................................................. 164
DPSIR metoda u oblasti upravljanja vodama ......................................................................................... 165
Ciljevi upravljanja vodama i mjere ...................................................................................... 167

4.1.
Polazita pri definiranju ciljeva upravljanja vodama .............................................................167
4.1.1. Nivo ugroenosti ope zdravstvene situacije stanovnitva ..................................................................... 167

4.1.1.1.
Obuhvat stanovnitva javnim vodosnabdijevanjem ...................................................................... 167
4.1.1.2.
Obuhvat stanovnitva sistemima za odvoenje i tretman otpadnih voda ...................................... 168
4.1.1.3.
Kvalitet povrinskih voda .............................................................................................................. 168
4.1.1.4.
Kvalitet podzemnih voda............................................................................................................... 168
4.1.1.5.
Utjecaj poplava .............................................................................................................................. 169
4.1.1.6.
Zakljuak ....................................................................................................................................... 169
4.1.2. Sigurnost stanovnitva i dobara .............................................................................................................. 169
4.1.3. Meunarodne obaveze i ugovori ............................................................................................................. 170
4.1.3.1.
Evropski okvir upravljanja vodama............................................................................................... 170
4.1.3.2.
Meunarodne konferencije o upravljanju vodama ........................................................................ 171
4.1.3.3.
Milenijski razvojni ciljevi (MRC) ................................................................................................. 173
4.1.3.4.
Relevantni ugovori i konvencije .................................................................................................... 174
4.2.
Opi ciljevi upravljanja vodama................................................................................................177
4.3.
Ciljevi upravljanja vodama i mjere po oblastima ....................................................................179
4.3.1. Uvod ....................................................................................................................................................... 179

4.3.2. Pravni okvir ............................................................................................................................................ 181
4.3.2.1.
Metodoloki pristup....................................................................................................................... 181
4.3.2.1.1. Razlozi za reviziju vodnog prava i propisa o vodama.............................................................. 181
4.3.2.1.2. Razlozi za institucionalnu reformu .......................................................................................... 182
4.3.2.1.3. Neke ope karakteristike Strategije i trenutka u kome se donosi u pogledu ciljeva i rokova... 182
Strateki cilj 1: Pravna reforma sektora voda, koja proizilazi iz potrebe za prilagoavanjem novim drutvenim
uvjetima, uz prilagoavanje zahtjevima EU u oblasti upravljanja vodama kao dio procesa stabilizacije i
pridruivanja BiH Evropskoj uniji ................................................................................................................... 183
4.3.2.1.4. Ciljevi koji proizilaze iz zahtjeva EU ...................................................................................... 183
4.3.2.1.5. Principi na kojima se zasnivaju zahtjevi EU ............................................................................ 184
4.3.2.1.6. Rokovi za zadovoljenje zahtjeva EU ....................................................................................... 185
4.3.2.1.7. Instrumenti meunarodnog vodnog prava................................................................................ 186
4.3.2.2.
Operativni ciljevi i mjere za pravni okvir ...................................................................................... 187
4.3.2.2.1. Operativni cilj 1: Ciljevi koji proizilaze iz zahtjeva EU .......................................................... 187
4.3.2.2.2. Operativni cilj 2: Ciljevi koji proizilaze iz potrebe za reformom nacionalnog vodnog prava i
institucija ................................................................................................................................................. 195
April 2010.
bos.
4.3.2.3.
Mjere za postizanje stratekih i operativnih ciljeva ....................................................................... 197
4.3.2.4.
Prilozi: ........................................................................................................................................... 198
4.3.2.4.1. Prilog 1: Lista propisa EU koji se odnose na vode................................................................... 198
4.3.2.4.2. Prilog 2: Lista direktiva EU koji su od znaaja za upravljanje vodama ................................... 199
4.3.2.5.
Pravni aspekt javno-privatnog partnerstva .................................................................................... 199
4.3.3. Ekonomski okvir ..................................................................................................................................... 201
4.3.3.1.
Razlozi za analizu ekonomskih i finansijskih aspekata u upravljanju vodama ............................. 201
4.3.3.2.
Kljune strateke odrednice i njihov utjecaj na budue poslovne modele u oblasti upravljanja
vodama
....................................................................................................................................................... 202
4.3.3.3.
Karakteristike uspjenih buduih poslovnih i organizacionih modela strateki ciljevi u
upravljanju vodama u Federaciji BiH ............................................................................................................... 202
4.3.3.4.
Strateki cilj 2: Adekvatno integriranje oblasti upravljanja vodama u ekonomski sistem kao cjelinu
uz veu zastupljenost ekonomskih instrumenta u procesu upravljanja vodnim resursima ............................... 203
4.3.3.5.
Strateki cilj 3: Poboljanje efikasnosti, unapreenje transparentnosti i poveanje odgovornosti u
upravljanju vodama .......................................................................................................................................... 204
4.3.3.6.
Strateki cilj 4: Osiguranje finansijske odrivosti u upravljanju vodama i reforma sistema cijena
vodnih usluga uz postepeno uvoenje ekonomske cijene vode ........................................................................ 205
4.3.3.7.
Operativni ciljevi i mjere za ekonomski okvir .............................................................................. 206
4.3.3.7.1. Operativni cilj 3: Ekonomski racionalnije i okolinski prihvatljivije upravljanje u sektoru voda i
realiziranje mjera za prelazak sa postojee prakse upravljanja ponudom na upravljanje potranjom za
vodom
................................................................................................................................................. 206
4.3.3.7.2. Operativni cilj 4: Postupni prelaz na sistem koji bi osigurao dugorono odrivo finansiranje u
oblasti upravljanja vodama, te puno pokrie trokova od korisnika usluga ili iz drugih izvora .................. 207
4.3.3.7.3. Operativni cilj 5: Poboljanje procesa odluivanja o vidovima koritenja vodnih resursa ...... 208
4.3.3.8.
Problem finansiranja i inovativni izvori finansiranja u upravljanju vodama ................................. 208
4.3.3.9.
Javno-privatno partnerstvo u oblasti upravljanja vodama strateki izazovi i mogua rjeenja .. 209
4.3.3.10. Ekonomska cijena vode ................................................................................................................. 210
4.3.3.11. Finansiranje putem vodnih naknada i prihoda po osnovu zakupa javnog vodnog dobra .............. 211
4.3.3.11.1. Posebne vodne naknade za koritenje povrinskih i podzemnih voda ................................... 212
4.3.3.11.2. Finansiranje melioracionog odvoenja i melioracionog navodnjavanja ................................ 212
4.3.3.11.3. Posebne vodne naknade za koritenje vode za proizvodnju elektrine energije .................... 214
4.3.3.11.4. Vodne naknade za zatitu voda .............................................................................................. 214
4.3.3.11.5. Naknada za vaenje materijala iz vodotoka ........................................................................... 215
4.3.3.11.6. Finansiranje zatite od tetnog djelovanja voda zatita od poplava .................................... 215
4.3.4. Institucionalni okvir ................................................................................................................................ 216
4.3.4.1.
Strateki cilj 5: Efikasna institucionalna organizacija i administracija sposobna za provoenje
procesa pridruivanja i primjenu zahtjeva EU u sektoru voda ......................................................................... 216
4.3.4.2.
Operativni ciljevi i mjere za institucionalni okvir ......................................................................... 219
4.3.4.2.1. Operativni cilj 6: Institucionalno jaanje sektora voda Federacije BiH ................................... 219
4.3.4.2.2. Operativni cilj 7: Osnaenje strunih kapaciteta ...................................................................... 220
4.3.4.2.3. Operativni cilj 8: Intenziviranje saradnje sa ostalim sektorima vezanim za vode .................... 221
4.3.4.2.4. Operativni cilj 9: Uspostavljanje referentne(ih) i ovlatenih laboratorija za ispitivanje kvaliteta
voda
................................................................................................................................................. 222
4.3.4.2.5. Operativni cilj 10: Poboljanje sistema dojave i efikasnog reagiranja u sluajevima pojave
akcidentnih i iznenadnih zagaenja voda .................................................................................................... 223
4.3.5. Koritenje voda ....................................................................................................................................... 223
4.3.5.1.
Uvod .............................................................................................................................................. 223
4.3.5.2.
Strateki cilj 6: Poveanje obuhvata i poboljanje javnog vodosnabdijevanja .............................. 224
4.3.5.3.
Strateki cilj 7: Osiguranje uvjeta za odrivo koritenje voda u oblastima iji razvoj ovisi od
interesa trita ................................................................................................................................................... 225
4.3.5.4.
Operativni ciljevi i mjere za oblast koritenja voda ...................................................................... 227
4.3.5.5.
Snabdijevanje vodom stanovnitva ............................................................................................... 227
4.3.5.5.1. Potrebne koliine voda ............................................................................................................. 227
4.3.5.5.2. Prikaz raspoloivih vodnih resursa za javno vodosnabdijevanje ............................................. 229
4.3.5.5.3. Operativni cilj 11: Poveanje obuhvata javnim vodovodnim sistemima sa sadanjih 60% na
priblino 80% na kraju planskog perioda Strategije .................................................................................... 230
4.3.5.5.4. Operativni cilj 12: Smanjenje gubitaka u javnim vodovodnim sistemima za oko 15% ........... 231
4.3.5.5.5. Operativni cilj 13. Racionalno koritenje, zatita, unapreenje stanja i ouvanje vodnih resursa
koji se koriste ili se planiraju koristiti za potrebe javnog vodosnabdijevanja .............................................. 232
4.3.5.6.
Operativni ciljevi za koritenje vode u oblastima iji razvoj ovisi od trita ................................ 233
April 2010.
10
bos.
4.3.5.6.1. Operativni cilj 14: Ouvanje vodnih resursa, po osnovama uvjeta koritenja i zatite iz ZOV-a
Federacije BiH, u skladu sa oekivanim potrebama za vodom u oblastima iji razvoj ovisi od interesa trita
i opeg ekonomskog napretka ..................................................................................................................... 233
4.3.6. Zatita voda ............................................................................................................................................. 239
4.3.6.1.
Uvod .............................................................................................................................................. 239
4.3.6.2.
Strateki cilj 8: Postizanje i odravanje dobrog stanja povrinskih i podzemnih voda radi zatite
akvatine flore i faune i potreba korisnika voda ............................................................................................... 240
4.3.6.3.
Operativni ciljevi i mjere za oblast zatite voda ............................................................................ 241
4.3.6.4.
Kvalitet povrinskih i podzemnih voda ......................................................................................... 242
4.3.6.4.1. Operativni cilj 15: Izrada Plana upravljanja vodama za Vodno podruje rijeke Save i Vodno
podruje Jadranskog mora ........................................................................................................................... 242
4.3.6.5.
Zatita voda od koncentriranih izvora zagaenja .......................................................................... 243
4.3.6.5.1. Operativni cilj 16: Smanjenje tereta zagaenja od urbanih/sanitarnih otpadnih voda ............. 244
4.3.6.5.2. Operativni cilj 17: Smanjenje emisije tetnih i toksinih materija koje produciraju pojedini
industrijski zagaivai kroz uspostavljanje sistema dozvoljenog isputanja i principa "zagaiva plaa" . 245
4.3.6.5.3. Operativni cilj 18: Smanjenje koliina zagaenje koje dospijeva u povrinske i podzemne vode
sa ureenih i divljih deponija krutog otpada ............................................................................................ 246
4.3.6.6.
Zatita voda od disperznih izvora zagaenja ................................................................................. 246
4.3.6.6.1. Operativni cilj 19: Smanjenje zagaenja od poljoprivrednih aktivnosti .................................. 247
4.3.6.6.2. Operativni cilj 20: Smanjenje zagaenja od aktivnosti vezanih za upravljanje umama ......... 247
4.3.6.6.3. Operativni cilj 21: Izgradnja sistema za prikupljanje, odvoenje i tretman otpadnih voda za
naselja ispod 2.000 stanovnika .................................................................................................................... 247
4.3.6.6.4. Operativni cilj 22: Smanjenje zagaenja od saobraaja ........................................................... 247
4.3.6.7.
Zatiena podruja......................................................................................................................... 247
4.3.6.7.1. Operativni cilj 23: Uspostavljanje zatienih podruja u skladu sa Zakonom o vodama FBiH248
4.3.7. Zatita od voda ........................................................................................................................................ 249
4.3.7.1.
Strateki cilj 9: Smanjenje rizika pri ekstremnim hidrolokim pojavama ..................................... 249
4.3.7.2.
Operativni ciljevi i mjere za oblast zatite od voda ....................................................................... 249
4.3.7.2.1. Operativni cilj 24: Obnova i sanacija postojeih, te izgradnja i odravanje sistema zatitnih
vodnih objekata u cilju poveanja stepena sigurnosti odbrane od poplava.................................................. 250
4.3.7.2.2. Operativni cilj 25: Izrada i donoenje planova za zatitu od tetnog djelovanja voda ............. 251
4.3.7.2.3. Operativni cilj 26: Smanjenje erozije ....................................................................................... 252
4.3.7.2.4. Operativni cilj 27: Uspostavljanje Programa za borbu protiv sue .......................................... 253
4.3.7.2.5. Operativni cilj 28: Prevencija i spremnost za sluaj katastrofe- ruenja ili prelivanja brana ... 254
5.
Plan realiziranja mjera za dostizanje ciljeva upravljanja vodama ...................................... 255

5.1.
Uvod i prikaz Plana.....................................................................................................................255
5.2.
Pregled potrebnih ulaganja - Cijene provoenja planiranih mjera .......................................290
5.2.1. Pravni, Institucionalni i Ekonomski okvir djelovanja ............................................................................. 290

5.2.2. Koritenje voda ....................................................................................................................................... 290
5.2.3. Zatita voda ............................................................................................................................................. 290
5.2.4. Zatita od voda ........................................................................................................................................ 291
5.2.5. Dinamika investiranja u planskom periodu Strategije ............................................................................ 291
5.2.6. Procjena moguih izvora i uvjeta finansiranja provoenja mjera radi ostvarenja ciljeva Strategije
upravljanja vodama FBiH ..................................................................................................................................... 293
5.2.6.1.
Svjetska banka ............................................................................................................................... 296
5.2.6.2.
Sredstva Evropske unije ................................................................................................................ 296
5.2.6.3.
EIB (Evropska investiciona banka) ............................................................................................... 298
5.2.6.4.
Bosanskohercegovaka razvojna banka BOR banka .................................................................. 298

April 2010.
11
bos.
12

1. OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETNOM PODRUJU
1.1. POLOAJ I DRUTVENO-POLITIKI OKVIR
1.
Osnovne informacije o predmetnom podruju
1.1.
Poloaj i drutveno-politiki okvir
1.1.1.
Osnovni pokazatelji
Bosna i Hercegovina se, prema svom geografskom poloaju, nalazi na granici dvaju klimatskih
pojaseva zapadnog Balkanskog poluostrva. Prostire se na povrini od 51.209,2 km2, od ega kopno
zauzima 51.197 km2 a more 12,2 km2.1 Klima je preteno kontinentalna a na jugu zemlje
mediteranska. Zvanino ime drave je Bosna i Hercegovina koje je definirano stupanjem na
snagu Okvirnog sporazuma o miru iz 1995. godine. Drava se sastoji od dva entiteta: Federacije
Bosne i Hercegovine (Federacija BiH) i Republike Srpske (RS), te Distrikta Brko (DB).
Geografske koordinate krajnjih taaka Bosne i Hercegovine su slijedee:
Poloaj Sjeverna geografska irina Istona geografska duina
Opina/naselje
Sjever
450 16' 30''
160 55' 56''
B. Dubica/Gradina D.
Jug
420 33' 00''
180 32' 24''
Trebinje/Podtirovnik
0
'
''
Istok
44 03 00
190 37' 41''
Bratunac/lijebac
Zapad
440 49' 30''
150 44' 00''
Biha/Bugar
Tabela 1. 1.1: Geografske koordinate krajnjih taaka Bosne i Hercegovine
(Izvor: Uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove BiH)
Federacija Bosne i Hercegovine, jedan od dva entiteta, nastala je potpisivanjem Vaingtonskog

sporazuma izmeu Republike Hrvatske i Republike Bosne i Hercegovine, 18. marta 1994. godine.
Na sjednici Ustavotvorne skuptine, 30. marta 1994. godine, usvojen je Ustav Federacije Bosne i
Hercegovine. Ova skuptina je 1996. godine prestala sa radom nakon formiranja Parlamenta
Federacije Bosne i Hercegovine. Povrina Federacije BiH iznosi 26.127 km2.
Administrativno se Federacija BiH sastoji od deset kantona, to je utvreno Zakonom o federalnim
jedinicama2, dok su nazivi i sjedita kantona utvreni ustavima kantona, i to:
Unsko-sanski kanton, sa sjeditem u Bihau (Kanton 1);

Posavski kanton, Oraje (Kanton 2);
Tuzlanski kanton, Tuzla (Kanton 3);
Zeniko-dobojski kanton, Zenica (Kanton 4);
Bosansko-podrinjski kanton, Gorade (Kanton 5);
Srednjobosanski kanton, Travnik (Kanton 6);
Hercegovako-neretvanski kanton, Grad Mostar (Kanton 7);
Zapadnohercegovaki kanton, iroki Brijeg (Kanton 8),
Kanton Sarajevo, Grad Sarajevo (Kanton 9),
Kanton 10, Livno.
Organizaciono, kantoni su podijeljeni po opinama kojih na prostoru Federacije BiH ukupno ima
79. Na slijedeoj slici se daje ilustrativan prikaz povrina kantona unutar Federacije BiH.
1
2
Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine: www.bhas.ba

Sl. novine FBiH, br.9/96

April 2010.
13
bos.

Slika 1 1.1: Kantoni Federacije BiH
1.1.2.
Stanovnitvo
Kao to je poznato, u Bosni i Hercegovini nema zvaninih popisa stanovnitva od 1991. godine. Svi
podaci objavljeni nakon 1991. godine zasnivani su ili na ogranienim lokalnim popisima i anketama
manjih podruja ili na strunim analizama i procjenama.
Treba naglasiti da je period nakon 1991. godine obiljeen burnim demografskim pomjeranjem.
Pored toga, u ovom vremenu su nastale politike i drutvene promjene koje uveliko komplikuju
ocjenu sadanje demografske situacije, a naroito prognoze za budui period. Podruje Federacije
BiH je bilo pogoeno migracionim promjenama u koje su bile ukljuene hiljade stanovnika i to u,
demografski gledano, vrlo kratkom periodu. Ukoliko se za Bosnu i Hercegovinu posmatraju stope
prirataja stanovnitva u posljednjih 40 godina, moe se izdvojiti nekoliko karakteristinih faza:
Do 70-ih godina demografsku dinamiku karakterizirale su visoke stope prirataja stanovnitva;

Od 70-ih do 90-ih godina, bez obzira na rast stanovnitva, godinji rast je bio manji;
Od druge polovine 90-ih, po procjenama, uoen je ponovni, neto blai, rast ali daleko blai u
odnosu na ranije periode.

April 2010.
14
bos.

1.1.2.1.
Demografski razvoj do 1991. godine
U slijedeoj tabeli i grafiku daje se prikaz demografskog razvoja u Bosni i Hercegovini po

rezultatima provedenih popisa stanovnitva. Prema rezultatima posljednjeg popisa stanovnitva,
1991. godine Bosna i Hercegovina je imala 4.377.033 stanovnika na teritoriji od 51.197 km2.3
Godina
popisa
1879.
1885.
1895.
1910.
1921.
1931.
1948.
1953.
1961.
1971.
1981.
1991.
Povrina
km2
51.246
51.246
51.246
51.200
51.200
51.564
51.189
51.221
51.197
51.197
51.197
51.197
Broj
stanovnika
1.158.440
1.336.091
1.568.092
1.898.044
1.890.440
2.323.555
2.564.308
2.847.459
3.277.948
3.746.111
4.124.256
4.377.033
Stanovnika / km2
22,6
26,1
30,6
37,1
36,9
45,1
50,1
55,6
64,0
73,2
80,6
85,5
Tabela 1.1.2: Prikaz promjene broja stanovnika BiH po provedenim popisima stanovnitva 1879.-1991. g.
1.1.2.2.
Demografski razvoj u periodu 1991.-2007. godine
Kao to je naprijed navedeno, ovaj period se, pored toga to nije obiljeen popisom stanovnitva,
karakterizira izraenim demografskim pomjeranjem. Ratni period 1991.-1995. je donio destrukcije i
posljedice velikih razmjera, mjerljivih i nemjerljivih u stanovnitvu, imovini, privrednim
kapacitetima, te drutvenoj i komunalnoj infrastrukturi. Posljedice na ljude su najtee i ogledaju se
u gubicima, odlivu stanovnitva (posebno radno najaktivnijeg), kao i u pogoranju psihofizikog
zdravstvenog stanja. Stanovnitvo je pretrpjelo izmjene migracijama, kretanjima raseljenih i
izbjeglih lica, a izmijenjena je ekonomska, obrazovna i urbano-ruralna struktura.
Procjene o broju stanovnika za period 1996.-2007. godine su preuzete iz publikacija Federalnog
zavoda za statistiku Sarajevo.4
Treba znati da je u periodu nakon 1995. godine dolo do formiranja novih opina u Federaciji BiH,
i to: Buim u Unsko-sanskom; Domaljevac u Posavskom; eli, Doboj-istok, Sapna i Teoak u
Tuzlanskom; Doboj-jug i Usora u Zeniko-dobojskom; Foa i Pale u Bosansko-podrinjskom i
opina Dobretii u Srednjobosanskom kantonu. Takoer, dolo je i do promjena granica iz 1991.
godine za neke opine. Sve ove promjene uzete su u obzir, pa je po podacima navedene statistike
institucije broj stanovnika Federacije BiH (stalno prisutno stanovnitvo), za period 1991.2007.
godine, prikazan i grafiki, Slika 1.1.2.
3
4
Podatak se odnosi na povrinu kopna BiH od 51.197 km2, dok je ukupna povrina BiH 51.209,2 km2
Federalni zavod za statistiku Sarajevo www.fzs.ba

April 2010.
15
bos.

Promjena broja prisutnog stanovnitva u Federaciji BiH za period 1991-2007 godina
3200
Stanovnitvo x 1000
3000
2800
Prisutno
stanovnitvo F BiH
2600
2400
2200
2000
1991 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Godine
Slika 1.1.2: Grafiki prikaz promjene broja stanovnika u Federaciji BiH za period 1991.-2007. godine
(Izvor: Federalni zavod za statistiku Sarajevo)
Kao to se vidi iz navedenih podataka, broj prisutnog stanovnitva se za posmatrani period

uglavnom ne mijenja znaajnije i kree se oko 2.300.000, to je u odnosu na 1991. godinu
smanjenje za oko 26%. Posmatrajui odnos broja stanovnika iz 2007. prema 1991. godini, po
kantonima, dobiva se slijedea slika.
PROCJENA 2007
POPIS 1991
496.830
419.030
401.796
287.878
256.339
227.473
82.069
82.095
89.012
HERCEGBOSANSKA
UPANIJA
115.626
KANTON SARAJEVO
267.412
ZAPADNOHERCEGOVAKI
KANTON
BOSANSKOPODRINJSKI
KANTON
ZENIKO-DOBOJSKI
KANTON
TUZLANSKI
KANTON
33.662
39.951
339.513
HERCEGOVAKONERETVANSKI
KANTON
41.187
56.635
KANTON POSAVSKI
UNSKO-SANSKI
KANTON
499.075
478.699
SREDNJOBOSANSKI
KANTON
488.399
343.795
Slika 1.1.3: Grafiki prikaz odnosa broja stanovnika popis 1991. procjena 2007.
Trenutno najnaseljeniji dijelovi Federacije BiH su centralni i sjeveroistoni dio teritorije, tanije
Kanton Sarajevo sa oko 325 i Tuzlanski Kanton sa oko 185 stanovnika na km2, gdje na 15%
povrine teritorije ivi oko 40% ukupnog stanovnitva Federacije BiH. Na drugim dijelovima
teritorije situacija je relativno povoljna, izuzev Kantona 10 gdje na 19% ukupne teritorije Federacije
BiH ivi samo 16,6 stanovnika na km2.
April 2010.
16
bos.

Raspored stanovnitva po naseljima je mogue prikazati samo za period 1991. godine, shodno
rezultatima popisa5. Na slijedeoj slici se daje grafika interpretacija veliine naseljenih mjesta na
prostoru Federacije BiH.
Slika 1.1.4: Broj stanovnika i veliina naselja po opinama

(popis 1991.)
Procjene o broju stanovnika za period 1996.-2007. godine se od Federalnog zavoda za statistiku daju samo za opine

April 2010.
17
bos.

1.2. PRIRODNE KARAKTERISTIKE
Raspored broja stanovnika po vodnim, odnosno slivnim i podslivnim podrujima u Federaciji BiH
dat je na slijedeim tabelama.
Predmetno podruje:
Podsliv Une sa Glinom i Koranom
Podsliv Vrbasa
Podsliv Bosne
Podsliv Drine
Neposredni sliv Save
Ukupno Vodno podruje rijeke Save
Broj stanovnika
Popis 1991 g.
Procjena 1997 g.
364.597
302.488
160.762
120.868
1.544.386
1.341.727
63.410
57.526
144.988
135.557
2.278.143
1.958.166
Tabela 1.1.3: Prikaz stanovnitva Federacije BiH na Vodnom podruju rijeke Save
Predmetno podruje:
Sliv Neretve sa Trebinjicom
Sliv Krke i Cetine
Uk. Vodno podruje Jadranskog mora
Sveukupno Federacija BiH
Broj stanovnika
Popis 1991 g.
Procjena 1997 g.
359.060
311.262
81.615
58.084
440.675
369.346
2.718.818
2.327.512
Tabela 1.1.4: Prikaz stanovnitva Federacije BiH na Vodnom podruju Jadranskog mora
1.2.
Prirodne karakteristike
1.2.1.
Opi pokazatelji
Geoloka graa i petrografski sastav terena Federacije BiH je rezultat duge geoloke prolosti, to
je rezultiralo stvaranjem magmatskih, sedimentnih i metamorfnih stijena, te mnogih orudnjenja.
Reljef se razvijao tokom perioda paleozoika, mezozoika i kenozoika. Na karakteristike
hidrografskog otjecanja znaajno utjee postojanje razvijenog karstnog podruja.
Na hidroloke prilike bitan utjecaj imaju geomorfoloki i hidrogeoloki faktori, to se ilustrira
slijedeim navodima:
Poloaj barijera Dinarida, koji presijecaju vlana zrana strujanja sa Sredozemlja, izazivaju
njihovo podizanje, naglo hlaenje i nastanak padavina. Stoga su i najvee padavine na prostoru
Bosne i Hercegovine i Federacije BiH ba u podnoju Dinarida;
Na takav sistem nastanaka padavina nadovezuje se poloaj prostiranja karsta, sa njegovim velikim
podzemnim retenzionim hidrolokim potencijalima.
Na ovakvim osnovama, uz odgovarajui pogodan rubni kontakt sa hidrogeolokim izolatorima,

nastaju sva izvorita znaajnih vodotoka, oba vodna podruja Federacije BiH. Sa istim
geomorfolokim i oborinskim obiljejima, ali bez karsta, reim voda u Federaciji BiH, kao i u Bosni
i Hercegovini u cjelini, bi bio znaajno nepovoljniji.
1.2.2.
Litografske i tektonske karakteristike
Podruje Federacije Bosne i Hercegovine smjeteno je u nekoliko razliitih paleogeografskostrukturnih jedinica koje se razlikuju po svom sastavu, strukturi i genezi. U profilu jugozapad-

April 2010.
18
bos.

sjeveroistok, od Jadranskog mora do rijeke Save mogu se izdvojiti slijedee paleogeografskostrukturne jedinice, prikazane na Slici 1.2.1.:
Dinarska karbonatna platforma (Vanjski Dinaridi) - najveim dijelom sliv Jadranskog mora a
manjim rijeke Save;
Bosanski fli podsliv rijeke Save;
Paleozojsko-trijaske alohtone formacije koje manjim dijelom pripadaju slivu Jadrana a veim
slivu rijeke Save. Slivu Jadrana pripadaju jugozapadni dijelovi Zec planine, Bitovnje i Bjelanice
(sliv rijeke Neretve). Slivu rijeke Save pripadaju paleozojski i trijaski tereni podruja Kljua,
Sanskog Mosta, planine Vranice, Igmana i Bjelanice, ireg podruja Sarajeva i Gorada;
Ofiolitna zona koja obuhvata planine Ozren i Konjuh (tipini nekarstni teren u kome preovlauju
bazine i ultrabazine stijene) podsliv Save;
Savsko-vardarska zona (Tuzlanski i Posavski kanton) podsliv Save;
U okviru ovih paleogeografsko-strukturnih jedinica, izdvojene su post-orogene oligocenske,
neogenske i kvartarne formacije u kojima su formirana znaajna vodna tijela intergranularne
poroznosti.
Geological map of Bosnia and Herzegovina
12
14 -a
Biha
10
14
15
16
2 25
25
24
6
25
25
25
25
Sarajevo
2
25
15
Jablanica 6 7
14
19
20
21
22
23
24
25
8
Mostar
14
13
9
19
1
4
10
Viegrad
18
Gorade
21
14
23
11
12
13
Livno
19
20
21
22
23
24
25
Zvornik
12
Travnik
5
6
9
10
24
23
6
16-a
17
18
24
12
18
9 6
7
8
1 2 14
14
Tuzla
18
10
13- a
13 12
-a
18
1
2
3
4
Bijeljina
1 3-a
1 3-a
11
Legend
12
13-a
14-a
15
14 - a
1
2
3
4
Brko
12
10
7
4
22
Banjaluka
B.Gradika
22
-a
10
13
13
Neum
11
Trebinje
Allochthonus Paleozoic and Triassic complexes

Metamorphyc Rocks: 1. Silurian, Sedimentary Rocks: 2. Devonian , 3. Carboniferous,
4. Late Permian , 5 . Early Triassic, 6. Middle Triassic, 7. Late Trias sic,
Volcanic Rocks: Variscan=25 . Rhyolite group , Middle Triassic=23. Basalt group
Plutonic Rocks: Middle Triassic=19. Alkali-feldspar syenite , 20. Gabbro group,
21. Granodiorite-diorites group
Adriatic carbonate platform (External Dinarides)

8. Jurassic , 11 . Cretaceous, 13. Paleocene , 14. Eocene
Passive continental margin (Flysch Bosniaque)
Km
64
10. Jurassic-Cretaceous
Ophiolite zone
9 . Late Jurassic Late Cretaceous(melange ), 18. Middle Jurassic-Late Jurassic (ophiolite formations)
Active continental margin (Vardar zone)
Sedimentary Rocks: 12. Late Cretaceous, 13 a. Paleocene , 14 a. Eocene

Plutonic Rocks: 22. Eocene (granite group ), Volcanic Rocks: 24 . Miocene (trachyte group )
Post-orogenic Oligocene, Neogene and Quarternary sediments

Hazim Hrvatovi
15. Eocene-Oligoc ene (Promina), 16. Miocene intramountain fresh-water sediments,

16 a. Miocene South Pannonian Basin , 17. Pliocene
Sl.1.2.1: Pregledna geoloka karta Bosne i Hercegovine sa glavnim paleogeografsko-tektonskim jedinicama (Hrvatovi,
2000).
April 2010.
19
bos.

Legenda za sliku:
Alohtoni paleozojsko-trijaski kompleksi
Metamorfne stijene: 1. Silur(facija zelenih kriljaca), Sedimentne stijene: 2. Devon(krenjaci i dolomiti), 3.
Karbon(klastini sedimenti), 4.Gornji perm(klastiti, evaporiti, krenjaci), 5. Donji trijas(klastiti i rjee krenjaci),
6.Srednji trijas(krenjaci, rjee dolomiti), 7. Gornji trijas(krenjaci i dolomiti).
Vulkanske stijene: Variscijske (paleozoik)=25. Grupa riolita, Srednji trijas=23. Grupa bazalta
Plutonske stijene: Srednji trijas=19. Alkalni sijeniti, 20. Grupa gabrova, 21. Grupa granodiorita-diorita.
Dinarska karbonatna platforma
8. jura(krenjaci i dolomiti), 11. kreda(krenjaci), 13. paleocen(krenjaci), 14.eocen(fli),
Bosanski fli (pasivna kontinentalna margina)
10. jursko-kredni flini sedimenti
Ofiolitna zona
9. gornje-jurski i donjo-kredni ofiolitni melan(pjeari, glinci, alevroliti, ronaci, dijabazi, gabri, serpentiniti, krenjaci,
konglomerati), 18.Srednjejurske-gornjojurske ofiolitne formacije (bazine i ultrabazine stijene)
Savsko-vardarska zona (aktivna kontinentalna margina)
Sedimentne stijene: 12. gornja kreda (fli-djelimino metamorfiran), 13.a. paleocen (krenjaci i klastiti), 14.a.
eocen(fli)
Plutonske stijene: 22. Eocen (grupa granita), Vulkanske stijene:24 miocen (grupa trahita)
Post-orogeni oligocenski, neogenski i kvartarni sedimenti
15.eocen-oligocen(konglomerati i pjeari), 16.miocenski slatkovodni sedimenti sa naslagama uglja, 16.a. miocenski
sedimenti junog Panonskog bazena (marinski sedimenti), 17. pliocen
U narednom tekstu su opisane osnovne geoloke i tektonske karakteristike navedenih jedinica.
Dinaridska karbonatna platforma Dinaridska karbonatna platforma - Vanjski Dinaridi,

obuhvata prostor sjeveroistono od obale Jadranskog mora, poznat pod imenom Visoki kr ili
karstni Dinaridi. To je pojas duine preko 300 i irine 80-200 km (nakon tektonske redukcije). U
ovom prostoru je bila karakteristina dugotrajna karbonatna sedimentacija (od srednjeg trijasa do
srednjeg eocena, a u nekim dijelovima i od gornjeg perma) iji je rezultat stvaranje veoma debelih
naslaga karbonatnih sedimenata u kojima su smjetena velika vodna tijela podzemne vode sa
znaajnim vrelima, kao to su vrelo Bune, Bunice, Klokot, Klokun i mnoga druga. U okviru
Dinaridske karbonatne platforme, formirano je vie tercijarnih paleodepresija, odnosno neogenih
sedimentacionih bazena u kojima su u periodu oligocen-pont egzistirala slatkovodna jezera. Po
facijelnom tipu i litolokim karakteristikama sedimenata nastalih u ovim bazenima (gline,
pjeenjaci, bree, konglomerati, ugljevi i krenjaci), bitno se razlikuju od sklopa karbonatne
platforme, ali po hidrogeolokoj funkciji, veliini i utjecaju na razvoj karstifikacionih procesa
unutar karbonatne platforme, ovi bazeni predstavljaju njene znaajne elemente. Neogeni bazeni su
tretirani kao posebna paleogeografsko-strukturna jedinica razvijena u irem prostoru BiH. U
podruju Dinaridske karbonatne platforme to su slijedee jedinice: Cazinsko-bihaki, Drvarski,
Glamoki, Kupreki, Livanjski, Duvanjski, Mostarski, Nevesinjski i Gataki bazen.
Bosanski fli (Blanchet, 1969.; Aubouin et al., 1970.), takoer poznat kao flina zona SarajevoBanja Luka (Mojievi, 1975.), taloio se na padini i podnoju Jadransko-karbonatne platforme
(Pami et. al., 1998.). U Bosanskom fliu, koji je debljine oko 3.000 m, mogu se izdvojiti dvije
grupe formacija (Oluji, 1980.). U Legendi karte to su brojevi 7 i 8.
Starija, Vranduka grupa, karakterizira se alterniranjem neflinih ejlova paraflinih i
turbiditnih sekvencija koje su, uglavnom, izgraene od mikrita, arenita, ejlova, ponegdje
interstratificiranih s radiolaritima kao rezultat pelagikih ingresija; ova je jedinica lijaske do
berijaske starosti. Ova grupa formacija sadri obilan ofiolitni detritus, to indicira da je podruje
njenog stvaranja bilo u podruju ispred obdukovanih ofiolita. Ova grupa formacija je izgraena od
mijeanih karbonatno-silikatnih stijena.
Mlaa, Ugarska grupa formacija, predstavlja pravi karbonatni fli koji je, uglavnom, izgraen od
materijala sa karbonatne platforme Vanjskih Dinarida. Lee diskordantno preko grupe Vranduk.

April 2010.
20
bos.

Ova je jedinica albske do senonske starosti, a ponegdje sadri i donjopaleogenske mikrofosile,

poznata je u literaturi kao Durmitorski fli.
U hidrogeolokom smislu, litoloki sastav ovih flinih formacija je odredio i njihovu
hidrogeoloku funkciju, pa je kompleks jursko-krednog flia (Vranduka grupa) definiran kao
hidrogeoloki kompleks sa vodonepropusnom funkcijom, bez akvifera, a kredni karbonatni fli
(Ugarska grupa) kao hidrogeoloki kompleks sa mjeovitom poroznosti.
Alohtone paleozojsko-trijaske formacije remete pravilni zonalni raspored dinaridskih

paleogeografsko-strukturnih jedinica. Ove jedinice sadre, uglavnom, Paleozojske metasedimente
i metavulkanite koji su pokriveni permskim sedimentima. Pored paleozojskih formacija, prisutno
je obilje trijaskih krenjaka i dolomita uz podreenije sinhrone magmatske i klastine stijene.
Paleozojski i trijaski kompleksi predstavljeni su Sansko-unskim, Srednjobsanskim i Jugoistonobosanskim alohtonim masama.
Podruje Federacije Bosne i Hercegovine zahvata male prostore poznatog paleozojskog Sanskounskog podruja. To su tereni kod Sanskog Mosta, Sanice i Kljua i pripadaju karbonu, gornjem
permu i donjem trijasu.
Srednjobosanskim kriljavim gorjem (Vranica, Kruica, Radovan, Bitovnja, Zec i
Berberua), u irem smislu, nazivamo planine, uglavnom, izgraene od kristalastih kriljaca.
Najstarije tvorevine predstavljaju metamorfiti nastali preteno od sedimentnog kompleksa
silurske i ordovicijske starosti. Kompleksi kriljaca, uglavnom, pripadaju faciji zelenih kriljaca
niskog stepena metamorfizma, a manjim dijelom prelaznoj epidot-amfibolitskoj faciji. Izdvojeni
su slijedei metamorfiti: kvarcno-sricitski, muskovitski, filitini, hloritski, otrelitski, amfibolski i
grafitini kriljci; metapjeari, kvarciti, dolospariti mermerisani krenjaci i mermeri. Navedeni
parametamorfiti najkarakteristiniji su na terenima Busovae, Fojnice, Viteza i Vranice.
Meutim, mogu se izdvojiti i ograniena podruja karbonatne sedimentacije, izgraena od
krenjaka, dolomita i mermera (Vranica) koja imaju karakter karstne sredine i u kojima je
smjeteno vodno tijelo podzemne vode.
Oblast jugoistone Bosne zahvata podruje Foe, Gorada i Prae. Najstarije naslage, stariji
paleozoik, otkrivene su izmeu Foe i Gorada gdje je ouvan hercinski pravac pruanja slojeva.
Kod Ustikoline otkriveni su bankoviti krenjaci (Spasov i Filipovi, 1966. i Kulenovi 1977.) sa
konodontima gornjeg silura (Ozarkodina, Panderodus).
Dinaridska ofiolitna zona pokriva najvei dio Unutranjih Dinarida, a izgraena je od slijedeih
jedinica (Pami, 1982.; Pami et al., 2002.):
a) Radiolaritna formacija, srednje/gornjotrijaske do donjokredne starosti, predstavlja slojna-sloj sekvencu izgraenu preteno od radiolarita i ejlova s podreenim mikritima i bazaltima.
b) Gornjojurski olistostromski ofiolitni melan ili divlji fli (wildflysch), u starijoj
literaturi poznat kao dijabaz-rona formacija, ima debljinu veu od 1 km. Ova formacija
predstavlja haotinu tvorevinu izgraenu od siltno-glinovitog matriksa sa fragmentima grauvaka,
ofiolita i podreeno ronjaka, glinaca, kriljaca i egzotinih krenjaka koji su uglavnom trijaske
starosti. Gornji dio melana je metamorfiran kao rezultat konduktivne toplote nastale
obduciranjem vruih i mlaih ultramafitnih geolokih tijela. Ovaj metamorfizam je gornjojurske
starosti.

April 2010.
21
bos.

c) Ultramafitni masivi su sauvani kao relikt okeanske kore koja pliva na debelom
ofiolitnom melanu (dijelovi planina Konjuh, Ozren). Dijelovi ultramafita (lerzoliti i harzburgiti)
su serpentinirani.
Gornji dijelovi ofiolitnih sekvenci su bili erodirani kada se stvara kora raspadanja serpentinita
obogaena kobaltom i niklom (podruje Gornjih ivinica). Preko kore raspadanja taloe se mlae
sedimentne kontinentalne i marinske formacije.
d) Sedimentne formacije koje lee transgresivno preko ofiolita mogu se izdvojiti u dvije
glavne formacije: Pogarska formacija (Jovanovi, 1957.) i platformni krenjaci kod Olova i na
Vijencu kod Lukavca.
Pogarska formacija je u donjim dijelovima predstavljena klastitima (konglomeratima, pjearima,
breama) koji su nastali od detritusa iz jurske ofiolitne zone, ali sa karakteristinim paleozojskim
crvenim granitima pronaenim u konglomeratima. Konkordantno preko ovih klastita (gornji
dijelovi donje krede) lee gornjokredni rudistni krenjaci (podruje epa i Zavidovia).
Platformni tip krenjaka otkriven je kod Olova (podruje Stupanice i Vijenac kod Lukavca) i
predstavlja fosiliferne gornjojurske do donjokrene plitkovodne krenjake koji predstavljaju
poetak formiranja jedne manje, izolirane, karbonatne platforme koja u podlozi ima ofiolite.
Savsko-vardarska zona je prostor izmeu june Tisije i unutranjih Dinarida (Sjeverna Bosna),
koji je uglavnom pokriven neogenskim sedimentima Panonskog bazena. Pre-neogene formacije su
sauvane na podruju Trebovca i Majevice. U Savsko-vardarskoj zoni su prisutne gornjokredne
do paleogenske fline jedinice koje su intrudovane paleogenim granitoidima, zatim ofiolitne
jedinice, tektonizirani melan i bimodalni vulkanizam.
Post-orogene oligocenske, neogenske i kvartarne formacije. U sadanjoj strukturi Dinarida

vanu ulogu imaju oligocensko-miocenske marinske do slatkovodne naslage nastale nakon
finalnog strukturiranja Dinarida za vrijeme eocenske deformacione faze. U Bosni i Hercegovini
ima preko 150 malih i velikih slatkovodnih bazena sa naslagama uglja, od ega su u Federaciji
Bosne i Hercegovine najpoznatiji Sarajevsko-zeniki, Bugojanski, Kamengradski, Livanjski,
Tuzlanski i Mostarski.
U okviru podruja Federacije Bosne i Hercegovine, u izdvojenim slatkovodnim neogenskim
bazenima, izdvojene su naslage predstavljene laporovito-glinovitim sedimentima, rjee
konglomeratima, pijeskovima, krenjacima i ugljevima koji se eksploatiraju. Najee, kao
pokrovne naslage, u okviru ovih bazena konstatirani su plio-kvartarni pijeskovi i glinoviti
pijeskovi sa podreeno ljunkovima.
1.2.2.1.
Neogeni bazeni Federacije BiH
U strukturi Dinarida znaajnu ulogu imaju neogenske marinske do slatkovodne naslage nastale
nakon izdizanja Dinarida za vrijeme eocenske deformacione faze. U Bosni i Hercegovini ima veliki
broj manjih ili veih slatkovodnih bazena sa naslagama uglja ili bez njih koji su rasprostranjeni na
svim geotektonskim i paleogeografskim jedinicama i mogu se zonirati na:
neogeni bazeni karbonatne platforme (Glamo, Livno, Sreviko p., Bijelo p., Duvanjsko polje,
Kupreko p., uiko p., Mostar, Biha, Drvar, Cazin i dr.),
neogeni bazeni izmeu Srednjobosanskog kriljavog gorja i Dinaridske ofiolitske zone
(Sarajevsko-zeniki bazen, Bugojanski bazen, Sansko-kamengradski, i dr.),
neogeni bazeni Unutranjih Dinarida, nastali izmeu Dinarske ofiolitske i zone Savsko-vardarske
zone (Tuzlanski b., Graanica, Banjaluki b. i dr.),
April 2010.
22
bos.

Posebno znaajni po niz funkcija hidrolokog i hidrogeolokog karaktera su sloeni sistemi

Mostarskog blata, Hutova i Bukog blata.
Litofacijelne karakteristike ovih bazena su, zbog intenzivnih orogenih aktivnosti u tom periodu i
ciklinih izmjena uvjeta sedimentacije, veoma raznovrsne ali generalno dominiraju klastiti svih
tipova (gline, lapori, pijesci, konglomerati i dr.) sa karbonatnim sekvencama (krenjaci ) i izraenim
fazama formiranja ugljenih naslaga.
Svaki od ovih bazena bitno utjee na regionalne i lokalne hidrogeoloke odnose i dio su sistema
cirkulacije podzemnih voda, a sa aspekta hidrogeolokog karaktera podloge na kojoj su formirani
znaajno je razlikovati:
neogeni bazeni na karbonatnoj karstificiranoj podlozi,
neogeni bazeni na klastinoj vodonepropusnoj podlozi.
U podruju karbonatne platforme, neogeni bazeni zauzimaju znaajna prostranstva u formi krakih
polja i ovdje e se, zbog veliine i znaaja u formiranju sistema cirkulacije podzemnih voda,
odnosno formiranju podzemnih vodnih tijela u podruju Dinaridske karbonatne platforme, naglasiti
neke od njih na podruju Federacije BiH.
Neogeni bazeni i vodonepropusne naslage koje ih tvore, zavisno od lokalnih geolokih prilika i
hipsometrijskog poloaja, imaju razliitu ulogu unutar hidrogeolokog sklopa karstnih terena.
Prvenstveno funkcioniraju kao djelimine (visee), lokalne ili potpune barijere kretanju podzemnih
voda, usmjeravajui njihovo kretanje, i najee odreuju podzemne hidrogeoloke vododijelnice.
Tako, npr., neogen Duvanjskog polja usmjerava vode na dvije strane: ka vrelima Rame i Sinjskom
polju, dok neogen Livanjskog polja ini dugu barijeru, koja, ipak, ne zadrava sasvim vode iz
zalea, itd. Na taj nain ove naslage, zajedno sa strukturno-tektonskim poremeajima i njihovim
posljedicama, direktno utjeu na poloaj u prostoru i dubinu karstifikacije. Tim prije jer su mnogi
bazeni znatne monosti: od 500 pa do 2.000 m.
Vododijelnice izmeu slivova Cetine, Krke i Neretve, unutar jadranskog sliva, rezultat su sloenog
djelovanja vie faktora, meu kojima znaajno mjesto zauzima prostorni poloaj stijenskih masa sa
funkcijom hidrogeolokog kompleksa, kakvim se mogu smatrati jezerski sedimenti neogena u
cjelini, odnosno promina naslage razvijene u tom podruju. Na svom putu prema najniem
erozionom bazisu, dio podzemnih voda vie puta nailazi na prepreke od neogenih sedimenata,
pojavljuje se na njihovoj povrini i tee preko (a djelimino i kroz) njih, da bi, na suprotnom kraju
polja, ponovo uao u podzemlje i nastavio tei prema nioj stepenici. Utvreno je pet horizonata na
kojima podzemne vode izlaze na povrinu i to: Kupreko polje (1.117 do 1.160 mnm), uiko polje
(cca 915 mnm), Glamoko i Duvanjsko polje (oko 860 mnm), Livanjsko polje i Buko blato (oko
700 mnm), te Sinjsko polje (oko 300 mnm). Utvrena su dva generalna pravca cirkulacije
podzemnih voda: zapadni krak, sa kaskadama Glamoko Livanjsko Sinjsko polje i istoni,
markantniji smjer koji se odvija preko Kuprekog, uikog, Duvanjskog i Bukog na Sinjsko polje.
1.2.2.2.
Glavne navlane strukture Dinarida
Zanemarujui lokalne tektonske sloenosti, vidi se da sve velike paleogeografske i strukturne

jedinice lee navuene jedna preko druge, s Vanjskim Dinaridima na dnu i Savsko-vardarskom
zonom na vrhu. Te velike navlano-borane strukture Dinarida deformirane su od gornje jure do
eocenske deformacione faze. Imajui u vidu ovu injenicu, glavne navlane strukture Dinarida
(sl.4.3.) mogu se podijeliti u tri osnovne grupe (koje generalno predstavljaju i paleogeografske
jedinice Dinarida):
April 2010.
23
bos.

Navlake proizale kretanjem Dinaridske karbonatne platforme, koje se karakteriziraju relativno

jednostavnom geometrijom i umjerenom duinom kretanja (Karstna i Una-Glamo-Drenica-Gacko
navlaka),
100 km
0
2
BIHA
BANJALUKA
1
3
TUZLA
LEGENDA
4
Savsko-vardarska navlaka
Golijska navlaka
Ofiolitska navlaka
SARAJEVO
5
Durmitorska navlaka
Sansko-unska navlaka
Navlaka bosanskog flia
MOSTAR
1. Unski rasjed
2. Banjaluki rasjed
3. Spreansko-kozaraki rasjed
4. Drinski rasjed
5. Sarajevski rasjed
6. Neretvanski rasjed
7. Trebinjski rasjed
8. Busova;ki rasjed
9. Vrbaski rasjed
Tektonski blok Srednjebosanskog kriljavog gorja

Raduka navlaka
Navlaka Glamo-Drenica-Gacko
Krska navlaka
DUBROVNIK
Slika 1.2.2: Glavne strukture Dinarida Bosne i Hercegovine
Navlake proizale kretanjem dinarskog dijela Tetisa, koje se karakteriziraju kompleksnom

geometrijom i znaajnom duinom transporta (Bosanskog flia, Ofiolitna i Savsko-vardarska).
Navlake proizale kretanjem paleozojsko-trijaskih jedinica, koje se, takoer, karakteriziraju
kompleksnom geometrijom i duinom kretanja i preko sto kilometara (Durmitorska, Golijska,
Sansko-Unska, Kljuko-Raduka).
eoni dijelovi ovih navlanih struktura mogu se pratiti stotine kilometara. Svaka od ovih navlanih
strukturnih (navlake prvog reda) jedinica su interno ubrane, izrasjedane i podijeljene u navlake
drugog reda, koje se mogu pratiti na duini i do 50 km.
Glavne rasjedne strukture Dinarida. U jasno izraenoj navlanoj grai Dinarida, mogu se
izdvojiti slijedei rasjedi:
dubinski rasjedi,
postkolizioni horizontalni i normalni rasjedi - rasjedi prvog reda (neotektonski aktivni rasjedi),
gravitacioni i reversni rasjedi drugog reda.
Izdvojeni dubinski rasjedi sijeku cijelu Zemljinu koru ili njene velike dijelove. Glavni pravac
pruanja ovih rasjeda je sjeverozapad-jugoistok, dok su izdvojeni i rasjedi pravca pruanja
sjeveroistok-jugozapad i oni vjerovatno predstavljaju granice magnetnih anomalija. Lokacije i
dugotrajna aktivnost dubinskih rasjeda imale su znaajnu ulogu u oblikovanju geologije. Oigledno
April 2010.
24
bos.

je da oni imaju vezu izmeu geotektonskih jedinica, magmatizma i metalogenije, geotermalne

energije, nalazita plina i nafte, a naroito su znaajni za seizmiku aktivnost podruja Bosne i
Hercegovine.
Dubinski rasjedi imaju priblino vertikalni poloaj, a njihovo pruanje je saglasno sa pruanjem
geotektonskih jedinica i neotektonskih zona. Povrinska geologija i recentna seizmika aktivnost
ukazuje na njihovu izraenu neotektonsku aktivnost.
1.2.3.
Stanje uma
Ukupni umski fond na podruju Federacije BiH ima prirodnu strukturu, iako su u periodu od 1970.
do 1995. godine umski resursi znatno degradirani. Prirodna struktura umskog fonda, strunim i
brinim upravljanjem, bit e osigurana i u budunost, dok e prirodno podmlaivanje poticati a
dugotrajnost upravljanja unapreivati, bioloku razliitost to e sveukupno unaprijediti
opekorisne i polivalentne funkcije ume. umski resursi, radi iznimno dugog reprodukcionog
perioda, kao i, s druge strane, visokog nacionalnog interesa za ovu privrednu granu, zahtijevaju
posebnu panju. U aktuelnom kontekstu ivljenja poveani su zahtjevi za koritenjem polivalentnih
funkcija i to naroito kroz izdvajanje:
zatienih uma,
zatitnih uma i
uma s posebnom namjenom.
Zatiene ume predstavljaju prostore posebne namjene u smislu ouvanja sjemenskih sastojaka i
praenja ekosistema. Zatitne ume imaju poseban znaaj i ulogu u zatiti izvorita, posebno
izvorita pitke vode i vodotoka, konzervaciji povrinskih voda, zatiti od incidentnih oneienja,
zatiti od negativnih utjecaja povrinske erozije tla uzrokovane oborinskim vodama, sprjeavanju
pojave klizita itd. ume s posebnom namjenom predstavljaju polazne elemente za uspostavljanje
prirodnih rezervata, nacionalnih parkova, spomenika prirode i zatienih pejzaa. Da bi se ukazalo
na znaaj navedenih funkcija uma, u narednoj tabeli se daje pregled struktura uma i umskog
zemljinog prostora u Federaciji BiH.
ira kategorija uma i umskog zemljinog
Povrine Povrine u procentima
prostora
(ha)
(%)
Visoke ume s prirodnom obnovom
514.244
40,1
Visoke degradirane ume
16.912
1,3
umske kulture s procijenjenom drvnom masom
51.251
4,0
umske kulture bez procijenjene drvne mase
13.217
1,0
UKUPNO VISOKE UME
595.624
46,4
Izdanake ume
252.703
19,7
UKUPNO OBRASLO UMSKO ZEMLJITE
848.327
66,1
Goleti sposobne za poumljavanje
185.803
14,5
Goleti nesposobne za poumljavanje
121.468
9,5
UKUPNO NEOBRASLO UMSKO ZEMLJITE 307.361
24,0
UKUPNO ZA UPRAVLJANJE
1.155.598
90,1
Minirane povrine (sve kategorije)
127.129
9,9
SVEUKUPNO (nesporno):
1.282.727
100,0
Tabela 1.2.1.: Tabela zastupljenosti umskih resursa na prostoru Federacije BiH

April 2010.
25
bos.

1.2.3.1.
Upravljanje umama u kontekstu zatite voda
Na povrinske i podzemne vode, kao prirodni resurs, u znaajnoj mjeri imaju utjecaja umskoprivredne mjere. Naprimjer, naini sjee utjeu na sadraje i dinamiku vode u povrinskim i dubljim
dijelovima pedosfere. U ravnim zonama, koje su naprimjer karakteristine za neposredni sliv Save,
mogue su pojave vodolenosti ili pojave vikova vode u zonama poljoprivredne proizvodnje. U
istim zonama, i sa istim tlima u kojima je zastupljena odgovarajua umska vegetacija, ne javljaju
se vodolenosti. Za dinamiku voda karakteristino je to da redovna ophodnja-prorjeivanje, utjeu
na poveanja rezervi vode u tlu, a kronje svojom povrinom tite tlo od prekomjernog zagrijavanja
i isparavanja voda.
Jedna od najvanijih ekolokih funkcija ume je zatita voda. Prema Zakonu o umama Federacije
BiH6, dio 5 u lanovima 38., 39., 40. i 42., govori se o umama s posebnim reimom upravljanja.
Prema ovom Zakonu, u ume s posebnim nainom upravljanja spadaju: zatitne ume, ume s
posebnom namjenom i ume kra.
U neposrednom slivu rijeke Save znaajan zagaiva voda je poljoprivreda (mineralna hraniva,
zatitna sredstava - herbicidi i pesticidi, organske komponente, ostaci goriva i maziva itd.), imajui
u vidu da je ovo dominantno poljoprivredno podruje. Radi opasnosti od oneienja voda,
znaajna je uloga umske vegetacije i tla, posebno njegovih pufernih svojstava. Integralnim
djelovanjima ovih dvaju faktora ublaavaju se ili sprjeavaju negativni utjecaji na povrinske i
podzemne vode. Posebno je vana uloga umskih sistema koji svojim metabolikim funkcijama
korjenovog sistema i nadzemnih, a posebno zelenih dijelova (lisna povrina ima ulogu ublaivaa i
absorbenta nepovoljnih utjecaja), vre posrednu zatitu od zagaenja koja mogu biti rastvorena ili
suspendirana u oborinskim vodama. U neposrednom slivu rijeke Save dominiraju listopadne ume,
pa su efekti zatite voda tokom vegetacione sezone puno izraeniji. Pored ovakve funkcije, umski
sistemi su znaajan regulator vodnog reima i ujednaavanja visokih nivoa podzemnih voda. U
dijelovima gdje su ume zamijenjene poljoprivrednim prostorom, stalno se javljaju problemi
vikova podzemnih voda i njihovih visokih nivoa, to uzrokuje potrebu za izgradnjom odvodnih
sistema.
U zonama podsliva Une sa Koranom i Glinom zastupljeni su preteno trijaski karstni tereni sa
znaajno zastupljenim kavernoznim i pukotinskim vodonosnicima, te je u ovim dijelovima iznimno
vana zatitna uloga uma od procesa dubinske erozije tla i zamuenja izvorskih voda nakon obilnih
oborina. Efekt zatite podzemnih vodonosnika od zamuenja, uzrokovanih dubinskom erozijom tla
kroz pukotinske sisteme, a koji osiguravaju zastupljene ume u ovom podslivu, iznimno je vaan jer
se u ovoj zoni podsliva nalaze karstni izvori znaajne izdanosti. Pored ove uloge, vana je uloga
ume u izjednaavanju i ublaavanju vrnih protjecaja i ujednaavanju vodnog reima. Na
prostorima bez umske vegetacije prisutne su velike oscilacije u dinamici vode zbog visokih
temperaturnih kolebanja. U dijelu podsliva prisutni su podzemni vodonosnici meuzrnske
poroznosti, pa i u ovim prostorima umska vegetacija ima znaajnu ulogu u procesima
izjednaavanja brzina povrinskog otjecaja i perkolacije oborinskih voda. Posebno je vana uloga
visokih mjeovitih uma u zatiti od poetaka erozije i zatiti od intenzivnih erozionih procesa.
Kalkulacije o negativnim utjecajima umskih sistema na dinamiku vode, posebno u karstnim
regionima, nisu u skladu s ciljevima dugoronog odrivog upravljanja vodnim resursima.
U zonama podsliva Vrbasa, visoke mjeovite ume imaju odluujuu zatitnu ulogu povrinskih i
podzemnih vodonosnika. Ovo se posebno odnosi na zatitnu ulogu prostora koji su dolomitnog
6
Sl. novine FBiH br:20/02

April 2010.
26
bos.

karaktera i prostora koji predstavljaju kontaktne zone magmatskih masiva i karbonatnih trijaskih
masiva. U ovim zonama su relativno plitke podzemne vode, pa umski sistemi visokih mjeovitih
uma vre zatitu od zagaenja suspendiranim materijama izvorskih voda, koje bi moglo biti
uzrokovano dubinskom erozijom i pronosima fizikih i hemijskih zagaenja. Na ovaj nain,
osigurava se i odrava stalan kvalitet podzemnih voda, a veina eventualnih zagaenja koja moe
biti sadrana u oborinskim vodama bude zadrana na nadzemnim dijelovima i na taj nain se
ublaavaju utjecaji incidentnih zagaenja. U daljnjem procesu ublaavanja negativnih utjecaja, u
procesima dezintegracije organskih komponenti, tlo preuzima znaajnu ulogu, vezujui u stabilne
forme eventualne zagaivae. U niim dijelovima podsliva Vrbasa, preteno su zastupljene
listopadne ume, ija se uloga zatitnog faktora od zagaenja znaajno poveava tokom vegetacione
sezone, a trajno je prisutna znaajna uloga u zatiti nagnutih pozicija od erozionih procesa
uzrokovanih vodom.
Srednjobosansko podruje, koje predstavlja podsliv Bosne, vrlo je osjetljivo na erozione procese pa
sve vrste zastupljenih umskih sistema, u ovom smislu, imaju vanu ulogu. Posebno je vaan aspekt
za najnie i brdske dijelove podsliva. Vana je uloga preteno listopadnih uma u ovom dijelu
podsliva, i to u zonama klizita. Ove ume svojim mehanizmima poboljavaju procese stabilizacije
terena ili doprinose usporavanju ovih procesa. Na ovaj nain se odrava uspostavljena stalna
dinamika podzemnih voda i omoguava relativna ujednaenost izdanosti vrela. Uloga
protiverozione zatite je znaajna, a posebno je izraena u toku vegetacione sezone kada su prisutne
intenzivne ljetne oborine koje izazivaju velike tete. Visoke mjeovite ume, u planinskim zonama
u obuhvatu ovog podsliva, odravaju visoki kvalitet podzemnih vodonosnika, onemoguavajui
dubinsku eroziju i zadravajui, svojim nadzemnim i podzemnim sistemima, veinu fizikih i
hemijskih zagaenja.
U planinskim dijelovima podsliva Drine zastupljene su visoke mjeovite ume ija je uloga
znaajna u zatiti podzemnih vodonosnika od incidentnih zagaenja izazvanih dubinskom erozijom
u karstificiranim podrujima. U brdskom dijelu prevladavaju listopadne ume sa znaajnom
protiverozionom ulogom i ulogom izjednaavanja temperaturnih kolebanja i dinamike otjecajnih
voda.
U slivu Neretve navie je izraena vegetacijska razliitost. U izvorinom dijelu najznaajnija je
vodozatitna uloga visokih mjeovitih i listopadnih, preteno bukovih uma. Njihov znaaj je u
zatiti od incidentnih zagaenja ireg izvorinog dijela. U kanjonskim i klisurastim dijelovima,
vanu ulogu imaju ume u zatiti od vodne erozije. Karstificirani, preteno jurski i kredni prostori
sliva Neretve, obiluju podzemnim tokovima i podzemnim vodonosnicima razliite izdanosti, u
ijoj zatiti od incidentnih zagaenja ili od zamuenja, znaajnu ulogu igraju sve vrste i zastupljeni
tipovi umskih zajednica. Istaknuta je uloga umskih, preteno kserofitnih, sistema u podrujima
Hercegovine gdje su prisutne intenzivne i obilne oborine koje uzrokuju jaku dubinsku i povrinsku
eroziju. U dijelovima bez umske vegetacije na karstificiranim podrujima ekstremno je prisutna
povrinska i dubinska erozija tla, te su, kao posljedice takve erozije, prisutni znaajni prostori
takozvanog ljutog kra ili potpuno povrinski bezvodni prostori. U irem obuhvatu delte Neretve,
koji manjim dijelom pripada prostorima Bosne i Hercegovine, nalazi se movarna zona Hutovog
blata koja, iz aspekta zatite voda, ima viestruki znaaj, a jedan od najvanijih je razliitost flore i
faune koja je definira i u okvirima evropskih direktiva.
U slivu Krke i Cetine preteno su zastupljene listopadne ume, sa vanom ekolokom,
ambijentalnom i vodozatitnom ulogom. Zbog zatite podzemnih karstnih vodonosnika, kao
imperativno, namee se odranje i unapreenje umskih sistema kako bi se umanjile potencijalne
mogunosti zagaenja voda i vrlo estih podzemnih i mjeovitih povrinskih i podzemnih rijenih
tokova. Pojedinane umske povrine, po obodima karstnih polja, imaju znaajnu ulogu u
April 2010.
27
bos.

umanjivanju negativnih posljedica eolske erozije i prekomjerne evaporacije retencionih voda s

poljoprivrednih povrina, uzrokovanih toplim vjetrovima.
Obalni pojas mora u potpunosti predstavlja karstne i povrinski bezvodne prostore na kojima je
izrazito prisutna dubinska erozija i erozija izazvana vjetrom. Zastupljena vegetacija degradiranih
listopadnih uma, makije i esmine, ima znaajnu ulogu u zatiti podzemnih vodonosnika i
podzemnih vodnih tokova od zamuenja i incidentnog zagaenja, eventualno uzrokovanog
oborinskim vodama. Ovakav tip vegetacije, iako ne predstavlja tipine umske sisteme, takoer ima
znaajnu ulogu u konzervaciji vode koja se nalazi u tlu ili blizu povrine tla i koja ima odluujuu
ulogu u odranju vegetacije mediteranskog dijela obalnog pojasa. Pored navedenog, vegetacija
obalnog pojasa mora znaajno ublaava temperaturne ekstremne oscilacije tokom ljetnih mjeseci,
to opet utjee na dui period zadravanja raspoloivih koliina voda.
1.2.3.2.
Upravljanje umama u kontekstu zatite od erozija
Vrlo neujednaena geomorfoloka struktura prostora Federacije BiH je jedan od razloga

potencijalne i realne erodibilnosti zemljita. Bez obzira radi li se o umskim, poljoprivrednim ili
drugim prostorima, rizici od erozije vodom su znaajni.
Tercijarni sedimenti preteno su zastupljeni u neposrednom slivu Save i vrlo su osjetljivi na eroziju
izazvanu vodom, dok su mogunosti pojave muljevitih bujica izraene u prostorima u kojima su
narueni stabilni umski sistemi. Neposredni sliv Save predstavlja erodibilni prostor sa izraenom
tendencijom taloenja nanosa i smanjivanje protjecajnih kapaciteta korita dotjecajnih vodotoka.
Zbog toga, ravniarski dio predstavlja stalno plavno podruje.
U podslivu Une sa Glinom i Koranom postoje rizici od erozije. Zatita od erozije provodi se
pravilnim upravljanjem umskim resursima i odravanjem u stabilnom stanju ostalih zastupljenih
ekosistema.
U planinskom dijelu podsliva Vrbasa prisutne su potencijalne opasnosti od bujica, pa se zatita
ovog dijela podsliva provodi umsko-privrednim zahvatima i ureenjem irih zona korita. U
brdskom dijelu podsliva Vrbasa, mogunosti pojave erozije su poveane ukoliko se narue stabilni
umski ekosistemi. Efikasne mjere su zatita uma od prekomjerne sjee i odravanje drugih
ekosistema u stabilnom stanju.
Podsliv Bosne predstavlja eroziono vrlo osjetljiv prostor, pa su u ravniarskom dijelu toka prisutni
procesi nanoenja i taloenja erodiranih materijala, to uzrokuje smanjenje protjecajnih kapaciteta
korita sa svim prateim posljedicama. Kao vana mjera zatite od erozije, preporuuje se
unapreenje upravljanja umskim sistemima uz smanjenje umskih sjea. Pored ovoga, potrebno bi
bilo unaprijediti opu okolinsku svijest i znanja to bi znaajno doprinijelo stabilizaciji rizinih
podruja.
U podslivu Drine postoje rizici od erozije ukoliko se poremete ve uspostavljeni stabilni odnosi
umskih ekosistema. Najbolje mjere zatite su provoenje planiranih umsko-privrednih aktivnosti.
U slivu Neretve vrlo je izraena bujina erozija i to posebno u dolomitnim podrujima i u slivnim
zonama vodnih akumulacija. Pojava nanosa u akumulacijama, smanjuje njihove ukupne kapacitete.
Najvanije protiverozione mjere sastoje se u poumljavanju, odranju ujednaenog stanja u
zastupljenim umskim ekosistemima, kao i smanjivanju rizika od poara.

April 2010.
28
bos.

U podruju sliva Krke i Cetine i u obalnom pojasu mora, gdje su u potpunosti zastupljeni
krenjaki, jako karstifikovani masivi, znaajno su izraeni procesi dubinske erozije. Ovakvi
procesi mogu negativno utjecati na opstanak vegetacije. U najvanije mjere zatite od erozije u ovoj
zoni ubrajaju se zatita od prekomjernog paarenja, zabrana sjea, poumljavanje i pravilne umskouzgojne mjere.
1.2.4.
Zatiena podruja
Sva zatiena podruja, u kontekstu zatite prirode, imaju posebno izraenu bioloku raznolikost, a
jedna od osnovnih ideja u donoenju zatitnih okvira bila je ukupno odranje zateenih ekolokih
odnosa i ublaavanje negativnih antropogenih utjecaja, kako bi se zatitili prirodni resursi u ijim
okvirima su povrinske i podzemne vode.
U Federaciji BiH upravljanje okoliem je u nadlenosti Federalnog ministarstva okolia i turizma, te
kantonalnih ministarstva. Na nivou drave Bosne i Hercegovine, ove nadlenosti su u okvirima
Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih odnosa. Pored nositelja aktivnosti zatite okoline, u ove
procese su ukljueni Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva kao i
kantonalna ministarstva.
Briga o zatienim podrujima regulirana je Zakonom o zatiti prirode7, kojim se ureuje zatita,
ouvanje, obnova i odrivi razvoj prirode u Federaciji BiH. Zakonom su obuhvaene ope i posebne
mjere zatite uspostavljanjem zatienih podruja. U nadlenosti Federacije Bosne i Hercegovine su
zatiena prirodna podruja i nacionalni parkovi, a u nadlenosti kantona zatieni pejzai i
spomenici prirode8. U kategoriju zatiena podruja uvrtavaju se, po Zakonu o vodama, i zatiene
zona izvorita (stav 3.5.5. Strategije).
Zakonom o zatiti prirode je regulirana materija u cilju definiranja uvjeta i naina zatite, ouvanja i
odrivog koritenja prirodnih podruja, opih mjera zatite prirodnih i ivotinjskih vrsta i posebnih
mjera zatite prirode, to se ostvaruje proglaavanjem i uspostavljanjem zatienih podruja.
Zakonom o zatiti prirode se utvruju 4 prostorne kategorije zatienih podruja9:
Kategorija 1 - podruja zatite prirode: zatieno podruje ustanovljeno u naune svrhe ili radi
zatite divljine;
Kategorija 2 nacionalni park: zatieno podruje ustanovljeno u svrhu zatite ekosistema i
rekreacije;
7
Sl. novine FBiH br.33/03. Prema ovom Zakonu, lan 25, zatiena podruja su: (1) zatiena prirodna podruja
ustanovljena u naune svrhe ili radi zatite divljine, (2) nacionalni parkovi ustanovljeni u svrhu zatite ekosistema i
rekreacije; (3) spomenici prirode ustanovljeni u svrhu ouvanja specifinih prirodnih karakteristika i (4) zatieni
pejsai ustanovljeni u svrhu ouvanja kopnenih pejzaa, priobalnih podruja i rekreacije.
8
Za upravljanje zatienim podrujima donesene su i druge odredbe, od kojih su vane: Pravilnik o uvjetima pristupa
zatienim podrujima (Sl. n. FBiH br. 69/06), Pravilnik o sadraju i nainu voenja registra zatienih podruja (Sl. n.
FBiH br. 69/06), Pravilnik o sadraju i nainu izrade plana upravljanja zatienim podrujima (Sl.n. FBiH br. 65/06), te
pravilnik o novim mjerama za istraivanje ili ouvanje kako bi se sprijeio znaajan negativni utjecaj na ivotinjske
vrste namjernim hvatanjem ili ubijanjem (Sl.n. FBiH br. 65/06). Pored navedenih zakonskih dokumenata i drugih akata,
zatiena podruja su obuhvaena i Zakonom o prostornom planiranju i koritenju zemljita na nivou Federacije Bosne i
Hercegovine (Sl. novine. FBiH br. 02/06). Ovim Zakonom su regulirana podruja posebnih obiljeja, podruja izrazitog
prirodnog i kulturnohistorijskog znaaja.
9
Kategorije zatienih podruja se ne podudaraju sa nomenklaturom Meunarodne unije za zatitu prirode, to bi
trebalo prilagoditi izmjenama i dopunama Zakona o zatiti prirode. (Izvor: Informacija o zatienim prirodnim
podrujima u Kantonu Sarajevo, Ministarstvo prostornog ureenja i zatite okolia Kantona Sarajevo, novembar 2008.)

April 2010.
29
bos.

Kategorija 3 spomenik prirode: zatieno podruje ustanovljeno u svrhu ouvanja specifinih

prirodnih karakteristika;
Kategorija 4 zatieni pejsa: zatieno podruje ustanovljeno u svrhu ouvanja kopnenih
pejzaa, priobalnih podruja i rekreacije.
Na podruju Federacije BiH do sada su ustanovljena zatiena podruja, od kojih se navode
slijedea:
Vei dio podsliva rijeke Une proglaen je ''podrujem od znaaja za Federaciju Bosne i
Hercegovine''10 i stavljen pod zatitu Zakonom o nacionalnom parku Una. Osnovni cilj
postavljene zatite ovog podruja bio je zatita rijeke Une, ouvanje sedrenih tvorevina, ouvanje
kvalitete voda, ouvanje biljnog i ivotinjskog svijeta i njihovih razliitosti, kao i spomenika
kulture u granicama podruja i u njegovoj neposrednoj kontakt zoni. U obimu ''podruja od
znaaja za Federaciju'', izdvojen je prostor od 19.800 ha koji ima kategoriju ''nacionalni park''11, a
prostor od 13.500 ha bit e u kategoriji ''strogo zatieni prostor'', dok e 6.300 ha biti
kategorirano kao ''podruje kontroliranog razvoja''. Pored rijeke Une, znaajni i vrijedni panje s
karstnim karakteristikama su vodotoci: Unac, Ostrovica, Klokot i Bastaica, sa svojim izuzetno
lijepim vrelima.
Podrujem posebnih obiljeja od znaaja za Federaciju Bosne i Hercegovine proglaeni su

Igman-Bjelanica-Treskavica i Visoica.12 Prostor obuhvata Hercegovako-neretvanski i Kanton
Sarajevo. U ovom podruju posebnih obiljeja znaajni vodotoci su: eljeznica, Bijela i Crna
rijeka, u irem podruju nalazi se Neretva i Borako jezero sa rijekom iticom kao istekom iz
jezera i rijeka Rakitnica. Povrinskih voda gotovo uope nema na cijelom prostoru. Cijeli prostor
se odlikuje izraenom vegetacijskom razliitosti. Specifikum ovog prostora predstavlja prauma
Ravna Vala koja je specijalni istraivaki i obrazovni rezervat.
Spomenik prirode Skakavac, na podruju Kantona Sarajevo13, povrine 1.430 ha. Znaajan je i sa
hidrolokog aspekta, a odlikuje se visokim stepenom bioloke raznolikosti.
Spomenik prirode Vrelo Bosne, na podruju Kantona Sarajevo, povrine 603 ha.14
Spomenik prirode Tajan, na podruju Zeniko-dobojskog kantona. Povrina ovog zatienog

podruja prirode iznosi 3.510 ha a prostire se na opinama Zavidovii i Kakanj.15
Spomenik prirode Prokoko jezero, na podruju Srednjobosanskog kantona na povrini od

2.225 ha.16
Zatieni pejza Bijambare obuhvata povrinu od 367,36 ha i karakteriziraju ga geomorfoloke i

vegetacijske specifinosti. Zatieno podruje Bijambare17 proglaeno je IV kategorijom ili
10
Odluka o utvrivanju podruja sliva rijeke Une podrujem od znaaja za Federaciju BiH. Sl. novine Federacije BiH
br.32/04 i 80/07
11
Zakon o Nacionalnom parku Una, Sl. novine Federacije BiH br.44/08
12
Odluka o utvrivanju Igmana, Bjelanice, Treskavice i kanjona rijeke Rakitnice (Visoica) podrujem posebnih
obiljeja od znaaja za Federaciju BiH. Sl. novine Federacije BiH br.8/05 i 66/08
13
Odluka o proglaenju ireg podruja vodopada Skakavac Spomenikom prirode. Sl. novine Kantona Sarajevo br.10/02
14
Zakon o proglaenju spomenika prirode Vrelo Bosne. Sl. novine Kantona Sarajevo br.16/06
15
Sl. novine Zeniko-dobojskog kantona br.3/08
16
Sl. novine Srednjobosanskog kantona, br.12/05. U toku je inicijativa za proglaenje prostora Semenica spomenikom
prirode.
17
Zakon o proglaenju zatienog pejzaa Bijambare. Sl. novine Kantona Sarajevo br.21/03
April 2010.
30
bos.

''zatienim pejzaom'', namijenjenim za ouvanje, nauna istraivanja, ekoloka obrazovanja, kao

i rekreaciju i turizam.
Rekreacioni centar Duga Luka kod Bihaa, proglaen je zatienim prostorom ume sa
posebnom namjenom, ija povrina obuhvata 118,2 ha.18
Poseban znaaj za Federaciju Bosne i Hercegovine imaju dva parka prirode, uspostavljena 1995.
godine, Hutovo blato i Blidinje19. Park prirode Hutovo blato predstavlja movarnu oblast u slivu
Neretve. Jedna je od najbogatijih zatienih oblasti sa povrinom od 7.411 ha i uvrtena je na listu
posebno zatienih mediteranskih oblasti prema Barcelonskoj konvenciji iz 1964. godine. Hutovo
blato je, za sada, jedini prostor u Federaciji BiH koji je uvrten (2002. godine) u popis movarnih
stanita od meunarodne vanosti (Ramsarska konvencija iz 1971. godine). Park prirode Blidinje se
nalazi na prostoru vrsnice, na oko 2.000 m. n.v. Florni elementi ovog parka i susjednih oblasti
Prenja, abulje i Vrana, koji ovaj sklop planina u fitogeografskom smislu uvrtavaju u takozvani
Hercegovaki endemini razvojni centar, obiluju endeminim vrstama koje su zastupljene samo
na ovim planinama ili u zoni Dinarida.
Ukupno je u Federaciji BiH, u skladu sa Zakonom o zatiti prirode, do 2009. godine zatieno
280,76 km20. Povrina zatienih podruja od prije donoenja Zakona o zatiti prirode iznosi
435,49 km2, tako da je ukupna povrina ovog podruja 716,25 km2, odnosno 2,74% od povrine
Federacije BiH, odnosno 1,4% od povrine Bosne i Hercegovine. 21
1.2.5.
Ope hidrografske karakteristike
U hidrografskom smislu, povrinske vode prostora Federacije BiH pripadaju rijenim bazenima
Crnog, odnosno Jadranskog mora. Od ukupne povrine Federacije BiH (26 127 km2) crnomorskom
slivu, odnosno vodnom podruju rijeke Save pripada 17.506 km2 (67%) a jadranskom, odnosno
vodnom podruju Jadranskog mora 8.621 km2, (33%).22 Podjela prostora Federacije BiH po
navedenim vodnim podrujima je i osnova za nadlene prostore agencija za vodna podruja koje su
osnovane shodno Zakonu o vodama. Ilustrativan prikaz granica vodnih podruja dat je na narednoj
slici.
18
Rjeenje o proglaavanju ume sa posebnom namjenom, sa slubenim nazivom: Rekreacioni centar Duga Luka
Pljeevica, Biha, Unsko-sanski kanton, Kantonalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva, 3. maj 2006.
Odredba o zatiti prirode HR HB, Zakon br.13/95
20
Prema informaciji Federalnog ministarstva okolia i turizma, april 2010.
21
U toku je procedura proglaenja dijela podruja planine Konjuh, sa dijelom slivnog podruja gornjeg toka rijeke
Oskove, povrine oko 8.000 ha, zatienim pejsaem.
22
Odluka o granicama rijenih bazena i vodnih podruja na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine, Sl. list FBiH
br: 41/07.
Podaci iz ove Odluke se razlikuju od onih kojima raspolae Federalni hidrometeoroloki zavod Sarajevo. Prema ovoj
instituciji, povrina vodnog podruja rijeke Save iznosi 17.533 km2.
19

April 2010.
31
bos.

Vodno podruje rijeke Save: 17.506 km2
Vodno podruje Jadranskog mora: 8.621 km2
Slika 1.2.3: Prikaz granica vodnih podruja prostora Federacije BiH
Na slijedeim slikama se daju prikazi podruja analiza, a u nastavku osnovne hidrogeoloke i

hidrografske karakteristike slivnih i podslivnih podruja Federacije BiH.
Slika 1.2.4: Prikaz vodnih podruja Federacije BiH sa slivnim i podslivnim podrujima

April 2010.
32
bos.

1.2.5.1.
Vodno podruje rijeke Save
Neposredni sliv rijeke Save: Cijelo podruje podsliva rijeke Save u Bosni i Hercegovini je
paleografski locirano izmeu Panonske nizije i centralnog dinarskog podruja. Razvoj doline
rijeke Save je povezan sa razvojem panonskog bazena nastalog u srednjem tercijaru. Podruje
podsliva rijeke Save u Federaciji BiH je ogranieno na 1.155 km2 23 i veim dijelom se odnosi na
podsliv rijeke Tinje.
Slika 1.2.5: Neposredni sliv rijeke Save
Podsliv Une sa Glinom i Koranom: Rijeka Una drenira sjevernu stranu dinarskog karsta sa
povrinom podsliva u Federaciji BiH od 5.762 km2 (rijeka Una sa Sanom), a ukupna je 9.368 km2.
Izvor rijeke Une se sastoji od velikog broja znaajnih karstnih vrela. Pored glavnog, juno od
Suvaje, postoje jo dva- Velika i Mala Netka. Ova tri vrela formiraju rijeku Unu koja neposredno
nizvodno prima vode Srebrenice. Najvanije desne pritoke Une su: Unac, Krunica, Sana,
Mljeanica i Motanica. Lijeve pritoke su Klokot i irovac. Rijeka Una ima karakteristian
snjeno-kini reim sa niskim ljetnim i visokim proljetnim i jesenjim protjecajima i, vrlo esto,
izuzetno velikim zimskim vodama.
23
Izvor podataka za povrine pojedinih podslivnih i slivnih podruja, kao i za duine navedenih rijenih tokova, je
Federalni hidrometeoroloki zavod Sarajevo. Razlike koje se javljaju u odnosu na dokument: Odluka o granicama
rijenih bazena i vodnih podruja na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine, Sl. list FBiH br: 41/07. su rezultat
neusaglaenog pristupa radu, to je predmet budueg rada navedene institucije sa agencijama za vodna podruja rijeke
Save i Jadranskog mora.

April 2010.
33
bos.

Slika 1.2.6: Podsliv Une sa Glinom i Koranom
Podsliv Vrbasa: ovo podruje je locirano u jugozapadnom dijelu Federacije BiH, odnosno u
centralnom dijelu Dinarskog masiva. Ukupna povrina sliva iznosi 6.386 km2, a u Federaciji BiH
2.165 km2. Izvor Vrbasa je smjeten u podnoju planine Vranice. Najznaajnije desne pritoke su
Ugar i Vrbanja, a lijeve Pliva i Crna Rijeka. Rijeka Vrbas ima izraen pluvijalno snjeni reim sa
visokim proljetnim i jesenjim a niskim zimskim i ljetnim protjecajima.
Slika 1.2.7: Podsliv rijeke Vrbas

April 2010.
34
bos.

Podsliv Bosne. Ovo podslivno podruje zauzima centralni dio Federacije BiH. Ukupna povrina
sliva iznosi 10.457 km2, a u Federaciji BiH 7.477 km2. Rijeka Bosna se formira jakim karstnim
vrelom u podnoju planine Igman. Znaajne desne pritoke su eljeznica, Miljacka, Stavnja,
Krivaja i Sprea, a lijeve Zujevina, Fojnica, Lava i Usora. Prostor podsliva rijeke Bosne je i
najgue naseljen u Federaciji BiH sa najznaajnijim industrijskim kapacitetima.
Slika 1.2.8: Podsliv rijeke Bosne
Podsliv Drine: Cijeli podsliv rijeke Drine obuhvata centralni dio Dinarida, poevi manjim
dijelom u Albaniji pa do Panonske nizije, odnosno ua u rijeku Savu. Ukupna povrina podsliva
je 19.946 km2, a u Federaciji BiH 974 km2. Rijeka Drina nastaje spajanjem rijeka Pive i Tare, a do
ua prima desne pritoke ehotinu, Lim, Uvac, Rzav i Jadar, te lijeve Sutjesku, Prau i Drinjau.
U vodnom reimu ove rijeke, dominantnu ulogu imaju visoki proljetni protjecaji, kao posljedica
topljenja snijega i intenzivnih padavina. Posebno su izraeni niski ljetni protjecaji, kao posljedica
malih padavina i izraenije evpotranspiracije.

April 2010.
35
bos.

Slika 1.2.9: Podsliv Drine
1.2.5.2.
Vodno podruje Jadranskog mora
Ovo podruje u Federaciji BiH obuhvata izrazito kraki prostor na kojem su formirani znaajni
povrinski tokovi: Neretva, Krka i Cetina. Uglavnom je formirano od vodopropusnih stijena
karstificiranih krenjaka mezozoika i kenozoika, dok se vodonepropusne stijenske mase pojavljuju
mjestimino. Formiranje vrela na ovakvim podrujima je rezultat sposobnosti karsta da koncentrira
pravce cirkulacija podzemnih voda koje se prazne na jednoj ili vie lokacija. Cirkulacija podzemne
vode u kru se razlikuje od cirkulacije podzemne vode u drugim sredinama i teko je tano utvrditi
okolnosti pod kojima se ona vri. Za prostor Federacije BiH znaajni su vodotoci, odnosno slivovi:
rijeke Neretve i rijeke Krke sa Cetinom.
Sliv rijeke Neretve: Zauzima najvei dio vodnog podruja Jadranskog mora, a sa ukupnom
duinom u BiH od 205,12 km ini najveu rijeku bosanskohercegovakog kra. Povrina sliva u
Federaciji BiH iznosi 5.745 km2, dok je ukupna povrina sliva oko 12.750 km2, zajedno sa
podslivom rijeke Trebinjice. U gornjem toku, Neretva tee kanjonom i prima desne pritoke:
Jasenicu, Rakitnicu, Treanicu, Kraljunicu, Neretvicu i Ramu, dok su lijeve pritoke: itica i
Bitica. U srednjem toku, nizvodno od grada Jablanice, prima desne pritoke Doljanku i Dreanku
i lijevu- Prenjsku rijeku. U donjem toku, nizvodno od Mostara, Neretva formira iroku dolinu i
prima desne pritoke: Radobolju, Liticu i Ugrovau, koje dolaze preko Mostarskog Blata i
Jasenice, a nizvodno od apljine rijeku Trebiat. Lijeve pritoke na ovom dijelu su Buna, Bregava
i Krupa. I pored toga to je Neretva bogata vodom, njene pritoke sa viih horizonata povremeno
presuuju. Dio lijeve pritoke u Federaciji BiH, rijeka Trebinjica, se usmjerava ka HE apljina,
djelimino reguliranim koritom kroz Popovo polje.

April 2010.
36
bos.

Slika 1.2.10: Sliv rijeke Neretve
Sliv Krke i Cetine: Ovo podruje, povrine 2.876 km2, obuhvata kraka polja zapadnog dijela
Federacije BiH - Glamoko, Livanjsko, Kupreko i Duvanjsko - koja lee na nadmorskim
visinama od 700 do 1.200. Obzirom na meusobne visinske odnose, karstificirane propusne
vapnence i nepropusne tercijarne sedimente u krakim poljima, dolazi do pojava snanih vrela,
kao to su Bistrica, Sturba, abljak i uica. Vodotoci formirani od ovih vrela su uglavnom kratki,
nemaju povrinske recipijente, nego ponorima otjeu u rijeku Cetinu. Izgradnjom HE Orlovac
vode zapadnobosanskih krakih polja se uglavnom prikupljaju u akumulaciju Buko blato, odakle
se, nakon energetskog koritenja u Republici Hrvatskoj, isputaju u rijeku Cetinu.

April 2010.
37
bos.

Slika 1.2.11: Sliv Krke i Cetine
Na slijedeem grafiku se daje ilustracija odnosa veliina povrina opisanih slivnih i podslivnih
podruja u Federaciji BiH.
Slivna i podslivna podruja Federacije BiH
Podsliv Bosne
29%
Podsliv Vrbasa
8%
Podsliv Une sa Glinom

i Koranom
22%
Podsliv Drine
4%
Sliv Neretve
22%
Sliv Cetine
11%
Other
33%
Nep. Sliv r. Save

4%
Slika 1.2.12: Odnos slivnih i podslivnih podruja Federacije BiH
Jedna od osobenosti vodnog podruja Jadranskog mora su kraka polja koja se formiraju u
nizovima na razliitim nadmorskim visinama. Ovakav poloaj omoguava ciklino pojavljivanje i
nestajanje voda od polja do polja, odnosno omoguava da se voda sa viih, djelomino ili ukupno,
pojavljuje na vrelima niih horizonata. Niz krakih polja jugozapadnog podruja Federacije BiH se
prostire od Kuprekog, sa prosjenom nadmorskom visinom od oko 1.150 m.n.m., do Jezerca, sa
April 2010.
38
bos.

prosjenom nadmorskom visinom 30-36 m.n.m. U ovom nizu se nalaze: Glamoko i Duvanjsko
polje, Livanjsko polje sa Bukim blatom, Posuko i Virsko polje, Imotsko-bekijsko polje,
Mostarsko blato, Ljubuko polje i Rastok. Pored ovih, postoje i manja kraka polja, kao to su
Rako i Rakitno polje. Sva ova kraka polja se nalaze u sastavu Dinarskog kra, pa im se i pravac
pruanja uglavnom poklapa sa pravcem pruanja Dinarskog planinskog masiva: sjeverozapadjugoistok. Za veinu polja karakteristini su i poloaji vrela, odnosno dotjecaji voda su obino
locirani po sjeveroistonim obodima, dok su zone otjecanja, kao zavreci vodnih tokova ili ponori,
smjeteni po jugozapadnim rubovima. U slijedeoj tabeli daju se osnovni podaci o poloajima i
veliinama nekih krakih polja na podruju Federacije BiH.
Povrina
Duina
irina
(km2)
365
126,1
130
152,7
15,2
51
57
33,6
(km)
65
20
(km)
6
7
21
35
20
125
0,5-0,2
1-6,0
0,5-0,3
2,8
Krako polje
Livanjsko
Duvanjsko
Glamoko
Kupreko
Posuko
Bekijsko
Tihaljina-Mlade-Trebiat
Mostarsko blato
Nadm.
visina
(m.n.m.)
705-710
860-930
880-900
1.150
570-600
250-270
75-130
225-250
Tabela 1.2.2.: Osnovne karakteristike veih krakih polja u Federaciji BiH24
1.2.6.
Reljef
Bosna i Hercegovina, kao i Federacija Bosne i Hercegovine, je uglavnom planinska zemlja sa

ravniarskim predjelima uz obale veih rijeka. Idui od sjevera prema jugu, ravniarski predio
postepeno prelazi u iroko pobre koje se uzdie sa 200 na 600 m.n.m., te postepeno prelazi u
planinski predio. Preostali dio prostora zauzimaju Dinarske planine sa pravcem pruanja od
sjeverozapada prema jugoistoku. U sredinjem dijelu prevladavaju uzvienja od nekarbonatnih
stijena, izmeu kojih su razmjerno iroke doline rijeka i kotline Sarajevsko-zenika i Tuzlanska.
Jugozapadno podruje je izgraeno od jurskih i krenjakih stijena. U krakom predjelu Dinarida,
na razliitim nadmorskim visinama, lee kraka polja. Brdovito istono podruje je veinom
graeno od nepropusnih stijena. Juni dio prostora, koji se stepenasto sputa ka Jadranskom moru,
veinom je izgraen od kredskog i jurskog krenjaka. Vii dio ine Dinarski planinski nizovi,
izmeu kojih se pruaju kraka polja, a u niem dijelu prevladavaju zaravni, takoer sa krakim
poljima (Ljubuko i Mostarsko).
Generalno gledajui, prostor Federacije BiH pripada srednjem gorskom reljefu, a osnovne
hipsometrijske karakteristike su date na slijedeem grafiku:
24
Ovome treba dodati i dio najveeg krakog polja u Bosni i Hercegovini (Popovo polje) u povrini od 20,15 km2, koje
pripada Federaciji BiH, sa prosjenom nadmorskom visinom od 220 do 240 m.n.m.
April 2010.
39
bos.

Osnovne hipsometrijske karakteristike terena BiH
35
32,4
29
Procenat zatupljenosti
30
25
Visina od 0 do 200 m n.m.
20,8
20
15
14,2

10
Visine preko 2000 m n.m.
3,5
0,1
0
Slika 1.2.13: Osnovne hipsometrijske karakteristike terena BiH
Znaajno je napomenuti da su najvea vertikalna ralanjenja oko vododijelnica vodnih podruja

rijeke Save i Jadranskog mora, a stepen horizontalne ralanjenosti je najmanji na krenjako
dolomitnim supstratima. Najvei nagibi terena su u klisurama i prelazima povrine u visoke
grebene, a najmanji po kotlinama i meugorskim depresijama.
1.2.7.
Klima
Klimatske karakteristike uvjetuju geografski poloaj Federacije BiH, blizina Jadranskog mora,
pravac pruanja planinskih vijenaca, te stalna smjena vazdunih masa porijeklom sa Atlantskog
okena, Sredozemnog mora i kontinentalnog dijela Evrope. Klima jednog podruja predstavlja
prirodni okvir u kojem se smjetaju i prilagoavaju ivotne aktivnosti, pa time i sistem za
upravljanje vodnim resursima. Podruje Bosne i Hercegovine je specifino po dinaminim
promjenama klimatske slike na relativno malom prostoru. Na potezu od oko 200 km, od Jadranskog
mora ka unutranjosti, mijenjaju se tri klime.
Obzirom na geografsku irinu, Bosna i Hercegovina, zajedno sa Federacijom BiH, nalazi se u
sjevernom umjerenom toplotnom pojasu, to znai da taj poloaj odreuje zbirnu klimu bez
dominacije samo jednog tipa. Prema karakteristinim osobinama klime, mogue je izdvojiti tri
zasebna pojasa:
Maritimni pojas, uglavnom u podruju Hercegovine, sa modificiranom mediteranskom, odnosno

maritimnom klimom. Osnovna obiljeja su blae zime i mjestimino visoke ljetne temperature.
Najblau klimu ovog pojasa ima dolina rijeke Neretve, u srednjem i donjem toku. Godinja
koliina padavina se kree izmeu 1.000 i 1.500 l/m2, kojih ima tokom cijele godine, najmanje u
julu i augustu (samo 30 l/m2), a najvie tokom proljetnih i jesenjih mjeseci, sa preko 150 l/m2
prosjeno.
Alpski pojas, na podruju centralne Bosne sa kontinentalno planinskom klimom. Osnovna

karakteristika ove klime je otra zima, sa temperaturama do 300C. Prosjena koliina padavina
se kree od 1.000 do 1.200 l/m2. Najvee koliine padavina se javljaju u kasnu jesen (94 l/m2), a
najmanje se biljee u februaru (oko 67 l/m2). Snjene padavine su obilne, naroito na viim
kotama.

April 2010.
40
bos.

Umjereni klimatski pojas, sjeverni prostori, sa srednjoevropskom klimom, dosta otrim zimama i
toplim ljetnim mjesecima. Prostor Posavine je najtopliji, sa julskim temperaturama od oko 210C,
ali i najsiromaniji padavinama, sa godinjim padavinama od 700 do 800 l/m2. Neto toplija
podruja su u dolinama rijeka Une i Sane, sa julskim temperaturama od oko 220C i godinjim
padavinama od oko 1.000 l/m2. Hladnija podruja su srednji tokovi rijeka Bosne i Vrbasa, gdje se
julske temperature kreu oko 190C, sa godinjim padavinama od 800 do 1.200 l/m2.
Padavinski i temperaturni reimi su dati u formi godinjih varijabilnosti za niz od 30 godina,

(1961.-1991.), na slijedeim tabelama i grafikim prikazima.
Podruje
I
-0,83
-0,70
-1,20
0,10
-1,25
2,27
-2,53
Podsliv Bosne
Nep. sliv r. Save
Podsliv Drine
Podsliv Une
Podsliv Vrbasa
Sliv Neretve
Sliv Cetine
II
1,73
2,10
1,70
2,15
1,20
4,33
-1,40
III
5,57
6,70
5,70
5,90
4,95
7,70
3,03
IV
10,13
11,90
9,70
10,10
9,45
11,90
6,20
V
14,63
17,10
14,40
14,85
13,90
16,37
11,47
T sr.mj.(C)
VI
VII
17,50 19,30
19,90 21,40
17,30 19,00
17,90 19,65
16,80 18,60
19,63 21,77
14,37 16,53
VIII
18,87
20,80
18,60
19,05
18,15
21,37
16,30
IX
15,40
17,20
15,30
16,00
14,80
17,97
12,87
X
10,60
11,70
10,30
11,15
10,15
12,90
8,63
XI
5,40
6,60
4,90
7,40
5,10
8,07
3,47
XII
0,57
1,50
0,40
1,80
0,20
3,73
-0,97
Tsr.(C)
9,9
11,3
9,7
10,5
9,35
12,67
7,33
Tabela 1.2.3.: Prikaz srednjih mjesenih temperatura zraka po slivnim i podslivnim podrujima Federacije BiH
Srednje mjesene temperature zraka po pojedinim slivnim i podslivnim podrujima
F BiH
25
Podsliv Bosne
Temperature (C)
20
Neposredni sliv r. Save
15
Podsliv Drine
Podsliv Une
10
Podsliv Vrbasa
Sliv Neretve
0
-5
II
III
IV
VI
VII VIII
IX
XI
Sliv Cetine
XII
Mjeseci
Slika 1.2.14: Prikaz srednjih mjesenih temperatura zraka po slivnim i podslivnim podrujima Federacije BiH
Na slijedeoj tabeli i grafiku prikazane su vrijednosti srednjih mjesenih i godinjih padavina, za

period 1961.-1991. godine, po slivnim i podslivnim podrujima.
Pmj. (l/m2)
Podruje
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
XI
XII
Pgod
(l/m2)
Podsl. Bosne
60,333
56,667
61,667
70,667
82,667
95
78,333
74,667
66,333
66,667
79,667
74,667
867,33
Nep. sl. Save
47
49
51
64
71
84
65
65
50
46
64
64
720
Podsl. Drine
55
52
51
67
68
80
63
69
68
68
86
71
798
Podsl. Une
74
73,667
83
99,667
102,67
109,33
101,33
96
93,333
91,333
114,33
94,333
1133
Podsl. Vrbasa
55,5
58,5
63,5
67
79,5
86,5
72,5
71,5
73
71
93
79,5
871
Sliv Neretve
154,33
163
157
132
102,33
86,667
51,333
82,667
109
160
286,67
193
1528
Sliv Cetine
104,33
100,33
100,67
103
88
95
70
75,667
93,333
118
157,67
147,33
1193,33
Tabela 1.2.4.: Prikaz srednjih mjesenih vrijednosti padavina po pojedinim slivnim i podslivnim podrujima
Federacije BiH
April 2010.
41
bos.

Srednje mjesene padavine po pojedinim slivnim i podslivnim

podrujima F BiH
Prosjene vrijednosti (l/m2)
350
Podsliv r. Bosne
300
Nep. Sliv r. Save
250
Podsliv r. Drine
200
Podsliv Une
150
Podsliv Vrbasa
Sliv Neretve
100
Sliv Cetine
50
0
I
II
III
IV
VI
VII
VIII
IX
XI
XII
Mjeseci u godini
Slika 1.2.15: Prikaz srednjih mjesenih vrijednosti padavina po slivnim i podslivnim podrujima Federacije BiH
Prostorni raspored prosjenih godinjih padavina (mm) za prostor Federacije BiH i Bosne i
Hercegovine dat je na slijedeoj karti slici izohijeta.
Slika 1.2.16: Raspored izohijeta za prostor Federacije BiH

April 2010.
42
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
2.
Stanje voda
2.1.
Povrinske vode
2.1.1.
Ope kvantitativne karakteristike
Za cijeli prostor Bosne i Hercegovine prosjene godinje koliine padavine iznose 1.250 l/m2.
Obzirom na kopnenu povrinu zemlje od 51.197 km2, dolazi se do ukupne zapremine oborinskih
voda od oko 64x109 m3, odnosno odgovarajuem ukupnom otjecanju od 2.030 m3/s. Obzirom da je
sa prostora Bosne i Hercegovine prosjeni sopstveni otjecaj 1.200 m3/s, dolazi se do prosjenog
koeficijenta otjecanja od 0,57. Otjecanje voda se vri u pravcu sliva rijeke Dunav sa povrine od
38.719 km2 (75,7%) i u pravcu Jadranskog mora sa povrine od 12.410 km2 (24,3%), odnosno od
ukupne koliine voda u pravcu sliva rijeke Dunav otjee 722 m3/s, a u pravcu Jadranskog mora
433 m3/s. Karakteristini pokazatelji po pojedinim podslivnim i slivnim povrinama u Bosni i
Hercegovini su prikazani u narednoj tabeli.
Sliv /podsliv
Povrina
sliva/podsliva
u BiH
(km2)
Nep. sliv r. Save

Podsliv Une
Podsliv Vrbasa
Podsliv Bosne
Podsliv Drine
Ukupno sliv r. Dunav
Sliv Neretve i Trebinjice
Sliv Krke i Cetine
Ukupno sliv Jadranskog m.
UKUPNO BIH
5.287
8.143
6.274
10.810
7.119
37.633
7.912 + 2.021
83 + 2.633
12.649
50.282
Duina
vodotoka
duih od 10
km
(km)
1.693,2
1.480,7
1.096,3
2.321,9
1.355,6
7.947,7
886,8
177
1.063,8
9.011,5
Specifini pr.
protjecaj q
(l/s/km2)
11,4
26,1
19,9
16
21,2
38,1 + 49,4
34,6
Tabela 2.1.1: Karakteristini pokazatelji slivnih i podslivnih podruja u BiH25
Prostor Federacije BiH se odlikuje slinim hidrolokim uvjetima teenja. Od ukupne povrine,
rijenom bazenu Dunava, odnosno vodnom podruju rijeke Save, pripada 17.506 km2 (67%), a
vodnom podruju Jadranskog mora 8.621 km2, odnosno 33% teritorije. Dakle, od ukupne koliine
voda, u pravcu rijenog bazena Dunava, sa prostora Federacije BiH otjee 353 m3/s (sopstveni
srednji godinji otjecaj), a u pravcu Jadranskog mora 317 m3/s, to sa ovog prostora daje ukupan
sopstveni otjecaj od 670 m3/s. Za prosjenu koliinu padavina od 1.250 l/m2 i odgovarajui ukupni
otjecaj od 1.037 m3/s, dolazi se do prosjenog koeficijenta otjecanja od 0,65.
2.1.2.
Prostorna i vremenska raspodjela
Iz naprijed navedenih okvirnih podataka, mogue je uoiti, ve u mnogim ranijim elaboratima

naglaeni, nesklad raspoloivih koliina voda u odnosu na dinamiku potreba. Sopstvenim vodama
su najsiromaniji dijelovi Federacije BiH gdje su i najizraenije potrebe predio Posavine, sa
25
Izvor. Okvirna vodoprivredna osnova BiH. JVP Vodoprivreda BiH, Zavod za vodoprivredu Sarajevo, Sarajevo 1994.
godine

April 2010.
43
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
poljoprivrednim potencijalima, i podruje podsliva Bosne, sa najguom naseljenou i

industrijskim potencijalima. Periodi malih voda, izraeni preko minimalnih srednjih mjesenih
protjecaja 95% osiguranosti, traju relativno dugo (juni-septembar), obino u periodima
najizraenijih potreba za vodom (potrebe stanovnitva, poljoprivrede i, naalost, jo uvijek
potrebnog razblaenja zagaenja). Posmatrajui gustine naseljenosti stanovnitva po analiziranim
podrujima, slika o prostornoj i vremenskoj rasporeenosti raspoloivih koliina voda postaje jo
nepovoljnija. Na prostoru podsliva rijeke Bosne, po procjenama, ivi oko 1.340.000 stanovnika ili
57 % od ukupnog broja stanovnitva Federacije BiH. Istovremeno, na ovom prostoru se formira
samo 19,8 % sopstvenog protjecaja Federacije BiH. Posmatrajui kvalitet voda, situacija je,
takoer, nepovoljna. Najgue naseljeni prostori su i najizraeniji zagaivai raspoloivih voda, za
sada preteno bez izgraenih sistema za zatitu kvaliteta, to ograniava upotrebu nizvodnim
korisnicima. Vodno podruje Jadranskog mora je u neto povoljnijoj situaciji. Sa 33,3% povrine
Federacije BiH, gdje po procjenama ivi oko 16 % stanovnitva, formira se oko 47 % sopstvenog
protjecaja voda kvaliteta znatno boljeg nego u ostalim podrujima.
Male vode na slivnim i podslivnim podrujima Federacije BiH su veoma izraene. Vrijednosti
minimalnih srednjih mjesenih voda 95% osiguranosti, sa kojima se uglavnom barata kada se
govori o minimalnim vodama koje osiguravaju opstanak ekosistema u i oko voda, iznose oko 15%
srednjih godinjih protjecaja. Podsliv Bosne je i po tom pokazatelju u najloijoj situaciji. Sa tog
podsliva otjee oko 13% minimalnih protjecaja rijeke Save. Za cijeli podsliv rijeke Save vrijedi vrlo
nepovoljan odnos koji se izraava sa: minQmj.95%=0,15Qsr.g. Slina je situacija prisutna i na
vodotocima vodnog podruja Jadranskog mora sa vrlo neravnomjernim reimima protjecaja.
Velike vode se na prostoru Federacije BiH pojavljuju u obliku bujinih reima, sa kratkim
poplavnim valovima i velikim modulima otjecanja (1-1,5 m3/s/km2). Za vodno podruje rijeke
Save, prosjean odnos srednjih godinjih protjecaja i velikih voda vjerovatnoe pojave 1% iznosi
Q(1%)=18,5Qsr.g., to znai da je ovo vodno podruje nepovoljno po reimu malih i velikih voda sa
najveom gustinom stanovnitva i najizraenijim potrebama za vodom.
Prirodna jezera: Na podruju Bosne i Hercegovine postoji vie prirodnih jezera razliitog tipa i
hidrolokih karakteristika. Neka od njih su stalna, a neka povremena. U prvu grupu spadaju:
Rijena jezera, odnosno "ujezerenje tekue vode", nastala u proirenjima rijenih korita ili uslijed
uspora od prirodnih pregrada (pragova) u koritu. Na prostoru Federacije BiH ima ih malo, i to
uglavnom na Plivi, Uni i Trebiatu. Za sektor voda nemaju izraen znaaj, kao niti hidroloki,
izuzev stanovitog manjeg utjecaja na smanjenje vrha valova velikih voda. Nasuprot tome, ova
jezera su visoko vrednovana kao prirodne ljepote, a i ekoloki initelji. Osim prouavanja geneze i
opstanka sedrenih (najee) pragova i nekih morfolokih mjerenja (kod jezera na Plivi), ova vrsta
stalnih jezera u BiH nije posebno prouavana. Prije realizacije hidroenergetskih objekata, slinih
jezera je bilo i uz srednji tok rijeke Neretve (Svitava, Derani itd.).
Planinska jezera su rasuta po pripadajuem dijelu prostora Dinarida i najee su glacijalnog

porijekla. Procjenjuje se da ih na prostoru cijele Bosne i Hercegovine ima oko 30, iako sva nisu
precizno definirana. Pristup veini njih je teak. Izuzev Borakog jezera, sva ostala imaju
maksimalnu zapreminu manju od 1x106 m3, te imaju mali hidroloki znaaj. U ekolokom smislu
(i kao prirodne ljepote), imaju lokalni znaaj. Kvalitet voda je uglavnom zadovoljavajui, iako
neka od njih pokazuju simptome eutrofikacije (npr. Borako jezero).
U grupu povremenih jezera spadaju ona koja se pojavljuju kao retenzije u nekim krakim poljima
tokom kinog perioda godine ili nakon otapanja snijega. Najznaajnija su u jadranskom vodnom

April 2010.
44
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
podruju, iako ih (ali manje po broju i znaaju) ima i na prostorima vodnog podruja rijeke Save
(Podranica, Luci Palanka itd.). Prije realizacije objekata za odbranu od poplava, u Bosanskoj
posavini na vie lokaliteta su postojale povremene retenzije u terenskim depresijama du zaobalja
rijeke Save.
2.1.3.
Koliine povrinskih voda
Prikaz koliina povrinskih voda, za prostor Federacije BiH, dat je na osnovu hidrolokih
parametara po osnovnim slivnim i podslivnim podrujima Federacije BiH. Uglavnom je koriten
period rada hidrolokih stanica 1961.-1990. godine. (Prema standardima Svjetske meteoroloke
organizacije /WMO/, radi se o dovoljno mjerodavnom nizu podataka za provoenje hidrolokih
analiza).
2.1.3.1.
Podsliv Une:
Rijeka Una izvire u Republici Hrvatskoj i, nakon nekoliko kilometara toka, pojavljuje se u Bosni i
Hercegovini, odnosno Federaciji BiH, u blizini naselja Martin Brod, gdje prima desnu pritoku Unac
ije su koliine protoka priblino jednake koliinama rijeke Une na sastavku.
Rijeka Sana, kao najvea pritoka Une, izvire u Republici Srpskoj, a i ue joj je na podruju tog
entiteta, tanije u Bosanskom Novom (Novi Grad). Podslivna povrina rijeke Une (sa pritokom
Sanom), u Federaciji BiH iznosi 5.020 km2.
Rijeka Una je, na podruju Federacije Bosne i Hercegovine, hidroloki izuena obzirom na
znaajan broj hidrolokih stanica u slivu na kojima su vrena dugogodinja sistemska registriranja
vodostaja i mjerenja protoka (prikaz lokacija hidrolokih stanica je dat na slijedeem grafikom
prilogu). Specifikum rijeke Une, na praktino cijelom podslivnom podruju koje pripada Federaciji
BiH, je utjecaj kra, sa svim osobenostima koje on donosi. Glavna posljedica tog utjecaja je
povrinski ne tako znaajno razvijena hidrografija, ali zato postojanje znaajnog broja snanih
krakih vrela sa dobrim kvalitativnim karakteristikama vode. To se, prije svega, odnosi na vrelo
Klokot (Biha-Una); vrela Dabar, Zdena, Sanica (sve podsliv Sane) uz, naravno, sama vrela Une i
Sane. Deterministiki utjecaji u slivu Une nisu znaajni, radi se o jednom stohastikom procesu
teenja. Evidentira se jedino HE Kostela na rijeci Uni (nizvodno od Bihaa) ali obzirom da se radi o
protonoj hidroelektrani, nema znaajnog utjecaja na prirodni reim teenja. Takoer, postoji i
stara brana u gornjem toku vodotoka Unac.
Reim teenja, opisan u gornjem dijelu teksta, je kvantitativno numeriki definiran u narednoj
tabeli, kao i slikovno kao kartografski prikaz hidrografije sliva sa svim karakteristinim
lokalitetima.

April 2010.
45
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
R. Una - Unutargodinji hod srednjih mjesenih proticaja

300.00
250.00
200.00
VS Martin Brod (1965-1990)
150.00
VS Kralje (1969-1990)
100.00
50.00
1
10
11
12
(mjeseci)
Karakteristine vrijednosti protjecaja na hidrolokim stanicama podsliv Une su prikazane na

narednoj tabeli uz grafike ilustracije unutargodinjeg hoda srednjih mjesenih protjecaja.
3
Vodotok Qsr.god. sr.Qmin
maxQ1/T (m /s)
3
3
(m /s) (m /s) 20 god. 50 god. 100 god.
Martin Brod - uzv. Una
23,5
4,97
Drvar
Unac
7,7
0,5
213
Rmanj Manastir
Unac
29,5
5,6
Martin Brod nizv. Una
53,5
10,6
492
543
588
Kulen Vakuf
Una
53,6
10,9
Biha
Una
90
23,4
780
875
933
Klokot
Klokot
14
4,4
Kralje
Una
104
27,8
Bosanska Krupa
Una
116
29,5
Klju
Sana
35,5
6,53
290
341
386
Vrhpolje
Sana
42,8
8,48
429
535
Sanski Most
Zdena
1,08
0,24
Max registr. 7,83
Hrustovo
Sanica
14,9
1
262
Dabar
Dabar
5,5
0,41
Sanski Most
Sana
68,9
11
560
675
771
Pobrijeje
Bliha
2,92
0,22
VS
Tabela 2.1.2: Podsliv Une: karakteristine vrijednosti protjecaja na hidrolokim stanicama

April 2010.
46
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.1: Podsliv rijeke Une
Podsliv Gline i Korane:

Vodotoci na podruju Federacije BiH (Unsko-sanski kanton) koji pripadaju podslivnom podruje
rijeke Une sa Glinom i Koranom u konanici zavravaju u podslivu rijeke Kupe, u susjednoj
Republici Hrvatskoj. Primjerice, vodotoci Toplica i Mutnica pripadaju podslivu Korane, a
Kladunica i Glinica podslivu Gline. Veliina podslivne povrine ovih vodotoka u Federaciji BiH
iznosi 742 km2. Na podslivnim podrujima ovih vodotoka i njihovim pritokama su postojale
hidroloke stanice, ali nizovi hidrolokih osmatranja su kratki, dio podataka nepouzdan, pa se moe
konstatirati da se radi o hidroloki slabo izuenom podruju. Iz tog razloga, proraun
karakteristinih hidrolokih parametara je izvren na osnovu hidroloke regionalizacije sliva. Na
slijedeem grafiku je dat prikaz podslivnog podruja Gline i Korane.

April 2010.
47
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.2. Podsliv Gline i Korane

Podsliv Gline i Korane srednji godinji protjecaji (m3/s) Federacija BiH
R.br. VS/Lokalitet
Rijeka
Sliv/Podsliv Qsr.god.
Izlaz iz FBiH u R.Hrvatsku
Toplica
1
Korana
Mutnica
Kladunica
2
Glina
Glinica
Ukupno izlaz iz FBiH u R.H.
16
Napomena: Proraun izvren na osnovu hidroloke regionalizacije podsliva Gline i Korane, u konanici Kupe (RH)
Tabela 2.1.3: Hidroloki pokazatelji za podsliv Gline i Korane (m3/s)
Podsliv Vrbasa:
Rijeka Vrbas nastaje na podruju Federacije BiH a u gornjem toku granii sa slivom Jadranskog
mora. Karakter sliva rijeke Vrbas na predmetnom podruju je heterogen. Naime, u gornjem toku
sve do Donjeg Vakufa vodotok ima razvijenu hidrografiju, odnosno znaajan broj pritoka, od kojih
neke pokazuju kraki karakter.
Znaajne pritoke, na navedenoj dionici, su: Desna, Kozika rijeka, Bistrica, Veseoica, Prusaka
rijeka, uz napomenu da Kozika rijeka i Bistrica imaju vrela izrazito krakog karaktera (snana
stabilna vrela sa reimom teenja pri velikim vodama na vrelu) kao ve formirani vodotoci.
U gradu Jajcu, Vrbas prima lijevu pritoku Plivu, vodotok koji dotjee iz Republike Srpske (RS), a
ije se vode formiraju sa krakog podruja (zapadni kras) Federacije BiH (primjerice, voda
dotjee iz Glamokog polja ponorima, potom podzemnim kanalima). Rijeka Pliva nastaje od dva
snana kraka vrela da bi, nakon ua u Plivsko jezero, voda otjecala dalje na dva naina. Prvi, kroz
grad Jajce, uvenim Plivskim vodopadom kao bioloki minimum a preostali dio vode otjee
(tunelom) do HE Jajce I (u Federaciji BiH). Ako je do grada Jajca prirodan, stohastiki reim
teenja rijeke Vrbas, nizvodno od Jajca postoje snani deterministiki utjecaji uzrokovani radom
HE Jajce I i, odmah nizvodno, utjecajem HE Jajce II. Neposredno nizvodno od HE Jajce II, rijeka
April 2010.
48
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Vrbas prelazi u entitet RS. Slivna povrina rijeke Vrbas (sa pritokom Plivom) u Federaciji BiH
iznosi 2.165 km2. Bitno je napomenuti da se to odnosi na hidrogeoloku slivnu povrinu (dakle,
obuhvaen je i dio Glamokog polja koji gravitira ka vrelu Plive).
Na slijedeoj tabeli se daju karakteristine vrijednosti protjecaja na hidrolokim stanicama podsliva
Vrbasa na osnovu viegodinjih osmatranja, kao i prikaz unutargodinjeg srednjeg mjesenog
protjecaja za rijeku Vrbas.
maks.Q1/T
(m3/s)
Qsr.g. sr.Qmin.
3
3
(m /s)
(m /s)
20 g. 50 g. 100 g.
V.S.
Vodotok
Gornji Vakuf
Vrbas
4,42
0,685
Bistrica
2,75
0,800
Veseoica
2,50
0,560
Daljan
Vrbas
16,8
Han Skela
Vrbas
Kozluk
Milaevci *
Bistrica
Veseoica
59,6
79
100
6,00
166
220
269
25,0
10,3
217
275
320
Vrbas
28,0
12,2
248
307
380
Ugar
5,22
1,02
maxQREG
= 70,2
Tabela 2.1.4: Podsliv Vrbasa karakteristine vrijednosti protjecaja

* Granica FBiH i RS-a na Ugru najveim dijelom ide sredinom vodotoka
R. Vrbas - Unutargodinji hod srednjih mjesenih proticaja
140
120
100
VS Kozluk (1971-1989)
80
VS Han Skela (1971-1990)
60
VS Daljani (1972-1990)
VS G Vakuf (1946-1991)
40
20
0
1
10
11
12
(mjeseci)

April 2010.
49
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.3: Podsliv Vrbasa

April 2010.
50
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Podsliv Bosne:
Rijeka Bosna izvire iz snanog krakog vrela u Federaciji BiH, da bi, u Sarajevskom polju, primila
nekoliko znaajnih pritoka: Zujevinu, eljeznicu i Miljacku. Karakteristika sliva rijeke Bosne je da
u znaajnom procentu pripada podruju Federacije BiH, ima izrazito razvijenu hidrografiju, sa
nekoliko znaajnih pritoka i velikim brojem manjih pritoka, a utjecaj kra, za razliku od veine
podslivnih podruja rijeka u BiH, nije znaajan. Najznaajnije pritoke rijeke Bosne su Fojnika
rijeka, Lava, Krivaja Usora i Sprea. Podslivno podruje rijeke Bosne je u velikoj mjeri hidroloki
istraeno veliki broj hidrolokih stanica gdje su vrena dugogodinja sistemska registriranja
vodostaja i mjerenja protoka. Podslivna povrina rijeke Bosne u Federaciji BiH iznosi 7.477 km2 i
sigurno je da orografska povrina znaajno odgovara hidrogeolokoj podslivnoj povrini.
Generalno, reim teenja rijeke Bosne je stohastiki, osim to na nekoliko pritoka postoje znaajni
deterministiki utjecaji koji remete prirodni reim teenja. To se, prije svega, odnosi na prostor
Sarajevskog polja, gdje se za potrebe vodosnabdijevanja Sarajeva voda zahvata sa vrela Bosne i
crpljenjem osiromauju vode rijeke eljeznice (koja kroz Ilidu u ljetnim mjesecima ima vrlo male
protoke). Takoer, postoji i utjecaj rada HE Bogatii na rijeci eljeznici koja remeti prirodni reim
teenja ove rijeke. Deterministiki utjecaj je najjae izraen na desnoj pritoci rijeke Bosne Sprei,
akumulacijom Modrac koja reim teenja rijeke Spree nizvodno od brane ini u potpunosti
vjetakim. U nastavku se daju karakteristine vrijednosti protjecaja na hidrolokim stanicama
podsliva rijeke Bosne u Federaciji BiH, kao i unutargodina promjena srednjih mjesenih protjecaja
za rijeku Bosnu u Federaciji BiH.

April 2010.
51
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
VS
Vodotok
Plandite
Bosna
Podteljig
Crna rijeka
Bogatii
Bijela
Krupake stijene
eljeznica
Hadii
Zujevina
Blauj
Zujevina
Sarajevo
Miljacka
Reljevo
Bosna
Fojnica 2
Fojnika r.
Homoljska uprija Lepenica
Podstijenje
Fojnika r.
Visoko
Fojnika r.
Dobrinje
Bosna
Travnik
Lava
Moani
Bila
Merdani
Lava
Zenica
Bosna
Stipovii
Gostovi
Zavidovii
Bosna
Biotica
Biotica
Olovske Luke
Stupanica
Olovo
Krivaja
Zavidovii
Krivaja
Maglaj
Bosna
Kaloevii
Usora
Osmaci
Sprea
Krivaa
Sprea
Straanj
Sprea
Donja Via
Oskova
ivinice
Gostelja
Turija
Turija
Modrac
Sprea
Dobonica
Sprea
Miriina
Sprea
Kakmu
Sprea
Karanovac
Sprea
Qsr.g. sr.Qmin
(m3/s) (m3/s)
6,28
2,15
2,56
8,93
1,43
2,80
5,71
29,7
3,18
5,40
16,1
17,2
57,5
2,80
2,00
17,2
79,8
6,54
97,4
7,30
5,50
12,0
24,6
125
14,6
1,19
4,29
4,50
2,92
3,74
2,89
16,3
19,6
21,6
22,7
24,1
2,40
0,361
0,618
1,52
1,00
7,39
0,647
0,840
3,95
4,62
14,6
0,591
0,411
4,94
20,6
0,590
22,7
1,89
0,490
2,38
3,85
26,9
2,25
0,040
0,224
0,305
0,204
0,264
0,499
2,50
-
maks.Q1/T
(m3/s)
20 g. 50 g. 100 g.
26,3
44,3
62,8
151
56
102
152
421
30,8
53
76
183
74
133
189
495
34,7
60,3
86,9
206
96
168
227
547
255
310
361
336 390
1078 1277
153 175
1370 1545
466
1427
192
1723
482 665
835 1010
1870 2190
461 553
824
1176
2442
620
91,9
136
122
360
129
182
152
534
112
160
140
455
Tabela 2.1.5: Podsliv Bosne karakteristine vrijednosti proticaja na hidrolokim stanicama

April 2010.
52
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
R. Bosna - Unutargodinji hod srednjih mjesenih proticaja

450
400
350
300
VS Maglaj (1964-1990)
VS Raspotoje (1971-1989)
250
200
VS Reljevo (1960-1991)
150
100
50
0
1
10
11
12
(mjeseci)
Slika 2.1.4: Podsliv rijeke Bosne

April 2010.
53
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Podsliv Drine:
Samo manji dio podslivnog podruja rijeke Drine se nalazi na podruju Federacije BiH. Rijeka
Drina u duini od oko 25 km protjee kroz Federaciju BiH, ukljuujui podruje grada Gorada.
Neposredno nizvodno od Gorada se registrira utjecaj uspora od akumulacije HE Viegrad. Inae,
teenje rijeke Drine kroz Federaciju BiH je pod deterministikim utjecajem uzvodne HE Mratinje, u
Republici Crnoj Gori. Znaajnije pritoke rijeke Drine u Federaciji BiH su Kolunska rijeka, rijeka
Osanica, dio toka rijeke Prae i gornji tok rijeke Drinjae. Podslivna povrina rijeke Drine u
Federaciji BiH iznosi 974 km2. Karakteristine vrijednosti protjecaja rijeke Drine, za vodomjernu
stanicu Gorade u Federaciji BiH, su date na slijedeoj tabeli.
VS
Vodotok
Qsr.g.
(m3/s)
sr.Qmin.
(m3/s)
Gorade
Drina
226
43,9*
maks.Q1/T
(m3/s)
20 g. 50 g. 100 g.
2993
4329
Tabela 2.1.6: Podsliv Drine, rijeka Drina karakteristini protjecaji
Slika 2.1.5: Podsliv rijeke Drine

April 2010.
54
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Neposredni sliv rijeke Save:

Slino kao i podsliv rijeke Drine, i neposredni sliv rijeke Save se samo u manjoj mjeri nalazi na
podruju Federacije BiH. Ovdje je, kao znaajan, tretiran samo podsliv rijeke Tinje u dijelu koji
pripada podruju Federacije BiH. Evidentirani se i manji vodotoci u Pasavskom kantonu koji zbog
svog malog utjecaja nisu kvantitativno definirani. Veliina podslivne povrine neposrednog sliva
rijeke Save u Federaciji BiH iznosi 1.155 km2. Podsliv rijeke Tinje je kvantitativno numeriki
definiran u narednim tabelama i slikovno kao kartografski prikaz hidrografije sliva i svih
karakteristinih lokaliteta. Rijeka Sava se prua cijelom duinom Posavskog kantona Federacije
BiH i predstavlja meugranini vodotok sa susjednom Republikom Hrvatskom.
Obzirom na znaaj rijeke Save kao meugraninog vodotoka, u narednoj tabeli je, na osnovu obrada
hidrolokih stanica u Hrvatskoj VS Slavonski Brod i VS upanja, dat prikaz karakteristinih
vrijednosti protoka za podruje Posavskog kantona Federacija BiH.
maks.Q 1/T (m3/s)
Qsr.g.
Podruje Rijeka
(m3/s)
20
50
100
Odak
Sava
1020
3176
3405 3568
Oraje
Sava
1209
4002
4362 4623
Tabela 2.1.7: Karakteristini hidroloki podaci za rijeku Savu
Na slijedeoj tabeli se daju karakteristini hidroloki pokazatelji za VS Tinju, kao i dijagram

unutargodinjih srednjih mjesenih protjecaja.
maks.Q1/T
(m3/s)
20 g. 50 g. 100 g.
Qsr.g. sr.Qmin.
(m3/s)
Vodotok (m3/s)
VS
Srebrenik
Tinja
2,25
0,266
154
184
206
Tabela 2.1.8: VS Tinja karakteristini pokazatelji

Neposredni sliv r. Save - rijeka Tinja - Unutargodinji hod srednjih
mjesenih proticaja
4.5
4
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
VS Srebrenik (1968-1986)
10
11
12
(mjeseci)

April 2010.
55
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.6: Neposredni sliv rijeke Save
2.1.3.2.
Sliv Neretve:
Neretva je najvea rijeka na podruju Federacije BiH. Takoer, gledajui sopstvene vode Federacije
BiH, odnosno vode koje se formiraju i otjeu sa njene povrine, Neretva je i po tom pokazatelju
naa najvea rijeka.
Glavne karakteristike ove rijeke su velika slivna povrina, izrazito heterogen sliv, veliki broj
pritoka, snaan utjecaj kra na itavom slivu (sa svim specifikumima krakih podruja) to
uzrokuje znaajnu razliku orografske i hidrogeoloke slivne povrine, te izraene deterministike
utjecaje na teenje uzrokovane brojnim hidroelektranama. Svojim najveim dijelom, Neretva tee
podrujem Federacije BiH, a veliina hidrogeoloke slivne povrine u Federaciji BiH iznosi
5.745 km2. Opis slivnog podruja je, na osnovu geografskih i hidrografskih razliitosti, podijeljen
na tri dijela, kako slijedi u nastavku teksta.
Gornji tok:
Rijeka Neretva se formira od nekoliko snanih vrela u Republici Srpskoj (koja su locirana istono
od Mostara), a nedaleko nizvodno od naselja Ulog Neretva ulazi na podruje Federacije BiH.
Glavne pritoke Neretve do Konjica su rijeke: Ljuta, Rakitnica, itica (izvire iz Borakog jezera),
Bijela i rijeka Treanica poslije koje se formira Jablaniko jezero.

April 2010.
56
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
U svom gornjem toku, sve do Konjica, teenje rijeke Neretve je jedan u potpunosti stohastiki
proces, to se drastino mijenja neposredno nizvodno od grada Konjica.
Srednji tok:
U svom srednjem dijelu toka, teenje rijeke Neretve je jedan stohastiko-deterministiki proces, to
je uzrokovano brojnim hidroelektranama na ovom potezu: HE Jablanica, HE Rama, HE Grabovica,
HE Salakovac i HE Mostar. Reim malih voda je uvjetovan reimom rada hidroelektrana, dok se,
to se tie velikih voda, od hidroelektrana oekuje da smanje njihov tetni utjecaj. Generalno se
moe konstatirati da hidroelektrane poboljavaju reim teenja rijeke Neretve, to se tie
ekstremnih protoka. Naime, male vode su vee nego pri prirodnom reimu teenja (to je bitno za
suni period godine), a valovi velikih voda su znatno smanjeni utjecajem vjetakih akumulacija,
odnosno pravilnim koritenjem akumulacijskog prostora.
to se tie hidrografije na ovom dijelu sliva, znaajne pritoke Neretve su vodotoci: Kraljunica,
Batica, Neretvica, Rama, Doljanka, Bijela, Dreanjka, a od jezera Jablaniko i Ramsko (vjetaka)
i Blidinje jezero, kao prirodno.
Donji tok:
Iako je cijeli sliv rijeke Neretve pod utjecajem kra, donji tok, od Mostara do ulaza u Republiku
Hrvatsku (Doljani), je pod izraenim utjecajem kra.
Karakteristika ovog dijela sliva su: znaajan broj snanih krakih vrela (na pritokama i u samom
koritu Neretve); dotjecaj vode na vrela sa krakih polja podzemnim teenjem; dodatni
deterministiki utjecaji od HE apljina (Krupa), HE Pe Mlini (Trebiat); te brojni kanali za
navodnjavanje.
Praktino sve pritoke rijeke Neretve na ovom dijelu sliva dotjeu iz krakih polja sa lijeve i desne
strane toka rijeke Neretve. Pritoka Jasenica (to su vode rijeke Litice i vode manjih vodotoka koji
zavravaju u Mostarskom blatu); pritoka Buna (vode iz Nevesinjskog polja); pritoka Bregava (vode
iz Dabarskog i dijela Fatnikog polja); pritoka Trebiat (nastaje u Imotskom polju). Takoer, du
samih pritoka postoje snana kraka vrela: Klokun, Vriotica, Grudsko vrelo, vrelo Litice, vrelo
Bune i Bunice.
Karakteristina je i lijeva pritoka Krupa koja dotjee iz Deranskog jezera Hutovo blato, a prihvata
i vode sa HE apljina. Meutim, na ovom dijelu su deterministiki utjecaji jako izraeni. Naime,
rijeka Trebinjica iz pravca Trebinja, kanalom kroz Popovo polje, dotie do gornjeg kompezacionog
bazena HE apljina (podruje Federacije BiH). Rijeka Trebinjica dijelom ponire i obogauje vode
Deranskog jezera, a dijelom zavrava na turbinama HE apljina. Do 1992. godine je srednji
godinji protok za HE apljina iznosio 28 m3/s. Danas je to znatno manje i u potpunosti
deterministiki definirano, obzirom da se protoci rijeke Trebinjice preusmjeravaju za HE
Dubrovnik u Republici Hrvatskoj. Odnosno, utjecaj rijeke Trebinjice na bilans voda Deranskog
jezera i rijeke Krupe je danas manji nego kako je to bilo u sistemu do 1992. godine i teko ga je
kvantitativno definirati. Brojne hidroloke stanice na itavom slivu rijeke Neretve, sa
dugogodinjim nizom sistemskih hidrolokih osmatranja vodostaja i mjerenja protoka, ine da je
sliv rijeke Neretve hidroloki izuen. Na slijedeoj tabeli se daju karakteristine vrijednosti
protjecaja na vodotocima sliva rijeke Neretve u Federaciji BiH i grafiki unutargodinji hod
srednjih mjesenih protjecaja.

April 2010.
57
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
VS
Vodotok
Ulog
Neretva
Donja Ljuta
Ljuta
Glavatievo
Neretva
Konjic
Neretva
Konjic
Treanica
Kralupi
Kraljunica
Idbar
Baica
Gorani
Neretvica
Jablanica
Doljanka
anica
anica
Drenica
Dreanjka
Mostar
Neretva
Baevii
Neretva
iroki Brijeg
Litica
Ugrovaa
Ugrovaa
Uzarii
Litica
Dom
Jasenica
Blagaj
Buna
Malo Polje
Bunica
Buna
Buna
itomislii
Neretva
apljina
Neretva
Rakitovac
Vrljika
Grude
Grudsko vrelo
Pe Mlini-nizv
Tihaljina
Tihaljina
Tihaljina
Poljana
vrelo Klokun
Klobuk
Mlade
Grabovo vrelo Grabovo vrelo
Vitina
Vriotica
Humac
Trebiat
Studenci
Studenica
Stolac
Bregava
Gabela
Neretva
Draevo
Krupa
Draevo
Neretva
Qsr.g.
(m3/s)
sr.Qmin
(m3/s)
9,02
2,87
38,6
58,0
2,15
2,09
2,13
4,62
4,54
0,90
7,48
180
201
8,39
2,13
13,3
10,9
22,4
18,8
42,2
253
255
9,01
2,57
11,1
16,5
6,54
25,4
2,28
3,21
31,4
5,56
18,4
313
18,0
331
0,840
0,328
8,90
maks.Q1/T
(m3/s)
20 g.
50 g.
100 g.
118
128
132
40,8
51,0
61,4
497
573
628
853
880
1064
maxQREG = 24,0
maxQREG = 32,2
maxQREG = 25,5
63,4
80
95,7
maxQREG = 49,8
maxQREG = 26,8
137
175
213
1814
2030
2216
1909
2130
2318
78,0
94,0
114
104
140
184
216
270
322
36,8
39,0
40,4
0,61
0,273
0,292
0,600
0,330
0,528
50,0
60,0
0,572
suho
suho
suho
4,00
2,30
6,30
68*
0,557
suho
0,451
0,66
3,19
4,06
suho
1,49
2,55
1,97
333
2046
348
2250
maxQREG
363
2433
= 82,0
maxQREG
125
24,7
194
19,2
10,2
201
28,3
54,0
2208
= 69,9
134
141
27,1
28,9
210
221
22,2
24,3
11,0
11,6
213
222
29,6
30,5
59,0
63,0
2410
2600
Tabela 2.1.9: Karakteristine vrijednosti protjecaja na hidrolokim stanicama sliva rijeke Neretve

April 2010.
58
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
R. Neretva - Unutargodinji hod srednjih mjesenih proticaja

500
450
400
350
300
VS itomislii (1963-1990)
250
VS Glavatievo (1965-1991)
200
150
100
50
0
1
10
11
12
(mjeseci)
Slika 2.1.7. Sliv rijeke Neretve

April 2010.
59
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Sliv Cetine:
Sliv rijeke Cetine (ili sa nazivom Zapadni kr), koji pripada Bosni i Hercegovini, se u potpunosti
nalazi na podruju Federacije BiH i zauzima povrinu od 2.876 km2.
Jedna od osnovnih karakteristika vodnog podruja Jadranskog mora, kojem pripada i sliv rijeke
Cetine, je da se radi o krakom prostoru. Sliv rijeke Cetine pripada masivu i obroncima Dinarida
podruju u potpunosti krevitom sa svim specifikumima i fenomenima kra (snana kraka vrela,
povremeni vodotoci, povremene akumulacije u krakim poljima, suho u ljetnom dijelu godine,
vrtae, ponori, estavele i sl.).
Vei dio oborinskih voda nestaje u prostoru kra (gdje bezbrojne vrtae u slivu kao ogromni slivnici
prihvataju vodu i brzo je distribuiraju u podzemlje), potom se podzemnim otjecanjem te vode
pojavljuju na mnogobrojnim vrelima. U konkretnom sluaju, sa podruja tzv. zapadnog kra,
odnosno sliva rijeke Cetine nastaju: vrelo rijeke Sane, vrela rijeke Plive, kao i brojna vrela du
Jadranske obale, u Republici Hrvatskoj.
Preciznije, osim gornjeg i sredinjeg dijela Glamokog polja, gdje vodotoci Ribnik i Jaruga
ponorima i podzemnim tokovima otjeu ka vrelima Plive i Sane, i sjevernog dijela Kuprekog polja,
gdje vodotok Mrtvica ponire i podzemnim tokovima zavrava na vrelu Plive, sva ostala polja - donji
dio Glamokog polja, juni dio Kuprekog polja, Duvanjsko i Livanjsko polje - pripadaju slivu
rijeke Cetine.
Najznaajniji vodotoci su Kriva, Jaruga i Ribnik u Glamokom polju, rijeka Mila u Kuprekom
polju, rijeka uica u Duvanjskom polju, te rijeke Bistrica, Sturba, abljak i Riina u Livanjskom
polju.
Prirodne akumulacije se formiraju u: Glamokom polju (retenzija Puine) odakle se preko ponora
Dragni vode evakuiraju u Livanjsko polje; Duvanjskom polju - retenzija koja se preko ponora
Kovai evakuira na vrelo Riine; Livanjskom polju (direktno utjee u Buko jezero); kao i prirodne
retenzije u sjeverozapadnom dijelu Livanjskog polja odakle se vode evakuiraju ponorima Kazanci i
aprazlije ka rijeci Cetini.
U Livanjskom polju postoji snaan deterministiki utjecaj od sloenog sistema koji prikuplja i
odvodi vode ka HE Orlovac u Republici Hrvatskoj. Dio tog sistema je veliko Buko jezero
(vjetako), akumulacija Mandak, Drinovaki kanal (koji prikuplja vode Bistrice, Sturbe i abljaka)
i, u konanici, jezero Lipa gdje se skupljaju sve navedene vode i tunelom odvode ka HE Orlovac.
Brojne hidroloke stanice na itavom slivu rijeke Cetine, sa dugogodinjim nizom sistemskih
hidrolokih osmatranja vodostaja i mjerenja protoka, ine da je sliv rijeke Cetine u Federaciji BiH
hidroloki izuen. Na slijedeoj tabeli se daju karakteristine vrijednosti po hidrolokim stanicama
sliva rijeke Cetine, kao i grafiki prikaz unutargodinjih promjena srednjih mjesenih protjecaja
vodotoka Sturba.

April 2010.
60
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
VS
Qsr.g. sr.Qmin.
(m3/s)
(m3/s)
Vodotok
maks.Q1/T
(m3/s)
20 g. 50 g. 100 g.
Badanj
Badanj
1,04
suho
17,5
Dragni
Ponor
1,59
suho
Brda
Mila
0,960
0,200
8,90
Gornji Malovan
Mila
0,830
0,090
uica
uica
2,29
0,110
28,7
38,2
42,9
Mokronoge
uica
2,99
suho
47,5
56,5
63,3
Male Brdine
Drina
2,50
suho
Ostroac
0,210
0,012
7,52
10,2
12,5
Kovai-ponor*
uica
8,20
suho
190
226
252
Vrelo Sturbe
Sturba
4,48
1,24
Gornji abljak
abljak
2,06
0,139
Livno
Bistrica
3,60
0,600
34,8
37,0
38,6
Vrilo
Riina
8,00
evarova Jaruga
1,86
0,002
aprazlije-ponor* Tovarova Jaruga
2,76
suho
Joanica
Kazanci-ponor
20,3
22,5
10,1
11,0
MAXQreg. =
MAXQreg. =
MAXQreg. =
148
185
11,5
32,0
6,63
201
Tabela 2.1.10: Sliv rijeke Cetine karakteristini protjecaji na vodotocima sliva

Sliv Cetine - R. Sturba - Unutargodinji hod srednjih mjesenih
proticaja
8
7
6
5
4
VS Vrelo Sturbe (1964-1989)
3
2
1
0
1
10
11
12
(mjeseci)

April 2010.
61
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.8: Sliv rijeke Cetine

April 2010.
62
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
2.1.4.
Bilans povrinskih voda
Bilans povrinskih voda Federacije BiH je iskazan preko ukupnih koliina voda koje se formiraju
i/ili proteknu preko njene teritorije, zatim podijeljen na sopstvene vode26 i tranzitne vode kako bi se,
u konanici, mogla dati ocjena sopstvenog vodnog bogatstva Federacije BiH. Poseban znaaj imaju
koliine sopstvenih voda jer teko da se tranzitne mogu smatrati vodnim bogatstvom jedne zemlje
obzirom na, primjerice, oteanost kontrole kvaliteta, pa i kvantiteta voda.
Bilans voda je prezentiran u narednim tabelama kao:
bilans za slivove i podslivove vodnog podruja rijeke Save i Jadranskog mora,
sumarni bilansi povrinskih voda za vodna podruja rijeke Save i Jadranskog mora,
sumarni bilans povrinskih voda u Federaciji BiH.
2.1.4.1.
Ukupan zbirni bilans povrinskih voda za vodno podruje rijeke Save u Federaciji BiH daje se u
slijedeoj tabeli.
Slivno /podslivno
podruje FBiH
Una
Glina i Korana
Vrbas
Bosna
Drina
Nep. sliv r. Save
UKUPNO:
Procentualno od
ukupno:
Sopstvene
vode
142,5
15
28,4
132,8
29,24
5
352,94
51
Qsr.god. (m3/s)
Tranzitne
vode
57
339,4
Ukupne
vode
199,5
15
63,4
166,2
243,24
5
692,34
49
100
35
33,4
214
Tabela 2.1.11: Bilans povrinskih voda vodnog podruja rijeke Save Federacije BiH
2.1.4.2.
Ukupan bilans povrinskih voda za vodno podruje Jadranskog mora daje se u slijedeoj tabeli.
Slivno /podslivno
podruje FBiH
Neretva
Cetina
UKUPNO:
Procentualno od
ukupno:
Sopstvene
vode
294
23
317
89,5
Qsr.god. (m3/s)
Tranzitne
vode
37
37
10,5
Ukupne
vode
331
23
354
100
Tabela 2.1.12: Bilans povrinskih voda vodnog podruja Jadranskog mora Federacije BiH
26
Vode koje se pojavljuju-formiraju na prostoru Federacije BiH

April 2010.
63
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
2.1.4.3.
Sumarni bilans povrinskih voda
Sumarni bilans povrinskih voda za prostor Federacije BiH daje se u slijedeoj tabeli, ukupno i po
vodnim podrujima.
Sopstvene
vode
Qsr.god. (m3/s)
Tranzitne
vode
Ukupne
vode
352,9
339,4
692,3
317
37
354
UKUPNO:
670
376
1046
Procentualno od
ukupno
64
36
100
Slivno /podslivno
podruje FBiH
Vodno podruje
rijeke Save
Vodno podruje
Jadranskog mora
Tabela 2.1.13: Bilans povrinskih voda prostora Federacije BiH
2.1.4.4.
Ocjena vodnog bogatstva sopstvenim vodama
Kako bi se mogla dati ocjena vodnog bogatstva Federacije BiH sopstvenim vodama, napravljen je
odnos ovih voda spram povrine Federacije i procijenjenog broja stanovnika za sadanji period. Taj
odnos je prikazan u slijedeoj tabeli.
Sopstvene vode
Teritorija
Qsr.god. (m3/s)
W (x m3)
Broj
stanovnika
Federacija BiH
670,00
21.129,00
2.327.500
Raspoloivo
po
stanovniku
(m3/st)
Ocjena vodnog
bogatstva
9.078,00
Srednje bogata
vodom
Tabela 2.1.14: Ocjena vodnog bogatstva Federacije BiH
Literaturni kriteriji27 za ocjenu vodnog bogatstva neke zemlje ili jednog njenog dijela su uglavnom
slijedei:
Veoma bogata vodom:

Bogata vodom:
Srednje bogata vodom:
Siromana vodom:
Veoma siromana vodom:
preko 20.000 m3/st.

10.000 20.000 m3/st.
5.000 10.000 m3/st.
2.000 5.000 m3/st.
manje od 2.000 m3/st.
Sudei po navedenim kriterijima, Federacija BiH je srednje bogata sopstvenom vodom.28
27
Hidrologija, dio I, dr.S.Prohaska, Institut za vodoprivredu J. erni, Beograd, R.Srbija, 2003. god.
Podaci za neke susjedne zemlje su slijedei: R. Srbija: Q=1.637 m3/stanovniku prostor veoma siromaan vodom
(podatak iz ranijeg perioda koji je podrazumijevao i prostor Kosova) i R. Crna Gora: Q=30.460 m3/stanovniku
prostor veoma bogat vodom
28

April 2010.
64
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
2.1.5.
Kvalitet povrinskih voda
2.1.5.1.
Uvod
Prema Zakonu o vodama29, izraz povrinske vode oznaava sve kopnene vode, izuzev
podzemnih voda, prijelazne i obalne morske vode, izuzev morskih voda koje pripadaju
teritorijalnim vodama.
Ocjena o kvalitetu povrinskih voda se donosi na osnovu provoenja redovnih kontrola i analiza na
odabranim lokacijama. U Bosni i Hercegovini kontrole i analize kvaliteta povrinskih voda su se
sistematski provodile od 1965. do 1991. godine na 58 profila slivnih i podslivnih podruja: Une,
Vrbasa, Ukrine, Bosne, Drine, Neretve i Trebinice. (Analizama iz tog perioda nisu bile obuhvaene
podzemne vode, jezera i akumulacije). Kontrola se zasnivala na trenutnim uzorcima voda, tako da
su fiziko-hemijski parametri kvaliteta voda odreivani tri puta godinje (proljee, ljeto i jesen), a
bioloki dva puta (ljeto i jesen). Standardno, od fiziko-hemijskih parametara stalno su odreivani:
temperatura, izgled, pH, alkalitet, rastvoreni kisik i procenat zasienja, tvrdoa, ukupne vrste i
suspendirane materije, HPK, BPK, orto fosfati i ukupno eljezo. Jedinjenja azota, amonijak, nitriti i
nitrati, redovno su kontrolirani na 10 profila. Mikrobioloke i bioloke kontrole kvaliteta su vrene
na veini profila.
Kontinuitet praenja kvaliteta voda je prekinut 1992. godine, da bi, u Federaciji BiH, nastavak
organizirane kontrole kvaliteta povrinskih voda uslijedio 1995., odnosno 2005. godine, u
zavisnosti od vodnog podruja i nadlenih agencija.
Zakonom o vodama Federacije BiH, lan 32., se predvia klasifikacija stanja vodnih tijela
povrinskih i podzemnih voda koja se odreuje na osnovu jaine promjena uzrokovanih ljudskim
aktivnostima. lanom 43. istog Zakona se precizira da Vlada Federacije BiH donosi propise o
metodologiji za odreivanje tipova vodnih tijela povrinskih voda i karakterizaciju vodnih tijela
povrinskih i podzemnih voda. Poto propisi o navedenoj metodologiji, kao ni parametri za
odreivanje klasa vodnih tijela, do sada nisu usvojeni, to e se za prikaz i ilustraciju stanja kvaliteta
povrinskih voda koristiti jo uvijek vaea Odredba o klasifikaciji voda i voda obalnog mora u
granicama SR BiH30.
Kvalitet povrinskih voda na podruju Federacije BiH se prikazuje za period do 1991. godine i za
period 2000.-2005.-2007. godine.
29
Sl. novine Federacije BiH br.70/06

Sl. list SR BiH br:19/80. (I klasa vode koje se u prirodnom stanju, uz eventualnu dezinfekciju, mogu upotrebljavati
za pie i u prehrambenoj industriji, a povrinske vode- i za gajenje plemenitih vrsta riba (salmonidne). II klasa vode
koje se u prirodnom stanju mogu upotrebljavati za kupanje i rekreaciju graana, za sportove na vodi, za gajenje drugih
vrsta riba (cipridne), ili koje se uz uobiajene metode obrade-kondicioniranja, mogu upotrebljavati za pie i u
prehrambenoj industriji. III klasa vode koje se mogu upotrebljavati za navodnjavanje, a poslije uobiajenih metoda
obrade i u industriji, osim u prehrambenoj industriji. IV klasa vode koje se mogu upotrebljavati za druge namjene
samo poslije odgovarajue obrade).
30

April 2010.
65
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
2.1.5.2.
Ocjena stanja kvaliteta voda za period do 1991. godine31
Za ovaj period je karakteristina velika razlika izmeu propisanog i stvarnog stanja kvaliteta voda,
naroito za povrinske vode vodnog podruja rijeke Save. Od 58 profila koji su bili obuhvaeni
programom redovne kontrole (hemijski i bioloki parametri), za posmatrani karakteristini period
1985.-1989. godine kvalitet voda je bio u okvirima zahtijevane klase samo na 15 profila. Na
pojedinim dijelovima podslivnog podruja rijeke Bosne uoene su zone totalne destrukcije kvaliteta
voda kao posljedica tada znaajnog efluentnog zagaenja industrije. Na velikom broju profila
parametri kvaliteta su prelazili i vrijednosti normirane za etvrtu klasu.
2.1.5.3.
Ocjena stanja kvaliteta voda za period 2000.-2005.-2007. godine
2.1.5.3.1. Vodno podruje rijeke Save32

Ponovno sveobuhvatno, sistematsko i kontinuirano praenje kvaliteta voda na podruju Federacije
Bosne i Hercegovine, Vodno podruje rijeke Save, poelo je 2005. godine. (U periodu 1995.-2005.
vrena su pojedinana posmatranja kvaliteta a izvrena je i instalacija odreenog broja automatskih
mjernih stanica.)
U periodu oktobar 2005. maj 2007. godine izvreno je 6 serija ispitivanja, na 39 profila, vodnog
podruja rijeke Save, Federacije BiH. Analizirani su bioloki, mikrobioloki i fiziko-hemijski
elementi kvaliteta voda. Ope konstatacije o kvalitetu voda, po fiziko-hemijskim elementima, za
navedeni period su slijedee: (i) vode podsliva rijeke Bosne su znaajno vie zagaene u odnosu na
podslivove rijeka Une, Drine i Vrbasa; (ii) rijeka Una je jo uvijek najmanje zagaena; (iii) najvei
izvori zagaenja na podruju podsliva rijeke Bosne su komunalne otpadne vode velikih urbanih
sredina Sarajevo, Visoko, Zenica - i posebno industrijski pogoni podruja Tuzle; (iv) uoeno je da
urbani centri Sarajevo i Tuzla produkuju najvee terete zagaenja voda podsliva Bosne, a bivi
industrijski centri Zenica i Maglaj znatno manje nego u periodu do 1991. godine; (v) jedna od
pozitivnih strana koja je uoena je da vodotoci na vodnom podruju rijeke Save jo uvijek imaju
odranu mogunost samopreiavanja, to se vidi iz kvaliteta voda rijeke Bosne nizvodno od
Zenice, koji je znaajno bolji u odnosu na vode uzvodno od Kaknja gdje se osjea utjecaj zagaenja
Sarajeva i Visokog; (vi) najvee zagaenje je uoeno na vodotocima Miljacke, Joanice i Stavnje u
koje se uvode netretirane otpadne vode Sarajeva, Breze i Varea.
Za ocjenu stanja kvaliteta povrinskih voda po biolokoj klasifikaciji i evaluaciji vodotoka,
koriteni su rezultati istraivanja koji su obuhvatili prvenstveno zajednice makroinvertebrata, a
sporadino zajednicu fitobentosa.
U slijedeim tabelama se daje ilustrativan prikaz stanja kvaliteta povrinskih voda Vodnog podruja
rijeke Save prikazan kroz procentualne vrijednosti zadovoljenja propisanih uvjeta klasa vodotoka, u
skladu sa navedenom Odredbom o klasifikaciji voda i voda obalnog mora u granicama SRBiH:
31
Koriten materijal elaborata: Koncept dugoronog programa zatite voda, Zavod za vodoprivredu Sarajevo, 1991.
godina
32
Koriten materijal elaborata: Zavrni rezultati ispitivanja kvaliteta povrinskih voda i sedimenata u vodotocima na
podruju sliva rijeke Save u Federaciji BiH. Zavod za javno zdravstvo Kantona Sarajevo, juli 2007. godine i
Ispitivanje kvaliteta povrinskih voda na podruju sliva rijeke Save u Federaciji BiH, finalni izvjetaj, Prirodnomatematiki fakultet Sarajevo, maj 2008. godine. (Kontrola kvaliteta voda je obavljana u periodu oktobar 2005. maj
2007. godine. U toku ovog perioda, obavljeno je 6 analiza na 32, odnosno 39 lokacija vodotoka, na osnovu trenutnih
uzimanja uzoraka. Vrene su fiziko-hemijske, mikrobioloke i bioloke kontrole kvaliteta).
April 2010.
66
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Podsliv Une:
PODSLIV RIJEKE
UNE
MDK33
Zadovoljenje propisane klase

(%)
2005.-2007. god.
BIOLOKI PARAMETRI
1,5-2,5
Indeks saprobnosti
100
MIKROBIOLOKI PARAMETRI
Ukupan broj koliformnih
bakterija na 37C (N/100mL)
Prosjek
6.413
FIZIKO-HEMIJSKI PARAMETRI
Suspendirane materije
Isparni ostatak (mg/L)
<30
100
Alkalitet - Aciditet
pH
6,8-8,5
100
Kiseoniki reim
Rastv.kisik (mgO2/L)
Zasienost kisikom (% O2)
>6
100
90-75
100
BPK-5 (mgO2/L)
<4
100
HPK pot.KMnO4 (mgO2/L)
<12
100
Sadraj nutrijenata
Amonijum jon (mg/L)
<0,25
Nitriti (mgNO2/L)
<0,05
100
Nitrati (mgNO3/L)
<10
100
<0,25
100
Fosfati-o (mgPO4/L)
100
Tabela 2.1.15.: Kvalitet voda za podsliv rijeke Une za period 2005.-2007. godine
33
Zakonom o vodama je predvieno klasificiranje stanja voda, odnosno klasificiranje stanja vodnih tijela povrinskih i
podzemnih voda, na osnovu jaine promjena uzrokovanih ljudskim aktivnostima. Predvieno je da se stanje vodnog
tijela odreuje sa njegovim ekolokim i hemijskim stanjem, zavisno od toga koje je loije. Referentni uvjeti ekolokog i
hemijskog stanja voda (lan 43 Zakona) se donose od strane Vlade Federacije BiH, to jo nije uraeno. Do donoenja
ovih podzakonskih propisa o klasifikaciji stanja voda, primjenjuju se Odredba o kategorizaciji vodotoka (Sl. list SR BiH
br.42/67) po kojoj su svi vodotoci, podzemne vode, prirodna jezera i obalno more, u granicama Federacije BiH,
podijeljene u 4 kategorije, zavisno od namjene i stepena zagaenja. MDK (maksimalno dozvoljena koncentracija) je
definirana propisanim klasama odreenih dionica povrinskih voda posmatranog podslivnog podruja.

April 2010.
67
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.9: Podsliv rijeke Une sa mjernim profilima
Podsliv Vrbasa:
PODSLIV RIJEKE
VRBAS
MDK

(%)
2005.-2007. god.
BIOLOKI PARAMETRI
1,5-2,5
Indeks saprobnosti
100
Prosjek
14.977
<30
50
pH
6,8-8,5
100
Kiseoniki reim
Rastv.kisik (mgO2/L)
>6
100
90-75
100
BPK-5 (mgO2/L)
<4
100
<12
100
Sadraj nutrijenata
Amonijum jon (mg/L)
<0,25
Nitriti (mgNO2/L)
<0,05
100
Nitrati (mgNO3/L)
<10
100
<0,25
100
Fosfati-o (mgPO4/L)
100
Tabela 2.1.16: Kvalitet voda za podsliv rijeke Vrbas za period 2005.-2007. godine
April 2010.
68
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.10.: Podsliv rijeke Vrbas sa mjernim profilima
Podsliv Bosne:
PODSLIV RIJEKE
BOSNE
MDK

(%)
2005.-2007. god.
BIOLOKI PARAMETRI
1,5-2,5
Indeks saprobnosti
92
Prosjek
448.297
<30
74,07
pH
6,8-8,5
92,59
Kiseoniki reim
Ras.kisik (mgO2/L)
>6
100
90-75
96,30
BPK-5 (mgO2/L)
<4
77,78
<12
96,30
Sadraj nutrijenata
Amonijum jon (mg/L)
<0,25
70,37
Nitriti (mgNO2/L)
<0,05
81,48
Nitrati (mgNO3/L)
<10
100
<0,25
81,48
Fosfati-o (mgPO4/L)
Tabela 2.1.17: Kvalitet voda za podsliv rijeke Bosne za period 2005.-2007. godine
April 2010.
69
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.11.: Podsliv rijeke Bosne sa mjernim profilima
Podsliv Drine:
PODSLIV RIJEKE
DRINE
MDK
Zadovoljava propisanu klasu

(%)
2005.-2007. god.
BIOLOKI PARAMETRI
1,5-2,5
Indeks saprobnosti
100
Prosjek
9.450
<30
100
pH
6,8-8,5
100
Kiseoniki reim
Ras.kisik (mgO2/L)
>6
100
90-75
100
BPK-5 (mgO2/L)
<4
100
<12
100
Sadraj nutrijenata
Amonijum jon (mg/L)
<0,25
100
Nitriti (mgNO2/L)
<0,05
100
Nitrati (mgNO3/L)
<10
100
<0,25
100
Fosfati-o (mgPO4/L)
Tabela 2.1.18: Kvalitet voda za podsliv rijeke Drine za period 2005.-2007. godine
April 2010.
70
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
Slika 2.1.12.: Podsliv rijeke Drine sa mjernim profilima
2.1.5.3.2. Vodno podruje Jadranskog mora

Sliv Neretve:
Ponovnom praenju kvaliteta voda na vodnom podruju Jadranskog mora se pristupilo 2000 godine.
U analize su ukljueni, pored ranijih, i neki novi profili na slivovima rijeka Neretve i Cetine.
Ilustrativni prikaz dobivenih rezultata je dat u narednim tabelama, a na Slici II 1.14. je dat prikaz
sliva rijeke Cetine sa mjernim profilima.

April 2010.
71
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
SLIV RIJEKE
NERETVE
MDK

(%)
2000.-2007. god.
BIOLOKI PARAMETRI
1,5-2,5
Indeks saprobnosti
100
Prosjek
2.290
30
100
pH
6,8-8,5
100
Kiseoniki reim
Ras.kisik (mgO2/L)
>6
<4
100
<12
100
BPK-5 (mgO2/L)
100
90-75
Sadraj nutrijenata
Amonijak (mgNH4/L)
<0,25
Nitriti (mgNO2/L)
<0,05
100
Nitrati (mgNO3/L)
<10
100
<0,25
Fosfati-o (mgPO4/L)
100
Tabela 2.1.19: Kvalitet voda za sliv rijeke Neretve za period 2000.-2007. godine
Slika 2.1.13.: Sliv rijeke Neretve i Trebinjice sa mjernim profilima

April 2010.
72
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
SLIV RIJEKE KRKE I

CETINE
MDK

(%)
2001.-2007.god.
BIOLOKI PARAMETRI
1,5-2,5
Indeks saprobnosti
Prosjek
3.683
<30
100
pH
6,8-8,5
100
Kiseoniki reim
Ras.kisik (mgO2/L)
>6
<4
100
<12
100
BPK-5 (mgO2/L)
100
90-75
Sadraj nutrijenata
Amonijak (mgNH4/L)
<0,25
Nitriti (mgNO2/L)
<0,05
100
Nitrati (mgNO3/L)
<10
100
<0,25
Fosfati-o (mgPO4/L)
66,67
Tabela 2.1.20: Kvalitet voda za sliv rijeka Cetine i Krke za period 2001.-2007. godine
Slika 2.1.14: Sliv rijeka Krke i Cetine sa mjernim profilima

April 2010.
73
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
2.1.5.4.
Poreenje rezultata kvaliteta voda
Znaajno je poreenje rezultata analiza kvaliteta voda iz perioda do 1991. godine sa onim
provedenim nakon 2000. godine. Kasnije analize, iako raene nekontinuirano i odvojeno po vodnim
podrujima, generalno pokazuju odreeno poboljanje kvaliteta povrinskih voda, to je i
razumljivo obzirom na smanjene industrijske aktivnosti. Ovaj zakljuak se posebno odnosi na
podsliv rijeke Bosne gdje su zagaenja uzrokovana industrijskim aktivnostima, pored komunalnih
otpadnih voda gusto naseljenog podruja, u periodu do 1991. godine bila i najizraenija. Na
slijedeem ilustrativnom grafiku daje se usporedni prikaz kvaliteta voda iz navedenih dvaju perioda
po parametrima kiseonikog reima.
12
10
8
6
4
2
0
BPK5 (mg/l) 85-91

BPK5 (mg/l) 005-007
Rastv O2 (mg/l) 85-91
Neretva, Konjic-uzv.
Neretva, itomislii
Drina, Kopai-nizvodno
Sprea, Lukavac-nizv.
Bosna, Maglaj-nizv.
Bosna, Reljevo
Vrbas, Jajce-nizv.
Rastv O2 (mg/l) 005-007
Una, Kralje, Biha-nizv.
Vrijednosti parametara (mg/l)
Poreenja kvaliteta voda za periode: 1985-1991 god i 2000-2005-2007 god - reim

kiseonika
Slika 2.1.15: Poreenje kvaliteta voda reim kiseonika
Rezultati pokazuju promjene na rijeci Bosni (profili Reljevo i Maglaj) i posebno na rijeci Sprei
(profil Lukavac), odnosno pozitivne promjene kvaliteta gledajui po pokazateljima reima
kiseonika: BPK5 i rastvoreni kiseonik. Potrebno je naglasiti da vode rijeke Bosne i Spree, za period
1985.-1991. godine, na profilima Reljevo i Lukavac, uope nisu zadovoljavali propisanu klasu. Kod
ostalih vodotoka, takoer je uoen blagi trend poboljanja kvaliteta po ovim pokazateljima, iako se
moe rei da su vode Une, Drine, Neretve, pa i Vrbasa veim dijelom i u ranijem periodu uglavnom
zadovoljavale propisane klase kvaliteta. Pozitivne promjene su uoljivije ako se posmatraju i
vrijednosti suspendiranih materija u povrinskim vodama, kao jedan od pokazatelja zagaenja
industrijskim otpadnim vodama, to se ilustrativno prikazuje na slijedeem grafiku.

April 2010.
74
bos.

2. STANJE VODA
2.1. POVRINSKE VODE
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Susp.mat. (mg/l) 85-91
Neretva, itomislii
Bosna, Maglaj-nizv.
Bosna, Reljevo
Vrbas, Jajce-nizv.
Susp.mat. (mg/l) 005-007
Vrijednosti parametara (mg/l)
Poreenja kvaliteta voda za periode: 1985-1991 god i 2000-2005-2007

god - suspendovane materije
Slika 2.1.16: Poreenje kvaliteta voda suspendirane materije
Vidljivo je znaajnije poboljanje kvaliteta na profilima rijeke Bosne (Reljevo i Maglaj), te posebno
na rijeci Sprei (Lukavac), kao i na rijeci Vrbas- profil Jajce nizvodno. Po ovom parametru, u
periodu 1985.-1991. godine, vode Vrbasa i Spree na navedenim profilima nisu zadovoljavale
propisanu klasu. I kod ostalih vodotoka je vidljivo poboljanje kvaliteta, iako se mora naglasiti da je
ovaj pokazatelj kvaliteta u vezi i sa prirodnim uvjetima, odnosno za cjelovitiju sliku potreban je
dui period osmatranja.
Poreenja kvaliteta voda po saprobnom indeksu, odnosno biolokim pokazateljima, prikazana su na
slijedeem grafiku.
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Saprobni indeks 85-91
Neretva, itomislii
Bosna, Maglaj-nizv.
Bosna, Reljevo
Vrbas, Jajce-nizv.
Saprobni indeks 005-007
Vrijednosti saprobnog indeksa
Poreenja kvaliteta voda za periode: 1985-1991 god i 2000-2005-2007 god - saprobni

indeks
Slika 2.1.17: Poreenje kvaliteta voda saprobni indeks
Po ovom pokazatelju, indikativno je poboljanje kvaliteta voda rijeka Bosne i Vrbasa, koje su
izloene i najveem teretu zagaenja. Umanjena vrijednosti saprobnog indeksa, odnosno
poboljanje kvaliteta voda, uglavnom su rezultat smanjenog industrijskog zagaenja, budui da
utjecaj komunalnih otpadnih voda nije znaajnije izmijenjen.
April 2010.
75
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE
2.2.
Podzemne vode
2.2.1.
Stepen hidrogeoloke istraenosti
U Bosni i Hercegovini izvedena su slijedea fundamentalna hidrogeoloka istraivanja:
pregledne hidrogeoloke karte, 1 : 200.000;

tampanje hidrogeoloke karte, 1 : 500.000;
izrada bilansa i reima podzemnih voda (pukotinskim, karstno-pukotinskim i intergranularnim
stijenskim masama) u 1984. i 1989. godini;
katastar vodnih objekata, 1:50.000 koji je raen u period 1989.-1990. (podaci su nedostupni);
zapoeta je izrada Osnovne hidrogeoloke karte, 1:100.000 (listovi Sarajevo, Zenica, Bijeljina,
Praa, Metkovi, Mostar).
2.2.2.
Hidrogeoloka rejonizacija
Sintezom ukupnih fiziko-geografskih, geolokih i hidrogeolokih karakteristika, teritorija

Federacije Bosne i Hercegovine moe se podijeliti na tri osnovne hidrogeoloke jedinice ili regiona
i to: panonski, unutranji i krki region. Potrebno je napomenuti da je hidrogeoloka kategorizacija
izvrena prvenstveno na osnovu zastupljenosti akvifera u terenu i prema strukturi i poroznosti
akvifera koji izgrauju teren. Izdvojene su slijedee hidrogeoloke kategorije:
teren sa akviferima intergranularne poroznosti,

teren sa akviferima intergranularne i pukotinske poroznosti,
teren sa akviferima kavernoznopukotinske poroznosti,
teren sa akviferima pukotinske poroznosti,
tereni praktino bez akvifera.
Navedene kategorije sastoje se od hidrogeolokih
jedinica koje su okarakterizirane litolokim sastavom,
geolokom starou ili sastavom kod magmatita,
odnosno genezom za kvartarne tvorevine. U okviru
pojedinih kategorija terena, hidrogeoloke jedinice
(nosioci akvifera) su svrstane u hidrogeoloke grupe
prema vrijednosti koeficijenata transmisibiliteta,
odnosno vodoobilnosti - produktivnosti akvifera.
Tereni sa akviferima intergranularne poroznosti. U
okviru ove kategorije uvrteni su slijedei
hidrogeoloki lanovi: fluvijalni ljunkoviti i
pjeskoviti
sedimenti,
mjestimino
zaglinjeni
pijeskovi, sitnozrni neogeni pijeskovi, deluvijalni i
glaciofluvijalni nanos, ljunkoviti pijeskovi i gline
rijenih i jezerskih terasa, miopliocenski sedimenti sa
estom izmjenom pijeskova i ljunkova sa laporima i
glinama, te mjestimino ugljevitim glinama i ugljem.
Na osnovu osobina akvifera, navedeni hidrogeoloki
lanovi svrstani su u hidrogeoloke grupe, i to:

April 2010.
76
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE
I grupa - visoki koeficijent transmisibiliteta (vei od 10-3 m2/s),visokoobilni akvifer.

II grupa - srednji koeficijent transmisibiliteta ( od 10-3 m2/s), srednje vodoobilni akvifer.
III grupa - nizak koeficijent transmisibiliteta (manji od 10-4 m2/s), akvifer preteno nie
vodoobilnosti.
IV grupa - razliiti koeficijenti transmisibiliteta, akviferi izrazi, razliite vodoobilnosti,
V grupa - razliiti, preteno nizak koeficijent transmisibiliteta, akviferi, razliite vodoobilnosti,
preteno nie.
Iz navedenog proizilazi da su u terenima sjeverne Bosne (podruje Odaka, Oraja i Gradaca) i

Sarajevskog polja formirani najvaniji akviferi unutar aluvijalnih tvorevina. Obzirom na veliku
debljinu ljunkovito-pjeskovitih tvorevina i prostorni poloaj prema rijekama, konstatira se da je
prisustvo akvifera gotovo redovno u neposrednom hidraulikom kontaktu sa veoma obnovljivim
koliinama podzemne vode. Kvalitet vode direktno zavisi od litoloke grae zaleine koja je, za
sada, preteno povoljna za pie. Na ovim terenima, prema osobinama akvifera, zastupljena je prva,
a dijelom i druga hidrogeoloka grupa.
Tereni sa akviferima intergranularne i pukotinske poroznosti predstavljaju terene koje izgrauju
miocenski i oligomiocenski kompleksi u kojima se naizmjenino smjenjuju gline, pijeskovi,
ljunkovi, pjeari, konglomerati, laporci i krenjaci koji grade podinski dio neogenskih
sedimenata. U okviru ove hidrogeoloke grupe ostvareni su preteno diskontinualni akviferi sa
razliitim, uglavnom niskim koeficijentom transmisibiliteta, te su preteno niske vodoobilnosti,
osim dijelova sjeverne Majevice koji su izgraeni od miocenskih krenjaka (primjer izvorite
Domai). Ova kategorija terena predstavlja june dijelove Panonskog bazena na granici sa
unutranjim regionom - sjeverno podruje Majevice i Sarajevsko-zenikog bazena.
Teren sa akviferima kavernoznopukotinske poroznosti. U okviru ove kategorije svrstano je sedam
hidrogeolokih lanova koje obuhvataju prostrane krenjake komplekse karbonatne platforme
Vanjskih Dinarida (najvei dio pripada slivu Jadrana). Zastupljeni su slojeviti i masivni krenjaci,
mjestimino sa dolomitima, laporoviti tankoslojeviti krenjaci, mermeri, krenjaci, dolomiti u
alternaciji, dolomiti, dolomitini krenjaci, krenjaki konglomerati i bree, te neogenski krenjaci
sa manjim pjearskim ulocima. Navedene litofacije-hidrogeoloke jedinice podijeljene su u dvije
grupe. Prvoj grupi pripada samo jedan hidrogeoloki lan koga predstavljaju intenzivno
karstificirani slojeviti i masivni krenjaki kompleksi sa mjestimino uloenim dolomitima, sa
akviferima izrazito velike transmisibilnosti, odnosno sredina visoke vodoobilnosti i uglavnom
velikog prostranstva. Drugoj grupi pripadaju srednje karstificirane karbonatne stijene: krenjaci,
dolomiti, mermeri, krenjaki konglomerati i bree. Obzirom na vodoobilnost, zaostaju od prve
grupe, a pojavljuju se kao stijenske mase relativno manjeg prostranstva. Navedene stijene ove
kategorije izgrauju terene u kojima je evidentan hidrauliki mehanizam uglavnom slobodan, a
prisustvo akvifera ispod lokalne erozione baze mogue je kod svih hidrogeolokih jedinica ove
grupe gdje je dubina karstifikacije sputena ispod iste.
Tereni sa akviferima pukotinske poroznosti. U ovu kategoriju izdvojeni su tereni koje, u
litolokom sastavu, predstavljaju preteno krenjaci, laporoviti krenjaci i pjeari. Podjela na
hidrogeoloke grupe nije vrena jer su zastupljeni akviferi preteno niske transmisibilnosti, veinom
niske produktivnosti i uglavnom malog lokalnog prostranstva. Hidrauliki mehanizam akvifera je
uglavnom slobodan, rjee pod pritiskom.
Tereni preteno bez akvifera. U okviru ove kategorije terena izdvojeno je vie hidrogeolokih
jedinica koje po litolokom sastavu izgrauju svi flini i flioidni kompleksi, vulkanogenosedimentne formacije, crvenica, laporovite gline, pjeskovite i ljunkovite gline, laporci, glinci,
April 2010.
77
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE
laporoviti krenjaci, masivni dolomiti, te magmatske i metamorfne stijene. Potrebno je navesti da

tereni ove kategorije zauzimaju veliko prostranstvo Dinarida i Vardarske zone. I pored
evidentiranih malih, lokalnih akvifera izrazito niske produktivnosti, najvei prostor izgrauju
nepropusne stijenske mase. Meutim, sa hidrogeolokog aspekta mogu imati veliku ulogu kao
nepropusna podina ili bona barijera znaajnih ili vodeih akvifera na teritoriji Federacije BiH.
2.2.3.
Prikaz akumulacija podzemnih voda sa bilansom rezervi
Prikaz akumulacija podzemnih voda, sa bilansom rezervi, uraen je posebno za:
Vodno podruje rijeke Save i

Vodno podruje Jadranskog mora.
Odreeni su poloaji i granice vodnih tijela podzemnih voda, i to za:
akvifere intergranularne poroznosti i

akvifere karstno-pukotinske poroznosti.
2.2.3.1.
Lokacije, granice i karakterizacija tijela podzemnih voda sa bilansom rezervi
Preliminarno odreivanje vodnih tijela podzemnih voda za razliite akvifere izvreno je na osnovu:
geolokih granica vodnih tijela; hidrolokih (hidraulikih) granica vodnih tijela, te ulaznih (za sluaj
poniranja vode) i izlaznih taaka (izvora) koji kontroliraju zonu prihranjivanja.
Metod odreivanja granica se prilagoavao vrsti poroznosti akvifera i za integralnu poroznost su
koriteni, uglavnom, hidrodinamiki modeli i ekspertske procjene na bazi podataka o pojedinanim
crpljenima i granulometriji akvifera, dok su za akvifere karstno-pukotinske poroznosti koritene
hidrogeoloke i geoloke karte i podaci o utvrivanju podzemnih veza (bojenja) ponorskih zona i
krakih vrela i ekspertske procjene. Osnovna klasifikacija tijela podzemnih voda je, zavisno od tipa
akvifera i naina teenja, odnosno njenog pranjenja, definirana kao:
potpuno odvojena (nepovezana) vodna tijela podzemnih voda, kao to je sluaj sa akviferima
integralne poroznosti, koja se, dominantno, prihranjuju iz vodotoka uz koje su nastala,
povezana tijela podzemnih voda kakva su, uglavnom, u akviferima karstno-pukotinske poroznosti
ije je dominantno prihranjivanje oborinskim vodama ili krakim vodotocima kroz pukotinske
zone a pranjenje kroz vie izvora ili izvorskih zona,
vodna tijela subartekog, artekog ili kombiniranog tipa.
Na podruju Federacije Bosne i Hercegovine identifikovana su slijedea velika tijela podzemnih

voda, i to:

April 2010.
78
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE

Akviferi intergranularne poroznosti
R.br Naziv
Povrina (km2)
1 Sarajevsko polje
47,40
R.b
2 Krekanski bazen
62,75
1
3 Spreko polje
74,00
2
4 Graanica-1
4,62
3
5 Lohinja
2,07
4
6 Okanovii-Gradaac
6,77
5
7 Odak
41,52
6
8 Oraje
28,92
7
8
Akviferi karstno-pukotinske poroznosti
R.br. Naziv
Povrina (km2)
9
1 Vranica
134,30
2 Vlai - emernica
460,15
1
3 Igman - Bjelanica
217,59
2
4 Sjeverna Majevica
36,65
3
5 Stupari
92,06
4
6 Graanica (kod ivinica)
24,97
7 Pljeevica
108,22
8 Velika Kladua - Cazin
345,93
1
9 Grme - Srnetica - Vitorog
2.375,30
10 Unac
1.521,35
11 Skolp Graanica
2,48
12 Tahirovii-oralii
8,73
13 Mionica
1,43
14 Milkino Vrelo
2,64
15 Oevja
8,53
16 Izron Suha
11,02
17 Moanica-Crnil
3,75
18 Buci
0,60
19 Tocila
2,63
20 Arapka-Buget
12,72
21 Poarna
3,82
2.2.1. Prikaz tijela podzemnih voda prostora Federacije BiH

Akviferi karstno-pukotinske poroznosti
Sliv rijeke Neretve
Naziv
Povrina (km2)
Tribistovo-Posuje-Grude
259,67
Klobuk-Vitina-Tihaljina
544,97
Mostarsko blato
233,76
Radobolja-Studenci
449,81
Prenj
453,24
Drenica
71,24
vrsnica
251,50
Vele
294,79
Neum
211,54
Sliv rijeke Cetine
Kupres
285,95
Staretina
395,01
Ljubua
643,81
Jugoistono od Bukog blata
205,79
Akviferi intergranularne poroznosti
Sliv rijeke Cetine
Imotsko polje
68,17

April 2010.
79
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE
Na slijedeoj slici se daje ilustrativni prikaz rasprostiranja vodnih tijela podzemnih voda.
Slika 2.2.1: Prikaz vodnih tijela podzemnih voda na podruju Federacije Bosne i Hercegovine: (1. Vodna tijela u
akviferima karstno-pukotinske poroznosti; 2. Vodna tijela u akviferima intergranularne poroznosti)
2.2.4.
Zbirni bilans rezervi podzemnih voda
2.2.4.1.
Intergranularni akviferi
Vodno podruje rijeke Save:
R.br.
1
2
3
Naziv
vodnog tijela
Podsliv Bosne
Podsliv Spree
Nep. sliv Save
Kategorija (m3/s)
A
C1
C2
0,960
0,330
0,148
0,350
-
0,830
0,100
0,079
0,600
0,230
0,070
D1 + D2
Ukupno:
Bilansne
rezerve
m3/s
2,140
0,660
0,227
3,310
Ukupne
rezerve
m3/s
2,740
0,890
0,297
3,927

April 2010.
80
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE

Naziv
vodnog tijela
R.br.
Sliv Neretve
(podruje
Gabele i
Neuma)
2.2.4.2.
Kategorija (m3/s)
A
0,100
C1
C2
0,300
0,150
D1 + D2
0,500
Ukupne
rezerve
m3/s
0,400
1,050
Bilansne
rezerve
m3/s
4,494
6,770
2,438
0,897
14,599
Ukupne
rezerve
m3/s
7,434
13,980
5,238
1,607
28,259
Bilansne
rezerve
m3/s
16,470
Ukupne
rezerve
m3/s
31,480
Karstno-pukotinski akviferi
Vodno podruje rijeke Save:
1
2
3
4
Kategorija (m3/s)
Naziv
vodnog tijela
C1
C2
Podsliv Bosne
Podsliv Une
Podsliv Sane
Podsliv Vrbasa
1,724
0.650
0,140
0,077
1,215
0,980
0,318
0,270
1,555
5,14
1,980
0,550
1,650
4,740
1,250
0,440
R.br.
D1 + D2
1,290
2,470
1,550
0,270
Ukupno:
Bilansne
rezerve
m3/s
Vodno podruje Jadranskog mora:
R.br.
Kategorija (m3/s)
Naziv
vodnog tijela
C1
C2
D1 + D2
Sliv Neretve
1,980
5,42
9,070
8,140
6,870
Sliv Cetine
0,156
0,370
1,775
0,975
1,185
Ukupno:
2,301
4,461
18,771
35,941
Kategorija rezervi podzemnih voda:

Stepen istraenosti i utvrenosti elemenata nalazita:
Potpuno istraeni i utvreni
A
Istraeni i utvreni
B
Djelomino istraeni i utvreni
C1
Orijentaciono istraeni i utvreni
C2
Pretpostavljeni
D1
Procijenjeni
D2
(Prikaz stepena istraenosti i utvrenosti kategorija rezervi podzemnih voda)34
34
Rezerve podzemnih voda kategorija A, B, i C1 pripadaju bilansnim rezervama i utvruju se za odreena nalazita.
Rezerve kategorija C2, D1 i D2 smatraju se kao potencijalne, vanbilansne rezerve i daju se za ire podruje podsliv ili
vodonosnu sredinu.

April 2010.
81
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE
Bilansne rezerve podzemnih voda Federacije BiH (m3/s)
3,31; 9%0,4; 1%
18,771; 51%
14,599; 39%
V.P. rijeke Save-intergr.akv.
V.P. Jadranskog mora_intergr.akv.
V.P. rijeke Save_puk.karstni akv.
V.P. Jadranskog mora_puk.karstni akv.
Slika 2.2.2: Grafika interpretacija zbirnog bilansa podzemnih voda Federacije BiH
2.2.5.
Mineralne, termalne i termomineralne vode
Mineralne, termalne i termomineralne vode Federacije Bosne i Hercegovine, kao obnovljivi resursi,
imaju znaajnu ulogu u privrednom i drutvenom ivotu sa stanovita ekolokog i ekonomski
odrivog istraivanja, koritenja i njihove zatite. Predmetne vode imaju irok dijapazon primjene u
balneologiji, medicini, rekreaciji, sportu, turizmu, flairanju voda, ekstrakciji soli i plinova iz voda,
za vodosnabdijevanje, koritenje toplinske energije voda, upoznavanje geolokih elemenata, unapreivanju balneoloko medicinskih naunih metoda. Uz ovo, u Federaciji BiH postoje tipovi
veoma efektivnih voda, specifinog fiziko-hemizma kakvih nema u irim prostorima Balkana, to,
takoer, opravdava istraivanja.
Ove vode predstavljaju izuzetno prirodno blago, koje se moe koristiti u raznim privrednim
aktivnostima, ali i za izvoz pitkih, mineralnih i ljekovitih voda. BiH daleko zaostaje za drugim
razvijenim zemljama u pogledu polivalentnog istraivanja i koritenja voda, te je evidentna potreba
rada na ovom zadatku sa strunog, naunog i aplikativnog aspekta. ak je i proizvodnja flairanih
mineralnih voda u BiH 10 do 20 puta manja u odnosu na susjedne Hrvatsku i Srbiju, dok je izvoz iz
BiH skoro zanemarljiv.
Kako je koritenje voda usko vezano sa stepenom njihove istraenosti, to se samo poznavajui
kompleksno sve znaajke voda, mogu odrediti optimalni naini zahvatanja, reim koritenja,
pravilnu zatitu i polivalentnu primjenu. Kao obnovljivi alternativni prirodni resursi i supstituenti
klasinih energenata, ove vode imaju irok obim primjene u razliitim granama privrede, od lijeka
do energenta. Postojanje ovih, nedovoljno istraenih ali esto veoma vodoobilnih resursa, zahtijeva
provoenje multidisciplinarnih i faznih istraivanja kako bi se polivalentno i optimalno koristili.
Mineralne, termalne i termomineralne vode Federacije Bosne i Hercegovine postoje na brojnim
nalazitima u vidu prirodnih pojava (izvora) i umjetnih objekata - kopani bunari, buotine i bueni
bunari - na 163 nalazita, od ega su najbrojnije mineralne vode. U Bosni i Hercegovini posljednjih
50-ak godina intenzivirana su polidisciplinarna i fazna istraivanja i zahvatanja na brojnim leitima
April 2010.
82
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE
mineralnih, termalnih i termomineralnih voda, te dobijeni veliki kapaciteti kvalitetnih i efektivnih

voda; utvrene su njihove indikacije i iroki dijapazon primjene.
2.2.5.1.
Osnovni podaci
U Federaciji BiH ima 163 nalazita leita mineralnih, termalnih i termomineralnih voda, od ega
101 mineralnih, 39 termalnih i 23 termomineralnih voda. Najbrojnije su mineralne, zatim termalne i
termomineralne vode. Mineralne vode samo s izvorima su najbrojnije (82), zatim termalne vode
(18), od termomineralnih samo (6), to znai, da su termomineralne vode najistraenije buenjem.
Na 92 leita mineralnih voda s izvorima postoji 130 izvora, na 29 leita termalnih voda postoji 60
izvora, a na 15 leita termomineralnih voda ima 44 izvora. Buenje je provoeno na 56 leita, od
ega na 26 leita na kojima nije bilo izvora. Ukupan broj buotina iznosi 134. Od 101 nalazita
mineralnih voda, bueno je na svega 19, od 39 leita termalnih voda bueno je na 20 leita, a od
23 termomineralnih leita na njih 17 je bueno. Bolje su istraene termomineralne vode manje
temperature od 400C od onih iznad 400C. Vie temperirane vode su istraivane pri naftnim
buenjima prije 25 i vie godina, to je razlog njihove nie istraenosti.
Ukupna izdanost predmetnih ovih voda iznosi 5230 l/s, od ega najveu izdanost imaju mineralne
vode (3780 l/s), (u ovom iznosu samo izvor Klokun uestvuje sa 3600 l/s u minimumu),
termomineralne vode imaju najmanju izdanost - 600 l/s. Izdanosti se odnose na minimalne
eksploatabilne kapacitete leita. Ako se izuzme izvor Klokun, ukupna izdanost mineralnih voda je
najnia, dok je najvea termalnih. Na svim leitima na kojima su provedena pozitivna buenja
dobijene su vee izdanosti na buotinama u odnosu na izvore.
Iz ovog pregleda se moe uoiti nizak stepen istraenosti svih vrsta voda, te zakljuiti da su
termomineralne vode na najviem stepenu istraenosti, dok su mineralne vode najmanje istraene.
Mineralne, termalne i termomineralne vode Federacije Bosne i Hercegovine postoje na brojnim
nalazitima u vidu prirodnih pojava izvora- i umjetnih objekata kopani bunari, buotine i bueni
bunari- kako je navedeno u slijedeoj tabeli i prikazano na slijedeoj slici.
Tip voda
Broj leita s
izvorima (na
kojima nema
buotina)
Broj leita s
izvorima i
buotinama
Ukupan
broj
izvora
Ukupan
broj
buotina
Mineralne
82
10
130
37
Termalne
18
11
60
42
Termomineralne
6
9
44
55
Ukupno
106
30
234
134
Tabela 2.2.6: Osnovni podaci o leitima voda, izvorima i buotinama
Broj leita s
buotinama (na
kojima nema
izvora)
Ukupno
leita
9
9
8
26
101
38
23
162
Ukupna
izdanost
buotina i
izvora,
(l/s)
3780
1450
600
5830

April 2010.
83
bos.

2. STANJE VODA
2.2. PODZEMNE VODE
Slika 2.2.3: Prikaz lokacija nalazita mineralnih, termalnih i termomineralnih voda u Federaciji BiH

April 2010.
84
bos.

3.STANJE U PODRUJU UPRAVLJANJA VODAMA
3.1. PRAVNI OKVIR UPRAVLJANJA VODAMA
3.
Stanje u podruju upravljanja vodama
3.1.
Pravni okvir upravljanja vodama u Bosni i Hercegovini i Federaciji

BiH
3.1.1.
Nadlenosti Bosne i Hercegovine
Dananje stanje vodnog prava Bosne i Hercegovine (BiH) ima izraene specifinosti koje ga
sutinski razlikuju od nacionalnih sistema vodnog prava susjednih zemalja, odnosno zemalja
jugoistone Evrope. Te specifinosti proizilaze, prije svega, iz ustavnog karaktera Bosne i
Hercegovine koju ine entiteti: Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska, te Distrikt
Brko.
Saglasno Ustavu BiH i ustavima Federacije BiH i Republike Srpske, te Arbitranoj odluci o
Distriktu Brko, nadlenosti za upravljanje vodama (tj. za razvoj, zatitu, koritenje, zatitu od
tetnog dejstva) u nadlenosti su entiteta i Distrikta Brko. Analiza ustavno-pravnog okvira BiH
pokazuje da, za razliku od brojnih drugih mirovnih sporazuma, zakljuivanih u razliitim
vremenima, Dejtonosko-pariski mirovni sporazumi ne sadre specifine i jasne odredbe koje bi se
odnosile na nacionalne vodne resurse BiH, odnosno na principe kojima bi konstitutivni elementi
drave BiH, tj. entiteti i Distrikt Brko trebali da se rukovode u upravljanju zajednikim vodnim
resursima (resursima presjeenim entitetskom, odnosno distriktskom graninom linijom). Stoga
organi BiH nemaju nadlenost za ureivanje tih meuentitetskih odnosa. Pored toga, ne postoji
pouzdan institucionalni i procesni sistem unutar koga bi se rjeavali mogui nesporazumi i sporovi
u upravljanju zajednikim vodnim resursima.
Istovremeno, vanjska politika BiH je u nadlenosti institucija BiH. Entiteti imaju pravo da
uspostavljaju specijalne odnose sa susjednim dravama, u skladu sa suverenitetom i teritorijalnim
integritetom BiH, a sa pristankom Parlamentarne skuptine BiH mogu zakljuivati sporazume sa
dravama i meunarodnim organizacijama. Kad je rije o upravljanju vodnim resursima BiH, to
znai da je za zakljuivanje odgovarajuih meunarodnih sporazuma (kako multilateralnih, tako i
bilateralnih) nadlena jedino BiH, ali da su za njihovo izvravanje nadleni entiteti i Distrikt.
Ovakvo ustavno rjeenje omoguilo je da se uspostavi nadlenost Ministarstva vanjske trgovine i
ekonomskih odnosa BiH za obavljanje odreenih poslova i zadataka. Sektor za prirodne resurse,
energetiku i zatitu okoline Ministarstva, u tom smislu je nadlean za obavljanje normativnopravnih, studijsko-analitikih i informaciono-dokumentacionih poslova, koji se, izmeu ostalog,
odnose na:
izradu zakona i podzakonskih akata iz oblasti voda;

izradu strunih analiza, informacija i prijedloga u vezi sa stanjem u oblasti voda;
utvrivanje strategije i razvojne politike u oblasti voda;
predlaganje mjera za poboljanje stanja;
prikupljanje, praenje i analiziranje podataka o vodnim resursima;
praenje i implementiranje meunarodnih i domaih inicijativa, konvencija, projekata i programa
u oblasti voda;
izvjetavanje institucija u zemlji i inostranstvu o stanju u oblasti voda;
saradnju sa slinim institucijama u inostranstvu i zemlji u raznim vidovima, ukoliko je to u
interesu BiH;
saradnju sa relevantnim institucijama na dravnom i entitetskom nivou;

April 2010.
85
bos.

analitiko praenje i izradu strunih analiza, informacija i miljenja;

koordinaciju mjera na planu racionalnog koritenja vodnih resursa, regionalno i globalno;
sve druge aktivnosti u okviru meunarodne i domae saradnje koje se pokau kao neophodne za
adekvatno praenje stanja, provoenje politike i implementiranje potrebnih mjera i projekata u
svrhu odrivog upravljanja vodama.
3.1.2.
Vodno pravo Federacije BiH
3.1.2.1.
Uvodne napomene
Prostor BiH, pa time i Federacije BiH, pripada slivnim podrujima Crnog i Jadranskog mora, u
okviru kojih je ve uspostavljena iroka multilateralna saradnja u upravljanju vodama pripadajuih
drava. U tom smislu, nedvosmisleno je jasna potreba aurnog izvravanja obaveza BiH u skladu
sa, naprimjer, Konvencijom o zatiti i koritenju prekograninih vodotoka i meunarodnih jezera
(Helsinka konvencija), Konvencijom o saradnji na zatiti i odrivom koritenju rijeke Dunav,
Okvirnim sporazumom o slivu rijeke Save i Protokolom o plovidbi uz taj Sporazum. Ti
meunarodni okviri uspostavljeni su sa ciljem da se dostigne odrivo upravljanje vodama,
ukljuujui ouvanje, poboljanje i racionalno koritenje povrinskih i podzemnih voda u slivu
Dunava. Multilateralna saradnja u cilju realizacije ovih zahteva ostvaruje se u okviru Meunarodne
komisije za zatitu rijeke Dunava (ICPDR) sa sjeditem u Beu, odnosno Savske komisije, sa
sjeditem u Zagrebu. Osim ovih meunarodnih sporazuma, postoje i brojni drugi meunarodni
sporazumi iz kojih proizilaze odreene obaveze za BiH, a sa procesom pridruivanja Evropskoj
uniji (EU), sve vie e biti zahtjeva za prilagoavanjem i usklaivanjem domaeg pravnoinstitucionalnog okvira za upravljanje vodama sa zahtjevima EU, ali isto tako i za primjenu u praksi
takvih normativnih opredjeljenja.
Analizom ustavno-pravnog okvira Federacije BiH i kantona mogu se formulirati odreene
specifinosti koje se odnose na mogunost zakonskog ureivanja pitanja upravljanja vodama u
Federaciji BiH i kantonima. Naime, i organi Federacije BiH i organi kantona nadleni su za
ureivanje politike zatite ivotne sredine i koritenje prirodnih bogatstava. I pojam ivotne sredine
i pojam prirodnog bogatstva obuhvataju vode, tako da se iz ovakvog ustavnog opredjeljenja
Federacije BiH, koje je doslijedno podrano odgovarajuim odredbama kantonalnih ustava, moe
nedvosmisleno vidjeti da su Federacija BiH i kantoni zajedniki nadleni za ova pitanja. Ta
zajednika nadlenost moe se ostvarivati zajedniki, odvojeno, ili od strane kantona, ili
koordinirano od federalne vlasti. U vrenju ovih nadlenosti, organi federalne vlasti su Ustavom
obavezani na takvo postupanje da uzimaju u obzir kantonalne nadlenosti, razliite situacije u
razliitim pojedinim kantonima i potrebu za fleksibilnou u provoenju. Federalna vlast je
ovlatena na utvrivanje politike i donoenje zakona u pogledu na nadlenosti koje su zajednike sa
kantonalnim nadlenostima.
Propisi o vodama Federacije BiH donose se i na nivou Federacije BiH, i na nivou kantona, a u
skladu sa tako definiranim ustavnim okvirom.
3.1.2.2.
Propisi o vodama Federacije BiH
Prvi Zakon o vodama Federacije BiH donesen je 1998. godine. Na osnovu njega donijeto je
nekoliko podzakonskih akata kojima je ureen jedan broj pitanja vitalnih za funkcioniranje sistema
upravljanja vodama u Federaciji (naprimjer, zatita izvorita voda namijenjenih za ljudsku
upotrebu, odbrana od poplava, zatita voda itd). Vanost jednog broja ranije donijetih podzakonskih
akata produena je do njihovog ureivanja novim podzakonskim aktima, donijetim na osnovu ovog
April 2010.
86
bos.

Zakona. Zakon o zatiti voda Federacije BiH donesen je 2003. godine. Drugi Zakon o vodama
Federacije BiH35, kojim su derogirani Zakon o vodama iz 1998. i Zakon o zatiti voda iz 2003.,
donijet je 2006. godine. Tim Zakonom predvieno je donoenje velikog broja podzakonskih akata36,
to je u toku.
Ovim Zakonom je odreeno da se pod upravljanjem vodama podrazumijeva zatita voda, koritenje
voda, zatita od tetnog djelovanja voda i ureenje vodotoka i drugih voda. Izmeu ostalog, ureena
su pitanja koja se odnose na vodna dobra, vodne objekte, teritorijalne osnove upravljanja vodama,
institucije za upravljanje vodama, planove upravljanja vodama, ulogu javnosti u upravljanju
vodama, finansiranje sistema upravljanja vodama itd.
Pravne norme kojima se ureuje sistem upravljanja vodama u Federaciji BiH sadrane su, pored
propisa o vodnom pravu, i u drugim propisima kojima se ureuju drugi sektori. Primjera radi, rije
je o propisima o zatiti ivotne sredine, prostornog ureenja, umama, poljoprivrednom zemljitu,
finansijskim propisima itd. Osim toga, kako je ve ukazano, u Federaciji BiH pitanja u vezi sa
vodama ureuju se i propisima kantona, a za uspjeno upravljanje vodama neophodna je naroito
saradnja, u prvom redu sa RS-om, kao drugim entitetom, i sa Distriktom Brko. Saradnja sa
susjednim dravama i irim meunarodnim okruenjem, u skladu sa meunarodnim sporazumima,
postaje sve vie jasno definirani vrsti okvir unutar koga se mora razvijati budui sistem upravljanja
nacionalnim vodama Bosne i Hercegovine, posebno ako se imaju u vidu obaveze koje proizilaze iz
Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju sa EU.37
3.1.2.3.
Neke karakteristike novog pravno-institucionalnog okvira upravljanja vodama u

Federaciji BiH
Donoenjem novog Zakona o vodama Federacije BiH, 2006. godine, de jure je zapoeo proces
strukturne promjene sistema upravljanja vodama Federacije BiH, razvijenog i naslijeenog iz
ranijeg socijalistikog perioda, kad je vodoprivreda bila ureivana propisima koji su se donosili
za cijelu teritoriju SR Bosne i Hercegovine. Pravac u kome se promjene postojeeg sistema odvijaju
jeste razvoj pravnog i institucionalnog okvira upravljanja vodama na principima i u skladu sa
zahtjevima politike i prava Evropske unije. Osnovni instrument koji slui kao generalna paradigma,
u odnosu na koji se domai sistem razvija, jeste Okvirna direktiva o vodama (ODV), uz koju u obzir
treba uzeti i desetine drugih propisa EU. Radi se o procesu koji se mora provoditi postepeno, u
duem vremenskom periodu, paralelno sa promjenama u drugim segmentima drutva, zbog toga to
je rije o izuzeztno sloenom upravljakom sistemu, pri emu su zahtjevane promjene takvog
karaktera da iziskuju visok nivo finansijskog ulaganja koji se ne moe osigurati u kratkom
vremenskom periodu.
Zakonom o vodama su sve povrinske vode razvrstane u vode I kategorije (pri emu je Federacija
BiH vlasnik javnog vodnog dobra ovih voda) i vode II kategorije (gde je vlasnik javnog vodnog
dobra grad ili opina, ako nije drugaije odreeno kantonalnim propisom). Zakonom su ureena
brojna pitanja koja se u BiH tradicionalno ureuju propisima vodnog prava, kao to su sloboda
upotrebe voda, vodne slubenosti, vodni objekti, odreene zabrane i ogranienja itd.
35

V. Tabelu sa LISTOM PODZAKONSKIH AKATA KOJI SE MORAJU DONIJETI PO ZAKONU O
VODAMA FEDERACIJE BiH (Sl. novine Federacije BiH, br. br. 70/06) u Prilogu I.
37
Sporazum je potpisan 16.6.2008.
36

April 2010.
87
bos.

Teritorijalna osnova upravljanja vodama ovim Zakonom je definirana u okviru dvaju vodnih
podruja. Vodno podruje rijeke Save ini dio meunarodnog rijenog bazena rijeke Dunav (koji je
dio meunarodnog podbazena/podsliva Save) na teritoriji BiH, odnosno Federaciji BiH. Vodno
podruje Jadranskog mora obuhvata dijelove meunarodnih rijenih bazena Neretve sa
Trebinjicom, rijeka Cetine i Krke na teritoriji BiH, odnosno Federacije BiH. Zakonom su osnovane
agencije za upravljanje vodama za ova vodna podruja, sa sjeditima u Sarajevu i Mostaru, koje su,
po svojoj pravnoj prirodi ,javne ustanove i djeluju u skladu sa propisima kojima je ureen rad
javnih ustanova. One su pravni sljedbenici ranijih javnih preduzea koja su funkcionirala na vodnim
podrujima. U statusnom smislu, agencije za vode predstavljaju znaajan kvalitativni pomak u
organizaciji sistema upravljanja vodama, jer nisu profitne organizacije. Agencije imaju svoje
podrune urede, a njihovi zadaci su iscrpno regulirani Zakonom, kao organi upravljanja i sva druga
statusna pitanja, s obzirom na injenicu da ovdje Zakon ima svojstvo njihovog osnivakog akta.
Zakonom je ustanovljena obaveza osnivanja Savjetodavnog vijea vodnih podruja, koje ine
predstavnici brojnih interesenata na vodnim podrujima.
Zakonom je propisana obaveza donoenja Strategije upravljanja vodama (Strategija) kojom se, u
najirem smislu definira politika upravljanja vodama Federacije BiH. Strategiju, na prijedlog Vlade,
usvaja Parlament Federacije BiH na period od 12 godina. Strategija upravljanja vodama ini dio
Strategije zatite ivotne sredine. Za provoenje Strategije upravljanja vodama, Zakonom je
propisana obaveza donoenja planova upravljanja vodama za svako od vodnih podruja. Sadraj
ovih planova je definiran u skladu sa odgovarajuim zahtjevima Okvirne direktive o politici voda
EU. Isto se odnosi i na program mjera kojim se utvruju osnovne mjere potrebne za postizanje
ciljeva u vezi sa zatitom voda, ureenjem voda i zatitom od tetnog djelovanja voda i koritenjem
voda. Zakonom su, isto tako, utvreni i ciljevi zatite ivotne sredine ije postizanje mora biti
osigurano provoenjem vodnih planova i programa. Uloga javnosti u procesima planiranja takoer
je definirana Zakonom.
Koritenje voda, zatita voda, ureenje vodotoka i drugih voda i zatita od tetnog djelovanja voda,
kao tradicionalni segmenti aktivnosti upravljanja vodama, ureeni su detaljno u posebnim
poglavljima Zakona, uz nastojanje da se postojei upravljaki resursi ouvaju. U perspektivi,
naroito onaj segment koji se odnosi na zatitu od tetnog dejstva voda, trebalo bi da bude otvoren
za daljnju transformaciju u pravcu transpozicije i primjene Direktive EU o poplavama i razvoja
koncepta upravljanja poplavama, u skladu sa irim razvojnim trendovima na polju zatite od
elementarnih nepogoda (kao to je Hyogo Framework, naprimjer).
Zakonom su, u posebnim poglavljima, ureena pitanja koja se odnose na vodni informacioni sistem,
vodne akte, (prethodnu vodnu saglasnost, vodnu saglasnost i vodnu dozvolu), kojima se ureuju
prava koritenja i obaveze po pitanjima zatite voda.
Finansiranje sistema upravljanja vodama Federacije BiH iscrpno je ureeno Zakonom, pri emu je
od vitalne vanosti injenica da je Zakonom utvren i kriterij za raspodjelu vodnih naknada i
prihoda prikupljenih na osnovu zakupa javnog dobra I kategorije. Od prikupljenih sredstava,
nadlenoj agenciji za vode rasporeuje se 40%, u korist budeta kantona rasporeuje se 45%, a u
korist Fonda za zatitu okolia Federacije BiH rasporeuje se 15%. Prihodi prikupljeni od zakupa
javnog vodnog dobra na povrinskim vodama II kategorije pripadaju budetima kantona.
U periodu od donoenja Zakona, obraunavanje, prikupljanje i kontrola ope i posebnih vodnih
naknada se pokazalo kao praktian problem, jer su ti poslovi, vodnim propisima (tj. podzakonskim
aktom donijetim na osnovu Zakona o vodama) stavljeni u nadlenost Poreske uprave Federacije
BiH. Meutim, po Zakonu o poreskoj upravi Federacije BiH, Poreska uprava nema nadlenost za
April 2010.
88
bos.

ubiranje naknada, ve samo poreza, doprinosa i taksa. Zbog toga, postoje inicijative da se na
potreban nain izvre dopune Zakona o Poreskoj upravi Federacije BiH, jer se samo na taj nain, u
ovom trenutku razvoja, moe osigurati sigurnost finansiranja sistema upravljanja vodama
Federacije BiH, a time kontinuitet i zadovoljavajua dinamika zapoete transformacije sistema i
njegovog pribliavanja eljenom modelu koji e biti u stanju da vodama Federacije BiH upravlja u
skladu sa zahtjevima EU. Pored toga, jasnim ureenjem ovog pitanja i otklanjanjem ove vrste
prepreke za angairanje Poreske uprave na ovom poslovima, znaajno se doprinosi redovnom
funkcioniranju sistema upravljanja vodama i time sigurnosti stanovnitva i materijalnih dobara na
podruju Federacije BiH.
3.1.2.4.
Usklaenost propisa Federacije BiH sa Community Acquisom
Svi navedeni aspekti upravljanja vodama Federacije BiH moraju biti ureeni Zakonom o vodama i
drugim propisima. Zakonom o vodama iz 2006. nainjen je odreen pomak u pravcu nalaenja
novih, modernih upravljakih rjeenja kojima bi novi drutveni zahtjevi (izmeu ostalog i u pogledu
zatite ivotne sredine, integriranog upravljanja vodama, upravljanja vodama u okviru rijenog
sliva, uz uvaavanje ekosistemskog pristupa) bili zadovoljeni u mjeri tranzicionih mogunosti
Federacije BiH. Poetna analiza usklaenosti odredbi ovog Zakona sa zahtjevima etiri direktive
EU, pokazala je da je postignut visok stepen transpozicije zahtjeva nekoliko kljunih direktiva EU u
pravni sistem Federacije BiH. Daljnja transpozicija zahtjeva EU u pogledu upravljanja vodama
uslijedit e sa donoenjem podzakonskih akata. Daljnje analize i procjene dometa novog Zakona i
podzakonskih akata koji se donose u cilju njegovog provoenja, bit e raene usporedo sa razvojem
procesa stabilizacije i pridruivanja EU. U tom smislu, neophodna je fleksibilnost nadlenih organa
i prijemivost za nove prijedloge i mijenjanje usvojenih rjeenja kojima e se, u kontroliranom
vremenskom periodu, sistem upravljanja vodama, u svim svojim (treba rei: vrlo sloenim)
segmentima, u potpunosti prilagoditi zahtjevima Evropske unije.
3.1.3.
Vodno pravo kantona
U periodu vaenja Zakona o vodama Federacije BiH iz 1998. godine, kantoni su donijeli svoje prve
zakone o vodama38 i druge propise o vodama iz svoje nadlenosti.39 U skladu sa Zakonom o
vodama iz 2006. godine, kantoni imaju obavezu da odredbe kantonalnih zakona o vodama usklade
sa odredbama Zakona. Ovim zakonom je utvren i obim ovlatenja kantona za ureivanje tih
pitanja svojim propisima. Naime, zakonima kantona reguliraju se pitanja organizacije i naina
obavljanja poslova koji su Zakonom o vodama Federacije BiH stavljeni u nadlenost kantonima.
Kako nikakav mehanizam koordinacije i, eventualno, verifikacije i informiranja o aktivnostima u
vezi sa ovim zahtjevom za usklaivanje kantonalnih vodnih propisa, nije predvien Zakonom o
vodama Federacije BiH, u narednom periodu bit e neophodno i ovakvu obavezu urediti zakonom
kako bi se osigurali sigurniji i efikasniji osnovi koordinacije u donoenju vodnih propisa i njihovom
izvravanju.
Kad je rije o kantonalnom pravu koji se odnosi na vode, ovdje je neophodno istai strateki znaaj
opredjeljenja da su nadlenosti u pogledu osiguranja vode za stanovnitvo podijeljeni izmeu
Federacije BiH i kantona na takav nain da Federacija BiH donosi propise o kvalitetu vode za
ljudsku upotrebu i propise u vezi sa efluentima, dok je razvoj i pravno ureivanje pitanja u vezi sa
koritenjem i odravanjem infrastrukture za snabdijevanje stanovnitva vodom za pie i za
38
Za vie detalja, v. tabelu u Prilogu I.

Kao to je Zakon o proglaenju akumulacije Modrac izvoritem vode za pie i zatiti akumulacije i sliva (Sl.
novine Tuzlanskog kantona, br. 05/06)
39

April 2010.
89
bos.

eliminaciju otpadnih voda u iskljuivoj nadlenosti kantona. Pitanje javno-privatnog partnerstva u

upravljanju ovim infrastrukturnim objektima, jeste pitanje koje e u narednom periodu dobivati na
znaaju i kojem se mora pokloniti velika panja na nivou Federacije BiH kako bi se ciljevi politike
u ovom pogledu ostvarivali na takav nain da osiguraju jednak poloaj svih graana Federacije
BiH, odnosno, u koordinaciji sa organima Republike Srpske i Distrikta Brko, svih graana BiH.
U ovom kontekstu, pitanje vodnih koncesije je nezaobilazno. Usaglaavanje nadlenosti i propisa
Federacije BiH i kantona koji se odnose na vodne koncesije je neophodno kako bi se izbjeglo
nastajanje negativnih posljedica po vodne resurse i javnu infrastrukturu, koje su u proteklom
periodu uoene, naroito kad je rije o meusektorskim pitanjima, kakvo je recimo pitanje izgradnje
hidroenergetskih objekata. U svakom sluaju, i meusektorsko (meuresorno) usaglaavanje, pored
usaglaavanja navedenih pitanja izmeu Federacije BiH i kantona, potrebno je osigurati, izmeu
ostalog, i kroz dosljednu i pravovremenu primjenu instrumenata upravljanja zatitom ivotne
sredine, kakvi su procjena utjecaja na ivotnu sredinu i strateka procjena utjecaja. I nadleni organi
za zatitu ivotne sredine, pored organa nadlenih za upravljanje vodama, kako na nivou kantona,
tako i na nivou Federacije BiH, u svim postupcima davanja vodnih koncesija moraju imati
mogunost da utjeu na donoenje odluke, odnosno da zatite interes resursa za koje imaju
zakonom utvrene nadlenosti.
3.1.4.
Odnosi izmeu entiteta
Odnosi izmeu entiteta, povodom raznih pitanja u razliitim oblastima ivota, relativno esto su u
proteklom periodu ureivani specifinim pravnim instrumentimamemorandumima o
razumijevanju. Meutim, ta praksa, iako nije u suprotnosti sa ustavnim normama, nije izrazito
slubeno podravana kao nain ureivanja otvorenih meuentitetskih pitanja. Osim toga, ni u mjeri
u kojoj je memorandum o razumijevanju, kao pravni instrument, koriten u praksi izvrne vlasti,
nije doivio razvoj u pravcu potvrivanja od strane parlamentarne vlasti (bilo entitetske, distriktske
ili dravne), ime bi dobio snagu zakona. Sluajevi zakljuivanja memoranduma o razumijevanju
izmeu dravnih organa i organa entiteta i Distrikta, kojima bi bilo ureeno koordiniranje vrenja
odreenih nadlenosti u vezi sa vodama, nisu do sada zabiljeeni.
U sektoru voda, memorandumi o razumijevanju do sada su potpisivani izmeu vlada entiteta,
izmeu entitetskih ministara nadlenih za vode i vlada entiteta i Komisije EU. Namjera je bila da se
ureivanjem pitanja meuentitetske saradnje povodom zajednikih vodnih resursa na ovaj nain
omogui, u postojeim ustavno-pravnim okvirima, upravljanje vodnim resursima Bosne i
Hercegovine na usklaen nain.
Memorandum o razumijevanju izmeu Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske o
vodnim pitanjima potpisale su 1998. godine vlade entiteta, priznajui potrebu uspostavljanja
mehanizama meuentitetske saradnje u oblasti voda i potrebu informiranja institucija Bosne i
Hercegovine o aktivnostima na polju meunarodne saradnje u pogledu prekograninih voda.
Memorandumom je uspostavljena Meuentitetska komisija za koordinaciju, definiran njen
djelokrug, nain i uvjeti rada. Komisija odluuje konsenzusom, a za sluaj nemogunosti donoenja
odluke konsenzusom, predvien je mehanizam rjeavanja sporne situacije. Pitanja koja spadaju u
okvir nadlenosti Komisije obuhvataju: (i) meunarodne ugovore o vodoprivrednoj problematici sa
stanovita zatite ivotne sredine; (ii) meunarodne vodotoke; (iii) meunarodne projekte;
(iv) saradnju sa susjednim dravama; (v) usklaivanje postojeih i buduih propisa o vodama;
(vi) usklaivanje i praenje standarda kvaliteta; (vii) usklaivanje i kontrolu rada laboratorija za
praenje kvaliteta voda i kategorizaciju vodotoka; (viii) izgradnju i rekonstrukciju vodoprivrednih
objekata na meuentitetskoj graninoj liniji i u njenoj blizini; (ix) usklaivanje vodoprivrednih
April 2010.
90
bos.

planskih dokumenata za objekte presjeene meuentitetskom graninom linijom; (x) prikupljanje i

razmjenu podataka; (xi) usklaivanje planova zatite od poplava i za druge vanredne situacije.
Komisija ima obavezu da se stara o tome da interesi oba entiteta budu uzeti u obzir pri planiranju
koritenja voda, a posebno u sluajevima suprotstavljenih interesa. Memorandumom o
razumijevanju, potpisanom krajem 2000. godine izmeu Vlade Federacije Bosne i Hercegovine i
Vlade Republike Srpske s jedne, i Komisije Evropskih zajednica sa druge strane, izraena je
politika volja svih subjekata za kontinuiranu podrku institucionalnim reformama u sektoru voda
BiH, usmjerenim na donoenje zdravih, primjenjivih i transparentnih propisa o upravljanju vodama,
zasnovanih na konceptu vodnog sliva i u skladu sa propisima Evropske unije i meunarodnih
konvencija. Ovaj Memorandum o razumijevanju bio je osnov za osiguravanje meunarodne
donatorske podrke realizaciji projekta institucionalnog jaanja sektora voda u BiH ija realizacija
je na kraju dovela i do donoenja Zakona o vodama Federacije BiH iz 2006. godine.
Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva Federacije BiH i Ministarstvo poljoprivrede,
umarstva i vodoprivrede Republike Srpske potpisali su 2001. godine Memorandum o saradnji
kojim su se uzajamno obavezali na buduu saradnju, izmeu ostalog, i u okviru sektora voda.
Memorandumom je, izmeu ostalog, predvieno da ministarstva pojaaju saradnju sa
Meuentitetskom komisijom za vodoprivredu i da joj prue punu podrku kroz potpunije
provoenje postojeeg memoranduma o saradnji i koordinaciji pitanja iz oblasti vodoprivrede.
Takoer je predvieno da dva ministarstva harmoniziraju propise i usklade organizaciju provoenja
i kontrole zatite voda, posebno odbrane od poplava i incidentnih zagaenja, i da zajedniki
pripreme dokument o postupku izdavanja vodoprivrednih akata (uvjeta, saglasnosti i dozvola) za
objekte na zajednikim vodotocima, odnosno za objekte na podruju izmeu entiteta. Ovim aktom
iskazana je i volja dvaju ministarstava za ostvarenjem pune saradnje na implementiranju
Memoranduma o razumijevanju i implementiranju institucionalnog jaanja sektora voda u BiH i
saradnje po drugim pitanjima iz djelokruga rada ministarstava. Pri tome je predvieno da nadleni
resori naknadno usaglase terminski plan za provoenje obaveza po Memorandumu. (Ovaj plan
nikada nije sainjen).
Reguliranje meuentitetskih odnosa na ovaj nain, pokazalo se u dosadanjoj praksi nedovoljno
djelotvornim, to je zapravo i razumljivo kada se ima u vidu pravna priroda instrumenta
(Memoranduma o razumijevanju) kojim su ti odnosi ureivani. Naime, ovi instrumenti se mogu
prije smatrati instrumentima politike (policy) ili, u najboljem sluaju, instrumentima mekog prava
(soft law), kojima se iskazuje politika volja da se odreena pitanja urede na odreen nain, u
odreenim okvirima. Meutim, tako preuzete obaveze nemaju karakter obaveza preuzetih
ugovorima ili utvrenih zakonom. Zbog toga i nepridravanje ili nepotovanje odredbi
Memoranduma o razumijevanju ne povlai za sobom odgovornost u onom vidu u kojem se
pojavljuje odgovornost za nepotovanje / krenje ugovornih obaveza ili za nepotovanje / krenje
zakona.
U tom svjetlu, treba vidjeti i tumaiti odsustvo efekata oekivanih od potpisivanja meuentitetskih
memoranduma o razumijevanju (na nivou entitetskih vlada i, kasnije, ministara) u vidu postizanja
visokog stepena usklaivanja entitetskih propisa o vodama, ali i injenicu da se, prema
raspoloivim informacijama, Meuentitetska komisija za koordinaciju pitanja iz oblasti voda
godinama ne sastaje i, praktino, ne ispunjava svrhu zbog koje je osnovana, odnosno zbog koje je
Memorandum o razumijevanju izmeu entitetskih vlada zakljuen.
Zakon o vodama Federacije BiH sadri vie odredbi kojima je cilj prevazilaenje problema koji se
javljaju ili se mogu javiti pri upravljanju zajednikim vodnim resursima entiteta i Distrikta. Te
April 2010.
91
bos.

odredbe su zasnovane na opredjeljenju da se, kad su vode u pitanju, svim graanima i privrednim
subjektima Bosne i Hercegovine, kroz propise i njihovo provoenje, mora osigurati jednakost i
pravinost. To podrazumijeva donoenje brojnih propisa (podzakonskih akata) sa slinim,
usaglaenim rjeenjima, koja bi vaila na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine. U tom smislu je u
vie sluajeva, naroito kad je rije o donoenju podzakonskih akata kojima se osigurava
transpozicija propisa EU u pravni sistem BiH, ostavljena mogunost da Vijee ministara BiH
donese odreene podzakonske akte, a Vladi Federacije BiH je utvrena obaveza da ih donese samo
u sluaju da ih Vijee ministara BiH ne donese. U veem broju drugih sluajeva, utvrena je
obaveza Vlade Federacije BiH da odreene podzakonske akte donese uz konsultacije sa Vladom
Republike Srpske. Ova zakonska obaveza Vlade Federacije BiH dopunjena je zakonskom
obavezom agencije za vode da uestvuje u koordinaciji aktivnosti na izradi i provoenju planova
upravljanja vodama sa nadlenim organizacijama iz Republike Srpske na nivou Bosne i
Hercegovine, odnosno sa nadlenim tijelima za podruje meunarodnog podsliva rijeke Save i
meunarodnih rijenih bazena Neretve i Cetine (lan 156. stav 1. pod 13). Zakonskom obavezom
Savjetodavnog vijea vodnog podruja da razmatra i daje miljenje o pitanjima upravljanja
vodama koja su od znaaja za meuentitetsku saradnju, za Bosnu i Hercegovinu u cjelini i
meunarodne obaveze Bosne i Hercegovine (lan 165. stav 1. pod 5), dodatno je utvrena
obaveza Vijea da osigura mogunost prisustva sastancima Vijea predstavnicima agencije za vode
sa istog vodnog podruja Republike Srpske (lan 166. stav 4).
Zakonsko reguliranje ovakvog pristupa u Federaciji BiH osigurano je u saradnji sa organima
Republike Srpske tokom pripreme teksta Nacrta Zakona o vodama iz 2006. godine. Meutim, sa
aljenjem se mora konstatirati da je pri donoenju Zakona o vodama Republike Srpske iz 2006.
godine izostao pristup po kome bi odreeni propisi bili donijeti u Republici Srpskoj samo u sluaju
da ih ne donese Vijee ministara BiH, odnosno da Vlada Republike Srpske ima obavezu
konsultacija sa Vladom Federacije BiH pri donoenju podzakonskih akata. Tim Zakonom je
uvedeno jedno manje obavezujue rjeenje pitanja meuentitetske saradnje, jer je agenciji za vode
stavljena u nadlenost obaveza da uestvuje u saradnji po pitanjima koordinacije izrade razvoja i
provoenja integralnih planova upravljanja vodama, sa odgovarajuim organizacijama iz Federacije
BiH za potrebe Bosne i Hercegovine, odnosno sa nadlenim meunarodnim tijelima za podruja
meunarodnih rijenih slivova (lan 178. stav 1. pod g) i uspostavlja procedure za redovne
konsultacije sa adekvatnom agencijom na teritoriji Republike Srpske i Federacije BiH po pitanju
obavljanja poslova agencije navedenih u tom lanu (lan 178. stav 1. pod h). Pored ovoga, lanom
185. stav 1. pod , utvreno je da Vijee oblasnog rijenog sliva razmatra i daje miljenje o bilo
kojem pitanju iz sektora voda a koje je od znaaja za BiH, meuentitetsku saradnju ili meunarodne
obaveze (lan 185.), te da e Vijee osigurati, po potrebi ... predstavnicima odgovarajue
agencije za vode iz drugog entiteta, mogunost prisustvovanja sastancima(lan 186. stav 4).
Izloeno ukazuje na potrebu trajnog nastojanja da se meuentitetska saradnja unapreuje i podie
na vii nivo. Kako se, pribliavanjem Evropskoj uniji, pred dravu budu postavljali sloeniji
zahtjevi, ova potreba e biti sve uoljivija i za oekivati je da e se u perspektivi pronai
zadovoljavajua rjeenja.

April 2010.
92
bos.
April 2010.
)* +,
stav 1, pod
.(/02*
)*3,..(
)*+,
stav 1, pod
?(/02*
)*3,?.(
)*+,
stav 1, pod
,(/02*
)*3,?.(
)*+,
stav 1, pod
+
)* +,
stav 1, pod
F(/02*
)l. 32.-,$.(
)*+,
stav 1, pod
'(
)*?F
25*+
93
Pravni
osnov
5*82*6#I*8*C6<8*:**/:#*8*8*#8C3
23**63:6#/C83*#ij=**6#*2=73#*
5#72*6#I*8:#7#*3*35#7*
2:25*8*8B8*0*<55=<*
25/:*=:#98*=32=**0=#<5enja voda
*#*35#=*55*57;382=7=*55*0*=*2A=*B8/
25*8*6758*:603;6*
Referentni uvjet0*=*2A=*B8/ =<=725*8*6:/<5

7#*C#ij625:*#*35*#*;382=7=*55*0*
=*2A=*B8/;382=725*8*6758*:#<2=;6*
5678*0*6#9*85:*6;58*:#<2=;
6*=*#*=5#25=*6;58*:#<2=;:603;6*
Naziv
2 godine od dana
stupanja na
2*7/*=*
6*3*)lan
?.@25*.(
2 godine od dana
stupanja na
2*7/*=*
6*3*)lan
?.@25*.(
Rok za
donoenje
6#*325*#25
poljoprivrede, vodoprivrede i
</3*#25*(
6#*325*#25

*6*6e#*B8*:#8676#*;
325*#25*!/0/2=*9*8*//
62/*:5*8*=8*2//*6I25
#86<8*;:#:2*!*6*6#*B8D!
/0=2/5*B82**63:/"=#:2=!
osigurati njihov;*#30#*8 2*67*#*8/D3
:#:23:/"=#:2=)*+,25*,(
*6*6#*B862:#:2:6uvjet3
6*8D325*#*625*=:#:2
)lan +,25*?(
*6*

donoenje

!"# $%&%'(
Prilozi
R.br.
3.1.5.
J

J
,
)
A
,.


bos.
April 2010.
94
)*FF
stav 1
)*
25*+
)*
stav 1
.+
.F
.$
)*FF
stav 1
13
12
11
10
#:2/853*0*2"*9*86:*D*8*:2"6
*=n*6=83265*86A#*8u /85!:#B6/#*!#=
38#/2/C*83*0#<8*"*0**23*88328
0*7*9/8/D;3*5#8*
#:2 7#*C3 #ij6253* 0*7*9/8/D; 3*5#8* /
5:*63 6*3* 6#/73 0*;583* =*6* 8 / :5*8/
2:/<5*8 5:*6; 6* / :#<2= 6 6#=5
2:/<5*85:*6;6*/:6036!
#:2:*23:##5533*5#8*3*
6/=*2:2";6;*=*6*PQ!"#
+$&%$(
=5 #2525#<=* 2*856*78D*
6/=*7#*B*3*#8C;"*0*6;:6#/C8**5#5#8
6e#*B82#B7PQ!"#+.&%$(
=52*8/2*856*78D*
Naziv
FF #:2 25#I83 /853* 6 /85* *6; / :#:23* 0

)**FF25*.
F$ #:2 6#9*8/ :86*C; :#<2=; 6* 68*
:#<2=;6**=83*80*"#*8*:6"*:3*=8*
0*:7=#25*A56#*5
)*?,
25*F
)*.'+
stav 3
)*.'+
25*F
)*.$./
vezi sa
)*3
.$%.(
)*.$,
25*$
Pravni
osnov
R.br.
2 godine
'3j2B6
dana stupanja na
snagu Z*=*
6*3*)lan
219. stav 2,
5*C=*.(
1 godina
Rok za
donoenje
6#*325*#
A6#*325*#0*=<!
uz prethodnu saglasnost
A6#*7325#*A*28*
Na prijedlog federalnog
325#*A6#*7
325#*0*=<
6#*325*#
poljoprivrede, vodoprivrede i
</3*#25*(
Na prijedlog federalnog
325#*

*6*6#*B8
6#*325*#
6#*325*#0*=<
*6*
*6*!*=ijD
325*#*je
685*=*
propis.
6#*325*#0*=<
#86<8*
:#:2*3#* se
osigurati, uz
=2/5*B8/2*
:/"=3
#:2=3!:5:/o
;*#30#*8 sa
67*#*8/D3
:#:23:/"=
#:2=
*6*=*5*&
*6*
*6*

donoenje
J

J
,
)
A
,.


bos.
April 2010.
95
?F
?+
23
22
21
20
19
.O
R.br.
Naziv
Rok za
donoenje
)*'+
25*F/
vezi sa
25*3.(
)*''
25*,/
vezi sa
25*3.(
#:2 /vjet3* =8 3#* 2:/8**ti referentna, odnosno

*<5* *"#*5#8* 0* :#*D8 25*8* 6*! #A=*B8/
#0/5*5* #*6* *<5 *"#*5#8 0* 0#<**8 0*6*5*=* 0
*6I25 6#*7 325*#25*! A6#*7 325*#25*
*6I70*=<!=*5*;325*#25***6I;0*6
=<*7B80*6:6#/C82*6#I*8/*Cu davanja 2 godine
*<tenja za rad laboratorije
#:2*C//5#9*8*/85*0*6#9*80*2*5*#
0*<55 0*<55; 38#* 0* 0#<5* 6 =8* 2 : =C
=*55/3I=#2552=#250*8*62*"68*nje,
=8* 3#*8/ "5 0*<5D* 6 0*7*98* i drugih nepovoljnih
utjeB*8**06#*25/2:#*25606*<250#<5*
'382B
)* .$+ #*= *C/ "#*C/**8*! :25/:=/ #=3* 0*
stav 1.
"#*C/**8 :*D*8 =5#/ 03#ivanja obaveza na
osnovu opD 6 *=*6 :2"; odnih *=*6* P
Q!"#@?&%$(
)*.%
#:2 *C/ /853* 7#*C7 :#** =#<5enja javnog
25*+/
vodnog dobra =8 3I "5 :#635 2*"#*D*8*! * 3I!
vezi sa
:6 6#93 /853*! u 2=*6/ 2* :#:23* 6*3*! "5
25*3,(
:#6357#*C7:#**=#<t8*/A#30*=/:*
)*F%
#:2 2*6#I*8/ *C/ 98* 6B8 625*8*8/ 1 godina
25*?/
pod*5*=* B#:88/ 6! 23 :De upotrebe voda, od strane
vezi sa
:#*;A0C=;B*
25*3.(
)*.%+.
#:2o uspostavljanju /:#*8*8/A#3*B72253*
v6*(
)* .%$ #:2 2*6#I*8/! "=/! /vjet3*! *C/ 06**8*! C/*8*

stav +
6#/73 :5*83* 6 0*C*8* 0* 6 *=5 :#5;6* 6*
2*7*225!6*2*7*225!6*60*(
)* .?% #*=/vjet3*=#5#83*=83#*2punjavati B=8
stav 6
je registrir*0*0#*6/6=/3*5*=82:62/00*;580*
06**867*=5*PQ!"#.$&%O(
Pravni
osnov
6#*325*#/
saradnji sa
A6#*3
325#3*
*6I30*
06#*25=<
6#*325*#
6#*325*#
6#*325*#/
saradnji sa
A6#*3
325#3A*28*

donoenje

J

J
,
)
A
,.


bos.
April 2010.
96
)*$,
)*$+
stav 1.
)*$+.
stav 2.
30
31
32
29
)*F@
25*,/
vezi sa
25*3.(
)*'.
stav 9.
)*@%
25*,/
vezi sa
25*3.(
?$
?O
)*O'
25*+
Pravni
osnov
26
R.br.
1 godina
2 godine
Rok za
donoenje
#:2:#7*<**8/2858;:6#/C8**5#5#86#*B8 1 godina

#:2 :#7*<**8/ 2858; :6#/C8* =8* 2 :#25#/ *
5#5#86#*B8 :/"=#:2=
#:2 /5#9*8/ osjetljivih 3*8 osjetljivih :6#/C8*

38#*0*<55!0*"#*7#*C8*/28583:6#/C8/
#:2:2"3 /vjet3*0*:#068/!#/=*8C/*8
:*2; 3*5#ija i otpada, odbra/ 2C 2#;! 0/05 6
)**F@25*.=8380*"#*8:#065!#/=*5!C/*5
i odlagati opas3*5#85:*6*6*3*636"#/
#:2 :25/:B3* 38#*3* =8 2 :#6/03*8/ / 2/C*8/
*=B65*
#:2#25*3*2*6#I*8/:2";:**0*<556::**
6*! :** 0*<55 6 #08 "/8B* :** 0*<55 6
*#670*7*98*6*
#:2 *C/ 6#9*8* :6#/C8* /7#I7 ::**3*

#083:#<2=;6*#*0#25**8/038<5**=*57#8
/7#I25
Naziv
6e#*325*#
*6I*0*=<
zajedno sa
f6#*3
325#3
6e#*325*#
nadleI*0*=<
uz saglasnost sa
f6#*3
325#3
6e#*325*#
*6I*0*=<
25*#25
*6I0*6
6e#*325*#
*6I*0*=<
*6*
6#*325*#

donoenje
25#6#*B8
:/"=#:2=*6I
0*6=<
*:#8676#*7
325#*
)lanu 220. stav 3.
:7#<86#96*
ovaj propis donosi federalni
325*#(

J

J
,
)
A
,.


bos.
April 2010.
Propis o proglaavanju osjetljivih podruja, koja se prostiru na

teritoriji BiH i susjedne drave
Propis o nainu obaveznog monitoringa voda i aktivnosti u
osjetljivim podrujima
Naziv
1 godina
Rok za
donoenje
Organ BiH odreen
propisom BiH
Federalni ministar
nadlean za okoli,
uz saglasnost sa
federalnim
ministrom
Nadlenost za
donoenje
Predlaga
97
lanovi 35.
i 41.
lan 7.
36
37
Odluka o izmjenama Odluke o utvrivanju podruja rijeke Une

podrujem od znaaja za Federaciju Bosne i Hercegovine (Sl.
novine FBiH, br. 80/07)
[Zakon o prostornom planiranju i koritenju zemljita na nivou
Federacije BiH (Sl. novine FBiH, br. 2/06 i 72/07)]
Odluka o usvajanju Programa utroka sredstava utvrenih
budetom Federacije Bosne i Hercegovine za 2007. godinu sa
kriterijima raspodjele sredstava na poziciji Kapitalni grant za
vodoprivredu
[Zakon o izvravanju budeta Federacije Bosne i Hercegovine za
2007. godinu (Sl. novine FBiH, br. 25/07), u vezi sa lanom
210. stav 2. Zakona o vodama (Sl. novine FBiH, br. 18/98) ]
Pravilnik o izmjenama i dopunama Pravilnika o nainu uplate
javnih prihoda budeta i vanbudetskih fondova na teritoriji
Federacije BiH (Sl. novine FBiH, br. 28/08)
[Zakon o pripadnosti javnih prihoda u Federaciji BiH (Sl. novine
FBiH, br. 22/06]
Vlada Federacije
BiH
Parlament FBiH
Na prijedlog Ministarstva
poljoprivrede, umarstva i
vodoprivrede
Na prijedlog Vlade
Federacije BiH
40
Sasvim je sigurno da se na pojedina pitanja u vezi sa vodama odnose i drugi podzakonski akti donijeti na osnovu brojnih drugih propisa (naprimjer o prostornom
planiranju, zatiti ivotne sredine itd.) ali nema potrebe da se to pitanje tako ekstenzivno predstavlja. U ovoj Strategiji je samo prikazan sistem propisa (primarnih i
sekundarnih) o vodama i primjera radi, kao u ovom sluaju, navodi se nekoliko akata da se vidi nain povezivanja korpusa propisa o vodama sa drugim (horizontalnim
i sektorskim) sistemima i propisima u okviru pravnog sistema Federacije BiH.
lan 17.
stav 1. i
lan 115.
stav 2.
35
LISTA PODZAKONSKIH AKATA KOJIMA SE UREUJU ODREENA PITANJA U VEZI SA VODAMA40

NA OSNOVU ODREDBI DRUGIH ZAKONA
lan 76.
stav 2.
lan 76.
stav 2. (u
vezi sa
stavom 1)
33.
34
Pravni
osnov
R.br.
J

J
,
)
A
,.


bos.
April 2010.
)*,.
stav 6.
)*,@
25*+
)*..$
stav 6.
39
+%
98
)*..$
stav 9., u
vezi sa
)*3F
5*C=*.?
)*.?+
#*= 7#*C3 #86253* :*2; <55; 5*# 0*
stav .5*C=* 5;<=5:*66:#88;72:/<5*8*/2253 javne
1.
=**0*B8, odnosno u 6#/7 :#83= P Q! "#
F%&%$(
++
+F
#*= 0*<553 0*3* 0*<553 38#*3* 0#<5*

P =*DQ0*:2=#"/63J#*6*CB*'??%%$.(
[Osnov je )* +, 25* . #*=* /vjet3* 0* 6#9*8
0* 2*5*# 0*<55 0*<55; 3j#* 0* 0#<5* 6* =8* 2
=#25 :*#*8/ 6* =#25 0* :D P Q! "#
F.&%?(V
[Osnov je )lan 9. stav 1. Od#6" :*3* 6brane od

::** P Q! "# %,&%?(! 685e na osnovu
*=*6*3*0.@@O.V
)*@,
Od#6"*:*3*6"#*6::**PQ!"#
%,&%?(
#*= 33/3/ 2*6#I :Deg *=5* 6#I**8/!
=#<58/ 23*5#*8/ 6:##6; "8=*5* P
Q!"#+@&%.(
[na 6#*7 325*#25*"8*88#*=:6
253*03!*2/25odredbe *=*6*3*0.@@O.,
#*0C5/5=25/!=8osi "#8%F-?F-10-.&%$6*5/3',?%%$.V
#*=2*6#I*8/!"=/!/853* *C/06**8*C/*8*
vodo:##6;*=*5*PQ!"#%,&%?(
#*= /vjet3* 0* 6#9*8 0* 2*5*# 0*<55
0*<55; 3j#* 0* 0#<5* 6* =8* 2 =#25 :*#*8/ 6*
=#250*:DPQ!"#F.&%?(
6/=* J*3 :*/ :#*5; 38#* 6"#* od poplava
0*?%%$76/.??%%$.(
Naziv
+?
+.
)*@,
Pravni
osnov
,O
R.br.
Rok za
donoenje

donoenje

DONIJETIH !!"#

J

J
,
)
A
,.


bos.
April 2010.
99
C=-6"82=
=*5
Kanton Sarajevo
#68"2*2=
=*5
2*2==*5
/0*2==*5
/0*2==*5
3
+
Naziv
Rok za
donoenje

donoenje
P/0*2=7=*5*Q!"#.F&@@
*=6*3*
*=6*3*
*=6*3*
P2*2=7=*5*Q!"#%?&%%
P*#*82=7=*5*Q!"#.'&00
P#68"2*2=7=*5*Q!"#.+&%?
*= :#7*<8/ *=/3/*B8 6#*B 0#<53 P/0*2=7=*5*Q!"#%F&%'

60*:D!0*<55*=/3/*B8 2*W
P*=0*<55*=/3/*B86#*B
*=6*3*
PC=-6"82=7=*5*Q!"#O&%%
*=6*3*
LISTA DONIJETIH KANTONALNIH PROPISA O VODAMA
)*.?+
#*= 7#*C3 #86253* :*2; <55; 5*# 0*
25*.5*C=* 5;<= 5:*6 6 =8 2 *= :#C<D**8* 0 2253a
2.
8* =**0*B8 2:/<5*8/ / :##6 :#83= P e
Q!"#F%&%$(
Pravni
osnov
+'
R.br.

J

J
,
)
A
,.


bos.

3. STANJE U PODRUJU UPRAVLJANJA VODAMA
3.2. INSTITUCIONALNI OKVIR UPRAVLJANJA VODAMA
3.2.
Institucionalni okvir upravljanja vodama u Federaciji BiH

3.2.1.
Uvod
Zakonom o vodama Federaciji BiH41

(lan 21.) se navodi da je upravljanje
vodama u nadlenosti Bosne i
Hercegovine, Federacije, kantona,
grada i opine. Entitetskim Zakonima o
vodama su odreeni institucionalni
okviri upravljanja vodama. Ovi zakoni,
ija je procedura kreiranja i usvajanja
trajala nekoliko godina, uraeni su u
skladu pristupa upravljanju vodnim
resursima u zemljama EU, a u duhu
pribliavanja BiH lanstvu u ovoj
organizaciji. Zakonima o vodama je
utvrena nova struktura za upravljanje
vodama i to tako da je osnovna jedinica
za
upravljanje
Vodno
podruje
(Distrikt).
Za Federaciju BiH to su: vodno podruje rijeke Save i vodno podruje Jadranskog mora.
Organizaciono, radi provoenja zadataka upravljanja vodama, Zakonom o vodama je predvieno
osnivanje agencija za vode: Agencija za vodno podruje rijeke Save (AVP Sava) i Agencija za
vodno podruje Jadranskog mora (AVP Jadransko more), sa sjeditima u Sarajevu i Mostaru.
Pored agencija za vode, Zakonom se predvia osnivanje i podrunih ureda, u cilju efikasnijeg
izvravanja zadataka i promoviranja principa pribliavanja korisnicima voda. Planirano je da se, u
okviru AVP Sava, osnuju podruni uredi za: podsliv rijeke Une u Bihau, podsliv rijeke Vrbas u
Jajcu, podsliv rijeke Bosne u Zenici i podsliv rijeke Drine u Goradu. Podruni uredi u okviru AVP
Jadransko more za: slivove Cetine i Krke u Livnu i podruni ured u Konjicu za gornji tok rijeke
Neretve, sa Rakitnicom i srednji uzjezerni tok rijeke Neretve. U dosadanjem periodu, tokom
procesa institucionalnog organiziranja sektora voda u BiH i Federaciji BiH, osnovani su podruni
uredi u Zenici i Jajcu za vodno podruje rijeke Save i podruni ured za slivove rijeka Cetine i Krke
u Livnu, te za gornji tok rijeke Neretve u Konjicu.
U narednoj shemi je prikazana institucionalno organizaciona shema sektora voda u BiH, sa fokusom
na Federaciju BiH.
41

April 2010.
100
bos.

Vijee ministara BiH
Ministarstvo vanjske trgovine i

ekonomskih odnosa BiH
Vlada Federacije BiH
Ministarstvo komunikacija i
prometa BiH
Federalno ministarstvo poljoprivrede,

vodoprivrede i umarstva
Agencija za vodno podruje rijeke

Save, Sarajevo
Agencija za vodno podruje

Jadranskog mora, Mostar
Podruni ured za podsliv rijeke

Bosne, Zenica
Podruni ured za slivove rijeka Cetine

i Krke, Livno
Podruni ured za podsliv rijeke

Vrbas, Jajce
Podruni ured za gornji tok rijeke

Neretve sa Rakitnicom
Konjic
Podruni ured za podsliv rijeke Une,

Biha
Podruni ured za podsliv rijeke Drine,
Gorade
Slika 3.2.1: Institucionalno-pravni okvir upravljanja vodama u BiH i Federaciji BiH
3.2.2.
Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva (Ministarstvo) je oformljeno na

osnovu Zakona o federalnim ministarstvima42 a lanom 15. ovog Zakona je opisana opa
nadlenost ovog ministarstva: vri upravne, strune i druge poslove utvrene zakonom koji se
odnose na nadlenost Federacije u oblasti poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva. Sjedite
Ministarstva je u Sarajevu a poslovi upravljanja vodama unutar Ministarstva su dodijeljeni Sektoru
vodoprivrede. Aktivnosti Ministarstva se odnose na: vodne resurse, razvojne planove, bilanse
voda, koritenje voda, zatitu voda, zatitu od voda, te druge poslove utvrene Zakonom o
federalnim ministarstvima.
Organizaciono, Ministarstvo je podijeljeno po slijedeim sektorima43: (i) Sektor poljoprivrede,
(ii) Sektor za poljoprivrednu politiku i meunarodnu saradnju, (iii) Sektor prehrambene industrije,
(iv) Sektor vodoprivrede, (v) Sektor veterinarstva i (vi) Sektor umarstva.
Aktivnost Ministarstva i sektora voda u Federaciji BiH, sa definiranjem institucionalne
organiziranosti, je opisana Zakonom o vodama. Osim ovog osnovnog zakonskog dokumenta, oblast
upravljanja vodama se u veoj ili manjoj mjeri odnosi i prema Zakonu o zatiti okolia i Zakonu o
fondu za zatitu okolia44.
42

Shodno Pravilniku o unutranjoj organizaciji Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva BiH
44
43

April 2010.
101
bos.

3.2.3.
Meunarodni okvir upravljanja vodama
Meunarodni okvir upravljanja vodama za Federaciju BiH ine meunarodni ugovori koje je Bosna
i Hercegovina potpisala ili preuzela iz ranijeg perioda, te potpisane konvencije i sporazumi iz ove
oblasti.
Zbog svog poloaja, unutranjeg pravnog ustrojstva i meunarodnog okruenja, Bosna i
Hercegovina i Federacija Bosne i Hercegovine su upuene na meunarodnu saradnju u oblasti
upravljanja vodama, prvenstveno sa susjednim zemljama regiona. Unutranja organizacija zemlje
nalae da se poslovi vanjske politike sektora voda vode preko institucija drave Bosne i
Hercegovine, (Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa), ali je provoenje preuzetih
obaveza na entitetima.
Obzirom na pripadnost prostora Bosne i Hercegovine i Federacije BiH rijenom bazenu rijeke
Dunav i slivu Jadranskog mora, odreeni su i okviri meunarodne saradnje po ovim osnovama
proeti kroz konvencije: Konvencija o saradnji za zatitu i odrivo koritenje rijeke Dunav,
(Konvencija za zatitu rijeke Dunav) i Konvencija o zatiti Sredozemnog mora od zagaenja
(Barselonska konvencija).
Regionalna saradnja zemalja koje gravitiraju rijeci Savi definirana je Okvirnim sporazumom o slivu
rijeke Save,45 kojim je dogovoreno: (i) uspostavljanje meunarodnog reima plovidbe; (ii)
uspostavljanje odrivog upravljanja vodama; (iii) poduzimanje mjera u cilju spreavanja ili
ograniavanja tetnih posljedica od voda i (iv) uspostavljanje mehanizama za kreiranje efikasne
multilateralne saradnje zemalja podsliva rijeke Save.
Bilateralni odnosi sa susjednom Republikom Hrvatskom iz oblasti upravljanja vodama odreeni su
posebnim dokumentom - Ugovor izmeu Vlade Republike Hrvatske i Vlade Bosne i Hercegovine o
ureenju vodoprivrednih odnosa46 o ureenju odnosa u oblasti voda izmeu dviju zemalja od
zajednikog interesa a na osnovu Konvencije o zatiti i upotrebi prekograninih vodotoka i
meunarodnih jezera (Helsinka konvencija).
Procesi pribliavanja nae zemlje evropskim integracijama podrazumijevaju preuzimanje niza
obaveza i pravila rada u oblasti upravljanja vodama. Okvirne direktive o vodama (ODV) (Water
Framework Directive -WFD)47 su svakako osnovni dokument iz ove oblasti.
3.2.4.
Strune institucije na nivou Federacije Bosne i Hercegovine
Shodno Zakonu o vodama, lanom 152. su osnovane agencije za vodna podruja kao strune
institucije radi provoenja zadataka upravljanja vodama, i to: Agencija za vodno podruje rijeke
Save (AVP Sava), sa sjeditem u Sarajevu (www.voda.ba) i Agencija za vodno podruje Jadranskog
mora (AVP Jadransko more), sa sjeditem u Mostaru (www.jadran.ba).48
45
Okvirni sporazum o slivu rijeke Save, Sl. glasnik BiH br.8/2003 Meunarodni ugovori
Sl. list RBiH, posebno izdanje-meunarodni ugovori, br.6, od 25.12.2006. god.
47
Direktiva 2000/60/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 23. oktobra 2000. godine, kojom se uspostavlja okvir
djelovanja zemalja Evropske zajednice u oblasti politike voda. (Water Framework Directive).
48
Nadlenosti i zadaci Agencija za vodna podruja su takoer definirani Zakonom o vodama, lanovima 155. i 156.
46

April 2010.
102
bos.

U okvirima institucija Federacije BiH, pored navedenih agencija, za sektor voda su, po prirodi
aktivnosti i nadlenosti, vezane i slijedee strune institucije:
Federalni hidrometeoroloki zavod Sarajevo (www.fhmzbih.ba);

Federalni zavod za agropedologiju Sarajevo,
Federalni zavod za geologiju Sarajevo (www.fzzg.ba);
Federalna uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove Sarajevo (www.fgu.com.ba);
Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine Sarajevo (www.bhas.ba/new/);
Federalni zavod za statistiku Sarajevo (www.fzs.ba);
Federalna uprava civilne zatite Sarajevo (www.fbihvlada.gov.ba/fucz/).
Naravno, za oblast upravljanja vodama su vezane i brojne, domae ili inostrane, konsultantske firme
koje djeluju na prostoru Federacije BiH.49
3.2.5.
Kantonalna ministarstva nadlena za oblast upravljanja vodama
U Federaciji BiH, pored federalnog, u poslovima upravljanja vodama uestvuju i kantonalna

ministarstva, nadlena za predmetnu oblast:
Unsko-sanski kanton, Kantonalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,

(www.vladausk.ba);
Posavski kanton, Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva, Sektor vodoprivrede
(www.zupanijaposavska.ba);
Tuzlanski kanton, Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva (www.vladatk.kim.ba);
Zeniko-dobojski kanton, Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede, Sektor za
vodoprivredu i umarstvo (www.zdk.ba);
Bosansko-podrinjski kanton, Kantonalno ministarstvo za privredu (www.bpkgo.ba);
Srednjobosanski kanton, Ministarstvo umarstva, vodoprivrede i poljoprivrede, sa Odjelom
vodoprivrede, zaduenim za poslove sektora voda za podruje kantona, (www.sbk-ksb.gov.ba);
Hercegovako-neretvanski kanton, Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede
(www.vlada-hnz-k.ba);
Zapadnohercegovaki kanton, Ministarstvo prostornog ureenja, resursa i zatite okolia,
(www.vladazzh.com);
Kanton Sarajevo, Ministarstvo privrede, Sektor za poljoprivredu, vodoprivredu i umarstvo.
(www.privreda@ks.gov.ba);50
Livanjski kanton, Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva (www.vladahbz.com).
Nadlenosti upravljanja vodama su uglavnom na kantonalnim ministarstvima poljoprivrede,

vodoprivrede i umarstva, slino kao na federalnom nivou, dok su u nekim sluajevima nadlenosti
pri ministarstvima privrede. Ope nadlenosti kantonalnih ministarstava za oblast voda, bilo da
imaju ili nemaju zasebne slube i sektore, su: (i) Zatita voda, zatita od voda i ureenje reima
49
Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva je, po osnovu konkursa, objavilo listu Pravnih lica
kojima su izdata Ovlatenja za sloene vodne objekte ili aktivnosti. Na listi su slijedea pravna lica: Javno preduzee za
vodoprivrednu djelatnost Sprea d.d. Tuzla; Zavod za vodoprivredu d.d. Sarajevo; ES Hydrotechnics d.o.o. Sarajevo;
Privredno drutvo Institut za hidrotehniku GF Sarajevo d.d. Sarajevo; Ipsa institut d.o.o. Sarajevo; Vodovod d.o.o.
Mostar i Energoinvest d.d. Sarajevo. Pored ove, objavljena je i lista Pravnih lica kojima su izdata Ovlatenja za manje
sloene vodne objekte ili aktivnosti: Zavod za vodoprivredu d.o.o. Mostar i Tehnograd Tuzla. (Izvor: web stranica
Ministarstva, juli 2009.)
50
U Kantonu Sarajevo nadleno ministarstvo za sva komunalna preduzea je Ministarstvo prostornog ureenja i zatite
okolia. U budetu ovog Ministarstva se planiraju i sredstva za finansiranja dijela rada komunalnih preduzea.
April 2010.
103
bos.

voda; (ii) Zatita od poplava, erozija i bujica; (iii) Vodosnabdijevanje stanovnitva i koritenje voda
za potrebe privrede; (iv) Odvoenje voda sa poljoprivrednih povrina i (v) Planiranje razvoja
sektora voda.
3.2.6.
Kadrovska struktura ljudski resursi u sektoru voda51
Ljudski resursi, odnosno struni kadar sektora voda Federacije BiH su analizirani po institucijama
federalnog i kantonalnih ministarstava, kao i na nivou strunih institucija. U Ministarstvu
poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH, sektor vodoprivrede52, za rukovodei kadar, od
planiranih 8 pozicija uposleno je 5, dok je od planiranih 5 pozicija strunih saradnika uposleno 3.
Struni kadar po kantonima Federacije BiH, pozicije pomonika kantonalnih ministara i strunih
saradnika nadlenih za upravljanje vodam, ilustrativno su prikazani u slijedeoj tabeli:
Struni kadar u kantonalnim ministarstvima zaduenim za upravljanje vodama
Pomonici ministra i
rukovodei kadar. Struni
saradnici i inspektori
R.
Kanton/Ministarstvo
zadueni za sektor voda
br.
Sadanje
Planirano
stanje
Unsko-sanski kanton (Kanton 1)
1.
2
5
Posavski kanton (Kanton 2)
2.
3
7
Tuzlanski kanton (Kanton 3)
3.
7
8
Zeniko-dobojski kanton (Kanton 4)
4.
4
7
Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede
Bosansko-podrinjski kanton (Kanton 5)
5.
2
3
Srednjobosanski kanton (Kanton 6)
6.
2
5
Ministarstvo umarstva, vodoprivrede i poljoprivrede
Hercegovako-neretvanski kanton (Kanton 7)
7.
4
10
Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede
Zapadnohercegovaki kanton (Kanton 8)
8.
2
4
Kanton Sarajevo (Kanton 9)
9.
4
5
Ministarstvo privrede. Sektor za poljoprivredu,
vodoprivredu i umarstvo
Kanton 10
10.
0
3
UKUPNO:
30
57
Tabela 3.2.1. Struni kadar u kantonalnim ministarstvima zaduenim za upravljanje vodama
51
Podaci datiraju iz VI mjeseca 2008. godine.

Po organizacionoj strukturi sektora vodoprivrede, prema Pravilniku o unutranjoj organizaciji Ministarstva
poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH
52

April 2010.
104
bos.

Stanje kadrovske strukture po strunim institucijama na nivou Federacije BiH je slijedee:

Struni kadar po sistematizaciji
Postojee stanje
Planirano
Agencija za Vodno podruje rijeke Save53
37
58
Agencija za Vodno podruje Jadranskog mora54
20
37
Federalni hidrometeoroloki zavod Sarajevo55
6
11
Federalni zavod za agropedologiju Sarajevo
10
31
Federalni zavod za geologiju Sarajevo
18
29
Ukupno:
91
166
Struna institucija
Tabela 3.2.2. Kadar u strunim institucijama
3.2.6.1.
Analiza stanja
Kao to je naprijed prikazano, ljudski resursi po federalnim i kantonalnim ministarstvima sektora

voda, kao i u okvirima strunih institucija, nedovoljni su za zadovoljenje svih potrebnih zadataka.
Ilustrativan primjer je stepen popunjenosti kantonalnih ministarstava gdje je odnos trenutno
zaposlenih kadrova spram potrebno planiranih - 53%. Ni u razmatranim strunim institucijama taj
odnos nije puno bolji, to ukazuje na sliku nedovoljnosti raspoloivih ljudskih potencijala.
Analiza kadrovske strukture ljudskih resursa, i sadanje a posebno planirane, ukazuje na
neodgovarajuu zastupljenost odreenih potrebnih strunjaka. Ovo se posebno odnosi na
kantonalna ministarstva pred koja e se u buduem vremenu stavljati sve sloeniji zahtjevi. Sudei
po nazivima radnih mjesta, u ovim ministarstvima preovladavaju ininjerska zanimanja. Strunjaci
za vodno pravo se decidno pominju samo u tri kantona, (Tuzlanski, Srednjobosanski i
Hercegovako-neretvanski), s tim da se u posljednja dva planira po jedno radno mjesto za ovu
oblast. Ostali kantoni ove strunjake uope ne planiraju kao neophodan kadar, ukoliko to nije
sadrano u radnim mjestima tipa pomonika ministra za vodoprivredu ili naelnika odjela.
Samo u jednom kantonalnom ministarstvu, (Posavski kanton), planira se operator baze podataka.
Federalno ministarstvo planira jedno radno mjesto pod nazivom struni savjetnik za pravne
poslove i jedno pod nazivom struni saradnik za obradu vodoprivrednog informacionog sistema.
Ovakva struktura kadra ne moe odgovoriti sadanjim zahtjevima koji se stavljaju pred sektor voda
u Federaciji BiH. Treba imati na umu da proces prilagoavanja domaeg zakonodavstva i
institucionalnog ustrojstva organizaciji upravljanja vodama zemalja EU, podrazumijeva drugaije
kadrovske profile nego to je to sada sluaj. Drugim rijeima, evidentan je manjak kvalitetnih
multidisciplinarnih strunih kadrova, a kljuna stvar uspjenog, odrivog upravljanja vodama je
struno i obueno osoblje po svim profesionalnim disciplinama potrebnim u procesima planiranja,
razvoja i upravljanja vodama. Posebno je znaajna nepovoljna prostorna rasporeenost kadrova,
koja se ogleda u navedenoj strukturi i kapacitetima kadrova po kantonalnim ministarstvima. Dobro
je poznato da je razvoj kadrova na lokalnom nivou osnova uspjenog i odrivog upravljanja
vodama.
Organizaciono, postoji vertikalan odnos pronosa nadlenosti sa federalnog ministarstva ka
operativno-strunim institucijama, odnosno agencijama za vodna podruja, i konano ka podrunim
uredima za slivna ili podslivna podruja (tamo gdje su formirana). Drugim rijeima, radi se o
produetku nadlenosti centralnog, federalnog ministarstva. Sa druge strane, kantonalna
53
Po Pravilniku o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta, AVP Sava Sarajevo, maj 2008.
Po pregledu radnih mjesta s rasporedom uposlenika AVP Jadransko more, Mostar, 7.4.2008.
Iz ove institucije se navode pozicije: direktor, te osoblje iz sektora hidrologije i sektora ivotne sredine odjel za
kvalitet voda
54
55

April 2010.
105
bos.

ministarstva imaju lokalnu nadlenost, a rasporedom sredstava iz vodnih naknada i samostalnost u

usmjeravanju sredstava u skladu sa planovima kantona. Direktna organizaciona povezanost kantona
i Federacije BiH je Zakonom o vodama planirana kroz savjetodavna vijea vodnih podruja, gdje su
kantoni zastupljeni u skladu sa povrinom kojom participiraju u odreenom vodnom podruju.
3.2.7.
Inspekcijske slube
Znaajna promjena po pitanju ustrojstva inspekcijskih slubi, koje se po raznim nivoima odnose na
upravljanje vodama, desila se usvajanjem Zakona o inspekcijama u Federaciji Bosne i
Hercegovine56, a ogledala se u tome da je ovim inspekcija postala nezavisno tijelo u odnosu na
oblast koju nadgleda. Zakonom je predvieno da se inspekcijski nadzor obavlja putem federalnih i
kantonalnih inspekcija organiziranih u Federalnoj upravi za inspekcijske poslove i kantonalnim
upravama za inspekcijske poslove. Nadzor nad radom Federalne uprave za inspekcijske poslove
vri Vlada Federacije BiH, dok vlade kantona imaju nadzor nad radom kantonalnih uprava.
Federalna inspekcija vri nadzor nad izvravanjem propisa u okvirima nadlenosti odreenih
federalnim propisima i, analogno, kantonalna inspekcija vri nadzor nad izvravanjem federalnih
propisa u okviru nadlenosti kantona.
Federalna uprava za inspekcijske poslove je formirana 1.1.2007 godine. Organizaciono se ova
uprava sastoji od inspektorata: trine; sanitarne; inspekcije rada; urbanistiko-ekoloke;
saobraajne; poljoprivredne; umarske; veterinarske; tehnike i vodoprivredne inspekcije. Zadaci
vodoprivredne inspekcije su: nadzor nad provoenjem zakona i propisa koji se odnose na: vode,
kvalitet voda i koritenje voda; ureenje vodotoka; eksploataciju mineralnih sirovina iz korita
vodotoka; izgradnju objekata u ili blizini vodotoka; upravljanje vodoprivredom; provoenje
meudravnih i meunarodnih obaveza za vode, te vrenje ovlasti javnih preduzea u primjeni
zakona i propisa.
Formiranje kantonalnih uprava za inspekcijske poslove je u toku, odnosno u toku je kreiranje
zakonskih pretpostavki57. U dosadanjem periodu, takve uprave su oformljene u: (i) Zenici, za
Zeniko-dobojski kanton; (ii) Tuzli, za Tuzlanski kanton; (iii) Goradu, za Bosansko-podrinjski
kanton; (iv) Bihau, za Unsko-sanski kanton, (v) irokom Brijegu, za Zapadnohercegovaki kanton
i (vi) u Sarajevu za istoimeni kanton. U svim ovim kantonalnim upravama postoji vodoprivredna
inspekcija, organizaciono obino u zajednikom inspektoratu sa poljoprivrednom i umarskom. U
toku je formiranje za Posavski kanton.
56
57
Slubene novine Federacije BiH br:69/05

Podatak se odnosi na juli 2008. godine

April 2010.
106
bos.

3.3. EKONOMSKI OKVIR UPRAVLJANJA VODAMA - POKAZATELJI STANJA
3.3.
Ekonomski okvir upravljanja vodama
Ekonomski okvir Strategije upravljanja vodama Federacije BiH, za dio u kojem se opisuje stanje u
ovoj oblasti, podrazumijeva sagledavanje slijedeih komponenti:
Osnovni izvori finansiranja razliitih segmenata upravljanja vodama u svijetu i Federaciji Bosne i
Hercegovine;
Postojea situacija u pogledu izvornih prihoda po osnovu naplate posebnih vodnih naknada,
prvenstveno agencija za vodna podruja;
Postojea situacija u pogledu statusa i naplate ope vodne naknade;
Postojea ekonomska situacija osnovnih segmenata upravljanja vodama: vodosnabdijevanje,
prikupljanje i preiavanje otpadnih voda, zatita voda i zatita od voda;
Postojea situacija u pogledu izdavanja koncesija;
Postojea situacija u pogledu privatizacije vodnih objekata.
3.3.1.
Osnovni izvori finansiranja upravljanja vodama
Vodna infrastruktura, bilo gdje u svijetu, finansira se, u krajnjem sluaju, iz jednog od slijedea tri
izvora: (i) Korisnici voda, kroz direktne izdatke ili raune za vodu, plaene preduzeima za
vodosnabdijevanje; (ii) Fiskalni prihodi - budeti na svim nivoima vlasti (na bazi prikupljenih
lokalnih ili dravnih poreza, te sredstva ostvarena prodajom dravne imovine, dobara i usluga) i (iii)
Nepovratna sredstva i donacije, nevladine organizacije i dobrotvorna drutva.
Sredstva za finansiranje mogu se osigurati i putem kreditnog zaduenja komercijalnog, lokalnog
ili meunarodnog, ukljuivo i meunarodne finansijske institucije ili kroz ulaganje dionikog
kapitala. Ali naravno, krediti se moraju otplatiti a ulagai dionikog kapitala zahtijevat e dividende
i/ili oekivati porast vrijednosti svojih dionica. Ukoliko tri navedena krajnja izvora finansiranja ne
mogu osigurati otplate kredita i razumnu stopu povrata na kapital, investiciona sredstva nee biti
dostupna. Iskustva ukazuju da sredstva za finansiranje infrastrukture i vodnih objekata generalno
dolaze iz slijedeih pojedinanih izvora:
Korisnici voda kao to su domainstva, farmeri i preduzea;

Javna preduzea za vodosnabdijevanje, koja finansiraju tekue odravanje i neke nove investicije
iz prihoda prikupljenih od korisnikih taksi (bruto operativni novani tok) u vidu zajmova i
ponekad javnih supsidija;
Privatne kompanije, lokalne ili inostrane, osiguravaju sredstva iz slinih izvora kao i javna
preduzea, plus dodatna sredstva u vidu dionikog kapitala;
Nevladine organizacije i lokalne zajednice;
Lokalne banke i ostale finansijske institucije, nudei kratkorone ili srednjorone zajmove po
trinim kamatnim stopama;
Meunarodne banke i agencije za finansiranje izvoza;
Meunarodne donacije iz multilateralnih i bilateralnih izvora, raspoloive kao zajmovi po
povoljnim uvjetima ili kao bespovratna sredstva (grantovi);
Multilateralne finansijske institucije;
Okolinski i vodni fondovi;
Dravne centralne i lokalne vlade, osiguravajui supsidije, garancije za kredite i sredstva od
izdavanja obveznica.

April 2010.
107
bos.

Procjena uea pojedinih izvora finansiranja u svim segmentima upravljanja vodama, u svijetu
2003. godini je slijedea: domai javni sektor 69%; inostrana pomo 17%; meunarodni privatni
sektor 9% i domai privatni sektor 5%.58 Jedan oblik finansiranja koji se ne koristi u projektima
koje poduzima javni sektor jeste ekviti ili dioniki kapital privatnih dioniara. Visoki trokovi
dionikog kapitala ine ga neatraktivnim sredstvom za finansiranje projekata u vezi sa vodom59.
U Federaciji BiH je ova oblast ureena zakonom, pa se u Zakonu o vodama Federacije BiH
(ZOV)60 navode slijedei izvori sredstava namijenjeni za obavljanje poslova i zadataka odreenih
tim Zakonom: (i) ope vodne naknade; (ii) posebne vodne naknade; (iii) prihodi po osnovu zakupa
javnog vodnog dobra; (iv) budeti Federacije, budeti kantona, budeti grada i opine; (v) kreditna
sredstva; (vi) sredstava osigurana posebnim zakonom; (vii) donacije i ostala sredstva u skladu sa
zakonom.
3.3.2.
Izvorni prihodi sektora voda
3.3.2.1.
Posebne vodne naknade
Osnovni izvor finansiranja agencija za vodna podruja rijeke Save i sliva Jadranskog mora
(odnosno javnih preduzea za vodna podruja do 1.1. 2008.) su posebne vodne naknade. Posebne
vodne naknade se ubiru na osnovu Zakonu o vodama i podzakonskih akata kojima su ureena
pitanja visine naknada, obaveznici plaanja, nain i rokovi plaanja i dr. Posebne vodne naknade
predstavljaju javne i vlastite prihode agencija vodnih podruja. Na osnovu lana 171. Zakona o
vodama Federacije BiH, na zajedniki prijedlog Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i
umarstva FBiH i Ministarstva okolia i turizma FBiH i uz prethodnu saglasnost Ministarstva
finansija FBiH, Vlada Federacije Bosne i Hercegovine donijela je Odluku o visini posebnih vodnih
naknada. Ovom Odlukom, koja je stupila na snagu 1. 7. 2007. godine (ime je prestala vaiti
Odluka o stopama, odnosno iznosima posebnih vodoprivrednih naknada ("Slubene novine
Federacije BiH", br. 46/98, 25/00, 7/02, 6/03), utvrena je visina posebnih vodnih naknada za: (i)
koritenje povrinskih i podzemnih voda; (ii) koritenje vode za proizvodnju elektrine energije;
(iii) zatitu voda; (iv) vaenje materijala iz vodotoka i (v) zatitu od poplava. Sve navedene naknade
se ubiru u praksi, osim posebne vodne naknade za zatitu od poplava koja jo nije uvedena zbog
toga to nisu osigurani dodatni uvjeti i parametri za njeno plaanje.
Osnov za prikupljanje vodnih naknada sadran je u principima "zagaiva plaa" i "korisnik plaa"
koji podrazumijevaju da zagaiva voda treba da plati trokove preiavanja isputenih zagaenih
voda, odnosno korisnik voda treba da plati rentu za koritenje vode kao opeg dobra. Ovi principi
sadrani su i u Okvirnoj direktivi o vodama EU kojom se ureuje nain upravljanja vodama u
zemljama lanicama Evropske unije. U novi Zakon o vodama ugraena su rjeenja koja su
propisana Okvirnom direktivom o vodama. Provoenje Zakona o vodama Federacije BiH
zahtijeva, pored strunih potencijala, i velika sredstva da bi se postigli eljeni ciljevi o statusu voda
u odreenom vremenskom periodu. Zakon o vodama FBiH je, u osnovi, zadrao postojei sistem
finansiranja sektora voda. Prema procjeni Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva
FBiH, a na osnovu informacija dobivenih na bazi upitnika u vezi sa usklaivanjem zakonodavstva
58
Andrew Taylor, Shareholders could receive Pounds 18bn from utility mutuals Kelda Water Group Sets Financial
Trend, Financial Times, 16 Jun 2000, str. 6., navedeno prema David Hall:Financing water for the world an
alternative to guaranteed profits, March 2003, page 5
59
U Velikoj Britaniji, njihovi vlastiti konsultanti savjetuju privatne vodne kompanije da bi u segmentu koritenja vode,
cijene vode mogle biti nie za 5% ukoliko bi se sektor vodosnabdijevanja finansirao samo na bazi duga, umjesto na bazi
miksa duga i dionikog kapitala koji se koristio od samog poetka nakon provedene privatizacije.
60
April 2010.
108
bos.

BiH sa direktivama EU, prema postojeoj situaciji i tempu kojim se prikupljaju sredstava
namijenjena za finansiranje projekata u sektoru voda, BiH e tek 2030. godine dostii potrebne
standarde u ovoj oblasti.
Obraun i plaanje vodnih naknada u Federaciji BiH regulira Zakon o vodama i Pravilnik o nainu
obraunavanja, postupku i rokovima za obraunavanje i plaanje i kontroli izmirivanja obaveza na
osnovu ope vodne naknade i posebnih vodnih naknada61.
Dio sredstava koji pripada agencijama (40%) treba da se, u skladu sa Zakonom o vodama, koristi
za: (i) poslove i zadatke koje agencije imaju u skladu sa Zakonom o vodama, (ii) odravanje
zatitnih objekata u vlasnitvu Federacije, (iii) druge poslove i aktivnosti koje su ovim Zakonom
povjerene agenciji za vode i (iv) finansiranje rada agencije za vode. Dio ostvarenih prihoda koji
pripada kantonima (45%) koristi se za sufinansiranje izgradnje i odravanja vodnih objekata iz
lana 14. stav 1. Zakona, (osim objekata iz take 3. alineje 2., 4., 5. i 6. tog lana), kao i ostale
aktivnosti u vezi sa poslovima upravljanja vodama (izrada tehnike dokumentacije, podloga za
izdavanje koncesija i dr.). Prihodi Fonda za zatitu okolia Federacije BiH (15%) koriste se
iskljuivo za provoenje zadataka koji su ovim Zakonom dati u nadlenost federalnom ministarstvu
nadlenom za okoli i za sufinansiranje infrastrukture za zatitu voda od znaaja za Federaciju.
U tabeli u nastavku navode se osnovni podaci o finansijskim efektima odluke o posebnim vodnim
naknadama, te predvieni prihodi posebnih vodnih naknada po kantonima, vodnim podrujima i za
Federaciju Bosne i Hercegovine, kao i njihova raspodjela na korisnike sredstava.
Redni
broj
KANTON
BUDET
KANTONA
45%
UKUPAN
IZNOS PVN
AGENCIJA
ZA VODE
40%
Vodno podruje
slivova rijeke Save
1.1.
UNSKO-SANSKI
1.688.094,00
749.642,30
675.237,60
1.2.
POSAVSKI
751.977,05
338.389,67
300.790,82
1.3.
TUZLANSKI
8.094.430,71
3.642.493,82
3.237.772,28
1.4.
ZENIKO-DOBOJSKI
7.606.691,00
3.423.010,95
3.042.676,40
1.5.
BOS.-PODRINJ.
168.280,97
75.726,43
67.312,39
1.6.
SREDNJOBOSANSKI
1.717.933,13
773.069,91
687.173,25
1.7.
SARAJEVSKI
4.792.785,62
2.156.753,53
1.971.114,25
Ukupno 1:
24.820.192,48
11.169.086,61
9.928.076,99
Vodno podruje slivova
2.
Jadranskog mora
2.1.
Z.HERCEGOVAKI
1.031.374,72
464.118,62
412.549,89
2.2.
HERC.-NERETVAN.
5.121.175,47
2.304.528,96
2.048.470,19
2.3.
LIVANJSKI
731.615,47
329.226,96
292.646,19
Ukupno 2:
6.960.567,42
3.132.255,34
2.784.226,97
Federacija BiH (1+2):
31.780.759,90
14.301.341,96
12.712.303,96
Tabela 3.3.1: Predvieni finansijski efekti prikupljenih vodnih naknada u Federaciji BiH
FOND ZA
OKOLI
15%
1.
253.214,10
112.796,56
1.214.164,61
1.141.003,65
25.242,15
257.689,97
718.917,84
3.723.028,87
154.706,21
768.176,32
109.742,32
1.044.085,11
4.767.113,99
Iz prethodne sumarne tabele vidi se da godinji finansijski efekat naplate prema Odluci o visini
posebnih vodnih naknada iznosi 31.780.759,90 KM, naravno pod uvjetom 100% naplate. Meutim,
iz dosadanjih iskustava u naplati posebnih vodnih naknada moe se sa sigurnou tvrditi da e
naplata biti znatno manja od stvarno mogue. Postojea situacija je takva da je stepen naplate
vodnih naknada od komunalnih preduzea koja obavljaju aktivnost vodosnabdijevanja veoma niska.
61
Slubene novine Federacije BiH", broj:92/07

April 2010.
109
bos.

Agencija za vodno podruje Jadranskog mora uspjela je u prethodnom periodu naplatiti samo 17%
potraivanja po osnovu posebnih vodnih naknada od komunalnih preduzea. Situacija je neto bolja
na vodnom podruju rijeke Save gdje je stepen naplativosti posebnih vodnih naknada oko 43%62.
Problem u vezi sa naplatom ovih sredstava lei u injenici da se prilikom usvajanja novog Zakona o
vodama nije vodilo rauna o usaglaenosti njegovih odredbi sa odredbama drugih vaeih zakona u
Federaciji BiH. Konkretno, prema Zakonu o vodama, organi Poreske uprave su eksplicitno
navedeni kao institucija koja ima nadlenost i obavezu da kontrolira prikupljanje sredstava po ovom
osnovu od komunalnih preduzea. Meutim, ta obaveza ne postoji u Zakonu o poreskoj upravi
(kojim se definiraju nadlenosti i nain rada Poreske uprave), tako da su ta dva zakona, pravno
gledajui, u koliziji. Imajui u vidu da same agencije nemaju mogunost da bilo kojim sredstvom
prisile komunalna preduzea da plaaju posebne vodne naknade, njihovo plaanje praktino je u
ovom momentu stvar samo dobre volje komunalnih preduzea. Po osnovu posebnih vodnih naknada
je u 2006. godini u Budet Federacije BiH prikupljeno 2.590.162 KM, dok je za namjene u oblasti
upravljanja vodama istovremeno izdvojeno 1.450.000 KM63.
3.3.2.2.
Opa vodna naknada
Obaveznik obraunavanja i plaanja ope vodne naknade je fiziko i pravno lice registrirano za
obavljanje aktivnosti na osnovu rjeenja izdatog od nadlenog organa. Opu vodnu naknadu
uplauje poslodavac - isplatitelj plae, u iznosu od 0,5% neto plae svih zaposlenika, zajedno sa
isplatom plae zaposlenika. Polazei od injenice da u Federaciji BiH ima negdje oko 300.000
zaposlenih, (pri emu su izuzeti zaposleni u dravnoj upravi koji ne podlijeu obavezi plaanja ope
vodne naknade), i da je prosjena plaa u Federaciji BiH 700 KM, dolazi se do ukupnog oekivanog
iznosa ope vodne naknade u iznosu od 12.600.000 KM za period od godinu dana.
3.3.2.3.
Ostala sredstva
Federalna Vlada usvojila je 8. marta 2006. godine Program javnih investicija za period 2006.-2008.
godine. Vlada Federacije BiH, Ministarstvo finansija FBiH i resorna federalna i kantonalna
ministarstva duna su koristiti Program javnih investicija za period 2006.-2008. godine kao temelj
za mobiliziranje vanjske pomoi (donacija i kredita) u pregovorima sa inostranim kreditorima i
donatorima. Ukupna predviena sredstva u Programu javnih investicija u periodu 2006.-2008.
godine iznose 1.334.700 KM, od ega se na domae izvore odnosi 365,2 M KM (27 %) a na
inostrane izvore 969,5 M KM (73 %). U Programu javnih investicija, sektor voda uestvuje sa 19
%. Najvei dio kandidiranih projekata obuhvaenih u Programu javnih investicija je iz oblasti
vodosnabdijevanja i otpadnih voda (36 %).
62
Prema informacijama iz Agencije za vodno podruje Jadranskog mora, dugovi po osnovu nenaplaenih posebnih
naknada znaajno optereuju poslovanje Agencije i predstavljaju balast u finansijskim izvjetajima koji se iz godine u
godinu prenosi kao nenaplaeno potraivanje. Prema podacima dostavljenim od strane samih obveznika, tj. komunalnih
preduzea, u 2007. godini ukupne neizmirene obaveze iznose preko 500.000 KM. Ukupne neizmirene obaveze
komunalnih preduzea po osnovu PVN-a, u periodu 2003.-2006. iznose oko 3.500.000 KM.
63
Vlada Federacije BiH je u junu 2007. godine donijela odluku o usvajanju Programa utroka sredstava utvrenih
Budetom Federacije Bosne i Hercegovine za 2007. godinu na poziciji "Kapitalni grant za vodoprivredu". Odobrena
sredstva u Budetu Federacije Bosne i Hercegovine za 2007. godinu iz kapitalnog granta za vodoprivredu u iznosu od
2.150.000 KM usmjerena su na razliite projekte u oblasti vodoprivrede, sumarno na slijedei nain: (i) Zatita voda
985.000 KM; (ii) Zatita od tetnog djelovanja voda 405.000 KM i (iii) Sanacija objekata za zatitu od poplava koji su u
vlasnitvu Federacije BiH 760.000 KM.
April 2010.
110
bos.

Prema informacijama iz Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH (Ministarstvo),

za sektor voda je iz Budeta Federacije BiH za 2008. godinu osigurano cca 16,0 M KM, od ega je
12,5 M KM pomo kantonima i opinama za izgradnju i rekonstrukciju objekata vodne
infrastrukture. Sektor okolia i voda uvrten u je prvu (I) kategoriju prioriteta IPA fondova64 za
2008. godinu za BiH, to je jako znaajno u smislu izgleda za dobivanje sredstava neophodnih za
finansiranje projekata iz oblasti voda.
Vlada Federacije BiH je prihvatila kreditno zaduenje od 60 miliona eura po Ugovoru izmeu BiH,
Federacije BiH i Evropske investicione banke (EIB) za finansiranje Projekta vodovod i
kanalizacija u Federaciji BiH.
Prema informaciji iz Ureda Svjetske banke u Zagrebu, Svjetska banka je 30. maja 2008. godine
odobrila dva darovna ugovora Globalnog fonda za okoli u ukupnom iznosu od 8 miliona amerikih
dolara za Projekat upravljanja Neretvom i Trebinjicom, i to za Bosnu i Hercegovinu u iznosu od 6
miliona dolara, te za Hrvatsku u iznosu od 2 miliona dolara.
3.3.3.
Postojea ekonomska situacija osnovnih segmenata vodnog sektora
Zbog izuzetno teke situacije, u smislu nedostajuih sredstava za investiranje u sve segmente
upravljanja vodama, Ministarstvo je u oktobru 2007. godine uputilo dopis, odnosno dokument Vladi
Federacije BiH pod nazivom: Program utroka sredstava ostvarenih po osnovu privatizacije za
finansiranje vodne infrastrukture, u kojem su izneseni konkretni prijedlozi i neophodna sredstava
za finansiranje infrastrukture u oblasti voda.65
Komunalne vodne usluge su u nadlenosti lokalnih vlasti (ili na regionalnom/kantonalnom nivou)
koje imaju obavezu da, nezavisno ili u saradnji sa ostalima, osiguraju djelovanje u svom podruju.
Za izvoenje ovih aktivnosti, lokalne vlasti mogu uspostaviti komunalno preduzee, javnu
instituciju, ili ih mogu povjeriti drugim pravnim ili fizikim licima na osnovu ugovora o koncesiji
ili ugovora o povjeravanju obavljanja aktivnosti vodosnabdijevanja i odvoenja otpadnih voda.
Davatelj usluge je odgovoran za upravljanje i rad vodne infrastrukture. Prihodi od izvrenja
aktivnosti ostvaruju se kroz cijenu usluga koju plaaju korisnici. Komponente koje ine cijenu vode
su: cijena usluge vodosnabdijevanja; cijena usluge odvoenja i preiavanja urbanih otpadnih
voda; naknada za finansiranje i odravanje infrastrukture; naknada za zatitu izvorita; naknada za
zatitu voda; naknada za koritenje voda; PDV na cijenu komunalnih usluga i, ubudue
najvjerovatnije, naknada za koncesiju za zahvatanje vode. Vodovodna preduzea u svom
poslovanju prihode ostvaruju po slijedeim osnovama:
Pruanjem osnovnih usluga vodosnabdijevanja, odvoenja i preiavanja urbanih otpadnih voda;

Pruanjem ostalih usluga u ovoj oblasti (npr. prikupljanje i odvoz otpada);
Subvencijama iz budeta kantona.
Vodovodi su, uglavnom, organizirani kao zasebni opinski, pa su stoga i trokovi odravanja,
odnosno redovnog poslovanja, u velikom broju sluajeva, neracionalni a u pojedinim sluajevima i
nepotrebno visoki. Komunalne organizacije zaduene za vodosnabdijevanje ne mogu u potpunosti
64
Instruments for Pre-Accession Assistance IPA, Instrumenti za pomo u predpristupnoj fazi, uspostavljeni u svrhu
razvoja EU perspektive za zemlje zapadnog Balkana.
65
Za sektor vodosnabdijevanja predvien je iznos od 950 miliona KM za dovoenje sistema vodosnabdijevanja na
predratni nivo. Navedena procjena uraena je odmah nakon rata (1996. godine). Meutim, stav Ministarstva je da je
procjena uinjena 1996. godine aktuelna i danas u istom iznosu.
April 2010.
111
bos.

odgovoriti na postavljene zadatke. Razloga ima vie, a jedan od najvanijih je nizak procenat
naplate isporuenih voda uz jedinine cijene koje ne odgovaraju realnim ekonomskim parametrima.
U postojeoj situaciji, evidentno je da bez trajnih, sigurnih i po obimu dovoljnih sredstava nije
mogue izvriti sve zakonom odreene funkcije proste i proirene reprodukcije. Naroito su
problematina nedostajua sredstva za rekonstrukciju i izgradnju infrastrukturnih objekata koji bi
trebalo da se osiguraju iz izvora pomenutih u Zakonu o vodama, i to:
Budet Federacije i kantona - Kada sredstva osigurana iz izvornih prihoda nisu dovoljna za
finansiranje novih objekata, a to je do sada uvijek bilo pravilo, tada Federacija ili kanton iz
sredstava budeta moraju osigurati sva ili pretean dio sredstava za finansiranje takve investicije.
Sredstva namjenskih kredita - Ova sredstva mogue je ostvariti iz budeta Federacije, odnosno
kantona, ili da Federacija BiH osigura povoljna sredstva banaka.
Sredstva javnih zajmova - Ova sredstva osigurava drava kada je u kratkom vremenu potrebno
osigurati finansiranje konkretne investicije. (U tom smislu, Zakon predvia mogunost da
Federacija raspie zajam za prikupljanje potrebnih sredstava).
Sredstva osigurana po posebnom zakonu - Ako ocijeni za potrebno, Federacija BiH se moe
opredijeliti za donoenje posebnog zakona kojim e se osigurati potrebna sredstva za tano
odreenu investiciju u neki od segmenta djelokruga rada sektora voda.
Sredstva donacija i ostala sredstva - Pod ostalim sredstvima u ovoj kategoriji izvora sredstava,
Zakon, vjerovatno, predvia za sada nedovoljno preciziranu lepezu izvora, kako domaeg, tako i
inostranog porijekla, sa povoljnim uvjetima u pogledu obaveze vraanja u smislu vrlo dugog roka i
vrlo niskih kamata, s obzirom da su uope smjeteni u istu kategoriju kao i donacije. Jasno je da od
donacija nema povoljnijih izvora finansiranja, no postojea situacija ukazuje na injenicu da su
vremena obilnih donacija ve ekonomska prolost za Bosnu i Hercegovinu. Moda bi se u ovoj
kategoriji eventualno mogle nai obveznice kao jedna od osnovnih vrsta dugoronih vrijednosnih
papira (na razvijenim sekundarnim tritima) koji slue za pribavljanje (plasiranje) finansijskih
sredstava na dugi rok.
U postojeoj situaciji u lancu nadlenosti i odgovornosti u oblasti vodosnabdijevanja, uoljivi su
slijedei nivoi: Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH; kantonalne vlade;
opine, koje ovu odgovornost prenose na vodovodna preduzea. Novim Zakonom o vodama,
posebno je naglaena uloga kantona i opina u pogledu komunalne vodne infrastrukture (npr. Zakon
o vodama predvia da prihodi od zakupa javnog vodnog dobra na povrinskim vodama II kategorije
u cijelosti pripadaju budetu kantona). Opine su odgovorne za identificiranje potreba za razvoj
sektora voda na svome podruju, utvrivanje naina kako da se te potrebe zadovolje na najefikasniji
nain, te da konano izdvoje i sredstva potrebna za realiziranje prihvaenih projekata. O svojim
namjerama i odlukama, opine obavjetavaju kantone koji bi trebali da, iz raspoloivih sredstava,
sufinansiraju projekte u segmentu vodosnabdijevanja, zajedno sa budetom Federacije BiH koji bi,
takoer, trebao u okviru raspoloivih sredstava da pomogne u sufinansiranju. Na bazi ovog lanca
odgovornosti, za oblast snabdijevanja vodom, postoje slijedei mogui izvori finansiranja:
Vladini budeti na federalnom, kantonalnom i opinskom nivou;

Prihodi od obavljanja usluga, prikupljeni od strane opinskih komunalnih preduzea, od razliitih
kategorija potroaa;
Specifini porezi, tj. posebna i opa vodna naknada.

April 2010.
112
bos.

U postojeoj situaciji, od preduzea koja se bave vodosnabdijevanjem u Federaciji BiH se oekuje

da zadovolje razliite, nekada meusobno suprodstavljene ciljeve, imajui u vodu specifinost
usluge koju pruaju i znaaj koji voda ima kao oskudno dobro u ekonomskom, ekolokom,
socijalnom i politikom smislu. Od preduzea se oekuju da posluju na tritu i u skladu sa trinim
principima ostvaruju prodaju usluge i svoj ukupni prihod, te da iz njega finansiraju odravanje
postojee infrastrukture, ali i svoj razvoj. Meutim, cijena vode iskoritena je kao instrument
socijalne politike i svjesno se dri na nivou koji je daleko od ekonomske cijene koja bi omoguila
pokrivanje svih ekonomski i tehnoloki opravdanih trokova poslovanja preduzea koja se bave
vodosnabdijevanjem, prikupljanjem, odvoenjem i preiavanjem otpadnih voda.
Sadanji sistem je takav da se primjenjuje sistem zaraunavanja cijena i naplate koji je veoma
jednostavan u operativnom smislu. Postoje samo dvije tarifne grupe potroaa, domainstva i
preduzea, to znai da postoje i razliite cijene za te dvije grupe. Primjenjuje se linearni metod
obrauna cijena, to znai da nema diferenciranja po koliinskim blokovima potronje. Za bilo koju
potroenu koliinu plaa se ista cijena. Postojei cjenovni sistem nije u funkciji podsticanja na
racionalnije koritenje vode, producira jako teku situaciju preduzea i rezultira poslovanjem sa
gubitkom, koji se ve uobiajeno pokriva iz sredstava kantonalnih budeta.66 Nezadovoljavajui
stepen naplate potraivanja za isporuenu vodu predstavlja dodatni problem.67
Prema praksi u zemljama EU, u pogledu formiranja cijena, insistira se utvrivanje ekonomske cijene
vode kako bi se: (i) destimulirala potronja, (ii) omoguilo odranje kvaliteta isporuke vode, te
(iii) osiguralo dovoljno sredstava za razvoj vodovodnih preduzea. Iako u BiH postoje znaajni
problemi u pogledu socijalne situacije veine stanovnitva, formiranje cijena vode ispod prosjenih
ukupnih trokova, ustvari, samo poveava problem normalnog funkcioniranja preduzea koje
upravlja vodom. Meutim, naglaava se da bi komunalna preduzea koja se bave
vodosnabdijevanjem morala prihvatiti injenicu da ekonomska cijena vode podrazumijeva pokrie
ne bilo kakvih nego samo ekonomski, organizaciono i tehnoloki opravdanih trokova poslovanja.
Sigurno je da postoji znaajan neiskoriteni prostor za unapreenje interne ekonomije u smislu
poboljanja efikasnosti poslovanja i, primjerice, efikasnijeg koritenja energije. U tom smislu je
sigurno da vodovodna preduzea nisu u dovoljnoj mjeri motivirana da racionalnije koriste resurs
koji im je povjeren. S tim u vezi se koristi primjer naknade koju su ova preduzea obavezna da
plaaju po osnovu prava koritenja vodnog resursa. Prema ranijem zakonu, preduzea su plaala
vodnu naknadu za koritenje vode u iznosu od 0,05 KM po m3 isporuene vode. Prema novom
Zakonu, ta obaveza je smanjena na 0,01 KM po m3 zahvaene vode.
Ovakvu situaciju bi trebalo promijeniti (odnosno, da se iznos naknade na zahvaenu vodu povea)
jer djeluje nemotivirajue u pogledu racionalnijeg koritenja prirodnih vodnih resursa. Imajui u
vidu znaaj koji ova preduzea imaju, za sada monopolsko pravo da koriste vodni resurs za
namjenu po kojoj su osnovana, kao i koliine vode koje zahvataju, potrebno je ukazati da ovakvo
rjeenje nije u skladu sa osnovnim zahtjevom iznesenim u Zakonu o vodama, u kojem se istie da
upravljanje vodnim resursima mora biti organizirano na principima odrivog i na osnovama
66
U postojeoj situaciji, da ne postoje subvencije od strane vlada kantona, kao i njihov doprinos kroz budetske
transfere, to ini i do 30% prihoda vodovodnih preduzea, ista ne bi bila u stanju pokriti niti svoje osnovne operativne
trokove.
67
JKPK ViK Sarajevo od potroaa potrauje 55 miliona KM, JKP Vodovod Biha od svih potroaa potrauje oko 6
miliona KM, JKP Vodovod i kanalizacija Tuzla oko 24 miliona KM, a u JKP Vodovod Zenica dugovanja za
potroenu vodu iznose oko 2 miliona KM.
April 2010.
113
bos.

ouvanja vodnih resursa.68 U narednoj tabeli date su visine naknada za koritenje voda i u nekim
drugim evropskim zemljama.
Drava
Bugarska
eka
Republika
Naknada za koritenje voda

Ne primjenjuje se
-povrinske vode
-podzemne vode
Iznos naknade
Ne primjenjuje se
-Iznos naknade utvruje kompanija za upravljanje rijenim slivom
-0.05 EUR/m3
-izmeu 0.0019 EUR/m3 i 0.96 EUR/m3 u zavisnosti on naina
Svi izvori
Estonija
koritenja vode
izmeu 0.006 EUR/m3 i 0.04 EUR/m3 u zavisnosti on naina
Svi izvori
Maarska
koritenja vode
-0.003 EUR/m3
-povrinske vode
-0.016 EUR/m3
Latvija
-podzemne vode
Iznos naknade za mineralnu vodu je izmeu 0.08 EUR/m3 i 0.161
EUR/m3
-iznos naknade zavisi od naina koritenja vode
-povrinske vode
-0.009 EUR/m3 (domainstva); 0.02 EUR/m3 (industrija) i 1.22
Litvanija
-podzemne vode
EUR/m3 (mineralna voda)
-povrinske vode
-0.027 EUR/m3
Poljska
-podzemne vode
-0.08 EUR/m3
-povrinske vode
-0.005 EUR/m3 0.0006 EUR/m3
Rumunija
-podzemne vode
-0.006 EUR/m3
-0.5 EUR/m3
-povrinske vode
-0.02 EUR/m3 za javno vodosnabdijevanje i 0.5 EUR/m3 za ostale
Slovaka
-podzemne vode
namjene
Ne primjenjuje se
Ne primjenjuje se
Slovenija
Tabela 3.3.2.: Naknade za koritenje voda u nekim evropskim zemljama
(Izvor: REC 2000., Navedeno prema Agnieszka Laskowska and Frank Scrimgeour:Environmental Taxation: The
European Experience, http://wms-soros.mngt.waikato.ac.nz/ )
U oblasti zatite od tetnog djelovanja voda, procijenjena postojea vrijednost osnovnih objekata
vezanih za zatitu od voda u Federaciji BiH na vodotocima prvog reda u 2008. godini iznosi ukupno
148.900.936 KM, od ega na vodnom podruju rijeke Save 99.515.970 KM ili 66,83%, a na
vodnom podruju Jadranskog mora 49.384.966 KM ili 33,17 %. Sadanji prihodi agencija za vode
ne osiguravaju ni priblian iznos potreban za pokrivanje trokova tekueg i investicionog
odravanja postojeih objekata. U tom smislu, moe se kao ilustracija navesti podatak da je J.P. za
Vodno podruje slivova rijeke Save, zajedno sa ostalim participantima u periodu 1997.-2007.
godine uloilo (uglavnom u objekte uz rijeku Savu) tek oko 17 miliona KM, ili u prosjeku 1,7
milion KM godinje.69
3.3.4.
Postojea situacija u pogledu koncesija u vodnom sektoru
Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva (Ministarstvo) je na osnovu ranijeg

Zakona o vodama iz 1998. godine i na bazi ranije Odredbe o dodjeli koncesija iz 2000. godine,
kojim se propisuje metodologija dodjele koncesija, kao i na bazi Pravilnika o utvrivanju
koncesionih naknada za sve vrste koncesionih ugovora, odobrilo ukupno 10 koncesija, i to: 4
koncesije za flairanje voda, 3 koncesije javnim komunalnim preduzeima za vodosnabdijevanje,
(Zenica, Tuzla i Travnik) i 3 koncesije za koritenje ljekovitih banja (Sanski Most, Ilida i Olovo).
68
Poreenja radi, naknada za koritenje voda obraunata na isporuenu i naplaenu koliinu vode u Hrvatskoj iznosi
0,80 kuna/m3, to iznosi 0,20 KM (prema srednjem kursu od 4,1 kune za 1 KM, na dan 6.6.2008. godine). Naknada za
zatitu voda iznosi 0,90 kuna /m3, to iznosi 0,22 KM. (Izvor: http://www.voda.hr/Default.aspx?sec=182).
69
U momentu pisanja izvjetaja (15. maj 2008.) Vlada Federacije BiH jo uvijek nije donijela odluku kojom bi se dio
sredstava prikupljenih po osnovu privatizacije upotrijebio za finansiranje vodne infrastrukture u sva tri navedena
segmenta.

April 2010.
114
bos.

Vlada Federacije BiH razmatrala je i injenicu da se trenutno tri komunalna preduzea za

vodosnabdijevanje, kojima je odobrena koncesija na izvorita i koja po tom osnovu moraju da
plaaju utvreni iznos koncesione naknade, praktino nalaze u nepovoljnijem ekonomskom
poloaju u odnosu na ostala komunalna preduzea koja nemaju potpisan koncesioni ugovor i koja
ne plaaju dodatnu koncesionu naknadu. U postojeem Zakonskom okviru, kantoni imaju
nadlenost da izdaju koncesije na vode i dodijeljuju koncesije za izgradnju malih hidroelektrana i
flairanje vode. Problem je to o tim aktivnostima ne dostavljaju nikakve informacije Ministarstvu
poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH (Ministarstvo), jer je zakonska regulativa
protumaena tako da Ministarstvo ima samo savjetodavnu ulogu i pored injenice da kantonalni
zakoni moraju biti usaglaeni za federalnim propisima u ovoj oblasti. Komisija za koncesije na
nivou drave bi trebala otkloniti ovaj nedostatak i raspolagati sa svim informacijama o dodijeljenim
koncesijama. Naime, od 2002. godine, kada je donesen federalni Zakon o koncesijama,70
Ministarstvo nije vie nadleno za dodjelu koncesija. Stav je Ministarstva, iznesenog u Zakljuku o
usaglaavanju koncesionih naknada dostavljenog Vladi, da bi koncesije za koritenje izvorita
trebalo da se dodijeljuju opinama a ne komunalnim preduzeima. Naime, revizija izvrena tokom
2007. godine utvrdila je odstupanja u smislu obraunatih koncesionih naknada jer su na 10
dodijeljenih koncesija naknade obraunavane prema starom Pravilniku o koncesionim naknadama.
Usklaivanje visine koncesionih naknada sa vaeim odredbama je u toku.
3.3.5.
Postojea situacija u pogledu privatizacije u vodnom sektoru
Privatizacija u oblasti upravljanja vodama jo nije pokrenuta, osim sa pojedinanim izuzecima u

nekim kantonima. Npr. u Tuzlanskom kantonu je izvrena privatizacija objekata vodosnabdijevanja,
i to uz podrku USAID-a (Amerike agencije za meunarodni razvoj). U toku je proces
preispitivanja takve odluke ali se pojavio problem to je privatizacija izvrena koritenjem
certifikata, a sada bi, u sluaju ponitenja odluke, trebalo vratiti gotov novac (ke) investicionim
fondovima koji su uestvovali u procesu privatizacije. U postojeoj situaciji, izraen je i problem
odsustva ili jako smanjenog investiranja javnih sredstava u infrastrukturu koja je privatna. Stav je
Ministarstva da ne bi trebalo, ni u kom sluaju, privatizirati vodnu infrastrukturu i objekte nego
samo komunalno preduzee (Titular vlasnitva bi onda odreivao onog ko bi objekte praktino
koristio u poslovnoj aktivnosti na najefikasniji nain).71Svjetska banka procjenjuje da privatni
sektor snabdijeva oko 5% onih koji su trenutno prikljueni na vodovodnu mreu finansijski
analitiari procjenjuju da je 7% - ostalih 95% ili 93% opsluuje javni sektor.72 Stoga se iznosi
interesantan zakljuak da se ne moe oekivati da privatni sektor bude glavni pokreta razvoja u
oblasti upravljanja vodama.
70
Sl. novine Federacije BiH br. 40/02

Neke drave su dozvolile privatizaciju vodovoda kako bi poboljale usluge i kvalitet isporuene vode. Meutim, ono
to se javilo kao rezultat je uglavnom bilo poveanje cijena vode, uz malo ili nikakvo unapreenje u kvalitetu usluge.
Tako je u Bukuretu, Sofiji i Budimpeti, gdje je izvrena privatizacija sistema vodosnabdijevanja, cijena vode oko 3
eura/m3.
72
Andrew Taylor, Shareholders could receive Pounds 18bn from utility mutuals Kelda Water Group Sets Financial
Trend, Financial Times, 16. Jun 2000., p. 6., navedeno prema David Hall:Financing water for the world an
alternative to guaranteed profits, March 2003, str. 5
71

April 2010.
115
bos.

3.4. KORITENJE VODA - POKAZATELJI STANJA
3.4.
Koritenje voda pokazatelji stanja
3.4.1.
Uvod
Koritenje voda, prema ZOV-u Federacije BiH, obuhvata oblasti:
zahvatanje, crpljenje i upotrebu povrinskih i podzemnih voda za razliite namjene

(snabdijevanje vodom za pie, sanitarne i tehnoloke potrebe, navodnjavanje i dr.);
koritenje vodnih snaga za proizvodnju elektrine energije i druge pogonske namjene;
koritenje voda za uzgoj ribe;
koritenje voda za plovidbu;
koritenje voda za sport, kupanje, rekreaciju i druge sline namjene.

Koritenje vode za snabdijevanje stanovnitva vodom za pie, sanitarne potrebe i potrebe
protivpoarne zatite ima prednost u odnosu na ostale namjene.73
3.4.2.
Snabdijevanje vodom stanovnitva
Najvaniji zadatak u oblasti koritenja voda jeste osiguravanje vode za pie u svrhu pokrivanja
potreba za vodom stanovnitva i privrede koja ima zahtjeve za koritenjem voda najvieg kvaliteta.
Na prostorima BiH, vodosnabdijevanje stanovnitva putem javnih vodovoda datira jo iz perioda
Rimskog carstva. U znaajnijem obimu, vodovodi datiraju iz tursko-osmanskog perioda, kada je
polovinom XV stoljea u Sarajevu izgraen prvi javni vodovod, mnogo prije nego u drugim
evropskim gradovima. Za vrijeme Austro-Ugarske monarhije, izgraeno je, za ono vrijeme, niz
modernih vodovoda sa objektima za preiavanje, od kojih su neki i danas u funkciji.
Opepoznat problem pri analizi postojeeg stanja bilo koje oblasti je nain i mogunosti
prikupljanja podataka, a zatim provjera i ocjena njihove validnosti. Na ovaj problem se godinama
ukazuje pa su, u tom smislu, ostvareni i neki pomaci: edukacije uposlenih u komunalnim
organizacijama i opinama, formiranje baza podataka, izrada studija, formiranje informaciononih
sistema koje vode agencije za vodna podruja rijeke Save i Jadranskog mora. Kod obrade sadanjeg
stanja vodosnabdijevanja, pristup je bio slijedei: analiza obuhvata javnim sistemima
vodosnabdijevanja, izvori vodosnabdijevanja, ukupno zahvaene i isporuene koliine vode,
kvalitet vode, specifine potronje, stanje i kvalitet vodovodnih sistema, itd.
Polazna osnova za analizu stanja vodosnabdijevanja je, naravno, broj stanovnika po vodnim
podrujima. Koriten izvjetaj Federalnog zavoda za statistiku Procjena broja stanovnika po
kantonima i opinama iz 2007.g., dok je broj stanovnika po pojedinim vodnim podrujima i za
nivo sliva i podsliva procijenjen uz pomo obrade podataka u GIS softwareu.
3.4.2.1.
Obuhvat stanovnitva vodovodnim sistemima
Prema uraenim obradama raspoloivih podataka, oko 60% stanovnitva Federaciji BiH je
obuhvaeno javnim vodovodima (u gradskim podrujima je pokrivenost 94% od ukupnog broja
stanovnika, dok je u seoskim podrujima pokrivenost znatno manja i kree se oko 20%). U narednoj
tabeli je prikazan broj stanovnika obuhvaenih javnim vodovodnim sistemima po pojedinim
vodnim podrujima.
73
Po lanu 44. ZOV-a Federacije BiH

April 2010.
116
bos.

R.br.
1
2
Vodna podruja
Vodno podruje
rijeke Save
Vodno podruje
rijeke Jadranskog
mora
Ukupno:
Broj stanovnika
prikljuenih na javne
vodovodne sisteme
(st.)
Ukupan broj
stanovnika
(st.)
Procenat prikljuenosti
stanovnitva na javnim
vodovodima
(%)
1.179.900
1.958.166
60
214.666
369.346
58
1.394.566
2.327.512
60
Tabela 3.4.1: Prikaz obuhvata stanovnitva javnim vodosnabdijevanjem
Ostalo stanovnitvo svoje potrebe za vodom zadovoljava putem individualnih, grupnih ili lokalnih
vodovoda za iju nadlenost i upravljanje nisu zaduena javna komunalna preduzea.
3.4.2.2.
Zahvaene i isporuene koliine voda
Ukupno zahvaene koliine voda, za potrebe vodosnabdijevanja u Federaciji BiH, kreu se oko
261.542.143 m3/g, to na 1,39 M stanovnika obuhvaenih javnim vodovodnim sistemima daje bruto
specifinu potronju od 512 l/stan/dan.74
Slika 3.4.1.: Ukupno zahvaene koliine vode
Odreeni broj javnih vodovoda u gradovima, a pogotovo u selima, jo uvijek u odreenim

periodima godine nije u stanju zadovoljiti osnovne potrebe korisnika za vodom, a esto ni u
kvalitetu, zbog ega su prisutne redovne pojave redukcije u isporukama to je naroito izraeno u
slivu rijeke Krke i Cetine (Vodno podruje Jadranskog mora), te u sjevernom dijelu podsliva Bosne
74
Struktura specifine potronje je slijedea:

Potronja u domainstvima, odnosno kuna ili potronja u stanovima. U okvire ove stavke specifine potronje
ukljuena je i potronja javnih institucija tipa kole, kasarne, zdravstvene institucije, ali i gubici vode u vodovodnom
sistemu koji su za nae uvjete jako znaajni u ukupnoj strukturi potronje vode;
Potronja privrede, koja je prikljuena na gradsku vodovodnu mreu, a koja u svom tehnolokom postupku koristi
vodu kvaliteta vode za pie. Zadovoljenje potreba za vodom za zalijevanje bati, okunica i individualni uzgoj stoke,
to se prvenstveno odnosi na seoska naselja, takoer je sadrano u ovoj stavci strukture specifine potronje.

April 2010.
117
bos.

i Drine (Vodno podruje rijeke Save). Jedan od uzronika redukcija jesu i gubici u samim
vodovodima.75
U tim uvjetima, izuzetno je teko osigurati ravnomjernu raspodjelu raspoloivih koliina vode svim
potroaima, te osigurati osnovne higijenske uvjete. Mora se rei i to da su enormno veliki gubici
jednim dijelom rezultat i nemogunosti evidentiranja isporuenih koliina vode radi slabe
opremljenosti komunalnih preduzea koja gazduju vodovodnim sistemima.
Za neke opinske centre, dobivene vrijednosti specifinih potronji stanovnitva su izuzetno male,
to moe biti posljedica loeg evidentiranja koliina vode koje uu u sistem, odnosno registriranje
na kunim, tj. vodomjerima potroaa, kao i nedosljedno prikazivanje neto i bruto potronje. esto
se tu radi o vodovodima opinskih centara gdje se provode redukcije u isporukama vode od
najmanje 8 sati dnevno, iz razloga ili nedovoljnih kapaciteta izvorita ili neodgovarajuih objekata
za transport, akumuliranje i distribuciju vode sa visokim procentom gubitaka ili, to je, naalost,
najei sluaj, kombinacija sva tri navedena razloga.
Uglavnom, za sredine sa urednim isporukama vode moe se zakljuiti da vrijednosti sadanje
specifine potronje vode domainstava iznose oko 120 l/stan/dan, to je ujedno i prosjena
specifina potronja stanovnitva za prostor Federacije BiH. Prosjena specifina potronja privrede
koja je prikljuena na gradsku vodovodnu mreu (prema dostupnim podacima), iznosi oko 64
l/stan/dan.
Iz prethodnog se moe vidjeti da je sadanja specifina potronja domainstava opinskih centara
predmetnog podruja Federacije BiH, koji imaju uredno vodosnabdijevanje, uglavnom u okviru
uobiajenih vrijednosti za evropske zemlje sa slinom klimom, stepenom razvoja, tehnolokom
razvijenosti i sl. Najvei gradovi Federaciji BiH- Sarajevo, Tuzla, Mostar i Zenica- imaju, po
pitanju vodosnabdijevanja, svoje specifinosti a njihova potronja znaajno utjee na ukupnu, to je
prezentirano slijedeim grafikom:
Slika 3.4.2.: Raspored zahvaenih koliina vode
75
prema podacima Asocijacije vodovoda u Bosni i Hercegovini u pojedinim vodovodima gubici iznose i do 80%
ukupnih koliina zahvaene vode).

April 2010.
118
bos.

3.4.2.3.
Prikaz resursa za vodosnabdijevanje
Za zadovoljenje potreba vodosnabdijevanja stanovnitva koriste se vodni resursi podzemnih i

povrinskih voda, u odnosu kako je prikazano na slijedeoj slici.
Slika 3.4.3.: Koritenje vodnih resursa za vodosnabdijevanje u Federaciji BiH
3.4.2.4.
Prikazi stanja vodosnabdijevanja po vodnim podrujima
3.4.2.4.1. Vodno podruje rijeke Save:

Ukupno na predmetnom podruju, tj. na federalnom dijelu vodnog podruja rijeke Save, po procjeni
trenutno ivi oko 1.958.166 stanovnika76. Gledajui po pojedinim podslivnim podrujima, raspored
je slijedei:
R. br.
Broj stanovnika,
po procjeni, za 2007. godinu
Podsliv Bosne
1.341.727
Podsliv Vrbasa
120.868
Podsliv Une sa Glinom i Koranom
302.487
Podsliv Drine
Neposredni sliv rijeke Save
57.526
135.557
UKUPNO
1.958.166
Tabela 3.4.2: Prikaz procjene broja stanovnika za Vodno podruje rijeke Save, Federacija BiH
U opinskim centrima je smjeteno oko 52 % od ukupnog broja stanovnika, dok su ostali (48 %)
locirani u seoskim naseljima.
76
Izvor podatka: GIS baza podataka AVP Sava i AVP Jadran

April 2010.
119
bos.

Procenat stanovnitva prikljuenog na javne vodovode, za cjelokupno predmetno vodno podruje

rijeke Save, iznosi oko 60 %, pri emu je procenat obuhvata stanovnika gradova oko 97% a
stanovnika ostalih naselja, koji su prikljueni na vodovode opinskih centara, odnosno lokalne
vodovode za ije odravanje je odgovorna gradska komunalna organizacija, iznosi oko 16 %77.
Odnosno, od ukupnog broja stanovnika, broj onih koji se snabdijevaju vodom putem ovakvih javnih
vodovoda iznosi oko 1.179.900. Prema raspoloivim podacima, ukupne koliine voda koje se
zahvataju na izvoritima za potrebe vodosnabdijevanja iznosi 217.950.665 m3/god.
U nastavku se daje tabelarni prikaz podataka o zahvaenim i isporuenim koliinama voda uz
grafiku ilustraciju.
Vodno podruje rijeke

Save
Koliina zahvaene
vode na izvoritu /
izvoritima
(m3/god.)
172.674.957
7.693.848
Broj stanovnika koji

se opsluuju
vodovodima
Bruto specifina
potronja
(l/stan/dan)
Podsliv Bosne
865.004
Podsliv Vrbasa
48.565
Podsliv Une, Gline i
26.959.668
194.800
Korane
Podsliv Drine
7.022.432
29.300
3.599.760
42.231
Ukupno:
217.950.665
1.179.900
Tabela 3.4.3. Prikaz bruto specifinih potronji voda po analiziranim podrujima.
547
434
379,2
656,6
234
506
Prosjena, bruto specifina potronja vode, izraena kao odnos ukupno zahvaenih koliina i
ukupnog broja stanovnika obuhvaenih javnim vodovodima, je 506 l/stan/dan. Strukturu ove bruto
specifine potronje vode ine: specifina potronja domainstva, privrede i institucionalne
potronje, te neoprihodovana voda, odnosno gubici.
Slika 3.4.2.: Isporuene koliine vode i gubici
Kvalitet vodosnabdijevanja, opisan u prethodnim stavkama, moe se ocijeniti kao neodgovarajui i

vremenu i potrebama potroaa. este redukcije, veliki gubici vode, nedovoljan kapacitet izvorita,
dotrajala distributivna mree su, u cijelosti ili djelomino, karakteristike skoro svih vodovoda.
77
Podatak iz Dugoroni program snabdijevanja pitkom vodom stanovnitva i privrede FBiH, 2003.g.

April 2010.
120
bos.

Struktura izvorita koja se koriste za vodosnabdijevanje je slijedea:
pukotinsko-karstne sredine koje se na povrini javljaju u vidu vrela i izvora 36 %;

podzemne vode iz pukotinsko-karstnih sredina 9 %;
podzemne vode iz intergranularnih sredina 39 %;
otvoreni vodotoci 13 %;
vjetake akumulacije i prirodna jezera 3 %.
Slika 3.4.3.: Struktura izvorita koja se koriste za vodosnabdijevanje V.P. rijeke Save
Snabdijevanje vodom iz akumulacija je sigurno dobro rjeenje za regione sa nedovoljnim

koliinama vode iz drugih resursa, a trenutno su ovi vodozahvati primijenjeni u podslivu Vrbasa
Jajce, te u podslivu Bosne- region Tuzle i Gradaac. Otvoreni vodozahvati iz vodotoka su uglavnom
primijenjeni u podrujima siromanim vodom (npr. Gorade), te kao interventno rjeenje u
podrujima gdje za osiguranje dodatnih koliina vode iz drugih, kvalitetnijih resursa, treba dosta
vremena i sredstava. Najzastupljeniji su vodozahvati vrela i izvora, te podzemnih voda, to ujedno
predstavlja i najkvalitetnije vodne resurse.
Kvalitet voda na mjestima zahvata je, u velikom broju sluajeva, neodgovarajui i to kod otvorenih
vodozahvata (vodotoci i akumulacije) gdje se zahtijeva prethodno kondicioniranje. Kvalitet resursa
podzemnih voda je uglavnom zadovoljavajui, a odstupanja se javljaju obino u periodima veih
kia kada su u veoj ili manjoj mjeri zapaene mutnoe. Na vodnom podruju rijeke Save je
izgraeno ukupno 25 postrojenja za kondicioniranje vode za pie.
U nastavku slijedi prikaz stanja vodosnabdijevanja po podslivovima.
Podsliv Une sa Glinom i Koranom:
Danas se moe rei da je, prema raspoloivim podacima, javnim vodovodnim sistemima u ovom
podslivu obuhvaeno oko 194.800 stanovnika, to iznosi oko 65% od njihovog ukupnog broja
prema procjeni u 2007. godini. Podsliv Une sa Glinom i Koranom obuhvata cijele opine Biha,
Cazin, Veliku Kladuu, Buim, Bosansku Krupu, Bosanski Petrovac, Sanski Most, Klju, Drvar, te
dijelove opina koje veim dijelom pripadaju drugim vodnim podrujima: Glamo i Bosansko
Grahovo.

April 2010.
121
bos.

Javnim vodovodnim sistemima upravlja 9 komunalnih preduzea. Specifina potronja stanovnitva

za ovaj podsliv, u prosjeku, iznosi oko 115 l/stan/dan, a privrede oko 61 l/stan/dan. Ukupno
zahvaene koliine vode iznose 26.959.668 m3/god., od ega je stanovnitvu isporueno 8.007.488
m3/god., a privredi 3.956.157 m3/god. Gubici se, u prosjeku, procjenjuju na oko 51%. Aktivnosti
koje se trenutno provode na ovom podruju usmjerene su preteno na rekonstrukcije vodovodnih
sistema u cilju smanjenja gubitaka. Primjetne su varijacije unutar kantona i pojedinih opina u
pogledu obuhvaenosti javnim vodovodnim sistemima i njihovom kvalitetu. Takoer, u odnosu na
prijeratne podatke, moe se vidjeti da je sadanje stanje takvo da su ukupno isporuene koliine
vode ve gotovo blizu prijeratnih, dok se primjetno poveala isporuka vode stanovnitvu u odnosu
na onu koja se isporuuje privredi i ostalim potroaima. To je u skladu sa intenzivnim
poslijeratnim aktivnostima na obnovi i proirenju vodovodnih sistema gdje se, kao prioritet,
postavilo snabdijevanje stanovnitva vodom, kao osnovni preduvjet poboljanja ivotnog standarda.
Uspostavljen je geografski informacioni sistem za upravljanje vodovodnim sistemima za skoro sve
opine iz kojeg se mogu dobiti podaci o svim objektima. Takoer, intenzivirane su aktivnosti oko
izrade projekata Zatite izvorita, te su za najvei broj izvorita uraeni elaborati i donesene odluke
opinskih vijea o uspostavljanju zona sanitarne zatite, s tim to je jo uvijek prisutan problem
implementiranja donesenog.
Postojei vodozahvati u ovom podruju su zahvati podzemnih voda, i to:
Pukotinsko karstne sredine (vrela i izvori) 72% (podruja Bihaa, Bosanskog Petrovca, Kljua,
Drvara, Sanskog Mosta...)
Intergranularne sredine (bunari) 10% (podruja Bosanske Krupe, Velike Kladue)
Podzemne vode (PKS) 18%, (podruja Cazina, Buima)
Kapaciteti vodozahvata se kreu od 5 l/s do 1000 l/s (Klokot-Biha). Kvalitet voda je, u veini
sluajeva, zadovoljavajui tako da se provodi samo dezinfekcija vode. Jedino izgraeno postrojenje
za kondicioniranje voda je u Sanskom Mostu, gdje se provodi koagulacija, flokulacija, taloenje,
filtracija i dezinfekcija vode.
Na predmetnom podruju, trenutno su u eksploataciji 343 lokalna vodovoda sa kojih se snabdijeva
oko 92.600 stanovnika, to je oko 30 % ukupne populacije kantona. Od ovog broja, samo se na 18
vodovoda vri dezinfekcija vode, to se uglavnom odnosi na vodovode koji su pod nadzorom
komunalnih preduzea.
Podsliv Vrbasa:
Podsliv Vrbasa u Federaciji BiH obuhvata cijele opine Jajce, Dobreti, Bugojno, Donji i Gornji
Vakuf, te dijelove opina koje pripadaju drugim vodnim podrujima: Glamo, Kupres, Novi
Travnik i Travnik.
Ukupan broj stanovnika na dijelu podsliva Vrbasa u Federaciji BiH, prema popisu iz 1991.g.,
iznosio je 103.500, dok, prema procjeni iz 2007.g., na ovom podruju ivi oko 120.000 stanovnika.
Najvei broj stanovnika ivi u Bugojnu i Jajcu. Javnim sistemima vodosnabdijevanja je obuhvaeno
oko 48.000 stanovnika, odnosno oko 40%. Specifina potronja stanovnitva za ovaj podsliv se
kree oko 138 l/stan/dan. Ukupno zahvaene koliine vode iznose 7.693.848 m3/god., od ega je
stanovnitvu isporueno oko 2.317.164 m3/god., a za privredu i javnu potronju 1.700.024 m3/god.
Gubici se, u prosjeku, procjenjuju na oko 39%, premda u odreenim podrujima (dijelovi opina sa
dotrajalom vodovodnom mreom) idu i do 70%. Vodovodne mree su, generalno, u loem stanju i
April 2010.
122
bos.

veliki procenat otpada na vrlo stare cijevi. Aktivnosti koje se trenutno provode na ovom podruju
usmjerene su preteno na rekonstruiranje vodovodnih mrea u cilju smanjenja gubitaka. Primjetne
su varijacije unutar kantona i pojedinih opina u pogledu obuhvaenosti javnim vodovodnim
sistemima i njihovom kvalitetu. Na podrujima pet opina na dijelu podsliva Vrbasa u Federaciji
BiH postoji veliki broj lokalnih vodovoda koji su pod upravom mjesnih zajednica (Bugojno 23
lokalna vodovoda, Donji Vakuf 50, Gornji Vakuf oko 36, Jajce i Dobreti oko 40). Procjenjuje se
da se ak oko 40.000 stanovnika snabdijeva vodom iz lokalnih vodovoda. U narednom periodu
slijede aktivnosti na popisu ovakvih vodovoda kako bi se moglo pristupiti planiranju njihovog
registriranja i stavljanja pod kontrolu.
Detaljne mape i podaci o postojeim vodovodnim mreama ne postoje i njihova izrada je u toku.
Kvalitet vode je zadovoljavajui i vri se redovna kontrola na svim sistemima koji su pod nadzorom
i upravom komunalnih preduzea. Na svim sistemima se vri dezinfekcija vode.
Postojei vodozahvati u ovom podruju su zahvati podzemnih i povrinskih voda, i to:
Pukotinsko karstne sredine (vrela i izvori) 78%, 9 izvorita kapaciteta vodozahvata 2-300 l/s
(podruja Bugojna, Gornjeg i Donjeg Vakufa, te manjeg dijela Jajca),
Akumulacija Plivsko jezero i Jezero (povrinski vodozahvati) 22% (podruje Jajca). Kapaciteti
ovih vodozahvata su od 10 l/s pa do 100l/s.
U sluajevima vodozahvata iz akumulacija gdje kvalitet voda ne zadovoljava, izgraena su

postrojenja za kondicioniranje: Plivsko jezero i Jezero (vodosnabdijevanje grada Jajca).
Podsliv Bosne:
Podsliv rijeke Bosne je najnaseljenije i najrazvijenije vodno podruje u Federaciji BiH, a time i
najzahtjevnije kada je u pitanju vodosnabdijevanje. Na ovom podslivnom podruju, oko 865.000
stanovnika snabdijeva se vodom sa javnih vodovoda. Ukupno zahvaene koliine vode iznose oko
172.674.957 m3/god. Stepen prikljuenosti stanovnitva na javne vodovodne sisteme iznosi oko
64%, s tim to je ovaj procenat znatno vei za opinske centre nego za ostala naselja. Takoer,
bruto specifina potronja, kao i specifina potronja stanovnitva i privrede, varira od podruja do
podruja. Velike bruto specifine potronje imaju najvei opinski centri - Sarajevo, Tuzla i Zenicaali i naselja Busovaa, Ilija, Zavidovii, Vare, Olovo, Banovii. To je, najveim dijelom,
uzrokovano visokim gubicima u sistemima, to se sa dovoljnom pouzdanou moe rei za najvee
opinske centre jer isti imaju redovna mjerenja i dovoljno pouzdane podatke o koliinama
zahvaenih i isporuenih koliina vode.
Meutim, kod manjih gradova i naselja gdje se moe raunati na vii stepen nepouzdanosti
podataka, uzrok drastino velikim ili malim specifinim potronjama moe biti u nedovoljnim
koliinama zahvaene vode, u malom obuhvatu vodovodnim sistemom, kao i gubicima u
vodovodnim sistemima. Tako je bruto specifina potronja za podsliv rijeke Bosne u Federaciji BiH
547 l/stan/dan, dok je specifina potronja stanovnitva u prosjeku 100 l/stan/dan. Procijenjeni
gubici se kreu u prosjeku oko 49%.
Izvorita voda koja se koriste za vodosnabdijevanje su na ovom podruju vrlo raznolika: zahvati
podzemnih voda intergranularne poroznosti - 49%, podzemne voda pukotinsko-karstne poroznosti 8%, zahvati iz pukotinsko-karstnih sredina (vrela i izvori) - 29%, te povrinske vode iz
vodotoka -13% i akumulacije 1%.

April 2010.
123
bos.

Najvee koliine voda se zahvataju putem bunara podzemne vode i to u dolini rijeke Spree
(Tuzlanski kanton), kao i u Sarajevskom polju, dok su od vodozahvata najzastupljenije kaptae
vrela i izvora.
Najei problem kvaliteta povrinskih voda su mutnoe, ali i povien sadraj organskih zagaenja.
Izraeni su problemi zahvata voda rijeke Bosne za potrebe vodosnabdijevanja Maglaja.
to se tie kvaliteta podzemnih voda, teko ih je generalizirati ali se moe rei da spadaju, zajedno
sa vrelima i izvorima, u najkvalitetnije vodne resurse. Kod podzemnih voda iz sredina
intergranularne poroznosti u sjevernim podrujima (tuzlanski region, Odak, Teanj, Kalesija),
najei parametri koji odstupaju od dozvoljenih su eljezo i mangan, te amonijak. Openito,
najkvalitetnije vode su vode sa vrela i izvora i to na podruju Srednjobosanskog kantona gdje se
nalaze znaajna izvorita i po kapacitetu i kvalitetu (Kruica, Plava voda, fojnika izvorita).
Meutim, ukoliko se hitno ne pristupi provoenju mjera zatite vrlo, lako moe doi do
degradiranja kvaliteta.
Najvei vodovodni sistemi su Sarajevo, Tuzla i Zenica kojima se snabdijeva oko 560.000
stanovnika, to iznosi oko 66% od ukupnog broja stanovnika obuhvaenih vodovodnim sistemima u
podslivu Bosne. To su, ujedno, i jedini vodovodni sistemi regionalnog karaktera.
Vodovodni sistem Sarajevo obuhvata oko 350.000 stanovnika. Ovaj sistem karakterizira vrlo
visok stepen obuhvata stanovnitva i moe se rei da je dobro ureen i kontroliran. Ukupno, sa
svih izvorita se zahvata prosjeno 84.000.000 m3/god. vode. Najvee koliine se zahvataju iz
podzemne akumulacije Sarajevsko polje (87%), iz planinskih izvorita (13%), te iz otvorenih
tokova vode (oko 4%). Samim tim, sistem je u koliini od 90% pumpni. Duina vodovodne
mree (primarne i sekundarne) se kree oko 1.000 km, od ega od azbest-cementnih cijevi oko
200 km. Procjene su da je zapaen manjak rezervoarskog prostora i, u tom smislu, se
poduzimaju aktivnosti na izgradnji novih rezervoara. U prethodnom periodu se intenzivno
radilo na formiranju jedinstvene baze podataka, tako da je uraen katastar vodovodnih
objekata, a u funkciji je i telemetrijski sistem koji omoguava daljinski nadzor i upravljanje
svih objekata. Prema posljednjim podacima, gubici u sistemu iznose oko 63,5%, a najveim
dijelom su uzrokovani aktivnou vodovodne mree. Sa razvojem vodovodnog sistema grada
Sarajeva, paralelno se razvija nadgradnja zatite vodnih resursa i njihovih zatitnih zona. Sirova
voda zadovoljava u pogledu kvaliteta, a za odravanje kvaliteta pitke vode vri se dezinfekcija,
dok su u funkciji i 3 stanice za kondicioniranje vode za sluajeve zahvata povrinskih voda
(vodozahvati na rijekama Bosni, Vogoi i Moanici). Javno komunalno preduzee zadueno
za upravljanje ovim vodovodom posjeduje savremenu laboratoriju za ispitivanje kvaliteta voda
i laboratoriju za ispitivanje i kalibraciju vodomjera.
Vodovodni sistem Tuzle i okolnih naselja vri se preko meuopinskog vodovodnog sistema
Tuzla - ivinice Lukavac kojim je obuhvaeno oko 165.000 stanovnika. Osnovu ovog
sistema vodosnabdijevanja ine vodozahvati: Spreko polje zahvat podzemnih voda
intergranularne poroznosti, Stupari i Toplice zahvat podzemnih voda iz pukotinskokarstnih sredina, akumulacija Modrac zahvat povrinskih voda. Kvalitet vode sa izvorita
ne zadovoljava, te se vri kondicioniranje na tri postrojenja: Spreko polje (koagulacija,
flokulacija, taloenje, filtracija i dezinfekcija), Stupari (filtracija i dezinfekcija) i na
novoizgraenom postrojenju za kondicioniranje vode iz jezera Modrac. Pored toga to
postojea izvorita kapacitetom ne zadovoljavaju potrebe ovog regiona za vodom, loe stanje
cjevovoda i objekata u sistemu, uveliko doprinose niskom stepenu zadovoljenja potreba za
vodom. Obzirom da se radi o velikom sistemu i da postoji stalno slijeganje tla u gradu Tuzli,
gubici vode trenutno iznose 55 %. Pored toga, jo uvijek je visok udio AC cijevi u

April 2010.
124
bos.

distributivnoj mrei ija ukupna duina iznosi oko 630 km. Prema dostupnim podacima,
ukupno se zahvata 27.767.000 m3/god. voda. Uvoenjem dodatnih koliina vode iz jezera
Modrac znatno su se poboljali uvjeti snabdijevanja vodom i redukcije smanjile na minimum.
Ostaje i problem zatite izvorita kao kljuni za budue rjeavanje.
Zenica, prema procjeni iz 2007.g., broji oko 127.300 stanovnika, dok je javnim sistemom
vodosnabdijevanja obuhvaeno oko 90.000 stanovnika. Ukupno proizvedene koliine vode
iznose 12.344.220 m3/god., a gubici se kreu oko 40%. Prosjena specifina potronja po
stanovniku je, prema procjeni Komunalnog preduzea, u visini izmeu 180 i 200 l/stan/dan,
premda je ovaj nivo potronje smanjen redukcijama u dostavljanju vode u toku ljetnih sezona.
Podaci sugeriraju da pravna lica, u prosjeku, troe 30% od potronje za domainstva. Zenica
koristi etiri glavna izvora vodosnabdijevanja za svoj sistem, i to:
(a) Sistem Kruica (Opina Vitez) ukupnog maksimalnog kapaciteta procijenjenog na 420 l/s,
za Zenicu se isporuuje u prosjeku oko 300 l/s.
(b) Babina Rijeka povrinski izvor sa maksimalnim kapacitetom tretmana njegovog
postrojenja za filtriranje je procijenjen na 200 l/s. tavie, biljeenja iz posljednje tri godine
ukazuju da se samo prosjeno 72 l/s koristi za vodosnabdijevanje Zenice.
(c) Bunar Strmenjak, sa zabiljeenim kapacitetom od 20 l/s.
(d) Klope, prirodni izvor kapaciteta od 5 l/s, ali prosjean kontinuirani protok koriten sa ovog
izvora izmeu 2004. i 2006. godine nije bio vii od 2 l/s.
Kvalitet voda je, uglavnom, zadovoljavajui, sa povremenim smetnjama na izvoritu otvorenog
tipa - vodotok Babina Rijeka. Postoje, takoer, problemi sa mutnoom u toku kia na izvoru,
koji pripada sistemu izvora Kruica, to je posljedica neprovoenja mjera zatite izvorita
(intenzivna sjea ume). Sistem ima telemetrijsko praenje, a JPKVK Zenica posjeduje svoju
vlastitu laboratoriju za fizike, hemijske i bakterioloke analize vode na izvoru i du
distributivne mree vode. Voda se podvrgava tretmanu dezinfekcije samo hlorisanjem, ali je,
takoer, i filtracija omoguena na povrinskim izvorima vode (Babina Rijeka). Sistem
distribucije vode je u, prosjeku, star preko 30 godina, sa pojedinim sekcijama koje su i starije
(40 i 50 godina). Sistem je dug preko 140 km i, uglavnom, je izgraen od lijevanoeljeznih i
elinih cijevi, bez potrebne unutranje i vanjske zatite, osim katodne zatite u nekim
podrujima.
Podsliv Drine:
Podsliv Drine u Federaciji BiH obuhvata opine: Gorade, Pale-Praa (FBiH), Foa-Ustikolina
(FBiH), Kladanj, Sapna i Teoak. Ukupan broj stanovnika na dijelu podsliva Drine u Federaciji
BiH, prema popisu iz 1991.g., iznosio je 70.527, dok, prema procjeni iz 2007.g., na ovom podruju
ivi oko 57.500 stanovnika. Broj stanovnika opina Sapna i Teoak je povean u odnosu na 1991.
(doseljavanje izbjeglica), dok je broj stanovnika na teritoriji opina Pale i Foa FBiH smanjen.
Procjenjuje se da je javnim sistemima vodosnabdijevanja obuhvaeno oko 29.300 stanovnika,
odnosno oko 50%. Specifina potronja za ovaj podsliv se kree od 60 do 160 l/stan/dan. Ukupno
zahvaene koliine vode iznose okvirno 7.022.432 m3/god., od ega je stanovnitvu isporueno
983.958 m3/god., a za privredu i javnu potronju 248.268 m3/god. Gubici se, u prosjeku, procjenjuju
na oko 82%, to je daleko najvie na vodnom podruju rijeke Save za FBiH. Vodovodne mree su,
uglavnom, u loem stanju i veliki udio ine vrlo stare cijevi. Aktivnosti koje se trenutno provode na
ovom podruju usmjerene su preteno na rekonstruiranje vodovodnih mrea u cilju smanjenja
gubitaka. Primjetne su varijacije unutar kantona i pojedinih opina u pogledu obuhvaenosti javnim
vodovodnim sistemima i njihovom kvalitetu. Najnaseljenije podruje je opina Gorade gdje su i
pored vodozahvata sa zadovoljavajuim kapacitetima (zahvati povrinskih voda-Drine i kaptae,
April 2010.
125
bos.

kapaciteta 3-250 l/s), izraeni problemi vodosnabdijevanja. Uzrokovani su loom vodovodnom

mreom, ali i estim prekidima u radu postrojenja za kondicioniranje vode za pie na zahvatima
povrinskih voda.
Podruje Kladnja, ima neodgovarajue vodosnabdijevanje uglavnom radi dotrajale vodovodne
mree visoki gubici, ali i radi problema sa kvalitetom voda izvorita u kinom periodu kada esto
dolazi do prekida u vodosnabdijevanju. Opine Pale FBiH, Foa FBiH, Teoak i Sapna su
uglavnom ruralna podruja, pa su tako vodovodni sistemi mali i jo u fazi izgradnje.
U Goradu su izgraena 2 postrojenja za kondicioniranje vode rijeke Drine. Na svim vodovodnim
sistemima se vri dezinfekcija voda.
Postojei vodozahvati u ovom podruju su zahvati podzemnih i povrinskih voda, i to:
Pukotinskokarstne sredine (vrela i izvori) 32%, izvorita kapaciteta vodozahvata 2-50 l/s
(podruja Kladnja, Pale FBiH i Gorada),
Rijeka Drina povrinski vodozahvati (Gorade) 68%, kapaciteta 30 250 l/s,
Akumulacija Snjenica (povrinski vodozahvati) bez podataka (podruje Teoaka).
Neposredni sliv Save:

Neposrednom slivu rijeke Save u Federaciji BiH pripadaju opine Domaljevac, Oraje, Gradaac,
Srebrenik, eli, te dijelovi opina Odak i Graanica, koje najveim dijelom pripadaju poslivu
rijeke Bosne. Broj stanovnika ovog podruja iznosi, prema procjeni Federalnog zavoda za statistiku
iz 2007. godine, oko 135.000 stanovnika. Najnaseljenije i najrazvijenije su opine Gradaac i
Srebrenik. Javnim sistemima vodosnabdijevanja je obuhvaeno oko 42.200 stanovnika, to iznosi
svega oko 30%. U posljednjih nekoliko godina su intenzivirane aktivnosti oko izrade projektne
dokumentacije i istranih radova za zahvatanje dodatnih koliina vode u cilju poboljanja stanja, te
se konkretni rezultati tek oekuju.
Ukupno zahvaene koliine vode iznose oko 3.599.760 m3/god. Generalno, gubici iznose oko 54%,
a najvei su u Gradacu gdje se kreu i do 70% radi veoma loeg stanja vodovodne mree. Obzirom
na slab obuhvat vodovodnim sistemima, niske vrijednosti prosjene specifine potronje (oko 80
l/stan/dan) nisu odraz stvarnog stanja jer su specifine potronje unutar pojedinih vodovodnih
sistema znatno vee.
Za cijelo ovo podruje se moe rei da je u najveem dijelu orijentirano na izvorita podzemnih
voda, gdje su bunarski vodozahvati zastupljeni sa 70%, vodozahvati povrinskih voda sa 28%
(akumulacija Vidara Gradaac), a kaptirana izvorita sa svega 2%. Kvalitet voda je tipian. Kod
vodozahvata iz akumulacije radi loeg kvaliteta voda je izgraeno postrojenje za kondicioniranje,
dok se u podruju Oraja u podzemnim vodama javlja eljezo. Ukupno izgraene vodovodne mree
ima oko 150 km, uglavnom od PVC i AC cijevi.
3.4.2.4.2. Vodno podruje Jadranskog mora:
Vodno podruje Jadranskog mora obuhvata Sliv Neretve sa Trebinjicom, Sliv Krke i Cetine, te
obalno more. Ukupno, na vodnom podruju Jadranskog mora, po procjenama za 2007. godinu, ivi
369.346 stanovnika, rasporeenih po slivnim podrujima kako je prikazano u nastavku teksta:

April 2010.
126
bos.

R. br.
Broj stanovnika, po procjeni, za 2007. godinu
Sliv rijeke Neretve sa Trebinjicom
311.262
Sliv Krke i Cetine
58.084
SVEUKUPNO
369.346
Od ukupnog broja stanovnika, javnim vodovodnim sistemima je obuhvaeno oko 58%. Kao i za
Vodno podruje rijeke Save, vrijedi konstatacija da je daleko bolji obuhvat u gradskim sredinama,
opinskim centrima, nego u ruralnim podrujima. Dobru pokrivenost javnim vodovodnim
sistemima imaju Mostar i itluk, dok je za iroki Brijeg, Glamo i Prozor-Ramu taj procenat
veoma nizak. Prema raspoloivim podacima, ukupne koliine voda koje se zahvataju na izvoritima
za potrebe vodosnabdijevanja iznose 43.591.478 m3/god. U nastavku se daje tabelarni prikaz
podataka o zahvaenim i isporuenim koliinama voda po slivovima:
Vodno podruje
Jadranskog mora
Koliina zahvaenih voda

na izvoritima
(m3/god.)
Broj stanovnika koji se

opsluuje vodovodima
(st.)
Bruto specifina
potronja voda
(l/stan/dan)
Sliv Neretve sa
40.626.187
188.056
591,9
Trebinjicom
Sliv Krke i Cetine
1.863.691
23.610
216,3
Obalno podruje
1.101.600
3.000
1.006
Ukupno:
43.591.478
214.666
556,3
Tabela 3.4.4: Odnos zahvaenih i isporuenih koliina voda po slivnim podrujima vodnog podruja Jadranskog mora
Slika 3.4.6: Zahvaene koliine vode po slivovima vodnog podruja Jadranskog mora
Prosjena, bruto specifina potronja vode, izraena kao odnos ukupno zahvaenih koliina i
ukupnog broja stanovnika obuhvaenih javnim vodovodima je 556,3 l/stan/dan. Strukturu ove bruto
specifine potronje vode ine: specifina potronja domainstva, specifina potronja privrede i
institucionalne potronje, te neoprihodovana voda, odnosno gubici. Specifine potronje vode
stanovnitva, u domainstvima, se kreu u prosjeku oko 115 l/stan/dan.
Kvalitet vodosnabdijevanja, obzirom na visok procenat gubitaka od 69%, moe se ocijeniti kao
neodgovarajui i vremenu i potrebama potroaa. este redukcije, veliki gubici vode, nedovoljan
kapacitet izvorita, dotrajala distributivna mree, u cijelosti ili djelomino, karakteristike su skoro
April 2010.
127
bos.

svih vodovoda. U veini opina nije izdata vodoprivredna dozvola za izvorita niti postoji katastar
vodovoda.
Struktura izvorita koja se koriste za vodosnabdijevanje je slijedea:
pukotinsko-karstne sredine koje se na povrini javljaju u vidu vrela i izvora 43%;

podzemne vode iz pukotinsko-karstnih sredina 46%;
otvoreni vodotoci 9%;
vjetake akumulacije i prirodna jezera 2%.
Slika 3.4.7.: Struktura izvorita vodno podruje Jadranskog mora
Snabdijevanje vodom iz akumulacija je sigurno dobro rjeenje za regione sa nedovoljnim

koliinama vode iz drugih resursa, a trenutno se iz akumulacije Tribistovo snabdijeva vodom
Opina Posuje. Najzustupljeniji su vodozahvati podzemnih voda, to ujedno predstavlja i
najkvalitetnije vodne resurse.
Kvalitet vode je dobar i ne zahtijeva prethodno kondicioniranje vode za pie. Odstupanja se javljaju
obino u periodima veih kia kada su, u veoj ili manjoj mjeri, zapaene mutnoe na vrelu
Radobolje. Od tretmana se provodi samo dezinfekcija vode, dok je ureaj za kondicioniranje voda
vrela Radobolje u funkciji po potrebi.
Veinom nisu uspostavljene zatitne zone izvorita, osim nekoliko izvorita za koja je uspostavljena
I zatitna zona. Postoje projekti zatite izvorita grada Mostara (Radobolja, Studenac, Salakovac i
Bonjaci), apljine (Bjelave), Gruda (Grudsko vrelo), irokog Brijega (Borak), te Tomislavgrada
(izvorita Mukinica).
Prikaz stanja vodosnabdijevanja po slivovima vodnog podruja Jadranskog mora:
Sliv rijeke Neretve sa Trebinjicom:
Sliv Neretve sa Trebinjicom u Federaciji BiH obuhvata opine: Mostar, apljina, itluk, Rama,
iroki Brijeg, Posuje, Ljubuki, Grude, Jablanica, Konjic i Stolac. Ukupan broj stanovnika na
dijelu sliva Neretve sa Trebinjicom u Federaciji BiH, prema popisu iz 1991.g., iznosio je 359.060,
dok, prema procjeni iz 2007.g., na ovom podruju ivi oko 311.000 stanovnika. Javnim sistemima
April 2010.
128
bos.

vodosnabdijevanja je obuhvaeno oko 188.000 stanovnika, odnosno oko 60% ukupnog broja
stanovnika. Bruto specifina potronja je, u prosjeku, 592 l/stan/dan, a razlike su izuzetno velike od
podruja do podruja (iroki Brijeg oko 111 l/stan/dan do enormnih 1.200 l/stan/dan za ProzorRamu). Specifina potronja stanovnitva za ovaj sliv se kree oko 118 l/stan/dan, pri emu je za
opinu iroki Brijeg vrijednost specifine potronje dosta nia i dostie oko 43 l/stan/dan.
Ukupno zahvaene koliine vode sliva Neretve iznose 40.626.187 m3/god., od ega je stanovnitvu
isporueno 8.091.876 m3/god., a za privredu i javnu potronju 4.018.044 m3/god. Gubici se, u
prosjeku, procjenjuju na 70%. Postojei vodozahvati u ovom podruju su zahvati podzemnih i
povrinskih voda, i to:
Pukotinsko karstne sredine (vrela i izvori) 45%, 11 izvorita kapaciteta vodozahvata 60-547,2
l/s (podruja Mostara, Rame, irokog Brijega, Ljubukog, Jablanice, Konjica i Stoca). Izvorite
DO (opina Stolac) se nalazi na podruju Republike Srpske.
Podzemne vode iz pukotinsko-karstnih sredina 44%, 6 bunara kapaciteta vodozahvata 32-1.000
l/s (podruja Mostara, apljine, itluka i Gruda).
Vjetake akumulacije i prirodna jezera (Akumulacija Tribistovo) (povrinski vodozahvati) 2%
(podruje Posuja). Kapacitet ovog vodozahvata je 90 l/s.
Ovoreni vodozahvati 9% Bregava u Stocu i Ljubuki.
Kvalitet voda je, u veini sluajeva, zadovoljavajui vrela i izvori, kao i podzemne vode iz
intergranularnih sredina, tako da se provodi samo dezinfekcija vode, osim na mjestu vodozahvata
Radobolja - vrelo (opina Mostar) gdje je za vrijeme velikih mutnoa predvien i izgraen ureaj za
kondicioniranje vode. Preiavanje se, u ovom sluaju, obavlja uz pomo brzih filtera. Na nekim
od izvorita su odreene i uspostavljene zatitne zone.
Sliv rijeka Krke i Cetine:
Sliv rijeka Krke i Cetine u Federaciji BiH obuhvata opine Livno, Duvno i Bosansko Grahovo, te
dijelove opina koje pripadaju ovom vodnom podruju ali se jednim dijelom nalaze u drugom
vodnom podruju: Glamo i Kupres. U ovom dijelu e se dati prikaz stanja vodosnabdijevanja svih
datih opina jer administrativno pripadaju ovom vodnom podruju.
Ukupan broj stanovnika na dijelu sliva Krke i Cetine u Federaciji BiH, prema procjeni iz 2007.g.,
iznosi oko 58.000 stanovnika. Najvei broj stanovnika ivi u Livnu i Tomislavgradu. Javnim
sistemima vodosnabdijevanja je obuhvaeno oko 23.600 stanovnika, odnosno svega nekih 40%.
Bruto specifina potronja za ovaj sliv je 216,3 l/stan/dan, a po pojedinim vodovodnim sistemima
su vrlo razliite i kreu se u intervalima od 48,2 l/stan/dan za Bosansko Grahovo do 316 l/stan/dan
za Tomislavgrad. Openito, za ovaj sliv je karakteristino da je mali prostorni obuhvat stanovnitva
koji se opskrbljuje vodom iz vodovodnih sistema, kao i ukupno zahvaene koliine vode. Ukupno,
zahvaene koliine vode iznose 1.863.693 m3/god., od ega je stanovnitvu isporueno 636.212
m3/god., a za privredu i javnu potronju 288.601 m3/god. Gubici se, u prosjeku, procjenjuju na oko
50%, premda za podruje Glamoa idu i do 70%. Veliki broj stanovnika je orijentiran na
pojedinane zahvate vode iz atrnja, bunara, te malih lokalnih vodovoda. Slaba taka postojeih
vodovodnih sistema su stare i dotrajale vodovodne mree, to dodatno doprinosi openito looj slici
vodosnabdijevanja. Vodni resursi koji se koriste u sistemima vodosnabdijevanja su:
Pukotinsko karstne sredine (vrela i izvori) 33%, 9 izvorita kapaciteta vodozahvata 3-150 l/s
(podruja Livna, Bosanskog Grahova i Kupresa);

April 2010.
129
bos.

Podzemne vode iz pukotinsko-karstnih sredina (bunari) 67% (13 vodozahvata). Kapaciteti

vodozahvata iznose 6,5-70 l/s (podruja Tomislavgrada,Glamoa, Bosanskog Grahova i Kupresa).
Kvalitet sirovih voda je, u veini sluajeva, zadovoljavajui vrela i izvori, tako da se provodi
samo dezinfekcija vode. U opinama Livno, Tomislavgrad i Kupres je na svim vodozahvatima
uspostavljena I zatitna zona, dok je jedino za izvorite Mukinica uraen Projekat zatite izvorita.
Neposredni sliv Jadrana obalno more:

U neposredni sliv Jadrana spada opina Neum, a prema dostupnim podacima u ovoj opini je
registrirano 4.682 stanovnika, pri emu je 3.000 stanovnika obuhvaeno javnim vodovodnim
sistemom, to iznosi oko 64% od ukupnog broja stanovnika.
Javnim vodovodnim sistemom upravlja Komunalno preduzee Neum. Bruto specifina potronja za
ovaj podsliv iznosi oko 1006 l/stan/dan. Ukupno zahvaene koliine vode iznose 1.101.600
m3/god., od ega je stanovnitvu isporueno 267.289 m3/god., a privredi 166.856 m3/god. Gubici se
u prosjeku procjenjuju na oko 60%. Potrebno je napomenuti da su u ovom podruju, radi turistike
sezone u ljetnom periodu, izraene razlike unutar godine u pogledu potronje vode. Obzirom na
zadovoljavajue koliine vode, na ovom podruju se ne provodi redukcija vode.
Postojei vodozahvati u ovom podruju su zahvati podzemnih voda i to podzemne vode iz
pukotinsko-karstnih sredina (bunari) 100% (dva vodozahvata). Kapaciteti vodozahvata iznose 15,
odnosno 200 l/s (Blace, Gabela). Kvalitet voda je zadovoljavajui, tako da se provodi samo
dezinfekcija vode, gasovitim hlorom. U opini Neum je na vodozahvatima uspostavljena I zatitna
zona.
3.4.2.5.
Zakljuci
Uvidom u prezentirane podatke, moe se zakljuiti slijedee:
Ukupna potrebna koliina vode za vodosnabdijevanje stanovnitva i industrije po pojedinim

vodnim podrujima ne premauje kapacitete moguih izvorita. Ista situacija je i sa sveukupnim
predmetnim podrujem. Drugim rijeima, ima dovoljno vode za zadovoljenje potreba
vodosnabdijevanja u planskom periodu. Raspored izvorita i njihov odnos prema lokacijama
potroaa, odnosno orijentacije potroaa prema pojedinim izvoritima je predmet posebne
analize.
Ukupni kapaciteti podzemnih voda, odnosno voda iz intergranularnih i pukotinsko-karstnih

sredina, zadovoljavaju potrebe. Ovo, naravno, ne znai da nema potrebe za otvorenim
vodozahvatima ili akumulacionim jezerima, to je uvjetovano prostornim neskladom konzumnog
podruja i izvorita podzemnih voda, ali ukazuje na bogatstvo ovog vodnog resursa i na potrebu
njegovog ouvanja i zatite kvaliteta.
Kao najinteresantnije podruje sa najveim ukupnim potrebama, izdvaja se podsliv rijeke Bosne.
U ovom podslivnom podruju je i odnos potrebno-raspoloivo najnepovoljniji. Ukupni kapaciteti
podzemnih voda, koji se procjenjuju na oko 5,9 m3/s, dobrim dijelom su iscrpljeni postojeim
vodozahvatima, u procentu od oko 82%. Jedino se na ovom podslivnom podruju oekuje
neophodnost formiranja vienamjenskih akumulacija, sa vodosnabdijevanjem kao prioritetnom
svrhom.
Karakteristika podsliva rijeke Drine je siromatvo kapacitetima podzemnih voda, to umnogome

uslonjava rjeavanje problema vodosnabdijevanja jer su vezani neophodnim tretmanom.

April 2010.
130
bos.

Evidentna je stagnacija u razvoju vodovodnih sistema. Posljedice su zastarjela oprema, loe stanje
objekata vodovoda, loe stanje vodozahvata, brojna uska grla u vodovodnim sistemima koji
svojim kapacitetima ne odgovaraju narastajuim potrebama potroaa, te, to je naroito izraeno
u Vodnom podruju Jadranskog mora, nedovoljan obuhvat.
U velikom broju sluajeva nisu uspostavljene zatitne zone izvorita, a tamo gdje su ustanovljene
obino se mjere provode samo u I zoni zatite.
Vodovodi su organizirani kao opinski, bez uvezivanja u meuopinske (uz rijetke izuzetke, npr.
Tuzlanski region) ili regionalne. Radi toga su i raspoloive koliine voda na izvoritima
neravnomjerno rasporeene u odnosu na potrebe.
Komunalne organizacije, zaduene za proizvodnju i distribuciju vode, jo uvijek ne mogu u

potpunosti da odgovore na postavljene zadatke. Usporeno se napreduje u izradi katastra
vodovodnih objekata, a ne vode se uredno evidencije o koliinama zahvaene i isporuene vode.
Kadrovska struktura uposlenih veine komunalnih organizacija je neodgovarajua zadacima koji

se pred ovakve organizacije postavljaju.
Visoki gubici voda, naalost, su jedna od opih karakteristika veine vodovodnih sistema.
3.4.3.
Koritenje voda za potrebe privrede
Udio privrednih potroaa u ukupnoj potronji vode je znaajan i u dobroj mjeri zavisi od stepena
razvijenosti podruja za koji se rade procjene potreba za vodom. Jedan dio potreba za vodom
privrede koja u svom procesu zahtijeva vodu kvaliteta vode za pie ukljuen je kroz stavku
specifine potronje stanovnitva, a s druge strane, najvei industrijski potroai vrlo esto imaju
vlastite izvore snabdijevanja, naroito ukoliko im u procesu proizvodnje nije neophodna voda
kvaliteta za pie.
Kvalitet i koliine zahvaene vode za potrebe industrije zavise, prvenstveno, od primijenjenog
tehnolokog procesa koji, izmeu ostalog, znaajno utjee i na odabir lokacije privrednog subjekta,
te, nadalje, i na nain zahvatanja vode i eventualno njen predtretman. Dananje tehnologije su, u
principu, orijentirane na smanjenje svih resursa koji se koriste u proizvodnom ciklusu i uvoenje
recirkulacije vode u tehnolokom procesu gdje god je to mogue, jer bez obzira to se veliki
privredni potroai u segmentu osiguranja potrebnih koliina vode baziraju na formiranju vlastitih
zahvata, oni su duni plaati naknadu za koritenje voda, odnosno isputanje upotrijebljenih voda.
Na taj su nain industrijski potroai stimulirani na osavremenjavanje tehnologije i racionalno
koritenje resursa na tragu principa odrivog razvoja (IPPC Direktiva i primjena BAT Best
Available Technologies), izmeu ostalog, i kroz viestruku upotrebu vode u proizvodnom ciklusu ili
smanjenje utroka vode po jedinici proizvoda.
U ranijem periodu se potronja vode industrije iz vlastitih izvora evidentirala i obraivala u
godinjim statistikim izvjetajima, pri emu je uz mjerenje tereta zagaenja koje se producira u
ciklusu koritenja voda uz koliine zahvaene vode, to bilo osnova za obraun taksi i doprinosa.
Potpuno je jasno da se tadanji podaci drastino razlikuju od trenutnog stanja na terenu, pogotovo u
domenu obima proizvodnje pojedinih privrednih pogona, ali i promjene tehnologije, pa i promjene
namjene industrijskih pogona.Takvi su podaci informativnog karaktera i slue da ukau na broj
takvih privrednih pogona i koliine voda koje su bile zahvatane i koritene na taj nain.78
78
Po ZOV-u, lan 50., stav: Obaveza voenja evidencije, se navodi:(1) Pravna i fizika lica koja zahvataju i crpe
vodu, osim ope upotrebe vode, duna su voditi evidenciju o koliinama zahvaene vode i o tome dostavljati podatke
nadlenoj agenciji za vodno podruje.

April 2010.
131
bos.

Industrija koja u svom tehnolokom procesu ne treba vodu kvaliteta vode za pie svoje potrebe za
vodom, po pravilu, zadovoljava vlastitim vodovodnim objektima. Uglavnom su to vode za potrebe
hlaenja ili pranja, a veina industrija primjenjuje sisteme recirkuliranja. Sanitarna potronja vode
ovih vidova industrije predviena je u specifinoj potronji tog podruja. Podaci o koliinama vode
koju koristi privreda iz vlastitih vodozahvata su prikazani u nastavku.
Zahvaene godinje koliine u
1.000 m3/god.
u sadanjem periodu (2007.g.)
Vrbas
17.689,73
10,2
Una, Glina sa Koranom
36.068,11
0,135
Bosna
249.122,25
58,4
Drina
4.128
32,5
50
59
Neretva
45.033
641,87
Cetina
708,47
Ukupno:
352.799,56
59.147,70
Tabela 3.4.5: Prikaz zahvaenih koliina voda za potrebe privrede iz sopstvenih vodozahvata
Sliv /podsliv
3.4.3.1.
Zahvaene godinje koliine u

1.000 m3/god. do 1991. g.
Koritenje vodnih snaga
Jedan od pouzdanih pokazatelja standarda stanovnika i stepena razvoja odreenog drutva je i

potronja elektrine energije. Bosna i Hercegovina raspolae znaajnim primarnim energetskim
resursima, to se vidi iz slijedeeg:
procijenjeni hidropotencijal iznosi oko 6.800 MW, od ega je iskoriteno nekih 35% po
kapacitetu, odnosno oko 38% (cca. 9.000 GWh) u odnosu na maksimalno moguu proizvodnju
elektrine energije to je, prema ''Stratekom planu i programu razvoja energetskog sektora
Federacije BiH''(Ekspertna grupa, februar 2008.), najnia iskoritenost hidropotencijala u
Evropi,
bilansne rezerve uglja, prema navedenom dokumentu, iznose blizu 4,0 milijarde tona.
Instalirani kapaciteti, proizvodnja i potronja energije u FBiH pokazuju da udio energetskog sistema
FBiH iznosi oko 60% od cjelovitog energetskog sistema BiH. U Federaciji BiH elektrina energija
se iskljuivo proizvodi iz hidropotencijala i uglja.79 Izgradnjom hidroenergetskih objekata se u
znaajnoj mjeri utjee i na neenergetski sektor, pri emu se ti efekti najee ne vrednuju, ili barem
ne na pravi nain, ali se moe rei da je ve odavno prisutan trend planiranja i izgradnje
vienamjenskih vodnih sistema gdje je samo jedan od razloga izgradnje energetsko koritenje.
Svoje interese kroz jedan tako sloen sistem zadovoljavaju i sektori poljoprivrede, turizma, voda i
sl. Obzirom na nivo utjecaja na okolinu, razlikuju se hidroelektrane sa velikim branama, kao i mini
hidroelektrane.80
Hidroenergetski potencijal, prema dananjem nivou tehnikih rjeenja za koritenje, za Bosnu i
Hercegovinu iznosi 22.050 GWh. Procjene za prostor Federacije BiH iznose 11.987 GWh.
(Slijedea tabela daje prikaz hidropotencijala po vodotocima).
79
U energetskom sektoru djeluju dvije elektroprivrede: JP Elektroprivreda BiH dd, Sarajevo i JP Elektroprivreda
HZHB, dd, Mostar.
80
Granica meu njima je 5MW - Evropska unija, odnosno 20MW - Meunarodni panel za klimatske promjene.
April 2010.
132
bos.

Vodotok
Neretva
Vrbas i Pliva
Raspoloivi tehniki
hidropotencijal
(GWh)
5.048,21
852,1
Una i Sana
1.511,7
Bosna
Drina
Trebinjica
1.483,5
786,7
620
Cetina
Sa pritokama
U Federaciji BiH
Zbog nedovoljne istraenosti nije uzet u obzir potencijal
donjeg toka rijeke Une
U Federaciji BiH
U Federaciji BiH
Hidroenergetski potencijal sa ovih prostora jednim dijelom
koristi R. Hrvatska
Zbog nedovoljne istraenosti, ocijenjene na oko 10%
tehnikog potencijala
594,4
Male
hidroelektrane
UKUPNO:
Napomena:
1.090
11.986,61
Tabela 3.4.6.81: Hidroenergetski potencijal Federacije Bosne i Hercegovine
Na Vodnom podruju rijeke Save trenutno egzistiraju slijedei hidroenergetski objekti:

R.br.
1
2
3
4
Naziv HE
Slapovi na Uni
(Kostela)
Jajce I
Jajce II
Modrac
Godina
poetka rada
IP
HE
Una
1954.
DP
Pliva
Vrbas
Sprea
1957.
1954.
1998.
Vodotok
DP
DP
DP
Ukupno:
Instalirani kapaciteti
(snaga MW)
Srednja godinja
proizvodnja (GWh)
8,2
27,4
60
30
2
100,2
259
181
10
477
Tabela 3.4.7.: Hidroenergetski objekti Vodnog podruja rijeke Save
Na kompletnom podslivu rijeke Bosne egzistiraju samo elektrane Modrac, mini elektrana Hrid,
MHE na Lavi i MHE na Fojnikoj rijeci, to ukazuje na izuzetno nizak stepen iskoritenosti
ukupnog potencijala. Podsliv rijeke Bosne je najvei u Bosni i Hercegovini, a sam vodotok Bosna
karakterizira visok stepen izgraenosti i urbanizacije, tako da se ne moe oekivati izgradnja
znaajnih akumulacija koje bi posluile za upravljanje vodnim reimom. Na znaajnijim pritokama
rijeke Bosne, kao to su Krivaja, Bila, Biotica, Bijela i Crna rijeka, te eljeznica i Miljacka, u
ranijem periodu je planirano formiranje akumulacionih bazena koji imaju funkciju vienamjenskih
vodoprivrednih objekata.
Hidroenergetski kapacitet rijeke Vrbas se samo jednim manjim dijelom, oko 22,5% od ukupno
iskoristivog potencijala, danas koristi, pri emu se u razvojnim planovima i Vodoprivrednoj osnovi
Vrbasa iz 1989. godine, koja je obraivala kompletan podsliv, planira daljnja izgradnja
elektroenergetskih objekata. Dananji elektroenergetski objekti u podslivu Vrbasa FBiH su Jajce I i
Jajce II, od ega je Jajce II na rijeci Vrbas, a Jajce I na njegovoj najveoj pritoci Plivi.
Analizom uvjeta izgradnje hidroenergetskih postrojenja, na podslivu Une dolo se do zakljuka da
je mogue izgraditi 19 hidroelektrana iako danas postoje samo tri (Kostela, trbaki Buk i
Krunica), to ovaj vodotok Une svrstava u red najneiskoritenijih vodotoka sa stepenom
iskoritenja potencijala od 1,7%, prema proizvodnji energije.82
81
Podaci iz Okvirne vodoprivredne osnove BiH izdvojeno za Federaciju BiH

Sa aspekta sektora voda, najiskoritenija akumulacija na ovom podslivnom podruju bi bila akumulacija HE Klju
na rijeci Sani. Za HE Vrhpolje izraena je projektna dokumentacija tokom 1999. i to na nivou idejnog projekta. HE
Vrhpolje je tada planirana kao vienamjenski objekat ijom bi se izgradnjom rijeili brojni problemi u vezi sa
82

April 2010.
133
bos.

Pripadajui tok podsliva rijeke Drine u FBiH podrazumijeva izuzetno kratak potez koji u
energetskom smislu, ali i sa aspekta ukupnog potencijala ovog vodotoka, ne znai puno. Kota
uspora postojee HE Viegrad se uvlai u centar Gorada, dok su se na uzvodnom potezu
Gorade Foa varijantno analizirale mogunosti izgradnje dviju elektrana na Drini.
Na Vodnom podruju Jadranskog mora postoje hidroenergetski objekti:
U slivu rijeke Krke i Cetine jedino izgraeno hidropostrojenje je HE ''Orlovac''. Veliki dio
hidroenergetskog potencijala koji pripada BiH, iskoriten je putem ovog objekta ija je strojara
izgraena na teritoriji Republike Hrvatske. Akumulacija Buko blato ove hidroelektrane je najvea
akumulacija po povrini izgraena u Evropi. Procjenjuje se da je hidroenergetska iskoritenost sliva
Krke i Cetine koji pripada Federaciji BiH - 59,3%83 snage.
Podsliv Neretve sa Trebinjicom je po svome vodnom bogatstvu najznaajniji vodotok Federacije
BiH. Na samoj rijeci Neretvi su izgraena 4 hidroenergetska postrojenja. Na odreenim (starijim)
hidroenergetskim objektima su pokrenute, a negdje i zavrene, aktivnosti na revitalizaciji objekata i
to: na hidroelektrani Jablanica (poveanje instaliranog kapaciteta), na hidroelektrani Rama, Mostar,
Jajce I i II.
R.br.
1
2
3
4
5
6
7
Naziv HE
Rama
Jablanica
Grabovica
Salakovac
Mostar
Pe Mlini
apljina
Vodotok
Rama
Neretva
Neretva
Neretva
Neretva
Vrlika
Trebinjica
Godina
poetka rada
1968.
1955.
1982.
1982.
1987.
2005.
1979.
Tip HE
DA
DA
PA
PA
PA
DA
RHE
UKUPNO:
Tabela 3.4.8.: Hidroenergetski objekti Vodnog podruja Jadranskog mora
Instalirani
kapaciteti
Ni (MW)
160
170
115
210
72
30
440
1.197
Srednja
godinja
proizvodnja
Eg (GWh)
731
792
372
563
300
80
451
3.209
U BiH je nakon 1996. godine izgraeno 20 malih HE (uglavnom u Federaciji BiH), a u postupku
gradnje se nalazi 40. Za ovu namjenu je do sada dodijeljeno oko 200 koncesija. Veina malih HE je
izgraena sredstvima privatnih ulaganja i stranim investicijama. Do 1992. godine, izgraeno je 13
malih HE u BiH, ukupne snage cca. 27 MW, koje se danas nalaze u vlasnitvu elektroprivrednih
kompanija, od ega cca. 21 MW na teritoriji Federacije BiH. Utvrivanjem obaveze za
elektroprivredna drutva u Federacije BiH da otkupe cjelokupno proizvedenu elektrinu energiju iz
OIE (obnovljivi izvori energije) i utvrivanje cijene preuzimanja na osnovu iznosa vaeeg tarifnog
stava za prodaju aktivne energije, kao i druge okolnosti, snano su pokrenule investicioni ciklus u
ovoj oblasti (posebno investicije u male HE instalirane snage do 5 MW), tako da se sada vre
pripreme za investiranje (ili je u toku gradnja) u cca. 200 malih HE ukupne instalirane snage od
177,44 MW (za koje je ve dodijeljena koncesija).84
zatitom od voda i njenog koritenja u svrhu zadovoljenja potreba za navodnjavanjem, ekoloki prihvatljivog protoka, te
za rekreaciju i sl.
83
Okvirna vodoprivredna osnova BiH, 1994.
84
Podaci iz Strateki plan i program razvoja energetskog sektora Federacije BiH''
April 2010.
134
bos.

MHE u vlasnitvu JP Elektroprivrede BiH Sarajevo su u Bihau- Biha i Krunica, Teoaku

Snjenica, Osanica u Goradu, te Hrid i Bogatii u Sarajevu. Pored ovih, trenutno egzistira i niz
MHE-a u vlasnitvu treih lica na rijekama Kozici, Jezernici, Borovnici, Prusakoj rijeci, te Vrbasu.
U prethodnom periodu, JP Elektroprivreda HZ HB Mostar je pripremila obilnu tehniku
dokumentaciju koja treba da poslui kao osnova za planiranje i izgradnju hidroenergetskih objekata,
gdje je teite baeno na istraivanje mogunosti gradnje MHE, kao to je: Vodoprivredni uvjeti za
izgradnju hidroelektrana: Sliv Gornja Cetina-Podloge, JP EP HZHB, Sektor za razvoj, 2007., te
Vodoprivredni uvjeti za izgradnju malih hidroelektrana: sliv T-M-T i sliv r. Litice-Podloge, JP
EP HZHB, sektor za razvoj 2007.
3.4.3.2.
Koritenje voda u poljoprivredi navodnjavanje
U BiH su, do 1992. godine, postojali natapni sistemi na ukupno 19.570 ha, i to: (i) vodno podruje
rijeke Save 12.600 ha, (Semberija-6.800 ha, srednja Posavina-800 ha i Lijeve polje-5.000 ha) i
(ii) vodno podruje Jadranskog mora 6.970 ha, (sliv Neretve-5.540 ha, sliv Trebinjice-1.130 ha i
kraka polja-300 ha). Mnogi sistemi nisu ni bili u potpunoj funkciji. Nakon 1996. godine situacija je
jo tea uslijed ratnih oteenja i zaputenosti sistema. Ako se zna da je tada ukupna obradiva
povrina u BiH (bez prirodnih livada) bila oko 1.100.000 ha, znai da su sistemi za navodnjavanje
bili izgraeni na 1,8 % obradivih povrina, a da se trebalo navodnjavati 191.620 ha ili 17,4%
obradivih povrina.
Na podruju Federacije BiH se danas ne raspolae slubenim podacima o navodnjavanim
povrinama, niti o kulturama koje se navodnjavaju. Prema neslubenim informacijama, sadanje
stanje navodnjavanja je: (i)vodno podruje rijeke Save ukupno oko 362,5 ha i (ii) vodno podruje
Jadranskog mora ukupno oko 1.250 ha. Ukupno, prema neslubenim podacima, na podruju
Federacije BiH se navodnjava tek 1.612,5 ha ili 0,2 % od obradivih povrina.
3.4.3.3.
Ribnjaci
Uzgoj ribe, kao i njeno konzumiranje, na veem dijelu Federacije BiH nema ukorijenjenu tradiciju i
dananje stanje ove privredne djelatnosti najee se svodi na reaktiviranje manjih pastrmskih i
izgradnju novih, jo manjih, ribnjaka koji se, po pravilu, lociraju na uzvodnijim dionicama
vodotoka. Ograniavajui faktor u pogledu uzgoja plemenitih vrsta riba jeste kvalitet voda za koji
se moe rei da zadovoljava samo na nekim dionicama vodotoka. Danas u cijeloj Bosni i
Hercegovini egzistira 35 registriranih ribnjaka, a vei dio njih je lociran u slivu rijeke Neretve.
Moe se rei da je prisutna tradicija uzgoja pastrmke, kao najtraenije riblje vrste. Druge riblje
vrste, manje zahtjevne po pitanju kvaliteta voda, kao to arani, po pravilu se uzgajaju u ribnjacima
na veim povrinama za koje je, osim prostora, potrebno osigurati i odgovarajue koliine vode
koje se povremeno zahvataju u odreenim fazama proizvodnje.
Pregled stanja ribogojilita, kao i strategija razvoja ove privredne djelatnosti, ne postoji i dozvole,
odnosno vodoprivredne saglasnosti, date su na nivou kantona. Pri tome nije uspostavljena efikasna
kontrola koritenja voda.
Kada se govori o mogunostima i stanju proizvodnje ribe na otvorenim vodotocima, prirodnim
jezerima i jednom broju vjetakih jezera, onda se tu, gotovo po pravilu, radi o prirodnom prirataju
uz poribljavanje za nivo sportskog ribolova. Akumulacije za potrebe vodosnabdijevanja ili druge
jednonamjenske akumulacije, nisu pogodne za uzgoj ribe iz razloga mogueg pogoranja kvaliteta
voda i neusklaenosti u planu koritenja akumulacije sa tehnologijom uzgoja ribe.
April 2010.
135
bos.

3.4.3.4.
Sport i rekreacija na vodama
Rekreacija na vodi podrazumijeva kupanje, plivanje, ribolov, veslanje, jedrenje, klizanje na ledu i
krae boravke pokraj vode poput logorovanja, te druge oblike kratkotrajnih dolazaka ili duih
boravaka. U posljednje vrijeme, naroito je atraktivan turizam u okviru kojeg se nude i rekreativne
aktivnosti vezane za vodene povrine, kao i lovni i ribolovni turizam, a sve se vie afirmira rafting,
naroito na vodotocima sa velikim podunim padom i lijepim krajolikom poput Une, Neretve,
Krivaje i sl. Prirodna jezera i akumulacije, kao to su Borako, Jablaniko i Modrako jezero su ve
poznate turistike destinacije, koje, naalost, ve postaju ugroene njihovim neplanskim i
neorganiziranim koritenjem u ove svrhe. Koritenjem akumulacija za vodosnabdijevanje
neminovno e se desiti zanaajna ogranienja u pogledu koritenja ovih vodnih povrina za potrebe
rekreacije i turizma zbog neophodnosti provoenja mjera zatite kvaliteta voda.85 Kvalitet rekreacije
na vodi zavisi od: vodoprivrednih, klimatskih, lokalnih i drugih uvjeta, ukljuujui topografiju i
ljepotu pejzaa. Na koritenje voda za rekreativne svrhe veliki znaaj imaju slijedei parametri:
kvalitet, temperatura, dubina i brzina vode, irina vodnog ogledala, pojava riba, vodnog
ivotinjskog i biljnog svijeta, promjenljivost vodnog ogledala, konflikt sa ostalim vodoprivrednim
namjenama. Kvalitet vode i temperatura su najvaniji utjecajni faktori koji doprinose da se neki
vodni resurs koristi u veoj ili manjoj mjeri za ove namjene.
Tradicija u koritenju prirodnih ili ureenih vodotoka za sport i rekreaciju je, u zadnje vrijeme,
poneto potisnuta zbog promjena i negativnih pojava koje su proistekle iz:
Smanjenja slobodnog prostora neposredno uz korita vodotoka radi izgradnje stambenih i

poslovnih objekata;
Znaajnog pogoranja kvaliteta vode u vodotocima i to posebno tokom ljeta kada je zbog
minimalnih protoka koncentracija otpadnih materija u vodi najvea, a istovremeno je upravo tada
najvei interes za rekreaciju na vodi;
Zadravanja velikih koliina otpada na obalama rijeka;
Smanjenja protoka tokom ljetnih mjeseci zbog poveanja potronje za druge potrebe (drastino
smanjenje vodoprivrednog minimuma u vodotocima);
Blizine intenzivnog saobraaja (putevi i eljeznice) neposredno uz korita vodotoka to izaziva
zagaenje, buku i, generalno, naruavanje prirodnog ambijenta;
Nekontroliranog iskopa pijeska i ljunka iz korita vodotoka;
Smanjenja ili nestanka ribljeg fonda pogodnog za sportski ribolov;
Reguliranja korita vodenih tokova, kanalisanje formiranje kanala pri emu se esto poveavaju
brzine, smanjuje dubina vode i irina korita.
Ovi, kao i drugi uzroci, doprinose da se znatno pogoravaju ne samo uvjeti za rekreativne aktivnosti
ve i ambijentalne karakteristike korita mnogih vodotoka.
3.4.3.5.
Plovidba
Openito, u cijeloj dravi Bosni i Hercegovini se malo panje posveivalo izgradnji novih i
poboljanju uvjeta postojeih plovnih puteva. Saobraaj brodicama obavljao se na Savi i na donjim
tokovima rijeka Une, Vrbasa, Bosne, Drine i Neretve. Za prostor Federacije BiH se moe rei da se
plovidba povremeno odvija na dijelu toka Neretve, od Gabele do Metkovia, duine oko 4 km, te
du obale mora, u duini oko 24 km. Federaciji BiH pripada i dio rijeke Save na podruju opine
85
U toku je izrada Strategija razvoja turizma Federacije BiH, tako da e se ovim dokumentom moi raspolagati
pouzdanijim podacima i planovima u vezi sa ovom oblasti.

April 2010.
136
bos.

Odak86. Rijeka Sava je plovna za vee brodove od Siska sve do njenog ua, a nakon raspada
Jugoslavije je postala meunarodnom rijekom. Danas rijeka Sava nije dovoljno ureena za
plovidbu; na plovnom putu postoje otri zavoji koji usporavaju plovidbu, pliaci koji se pojavljuju
pri niskom vodostaju, dok pri visokim vodostajima rijeka rui obalu i proiruje korito, ime
smanjuje dubinu. Openito, saobraaj rijekom Savom je, za sada, relativno skroman, a na malom
dijelu toka koji pripada Federaciji BiH se svodi na vrlo ogranieno koritenje87. Na nekim
vienamjenskim akumulacijama obavlja se plovidba lokalnog tipa malog intenziteta.
86
Od meuentitetske linije kod Male Brusnice do ua rijeke Bosne u Savu kod Bosanskog amca, te takoer na
podruju opina Domaljevac, amac i Oraje od meuentitetske linije kod luke u Bosanskom amcu do ua rijeke
Smrdulje u rijeku Savu kod sela Vuilovca na podruju opine Oraje.
87
Krajem 2002. godine izmeu vlada Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Srbije potpisan je meudravni ugovor kojim se
pravno regulira plovidba rijekom Savom. U okvirima rada Savske komisije se, uz angaman zemalja lanica, vode
aktivnosti na izradi Studije izvedivosti i projektne dokumentacije za obnovu i razvoj saobraaja i plovidbe na plovnom
putu rijeke Save.
April 2010.
137
bos.

3.5. ZATITA VODA - POKAZATELJI STANJA
3.5.
Zatita voda pokazatelji stanja
3.5.1.
Uvodne napomene
Pravni okvir djelovanja u oblasti zatite voda definiran je ZOV-om Federacije BiH88, naroito
njegovo poglavlje VI, ali veliki i direktni utjecaj na zatitu kvalitativno- kvantitativnog reima voda
imaju i aktivnosti u vezi sa okoliem, zdravstvom, saobraajem, energetikom, turizmom,
poljoprivredom, umarstvom i sl., tako da se u najveem broju aktivnosti moraju ukljuivati po
potrebi i druge specijalistike institucije i upravljaki organi.
Nepostojanje podzakonskih akata kojima se oparacionaliziraju obaveze i zadaci predstavlja samo
dio problema u pogledu provoenja aktivnosti i mjera u vezi sa zatitom voda. Odreena strateka
dokumentacija (Prijedlog plana upravljanja zatitom kvaliteta voda za vodno podruje sliva rijeke
Save- dio Federacije BiH, 2000 02; WQM - Plan zatite voda koji je obradio oblast zatite voda od
urbanih otpadnih voda, 2005-07; Living Neretva, u toku i dr.), kojom se obraivala ova tematika
ukazala je na loe stanje u ovoj oblasti sa naznakom pravaca u kome se treba djelovati.
Jedan dio obaveza u pogledu zatite kvaliteta voda proistie i iz meunarodnih ugovora i sporazuma
kao to su: SSP (Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju), ICPDR (International Commission for
the Protection of the Danube River), Savska komisija, MAP (Mediteranski akcioni plan) i drugi89,
tako da se ciljevi i akcioni planovi vezani za ove obaveze moraju postaviti na istim osnovama i
harmonizirati u provoenju u saradnji sa upravljakim strukturama iz sektora voda u RS-u.
3.5.2.
Izvori zagaenja i procjena pritisaka
Po svom karakteru i stepenu utjecaja, kao najvei izvori zagaenja su prepoznati koncentrirani, od
slijedeih izvora: (i) urbane otpadne vode, (ii) industrijske otpadne vode i (iii) procjedne vode sa
deponija otpada. Osim ovih izvora zagaenja, kao vani se mogu izdvojiti izvori zagaenja koji su
po svom karakteru rasuti, a izvori su: (i) ruralna naselja, (ii) poljoprivreda, (iii) umarstvo i (iv)
saobraaj. Osim ovih izvora zagaenja, postoji itav niz onih koji su, u ovom trenutku, za nae
prostore od manjeg znaaja.
Analiza izvora zagaenja i procjena pritisaka ukljuuje niz koraka, od kojih su najvaniji:
Pregled svih aktivnosti koje potencijalno mogu prouzrokovati neke od vidova pritisaka na
vodotoke, uz istovremeno ukazivanje na one tipove pritisaka ili aktivnosti koji mogu prouzroiti
efekte koji su u konfliktu sa preliminarnim ciljevima vezanim za stanje kvaliteta voda koji se eli
postii.
Procjena razvojnih trendova koji mogu, eventualno, doprinijeti promjeni veliine pritisaka na
vodna tijela. Takve su analize djelimino u vezi sa ekonomskim analizama trendova razvoja
pokretakih sila.
Identifikacija kritinih aktivnosti i pritisaka, tj. pritisaka koji mogu biti ili imaju takav karakter da
njihovo nerjeavanje dovodi do rizika da se u konanici ne postigne dobar status voda.
88

Za potrebe komisije ICPDR-a i MAP-a uraeni su i dostavljeni nadlenim meunarodnim institucijama izvjetaji koji
sadravaju opis stanja i identifikaciju najznaajnijih problema na slivnim podrujima pod njihovom ingerencijom.
89

April 2010.
138
bos.

3.5.2.1.
Koncentrirani izvori zagaenja voda
Urbane aglomeracije, kao znaajni koncentrirani zagaivai, kvantificirani su i prostorno locirani na

osnovu statistikih podataka o naseljenim mjestima, pri emu je vano napomenuti da je stepen
pokrivenosti kvalitetnim prikupljanjem, odvoenjem i tretmanom otpadnih voda naselja u
Federaciji BiH izuzetno nizak.
Nepostojanje pouzdanog registra industrijskih zagaivaa i podataka o teretu zagaenja kojeg
isputaju, prevazien je koritenjem podataka o ispitivanju kvaliteta efluenta koji se povremeno
provodi u cilju odreivanja osnove za plaanje naknada za zatitu voda od industrije. Ovako
dobiveni podaci sadre u sebi veliki stepen nepouzdanosti (jednokratno mjerenje, promjene u
pogledu tehnologija i kapaciteta, diskontinuiranost u prikupljanju podataka i sl.) i kao takvi teko
mogu biti dobra polazna osnova za procjenu utjecaja pojedinih privrednih subjekata.
Zagaenja koja dospijevaju u povrinske i podzemne vode putem procjednih voda sa deponija su
najmanje istraena i jedini ozbiljniji pokuaj u tom smislu je uraen na ovakvoj deponiji u Sarajevu.
Stanovnitvo:
Slijedei principe navedene u Direktivi o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC) kao

integralnog dijela Okvirne direktive o vodama (ODV) i uvaavajui dananje stanje u Federaciji
BiH, u fazi podjele na tipove zagaenja od stanovnitva usvojen je princip da se kao koncentrirani
izvori zagaenja raunaju sva naseljena mjesta sa 2.000 i vie stanovnika. Procjena je da danas u
naseljima veim od 2.000 stanovnika ivi oko 1.360.000 stanovnika, to predstavlja oko 60% od
ukupne sadanje populacije, te je taj broj stanovnika svrstan u koncentrirane izvore zagaenja. Na
taj se nain moe pribliiti procjeni ukupnog tereta zagaenja od stanovnitva po
slivnim/podslivnim podrujima, kako je prikazano u slijedeoj tabeli:
Sliv/podsliv
Broj
stanovnika
2007.
Uee
BPK5
(t/god)
(t/god)
(t/god)

Podsliv rijeke Une sa Koranom i Glinom
302.487
13
Podsliv rijeke Vrbas
120.868
5
Podsliv rijeke Bosne
1.341.727
58
Podsliv rijeke Drine
57.526
2
135.557
6
Ukupno VP rijeke Save:
1.958.166
84
Podsliv rijeke Neretve sa Trebinjicom
311.262
13
Podsliv rijeka Krke i Cetine
58.084
2
Ukupno VP Jadranskog mora:
369.346
16
Sveukupno Federacija BiH:
2.327.512
100
6,624
2,647
29,402
1,260
2,969
42,902
1,214
485
5,390
231
544
7,865
276
110
1,225
52
124
1,788
6,817
1,272
8,089
1,250
233
1,483
284
53
337
50,991
9,348
2,125
Tabela 3.5.1.: Pregled ukupnog tereta zagaenja od stanovnika po slivovima i podslivovima
Interesantno je napomenuti da je u naseljenim mjestima veliine do 2.000 stanovnika, koja u

ukupnom broju naselja uestvuju sa oko 95%, ivjelo oko 40% od ukupnog stanovnitva. Ovaj tip
naselja je ili doivio znaajno smanjenje broja stanovnika ili je zbog svoga poloaja uao kao
cjelina sa susjednim naseljima u zajedniku aglomeraciju. Relativno mali doprinos u ukupnom
teretu zagaenja i njihov karakter upuuju na to da ova naselja tretiramo kao rasute zagaivae. U
April 2010.
139
bos.

naseljima veliine od preko 2.000 stanovnika ivi oko 60% stanovnika, dok u ukupnom broju
naseljenih mjesta ona uestvuju sa oko 5%.
Jedan od izvora u analizi veliine koncentriranih zagaivaa jesu podaci iz elaborata: Statistiki
godinjak za 2006. gdje je data procjena broja stanovnika po opinama u Federaciji BiH, kao i
podaci o kanalizacionim sistemima i produkciji otpadnih voda na bazi koje bi se mogla dati ocjena
da je na javni kanalizacioni sistem u Federaciji BiH prikljueno oko 761.000 stanovnika ili oko
33% od ukupnog broja 2.327.512.
Kanalizaciona mrea (km)
2002 g.
2003 g.
Ukupna duina zatvorene kanalizacione mree
1.943
1.970
Mjeoviti sistem
1.015
1.023
Separatni sistem
928
947
otpadne vode
586
542
oborinske vode
342
405
Duina glavnog kolektora
292
292
Broj kanalizacionih prikljuaka
133.992
134.066
Broj ulinih slivnika
14.027
14.301
Tabela 3.5.2.: Pregled izgraene kanalizacione mree na prostoru Federacije BiH
2004 g.
2.044
1.032
1.012
601
411
308
145.092
14.628
2005 g.
2.059
1.040
1.019
606
413
309
148.792
14.635
2006 g.
2.071
1.045
1.027
613
414
310
152.225
-
Daljnja podjela urbanih aglomeracija se vri prema njihovoj veliini, odnosno efluentnom
potencijalu.
Industrijski zagaivai:
Nedostatak sistematskog monitoringa kvaliteta i koliina efluenta industrijskih zagaivaa

rezultiralo je da se ocjene tereta zagaenja pojedinih vodotoka zasnivaju na podacima dobivenim ili
na osnovu mjerenja provedenih za potrebe procjene produkcije otpadnih voda velikih zagaivaa ili
na osnovu procjena zasnovanih na podacima vezanim za tip i obim proizvodnje pojedinih
privrednih subjekata uraenih u cilju dobivanja osnove za naplatu taksi za isputanje otpadnih voda.
Za vodno podruje rijeke Save je u 2007. vrena naplata za teret isputene vode utvren
ispitivanjem kvaliteta otpadnih voda za 84 industrijska zagaivaa i utvreno je da isputaju ukupan
teret zagaenja u veliini od 2.118.468 ES, dok je na podruju sliva Jadranskog mora utvreno,
putem mjerenja 11 zagaivaa, ukupno 26.593 ES. Prethodni podaci ilustriraju znaajan stepen
redukcije tereta zagaenja u odnosu na period do 1991. godine na dijelu koji se odnosi na
industrijske zagaivae90.
90
Za jedan dio industrijskih zagaivaa koji se svrstavaju u manje, obraun tereta zagaenja se vri preko koeficijenata
i procjenjuje se da je njihov doprinos u ukupnom teretu zagaenja znaajno manji u odnosu na ove za koje se obraun
vri mjerenjem.

April 2010.
140
bos.

Industrijski zagaivai - mjerenjem EBS

Sliv/podsliv
Podsliv rijeke Une sa Koranom i

Glinom
Podsliv rijeke Vrbas
Podsliv rijeke Bosne
Podsliv rijeke Drine
Ukupno VP rijeke Save:
Podsliv rijeke Neretve sa
Trebinjicom
Podsliv rijeka Krke i Cetine
Ukupno VP Jadranskog mora:
Sveukupno Federacija BiH:
Sa
Bez
predtretmanom
predtretmana
(EBS)
(EBS)
12.683
Ukupno
(EBS)
Procjena
Ukupno
industrija
(EBS)
(EBS)
12.683
2.386
4.297
1.442
1.024
769.792
1.321.844
5.924
486
3.591
1.682
793.432
1.325.036
2.466
2.091.636
6.410
5.273
2.118.468
1.831
19.026
440
2.469
26.152
2.110.662
6.850
7.742
2.144.620
2.144.620
13.128
11.110
24.238
187.642
211.880
0
13.128
2.355
13.465
2.355
26.593
3.402
191.044
5.757
217.637
806.560
1.338.501
2.145.061
217.196
2.362.257
Tabela 3.5.3.: Pregled ukupnog tereta zagaenja od industrije po slivovima i podslivovima iji se obraun vri na
osnovu mjerenja
Ako se uporedi teret zagaenja od stanovnika i teret zagaenja od industrije, dolazi se do zakljuka
da je teret zagaenja od industrije obuhvaene sistemom za naplatu za isputenu vodu i zagaenja
od stanovnitva u ovom trenutku priblino jednak. Uzimajui u obzir da jedan dio industrije nije
obuhvaen sistemom naplate za isputene vode, te se otpadne vode jednog dijela stanovnitva,
naroito onog koji spada u rasute zagaivae, isputa u tlo kao recipijent, moemo konstatirati da je
industrija u blagoj prednosti u pogledu doprinosa ukupnom zagaenju koje dospijeva u vode.
Deponije otpada:
U grupi zagaivaa koji indirektno, putem procjednih voda, emitiraju zagaenje u povrinske i
podzemne vode, znaajno mjesto zauzimaju deponije krutog otpada. Osim deponije u Sarajevu,
kojom se kontrolirano upravlja i gdje je u probni rad puteno postrojenje za tretman procjednih
voda, uz odreene nedostatke se za potrebe odlaganja krutog otpada u ovom trenutku mogu
ukljuiti i deponije Uborak kod Mostara, Krivodol, Bosanska Krupa, kao i deponija u Tenju.
Niti jedna deponija nema ustrojen monitoring niti egzaktne podatke o produkciji zagaenja i
njegovom utjecaju na promjenu stanja kvaliteta povrinskih i podzemnih voda. Godinja produkcija
komunalnog otpada se kree oko 270 kg/st, od ega se oko 36% od ukupnih koliina uope ne
prikuplja od strane javnih komunalnih preduzea. Neodgovarajue ureene sanitarne deponije na
koje se odlae prikupljeni otpad, a kojih ima 54 (21 ureena i 33 djelimino ili nikako ureene
deponije), koriste se za odlaganje oko 40% od ukupnog otpada.
Osim toga, industrija godinje dodatno doprinese sa 1.500.000 t otpada, od ega se oko 10% moe
kategorizirati kao opasni. Dodatno optereenje ini otpad od poljoprivrede u koji se ukljuuje i oko
4.550.000 t/god. stajskog ubriva koji se u veliini od oko 80% odlae na poljoprivredna zemljita i
na taj nain dobiva karakter difuznog zagaenja.

April 2010.
141
bos.

3.5.2.2.
Disperzni izvori zagaenja
Rasuti, ili disperzni zagaivai, koji na prostoru Federacije BiH imaju znaajan doprinos na
promjenu kvaliteta voda, jesu:
mala naselja, koja ne ulaze u kategoriju koncentriranih zagaivaa (ispod 2.000 stanovnika),
utjecaji od poljoprivrede,
utjecaji od umarstva,
utjecaji od oborinskih voda sa saobraajnica.
Rasuti izvori zagaenja su direktno vezani za aktivnosti ovjeka koje se odnose na naseljavanje
ruralnih prostora i koritenje zemljita (rasuta naselja, poljoprivreda, umarstvo, transport i sl.), a po
nainu postanka su prostornog karaktera. Specifinost u Federaciji BiH je da najvei broj
stanovnika u ruralnim dijelovima nije obuhvaen nikakvim kanalizacionim sistemima, te se
prikupljanje i konana dispozicija otpadnih voda svodi na veliki broj direktnih ispusta ili nepropisno
izvedenih septikih jama, pa se ono u ukupnom bilansu zagaenja moe svrstati u tip rasutog
zagaenja.
Da bi se dobili iskoristivi podaci o teretu zagaenja od poljoprivrede, moraju se provesti
istraivanja na karakteristinim prostornim cjelinama zasnovana na dostupnim podacima koji se
odnose na nain koritenje poljoprivrednog zemljita i posljedicama tih aktivnosti na promjene
kvaliteta voda u razliitim hidrolokim uvjetima. Ovim istraivanjima moraju se obuhvatiti i podaci
o koritenju sredstava za zatitu bilja, kao i prirodnog i vjetakog ubriva, ali i drugi elementi koji
utjeu na produkciju zagaenja sa odreenog prostora. U Federaciji BiH ne postoji pravni okvir
kojim bi se stvorile pretpostavke za provoenje Direktive 91/676/EEC koja se tie zatite vodnih
resursa od zagaivanja nitratima prouzrokovanih poljoprivrednim djelatnostima.
Potencijal koji lei u poljoprivrednoj djelatnosti, opisuje podatak da od ukupne povrine BiH
poljoprivredno zemljite pokriva cca. 2.600.000 ha (oko 52%), a ostatak od 2.400.000 ha je umsko
zemljite (oko 48%). Iako je ukupna povrina poljoprivrednog zemljita u Federaciji BiH i RS-u
dosta slina, uzimajui u obzir populaciju entiteta, dolazi se do podataka da u Federaciji BiH po
jednom stanovniku ima 0,56 ha poljoprivrednog zemljita, i to 0,23 ha oranica i bata, dok je u RSu stanje neto povoljnije, odnosno ima 0,90 ha po stanovniku poljoprivrednog zemljita i 0,46 ha po
stanovniku oranica i bata91.
Eksploatacija ume, kao i aktivnosti koje je prate, (izgradnja umskih puteva, prevoz/izvlaenje
isjeene drvne mase od mjesta sjee do saobraajnica, koritenje mehanizacije, formiranje umskih
gradilita itd.), kao posljedicu ima poveanje erozije i unoenje suspendiranih materija u vodotok.
Skrauje se vrijeme koncentriranja oborina i putovanja do vodotoka, to za posljedicu ima uestalu
pojavu ekstremnih vrijednosti protjecaja. Takoer, opasnost predstavlja prevoz i uskladitenje
goriva i maziva koja se koriste za mehanizaciju na umskim radilitima, servisiranje mehanizacije,
kao i odlaganje iskoritenog ulja.
91
Koritenje zemljinog prostora u BiH ima naglaen ekstenzivni karakter, sa izraenim tendencijama nedovoljno
planiranog i neracionalnog pristupa. Gubici tla su prouzrokovani, prvenstveno, neplanskom izgradnjom stambenih,
industrijskih i infrastrukturnih objekata, neracionalnom eksploatacijom mineralnih sirovina i ekscesivnom erozijom
izazvanom deforestacijom, te nepravilnom obradom na nagibima. U FBiH ovi gubici iznose vie od 3.000 ha godinje.

April 2010.
142
bos.

Prema nainu postanka i mehanizmu rasprostiranja, difuzni izvori zagaenja mogu biti, osim od
otpadnih voda stanovnitva, poljoprivrede, umarstva i posljedica spiranje sa saobraajnica, i
otjecanje povrinskih voda sa urbanih povrina (promjena kvalitativno-kvantitativnog reima
otjecanja). Vlastitih iskustava u pogledu doprinosa ovih zagaivaa na stanje kvaliteta voda,
baziranih na sistematskim istraivanjima i praenju promjena, nema i u narednom periodu predstoji
ukljuivanje razliitih institucija da bi se dobila realna slika stanja.
3.5.3.
Zatita voda od koncentriranih izvora zagaenja
3.5.3.1.
Postrojenja za preiavanje otpadnih voda
U Federaciji BiH danas postoji i radi ukupno sedam postrojenja za preiavanje otpadnih voda
stanovnitva, i to u Gradaacu, epu, Srebreniku i Trnovu, na slivu rijeke Save, odnosno u
Ljubukom, itluku i Grudama na slivu Jadranskog mora, kome se moe dodati i postrojenje u
Neumu iako je locirano u R. Hrvatskoj. Jedan dio postrojenja za tretman urbanih otpadnih voda,
koja su prije rata bila u funkciji ili pak u zavrnoj fazi izgradnje, danas nisu u funkciji. To se odnosi
na postrojenja u Sarajevu i Odaku na slivu rijeke Save, odnosno postrojenja u irokom Brijegu i
Bosanskom Grahovu, na slivu Jadranskog mora92. Na ovaj nain se procjenjuje da je samo oko 3%
stanovnika Federacije BiH obuhvaeno tretmanom otpadnih voda, a ukoliko bi se u funkciju stavila
postrojenja koja su prije rata ili bila u funkciji ili u zavrnoj fazi izvoenja, (Sarajevo, Odak,
B.Grahovo, iroko Brijeg, Grude), taj bi procenat bio oko 30% (uee postrojenja u Sarajevu je
ovdje dominantno).
Ono to karakterizira najvei broj naseljenih mjesta na podruju Federacije BiH jeste nepostojanje
objedinjenog sistema za prikupljanje (i tretman) otpadnih voda, te injenica da se otpadne i
oborinske vode najee prihvataju mjeovitim sistemom kanalizacije i najkraim moguim putem
provode do najblieg recipijenta. Dio stanovnika je individualno rjeavao pitanje konane
dispozicije otpadnih voda na nain da se otpadne vode skupljaju u septike jame, najee uraene
tako da se njihov sadraj procjeuje u podzemlje a preliva u najblii potok, ime se kontaminiraju
podzemne i povrinske vode, a opasnosti od ovog naina isputanja otpadnih voda je to se najee
zagauju resursi podzemnih voda. U sutini, i jedan i drugi nain isputanja otpadnih voda je
nekontroliran, neodriv i suprotan naelima sanitacije naselja, a posljedice se mogu samo procjeniti.
92
Postrojenje u Odaku je 1992. godine bilo u zavrnoj fazi, tj. u fazi montae opreme, tako da nikada nije puteno u
funkciju. I danas postoje graevinski objekti koji se mogu iskoristiti u postupku rekonstrukcije i revitalizacije ovog
postrojenja.

April 2010.
143
bos.

Vodno podruje
Naziv
postrojenja
Sarajevo
Trnovo
epe
Gradaac
Srebrenik
Odak
Godina
izgradnje
Kapacitet
(ES)
Kapacitet
postrojenja
koja su u
funkciji
(ES)
1984.
1991.
2008.
1983.
2000.
600.000
5.000
5.500
2.250
VP r. Save
30.000
30.000
12.000
12.000
10.000
Uk. VP r. Save
662.500
44.250
Ljubuki
1990.
5.000
5.000
Neum
1989.
30.000
30.000
itluk
2008.
7.000
7.000
VP Jadrana
Grude
2.500
B. Grahovo
1.650
iroki Brijeg
1991.
5.000
Uk. VP Jadrana
51.150
42.000
SveukupnoFBiH
713.650
86.250
Tabela 3.5.4.: Pregled postrojenja za preiavanje urbanih otpadnih voda
Stepen
obrade
Pogonsko
stanje
I i II
I i II
I i II
I i II
I i II
I
Van pogona
U pogonu
I faza
U pogonu
U pogonu
Van pogona
I i II
I
I i II
I i II
I
I i II
U pogonu
U pogonu
U pogonu
Otean pogon
Van pogona
Van pogona
Postojanje vie ispusta u recipijente onemoguava kontinuirano praenje produkcije otpadnih voda i
efekte eventualnog preiavanja na poboljanje kvaliteta povrinskih i podzemnih voda.
Slika 3.5.1.: Prikaz lokacija postrojenja za tretman otpadnih voda stanovnitva
Pregled postrojenja za tretman industrijskih otpadnih voda ne postoji objedinjen na nivou agencija
za vodna podruja, ali se kroz kontrolu i mjerenja EBS-a (ekvivalentnog broja stanovnika) dolazi do
April 2010.
144
bos.

nekih podataka koji mogu posluiti kao polazna osnova za procjenu mjera zatite kvaliteta voda. U
ovom trenutku je poznato da na podruju vodnog podruja Save rade postrojenja za tretman
industrijskih otpadnih voda u: tvornici papira u Maglaju; koarskoj industriji u Visokom; tvornici
bezalkoholnih pia i tvornici ice u Sarajevu; tvornici autodijelova u Tenju, te u kompletnom
kompleksu hemijske industrije u Tuzli. Meutim, efekti rada su uglavnom nepoznati.
Na vodnom podruju Jadranskog mora su u funkciji industrijska postrojenja za tretman otpadnih
voda tvornice aluminija u Mostaru i irokom Brijegu, te pivare u Grudama. Jedan dio industrijskih
zagaivaa je prije rata imao predtretman, ali su ova postrojenja izvan funkcije, to zbog prestanka
rada industrijskih pogona, to zbog neodgovarajueg neodravanja. Ta postrojenja su bila u krugu
tvornica Igman Konjic, Unis u Prozoru, Buturovia polju, itomisliu, Mostaru i Jablanici,
Famos u Ljubukom itd. U novije vrijeme su izgraena i stavljena u funkciju dva nova
postrojenja za tretman industrijskih otpadnih voda, i to mesna industrija Lijanovi i Feal, obje u
irokom Brijegu.
3.5.4.
Zatita voda od disperznih izvora zagaenja
Upravljanje zagaenjem iz disperznih izvora se svodi na primjenu niza mjera po pojedinim

specifinim karakteristikama svake pojedine kategorije zagaivaa: poljoprivreda, umarstvo,
saobraaj i sl. Zakonski se ova oblast nije definirala, a kontrola nad proizvodima koji se koriste za
zatitu bilja nije u potpunosti uspostavljena. Za saobraajnice koje se grade je u postupku dobivanja
dozvola za graenje potrebno, kroz okolinu dozvolu, odnosno vodnu saglasnost, rijeiti problem
prikupljanja i tretmana povrinskih voda, ali se na taj nain ne rjeavaju problemi u vezi sa
odvoenjem sa postojeih saobraajnica.
Naselja koja zbog svoje veliine spadaju u kategoriju rasutih zagaivaa, problem konane
dispozicije otpadnih voda danas rjeavaju na neadekvatan nain, najee direktnim isputanjem u
vodotoke. Ovdje mogu u velikoj mjeri da doprinesu aktivnosti koje se odnose na reduciranje tereta
zagaenja na mjestu njegovog nastanka i primjenom nekonvencionalnih postrojenja za tretman
otpadnih voda.
3.5.5.
Zatiena podruja
U skladu sa ZOV-om Federacije BiH, zatiena podruja su svrstana u pet grupa od kojih su prve tri
u veoj mjeri vezane za upotrebnu vrijednost voda a u preostale dvije grupe naglasak je na okolinoj
problematici, odnosno osiguranju uvjeta za razvoj biljnih i ivotinjskih akvatinih vrsta. Prema l.
65 ZOV-a zatiena podruja su:
podruja namijenjena za zahvatanje vode za pie;
podruja namijenjena zatiti ekonomski vanih akvatinih vrsta;
povrinska vodna tijela namijenjena rekreaciji, ukljuujui i podruja odreena za kupanje;
podruja podlona eutrofikaciji i podruja osjetljiva na nitrate;
podruja namijenjena zatiti stanita biljnih i ivotinjskih vrsta ili akvatinih vrsta u kojima je
odravanje ili poboljanje stanja voda bitan uvjet za njihov opstanak i reprodukciju.93
Ovakva klasifikacija je usklaena sa ODV-om, l. 6. aneksa IV, kojima se definiraju tipovi
zatienih podruja sa aspekta upravljanja vodama.
93
Opisano u poglavlju 1.2. Prirodne karakteristike

April 2010.
145
bos.

Zatiena podruja namjenjena zahvatanju vode za pie odreuju se na osnovu ranije donesenog
podzakonskog akta koga je potrebno uskladiti sa ZOV-om i, u sklopu tih aktivnosti, provesti
evaluaciju vaeeg Pravilnika. Jedan dio vodovodnih sistema nema vaeu odluku o proglaavanju
zona sanitarne zatite usklaenu sa novim pravilnikom, a dobar dio vodovoda je samo djelimino
uspio da uspostavi zone sanitarne zatite to je u fazi implementiranja i kontrole vrlo zahtjevna i
skupa aktivnost.
Odluka o proglaavanju zona sanitarne zatite izvorita vode za pie treba da definira i nain
finansiranja i kontrole provoenja odluke. Usvajanje odluka o zonama zatite je u vezi sa
administrativnim granicama i moe biti u nadlenosti organa vlasti od opinske do dravne
(meudravne). Donoenje odluke o proglaenju zona sanitarne zatite je od interesa i drugih
sektora, pri emu se to naroito odnosi na zdravstvo, prostorno planiranje i okoli, saobraaj i
energetiku, ali i umarstvo i poljoprivredu.
Podruja namijenjena zatiti ekonomski vanih akvatinih vrsta nisu jo odreena jer nisu
doneseni odgovarajui podzakonski akti. Planirano je, prema lanu 71. ZOV-a, da se oni, u saradnji
sa ministarstvima nadlenim za veterinarstvo i prostorno planiranje, donesu a ova podruja bi
morala biti unesena i u odgovarajue prostorne planove.
Podruja namijenjena rekreaciji i kupanju se, u ovom trenutku, odreuju prema Odredbi o
klasifikaciji i kategorizaciji voda iz 1980. godine koja nije usklaena sa ZOV-om. Prema ovoj
Odredbi, u dijelu koji definira upotrebnu vrijednost vode kao vode koje se mogu koristiti za kupanje
i rekreaciju, jesu vode tzv. II klase, za koju su opet propisane maksimalno dozvoljene koncentracije
(MDK), karakteristinih fiziko-hemijskih i biolokih parametara. Nadlenost u domenu praenja
kvaliteta vode za kupanje je podijeljena izmeu sektora zdravstva i voda. Kupalita proglaava
opinski organ nadlean za vode.
Podruja podlona eutrofikaciji i podruja osjetljiva na nitrate jo uvijek nisu odreena i njihovo
e definiranje uslijediti nakon donoenja podzakonskih akata od kojih bi osnovni bio onaj koji
donosi federalni ministar za okoli, a koji se odnosi na utvrivanje osjetljivih i manje osjetljivih
podruja i ija izrada je u toku. Ovim se podzakonskim aktom donose i mjere zatite, zabrane i
ogranienja, te se propisuje monitoring mjera (Pravilnik o monitoringu u osjetljivim podrujima je u
fazi izrade) i aktivnosti. Osim ovog podzakonskog akta, naophodno je donijeti i odredbu o
klasifikaciji i kategorizaciji povrinskih i podzemnih voda, u skladu sa ZOV-om Federacije BiH.
3.5.6.
Pojava akcidentnih zagaenja voda
Akcidentna zagaenja voda bitno utjeu na pogoranje kvalitativnih svojstava povrinske i

podzemne vode ime se ugroava akvatina flora i fauna kao i njena upotrebna vrijednost, a
najee se pojavljuju kao posljedica ljudskog djelovanja. Osim ljudskim djelovanjem, promjena
stanja kvaliteta vode moe biti prouzrokovana pojavom nekih prirodnih fenomena, kao to su
ekstremno mali protjecaji, visoke temperature zraka i vode i sl. Vrlo loa kombinacija je pojava
nedozvoljenih materija u vrijeme malih voda to samo pogorava negativne efekte jedne, same po
sebi, negativne pojave.
Pojave akcidentnih i vanrednih zagaenja, kako povrinskih, tako i podzemnih voda, ne prati se
sistematski niti postoji centralizirana evidencija koja bi mogla posluiti za procjenu stanja u ovoj
oblasti. Iako je ovu problematiku tretirao i stari ZOV (Sl. novine FBiH 18/98) u svojim lanovima
od 124. do 130., nije ustrojen sistem postupanja u sluajevima havarijskih, vanrednih i iznenadnih
zagaenja, nego se ad hoc iznalaze rjeenja jer ne postoji rutiniran, propisan i standardiziran
postupak koji se primjenjuje u takvim situacijama.
April 2010.
146
bos.

Novi ZOV Federacije BiH spominje ovu oblast svojim l. 61. koji u stavu 9 navodi da akt u kome
bi se definirale mjere i postupci u sluaju pojave zagaenja donosi federalni ministar nadlean za
okoli, dok federalni ministar za PV donosi propis i daje ovlatenje za pravna lica koja se mogu
angairati u sanaciji posljedica pojava zagaenja. Ovaj podzakonski akt jo nije donesen a treba
definirati postupke i mjere koje se trebaju provoditi u sluajevima pojave ovog tipa zagaenja.
Njegova izrada je u toku, pa e se po usvajanju istog stvoriti realan okvir za operativnije djelovanje
i praenje ovih pojava.
U svakom sluaju bi trebalo da se u okviru ovog podzakonskog akta definira mjesto pohranjivanja
podatka o akcidentnim zagaenjima, ime bi se olakalo upravljanje ovom vrstom neeljenih
pojava, fokusirala panja na mehanizam nastajanja i smanjile posljedice koje ovakva zagaenja
neminovno izazivaju. Ti podaci bi bili korisni i za analize na osnovu kojih se mogu izvui odreeni
statistiki pokazatelji, trendovi i uestalost pojava, kao i najei uzronici i posljedice koje nastaju
zbog ovoga.
Fragmentarni podaci o nekim znaajnijim incidentnim zagaenjima se mogu dobiti u agencijama za
vodna podruja, Federalnoj upravi za inspekcijske poslove, kantonalnim inspektoratima, policijskim
institucijama i sl., ali ne postoji jedno mjesto gdje se takvi podaci prikupljaju i obrauju94.
94
Akcidentna zagaenja na vodnom podruju Jadranskog mora, koja su se desila u zadnje vrijeme su: isticanje
transformatorskog ulja na objektu HE ''Jablanica'', pojava boje nepoznatog porijekla u Konjicu na povrini Jablanikog
jezera (bez otkria poinitelja i bez posljedica na akvatini ivi svijet), izvrtanje vozila za prevoz betona i dospijee
nafte i zauljene vode u Salakovako jezero, te isticanje nafte u Jablaniko jezero u elebiu kod Konjica. Na vodnom
podruju rijeke Save je karakteristino da su se pojave akcidentnih zagaenja najee deavale na rijeci Sprei,
nizvodno od Lukavca, ali je osim na ovom vodotoku uoena pojava pomora riba na rijeci Gnjici nizvodno od elia, na
rijeci Usori, te na osnovu dojave iz R. Hrvatske, na rijeci Savi. Najvei broj ovih pojava ostaje na nivou kantonalnih
slubi u ijoj je nadlenosti sektor voda.

April 2010.
147
bos.

3.6. ZATITA OD VODA POKAZATELJI STANJA
3.6.
Zatita od voda pokazatelji stanja
3.6.1.
Uvodne napomene
Jedno od naela na kojim se zasniva upravljanje vodama jeste naelo osiguranja zatite od tetnog
djelovanja voda, koje prvenstveno proizilazi iz potrebe za zatitom stanovnitva i imovine, te
potreba za uklanjanjem posljedica tetnog djelovanja. Zatitom od voda obuhvaene su sve mjere,
aktivnosti i radnje koje se u irem prostoru planiraju, poduzimaju i izvode, sa ciljem da se umanje
(ili eleminiraju) posljedice koje nastaju tetnim dejstvom neureenog vodnog reima. Ureenje
vodotoka i drugih voda obuhvata: izvoenje, tehniko i investiciono odravanje reguliranih
vodotoka, zatitnih vodnih objekata i objekata melioracionih sistema, te druge radove kojima se
omoguava kontroliran i nekodljiv protok voda i njihovo namjensko koritenje. Zatita od tetnog
djelovanja voda obuhvata radove i mjere za odbranu od poplava (upravljanje poplavama), odbranu
od leda, zatitu od erozija i bujica, borbu protiv sua, kao i otklanjanje posljedica od tetnog
djelovanja istih.
Po Zakonu o vodama, povrinske vode se razvrstavaju (prema znaaju u upravljanju vodama) na
vode I i II kategorije. Vode I kategorije ine 15 rijeka i 5 vjetakih akumulacija na Vodnom
podruju Save (sl.3.6.1) i 8 rijeka i 8 vjetakih akumulacija na Vodnom podruju Jadranskog mora
(sl.3.6.2). Takoer, u vode I kategorije svrstana su i prirodna jezera i movarna podruja95, a sve
ostale vode spadaju u vodotoke II kategorije.
450,00
400,00
350,00
300,00
250,00
200,00
150,00
100,00
50,00
0,00
Ukupna duina U BiH (km)
Duina u FBiH (km)
Duina u RS i distriktu Brko (km)
Sava
Una
Unac
Sana
Vrbas
Pliva
Bosna
Krivaja
Usora
366,59
93,65
272,94
239,00
157,00
82,00,
66,27
66,27
0,00
168,95
67,00
101,95
235,00
128,00
107,0
31,14
2,29
28,85
275,50
167,00
108,13
79,73
79,73
0,00
31,48
23,88
7,59
Sprea eljeznica
77,56
52,77
24,79
48,73
19,58
29,15
Tinja
Drina
Sanica
Klokot
100,43
45,77
54,67
398,84
30,97
367,87
21,09
21,09
0,00
4,61
4,61
0,00
Slika 3.6.1: Vodotoci I kategorije Vodnog podruja rijeke Save_duine
Vodotoci, vode - I kategorije za vodno podruje rijeke Save su: Sava, Una, Unac, Sana, Vrbas,
Pliva, Bosna, Krivaja, Usora, Sprea (nizvodno od ua Jale), eljeznica, Tinja, Drina, Sanica i
Klokot, te vjetake akumulacije: Hazna, Vidara, Jajce I, Jajce II i upica. Na vodnom podruju
Jadranskog mora vodotoci, vode - I kategorije su : Neretva, Trebinjica (regulirani dio vodotoka),
Matica (Vrljika), Tihaljina-Mlada-Trebiat, Bregava, Krupa, Litica (nizvodno od irokog Brijega)
i Rama, te vjetake akumulacije: Rama, Jablanica, Grabovica, Salakovac, Mostar, Buko blato,
Mandak i Lipa. Prirodna jezera i movarna podruja ine vode - I kategorije, a to su: Borako
jezero, Blidinje i Hutovo blato.
95
Zakon o vodama FBiH (Sl. novine FBiH, br.70/06) lan 5.

April 2010.
148
bos.

250,00
200,00
150,00
100,00
50,00
0,00
Ukupna duina U BiH (km)
Duina u FBiH (km)
Duina u RS i/ili distriktu Brko (km)
Neretva
Trebinjica
Matica (Vrljika)
T, M, T.
Bregava
Krupa
Litica
Rama
240,00
188,44
52,40
88,50
31,39
57,11
6,43
6,43
0,00
58,78
58,78
0,00
34,23
34,23
0,00
12,08
12,08
0,00
19,35
19,35
0,00
16,18
16,18
0,00
Slika 3.6.2: Vodotoci I kategorije za Vodno podruje Jadranskog mora_duine
Izvoenje objekata za zatitu od tetnog djelovanja voda provodi se prema Planu i programu koje
donosi Vlada na prijedlog resornog ministarstva.96 Odravanje vodotoka, vodnog dobra i drugih
zatitnih objekata provodi se na osnovu Plana ureenja vodotoka i drugih voda koji su sastavni dio
Plana upravljanja vodama koji donose agencije (AVP Sava Sarajevo i AVP Jadran Mostar), a uz
saglasnost Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH (FMPV)97. Odluke o
graenju melioracionih sistema, od poetka 2008. godine, donose kantonalne skuptine, a
odravanje melioracionih sistema vrit e se prema Programima koje e, takoer, donositi
kantonalne skuptine. Institucije sektora upravljanja vodama su zaduene i za aktivnosti
identifikacije i uknjienja vodnog dobra, te aktivnosti u vezi sa eksploatacijom ljunka i pijeska iz
vodotoka, inundacija i ua rijeka u more.
3.6.2.
Stanje sistema za zatitu od tetnog djelovanja voda
Znaajniji radovi na reguliranju rijeka, izgradnji melioracionih objekata i iskoritenju vodnih snaga
u Bosni i Hercegovini datiraju jo iz devetnaestog vijeka.98 Radovi na zatiti od poplava su
intenzivirani od ezdesetih do kraja osamdesetih godina dvadesetog vijeka, ime su znatno
smanjene tete od poplava a time stvoreni uvjeti za intenziviranje poljoprivredne proizvodnje i
poveanje prinosa. Postojeim izgraenim sistemima velike tete su nanijela ratna deavanja 1991.1995. godine, oteeni su mnogi objekti, zaustavljen njihov daljnji razvoj, a poseban problem
predstavlja visoka kontaminiranost prostora minsko-eksplozivnim sredstvima. Pored uloenih
napora i znaajnog napretka u rjeavanju problema, upravo mine predstavljaju jednu od glavnih
prepreka za sigurnost stanovnitva, te ekonomski i drutveni razvoj podruja (visoka
kontaminiranost na podruju Posavine). Objekti zatite od poplava i melioracioni sistemi sastoje se
od regulacionih i zatitnih vodnih objekata od vanjskih voda, te objekata za melioraciono unutranje
odvoenje. Naa dosadanja iskustva jasno pokazuju da se i sloena problematika zatite od poplava
na pojedinim podrujima moe veoma uspjeno rjeavati reguliranjem izravnanjem protoka. U
dosadanjem periodu, u Bosni i Hercegovini su izgraene vienamjenske akumulacije99 ukupne
zapremine 3.851 hm3, a za prostor Federacije BiH posebno treba istai slijedee primjere:
96

98
1887 .g. prof F.RIEDEL - Izvjetaj o hidrologiji Trebinjice - melioracije Popovog polja, 1896.g. WASSERBAUTEN
IN BOSNIEN UND DER HERCEGOVINA, MELIORATIONSARBEITEN UND CISTERNEN IN KARSTGEBIETE,
PHILIP BALLIF, WIEN, 1896 1911. g. ing. Th. SCHENKEL - vodne snage podruja karsta na jugu Austro-Ugarske
monarhije, -hidroenergetsko koritenje voda rijeke Trebinjice; itd.
99
Sve akumulacije sa visokim branama imaju uraenu dokumentaciju o posljedicama moguih ruenja ili prelivanja
brana u kojoj su date zone plavljenja, te uspostavljani sistemi o uzbunjivanju stanovnitva.
97

April 2010.
149
bos.

Sa izgradnjom akumulacija Rama, Jablanica, Grabovica, Salakovac i Mostar, ukupne korisne

zapremine oko 800 hm3, u dolini Neretve, nizvodno su srednji godinji maksimalni protoci
smanjeni za preko 60%.
Izgradnjom akumulacije Bilea, zapremine 1.280 hm3, zatiena je od poplava dolina Trebinjice,
ukljuujui i oko 4.000 ha na Popovom Polju koje je ranije svake godine bilo dugotrajno
plavljeno.
Izgradnjom akumulacije Buko blato, zapremine oko 800 hm3, sprijeeno je povremeno plavljenje
povrine oko 20.000 ha na Livanjskom Polju.
Na nizvodnom dijelu Sprekog Polja znaajno su smanjene poplave nakon izgradnje akumulacije
Modrac, korisne zapremine 76 hm3.
Akumulacijom upica, zapremine oko 7,7 hm, izgraene na rijeci Unac, (oko 17 km uzvodno od
Drvara - prvobitno sluila za snabdijevanje vodom industrije), zadravaju se poplavni valovi.
Akumulacija Hazna, sa 0,5 hm3 korisne zapremine, i akumulacija Vidara, sa 2,8 hm3 korisne
zapremine, na vodotoku Vidara, smanjuju poplave na podruju grada Gradaca.
Melioracioni objekti (objekti za unutranje odvoenje) su izgraeni na prostoru od oko 70.000 ha,
dok je na prostoru od oko 30.000 ha izvrena komasacija100. Na prostoru Federacije BiH su
izgraeni sistemi odvoenja sa mreom glavnih i sekundarnih kanala, pumpnim stanicama i drugim
prateim objektima101. Za odvoenje sa karstnih polja, na prostorima Jadranskog sliva je izgraeno
pet tunela (od toga dva u Bekijskom, jedan u Livanjskom polju - energetski, te jedan u Mostarskom
blatu, dok je drugi u izgradnji).
3.6.3.
Zatita od poplava znaaj poplava
Organizacioni pristup rjeavanju problematike zatite poplavnih podruja (priobalja rijeka i karstnih
polja) u Bosni i Hercegovini otpoeo je krajem XIX vijeka. U dvadesetom vijeku, do prije 15-ak
godina, zatita od poplava urbanog i poljoprivrednog zemljita predstavljala je glavnu aktivnost
tadanjeg sektora voda. Problemi zatite od poplava u Federaciji BiH su specifini i kompleksni.
Oni se moraju rjeavati sistematski i uz primjenu odgovarajue strategije.
U drugoj polovini XX vijeka znatno je unaprijeena graevinska tehnika, a time i izgradnja vodnih
objekata, to omoguava da se problemi tetnog djelovanja voda veoma efikasno rjeavaju.
Stvorene su mogunosti da se u okvirima rjeavanja kompleksnih problema voda bitno utjee i na
korekciju prirodno nepovoljnih hidrolokih reima. Meutim, pojedini zahvati (posebno oni koji
predstavljaju parcijalna rjeenja) nisu bili dovoljno detaljno proueni i koordinirani, tako da nisu
dali dovoljne a pogotovo ne optimalne uinke u oblasti zatite od tetnog djelovanja voda. Problemi
se, posljednjih godina, uslonjavaju nekontroliranim naseljavanjem rijenih dolina i inundacionih
podruja.
Poplave su prirodni fenomeni ija se pojava ne moe izbjei, ali se pravovremenim poduzimanjem
graevinskih i negraevinskih radnji i mjera, poveanjem svijesti o opasnosti od poplava,
podizanjem stepena pripravnosti i edukacijom stanovnitva, poplavni rizici mogu svesti na
najmanju mjeru. Poplave102 su opasna prirodna katastrofa koja esto odnosi nemali broj ljudskih
100
Stanje u BiH pred rat

Najvea pumpna stanica je Tolisa na podruju srednje Posavine Oraje sa 15 m3/s .
102
Preko 100 razarajuih poplava zadesilo je Evropu izmeu 1998. i 2004. godine, ukljuujui katastrofalne poplave u
dolinama Dunava i Elbe u ljeto 2002. i poplave 2005. Poplave su ukazale na ozbiljnu potrebu zatite od tetnog
djelovanja voda konkretnom akcijom. Poplave su odnijele (od 1998.) oko 700 ivota i najmanje 25 biliona osiguranih
dobara.
101

April 2010.
150
bos.

ivota, nanose neprocjenjive materijalne i ekoloke tete, zagauju izvorita pitke vode, izazivaju
epidemijske bolesti, te nanose i druge tete. Generalno, sve radnje vezane za zatitu od tetnog
djelovanja voda mogu se grupirati prema vrstama poplava:
rijene poplave (topljenje snijega i leda);

bujine poplave (kratkotrajne kie veeg inteziteta);
poplave na karstnim poljima (nedovoljan kapacitet ponora, nezatienost donjih horizonata, obilne
kie i topljenje snijega) - formiranje prirodnih retenzija;
poplave unutranjim vodama (polderi, movarna zemljita);
poplave uzrokovane ledom;
poplave u urbanim sredinama (ograniavajui kapacitet kinih kolektora);
akcidentne poplave (pucanje nasipa, brana, pojave klizita, pojava voda veeg ranga).
Poplavni rizici su znatno smanjeni izgradnjom zatitnih objekata, ali jo uvijek ne postoji dovoljna
zatita svih poplavnih podruja Federacije BiH. Dakle, poplave se mogu pojaviti i tamo gdje se
najmanje oekuju ili se mogu pojaviti vode rjeeg ranga pojave od onih na koje su objekti zaite
dimenzionirani. Poseban problem predstavljaju oneienja okolia pri pojavi velikih voda i
eventualna toksina zagaenja.
3.6.3.1.
Izgraenost zatitnih objekata po poplavnim podrujima
Neposredni sliv Save: Sjeverni dio Federacije BiH ine odaka (povrine 185 km2) i srednja
Posavina (povrine 160 km2) koje su u neposrednom slivu Save, a zatieni su od poplava
formiranjem poldera, savskim odbrambenim nasipom i nasipima uz rijeku Bosnu (duine oko 73
km), te obodnim kanalima (duine oko 22 km). Unutranje odvoenje poldera se vri mreom
gravitacionih kanala kada su vodostaji u Savi niski. Kod pojave velikih voda u Savi vri se
prepumpavanje unutranjih voda pumpnim stanicama Zorice I i II, Svilaj, Tolisa i urii103,
ukupnog kapaciteta oko 35 m3/s. Razlozi nedovoljnog nivoa zatite podruja su ratna razaranja,
miniranost povrina i dugogodinje nedovoljno odravanje objekata sistema. Poplavna podruja su
ugroena i vodama rijeke Bosne. Vanu ulogu u zatiti od tetnog djelovanja voda ima redukcija
vrnih protoka poplavnog vala rijeke Save na uzvodnom dijelu, u susjednoj Republici Hrvatskoj104.
Podsliv Une sa Glinom i Koranom: Na poplavnom podruju rijeke Une, u Federaciji BiH,
nedovoljna zatita od poplava je prisutna kod naselja: Kulen Vakuf, Biha, Bosanska Krupa,
Bosanska Otoka, Drvar (Unac), Klju i Sanski Most (Sana), te Cazin (Mutnica, Toplica, Korana,
Kladunica, Bojna i Glinica). Zatita od tetnog djelovanja voda je, uglavnom, rjeavana parcijalno:
na Uni skidanjem ili sniavanjem sedrenih pragova (nizvodno od Kulen Vakufa), djeliminom
regulacijom Unca, regulacijom korita Sane u Sanskom Mostu, te rijeke Mutnice i Kladunice u
Cazinu. Ureenju voda doprinosi i postojea akumulacija upica105 na Uncu (uzvodno od Drvara).
Pri nailasku velikih voda plave se sve doline, naselja, ifrastrukturni i drugi objekti, te poljoprivredne
103
CS urii pripada Distriktu Brko BiH, sa kapacitetom 7,5 m3/s, a vri prepumpavanje unutranjih voda srednje
Posavine i kontrolira 67% njene povrine.
104
Zatita od poplava nizinskom retenzijom i ekspanzionim povrinama stvorila je ekoloki povoljne uvjete, zbog ega
je Lonjsko polje i proglaeno Parkom prirode.
105
Brana i akumulacija izgraene za osiguranje vode za industriju, sa ukupnom zapreminom V=7.7 hm3, te za zatitu
od tetnog djelovanja voda . Vodopropusno karstno podruje gdje nikada nije rjeena vododrivost akumulacija. Za
efikasno zadravanje valova potrebno je cca 15.000.000 m3 zapremine koju je mogue osigurati upicom i
akumulacijom Mokronoge (uzvodno od Drvara). Prelivni organi -boni preliv potpuno devastiran!
April 2010.
151
bos.

povrine, a posebno su ugroeni Ripa, Pokojsko polje, povrine u dolini Klokota106. Rijeka Sana
(sa Blihom i Zdenom) plavi oko 740 ha, a na ovim povrinama je mogue ostvariti intezivnu
poljoprivrednu proizvodnju i urbani razvoj107. Luci-palanako polje je jedino vee karstno polje na
vodnom podruju rijeke Save sa specifinostima i fenomenima karstnih polja i ugroenosti od
poplava zatvorenih karstnih poplavnih podruja. Na ovom polju nisu graeni nikakvi zatitni
objekti, a tete nastaju sa velikim prilivom vode u vrijeme povodnja. Karakteristika polja je i
nedovoljno otjecanje kroz nekoliko ponora. Plavi se oko 1.100 ha od ukupno oko 2.600 ha povrine
polja. Na temelju raspoloivih hidrolokih podataka (ranije registriranih maksimalnih protjecaja i
vodostaja), moe se, gledajui u cjelini, zakljuiti da je danas u podslivu Une najvei rizik od
poplava u Federaciji BiH.
Podsliv Vrbasa: Problemi zatite od tetnog djelovanja voda na poplavnim podrujima rijeke Vrbas
(na podruju Federacije BiH) javljaju se u naseljima Gornji Vakuf, Bugojno, Donji Vakuf i
nizvodnije. Koncepcija zatite od tetnog djelovanja voda zasnovana je na radovima na izgradnji
zatitnih vodnih objekata u koritu rijeke Vrbas - Gornji Vakuf i Bugojno, te izgradnji prateih
nasipa (Donji Vakuf). Vee tete mogu se oekivati u Donjem i Gornjem Vakufu i Bugojnu. Na
podslivnom podruju postoje samo pojedinani regulacioni i zatitni vodni objekti koji ne mogu
osigurati odgovarajuu zatitu. Poplavno podruje rijeke Plive je skoncentrirano na vrlo uski dio
njenog toka kroz grad Jajce.
Podsliv Bosne: Rijeka Bosna je najvea desna pritoka rijeke Save na teritoriji Bosne i Hercegovine.
Zatita od poplava rjeavana je u veim naseljima du Bosne: Visoko, Kakanj, Zenica, Zavidovii,
Doboj i Odak. Radovi na izgradnji zatitnih vodnih objekata raeni su parcijalno, esto je
osiguravana samo jedna obala i, po pravilu, zbog manjka sredstava krai potezi koji ne vre
potrebnu zatitu.
Podslivu Bosne pripadaju: Sprea sa Oskovom, Gosteljom i Turijom, Jala i Mramorski potok, Usora
i Lava, te vodotoci na prostoru Sarajevskog polja. Poplavno podruje Spree, uzvodno od
akumulacije Modrac, ima povrinu od cca 5000 ha. Zatita od voda vrena je nasipima
dimenzioniranim na vode ranga pojave 1/20. Prostor ivinica i oko jezera Modrac plavljen je
velikim vodama rijeka Spree i Oskove i usporenim vodama iz jezera Modrac. Prostori nizvodno od
akumulacije Modrac, gdje su velike vode umanjene utjecajem same akumulacije, rjee su plavljene,
iako je problem ureenja vodotoka Jale i Spree jo uvijek prisutan. Dolina Usore108 spada u
najneureenije vodotoke, izraena je intezivna neplanska eksploatacija ljunka, koja ugroava
vodotok i izvorine zone, a prisutno je i plavljenje okolnog prostora. Pored rizika od plavljenja
grada Travnika, rijeka Lava na svom toku plavi dolinski dio Dolca, Viteza, Nove i Stare Bile, te
povrine uzvodno od Han Bile (na vodotoku Bila). Na ovom podruju postoje samo pojedinani
regulacioni i zatitni vodni objekti koje ne mogu osigurati odgovarajuu zatitu poplavnih podruja
koja se naglo razvijaju (posebno Vitez). Sarajevsko polje je ugroeno velikim vodama Bosne i
njenih pritoka Dobrinje, eljeznice, Miljacke, Zujevine i Tilave. tete koje nastaju plavljenjem su
enormno velike jer se radi o gradskom podruje (ve gusto naseljenom, a i planovima je predvien
razvoj podruja predviene industrijske zone). Korito Miljacke je regulirano u duini od 10 km.
Koncepcijom zatite Sarajeva (od velikih voda Miljacke) je usvojen rang pojave 1/500 godina (iako
na svim reguliranim potezima nije postignut taj cilj).
106
Zatita od tetnog djelovanja voda smanjenjem plavljenih povrina u Bihau, neophodno je analizirati utjecaj
sedrenog praga i brane HE Slapovi na Uni!
107
Veliki znaaj bi imala vienamjenska akumulacija Vrhpolje sa zaopreminom oko 24 hm3. Povoljan utjecaj na
zadravanja velikih voda i nizvodno od Sane.
108
1988. godine uraena je projektna dokumentacija akumulacije ''Marica'' (kod mjesta Blatnica), trebala je osigurati
pitku vodu za 15-ak opina sjeverne Bosne.

April 2010.
152
bos.

Podsliv Drine: Jedini dio toka Drine koji se nalazi u Federaciji BiH je u podruju Bosanskopodrinjskog kantona. Rijeka Drina nastaje spajanjem dvaju vodotoka Pive i Tare cca 65-70 km
uzvodno od Gorada. uvena je poplava iz 1896.g. kada je protok Drine bio znatno vei od ranga
pojave 1/500 godina. Izgradnjom akumulacije Mratinje (ukupne zapremine 880 hm3) znatno je
smanjen rizik od poplava u Goradu109. Radovi na zatiti od tetnog djelovanja voda, odnosno na
stabilizaciji korita Drine, raeni su parcijalno i nisu dovoljni za sigurnu odbranu od poplava.
Sliv Neretve: Rijeka Neretva je najvea i najbogatija vodom primorskoga, izrazito karstnog
podruja. Ukupna duina toka Neretve u BiH iznosi 205,12 km i prolazi kroz dvije drave, Bosnu i
Hercegovinu i Republiku Hrvatsku. Gornji se tok rijeke prostire do Konjica, srednji do Poitelja, a
donji, nazvan Donja Neretva, od Poitelja110 (nizvodno od itomislia) do mora, u duini od 36 km.
Na dionici toka rijeke Neretve, nizvodno od Mostara, pa do granice sa Republikom Hrvatskom,
ulijevaju se vee pritoke - Buna, Bregava, Krupa i Trebiat. Na tom podruju su smjeteni gradovi
Mostar i apljina. Poplavno podruje Neretve od ua do rijeke Bune do granice sa Republikom
Hrvatskom ima izrazite karakteristike karsta u kojem su formirani znaajni povrinski vodeni
tokovi.
Dionica Neretve u Federaciji BiH, nizvodno od Mostara pa do granice sa Republikom Hrvatskom,
moe se podijeliti u dvije poddionice: (i) Ue Bune-apljina na kojoj nisu vreni nikakvi
regulacioni radovi i podizani nasipi iako su ugroene znaajne povrine graevinskog i
poljoprivrednog zemljita sa putevima, stambenim i privrednim objektima, te (ii) apljina-granica
Republike Hrvatske gdje su graeni objekti odbrane od poplava. Radi zatite od voda urbanih i
poljoprivrednih povrina grada apljine i desne obale Gabela Metkovi, izgraeni su zatitni
nasipi i parapetni zidovi sa prateim objektima (brane, upusti zaobalnih voda itd.).U periodu ratnih
zbivanja dolo je do velikih migracija stanovnitva, pa i nicanja novih naselja: Ortije, Buna,
itomisli I, itomisli II111 i dr.
Rijeka Krupa je lijeva pritoka koja tee iz movare Hutovo blato, karakterizira je veliki protjecajni
profil, to omoguava da i pri relativno malim denivelacijama znatne koliine vode teku iz Neretve
u Hutovo blato,112 i obrnuto. Hidromelioracionim radovima izvedenim 1960. godine formirane su
Viika (1.000 ha) i Svitavska (1.300 ha) kaseta, tako da je znaajno smanjena veliina prirodne
retenzije, a time i njezini efekti na smanjenje valova velikih voda rijeke Neretve na njenom donjem
toku. Poveani su minimalni a smanjeni maksimalni vodostaji, to je znatno olakalo zatitu od
voda. Problematika zatite od voda za podruja sliva Neretve vezana je za zatitu urbanih cjelina,
turistikih podruja, infrastrukturnih objekata, poljoprivrednih povrina, izgradnju hidroelektrana za
vienamjensko koritenje voda, ali i za posebnu specifinost i fenomen karstnih polja. Rizici od
poplava su prisutni u svim krakim poljima sliva Neretve:
Imotsko-bekijsko (Grudsko) polje smjeteno je u zaleu Dalmacije, u sjeverozapadnom dijelu
Hercegovine, ukupne povrine cca 10.059,00 ha (od ega 46%, odnosno 4.592,00 ha pripada opini
Imotski u RH, a 54%, odnosno 5.467,00 ha opini Grude u FBiH). Izgradnjom tunela Penik 1951.
109
Izgradnjom niza novih akumulacija, a posebno Buk Bijele (uzvodno od Foe), ukupne zapremine 410 hm3, znatno e
se smanjiti rizik od poplava.
110
Na slivu rijeke Neretve izgraeno je vie hidroenergetskih objekata sa akumulacijskim jezerima (HE Rama, HE
Jablanica, HE Grabovica, HE Salakovac, HE Mostar i HE apljina) koji bitno utjeu na vodni reim i odbranu od
poplava u slivnom podruju Neretve s Trebinjicom.
111
Izgradnjom novih naselja znaajno je naruena namjena prostora. Objekti novih naselja izgraeni su u poplavnom
prostoru plavljenom ve pri pojavi vode ranga 1/20.
112
Na osnovu hidraulikih prorauna provedenih u okviru Idejnog projekta HE apljina, zakljueno je da postoje dobri
uvjeti za otjecanje vode iz Hutova blata u Neretvu, a takoer iz Neretve u Hutovo blato - retencijski prostor Neretve.

April 2010.
153
bos.

godine reim plavljenja je znatno smanjen. Sve vode skupljaju se na nii dio Imotsko-grudskog
polja i formiraju retenziju Nuga. Za zatitu od voda Imotsko-grudskog polja izgraeno je nekoliko
objekata: tunel Penik, retenzije Proloko blato, Nuga i Rastovaa, akumulacije Tribistovo i Riice,
odvodni kanal Grude-Vrlika, regulirani vodotoci Vrlika, kanal ipovaa, kanal Glavine i niz drugih
manjih vodotoka.
Mostarsko blato je po morfolokim, geolokim i hidrolokim osobinama tipino karstno polje,
ukupne povrine oko 4.140 ha. Pripada slivu rijeke Neretve i relativno je bogato vodom. Kroz brdo
Varda prolazi odvodni tunel za vode Mostarskog blata. Trajanje poplava na prostoru Mostarskog
blata u direktnoj je vezi sa reimom isputanja vode kroz tunel Varda113 i propusnom moi Jasenice.
Iako ponorske zone Mostarskog blata evakuiraju cca. Q=15 m3/s, poplave se javljaju svake godine,
ali je duina trajanja poplava znatno smanjena.
Podsliv Trebinjice u Federaciji BiH. Osnovni koncept upravljanja vodama na irem podruju
rijeke Trebinjice114 je omoguavanje to dueg zadravanja voda na povrini, a time i stvaranje
uvjeta za nesmetano vienamjensko koritenje. Zadovoljenje potreba za vodom mogue je ostvariti
jedino izgradnjom vienamjenskih akumulacija i vjetakih vodnih tokova, uz osiguranje
vododrivosti istih, te izgradnjom zahvata za korisnike bez veih trokova pumpanja. Gornji
horizonati rijeke Trebinjice podrazumijevaju ire podruje smjeteno iznad kote postojee
akumulacije Bilea115.
Slika 3.6.3: Trebinjica-vienamjensko koritenje voda gornjih horizonata116 (plan)

113
Izgradnja drugog tunela je u toku.

Na izuavanju reima voda (prirodnih vodotoka i karstnih polja), uz tretiranje podruja kao jedinstvene vodne
cjeline, radi se ve 40 godina.
115
Kota akumulacije Bilea 400 m.n.m., gornji horizonti su: Nevesinjsko, Gatako, Dabarsko, Fatniko i Bileko polje.
116
Izvor Trebinjica-vienamjensko koritenje voda gornjih horizonata-workshop:
114

April 2010.
154
bos.

Realiziranjem sistema koritenja voda Neretve sa Trebinjicom i akumulacije Bilea, zapremine od

oko 1.280 hm3, odvodnog tunela prema HE Dubrovnik, akumulacije Trebinje I, reguliranog korita
rijeke Trebinjice117 do gornjeg kompanzionog bazena RHE apljina u Popovom Polju, upusnih
(prelivnih) organa na nasipima prema ponorima u cilju dodatne evakuacije velikih voda, konano
je, koritenjem hidroenergije, poveanjem poljoprivredne proizvodnje i navodnjavanjem, rijeen
problem odbrane od poplava ovog podruja.
Sliv Krke i Cetine: Livanjsko polje se nalazi na jugozapadu Federacije BiH, ija ukupna povrina
iznosi oko 35.200 ha (pripada slivu rijeke Cetine), od ega je pod akumulacijom Buko blato i Lipa,
te izgraenom hidroenergetskom kanalskom mreom oko 6.200 ha. U centralnom dijelu polja
osloboeno je od poplava oko 14.000 ha, a povrina sjeverozapadnog podruja iznosi oko 15.000
ha118. Izgradnjom dijela sistema HE Orlovac na podruju centralnog dijela polja, poplave se vie
ne pojavljuju ni pri dotjecaju velikih voda u polje. Hidroenergetski kanali slue i za zatitu od
poplava. U sistemu HE Orlovac na srednjem dijelu polja izgraen je kompenzacioni bazen Lipa
iz koga se voda upuuje tunelom prema strojari u R. Hrvatskoj, a eventualni viak transportira
reverzibilnim kanalom Lipa- Buko blato u akumulaciju Buko blato.
Glamoko polje, uz Kupreko, predstavlja najvii kraki horizont na vododijelnici vodnih podruja
rijeke Save i Jadranskog mora, odnosno sliva Cetine. U najniem dijelu Glamokog polja se
skupljaju sve vode iz viih dijelova, formirajui retenziju. Nema izgraenih objekata za zatitu od
poplava.
Duvanjsko polje (zajedno sa ujicom) ima povrinu oko 127 km2. Na jugozapadu, ujica ponire u
ponor Kovai i ponovo se pojavljuje na Livanjskom horizontu u Bukom blatu, na izvoru Riine.
Ponor Kovai (sa svojim evakuacionim kapacitetom od oko 60 m3/s) je jedini veliki ponor na
Duvanjskom polju, a ujedno je po evakuacionom kapacitetu i najvei ponor u slivu Cetine119. Dotok
velikih voda premauje kapacitet ponora, te svake godine dolazi do formiranja velike predponorske
retenzije. Na obuhvaenom irem podruju Kovai u zoni predponorske retenzije ne postoje objekti
za zatitu od poplava.
117
118
119
Duina reguliranog korita je cca 75 km - obloga od prskanog betona
aprazlije oko 8.500 ha i dralovac 6.500 ha

Najvei ponor u slivu rijeke Cetine i na Balkanu

April 2010.
155
bos.

3.6.3.2.
Plavne povrine
Povrine plavljenja120 po vodnim i pojedinim poplavnim podruijima su date u narednim tabelama.

Dolina rijeke
Sava
Sava
Una
Una
Una
Una
Klokot
Sana
Sanica
Vrbas
Vrbas
Vrbas
Bosna
Bosna
eljeznica
Lava
Lava
Usora
Sprea
Tinja
Tinja
Drina
Plavljena povrina (ha)121

V.V.1/20
V.V.1/100
V.V.1/500
5.483
6.037
6.348
11.818
12.108
13.052
230
241
250
1.054
1.367
1.546
230
240,7
250,2
120,4
143,2
165,8
174,4
174,6
174,8
491
739
885
150,9
163
178,4
105
151
218
191,1
230,6
273,1
26
62,8
108,4
549,3
611
643
655
1.891
2.430
20,85
29,23
37,3
22,1
47,2
55,5
393,1
633,9
826,1
1.303
1.685
1.781
3.125
3314
3.632
106,6
130,9
160,6
353,4
400,9
427,6
263,0
304,0
439,0
Podruje
Odak
Oraje
Kulen Vakuf
ire podruje Bihaa
Bosanska Krupa
Bosanska Otoka
Klokot
ire podruje Sanskog Mosta
Sanica
Gornji Vakuf
Bugojno
Donji Vakuf
Plandite Reljevo
Bosna ue u Savu
ue
Travnik, Dolac
Vitez
FBiH
nizvodno od Modraca
Tinja u FBiH
Srebrenik
ire podruje Goraa
Tabela 3.6.1: Plavne povrine vodnog podruja rijeke Save

Dolina rijeke
Neretva
Bregava
Trebiat
Trebiat
Krupa
Mostarsko blato
Imotsko-bekijsko
polje
Duvanjsko polje
Livanjsko polje
Livanjsko polje
Glamoko polje
Glamoko polje
Podruje
V.V.1/20
150,00
62,5
47,00
157,50
126
Granica FBiHHE Mostar

ue
ue Humac
Humac - Klobuk
Krupa
Ravni dio u cjelini od Uzaria do
ponorskih zona na jugoistonom
dijelu
Jugoistoni dio polja zona izloena
poplavama zbog nedovoljnih
kapaciteta ponora i postojeeg tunela
za evakuaciju voda
ire podruje Kovai zona
predponorske retenzije Kovai na
junom dijelu polja
ire podruje aprazlije- podruje
predponorske retencije
ire podruje Kazanci- podruje
ire podruje Mladekovci- podruje
ire podruje Puine- podruje
Plavljena povrina (ha)

V.V.1/100
V.V.1/500
205,00
223,00
66,7
69,31
47,00
47,00
182,00
196,70
127,8
294,1
2.411,50
2.653,00
2.762,60
2.528,00
2.932,00
3.288,00
1.492,00
2.815,80
4.958,00
2.641,00
5.712,00
7.396,8
4.277,00
4.735,00
4.976,00
1.239,00
1.325,60
1.716,8
1.890,60
2.073,00
2.385,6
Tabela 3.6.2: Plavne povrine vodnog podruja Jadranskog mora

120
Podaci preuzeti iz nacrta GPP-glavnog preventivnog plana odbrane od poplava FBiH.

Izvor podataka: Procjena sadanjeg nivoa zatite od poplava u Federaciji BiH i izrada programa poboljanja Zavod
za vodoprivredu d.d. Sarajevo i Zavod za vodoprivredu d.o.o. Mostar, 2002. godina. Elaboratom nije napravljen
jedinstven pristup u odreivanju plavljenih povrina. Za Vodno podruje rijeke Save plavljene povrine su odreivane
za prirodno stanje korita, bez izgraenih nasipa, dok su za Vodno podruje Jadranskog mora plavljene povrine
odreivane za modificirano stanje korita sa postojeim nasipima.
121

April 2010.
156
bos.

3.6.3.3.
Mape rizika
Slika br. 3.6.4.: Mape plavnog rizika u Federaciji BiH za rang pojave 1/20 godina
Po definiciji Evropske Direktive o upravljanju poplavnim rizikom, mape rizika predstavljaju sintezu
mapa plavljenja i mapa potencijalnih teta.122 Mape rizika pomau u procesu odreivanja
prioritetnih mjera i, uope, u procesu stvaranja politike za izradu strategije odrivog razvoja u
sektoru voda. Strategija buduih ulaganja treba da slijedi mjere dobivene na bazi mapa plavljenja
ugroenih podruja (karata opasnosti od poplava) i mapa rizika. Na Slici br. 3.6.4. 123 prikazane su
potencijalne tete za rang pojava velikih voda 1/20 (raene su i za vode ranga pojave 1/100 i 1/500)
za ugroena poplavna podruja.
3.6.3.4.
Negraevinske mjere zatite od poplava
Po ZOV-u Federacije BiH, Vlada Federacije BiH donosi Odredbu o Planovima odbrane od
poplava124 (Odredba). Ovom Odredbom utvruju se vrste, sadraj i nain izrade, postupak
usaglaavanja, donoenja, auriranja i uvanja planova zatite od tetnog djelovanja voda u
Federaciji BiH. Zatita od tetnog djelovanja voda odnosi se na odbranu od poplava i leda na
vodotocima, zatitu od erozije i bujica, te na mjere zatite i otklanjanja posljedica od iznenadnog
zagaenja voda prouzrokovanih poplavama. Odredbom se uspostavlja okvir za procjenu i
upravljanje poplavnim rizicima, sa ciljem smanjivanja posljedica tetnog djelovanja voda po
ljudsko zdravlje, okoli, kulturnu batinu i privrednu aktivnost.
Mjere, radovi i druge aktivnosti koje se preduzimaju radi odbrane od poplava na odreenom
podruju Federacije, definiraju se u odgovarajuem planu odbrane od poplava za to podruje.
122
Mape se izrauju na bazi procjenjenih potencijalnih teta, te sraunatih internih stopa rentabiliteta. Osnovu za
utvrivanje stope rentabiliteta ine tete (koje u analizi predstavljaju koristi) i uloene investicije za izgradnju objekata
zatite od voda ugroenih podruja. Za ocjenu ukupnih efekata proraunate su prosjene tete za sva ugroena podruja.
123
Mape preuzete iz nacrta GPP- glavnog preventivnog plana odbrane od poplava FBiH.
124
Odredba - Sl. novine FBiH, br. 26/09 od 15.4.2009.god.
April 2010.
157
bos.

Obzirom na interdisciplinarni i multilateralni karakter i utjecaj mjera, potrebno je ostvariti

koordinaciju i usaglaavanje sektorskih politika vezanih za upravljanje vodama, zatitu okolia,
prostorno planiranje, poljoprivredu, prevoz, te osigurati uee zainteresirane javnosti.
3.6.3.5.
Sadanja organizacija odbrane od poplava
Vlada Federacije BiH, na osnovu Odredbe o planovima odbrane od poplava i prijedloga federalnog
ministra poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva, donosi Odluku o Glavnom planu operativnih
mjera odbrane od poplava, poetkom svake godine za tekuu godinu. Glavni plan operativnih mjera
odbrane od poplava za 2008. godinu i organizaciona shema za provoenje odbrane od poplava na
podrujima Save i Neretve gdje su izgraeni vodoprivredni objekti (vlasnitvo Federacije BiH), je
slijedea: organ nadlean za koordinaciju i usklaivanje izrade Glavnog plana operativnih mjera i
njegovo provoenje je Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH; organizacija
koja daje podatke je Federalni meteoroloki zavod Sarajevo; operativni centar za koordinaciju
kljunih aktivnosti odbrane od poplava je sjedite Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i
umarstva FBiH Sarajevo. Na vodnom podruju Jadranskog mora, organizacija koja vri sve radove
na odbrani od poplava je Agencija za vodno podruje Jadranskog mora Mostar, direktor Agencije
je glavni rukovoditelj odbrane od poplava. Na vodnom podruju rijeke Save, organizacija koja vri
sve radove na odbrani od poplava je Agencija za vodno podruje rijeke Save Sarajevo, direktor
Agencije je glavni rukovoditelj odbrane od poplava.
Centri odbrane od poplava su u Oraju i Odaku, na vodnom podruju rijeke Save, te pumpna
stanica Svitava, zatvaranica Kula Kruevo, u Mostarskom blatu, i Kula zatvaranica Drinovci
u Imotskobekijskom polju, na vodnom podruju Jadranskog mora. Izgraene su uvarske kue
koje slue i kao terenske ispostave odbrane od poplava.
3.6.3.6.
Organizacija odbrane od leda
Odbrana od leda poinje kada se zalede vee povrine vodnog ogledala ili kada se pojavi gomilanje
ili pokretanje ledenih masa, uslijed ega moe doi do opasnosti od poplava ili oteenja
vodoprivrednih i drugih stalnih ili plovnih objekata i postrojenja na vodotoku. Na podrujima koja
su obuhvaena Glavnim operativnim planom, odbranu od leda vri ista organizacija koja vri i
odbranu od poplava. Na ostalim podrujima odbranu od leda vre organizacije koje su odreene
planom odbrane od poplava za ta podruja. Pri zaleivanju veih povrina ili kada se pojavi
gomilanje ili pokretanje ledenih masa, proglaavaju se redovne ili vanredne mjere na vodotoku ili
dijelu vodotoka kako bi se otklonile tetne posljedice. U redovne mjere spada posmatranje i
registriranje pojave leda (procenat pokrivenosti povrine vodnog ogledala, debljina leda, visina
nagomilanih naslaga leda i sl.). U vanredne mjere spada preduzimanje intervencija u koritu
vodotoka na razbijanju ledene kore i ledenih barijera miniranjem, ledolomcima ili na drugi
adekvatan nain.
3.6.3.7.
Praenje i prognoziranje hidrometeorolokih pojava
Da bi se to efikasnije mogla provoditi operativna odbrana od poplava, postavljene su i

automatizovane vodomjerne stanice. Federalni meteoroloki zavod Sarajevo dostavlja podatke i
izvjetaje informacionim centrima (osnovani pri agencijama za vodna podruja rijeke Save i
Jadranskog mora). U periodu kada se oekuju poplave, podaci se dostavljaju svakodnevno, sa svih
stanica, a kada vodostaji dostignu mjerodavne vodostaje za proglaavanje odbrane od poplava (Sl.
Brod, amac upanja, apljina, Humac i dr.), podaci se dostavljaju svaka etiri sata, sve do
ukidanja mjera odbrane od poplava.
April 2010.
158
bos.

3.6.3.8.
Reimi rada hidroakumulacija za vrijeme velikih voda
Reim rada hidroakumulacija vri se prema vodoprivrednim uvjetima datim u vodoprivrednim

dozvolama za svaki pojedinani objekat, a do usvajanja planova pogona od strane nadlenog
organa. Od momenta uvoenja mjera redovne odbrane od poplava, korisnici hidroakumulacija
svakodnevno dostavljaju podatke o nivou vode u akumulacijama, dotoku u akumulacije i isputanju
iz akumulacije. Kod vanredne odbrane od poplava, korisnici akumulacija spomenute podatke su
obavezni dostavljati svaka 4 sata u informacione centre agencija za vodna podruja. Reim punjenja
i pranjenja akumulacionog prostora predvienog za prihvatanje poplavnog vala mora biti detaljno
opisan i kao takav predstavljati sastavni dio Plana upravljanja hidroelektranama. Rad evakuacionih
organa kod proglaene vanredne odbrane od poplava se mora vriti u koordinaciji sa nadlenim
tijelima sektora voda. Ako korisnici akumulacija imaju podatke sa hidrolokih i/ili meteorolokih
stanica i eventualnu mogunost daljinske dojave, duni su kod pojave opasnosti od poplava
omoguiti agencijama kontinuirani pristup spomenutim podacima. Na osnovu lana IV.b.7. Ustava
Federacije donesen je i Zakon o zatiti i spaavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih
nesrea 125 kao plan zatite od prirodnih i drugih nesrea126, te otklanjanje posljedica od tetnog
djelovanja voda. Zatita i spaavanje od prirodnih i drugih nesrea obuhvata: programiranje,
planiranje, organiziranje, obuavanje i osposobljavanje, provoenje, nadzor i finansiranje mjera i
otklanjanje posljedica od tetnog djelovanja voda.
3.6.3.9.
Otklanjanje posljedica od tetnog djelovanja voda
Sanacija posljedica tetnog djelovanja voda se vri na osnovu Programa sanacije. Sredstva za
sanaciju osigurava Federacija, ako su tete nastale na vodnoj infrastrukturi/vodnom objektu
(ureaju), dok su za vodne objekte koji nisu u vlasnitvu Federacije sredstva duni osigurati vlasnici
objekata. Program sanacije donosi Vlada Federacije BiH, est mjeseci od dana procjene tete i
pripreme Prijedloga programa sanacije (isti donosi Komisija za procjenu teta, a u skladu sa
Zakonom o vodama i Zakonom o zatiti i spaavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i
drugih nesrea). Finansijskog osiguranja od nepokrivenih poplavnih rizika u Federaciji BiH jo
nema, emu su razlog stare navike od ranijeg drutvenog ureenja. Za oekivati je da e razvojem
trine ekonomije i promjenama vlasnikih odnosa doi do prilagoavanja nadlenih institucija i
primjene spomenutih mjera.
3.6.4.
Zatita od erozija i bujica
Brdovito-planinski karakter Bosne i Hercegovine i Federacije BiH uzrokuje stvaranje velikog broja
bujica (Sl.3.6.5) razliite razorne moi, kao i mogunost za stvaranje novih erozionih procesa.
125
Zakon o zatiti i spaavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesrea FBiH (Sl. novine FBiH,
br.39/03, od 8.8.2003.g.)
126
Sl. novine FBiH br. 40/08
April 2010.
159
bos.

km
15.000,0
10.000,0
5.000,0
0,0
Neposredni sl. Neretva sa

Save
Ttrebinjicom
Una
Vrbas
Bosna
Drina
Cetina
Povrina osn. sliva /podsliva
8.185,0
5.400,0
10.460,0
7.200,0
5.029,0
11.535,0
3.320,0
Povrina bujinog sliva/podsliva
1301,0
614,0
2909,0
2546,0
1536,0
3782,0
281,0
Slika 3.6.5.: Prikaz bujinih povrina na prostoru BiH
Intenzitetima procesa pogoduju preduvjeti za stvaranje erozije i bujica, a to su, prije svega: reljef,
geoloko-pedoloke podloge, klimatski faktori, nain koritenja zemljinog fonda i biljni pokriva,
a posebno antropogeni utjecaji (nekontrolirana sjea uma, poari, neadekvatna poljoprivredna
proizvodnja i sl.). Erozioni procesi (Sl. 3.6.6.) uzrokuju velike tete, ispirajui plodna tla na strmim
i nezatienim (i danas sjeom uma ugroenim) povrinama, brdskim dijelovima sliva, smanjujui
poljoprivredne povrine i retencione kapacitete uma, te retencione kapacitete tala.
I kat. Ekscesivno jaki erozivni
procesi
I 0%
II 2%
V 15%
III 22%
II kat. Jaki procesi erozije

III kat. Procesi erozije srednje
jaine
IV kat. Slabi procesi erozije
V kat. Veoma slabi procesi
erozije
IV 61%
Slika 3.6.6.: Intenziteti erozionih procesa u BiH
Erozioni procesi degradiraju i/ili u potpunosti unitavaju vegetaciju u slivu, to pogoduje pojavi
bujinih i sve veih poplava. Bujinim tokovima pogoduju morfoloke karakteristike, petrografski
sastav tla, geoloke podloge, litoloke i strukturne osobine materijala, oborine (kao klimatski
faktor), a posebno veliki utjecaj ima antropogeni faktor (este sjee, paljevine, paa stoke, krenje
uma za stvaranje njiva itd.), posebno na strmim terenima. Ekonomsko-socijalni uvjeti drutva i
ovjek ubrzavaju procese erozije vie nego svi prirodni uvjeti zajedno. Bujini tokovi u brdskim
dijelovima pokreu enormne koliine nanosa, koje se taloe u ravniarskim dijelovima rijeka,
smanjujui im propusnu mo, u akumulacijama i retenzijama, smanjujui im zapreminu,
oneiavajui akumuliranu vodu (akumulacije za vodosnabdijevanje), dovode do pojave mutnoe i
sl.

April 2010.
160
bos.

3.6.4.1.
Stanje erozija tla i bujica
Stanje erozije tla i bujica (Sl.3.6.7 i 3.6.8) u segmentu zatite od tetnog djelovanja voda ima
presudnu ulogu na deavanja u ravniarskim dijelovima tokova. Federacija BiH je, generalno
gledano, zahvaena razliitim tipovima i intenzitetima erozionih procesa i znatnim brojem izrazitih
bujica. Erozijom je zahvaeno oko 90% povrine BiH127, a prema Katastru bujinih tokova i
erozionih podruja u Bosni i Hercegovini ima 935 bujinih tokova, sa povrinom 12.969 km2.
Stanje erozije u BiH u slivu rijeke Save
km
10.000,00
5.000,00
0,00
Povrina sliva F
Erodirana povrina Fe
Akumulacija nanosa Fa
Kupa
Una
Jablanica
Vrbas
Ukrina
Bosna
Tinja
Drina
705,32
642,13
63,19
7.907,74
7.354,94
552,80
475,02
375,26
99,76
6.260,20
5.634,45
625,75
1.500,18
1.292,97
207,21
10.550,81
9.630,44
920,37
905,19
617,84
287,35
7.321,16
6.949,50
371,66
Sava
-neposredni
sliv
2.402,71
1.189,68
1.213,03
Slika 3.6.7: Stanje erozije na prostoru vodnog podruje rijeke Save Federacije BiH
Dosadanji radovi na ureenju bujica i zatiti tla od erozije vreni su radi zatite odreenih objekata,
kao to su akumulacioni bazeni, autoceste, recipijenti u naseljima i dr. Formirane su i specijalizirane
organizacije za ureenje bujica i zatitu tla od erozije128.
2
km
10.000,00
5.000,00
0,00
Krka
Cetina
Neretva
Jadransko more
neposredni sliv
Povrina sliva F
100,73
2.840,71
8.668,67
1.505,69
Erodirana povrina Fe
99,75
2.260,61
8.071,63
1.455,35
Akumulacija nanosa Fa
0,98
580,10
597,04
110,34
Slika 3.6.8: Stanje erozije na prostoru vodnog podruja Jadranskog mora Federacije BiH
127
Okvirna vodoprivredna osnova Bosne i Hercegovine, Sarajevo 1994.g.

Vidne rezultate imala je sekcija za slivno podruje HE ''Jablanica'' (poela je sa preorijentacijom poljoprivredne
proizvodnje u slivu).
128

April 2010.
161
bos.

Neophodno je naglasiti da se problemu pojave erozije mora pristupati sistematinije i strunije jer
su posljedice nesagledive. Teko je osigurati veu stabilnost i funkcionalnost reguliranih ureenih
nizijskih vodotoka a da se ne pridaje vea panja i vanost kompleksnom ureenju sliva.
3.6.5.
Odvoenje unutranjih voda
Najvei dio plodnog zemljita u Federaciji BiH se nalazi u ravniarsko valovitim podrujima,
prije svega u sjevernom dijelu, brdsko-planinskim dijelovima, odnosno njihovim rijenim dolinama.
Visinska pripadnost poljoprivrednih rejona formira prosjek godinjih padavina i temperatura.
Prosjek padavina u Bosni i Hercegovini iznosi oko 1.100 mm sa neravnomjernom regionalnom i
vremenskom raspodjelom.
Srednjorona strategija razvoja poljoprivrednog sektora istie da je prioritetan zadatak podizanje
plodnosti tla primjenom agromeliorativnih i agrotehnikih mjera, te ureenje i zavravanje
hidromelioracionih sistema u ravniarskim podrujima, dolinama rijeka i u karstnim poljima. Do
1991. godine se u Bosni i Hercegovini odvodnjavalo oko 70.000 ha, a postojalo je oko 30.000 ha
komasiranih melioracionih povrina. Poljoprivredno zemljite je resurs ukupnog prostora zemlje i
sa tom injenicom treba startati kod proizvodne organizacije koja mora biti inkorporirana u
prostorne planove. Potrebe osnovnog i detaljnog odvoenja su, nakon zatite od vanjskih voda te
potreba za navodnjavanjem, elementarni uvjeti i pitanja za stabilnu i sigurnu poljoprivrednu
proizvodnju.
Melioracione povrine su formirane u nizinama pored rijeke Save, u irokim nizinama Une, Vrbasa,
Bosne, Neretve, te na zatvorenim karstnim poljima. Sistemi unutranjeg odvoenja u Federaciji BiH
(Slika 3.6.9.) su do 1991. godine bili izgraeni u potpunosti u odakoj i u srednjoj Posavini, a na
podruju Bihaa, Gornje Spee, Livanjskog i Imotsko-bekijskog polja i Mostarskog blata su samo
djelimino izgraeni.
Neodvodnjeno
65%
Odvodnja otvoreni
kanali
34%
Odvodnja drenani
sistem
1%
Slika 3.6.9: Postojei sistemi unutranjeg odvoenja na prostoru Federacije BiH.
Veina postojeih sistema za unutranje odvoenje su u loem stanju, prvenstveno zbog

neodgovarajueg ili nikakvog odravanja, zbog ratnih i poratnih teta, pa ak i ope nebrige za
stanje u kome se sistemi nalaze. Posebne probleme predstavlja kontaminiranost podruja i vodotoka
minama, kao i sama injenica da voda nosi mine129. Takve povrine se nalaze u Posavini (srednjoj i
odakoj), Brkom, Bihau, Cazinu i drugim mjestima. Objekti detaljnog odvoenja, sa prateim
objektima (ploastim propustima, cjevastim propustima, branama, kaskadama, sifonima i sl.)
129
BiH je minama najzagaenija zemlja u regionu jugoistone Evrope. Ukupna sumnjiva povrina iznosi oko 1.889 km2
(oko 3.68 % teritorije).
April 2010.
162
bos.

uglavnom nisu odravani kako je to zakon zahtijevao, to se, naravno, manifestira u

nefunkcioniranju ukupnog melioracionog sistema. U slijedeoj tabeli se daje prikaz izgraenosti
melioracionih sistema u Federaciji BiH.
Podruje
Vodotok
Ukupna povrina
(ha)
Odbodnjavanje
(ha)
Otvoreni kanali
Drenani sistemi
7.800
250
16.000
400
6.000
0
1.200
800
7.200
0
13.100
0
3.600
100
54.900
1.550
Odaka Posavina
Sava
18.500
Srednja Posavina
Sava
16.000
Podsliv Une
Una, Glina i Korana
18.000
Podsliv Vrbasa
Vrbas
1.200
Podsliv Bosne
Bosna
12.300
Sliv Neretve
Neretva, Krka i Cetina
36.100
Kraka polja
59.410
Ukupno Federacija BiH
161.510
Tabela 3.6.3: Podaci o izgraenim melioracionim sistemima u Federaciji BiH130
Generalno, stanje melioracionih povrina u Federaciji BiH, zahvaljujui prije svega usitnjenosti
parcela, ratnoj devastaciji i kontaminaciji minama, nedostatku sredstava i dugogodinjem
neodravanju objekata, je loe. Vano je istai potrebu organiziranja zajednikog upravljanja tlom i
vodama unutar slivnog/podslivnog podruja.
3.6.6.
Nedostatak voda
Nedostaci voda su, u zadnje vrijeme, dosta esta pojava, stoga je neophodno osigurati organizaciju
prognoziranja i spreavanja njihovih posljedica. To je stanje uzrokovano nedostatkom vode u zraku
i tlu, malom koliinom padavina i intezivnom evapotranspiracijom (vrlo bitan uzrok nedostatka
voda - sua)131. Nedostaci voda se ubrajaju u prirodne katastrofe sa najteim posljedicama. Njihov
utjecaj na okoli i posljedice na socioekonomska kretanja, razaranje ravnotee sistema, na
proizvodnju hrane i ostale poremeaje, moe biti katastrofalan. Planove za prognozu i spreavanje
sua treba inkorporirati u planove opih elementarnih nepogoda, odnosno u akcione planove
odbrane od poplava132, odnosno u planove upravljanja vodama. Najvee tete od sua trpi
poljoprivreda.
130
Okvirna vodoprivredna osnova BiH, Sarajevo 1994. godine

Sue su definirane (Svjetska meteoroloka organizacija) kao period sa oborinama manjim od 60 % od prosjenih u
odnosu na prosjek regiona (dio podruja koji prekriva najmanje 50% analiziranog regiona).
132
Na njih se nadovezuju planovi za navodnjavanje.
131

April 2010.
163
bos.

3.7. OSNOVE ZA IZVJETAJ O STANJU OKOLIA
3.7.
Osnove za izvjetaj o stanju okolia u Federaciji BiH
3.7.1.
Uvod133
Na osnovu razmiljanja iz Evropske okoline agencije (European Environment Agency EEA) o

tome kako bi se trebala definirati strategija integrirane procjene stanja okolia (Integrated
Environmental Assessment), od strane instituta RIVM134 je doao prijedlog koritenja okvirne
metodologije kojom se zasebno posmatraju: pokretaki ujecaji na okoli (Drivers), pritisci na
okoli (Pressures), stanje (States), utjecaji (Impacts) i odgovori (Responces). Kasnije je
ovo postalo poznato kao DPSIR okvir za integrirano izvjetavanje o stanju okolia prihvaen od
strane Evropske okoline agencije. Ovakav okvir omoguava donositeljima odluka da na osnovu
sagledavanja indikatora sadanjeg stanja okolia donosu odluke za djelovanje u buduem periodu,
te definiraju poredak ciljeva.
Prema ovom DPSIR okvirnom planu djelovanja, postoji lanac uzrono-posljedinih veza koji
poinje sa pokretakim silama (ekonomija, ope ljudske aktivnosti), preko pritisaka (emisije
zagaenja), do stanja (fizikog, hemijskog i biolokog) i utjecaja na ekoloke sisteme i ljudsko
zdravlje, te konano do politike odgovora (postavljanje prioriteta odgovora, definiranje ciljeva,
indikatora uspjenosti provoenja ciljeva i sl.). Opi DPSIR okvir djelovanja je prikazan na
slijedeoj shemi.
POKRETAI
Sluajevi
pokretaa - D
ODGOVORI
Politike mjera i
definiranje
ciljeva
R
PRITISCI
Zagaivai - P
UTICAJI
STANJE
Kvalitet - S
Zdravstveno
stanje st.,
ekosistemi- I
133
Koriten materijal: The DPSIR Framework, by P. Kristensen, National Environemntal Research Institute, Denmark,
Department of Policy Analyses. European Topic Centre on Water, European Environment Agency, 2004.
134
National Institute of Public Health and Environment, Bilthoven, Netherlands

April 2010.
164
bos.

3.7. OSNOVE ZA IZVJETAJ O STANJU OKOLIA
3.7.2.
Veze izmeu DPSIR elemenata-indikatora
DPSIR okvir je veoma koristan u procesu opisivanja uzronih ovisnosti i veza izmeu porijekla i
posljedica okolinih problema. Naprimjer, odnosi izmeu D i P, tokom ekonomskih aktivnosti,
su u funkciji ekoloke efikasnosti primijenjenih tehnologija i odgovarajuih sistema koji se koriste
do nieg P se dolazi sa izrazitijim D samo ukoliko je ekoloka efikasnost unaprijeena. Slino
tome, odnosi izmeu I na ljude i okoli i S su u zavisnosti od otpornosti ekosistema. U
ovisnosti od toga koliko su I (utjecaji) shvaeni, prepoznati i procijenjeni od strane donositelja
odluka vidljiviji su rezultati primijenjenih odgovora (R) na pokretae D.
3.7.3.
DPSIR metoda u oblasti upravljanja vodama
Jedan od ciljeva upravljanja vodama je zatita i ouvanje ljudskog zdravlja, uporedo sa ouvanjem
odrivih vodnih i njima pridruenih ekosistema. Meutim, takoer je vano tano kvantificirati i
identificirati sadanje stanje i utjecaje na ove sistema kako bi se bilo u stanju dati procjenu
promjena u vremenu. Tokom procjene stanja voda, bilo na globalnom, nacionalnom ili nivou
rijenog bazena potrebno je definirati odgovore na slijedea pitanja: (i) stanje voda (bilans voda i
pokazatelji kvaliteta); (ii) vremenski trend (poboljanje ili pogoranje stanja u okvirima prihvatljivih
limita ili ne); (iii) uzronici problema (pritisci na okoli od naselja stanovnitva, od industrije ili
od poljoprivrede); (iv) rezultati provoenja politike akcionog plana (da li su rezultati u pravcu
ostvarenja zadatih ciljeva).
U nastavku se daje DPSIR okvir za oblast stanja upravljanja vodama u Federaciji BiH.

April 2010.
165
bos.
April 2010.
.66
#9838#*0*23*88/58B*8*#*2/5;0#*0*7*98*
=* ,$.W
=# za Strategiju upravljanja 6*3* 6#*B8
#3#*82253*0*:#=/:8*85#53*5:*6;6*
6/=*B8*8*25:##6:;625#*B*87=#<58*6*
"R" - Odgovori
#98:5=/:#*8*8*6*3*/0
2*#*68/2*:5=3/:#*8*8*=<3/
6#*B8
D*2*55/6835=/# #5
*6*:603;6*]*#*82=
:#C=:8
D*#0=6::**
#=#*C8*ID;25*6*#6*6*0*=/:*8
7#I=*55:603;6*:6#93
63583*
J/"5*=#25*:6#936B*3*65=*
2*!:#C*!**!5*8*!8*B=*(
7#*6*B8*=*55*:#<2=;6**
:8636B*3*65=*!:2"
:62*#2
Definiranje prioriteta i
:25*8*8B8*
60360:/=52=]=*#25;
5#7#*/*#;2#6*W"*2#0#
^_,$!..3,&2
6#<=:=*0*58:#<2=;6*W
:256W^2#7_'$%3,&2
)

0C=;382="<=:=*0*5825*8*
:#<2=;:603;6*
"I" - Utjecaji
Y ]
W
6#<=*A#3#*8/<*382=;6;2253*
58B*83*3*=#]
=32=/:5=/
39/2=5#2=3
2*#*683
*C=*250#0*7*98*5:*636*3*
25*<5*_?!,?25(WF_F%@@.5&7k
_@,+O5&7!_?.?F5&7
6/25#82=0*7*9*CW_?,'?FF$
:85:*6*W3*:6*5*=*
J` W
#75=*]#3=5#*W*=*8^_O!@
3,&7/0*^_.O!%F3,&7
*68**8:8:##6;:#<*^_'!+
3,&7
"S" - Stanje

*B*=#<586*:/5323*88*7/"5*=*/22533*:25:3/983m=32=
B86m
#3#*8//982253*m/:#*8*8:/63m/38252*6*<87m/:#*8*8:5#*I83m
vode
F/#9;F+67*#*8/D6:8

*68**8:8:##6;:#<*
2:#00#0*7*98*:#<2=;
:603;6*

6#5#3=5#*/0**=*8(
J
5#"0*2*5*#35;<=363!5
630*;*98
##6*]*25560*;*5^_F@!.+3,&7
62*"68*825*<5*W
^_?'.!F+3,&76OFc:6036(
_?!,,!/?%%$7::#B8(
62*"68*8!6985#53*
5:*6;6*,.%=3=**0*B3#I2*
=.F%%%%:#=8/C*=*

"P" - Pritisci
\ )
W
$$% &'
Y
J

J
,
)
A
,$ Y Y


bos.

4. CILJEVI UPRAVLJANJA VODAMA I MJERE
4.1. POLAZITA PRI DEFINIRANJU CILJEVA UPRAVLJANJA VODAMA
4.
Ciljevi upravljanja vodama i mjere
4.1.
Polazita pri definiranju ciljeva upravljanja vodama
4.1.1.
Nivo ugroenosti ope zdravstvene situacije stanovnitva
Jedan od ciljeva upravljanja vodama je i osiguranje potrebnih koliina voda odgovarajueg kvaliteta
za razne namjene koji, pored toga to je naveden u Zakonu o vodama135, proizilazi i iz javnog
drutvenog interesa: ouvanje i unapreenje dobrog opeg zdravstvenog stanja stanovnitva.
Osnovni pokazatelji ope zdravstvene situacije stanovnitva, sa aspekta upravljanja vodama, su:
4.1.1.1.
Obuhvat stanovnitva javnim vodosnabdijevanjem136
Nivo obuhvata stanovnitva javnim vodosnabdijevanjem se uobiajeno izraava procentualno u

odnosu na ukupno stanovnitvo predmetnog podruja. Na podruju Federacije BiH javnim
vodosnabdijevanjem su uglavnom opslueni stanovnici opinskih centara, eventualno sa
prigradskim naseljima prikljuenim na gradske vodovode. Gledajui po vodnim podrujima,
prosjean procenat obuhvata stanovnitva vodovodnim sistemima za Vodno podruje rijeke Save
iznosi 60%, a za Vodno podruje Jadranskog mora 58%. Prosjeno, za Federaciju BiH ovaj
procenat obuhvata je oko 60%137.
Poreenje ovih, sa podacima za Bosnu i Hercegovinu, ukazuje da je trend postepenog poveanja
procenta obuhvata stanovnitva, ustanovljen u periodu 1971.-1981.-1988. godine, zaustavljen, U
navedenom periodu, ovaj procenat je rastao sa 31%, u 1971. godini, na 47% u 1981. godini, da bi
1988. dosegao vrijednost od 56%.138 I po ovim vrijednostima Bosna i Hercegovina je zauzimala
pretposljednje mjesto u tadanjoj Jugoslaviji. Poreenje sa vrijednostima procenta obuhvata u
susjednim zemljama najbolje ukazuje na zaostajanje nae zemlje i Federacije BiH u razvoju
vodovodnih sistema: Hrvatska, 76%139; Austrija, 86%; eka, 87%; Slovaka, 83%; Slovenija,
85%; Maarska, 92%.
Vrijednost specifine potronje vode stanovnitva (domainstva i institucije, bez privrede i
gubitaka) za Federaciju BiH, u prosjeku, iznosi oko 120 l/stan/dan. Ovo naalost ne ukazuje na
racionalno nisku potronju vode u domainstvima, blisku prosjeku u veini razvijenijih evropskih
zemalja, ve na nedostatak dovoljnih koliina voda u nekim sredinama.
135
lan 22. Zakona o vodama Federacije BiH: Ciljevi upravljanja vodama

lan 4. Zakona o vodama Federacije BiH: Javno vodosnabdijevanje oznaava poslove zahvatanja podzemnih ili
povrinskih voda za snabdijevanje vodom stanovnitva, njihovo preiavanje do stepena zdravstvene ispravnosti i
dovoenje do mjesta potronje i raspodjele korisnicima voda, ako je ukupna zahvaena koliina vea od 10 m3/dan.
137
Radi se, kao to je navedeno, u ukupnom stanovnitvu. Procenat obuhvata u opinskim centrima se kree izmeu 94
i 98%.
138
Dugoroni program snabdijevanja pitkom vodom stanovnitva i privrede u SR BiH, Zavod za vodoprivredu
Sarajevo, 1988. godina.
139
Strategija upravljanja vodama Republike Hrvatske, Nacrt, 2007.godina.
136

April 2010.
167
bos.

4.1.1.2.
Obuhvat stanovnitva sistemima za odvoenje140 i tretman otpadnih voda
Organizirani sistemi za prikupljanje i odvoenje otpadnih voda su, uglavnom, koncentrirani na

opinske centre, s tim da je, za razliku od vodovodnih sistema, procenat obuhvata znatno nii.
Procjene za Federaciju BiH govore da je ovaj procenat oko 33%, odnosno ovim sistemima je
ukupno obuhvaeno oko 761.000 stanovnika.141 Recipijenti su povrinske vode. Ukupna duina
kanalizacione mree je 2.071 km, odnosno 2,72 m/st.
Komunalne otpadne vode se gotovo u potpunosti u recipijente isputaju bez prethodnog tretmana.
Sadanja situacija je takva da se samo od 44.500 stanovnika otpadne vode tretiraju, to procentualno
iznosi samo oko 1,9% od ukupnog stanovnitva Federacije BiH.
4.1.1.3.
Kvalitet povrinskih voda
Kvalitet povrinskih voda na prostoru Federacije BiH je, generalno govorei sa gledita ope
zdravstvene situacije stanovnitva, ugroen, a na nekim vodotocima ili dijelovima vodotoka i
opasno naruen. Ovo se, razumljivo, uglavnom odnosi na prostor podsliva rijeke Bosne, gdje je
kvalitet povrinskih voda najloiji. Najznaajniji uzronici zagaenja su komunalne otpadne vode
stanovnitva, kao koncentrirani zagaivai, (22 aglomeracije sa preko 10.000 stanovnika142).
Utjecaj zagaenja industrije, izraen ekvivalentnim brojem stanovnika, iznosi oko 2.400.000.
Negativan utjecaj zagaenja povrinskih voda na zdravlje stanovnitva je potencijalno viestruk a
ogleda se u utjecaju na kvalitet resursa vode za pie, vode za potrebe navodnjavanja, rekreacije i sl.
4.1.1.4.
Kvalitet podzemnih voda
Postojea struktura vodnih resursa podzemnih voda koje se koriste za vodosnabdijevanje

stanovnitva je takva da u ukupnoj koliini zahvaenih voda procentualno uestvuju sa 85%.
Podzemne vode iz pukotinsko-karstnih sredina, koje su posebno osjetljive na unos zagaenja, ine
52%. Jasno je da se najizraeniji negativni utjecaji na zdravstvenu sigurnost stanovnitva ogledaju u
ugroenosti izvorita vode za pie. Zatita ovih izvorita je definirana vaeim Pravilnikom143,
kojim su odreene tehnike i upravne mjere koje se trebaju provoditi u cilju zatite kvaliteta voda.
Naalost, potpuna primjena ovih mjera se ne provodi.
Sistematska osmatranja kvaliteta podzemnih voda se ne provode ali se zakljuci o kvalitetu ovog
vodnog resursa mogu izvui iz podataka o kvalitetu voda koje se zahvataju za potrebe
vodosnabdijevanja stanovnitva. Po ovim podacima se moe zakljuiti da je kvalitet vodnih resursa
podzemnih voda jo uvijek, uglavnom, dobar. Za vei dio ovih voda koje se koriste za
vodosnabdijevanje, izuzev obavezne dezinfekcije, nije potreban dodatni tretman. Za podzemne
vode iz integranularnih sredina podruja podsliva rijeke Bosne i neposrednog sliva rijeke Save
(Spreko polje, prostor oko grada Oraja) evidentno je prisustvo rastvorenih jona eljeza i mangana,
140
Pod ovim pojmom podrazumijevaju se sistemi za prikupljanje i odvoenje urbanih otpadnih voda ije odravanje je
u nadlenosti ovlatene organizacije.
141
Predmet posebne analize je stanje ovih kanalizacionih sistema, dotrajalost, kvalitet odravanja, te lokacije i broj
ispusta u recipijente.
142
Izvor podatka: Upravljanje kvalitetom voda na nivou rijenih slivova u Bosni i Hercegovini, Carl Bro i REC,
2007. god.
143
Pravilnik o uvjetima za odreivanje zona sanitarne zatite i zatitnih mjera za izvorita voda koja se koriste ili
planiraju da koriste za pie, Sl. novine FBiH br.51/2002.
April 2010.
168
bos.

a u nekim zonama i nitrata.144 Posljednjih godina uoen je nepovoljan trend pogoranja kvaliteta
voda na vrelima iz pukotinsko-karstnih sredina, uglavnom kao rezultat nepaljivih aktivnosti na
pripadajuim zonama prihranjivanja, to je uzrokovalo neminovnost gradnje ureaja za
kondicioniranje.
4.1.1.5.
Utjecaj poplava
Poplave, kao prirodan fenomen, imaju negativan utjecaj prvenstveno po sigurnost stanovnitva i
dobara. Meutim, posljedice koje poplave ostavljaju za sobom se ogledaju po zdravstvenu situaciju
stanovnitva putem zagaenja resursa vode za pie ili onemoguenju zahvatanja voda za potrebe
vodosnabdijevanja. Poplavama su najugroeniji resursi podzemnih voda iz intergranularnih sredina
(33% resursa voda koje se koriste za vodosnabdijevanje stanovnitva), budui da se nalaze u
aluvijonima rijeka.
4.1.1.6.
Zakljuak
Navedeni opi pokazatelji nivoa zdravstvene sigurnosti stanovnitva na prostoru Federacije BiH
ukazuju da je neophodno poveati nivo ulaganja, a posebno i prvenstveno usmjeriti panju javnosti
na sadanje stanje. Kao to je ve navedeno, kvalitet voda na vodozahvatima je uglavnom dobar ali
e zasigurno biti sve manje kvalitetnih vodnih resursa ukoliko se proces zagaenja voda nastavi ili
intenzivira i ukoliko se zone prihranjivanja izvorita ne zatite. Tek na tako postavljenim osnovama
bit e mogue pristupati irenju obuhvata javnim vodosnabdijevanjem.
Posebnu temu predstavlja organizacija komunalnih preduzea kojima su povjereni poslovi
zahvatanja i distribuiranja voda, kao i poslovi prikupljanja, odvoenja i, u rijetkim sluajevima,
tretmana otpadnih voda. Rad i organizacija ovih preduzea je u nadlenosti opina ili kantona,
odnosno uglavnom je koncentriran na opinske centre. Stoga je i izraen nesklad u nivou
organiziranja i razvijenosti. Zato e biti neophodno pristupati procesima organiziranog uvezivanja
vie komunalnih organizacija na osnovu ekonomskih, tehnikih i ostalih uvjeta, a sve u cilju
racionalnijeg rada, poveanja kvaliteta usluga i stepena obuhvata stanovnitva.
4.1.2.
Sigurnost stanovnitva i dobara
Sigurnost stanovnitva i dobara, za oblast upravljanja vodama, se ogleda nivoom zatite prostora
Federacije BiH od tetnog djelovanja voda, kao to su: poplave, poplave uzrokovane ledom, erozije
i bujice. Prostor Bosne i Hercegovine, kao i Federacije BiH, posljednjih je decenija bio uglavnom
poteen poplava irih razmjera. Treba, meutim, imati na umu da je zemlje Evrope, samo u
periodu 1998.-2004. godina, zadesilo preko 100 razarajuih poplava sa oko 700 rtava i 25 biliona
eura osiguranih sredstava. Ovaj i slini primjeri ukazuju na svu ozbiljnost potrebe zatite od tetnog
djelovanja voda konkretnim akcijama.
Sadanja situacija, gledajui po stanju objekata za zatitu od voda, je takva da se, prvenstveno zbog
finansijske situacije, ne uspijeva obavljati ni redovno odravanje145. Takvo stanje je osnovni uzrok
nezadovoljavajueg nivoa zatite od tetnog djelovanja voda sa visokom rizicima od poplava,
144
Stanovnitvo na prostoru amca i Oraja je dugi period ugroeno endemskom nefropatijom. Nema nauno dokazane
povezanosti ove bolesti sa kvalitetom podzemnih voda iako se na ovaj uzrok sumnja.
Izuzetak ine prostori odake i srednje Posavine gdje se odravanje sistema za odbranu od poplava obavlja redovno
i u potrebnom obimu (izuzev kosina nasipa na dionicama koje nisu deminirane).
145

April 2010.
169
bos.

nedovrenim i neodravanim melioracioniom sistemima i samo djelomino saniranim ratnim

oteenjima.
4.1.3.
Meunarodne obaveze i ugovori
Meunarodni okvir upravljanja vodama definiran je geopolitikim poloajem Bosne i Hercegovine,

odnosno pripadnou zemljama Mediterana Jadranskog sliva, kao i zemljama na slivu rijeke
Dunav. Poloaj Bosne i Hercegovine na prostoru zapadnog Balkana, odnosno pripadnost grupi
zemalja sa opredjeljenjem ka lanstvu u Evropskoj uniji (EU), najjasnije odreuje krajnji okvir u
oblasti upravljanja vodama.
4.1.3.1.
Evropski okvir upravljanja vodama146
Proces razvoja evropskih propisa o vodama traje skoro 30 godina. U poetku su, za zemlje lanice
EU, usvojeni standardi kvaliteta za povrinske vode koje se koriste za vodosnabdijevanje
stanovnitva. Potom, obavezujui ciljevi kvaliteta vode za pie i propisi o kvalitetu voda za uzgoj
ribe i koljki, voda za kupanje i podzemnih voda.147 Druga faza razvoja propisa o vodama je bila
zasnovana na zakljucima Ministarskog seminara o politici voda EU iz 1988. godine na kojem je
razmotrena potreba donoenja propisa EU o ekolokom kvalitetu voda, odnosno zatraeno je da se
donesu prijedlozi unapreenja ekolokog kvaliteta povrinskih voda u zemljama EU. Rezultat ove
odluke su nove direktive o vodama kojima je uveden obavezan bioloki tretman otpadnih voda (po
potrebi i vii stepen), kao i o kontroli zagaenja voda nitratima sa poljoprivrednih povrina.
Zagaenja voda iz velikih industrijskih pogona su regulirana 1996. godine, a revidirani standardi
kvaliteta vode za pie su objavljeni 1998. godine.148
Nakon provoenja postupka konsultacija, postignut je konsenzus o potrebi donoenja jedinstvenog
okvirnog pravnog instrumenta kojim bi se zamijenila dotadanja fragmentarna politika u sektoru
voda EU, to je rezultiralo prijedlogom Direktive kojom bi se uspostavio okvir za evropsku politiku
voda. Konano je Okvirna direktiva o vodama stupila na snagu 2000. godine.149
Svrha ove Okvirne direktive o vodama (ODV), lan 1., je uspostavljanje okvira za zatitu
unutranjih povrinskih voda, prelaznih voda, voda obalnog mora i podzemnih voda. ODV je
osnovni pravni instrument od kojeg se oekuje: da omogui spreavanje daljnjeg pogoranja, zatitu
i poboljanje statusa akvatinih ekosistema, zavisnih terestinih ekosistema i movarnih podruja;
unapreenje odrivosti koritenja voda, zasnovanoj na dugoronoj zatiti vodnih resursa; poveanje
146
Koriten materijal publikacije: EU Water Framework Directive, Okvirna direktiva EU o vodama, Novi Sad, 2005.
Urednik dr.Slavko Bogdanovi
147
Direktiva 76/464/EEC iz 1976 o zagaenjima uzrokovanim isputanjem odreenih materija u akvatinu ivotnu
sredinu,
Direktiva 82/176/EEC iz 1982 o graninim vrijednostima i ciljevima kvaliteta za isputanje ive u sektoru industrije,
Direktiva 85/513/EEC iz 1983 o graninim vrijednostima i ciljevima kvaliteta za isputanje kadmija,
Direktiva 84/156/EEC iz 1984 o graninim vrijednostima i ciljevima kvaliteta za isputanje ive u sektorima osim
industrije,
Direktiva 84/491/EEC od 1984 o graninim vrijednostima i ciljevima kvaliteta za isputanje heksahlorocikloheksana,
Direktiva 86/280/EEC od 1986 o graninim vrijednostima i ciljevima kvaliteta za isputanje odreenih opasnih
supstanci ukljuenih u listu Aneksa I Direktive 76/464/EEC
148
Direktiva 91/271/EEC od 1991. o tretmanu komunalnih otpadnih voda

Direktiva 91/616/EEC od 1991. o zatiti voda od zagaenja uzrokovanog nitratima iz poljoprivrednih izvora,
Direktiva 80/778/EEC od 1980. koja se odnosi na kvalitet voda namjenjen ljudskoj upotrebi
Direktiva 2007/60/EZ od 23.10.2007. godine o procjeni i upravljanju poplavnim rizicima
149
Direktiva 2000/60/EC

April 2010.
170
bos.

zatite i unapreenje akvatine ivotne sredine i davanje doprinosa ublaavanju posljedica poplava i
sua.
ODV se zasniva na osnovnom principu po kojem se rijeni sliv, kao prirodna hidroloka cjelina,
smatra optimalnom upravljakom jedinicom. Drave lanice imaju obavezu da identificiraju ova
podruja na svojim teritorijama, te da osiguraju odgovarajue administrativne aranmane sa
odreivanjem odgovornih organa za primjenu pravila ODV-a na svakom podruju rijenog sliva na
svojoj teritoriji.150
Direktivama o: procjeni i upravljanju poplavnim rizicima, podzemnim vodama i zagaenju
akvatinog okolia opasnim supstancama se zaokruuje legislativa o vodama u EU, ije osnove
predstavlja ODV, i sa kojom ine jedinstvenu cjelinu. Kasnije, juna 2008. godine, Evropski
parlament i Vijee su usvojili Direktivu o Strategiji upravljanja morima151, (2008/56/EC).
Direktivom se, za zemlje lanice, uspostavlja okvir za poduzimanje neophodnih mjera u cilju
dostizanja ili odranja dobrog okolinog statusa152 u morskom okoliu, najkasnije do 2020. godine.
4.1.3.2.
Meunarodne konferencije o upravljanju vodama
Odreene smjernice i preporuke donesene na svjetskom nivou, istina, nemaju obavezujui karakter
ali imaju snagu uputa i meunarodno prihvaenih pravila rada, te, kao takve, utjeu na nain
upravljanja vodama u Bosni i Hercegovini i Federaciji BiH.153
Jedna od konferencija od utjecaja na planove upravljanja vodama skoro svih zemalja je
Meunarodna konferencija o vodama i okoliu (International Conference on Water and the
Environment), odrana u Dablinu, Irska, januara 1992. godine. Osnovni rezultat ove Konferencije je
set preporuka za provoenje akcija na lokalnom, nacionalnom i meunarodnom nivou koje se
baziraju na slijedea etiri principa upravljanja vodama154:
Svjea voda je ogranieno i ranjivo prirodno dobro koja je osnova za odriv ivot, razvoj i okoli.
Budui da je voda u prirodi osnova ivota, efektivno upravljanje vodnim resursima zahtjeva
sveobuhvatan pristup kojim e se povezati socijalni i ekonomski razvoj sa zatitom prirodnih
ekosistema. Efektivno upravljanje povezuje koritenje poljoprivrednog zemljita i voda na cijelom
podruju prihranjivanja akvifera podzemnih voda.
Razvoj i upravljanje sektora voda treba biti bazirano na irem ueu, to obuhvata korisnike,
planere i donosioce odluka, na svim nivoima planiranja. ire uee u procesima donoenja
odluka je rezultat poveane svijesti javnosti o znaaju voda. To znai da se odluke, tokom procesa
planiranja i implementiranja odreenih projekata, donose i na najniim nivoima odluivanja, sa
punim ueem javnosti i korisnika voda.
ene imaju centralnu ulogu tokom snabdijevanja, upravljanja i racionalnog koritenja voda.
Centralna uloga ena, kao opskrbljivaa, korisnika i predvoditeljica zatite okolia, je rijetko bila
prepoznata u institucionalnim planovima razvoja i upravljanja vodnim resursima. Primjena ovog
150
lan 3.1-2 Okvirne direktive o vodama, lan 3.1-2

Marine Strategy Framework Directive, (2008/56/EC), 17. juni 2008.
152
Po direktivi: Dobar okolini status: okolini status morskih voda koje omoguavaju ekoloki diverzitet, vode koje su
iste, zdrave i produktivne i da je koritenje morskog okolia na nivou odrivosti potencijala za sadanje i budue
generacije.
151
153
UN konferencija o ivotnoj okolini, (UN Conference on the Human Environment), tokholm, 1972. god;
UN konferencija o vodama, (UN Conference on Water), Mar de Plata, 1977. god;
Konferencija o okoliu i razvoju (Conference on Environment and Development), Rio de Janeiro, 1992. god;
Svjetski samit o odrivom razvoju, Johanesburg, 2002. god.
154
The Dublin Statement on Water and Sustainable development, Dublin, Ireland, 31. January 1992.

April 2010.
171
bos.

principa zahtjeva prepoznavanje posebnih potreba ena, kao i osnaivanje njihovog uea u
procesima donoenja odluka i primjene planova.
Voda ima ekonomsku vrijednost, po svim oblicima koritenja, i treba biti prepoznata kao
ekonomsko dobro. Po ovom principu, vano je prepoznavanje osnovnog ljudskog prava na pristup
istoj vodi i sanitetskoj opremi po snoljivoj cijeni. Neprepoznavanje ekonomske vrijednosti voda
dovodi do ugroavanja stanja okolia i vodnih resursa. Upravljanje vodama kao ekonomskim
dobrom je vaan put ka dostizanju efikasnog koritenja, a ujedno i put ka konzerviranju i zatiti
vodnih resursa.
Navedena etiri principa upravljanja vodama (Dablinski principi) su osnova koncepta integriranog
upravljanja vodama, koji se zakljucima ove Konferencije, i svo vrijeme nakon toga, promovira
kao osnova razvoja nacionalnih sektora voda. Integrirano upravljanje vodama je proces kojim se
promovira koordinirani razvoj i upravljanje vodama, zemljitem i pripadajuim prirodnim
resursima radi ostvarenja maksimalnih ekonomskih i socijalnih koristi, na ravnopravnoj osnovi, bez
ugroavanja odrivih vitalnih ekosistema. Vaan aspekt integriranog upravljanja vodnim resursima
je ukljuivanje ope drutvene dimenzije, to podrazumijeva: (i) Koordinaciju aktivnosti sektora
voda sa ostalim sektorima uz definiranje razvojne politike, na svim nivoima odluivanja; (ii)
Ukljuivanje svih zainteresiranih strana-subjekata155 u procese odluivanja. To, naravno,
podrazumijeva ope drutvene napore u polju edukacije stanovnitva kako bi zainteresirana lica
imala neophodno znanje za puno ukljuenje u procese donoenja odluka; (iii) Podrazumijevanje da
odluke o planiranju razvoja, bilo kojeg sektora (proizvodnja hrane, transportna strategije, razvoj
energetike, razvoj urbanih centara), moraju ukljuivati i utjecaje na sektor voda; (iv) U procese
donoenja odluke, pri upravljanju odreenim vodnim podrujem, potrebno je ulaziti i na osnovu
podataka koji se odnose na stanje ekonomije, sociologije, obiljeja okolia i sl.
Treba znati da integrirano upravljanje vodnim resursima podrazumijeva novi nain razmiljanja, pa
shodno tome i djelovanja, koji prije nudi vodilje za konceptualni okvir rada nego konkretne i
decidne upute. Sa druge strane, uvoenje ovakvog naina upravljanja vodnim resursima, samo po
sebi, ne mora podrazumijevati nikakve nove institucije. Ono to se zahtjeva je promjena
uobiajenog naina rada i razmiljanja tako da se gleda ire od svoje konkretne oblasti i da se shvati
da zadaci i aktivnosti sektora voda ne mogu biti neovisni od aktivnosti ostalih sektora. Pored
navedenog, ovakvim nainom upravljanja vodama se promovira element decentralizacije putem
osnaenog utjecaja zainteresiranih strana, sa proirenjem podruja procesa donoenja odluka do
najniih nivoa. To je sistematski proces odrivog razvoja po kojem se upravljanje i koritenje
vodnih resursa vri u kontekstu drutvenih, ekonomskih i okolinih ciljeva. Ukratko, to je koncept
koji se zasniva na meusobnoj ovisnosti mnogih korisnika ogranienih vodnih resursa (poveanje
zahvaenih koliina voda za navodnjavanje poveanje zagaenja sa poljoprivrednih povrina
manje raspoloivih kvalitetnih koliina za potrebe navodnjavanja i industrije). Mnogo je primjera
koji ukazuju da je neureen i nekontroliran nain unisektorskog koritenja vodnih resursa tetan i
neodriv.
155
Stakeholdres termin iz engleskog jezika koji se u ovom dokumentu koristi kao zainteresirana strana (pravna i
fizika), u skladu sa zakljucima Konvencije o pristupu informacijama i uestvovanju javnosti o odluivanju i pristupu
pravosuu po pitanjima okolia, Aarhus, 1998. Terminom se obuhvataju: razna ministarstva van sektora voda
zaduena za prostorna i razvojna pitanja, za privredu, zdravstvo, energetiku, ekologiju, saobraaj, ekonomiju. Takoer,
predstavnike lokalnih zajednica, naune institucije, sportska udruenja, nevladine organizacije, grupe graana i sl.
April 2010.
172
bos.

4.1.3.3.
Milenijski razvojni ciljevi (MRC)
Usvajanje Milenijske deklaracije, septembra 2000. godine, od strane 189 lanica Ujedinjenih naroda
(UN) je bio vaan momenat za globalnu saradnju u 21. vijeku156. Deklaracija je postavila kljune
izazove sa kojima se susree ovjeanstvo na pragu novog milenija, odgovore na ove izazove i
ustanovila konkretne mjere za ocjenu napretka u meusobno povezanim ciljevima i zadacima o
razvoju, upravljanju, miru, sigurnosti i ljudskim pravima. Deklaracijom su postavljeni, kao program
na svjetskom nivou, 8 uzajamno povezanih razvojnih ciljeva. Takoer, definirani su brojni zadaci za
ostvarenje ovih ciljeva do 2015. godine. Radi se o opem, globalnom programu ostvarenja
blagostanja u svijetu, zatiti i promociji ljudskih prava, o programu oko kojeg se trebaju okupiti i
saraivati svi akteri razvoja, javni i privatni sektor, lokalna zajednica, civilno drutvo, NVO-i itd.,
radei na globalnom i lokalnom nivou.
Svakako da se upravljanjem vodama moe dati znaajan doprinos u procesu ostvarenja MRC-a. Ni
ekonomski ni socijalni razvoj se ne mogu omoguiti bez sigurnog pristupa vodnim resursima i jasno
je da ostvarenje veine MRC-a ovisi o nainu upravljanja vodama. Integrirano upravljanje vodnim
resursima je na tragu odrivog upravljanja to je, zapravo, put podravanju ostvarenja MRC-a157.
Aktivnosti dostizanja MRC-a daju priliku preispitivanja i modificiranja sadanje paradigme razvoja
po kojoj nacionalni razvoj i strategija ublaenja ili eliminiranja siromatva, osnauju vieznanu
ulogu koju nain upravljanja vodama ima u aktivnostima ekonomskog razvoja i zatite okolia.
Naini i podruja gdje sektor voda moe direktno doprinijeti ostvarenju MRC-a su prikazani kroz
svakih od 8 MRC-a:
MRC 1: Uklanjanje siromatva i gladi: voda i upravljanje vodnim resursima su esencijalni za

ekonomski razvoj a, ujedno, i direktno omoguavaju bolje uvjete ivota za siromane slojeve
stanovnitva. Siromani regioni su ranjivi na utjecaje poplava, sua i ostalih za vode vezanih
prirodnih katastrofa, to je podruje rada sektora voda;
MRC 2: Dostizanje sveobuhvatnosti osnovnog obrazovanja: za nau zemlju, pa tako i
Federaciju BiH, ovdje se moe govoriti o kvalitetu osnovnog obrazovanja koje je u vezi sa
sigurnim vodosnabdijevanjem i eliminiranjem oboljenja vezanih za zagaenu pitku vodu
(obino sa lokalnih vodovoda u ruralnim sredinama);
MRC 3: Unapreenje jednakosti polova i podrka enama: ene su obino primarni korisnici
voda, kako u domainstvima, tako i u proizvodnim aktivnostima (npr. poljoprivreda). Pored
toga, primjena Dablinskih principa omoguava enama snanije uee u procesima
odluivanja;
MRC 4: Reduciranje smrtnosti djece: ope zdravstveno stanje najmlae populacije je direktno
ovisno o stanju okolia gdje pravilno vodosnabdijevanje i sanitacija imaju kljunu ulogu;
MRC 5: Unapreenje zdravog materinstva: Bolesti uzrokovane zagaenom vodom unutar
porodica vie napadaju ene. Stoga poduzimanje mjera ka kvalitetnijem vodosnabdijevanju
pozitivno djeluje na zdravlje materinstva;
156
Koriten materijal: Izvjetaj o humanom razvoju milenijski razvojni ciljevi BiH 2003., UNDP BiH 2003. godine
i Handbook for Developing Integrated Water Resources Management and Water Efficency Strategies, Global Water
Partnership, 2006.
157
Treba znati da se integriranim upravljanjem vodnim resursima ne podrava samo ostvarenje MRC-a ve i dugoroni
ekonomski razvoj, smanjenje siromatva i zatita okolia. Ovakav nain upravljanja vodama nije samo plan aktivnosti
kreiran da dovede do odreenih ciljeva ve nain razmiljanja kojim se naglaava multisektoralno planiranje razvoja,
to se MRC-om i podrazumijeva.

April 2010.
173
bos.

MRC 6: Suzbijanje HIV-a/AIDS-a, malarije i drugih bolesti: Kvalitetno vodosnabdijevanje,

kao i efektivno upravljanje vodnim resursima na lokalnim nivoima, mogu pomoi smanjenju
bolesti vezanih za vode;
MRC 7: Osiguranje odrivosti okolia: Voda ima kljunu ulogu u odrivom koritenju
prirodnih resursa. U mnogim podrujima glavni okolini problemi, bilo da se radi o zagaenju
okolia, erozijama ili gubitku biodiverziteta, su vezani za vode. Direktan doprinos koji sektor
voda moe dati ostvarenju ovog cilja je dostizanje uravnoteenog odnosa izmeu ekonomskog
razvoja i okoline odrivosti.
MRC 8: Razvoj globalnog partnerstva za razvoj: Voda je prirodni resurs koji ne poznaje
granice, a mnogo je sredina gdje je saradnja po pitanju koritenja voda, na odrivim osnovama,
neophodna. Ono to se takoer dijeli meu mnogim regionima i zemljama je opa predanost
ostvarenju MRC-a, a budui da su vode od kljune vanosti za ostvarenje ovih ciljeva, saradnja
po pitanju upravljanja ovim resursom je od velike vanosti.
4.1.3.4.
Relevantni ugovori i konvencije
Pripadnost prostora Bosne i Hercegovine rijenom bazenu Dunava i slivu Jadranskog mora
odreuje ili e u skoroj budunosti odreivati, specifine okvire upravljanja vodama i osnove
meudravne saradnje koji su odreeni konvencijama, ugovorima i sporazumima:
Konvencija za zatitu rijeke Dunav (Dunavska konvencija)
Odlukom o ratifikaciji Konvencije o saradnji na zatiti i odrivoj upotrebi rijeke Dunav158 Bosna i
Hercegovina je preuzela obaveze definirane ovom Konvencijom. Ciljevi i principi saradnje zemalja
potpisnica Konvencije su159:
Zemlje potpisnice e teiti postizanju ciljeva odrivog i pravednog upravljanja vodama, to

ukljuuje i ouvanje, poboljanje i racionalnu upotrebu povrinskih i podzemnih voda u slivu gdje
god je to mogue.
Ugovorne strane e saraivati po osnovnim pitanjima upravljanja vodama, te poduzimati
odgovarajue zakonske, administrativne i tehnike mjere da bi se odralo ili poboljalo stanje
okolia i kvaliteta voda sliva Dunava.
Zemlje potpisnice razumijevaju hitnost poduzimanja mjera za ublaavanje zagaenja i
racionalnije potronje voda, kao i hitnost mjera ka odrivoj upotrebi voda. Ovaj je cilj posebno
usmjeren ka postizanju odrive upotrebe vodnih resursa za komunalne, industrijske i
poljoprivredne svrhe.
Princip zagaiva plaa i princip predostronosti predstavljaju osnov svih mjera za zatitu voda
sliva Dunava.
Saradnja u sektoru voda mora biti usmjerena ka odrivom upravljanju vodama, odnosno ka
kriterijima stabilnog i ekoloki sigurnog razvoja koji su istovremeno usmjereni ka: (1) odravanju
ope kvalitete ivota; (2) odranju trajnog pristupa prirodnim resursima; (3) izbjegavanju trajnih
teta po okoli i zatitu eko sistema, odnosno provoenje preventivnog pristupa.
Za provoenje ove Konvencije, oformljena je Meunarodna komisija za zatitu rijeke Dunav

(ICPDR) sa sjeditem u Beu.
158
159
Sl. glasnik Bosne i Hercegovine br.1/05 od 25.1.2005. godine

Citat iz lana 2. Konvencije

April 2010.
174
bos.

Konvencija o zatiti i koritenju prekograninih vodotoka i meunarodnih jezera (Helsinka

konvencija)
Konvencija je potpisana marta 1992. godine u Helsinkiju a nastala je kao odraz potreba da se na
meunarodnom nivou definiraju mjere za spreavanje, kontrolu i smanjenje isputanja opasnih tvari
u vodni okoli. Konvencijom se definira opa meunarodna saradnja i okvir aktivnosti o zatiti
meunarodnih povrinskih i podzemnih voda. Opi cilj Konvencije je zatita povrinskih i
podzemnih voda putem prevencije, kontrole i smanjenja prekograninog utjecaja. Od zemalja
potpisnica se trai da kreiraju i slijede realne, razumne i, na ekolokim osnovama definirane,
planove o upravljanju vodama. Konvencijom su definirana naela upravljanja vodama:
predostronost, u cilju izbjegavanja moguih prekograninih posljedica isputanjem tetnih tvari,
naelo zagaiva plaa, po kojem trokovi mjera za spreavanje, kontrolu i redukciju zagaenja
snosi zagaiva, te naelo da vodnim resursima treba upravljati tako da se ne dovodi u pitanje
mogunost buduih generacija da zadovolje vlastite potrebe, odnosno naelo odrivog upravljanja
vodama. Za zemlje potpisnice su odreena pravila djelovanja saeta u slijedeem: (1) spreavanje,
kontrola i smanjenje emisije zagaivaa na mjestu nastanka; (2) provoenje monitoringa stanja
prekograninih voda; (3) razmjena informacija; (4) odgovornost za priinjenu tetu; (5)
informiranje javnosti. Potpisivanje i ratificiranje ove Konvencije drava Bosna i Hercegovina jo
nije uinila.
Okvirni sporazum o slivu rijeke Save
Regionalna saradnja zemalja koje gravitiraju rijeci Savi definirana je Okvirnim sporazum o slivu
rijeke Save,160 kojim je dogovoreno: (i) uspostavljanje meunarodnog reima plovidbe; (ii)
uspostavljanje odrivog upravljanja vodama; (iii) poduzimanje mjera u cilju spreavanja ili
ograniavanja tetnih posljedica od voda i (iv) uspostavljanje mehanizama za kreiranje efikasne
multilateralne saradnje zemalja podsliva rijeke Save.
Ugovor o ureenju vodoprivrednih odnosa sa Republikom Hrvatskom
Bilateralni odnosi sa susjednom Republikom Hrvatskom iz oblasti upravljanja vodama odreeni su

posebnim dokumentom o ureenju odnosa u oblasti voda izmeu dviju zemalja, od zajednikog
interesa (Ugovor izmeu Vlade Republike Hrvatske i Vlade Bosne i Hercegovine o ureenju
vodoprivrednih odnosa161), a na osnovu Konvencije o zatiti i upotrebi prekograninih vodotoka i
meunarodnih jezera Helsinka konvencija.
Konvencija o zatiti Sredozemnog mora od zagaivanja (Barcelonska konvencija)
Konvencija o zatiti Sredozemnog mora od zagaenja, zajedno sa Protokolom o prevenciji

zagaenja od odlaganja otpada iz brodova i aviona, potpisana je 1976. a na snagu je stupila 1978.
godine. Svrha ovih dvaju dokumenata je ogranienje zagaenja u regionu Mediterana. Konvenciju
su potpisali predstavnici 21 zemlje koje izlaze na Sredozemno more,162 a odluka o ratifikaciji je
objavljena 1977.163
160
Sl. glasnik BiH br.8/2003. Meunarodni ugovori

Sl. list RBiH, posebno izdanje-meunarodni ugovori, br.6, od 25.12.2006. god.
Meu njima i tadanja Jugoslavija
163
Sl. list SFRJ (Meunarodni ugovori) br.12/77
161
162

April 2010.
175
bos.

Konvencija predvia saradnju i razmjenu informacija meu dravama potpisnicama u situacijama

iznenadnih zagaenja sa ciljem smanjenja ili otklanjanja priinjenih teta. Svrha Konvencije je
davanje podrke principima odrivog razvoja u podruju Mediterana, kao i smanjenje i, ako je
mogue, spreavanje unosa zagaenja u obalne vode. Zemlje potpisnice posebnu panju
usmjeravaju na slijedee tipove zagaenja: (i) zagaenja uzrokovana odlaganjem otpada iz brodova
i aviona; (ii) zagaenja od brodova; (iii) zagaenja uzrokovana istraivanjima i eksploatacijama
sirovina na morskom dnu i obalnom pojasu i (iv) zagaenja uzrokovana kontinentalnim
aktivnostima. Osnovni principi djelovanja po ovoj Konvenciji su saeti u slijedeem: (i)
predostronost i prevencija; (ii) zagaiva plaa i isti; (iii) integralna kontrola zagaenja kroz
upravljanje vodnim resursima obalnih podruja; (iv) slobodan pristup informacijama o stanju
okolia i (v) izvjetavanje o koliinama zagaenja voda, tla i zraka. Kao to je navedeno, tadanja
Jugoslavija je potpisala i ratificirala Barcelonsku konvenciju 1977. godine. Drava Bosna i
Hercegovina je aktom o sukcesiji (Sl. list R BiH br.15/95 i Sl. list R BiH br.15/95) niz
meunarodnih obaveza, koje se odnose na okoli, unijela u svoj pravni sistem. Meu njima i
predmetnu Barcelonsku konvenciju 1.3.1992. godine, kao i protokole 2 (1.3.1992.), 3 (1.3.1992.), 5
(22.10.1994.) i 6 (22.10.1994.).
Meunarodna konvencija o spreavanju zagaivanja mora naftom
Potpisana u Londonu 1954. a stupila na snagu 1958. godine, ova Konvencija je od strane tadanje
Jugoslavije prihvaena 1973. godine164. Drava Bosna i Hercegovina je ovu Konvenciju ratificirala
1994. godine.165
Meunarodna konvencija o zatiti od zagaenja mora sa brodova
Potpisana u Londonu 1973. godine a stupila na snagu 1983. godine. Tadanja Jugoslavija ju je
prihvatila 1985.166 a drava Bosna i Hercegovina 1994. godine.167
Konvencija o pristupu informacijama, uestvovanju javnosti u donoenju odluka i pristupu

pravosuu po pitanjima okolia (Arhuka konvencija)168
Konvencija je potpisana 1998. godine u Arhusu, Danska, a nastala je na osnovu prepoznate potrebe
da se u polju zatite okolia unaprijedi mogunost pristupa informacijama i uestvovanje javnosti u
donoenju odluka kako bi se doprinijelo kvalitetu i primjenjivosti donesenih odluka, te kako bi se
javnosti pruila prilika da iskae stav i miljenje o odreenim projektima. Postupak ratifikacije ove
Konvencije od strane BiH je okonan septembra 2008. godine.169
164
Sl. list SFRJ MU 60/73 i 53/74

Sl. list R BiH 13/94
Sl. list SFRJ MU 2/85
167
Sl. list R BiH br.13/94
168
Convention on access to information, public participation in decision making and access to justice in environment
matters, Aarhus, Denmark, 25 june 1998.
169
Sl. glasnik BiH br.8/08 Meunarodni ugovori, od 15.9.2008.
165
166

April 2010.
176
bos.

4 CILJEVI UPRAVLJANJA VODAMA I MJERE
4.2. OPI CILJEVI UPRAVLJANJA VODAMA
4.2.
Opi ciljevi upravljanja vodama
Zakonom o vodama Federacije BiH (ZOV) je Strategija upravljanja vodama prepoznata kao
osnovni planski dokument razvoja oblasti upravljanja vodama, sa jednim od sastavnih dijelova:
ciljevi i pravci zatite voda, zatite od tetnog djelovanja voda i odrivog koritenja voda.
Strategijom je, kao to ZOV navodi, potrebno odrediti politiku upravljanja vodama Federacije BiH,
odnosno odrediti pravce djelovanja po pitanjima zatite voda, zatite od tetnog djelovanja voda i
odrivog koritenja voda.
Na osnovu sagledanog stanja u podruju upravljanja vodama Federacije BiH i definiranih polazita,
odreeni su i opisani ciljevi upravljanja vodama za zacrtani planski period do 2020. godine,
odnosno odgovarajue mjere koje se imaju provesti radi ostvarenja ciljeva.
Postavljanje, definiranje i obrazlaganje ciljeva Strategije ima slijedei hijerarhijski raspored:
Opi ciljevi upravljanja vodama Federacije BiH
Strateki i operativni ciljevi upravljanja vodama, po oblastima, sa odgovarajuim mjerama
Pravni okvir
Ekonomski
okvir
Institucion.
okvir
Koritenje
voda
Zatita voda
Zatita od
voda
Opi ciljevi upravljanja vodama se mogu nazvati i vizijom razvoja, to predstavlja skup ciljeva
navedenih u Zakonu o vodama Federacije BiH, (lan 22.), a koji su:
postizanje dobrog stanja, odnosno dobrog ekolokog potencijala povrinskih i podzemnih voda,
odnosno vodnih i za vodu vezanih ekosistema170;
umanjenje teta uzrokovanih raznim tetnim djelovanjem voda;
osiguranje potrebnih koliina vode odgovarajueg kvaliteta za razne namjene i podsticanje
odrivog koritenja voda, uzimajui u obzir dugoronu zatitu raspoloivih izvorita i njihovog
kvaliteta.
Navedeni ciljevi se odnose na osnovne djelatne oblasti upravljanja vodama: zatita voda, zatita od
voda i koritenje voda, uz podsticanje odrivog upravljanja vodama, to je prepoznato kao javni
interes i to predstavlja odrednicu razvoja ove oblasti.
Pojam odrivo upravljanje vodama, ne u kontekstu dostizanja takvog naina upravljanja ve kao
ideja odnosno osnova razmiljanja, podrazumijeva neophodnu promjenu fokusa interesovanja i
djelovanja unutar oblasti upravljanja vodama. U dosadanjem periodu ova oblast je bila usmjerena
170
Stanje povrinskih voda- oznaava stanje vodnog tijela povrinskih voda koje je odreeno njegovim ekolokim ili
hemijskim stanjem, uzimajui ono koje je loije;
Vodno tijelo povrinskih voda oznaava izolovan i posebno posmatran dio povrinske vode kao to je: jezero,
potok, rijeka ili kanal, dio potoka, rijeke ili kanala, prijelazne vode ili pojas obalne morske vode;
Stanje podzemnih voda oznaava stanje vodnog tijela podzemnih voda koje je odreeno njegovim kvantitativnim ili
hemijskim stanjem, uzimajui ono koje je loije;

April 2010.
177
bos.

4 CILJEVI UPRAVLJANJA VODAMA I MJERE
4.2. OPI CILJEVI UPRAVLJANJA VODAMA
ka osiguranju potrebnih koliina voda za vodosnabdijevanje stanovnitva, proizvodnju hrane i

zadovoljenje potreba energetike i industrije. Prepoznavanje potreba okolia je rijetko razmatrano.
esto se izmeu ova dva vida potreba za vodom stavljao znak konflikta, odnosno neophodnog
izbora: zadovoljiti ili stanovnitvo ili okoli. Zakljucima Konferencije o okoliu i razvoju171 iz Rija
1992. godine, napravljen je zaokret u razmiljanju o modernom upravljanju vodama. Centralni
princip je ukazivanje na meuovisnost ivota stanovnitva i okolia. Drugim rijeima, osiguranje
voda za opstanak okolia znai indirektno koritenje voda za potrebe stanovnitva. Upravljanje
vodama treba biti organizirano tako da je koliina, kvalitet i pouzdanost voda zasnovana na
odranju ekolokih funkcija od kojih stanovnitvo ovisi, a koje imaju biti ouvane tako da
koritenje voda ne ugroava odrivost akvatinih i pripadajuih ekolokih sistema.
171
United Nations Conference on Environment and Development (UNCED), Rio, 1992.

April 2010.
178
bos.

4.CILJEVI UPRAVLJANJA VODAMA I MJERE
4.3. CILJEVI UPRAVLJANJA VODAMA I MJERE PO OBLASTIMA
4.3.
Ciljevi upravljanja vodama i mjere po oblastima
4.3.1.
Uvod
Hijerarhijski poredak ciljeva, prikazan u stavci 4.2., prvenstveno podrazumijeva definiranje

stratekih ciljeva kojima se odreuju generalni pravci djelovanja po pojedinim oblastima
upravljanja vodama. Nakon toga su odreeni operativni ciljevi sa mjerama za realiziranje koji
predstavljaju korake po pravcima djelovanja ka stratekim ciljevima. U narednoj tabeli je dat
prikaz ciljeva upravljanja vodama, po pojedinim oblastima:
R. broj
1
2
2
3
4
Pravni okvir
Strateki ciljevi:
Pravna reforma sektora voda, koja proizilaze iz potrebe za prilagoavanjem novim drutvenim
uvjetima, uz prilagoavanje zahtjevima EU u oblasti upravljanja vodama kao dio procesa
stabilizacije i pridruivanja BiH EU
Operativni ciljevi:
Ciljevi koji proizilaze iz zahtjeva EU
Ciljevi koji proizilaze iz potrebe za reformom nacionalnog vodnog prava i institucija
Ekonomski okvir
Strateki ciljevi:
Adekvatno integriranje oblasti upravljanja vodama u ekonomski sistem kao cjelinu, uz veu
zastupljenost ekonomskih instrumenata u procesu upravljanja vodnim resursima
Poboljanje efikasnosti, unaprjeenje transparentnosti i poveanje odgovornosti u upravljanju
vodama
Osiguranje finansijske odrivosti u upravljanju vodama i reforma sistema cijena vodnih usluga
uz postepeno uvoenje ekonomske cijene vode
Operativni ciljevi:
Ekonomski racionalnije i okolinski prihvatljivije upravljanje u sektoru voda i realiziranje mjera

za prelazak sa postojee prakse upravljanja ponudom na upravljanje potranjom za vodom
Postupni prelaz na sistem koji bi osigurao dugorono odrivo finansiranje u oblasti upravljanja
vodama, te puno pokrie trokova od korisnika usluga ili iz drugih izvora.
Poboljanje procesa odluivanja o vidovima koritenja vodnih resursa
5
6
7
8
9
10
6
7
Institucionalni okvir
Strateki ciljevi:
Efikasna institucionalna organizacija i administracija sposobna za provoenje procesa
pridruivanja i primjenu zahtjeva EU u sektoru voda.
Operativni ciljevi:
Institucionalno jaanje sektora voda Federacije BiH
Osnaenje strunih kapaciteta
Intenziviranje saradnje sa ostalim sektorima vezanim za vode
Uspostavljanje referentne(ih) i ovlatenih laboratorija za ispitivanje kvaliteta voda
Poboljanje sistema dojave i efikasnog reagiranja u sluajevima pojave akcidentnih i iznenadnih
zagaenja voda
Koritenje voda
Strateki ciljevi:
Poveanje obuhvata i poboljanje javnog vodosnabdijevanja
Osiguranje uvjeta za odrivo koritenje voda u oblastima iji razvoj ovisi od interesa trita

April 2010.
179
bos.

Operativni ciljevi
11
12
13
14
Poveanje obuhvata javnim vodovodnim sistemima sa sadanjih 60% na priblino 80% na kraju
planskog perioda Strategije
Smanjenje gubitaka u javnim vodovodnim sistemima za oko 15%
Racionalno koritenje, zatita, unapreenje stanja i ouvanje vodnih resursa koji se koriste ili se
planiraju koristiti za potrebe javnog vodosnabdijevanja
Ouvanje vodnih resursa, po osnovama uvjeta koritenja i zatite iz Zakona o vodama FBiH, u
skladu sa oekivanim potrebama za vodom u oblastima iji razvoj ovisi od interesa trita i
opeg ekonomskog napretka
Zatita voda
Strateki ciljevi
Postizanje i odravanje dobrog stanja povrinskih i podzemnih voda radi zatite akvatine flore i
faune i potreba korisnika voda
Operativni ciljevi
15
Izrada Plana upravljanja vodama za Vodno podruje rijeke Save i Vodno podruje Jadranskog
mora
16
Smanjenje tereta zagaenja od urbanih/sanitarnih otpadnih voda
17
18
Smanjenje emisije tetnih i toksinih materija koje produciraju pojedini industrijski zagaivai
kroz uspostavljanje sistema dozvoljenog isputanja i principa "zagaiva plaa"
Smanjenje koliina zagaenja koje dospijeva u povrinske i podzemne vode sa ureenih i
divljih deponija krutog otpada
19
Smanjenje zagaenja od poljoprivrednih aktivnosti
20
Smanjenje zagaenja od aktivnosti vezanih za upravljanje umama
21
Izgradnja sistema za prikupljanje, odvoenje i tretman otpadnih voda za naselja ispod 2.000
stanovnika
22
Smanjenje zagaenja od saobraaja
23
Uspostavljanje zatienih podruja u skladu sa Zakonom o vodama FBiH
9
24
25
26
27
28
Zatita od voda
Strateki ciljevi
Smanjenje rizika pri ekstremnim hidrolokim pojavama
Operativni ciljevi
Obnova i sanacija postojeih, te izgradnja i odravanje sistema zatitnih vodnih objekata u cilju
poveanja stepena sigurnosti odbrane od poplava
Izrada i donoenje planova za zatitu od tetnog djelovanja voda
Smanjenje erozije
Uspostavljanje Programa za borbu protiv sue
Prevencija i spremnost za sluaj katastrofe-ruenja ili prelivanja brana

April 2010.
180
bos.

4.3.2.
Pravni okvir
4.3.2.1.
Metodoloki pristup
Da bi se, u pogledu pravnih i institucionalnih aspekata upravljanja vodama u Federaciji BiH, mogao
formulirati jedan logian i konzistentan koncept i da bi se mogli pravilno odrediti ciljevi, rokovi i
odgovarajue mjere za njihovo postizanje u okviru tog koncepta, u ovom poglavlju su sadrana
objanjenja zbog ega su izabrani odreeni pristupi.
4.3.2.1.1. Razlozi za reviziju vodnog prava i propisa o vodama
U osnovi, postoji dva bitna razloga za temeljnu reviziju vodnog prava i propisa o vodama
Federacije Bosne i Hercegovine. Naime, raspadom SFRJ i nastankom novih drava na tom prostoru,
nastala je potreba da se, u novim uvjetima i na nov nain definiraju svi odnosi u drutvu povodom
voda, da se na adekvatan nain uredi uloga drave u upravljanju vodama, odnosno uloga svih
organa javne vlasti kojima je zadatak da tite javni interes na ovom polju, osiguraju sigurnost
stanovnitva u svim aspektima povezanima sa vodama i da osiguraju ravnopravan tretman svih
privrednih subjekata kojima je voda u bilo kom pogledu potrebna za obavljanje njihovih
proizvodnih i uslunih djelatnosti. Ta uloga savremene drave, koja uvijek zavisi od ustavne
strukture zemlje, bitno je razliita od uloge koju je ranije imala socijalistika drava u uvjetima
sveobuhvatnog reima drutvene ili dravne svojine.
Ovi razlozi nisu specifini samo za Federaciju BiH i Bosnu i Hercegovinu, ve bi se moglo rei da
su isti i za sve zemlje u tranziciji od socijalistike kao trinoj ekonomiji i demokratski ureenim
drutvima. Radi se o procesu koji je, u raznim fazama, u toku u svim zemljama jugoistone Evrope,
osim Grke.
Transformiranje ranijeg drutvenog, odnosno dravnog sistema vodoprivrede u moderni sistem
upravljanja vodama je proces koji nije jednostavan, niti se moe okonati za kratko vrijeme
preduzimanjem jednokratnih tranzicionih mjera. To pokazuju savremena iskustva ne samo u
zemljama u susjedstvu ve i u drugim zemljama centralne i istone Evrope. ire gledajui, zapravo
se na cijelom evropskom kontinentu moe zapaziti velik napor da se tradicionalni sistemi
upravljanja vodama u raznim dravama transformiraju kako bi se osigurao uspjeniji odgovor na
izazove koje donose poveani zahtjevi za vodom, poveana opasnost od daljnjih zagaenja voda i
ugroavanja akvatinih i zavisnih terestrinih ekosistema do kojih dovodi drutveni razvoj i, u isto
vrijeme, neophodnost efikasnog odgovora na posljedice klimatskih promjena koje se esto javljaju
u vidu ranije rijetko zabiljeenih poplava ili poveanih sua.
Osim ovih razloga za promjene u sistemu upravljanja vodama za koje bi se moglo rei da su
inherentni samom procesu tranzicije u kojem se zemlja nalazi i potrebama izazvanim promjenama u
prirodi, odluka BiH da se ukljui u evropske integracione procese, posebno potpisivanjem
Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju sa Evropskom unijom (16. juna 2008. godine) i njegovom
ratifikacijom (22. oktobra 2008. godine), sobom nosi i vrlo konkretne i precizne zahtjeve u odnosu
na nain kako u Bosni i Hercegovini treba da se upravlja vodama. Kao dio sveobuhvatne politike
EU, dakle politike koja postavlja odreene zahtjeve za promjenama, pred sve segmente drava koje
ele da postanu kandidati za lanstvo u EU i, u odreenom momentu, lanice EU, i sistem
upravljanja vodama Federacije BiH se suoava za brojnim i sloenim zahtjevima na tom polju. U
najkraem, radi se o zahtjevu da se u BiH u potpunosti prihvati i primjenjuje pravo EU koje se
odnosi na vode i zatitu ivotne sredine (kao neposredni iri okvir upravljanja vodama), tj. onaj dio
Community Acquisa kojim se ta pitanja ureuju u EU.
April 2010.
181
bos.

4.3.2.1.2. Razlozi za institucionalnu reformu

Strukturne promjene u drutvu i dravi do kojih je dolo tokom 90-ih godina prolog vijeka razlog
su da su se institucije nadlene za upravljanje vodama, kao i brojni propisi o vodama, u velikoj
mjeri pokazale neadekvatnim ili potpuno neprilagoenim novim uvjetima. Zakonom o vodama iz
2006. godine zapoet je i proces institucionalnih promjena u upravljanju vodama. Time su
osigurane osnovne pretpostavke za daljnju izgradnju institucionalnog sistema upravljanja vodama
koji e biti u stanju da na adekvatan nain odgovori na izazove upravljanja vodama Federacije BiH i
Bosne i Hercegovine i da se osigura realiziranje ciljeva utvrenih ovom Strategijom.
4.3.2.1.3. Neke ope karakteristike Strategije i trenutka u kome se donosi u pogledu ciljeva i
rokova
Strategija upravljanja vodama je ZOV-om iz 2006. godine definirana kao instrument kojim se
odreuje politika voda Federacije BiH. Njen sadraj, nadlenost i postupak za pripremu i donoenje
takoer su elementi utvreni Zakonom. Strategija se donosi na period od 12 godina i predvieno je
da se donese do 2009. godine. Ne ulazei ovdje u prikaz i analizu zakonom utvrenih elemenata
sadraja Strategije, potrebno je ukazati na injenicu da je najvei broj tih elemenata identian
elementima sadranim u Okvirnoj direktivi EU o vodama (ODV), posebno obaveznim elementima
planova upravljanja rijenim slivovima. Kako je Okvirna direktiva instrument politike i kako mora
biti transponirana u nacionalne pravne sisteme drava lanica, ona se na odgovarajui nain moe
transponirati u pravni sistem Federacije BiH samo putem obavezujuih propisa (tj. zakona i
sekundarnih propisa za izvrenje zakona). U sluaju Federacije BiH, transpozicija Okvirne direktive
je, prema procjeni Ministarstva poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede FBiH, izvrena u visokom
stepenu ve ZOV-om FBiH iz 2006. godine. Meutim, pravi obim i kvalitet transpozicije
Community Acquisa bit e neophodno ocjeniti tokom i u okviru primjene SSP-a, pri emu bi bilo
neophodno prethodno donijeti veliki broj podzakonskih akata.
Ovdje se, zapravo, postavlja pitanje kakav pristup zauzeti u odreivanju obima i sadraja Strategije.
Strategija sigurno nee odgovoriti svojoj svrsi ako se njome samo ponove opredjeljenja Zakona o
vodama iz 2006. godine. Njome se mora dati neto vie, tj. njome se, za pravni okvir, mora otvoriti
jasna perspektiva u vremenu za razvoj konzistentnog sistema propisa o vodama u potpunosti u
skladu sa zahtjevima EU.
Imajui u vidu naprijed izloene razloge zbog kojih je temeljna strukturna promjena sistema
upravljanja vodama u Federaciji BiH, ali isto tako i na nivou BiH, neminovna, ini se loginim
zakljuak da se pred Strategiju upravljanja vodama, kao instrument dugorone politike Federacije
BiH, postavlja zahtjev da, s jedne strane, bude oblikovana na takav nain da, u prvom redu, sadri
ope, strateke ciljeve, pravac institucionalnih i pravnih promjena u oblasti upravljanja vodama,
izazvanih unutranjim razlozima Federacije BiH i BiH, a potom i ue, operativne ciljeve.
S druge strane, Strategijom se moraju jasno odrediti kratkoroni i srednjoroni ciljevi koji se moraju
postii kako bi se u sistem upravljanja vodama Federacije BiH i BiH inkorporirali svi zahtjevi EU
koji se odnose na upravljanje vodama, u skladu sa Sporazumom o stabilizaciji i pridruivanju
(SSP). Preciznije reeno, ovaj segment Strategije koncentrira se na punu transpoziciju propisa EU o
vodama, uglavnom kroz podzakonske akte za ije donoenje su rokovi utvreni Zakonom o vodama
iz 2006. Strategijom je, u izvesnoj mjeri, utvren fleksibilniji vremenski okvir od zakonskog jer je
Sporazumom o stabilizaciji i pridruivanju utvren rok od est godina za potpunu transpoziciju
odgovarajuih propisa o vodama EU i za njihovu primjenu u BiH. Osim toga, Strategijom se
utvruje precizna vremenska dinamika za izvrenje obaveza koje Federacija BiH mora ispuniti u
skladu sa odreenim rokovama utvrenim SSP-om. Najvaniji cilj upravljanja vodama Federacije
April 2010.
182
bos.

BiH i Bosne i Hercegovine jeste postizanje potpune usaglaenosti domaeg sistema pravnih normi o
(upravljanju) vodama sa Communioty Acquisom i njihova puna primjena i osigurano provoenje.
Oba ta aspekta, koji su jasno vidljivi i dovoljno definirani u trenutku pripreme Strategije, moraju
biti harmonino i konzistentno razvijena u Strategiji jer e se samo na taj nain postii da ista bude
jedan svrsishodan i primjenjiv instrument na koji e se Federacija BiH s pouzdanjem oslanjati u
preduzimanju svih pravnih i institucionalnih zahvata u sistemu upravljanja vodama, ije
preduzimanje predstoji na putu ka EU u godinama primjene Strategije.
Pored izloenog, mora se imati u vidu i to da e na vitalne elemente Strategije (naroito na obim,
strukturu, vremenski redoslijed i dinamiku promjena), pored obaveza utvrenih Sporazumom o
stabilizaciji i pridruivanju, odluujui utjecaj imati sadraj programa za provoenje SSP-a i rokovi
koji budu utvreni u predstojeim pregovorima BiH sa Komisijom Evropskih zajednica172 o
inkorporiranju i primjeni prava EU koje se odnosi na vode u pravni sistem BiH. Stoga je jasno da
Strategija mora biti dovoljno fleksibilna da omogui pridravanje rokova i uvjeta koji budu
usaglaeni sa Komisijom, da ne bude usko grlo ili prepreka procesu prikljuenja BiH Evropskoj
uniji, a posebno da ne bude politika podloga za donoenje takvih pravnih i institucionalnih rjeenja
kojima bi se, u sutini, izbjegavala ili oteavala primjena zahtjeva EU na ovom polju.
Kao rezime, moe se rei da se Strategijom, kad je rije o pravnom i institucionalnom okviru
upravljanja vodama, nastoji utjecati na ostvarenje slijedeeg stratekog cilja:
Strateki cilj 1:
4.3.2.2.
Pravna reforma sektora voda, koja proizilazi iz potrebe za prilagoavanjem novim

drutvenim uvjetima, uz prilagoavanje zahtjevima EU u oblasti upravljanja vodama kao
dio procesa stabilizacije i pridruivanja BiH Evropskoj uniji
Strateki cilj 1: Pravna reforma sektora voda, koja proizilazi iz potrebe za

prilagoavanjem novim drutvenim uvjetima, uz prilagoavanje zahtjevima EU u
oblasti upravljanja vodama kao dio procesa stabilizacije i pridruivanja BiH
Evropskoj uniji
4.3.2.2.1. Ciljevi koji proizilaze iz zahtjeva EU

Ciljevi koji se ele postii i svrhe zbog kojih se donose propisi o vodama u EU su brojni ali se nee
pogrijeiti ako se, u najsaetijem vidu, kae da je to u osnovi postizanje visokog nivoa zatite
ivotne sredine, kao cjeline, i zatita ljudskog zdravlja. Okvirnom direktivom o vodama (ODV),
koja je osnovni pravni i temeljni instrument politike voda u EU (koja se odnosi na povrinske vode,
prelazne vode, vode obalnog mora i podzemne vode), saeto formulirani ciljevi dati su u jednom
sloenijem vidu i oni obuhvataju spreavanje daljnjeg pogoranja, zatitu i poboljanje statusa
vodnih tijela, ouvanje i zatitu akvatinih ekosistema, zavisnih terestrinih ekosistema i movarnih
podruja, unapreenje odrivosti koritenja voda zasnovano na dugoronoj zatiti dostupnih vodnih
resursa, poveanje zatite i unapreenje akvatine ivotne sredine, izmeu ostalog i preduzimanjem
mjera za smanjenje isputanja, emisija i rasipanja prioritetnih supstanci i prestankom ili postepenim
obustavljanjem isputanja, emisija i rasipanja prioritetnih opasnih supstanci u cilju postepenog
smanjivanja zagaenja podzemnih voda. Jedan od ciljeva je i ublaavanje posljedica poplava i
nedostataka voda.173
172
173
U daljnjem tekstu: Komisija

lan 1. Okvirne direktive o vodama

April 2010.
183
bos.

Okvirna direktiva o vodama nije jedini pravni instrument koji se mora transponirati u pravni sistem
Federacije BiH kad su vode u pitanju. Tokom rada na Strategiji, nainjen je pokuaj da se saini to
obuhvatnija lista propisa EU koji se direktno odnose na vode i tzv. horizontalne propise, ija
primjena je neizbjena u procesu upravljanja vodama. (Taj popis je dat u poglavlju 4.3.2.4. Prilozi)
Potrebno je rei da se svakim od tih propisa posebno utvruju ciljevi (koji se, za potrebe ove
Strategije, mogu nazvati i operativnim) koji se njihovim donoenjem ele postii. Istovremeno,
propisi EU o vodama sadre inkorporiran vremenski plan sa preciznim rokovima za postizanje
utvrenih ciljeva. Tranaspozicijom propisa EU o vodama, na nivou Federacije BiH uspostavljaju se
i ciljevi, odreuju rokovi i definiraju mjere koje e biti primijenjene da bi se ti ciljevi postigli. Time
politika upravljanja vodama EU postaje i politika upravljanja vodama u FBiH, odnosno, poto
obaveza transpozicije, provoenja i izvravanja propisa vai za cijelu zemlju, ista politika vai i za
Republiku Srpsku (RS) i Distrikt Brko (DB).
4.3.2.2.2. Principi na kojima se zasnivaju zahtjevi EU
Okvirnom direktivom o vodama odreeni principi i koncepti upravljanja vodama, u profesionalnoj i
naunoj javnosti iroko prihvaeni, uvedeni su u obaveznu primjenu. Tako se kae da se odrivim
pristupom upravljanju takvim esencijalnim resursom kakav je voda, ne uzima u obzir samo
dragocjeni vodni ekosistem, ve se istovremeno uzimaju u obzir i zahtjevi koji se tiu ekonomije i
ljudskog zdravlja koji zavise od tog resursa.174
Holistikom zatitom ekosistema, osigurava se da slatkovodna i obalna (morska) ivotna sredina
budu zatiene u cjelini, ukljuujui sve rijeke, jezera, estuare, obalne i podzemne vode. Od
primjene koncepta po kome se utvruju ambiciozni ciljevi i omoguuje upotreba fleksibilnih
sredstava za njihovo postizanje, oekuje se da dobrim statusom voda do 2015. godine osigura
zadovoljenje ljudskih potreba, funkcioniranje ekosistema i zatitu biodiverziteta. Smatra se da su ti
ciljevi ambiciozni i konkretni a njihovo ostvarenje mjerljivo. Istovremeno, fleksibilnost se u
Okvirnoj direktivi osigurava kroz mogunost njihovog dostizanja na ekonomski najefikasniji nain,
uz mogunost uspostavljanja prioritetnih planskih ciljeva.175
Princip integriranja planiranja podrazumijeva da proces planiranja, koji treba da dovede do plana
upravljanja rijenim slivom-vodnim podrujem, mora biti koordiniran kako bi se ostvarili ciljevi
utvreni Okvirnom direktivom. Iako se Okvirnom direktivom, uglavnom, ureuju pitanja koja se
odnose na kvalitet povrinskih voda, obavezno je i integriranje aspekata kvantiteta voda u planove,
uglavnom kad je rije o rizicima od poplava i upravljanje suom. Kvantitativni aspekti podzemnih
voda su ve ukljueni u Okvirnu direktivu. Istovremeno, smatra se od izuzetne vanosti sektorsko
integriranje, posebno sa planovima i programima u oblasti poljoprivrede, ruralnog i regionalnog
razvoja, koritenja zemljita, plovidbe, proizvodnje hidroelektrine energije i istraivanja.176
Princip pravilnog geografskog nivoa podrazumijeva da je prirodna oblast za upravljanje vodama
slivno podruje (catchment area) ili rijeni sliv (river basin). Poto rijeni sliv presjecaju brojne
administrativne granice, upravljanje vodama zahtjeva tijesnu saradnju izmeu svih nadlenih
organa i institucija. Direktivom se uspostavlja obaveznost ove saradnje unutar drava lanica EU,
kao i izmeu njih, i ohrabruje se takva saradnja sa dravama izvan EU. Smatra se da se ovim
174
COMMISSION STAF WORKING DOCUMENT, Accompanying document to the COMMUNICATION FROM
THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL Towards Sustainable Water
Management in the European Union, First stage in implementation of the Water Framework Directive 2000-60-EC,
Brussels, 22.03.2007, SEC(2007) 362, pp. 5-6.
175
Id.
176
Id.

April 2010.
184
bos.

principom, uz princip integriranja planiranja, osigurava istinsko horizontalno i vertikalno

integriranje sistema upravljanja vodama.177
Uvoenjem principa zagaiva plaa u obliku politike plaanja koritenja voda, sa elementima
povrata trokova i stvarnih trokovno-efektnih mehanizama, su kljune take u primjeni
ekonomskih instrumenata u korist ivotne sredine. Time e se doprinijeti odrivom upravljanju
nedovoljnim resursima.178
Aktivna participacija u procesu donoenja odluka koje se odnose na upravljanje vodama jeste
princip ija je obaveznost uvedena Arhukom konvencijom i anticipirana Okvirnom direktivom.
Pravo uea u odluivanju o aktivnostima u okviru rijenog sliva imaju sva zainteresirana lica,
ukljuujui sektor biznisa, poljoprivrede, nevladine organizacije koje se bave ivotnom sredinom i
lokalne zajednice.179
4.3.2.2.3. Rokovi za zadovoljenje zahtjeva EU
Sporazumom o stabilizaciji i pridruivanju (SSP) predvieno je da e se pridruivanje BiH
Evropskoj uniji provoditi postupno i da e u potpunosti biti ostvareno u prelaznom periodu od
najvie est godina. Provjera provoenja SSP-a e se vriti jednom godinje, a najkasnije do isteka
tree godine od stupanja na snagu SSP-a izvrit e se temeljna provjera njegove primjene u BiH.180
Rok za postupno usklaivanje propisa u BiH sa Community Acquisom poeo je da tee 16. juna
2008. kad je SSP potpisan i istie najkasnije 15. juna 2014. godine (jer, po SSP-u, toliko najdue
moe trajati prelazni period).181 U okviru ovog estogodinjeg roka, utvreni su kratkoroni i
srednjoroni prioriteti. Kratkoroni prioriteti se moraju ispuniti u roku 1-2 godine, dok je za
ispunjenje srednjoronih prioriteta predvien rok 3-4 godine. Izriito je predvieno da se prioriteti
tiu i propisa i njihovog provoenja.182
Izmeu kljunih kratkoronih prioriteta u vezi sa upravljanjem vodama, mogu se istai jaanje
administrativnih kapaciteta za provoenje obaveza iz SSP-a i Prelaznog sporazuma, ubrzanje
procesa privatizacije, usvajanje dravnog zakona o okoliu kako bi se stvorio okvir za
harmoniziranu zatitu okolia u cijeloj zemlji, uspostavljanje dravne agencije za okoli i osiguranje
njenog propisnog funkcioniranja, daljnje jaanje administrativnih kapaciteta institucija koje se bave
okoliom, posebno na dravnom nivou, te poboljanje komunikacija i koordinacije izmeu tih
institucija.183
Kao srednjoroni prioriteti navedeni su nastavak rada na postepenoj transpoziciji Acquisa, sa
posebnim naglaskom na upravljanje izmeu ostalog kvalitetom voda i integriranom spreavanju i
kontroli zagaivanja, na poveanje investicija u infrastrukturu za zatitu okolia, sa posebnim
naglaskom na prikupljanje i obradu otpadnih voda i snabdijevanje pitkom vodom, osiguranje da
zahtjevi u pogledu zatite okolia, tj., u ovom kontekstu zatite voda, budu ukljueni u definiranje i
provoenje drugih sektorskih politika.184
177
Id.
Id.
179
Id.
180
lan 8.
181
lan 170.
182
Odluka Vijea EU o principima, prioritetima i uvjetima sadranim u Evropskom partnerstvu sa BiH i ukidanju
Odluke 2006/55/EC, Brisel, 6.11.2007., COM(2007) 657, Aneks: Evropsko partnerstvo za BiH u 2007., str. 5
183
V. supra, ref. 6, str. 6. i 11.
184
Op. cit. str. 17-18.
178

April 2010.
185
bos.

Transpozicijom i potom provoenjem propisa EU o vodama u pravni sistem Federacije BiH (u

predstojeem estogodinjem periodu), stvara se obaveza da se rokovi za postizanje ciljeva utvreni
tim propisima moraju potovati. Kad je rije o rokovima za postizanje ciljeva, primjera radi,
utvrenih Okvirnom direktivom o vodama, isti se raunaju od dana njenog stupanja na snagu (to je
bazni termin za raunanje svih rokova185), a ostavljen je rok od:
tri godine za njenu transpoziciju u nacionalne pravne sisteme i odreivanje rijenih slivova,
podruja rijenih slivova i organa nadlenih za podruja rijenih slivova;
etiri godine (ili godinu dana od isteka roka za transpoziciju) za karakterizaciju rijenih
slivova: pritisaka, utjecaja i ekonomske analize;
est godina (ili tri godine od isteka roka za transpoziciju) za uspostavljanje mree monitoringa
i (najkasnije) za poetak konsultacija sa javnou;
osam godina (ili pet godina od isteka roka za transpoziciju) za javnu prezentaciju nacrta plana
upravljanja rijenim slivom-vodnim podrujem;
devet godina (ili est godina od isteka roka za transpoziciju) za konanu izradu plana
upravljanja rijenim slivom, ukljuujui programe mjera;
10 godina (ili sedam godina od isteka roka za transpoziciju) za uvoenje politika cijena;
12 godina (ili devet godina od isteka roka za transpoziciju) programi mjera su u punoj
primjeni (operativni);
15 godina (ili 12 godina od isteka roka za transpoziciju) ciljevi koji se tiu ivotne sredine su
postignuti; prvi upravljaki ciklus je zavren;
21 godinu (ili 18 godina od isteka roka za transpoziciju) okonava se drugi upravljaki ciklus;
27 godina (ili 24 godine od isteka roka za transpoziciju) okonava se trei upravljaki ciklus.
Pri opredjeljivanju rokova za realiziranje odreenih ciljeva Federacije BiH, morat e se potovati
navedeni obrazac koji je utvren za svaku direktivu. Neophodna prilagoavanja specifinoj situaciji
u Federaciji BiH i BiH i bit e mogue usaglasiti u okviru procesa realiziranja SSP-a u pregovorima
sa Komisijom Evropskih zajednica.
Ovdje je dat pregled vremenskog modela za Okvirnu direktivu. Analizom ciljeva i rokova za
njihovo ostvarivanje, utvrenim ostalim direktivama koje se moraju transponirati u pravni sistem
Federacije BiH, moe se dobiti relativno precizan vremenski model kojim bi bile obuhvaene sve
obaveze po osnovu prilagoavanja Federacije BiH zahtjevima EU u pogledu upravljanja vodama.186
4.3.2.2.4. Instrumenti meunarodnog vodnog prava
Osim obaveza koje proizilaze iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju, Bosna i Hercegovina ima
i druge meunarodne obaveze koji proizilaze iz meunarodnih ugovora u kojima je BiH jedna od
strana. Strategijom su obuhvaeni odreeni ciljevi i, u vezi s tim, obaveze nadlenih organa koje
proizilaze iz primjene multilateralnih ugovora o upravljanju vodama vodnog podruja rijeke Save
(FASRB) i sliva Dunava (DRPC) koji su, isto tako, u skladu sa politikom EU o vodama. Ovi ciljevi
Strategije e se realizirati u skladu sa odgovarajuim instrumentima meunarodnih komisija slivova
(ICSRB i ICPDR).
Obaveze BiH po ugovorima o upravljanju obalnim vodama Jadranskog mora, takoer, su iskazani u
vidu ciljeva i dinamike njihovog ostvarivanja kroz primjenu Morske strategije EU, kao i obaveze po
185
Kao drugi bazni termin moe biti uzet momenat pune transpozicije Okvirne direktive u nacionalni pravni sistema ili
istek roka do koga je transpozicija, saglasno Okvirnoj direktivi, morala biti izvrena.
186
Takav tabelarni pregled je dat u poglavlju 5. Plan realiziranja mjera za dostizanje ciljeva upravljanja vodama

April 2010.
186
bos.

drugim meunarodnim ugovorima koje je BiH ratificirala, naprimjer po ugovorima o zatiti ivotne
sredine koji se odnose i na vode.
Ovdje treba imati u vidu injenicu da e, vremenom, neizbjeno dolaziti do proirenja
meunarodnopravnih obaveza BiH. Dijelom e razlog tome biti novi meunarodnopravni
instrumenti kojima e BiH pristupiti. Meutim, razlog moe biti i to to je EU strana nekog
multilateralnog ugovora, pa se taj ugovor kao dio Community Acquisa, takoer, mora transponirati u
nacionalni pravni sistem i primjenjivati.
4.3.2.3.
Operativni ciljevi i mjere za pravni okvir
Operativni ciljevi za pravni okvir djelovanja su slijedei:

Operativni cilj 1 :
Operativni cilj 2 :

Ciljevi koji proizilaze iz potrebe za reformom nacionalnog vodnog prava i institucija
4.3.2.3.1. Operativni cilj 1: Ciljevi koji proizilaze iz zahtjeva EU

4.3.2.3.1.1. Preiavanja komunalnih i industrijskih otpadnih voda
Direktivom Vijea od 21. maja 1991. o tretmanu komunalnih otpadnih voda (91/271/EEC), utvren
je cilj koji obuhvata zatitu ivotne sredine od tetnih posljedica isputanja komunalnih otpadnih
voda (urban waste water) i otpadnih voda iz nekih industrijskih sektora.187 Rok za transpoziciju ove
direktive u nacionalne sisteme drava lanica bio je 30. juni 1993. godine. Rok od est mjeseci, tj.
do 31. decembra 1993. godine, bio je ostavljen dravama lanicama da ustanove osjetljiva i manje
osjetljiva podruja na svojoj teritoriji.188
Rok od sedam i po godina (tj. do 31. decembra 2000. godine) bio je ostavljen za obavezni
sekundarni tretman otpadnih voda prije isputanja u recipijent iz svih aglomeracija sa vie od
15.000 ekvivalent stanovnika, a dodatnih pet godina (tj. do 31. decembra 2005. godine) ostavljeno
je aglomeracijama koje imaju od 10.000 do 15.000 ekvivalent stanovnika.189 Meutim, za otpadne
vode koje se isputaju u osjetljiva podruja, rok za vii stepen preiavanja od sekundarnog
tretmana za otpadne vode iz svih aglomeracija preko 10.000 ekvivalentnih stanovnika bio je krai
samo pet i po godina, tj. do 31. decembra 1998. godine.
Dravama lanicama bio je ostavljen rok od est mjeseci od stupanja na snagu ove Direktive (tj. do
31. decembra 1993. godine) da donesu propise kojima e urediti obavezu pribavljanja specifine
dozvole ili saglasnosti za isputanje industrijskih otpadnih voda u komunalne sisteme za
prikupljanje i preiavanje komunalnih otpadnih voda. Rok za okonanje odlaganja mulja
izbacivanjem sa brodova u povrinske vode ili isputanjem kroz cjevovode ili drugim sredstvima,
bio je 31. decembar 1998. godine.
187
Pod komunalnim vodama se podrazumijevaju vode iz domainstava ili mjeavina tih voda i industrijskih otpadnih
voda i/ili atmosferske vode iz naselja (run-off rain water). Pod industrijskim otpadnim vodama podrazumevaju se
otpadne vode sa lokacija na kojima se obavlja bilo koja industrijska aktivnost (trade and industry), osim otpadnih voda
iz domainstava i atmosferskih voda iz naselja.l. 1. i 2.
188
l. 5.1. i 6.1., aneks II.
189
lan 4.

April 2010.
187
bos.

Poznato je da realiziranje obaveza po osnovu ove Direktive iziskuje ogromna investiciona sredstva.
Zbog toga e za pregovore sa Komisijom od posebne vanosti biti dobra priprema podataka i realno
sagledavanje rokova za realiziranje obaveza190.
4.3.2.3.1.2. Zatita podzemnih voda
Ciljevi koji se odnose na zatitu podzemnih voda od zagaivanja i pogoranja stanja utvreni su u
EU odredbama nekoliko direktiva.191 Okvirnom direktivom o vodama, utvrena je obaveza
Evropskog parlamenta i Vijea da, na prijedlog Komisije, donesu posebne mjere za spreavanje i
kontrolu zagaenja podzemnih voda, usmjerenih na postizanje cilja dobrog hemijskog statusa
podzemnih voda. Utvren je rok od dvije godine za donoenje ovih mjera koji se rauna od dana
stupanja na snagu Okvirne direktive o vodama.192 Specifine mjere usmjerene na spreavanje
pogoranja statusa svih tijela podzemnih voda, u tom smislu, utvrene su u obliku kriterija za
procjenu dobrog hemijskog statusa podzemnih voda i kriterija za identificiranje znaajnih
postojanih trendova poboljanja statusa, kao i za odreivanje poetnih taaka za promjenu trenda.193
Rok za transpoziciju Direktive 2006/118/EC u nacionalne sisteme drava lanica EU je 16. januar
2009. godine, o emu imaju obavezu da obavijeste Komisiju. Bez obzira na taj rok, drave lanice
imaju rok do 22. decembra 2008. godine da ustanove granine nivoe koncentracija zagaujuih
materija u podzemnim vodama i da ih prikau u planu upravljanja rijenim slivom.194
Spreavanje zagaenja podzemnih voda supstancama koje pripadaju familijama i grupama
supstanci koje, ako se ispuste u podzemne vode, mogu ugroziti ljudsko zdravlje, snabidjevanje
vodom, nanijeti tetu ivim resursima i akvatinom ekosistemu ili ometati druge zakonite upotrebe
voda, ureeno je Direktivom Vijea 80/68/EEC od 17. decembra 1979. o zatiti podzemnih voda od
zagaenja prouzrokovanog nekim opasnim supstancama. Zemljama lanicama je bilo ostavljen rok
od dvije godine za transpoziciju ove Direktive i izvjetavanje Komisije o tome.195/196 Ova direktiva
e prestati da vai u roku od 13 godina od dana stupanja na snagu Okvirne direktive o vodama.
190
Nalazi sadrani u NAP mediteranskog podruja u BiH za smanjenja zagaenja uzrokovanog aktivnostima sa kopna
su putokaz za pripremu informacija o ovoj problematici za cijelu teritoriju Federacije BiH.
191
To su:
Direktiva 2006/118/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 12. decembra 2006. o zatiti podzemnih voda od
zagaenja i pogoranja stanja;
Direktiva 2000/60/EC ;
Council Directive 80/68/EEC of 17 December 1979 on the protection of groundwater against pollution caused by
certain dangerous substances.
Direktiva 2006/118/EC smatra se kerkom direktivom Okvirne direktive o vodama i njome se dopunjuju i
specificiraju odreena pitanja ureena Okvirnom direktivom.
192
lan 17. stav 1.
193
lan 1. Direktive 2006/118/EC
194
Op. cit. Article 3.5
195
lan 21. stav. 1.
196
Zanimljivo je zapaziti da je Grkoj bio odobren dodatni period od dvije godine (ukupno etiri godine), s obzirom na
pridruivanje od 1. januara 1981.

April 2010.
188
bos.

4.3.2.3.1.3. Standardi kvaliteta ivotne sredine za vode

U proceduri donoenja je Direktiva Evropskog parlamenta i Vijea o standardima kvaliteta ivotne
sredine na polju politike voda kojom se mijenja i dopunjuje Direktiva 2000/60/EC (Okvirna
direktiva o vodama). Prijedlogom Direktive obuhvaene su samo povrinske vode. Standardi
kvaliteta su utvreni za 33 + 8 zagaujuih supstanci, klasificiranih kao prioritetne supstance na
nivou EU, i izraeni su u vidu godinjeg prosjeka maksimalno dozvoljenih koncentracija. Aneks X
Okvirne direktive o vodama zamjenjuje se u cjelini novim tekstom sadranim u Aneksu II,
Prijedloga direktive.
Predloeni rok za transpoziciju ove Direktive je 18 mjeseci od njenog stupanja na snagu. Jedan broj
starih direktiva prestaje da vai 22. decembra 2012., jer je materija ureivana njima aurirana i
ureena drugim propisima. Drave lanice imaju odreene obaveze u vezi sa vrenjem monitoringa
zagaenja prioritetnim supstancama i izvjetavanja Komisije do 22. decembra 2012. godine.
Utvrivanje ciljeva kvaliteta ivotne sredine za vode (Environmental Quality ObjectivesEQOs) i
standarda kvaliteta ivotne sredine za vode (Environmental Quality StandardsWQS-s), u skladu
sa ovom Direktivom i sa nekoliko drugih direktiva o kojima se govori dalje u tekstu, od posebnog je
znaaja sa stanovita razvoja i primjene dozvola kojima se kontroliraju najtea zagaenja medija
ivotne sredine (ovdje su u fokusu zagaenja povrinskih i podzemnih voda) iz industrijskih izvora.
Rije je, u prvom redu, o stvaranju normativnih uvjeta za izdavanje dozvola kojima se na integriran
nain utjee na spreavanje i kontrolu zagaivanja okolia (Integrated Pollution Prevention and
ControlIPPC). Meutim, rije moe biti i o razvoju drugih dozvola zasnovanih, naprimjer, na
opim obavezujuim pravilima (General Binding RulesGBRs) za isputanje zagaujuih materija
u okoli koja se, uglavnom, primjenjuju na mala i srednja preduzea (Small and Medium
EnterprisesSMEs).
Uspostavljanje standarda kvaliteta za vode, odnosno za svako vodno tijelo, u skladu sa zahtjevima
WFD-a, omoguuje istovremeno i primjenu zahteva EU koji se odnose na granine vrijednosti
emisija (Emission Limit ValuesELVs) zagaujuih materija u vodama, tj. primjenu najboljih
dostupnih tehnika (Best Available TechniquesBAT), odnosno na koritenje evropskog pristupa
spreavanju i kontroli najteih zagaenja okolia kroz oslanjanje na odgovarajue BAT vodie EU
(Best Available Techniques reference DocumentsBREFs).197 Ureivanjem ciljeva kvaliteta i
standarda kvaliteta za vode, te graninih vrijednosti emisija za vode, stvaraju se uvjeti za primjenu
kombiniranog pristupa zatiti voda od zagaivanja. U primjeni kombiniranog pristupa, pak,
neophodno je jasno razgraniiti nadlenosti razliitih organa javne vlasti. Naime, ova pitanja, u
svakom sluaju, moraju biti u potpunoj nadlenosti onih organa koji su nadleni/odgovorni za
osiguranje odreenog statusa vodnih tijela u Federaciji BiH. Kad se to kae, ima se u vidu priprema,
utvrivanje i primjena ciljeva kvaliteta, standarda kvaliteta i graninih vrijednosti emisija za vode.
Ostvarivanje te nadlenosti u praksi je, u sutini, pitanje saradnje izmeu organa nadlenih za
izdavanje dozvola za isputanje zagaujuih materija u medije okolia (IPPC i drugih) i organa
nadlenih za upravljanje vodama. Institucijama kojima je utvrena nadlenost za preduzimanje
mjera u cilju postizanja i odravanja propisanog statusa vodnih tijela mora biti zakonom utvrena
197
U skladu sa Direktivom Vijea 96/61/EC od 24. septembra 1996. koja se odnosi na integrirano spreavanje i
kontrolu zagaenja (Council Directive 96/61/EC of 24 September 1996 Concerning Integraterd Pollution Prevention
and Control). Treba, meutim, imati u vidu da je 21.12.2007. godine Komisija utvrdila prijedlog Direktive Evropskog
parlamenta i Vijea o industrijskim emisijama (integrirano spreavanje i kontrola). (Proposal for a Directive of the
European Parliament and of the Council on industrial emissions (integrated pollution prevention and control)(Recast);
COM(2007) 844 final, Brussels, 21.12.2007.
April 2010.
189
bos.

obaveza i pravo da predlau (ili u najmanju ruku da daju miljenje, bez kojeg se ne bi mogli donijeti
odgovarajui propisi) o ciljevima i standardima kvaliteta i graninim vrijednostima emisija za vode,
odnosno da odluujue utjeu na definiranje onih dijelova IPPC (i drugih) dozvola kojima se
utvruju granine vrijednosti emisija zagaujuih materija u vodne recipijente (vodna tijela) za
svako postrojenje koje ima obavezu da pribavi IPPC dozvolu.
4.3.2.3.1.4. Voda za ljudsku upotrebu
Direktivom Vijea 98/83/EC od 3. novembra 1998. o kvalitetu vode namijenjenoj ljudskoj upotrebi
utvren je cilj koji se njome eli postii. To je zatita ljudskog zdravlja od tetnih posljedica bilo
kakve kontaminacije voda namijenjenih ljudskoj upotrebi, osiguranjem da je voda zdravstveno
ispravna (wholesome) i ista. Rok od dvije godine ostavljen je zemljama lanicama za njenu
transpoziciju u nacionalne pravne sisteme i informiranje Komisije o tome.
4.3.2.3.1.5. Kvalitet voda za kupanje
Direktivom 2006/7/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 15. februara 2006. o upravljanju
kvalitetom voda za kupanje i ukidanju Direktive 76/160/EEC, utvrena je obaveza monitoringa i
klasificiranja voda za kupanje, upravljanje kvalitetom voda za kupanje i obaveza informiranja
javnosti o kvalitetu voda za kupanje. Ovom Direktivom se dopunjuje Okvirna direktiva o vodama.
Direktiva se primjenjuje na svako vodno tijelo povrinskih voda na kome nadleni organ oekuje
velik broj ljudi na kupanju i na kome nije trajno zabranjeno kupanje ili izdato upozorenje da se
kupanje ne savjetuje. Direktiva se ne odnosi na bazene za plivanje i banje, zatvorena vodna tijela
koja podlijeu tretmanu ili se koriste u terapeutske svrhe, vjetaki stvorene zatvorene vode,
odvojene od povrinskih i podzemnih voda.
Drave lanice imaju obavezu da, izmeu ostalog, uspostave i odravaju profil vode za kupanje, da
svake godine utvrde sve vode za kupanje i odrede duinu sezone kupanja. One su to po prvi put
imale obavezu uraditi 2008. godine, prije poetka sezone kupanja koja poinje 24. marta. Procjena
kvaliteta vode za kupanje radi se za svako vodno tijelo namijenjeno za kupanje na kraju sezone
kupanja, na osnovu skupa podataka o kvalitetu vode za kupanje prikupljenih u toku te sezone i tri
prijethodne sezone, po postupku propisanim Direktivom.
Klasificiranje i status kvaliteta voda za kupanje vre se na osnovu procjene kvaliteta voda. Kvalitet
voda za kupanje moe se odrediti kao nezadovoljavajui (poor), zadovoljavajui (suficient), dobar
(good) ili odlian (excellent). Zemlje lanice imaju obavezu da, koristei odgovarajue medije i
tehnologije, ukljuujui Internet, aktivno diseminiraju informacije o kvalitetu vode za kupanje.
Struktura tih informacija utvrena je Direktivom, a informiranje mora zapoeti im su informacije
pripremljene, ali najkasnije na poetku pete sezone kupanja, raunajui od 24. marta 2008. godine.
Rok za transpoziciju ove Direktive u nacionalne pravne sisteme bio je 24. mart 2008. godine.
4.3.2.3.1.6. Zatita voda od zagaivanja nekim opasnim materijama
Kopnene vode, priobalne i teritorijalne morske vode tite se od namjernog ili nenamjernog
zagaivanja opasnim materijama koje imaju toksini, persistentni i biakumulativni karakter ili
tetan utjecaj na akvatinu ivotnu sredinu i koje zbog tih svojstava ine rizik po ljudsko zdravlje,
nanose tetu ivim resursima i akvatinom ekosistemu, nanose tetu prirodnim ljepotama i
ugroavaju druga legitimna koritenja voda. Direktivom 2006/11/EC Evropskog parlamenta i
April 2010.
190
bos.

Vijea od 15. februara 2006. o zagaenjima koja uzrokuju neke opasne supstance koje se isputaju
u akvatinu ivotnu sredinu Zajednice,198 utvrena je obaveza donoenja programa ije e se
realiziranje zasnivati na standardima kvaliteta ivotne sredine za vode (EQSs), na osnovu kojih e
se utvrivati emisioni standardi, tj. granine vrijednosti emisija zagaujuih materija u vode (ELVs).
Rokovi za realiziranje ciljeva utvrenih ovom Direktivom (ukljuujui i rokove koje je mogue
utvrditi programima kojima se omoguuje primjena standarda kvaliteta i graninih vrijednosti
emisija) povezani su rokovima za donoenje prvog plana upravljanja rijenim slivom (u Federaciji
BiH to su vodna podruja) i drugim rokovima ustanovljenim Okvirnom direktivom o vodama.
Direktivom je utvrena obaveza podnoenja informacije Komisiji o primjeni ove Direktive u
trogodinjim intervalima, poevi sa periodom 1993.-1995.
4.3.2.3.1.7. Zatita voda od zagaenja nitratima
Cilj utvren Direktivom Vijea 91/676/EEC od 12. decembra 1991. o zatiti voda od zagaenja
prouzrokovanih nitratima iz poljoprivrednih izvora formuliran je kao smanjenje zagaivanja voda
prouzrokovanog nitratima ili unoenjem nitrata iz poljoprivrednih izvora i spreavanje daljnjeg
takvog zagaivanja. Direktiva se odnosi na povrinska i podzemna slatkovodna tijela, na vode u
estuarima, priobalne vode i morsku vodu. Rokovi utvreni ovom Direktivom raunaju se od
momenta njenog stupanja na snagu, kao baznog trenutka, i utvreni su za izvravanje slijedeih
obaveza drava lanica EU:
198
dvije godine za njenu transpoziciju u nacionalne pravne sisteme;

dvije godine za proglaenje svih poznatih zemljinih podruja na njihovim teritorijama kao
vulnerabilnih zona sa kojih vode otiu u utvrene recipijente i time doprinose zagaenju;
etiri godine od proglaenja vulnerabilnih zona, odnosno est godina od stupanja Direktive na
snagu, a potom najmanje svake etiri godine za reviziju i, po potrebi, korigiranje odluka o
odreivanju vulnerabilnih zona kako bi se u obzir uzeli i faktori koji nisu bili poznati u
vrijeme donoenja odluka,
dvije godine za donoenje kodeksa dobre poljoprivredne prakse kojeg bi se poljoprivrednici
pridravali na dobrovoljnoj bazi;
dvije godine za pripremu i primjenu programa obuke i informiranja poljoprivrednih
proizvoaa u cilju podrke primjene kodeksa dobre poljoprivredne prakse;
dvije godine od inicijalnog proglaenja vulnerabilnih zona (tj. etiri godine od stupanja
Direktive na snagu), odnosno godinu dana nakon kasnijeg proglaenja ili korigiranja
vulnerabilnih zona, za donoenje akcionog programa za vulnerabilne zone usmjerenog na
smanjenje i spreavanje daljnjeg zagaenja nitratima;
dvije godine za realiziranje jednogodinjeg programa monitoringa koncentriranja nitrata u
slatkim vodama i ponavljanje ovog programa najmanje u svake daljnje etiri godine;
svake etiri godine za pregled eutrofinog statusa slatkih povrinskih voda, voda u estuarima i
priobalnih voda;
etiri godine i svake daljnje etiri godine za podnoenje izvjetaja Komisiji o aktivnostima i
rezultatima preduzetih mjera na osnovu ove Direktive. Izvjetaj se podnosi u roku od est
mjeseci od isteka etverogodinjeg roka.
Kojom je derogirana Direktiva 76/464/EEC.

April 2010.
191
bos.

4.3.2.3.1.8. Kvalitet voda za ribe

Cilj koji se eli postii Direktivom 2006/44/EC199, kojom je derogirana Direktiva 78/659/EEC, jeste
da se zatiti ili unaprijedi kvalitet onih slatkih tekuih i stajaih voda koje omoguuju ili koje bi
omoguile, kad bi zagaenje bilo smanjeno ili eliminirano, opstanak autohtonih ribljih vrsta, kojima
se poveava prirodni diverzitet ribljih vrsta ije prisustvo nadleni organi smatraju za poeljno sa
stanovita upravljanja vodama. Drave lanice imaju obavezu da, u skladu sa ovom Direktivom,
vode podjele na salmonidne i ciprinidne vrste. Za obje kategorije voda odreeni su vodei (guide) i
obavezni (mandatory) parametri koji moraju biti zadovoljeni primjenom programa koji zemlje
lanice donose i realiziraju u petogodinjem periodu od trenutka odreivanja salmonidnih i
ciprinidnih voda. Treba napomenuti da se ova Direktiva ne odnosi na vode u prirodnim ili
vjetakim ribnjacima za intenzivni uzgoj ribe (fish-farming).
Direktivom je utvrena obaveza podnoenja trogodinjih informacija Komisiji o primjeni ove
Direktive, pri emu je period 1993.-1995. utvren kao prvi period o kome drave lanice podnose
ovu informaciju.
4.3.2.3.1.9. Kvalitet voda za koljke
Direktivom 2006/113/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 12. decembra 2006. o kvalitetu voda za
uzgoj koljki utvreni su standardi kvaliteta u vidu poeljnih (guide) i obaveznih (mandatory)
vrijednosti i parametara. Cilj je zatita i unapreenje kvaliteta priobalnih i prelaznih (brakish) voda
koje drave lanice odrede (proglase), kojim se podrava ivot i rast koljki i tako doprinosi
visokom kvalitetu direktno jestivih koljkakih proizvoda.
Direktivom je utvrena obaveza drava lanica da donesu programe u cilju smanjenja zagaanja
voda za koljke i dovoenja kvaliteta tih voda u sklad sa utvrenim standardima kvaliteta (tj.
vrijednostima i parametrima) u roku od est godina od momenta proglaenja takvih voda.
U trogodinjim intervalima, poevi od 1993. godine, drave lanice su obavezne da Komisiji
dostavljaju informacije o primjeni ove Direktive.
4.3.2.3.1.10. Pravila za ekstremne uvjete
Pitanja procjene i upravljanja rizikom od poplava, pod kojima se podrazumijeva privremeno
prekrivanje vodom tla koje normalno nije prekriveno vodom, pri emu pojam poplava obuhvata
poplave vodom iz rijeka, planinskih bujica, povremenih mediteranskih vodotoka i poplave
morskom vodom u priobalnom podruju, ureena su u EU sa ciljem da se smanje tetne posljedice
po ljudsko zdravlje, ivotnu sredinu, kulturno naslijee i ekonomske aktivnosti.200 Rok za
transpoziciju ove Direktive je 26. novembar 2009. godine. Preliminarnu procjenu rizika od poplava
zemlje lanice EU dune su da kompletiraju do 22. decembra 2011. godine.201 Ova preliminarna
199
Direktiva 2006/44/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 6. septembra 2006. o kvalitetu slatkih voda koji je potrebno
zatititi ili unaprijediti u cilju podrke ivotu riblje populacije (kodifikovana verzija)
lan 1. Direktive 2007/60/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 23. oktobra 2007. o procjeni u upravljanju rizikom
od poplava. Ovom Direktivom se zapravo dopunjuje Okvirna direktiva o vodama u pogledu rizika od poplava, jer se
njome predvia tijesna koordinacija sa Okvirnom direktivom, naroito u pogledu planova koji se odnose na procjenu i
upravljanje rizicima od poplava, koji se sinhronizuju i koordiniraju sa planovima upravljanja rijenim slivovima.
201
lan 4.4.
200

April 2010.
192
bos.

procjena rizika od poplava treba da bude podvrgnuta reviziji i, po potrebi, aurirana najkasnije do
22. decembra 2018. godine, a potom svakih est godina. Mape opasnosti od poplava (flood hazard
maps) i mape potencijalnog rizika od poplava (flood risk maps) zemlje lanice su dune da
pripreme do 22. decembra 2013. godine.202 Rok za reviziju i auriranje ovih mapa je 22. decembar
2019. godine. Rok za kompletiranje planova upravljanja rizikom od poplava, na nivou distrikta
rijenog sliva ili druge upravljake jedinice je 22. decembar 2015. godine,203 a za njihovu reviziju i
auriranje 22. decembar 2021.
Ovakva struktura ciljeva i rokova za njihovo ostvarivanje omoguuje, kao i u sluaju Okvirne
direktive, relativno precizno strukturiranje odgovarajuih ciljeva i rokova u Federaciji BiH.
Ovdje treba imati u vidu da su poplave samo jedan od pojavnih oblika prirodnih (elementarnih)
nepogoda ili, jo ire, katastrofa (disasters) ili opasnosti (hazadrd204) i da upravljanje rizicima od
poplava mora biti i sastavni dio strategije ili nacionalne platforme za smanjenje rizika i ublaavanje
posljedica katastrofa. Napori Ujedinjenih naroda na tom planu, formulirani u okviru Meunarodne
strategije za smanjenje rizika od katastrofa, kao Hyogo okvir za akciju 2005.-2015.: Jaanje
otpornosti naroda i zajednica na katastrofe,205 posluit e kao izuzetno dobar vodi za aktivnosti
Federacije BiH na ovom planu i ukljuenje u mjere koje se na tom planu provode u EU.
Strategijom upravljanja vodama opredjeljuje se i politika Federacije BiH i u odnosu na nedostatak
vode i sue. Pored zakonom definiranih uvjeta za proglaenje stanja nedostatka vode ili sue i mjera
koje su tokom trajanja tih stanja preduzimaju, ukljuujui i red ograniavanja i uskraivanja prava
na vodu, neophodno je, u saradnji sa organima za provoenje SSP-a, to prije otvoriti mogunost
ukljuenja nadlenog organa i institucija Federacije BiH u aktivnosti koje se u okviru EU bave
praenjem pojava nedostatka voda i sua.
4.3.2.3.1.11. Informacioni sistem
Direktivom 2007/2/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 14. marta 2007. o uspostavljanju
infrastrukture za prostorne informacije u Evropskoj zajednici (INSPIRE), utvrena su opa pravila
za uspostavljanje informacionog sistema koji obuhvata metapodatke, skupove podataka o prostoru i
odgovarajuim servisima, mreu servisa i tehnologija, sporazume o dijeljenju, pristupu i koritenju
podataka, mehanizme koordinacije i monitoringa, procesiranje i procedure koje su u primjeni ili
koje su dostupne, u skladu sa ovom Direktivom. Informaciona infrastruktura se uspostavlja za
potrebe politika zatite ivotne sredine Evropske unije ili aktivnosti koje mogu imati utjecaja na
ivotnu sredinu.
202
lan 6.8.
lan 7.5.
Pod hazardom se podrazumijeva potencijalno tetan fiziki dogaaj, fenomen ili ljudska aktivnost koja moe
prouzrokovati gubitak ivota ili povrede, tetu na imovini, socijalni i ekonomski haos ili degradaciju ivotne sredine. U
hazarde se ukljuuju prikriveni uvjeti koji mogu initi buduu prijetnju i mogu biti razliitog porijekla, tj. iz prirode
(geoloki, hidrometeoroloki i bioloki) ili izazvani ljudskim aktivnostima (degradacija ivotne sredine i tehnoloke
opasnosti). - UN INTERNATIONAL STRATEGY FOR DISASTER REDUCTION (ISDR), str. 1.
205
Hyogo Framework for Action 2005-2015: Building the Resilience of Nations and Communities to Disasters; World
Conference on Disaster Reduction 18-22 January 2005, Kobe, Hyogo, Japan; ISDRInternational Strategy for Disaster
Management.
203
204

April 2010.
193
bos.

Rok za transpoziciju ove Direktive u nacionalne sisteme drava lanica je 15. maj 2009. godine. U
daljnjem roku od godinu dana, tj. do 15. maja 2010. godine, drave lanice imaju obavezu da
Komisiji podnesu izvjetaj sa opisnim rezimeom:
o tome kako je osigurano koordiniranje izmeu provajdera i korisnika javnog sektora

skupova prostornih podataka, servisa i posrednikih tijela, o odnosu sa treim licima i
organizaciji osiguranja kvaliteta;
doprinosa koji su organi javne vlasti ili trea lica pruili u cilju koordiniranja infrastrukture;
informacija o koritenju infrastrukture;
sporazuma o zajednikom koritenju podataka izmeu organa javne vlasti;
trokovima i koristi od primjene ove Direktive.
Svake tri godine, poevi najkasnije od 15. maja 2013. godine, drave lanice su dune da Komisiji
podnesu izvjetaj sa takvim sadrajem.
Imajui u vidu ovakav razvoj u EU, opredijeljenje Federacije BiH, ali i zalaganje da to bude stav i
BiH kao subjekta meunarodnog prava preko ijih organa se odvija komunikacija sa organima
EU,je da informacioni sistem koji se razvija u okviru sistema upravljanja vodama Federacije BiH
treba da bude u potpunosti dio informacionog sistema zatite ivotne sredine i da njegov razvoj
mora slijediti zahtjeve i razvoj na osnovu INSPIRE Direktive i dugih propisa EU, kako bi se u
odreenom trenutku, koji e, bez sumnje, biti jasno odreen u pregovorima sa Komisijom, lako
povezao sa svim elementima infrastrukture za prostorne informacije u Evropskoj zajednici.Kako bi
se ovakvo opredijeljenje uinilo djelotvornim, neophodno je to prije (tj. ne ekajui detaljnu
procjenu usklaenosti propisa Federacije BiH sa propisima EU, u treoj godini primene SSP-a)
sainiti brzu procjenu (quck assessment) postojeih opredijeljenja, propisa i stanja razvijenosti
informacionog sistema o vodama Federacije BiH u odnosu na odgovarajue zahtjeve EU i, u skladu
sa rezultatima takve procjene, preduzeti odgovarajue mjere.
4.3.2.3.1.12. Ukljuenje u interkalibracionu mreu EU
Aneksom V Okvirne direktive o vodama206, utvrena je obaveza drava lanica da uspostave
sisteme za bioloki monitoring u svrhu procjene vrijednosti elemenata biolokog kvaliteta
odreenih za svaku kategoriju povrinskih voda ili za znaajno izmjenjena i vetaka tijela
povrinskih voda. Utvrena je i procedura monitoringa kojom se osigurava kompatibilnost rezultata
dobijenih biolokim monitoringom u dravama lanicama. Ovi rezultati su, inae, centralni dio
klasificiranja ekolokog statusa voda. Da bi se omoguilo realiziranje ove obaveze, odnosno
postizanje utvrenog cilja, bilo je neophodno osigurati mogunost uporeenja rezultata monitoringa
i sistema klasificiranja kroz interkalibracionu mreu koja obuhvata lokacije za monitoring u svakoj
dravi lanici i u svakom eko regionu Zajednice. Ova obaveza podrazumijeva da drave lanice
sakupljaju odreene informacije za lokacije ukljuene u interkalibracionu mreu, da bi se
omoguila procjena usklaenosti nacionalnog sistema klasifikacije sa normativnim definicijama iz
Aneksa V Okvirne direktive o vodama i kompatibilnost sistema klasifikacije izmeu drava lanica.
Odlukom Komisije od 17. augusta 2005. o uspostavljanju registra lokacija koje formiraju
interkalibracionu mreu u skladu sa Direktivom 2000/60/EC Evropskog parlamenta i Vijea
(C(2005) 3140) utvrena je mrea interkalibracionih stanica u zemljama EU. Znaajno je da je
ovom Odlukom, ija transpozicija u nacionalni pravni sistem, kako je to ranije objanjeno, nije
206
lan 1.4.1

April 2010.
194
bos.

dozvoljena, omogueno Norvekoj, ali i Bugarskoj i Rumuniji, koje u to vreme jo nisu bile lanice
EU, da u interklaibracionu mreu ukljue svoje lokacije za bioloki monitoring.
Ovo otvara mogunost da i BiH ukljui svoje lokacije u interkalibracionu mreu EU prije dobijanja
statusa lanice EU. Interes je Federacije BiH i BiH da se to to prije dogodi. U tom smislu, u
saradnji sa organima za provoenje SSP-a, ovu mogunost treba razmotriti i utvrditi vremenski
okvir, resurse, nadlenost i obaveze organa u cilju izvrenja potrebnih priprema za ukljuenje u EU
mreu i za kasnije vrenje redovnih obaveza koje to ukljuenje iziskuje.
4.3.2.3.2. Operativni cilj 2: Ciljevi koji proizilaze iz potrebe za reformom nacionalnog
vodnog prava i institucija
Konstitucionalni profil Bosne i Hercegovine iziskuje, s jedne strane, specifian pristup u razvoju
entitetskih propisa vodnog prava, u smislu da te propise donose oba entiteta, bez jasno definirane
obaveze utemeljene u ustavnom sistemu BiH da oni budu meusobno usklaeni (usaglaeni/ne u
suprotnosti/konzistentni).
S druge strane, jasni zahtjevi u pogledu ljudskih prava i prava graana u BiH na zdravu ivotnu
sredinu, ali i prava privrednih subjekata utemeljena Ustavom BiH i podrana ustavima oba entiteta,
iziskuju da se brojna pitanja vodnog prava urede u oba entiteta na takav nain da osiguraju
istovjetan poloaj i ravnopravnost svih graana BiH. To znai da (paralelni) sistemi vodnog prava
koji postoje u BiH (dva entitetska i jedan distriktski) moraju biti meusobno usklaeni, bez
zakonskih rjeenja koja bi bila u suprotnosti jedna sa drugima, pri emu se mora osigurati i
usklaeno provoenje tih propisa.
Dalje, nepostojanje graanskog kodeksa BiH (ili Federacije) kojim bi bili detaljno ureeni brojni
odnosi povodom voda, koji su vijekovima ureivani u okviru obiajnog i/ili graanskog i stvarnog
prava, iziskuje potrebu da se ovi odnosi (stvarnopravni odnosi, vodne slubenosti, odreene zabrane
itd.) posebno i paljivo urede zakonskim normama, potujui dostignuti stepen razvoja i naslijeene
obrasce ponaanja. U ovom kontekstu bi posebnu panju trebalo posvetiti specifinim zahtjevima
meunarodne zajednice, u prvom redu Ekonomskog i socijalnog vijea Ujedinjenih naroda
(ECOSOC), u vezi sa konstituiranjem ljudskog prava na vodu.
BiH je potpisala Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju sa Evropskom unijom i rokovi za njegovo
implementiranje su poeli da teku. To znai da ovom Strategijom, kao kljunim dokumentom o
politici voda Federacije BiH, mora u potpunosti biti obuhvaen proces transpozicije veoma
obimnog i nimalo jednostavnog korpusa pravnih normi, akvija Zajednice (Community Acquis) koje
se odnose na vode i projektirani uvjeti za efikasnu primjenu tog novog vodnog prava. Osim toga,
proces pridruivanja Evropskoj uniji podrazumijeva i pristupanje brojnim meunarodnopravnim
sporazumima u kojima je Evropska unija postala jedna od strana, pa su oni na taj nain postali
sastavnim dijelom akvija Zajednica i njihova transpozicija u pravne sisteme drava kandidata za
prijem u EU, i praktina primjena, su dodatna obaveza.
Naprijed izloeno ukazuje na izuzetan znaaj izgradnje pouzdanog mehanizma koordiniranja u
vrenju nadlenosti svih javnih subjekata u BiH (unutar Federacije BiH, izmeu entiteta i Distrikta,
na nivou BiH i izmeu BiH i entiteta i Distrikta). Za FBiH ovo pitanje je posebno vano jer i
kantoni imaju svoje znaajne nadlenosti u upravljanju vodama.
Postojanje koherentnog, potpuno usklaenog sistema pravnih normi u entitetima i Distriktu Brko,
te sistema koordiniranja u njihovom daljnjem razvoju i provoenju, osiguralo bi kvalitetnu osnovu
April 2010.
195
bos.

za nadgradnju sistema upravljanja vodama u BiH kroz adekvatne kvalitetne aktivnosti BiH na
meunarodnoj sceni. Od BiH kao drave, koja je subjekt meunarodnog prava i zemlja na putu ka
lanstvu u Evropskoj uniji, oekuje se da aurno i kvalitetno, na adekvatan nain, odgovori
obavezama koje se pred nju postavljaju u vezi sa upravljanjem nacionalnim vodnim resursima. Za
postizanje tog cilja, neophodno je snano profesionalno jaanje nadlenih dravnih organa. U
prvom redu, radi se o jaanju kapaciteta Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH za
uspjeno vrenje ustanovljenih nadlenosti u pogledu zatite ivotne sredine i upravljanja vodnim
resursima.
U tom kontekstu, treba sagledati i neophodnost formiranja dravne agencije za zatitu ivotne
sredine, preko koje e se odvijati komunikacije izmeu drave BiH i nadlenih organa EU, u prvom
redu komunikacija sa Evropskom agencijom za zatitu ivotne sredine, drugih organa meunarodne
zajednice, kao to je, npr., Sekretarijat UNECE-a ili druge meunarodne institucije osnovane na
bazi multilateralnih vodnih sporazuma i sporazuma o zatiti ivotne sredine u kojima je BiH strana,
komisija rijenih slivova, kao to su ICPDR ili Savska komisija itd. Sa svim ovim meunarodnim
tijelima moe komunicirati jedino drava BiH, a ne entiteti i Distrikt. Postoje i drugi razlozi u
kojima se moe vidjeti nunost formiranja nacionalne agencije za zatitu ivotne sredine BiH, ali se
ini da su navedeni razlozi od najveeg znaaja u ovom trenutku kad se drava nalazi na samom
poetku implementiranja Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju (SSP) sa EU.
Bez ovakvog pristupa i promptnog preduzimanja odgovarajuih konkretnih mjera, teko je oekivati
da e to ministarstvo, u neposrednoj budunosti, biti u mogunosti da odgovori sloenim zahtjevima
koji e (prema bogatim iskustvima drugih zemalja koje su postale lanice EU) sa nivoa EU biti
postavljeni pred BiH kao kandidata za lanstvo u EU.
Zakonska obaveza za donoenje ove Strategije, kao dijela Strategije zatite ivotne sredine
Federacije BiH, ini se da podrava ovakav pristup. Takvo opredijeljenje zakonodavca ne znai da
tu pravnu normu treba itati ad literam i shvatiti tako da je politika (strategija) upravljanja vodama
bukvalno dio (dokumenta) ili poglavlje u dokumentu o politici (strategiji) zatite ivotne sredine i
da je namjera zakonodavca bila iskljuivo usmjerena na to da se u posebnom dijelu dokumenta o
politici zatite ivotne sredine obrade sva pitanja politike upravljanja vodama u Federaciji BiH.
Naprotiv, ova Strategija, kao dokument o politici u jednom od vjerovatno najsloenijih drutvenih
sektora, treba da bude poseban dokument ali, sadrinski i sutinski, mora biti potpuno usaglaen,
odnosno nikako u suprotnosti sa principima i opredeljenjima politike zatite ivotne sredine
Federacije BiH, odnosno sa svim njenim elementima. Sa dokumentom o strategiji zatite ivotne
sredine, ova Strategija mora initi jedinstvenu celinu.
Jasno strateko opredjeljenje za takav pristup upravljanja vodama doprinijelo bi brem razvoju
mehanizma kvalitetnog interresornog koordiniranja na nivou Federacije BiH, posebno kad je rije o
zatiti ivotne sredine i potrebi povezivanja i usklaivanja svih aktivnosti koje se provode u pogledu
upravljanja vodama sa aktivnostima koje se provode u pogledu upravljanja zatitom ivotne
sredine. Takvo opredjeljenje otvorilo bi, s jedne strane, mogunost sveobuhvatnog stratekog
preispitivanja alokacije nadlenosti za upravljanje vodama u Federaciji BiH. Naime, tradicionalno,
oblast upravljanja vodama je, u jednom veoma dugom periodu, bila povezivana sa poljoprivredom i
nadlenost dravnih organa za poljoprivredu uvijek je odreivana sa dodatnom nadlenou i za
vode. Moderan razvoj, naroito u Evropi, zasnovan, izmeu ostalog, i na stavu da je poljoprivreda
jedan od najveih korisnika ali i zagaivaa voda, te da se stoga kroz nadlenost tog resora ne moe
osigurati savremenom dobu neophodna nepristrastnost i integrisan pristup u upravljanju vodama
rijenih slivova, pokazuje da se trebaju ispitati rjeenja koja bi ila u pravcu resornog
objedinjavanja upravljanja vodama sa zatitom ivotne sredine i prostornim planiranjem.
April 2010.
196
bos.

S druge strane, ovakvo opredjeljenje doprinijelo bi ubrzanom naputanju metoda upravljanja

vodama naslijeenih iz ranijih vrijemena (koje su vie bile fokusirane na izgradnju, koritenje i
odravanje hidrotehnikih objekata i sistema a ne na upravljanje vodama) i izgradnji specifinog,
domaim potrebama i mogunostima, prilagoenog sistema upravljanja vodama razvijenog na
principima i trendovima koje generira Evropska unija, u prvom redu na principu integriranog
upravljanja rijenim slivom, uz primjenu ekosistemskog pristupa.
4.3.2.4.
Mjere za postizanje stratekih i operativnih ciljeva
Radi postizanja ciljeva utvrenih ovom Strategijom u rokovima utvrenim Zakonom o vodama iz
2006. godine, SSP-om i ovom Strategijom (u Aneksu II), nadleni organi FBiH preduzimat e
mjere predviene propisima Federacije BiH i meunarodnim ugovorima iji je potpisnik BiH, a
naroito mjere utvrene planom za implementiranje SSP-a i odlukama/zakljucima organa
nadlenih za planiranje i praenje implementiranja SSP-a. Te mjere e obuhvatati:
pripremu i donoenje propisa o vodama u skladu sa utvrenim prioritetima, u predvienim

rokovima;
transparentnost u pripremi propisa bit e osigurana u skladu sa odgovarajuim zahtjevima
multilateralnih konvencija (Arhuska, naprimjer) i zahtevima EU;
konsultacije o propisima koji su u pripremi, sa kantonima, drugim entitetom i Distriktom
Brko, drugim organima i javnim organizacijama, sa javnou i zainteresiranom javnou
(naroito sa profesionalnim organizacijama i NVO-ima), koje e se redovno obavljati na nain
i u rokovima u skladu sa zahtjevima EU i prema unaprijed pripremljenom planu;
kontinuirano praenje primjene i izvrenja propisa o vodama;
kontinuirana istraivanja svih pitanja relevantnih za upravljanje vodama u BiH koja e
omoguiti donoenje odluka zasnovanih na objektivnim nalazima struke i nauke, a posebno u
oblasti javno-privatnog partnerstva i formiranja udruenja korisnika voda;
u treoj godini implementiranja SSP-a izvrit e se, u okviru detaljnog implementiranja SSP-a,
revizija svih propisa o vodama;
na osnovu izvrene revizije propisa, izvrit e se njihove izmjene i dopune, u okviru roka za
implementiranje SSP-a;
jaanje kapaciteta institucija FBiH nadlenih za upravljanje vodama za razvoj, primjenu,
dosljedno i potpuno izvravanje (enforcement) propisa o vodama i uee u svim procesima
razvoja politika, planiranja i realiziranja dravnih i meunarodnih obaveza BiH, kako u
kadrovskom, tako i u tehnikom i budetskom smislu.

April 2010.
197
bos.

4.3.2.5.
Prilozi:
4.3.2.5.1. Prilog 1: Lista propisa EU koji se odnose na vode
Directive 2000/60/EC of the European Parliament and the Council establishing a framework
for Community action on water policy (WFD Directive)
Council Directive of 21 May 1991 concerning urban waste water treatment (91/271/EEC)
amended by the Directive 98/15/EC - (UWWT Directive)
Council Directive 91/676/EEC concerning the protection of waters against pollution caused by
nitrates from agricultural sources (Nitrate Directive)
Directive 2007/60/EC of the European Parliament and of the Council of 23 October 2007 on
the assessment and management of flood risks
Council Directive 80/68/EEC of 17 December on the protection of groundwater against
pollution caused by certain dangerous substances
Directive 2006/118/EC of the European Parliament and the Council of 12 December 2006 on
the protection of groundwater against pollution and deterioration
Council Directive 98/83/EC of 3 November 1998 on the quality of water intended for human
consumption, which amended Directive 80/778/EEC (Drinking Water Directive)
Council Directive of 16 June 1975 concerning quality of surface water intended for the
abstraction of drinking water in the Member States (75/440/75) (amended by the Council
Directive of 9 October 1979 (79/869/EEC) i Council Directive of 23 December 1991
(91/692/EEC))
Council Directive of 9 October 1979 concerning the methods of measurements and
frequencies of sampling and analzsis of surface water intended for the abstraction of drinking
water in the member States (79/869/EEC) (amended by the Council Directive of 19 October
1981 (81/855/EEC), Council Directive 23 December 1991 (91/692/EEC), Council Regulation
(EC) No. 807/2003 of 14 April 2003)
Directive 2006/7/EC of the European Parliament and of the Council of 15 February 2006
concerning the management of bathing water quality and repealing Directive 76/160/EEC
(Bathing Water Directive)
Directive 2006/11/EC of the European Parliament and of the Council of 15 February 2006 on
pollution caused by certain dangerous substances discharged into aquatic environment of the
Community (repeals Directive 76/464/EEC and partially 91/692/EEC i 2000/60/EC)
Directive 2006/44/EC of the European Parliament and of the Council of 6 September 2006 on
the quality of fresh waters needing protection or improvement in order to support fish life
Directive 2006/113/EC of the European Parliament and of the Council of 12 December 2006
on the quality required of shelfish waters
Directive 2008/56/EC of the European Parliament and of the Council of 17 June 2008
establishing a framework for Community action in the field of marine environmental policy
(Marine Startegy Directive)
Directive 2007/2/EC of the European Parliament and of the Council of 14 March 2007
establishing an Infrastructure for Spatial Information System in the European Community
(INSPIRE)
Commission Decision of 17 August 2005 on the establishment of a register of sites to form the
intercalibration network in accordance with Directive 2000/60/EC of the European Parliament
and of the Council (C(2005) 3140) (2005/646/EC)

April 2010.
198
bos.

4.3.2.5.2. Prilog 2: Lista direktiva EU koji su od znaaja za upravljanje vodama
Council Directive 79/409/EEC of 2 April 1979 on the Conservation of Wild Birds

Council Directive 92/43/EC of 21 May 1992 on the conservation of natural habitats and of the
wild fauna and flora
Council Directive 86/278/EEC of 12 June 1986 on the protection of the environment, and in
particular of the soil, when sewage sludge is used in agriculture
Council Directive of 15 July 1991concerning the placing of plant protection products on the
market (91/414/EEC)
Council Directive 96/82/EC of 9 December 1996 on the major-accidents involving dangerous
substances (Seveso Directive)
Directive98/8/Ec of the European Parliament and of the Council of 16 February 1998
concerning the placing of biocidal products on the market
Council Directive 97/11/EC of 3 March 1997 amending Directive 85/337/EEC on the
assessment of the effects of certain public and private projects on the environment (EIA
Directive)
Directive 2001/42/EC of the European Parliament and of the Council of 27 June 2001 on the
assessment of the effects of certain plans and programmes on the environment (SEA
Directive)
Directive 96/61/EC of 24 September 1996 concerning Integrated Pollution Prijevention and
Control (IPPC Directive)
Directive 2003/4/EC of the European Parliament and of the Councilo of28 January 2003 on
public access to environmental information and repealing Council Directive 90/313/EC
Directive 2003/35/EC of the European Parliament and of the Council of 26 May 2003
providing for public participation in respect of the drawing up certain plans and programmes
relating to the Environment and amending with regard to public participation and access to
justice Council Directives 85/337/EEC and 96/62/EC
4.3.2.6.
Pravni aspekt javno-privatnog partnerstva
U periodu vaenja ZOV-a Federacije BiH iz 1998. godine, kantoni su donijeli svoje prve zakone o
vodama, te druge propise o vodama iz svoje nadlenosti. U skladu sa Zakonom o vodama
Federacije BiH iz 2006. godine, kantoni imaju obavezu da odredbe kantonalnih zakona o vodama
usklade sa odredbama ZOV-a. Ovim zakonom je utvren i obim ovlatenja kantona za ureivanje
tih pitanjima svojim propisima. Naime, zakonima kantona reguliraju se pitanja organizacije i naina
obavljanja poslova koji su ZOV-om FBiH stavljeni u nadlenost kantonima. Kako nikakav
mehanizam koordiniranja i, eventualno, verificiranja i informiranja o aktivnostima, u vezi sa ovim
zahtjevom za usklaivanje kantonalnih vodnih propisa, nije predvien ZOV-om bit e, u narednom
periodu, neophodno i ovakvu obavezu pravno urediti kako bi se osigurali sigurniji i efikasniji
osnovi koordiniranja u donoenju vodnih propisa i njihovom izvravanju.
Kad je rije o kantonalnom pravu koje se odnosi na vode, ovdje je neophodno istai strateki znaaj
opredjeljenja da su nadlenosti u pogledu osiguranja vode za ljudsku upotrebu podjeljene izmeu
Federacije BiH i kantona na takav nain da FBiH donosi propise o kvalitetu vode za ljudsku
upotrebu i propise u vezi sa efluentima, dok je razvoj i pravno ureivanje pitanja u vezi sa
koritenjem i odravanjem infrastrukture za snabdijevanje stanovnitva vodom za pie i za
eliminiranje otpadnih voda u iskljuivoj nadlenosti kantona. Pitanje javno-privatnog partnerstva u
upravljanju ovim infrastrukturnim objektima jeste pitanju koje e u narednom periodu dobijati na
znaaju i kojem se mora pokloniti velika panja na nivou Federacije BiH kako bi se ciljevi politike
April 2010.
199
bos.

u ovom pogledu ostvarivali na takav nain da osiguraju priblino jednak poloaj svih graana
Federacije BiH, odnosno, u koordiniranju sa organima Republike Srpske, svih graana BiH.
Donoenjem novih propisa o vodama, tj. podzakonskih akata na osnovu Zakona o vodama iz 2006.
godine kojima e se zaokruiti sistem vodnog prava Federacije BiH, koji e, pak, u visokom
stepenu biti usaglaen sa propisima EU, stvorit e se uvjeti za prelazak sa postojeeg sistema
dozvola i saglasnosti za koritenje voda na sistem prava na vodu drugaijeg profila, vie
prilagoenog prirodi novih drutvenih odnosa koji se razvijaju u BiH. U tom smislu, vodne
koncesije i drugi vidovi ugovornog ulaganja privatnog kapitala u sistem upravljanja vodama i
sistem komunalnih vodnih usluga, bit e oni administrativni i ugovorni vidovi koje e omoguiti
poetak razvoja javno-privatnog partnerstva do kraja perioda implementiranja SSP-a. Mogunosti
razvoja i oekivani dometi privatno-pravnog partnerstva u BiH nisu istraeni u mjeri dovoljnoj da bi
se ovakvim privatizacionim zahvatima moglo pristupiti odmah i u punom obimu. Zbog toga je
potrebno dodatno sistematsko sagledavanje cijelog sektora voda i procjena mogunosti za ovaj vid
razvoja, koji je nesumnjivo potreban Federaciji BiH.
U ovom kontekstu, pitanje vodnih koncesije je nezaobilazno. Usaglaavanje nadlenosti i propisa
Federacije BiH i kantona koji se odnose na vodne koncesije je neophodno kako bi se izbjeglo
nastajanje negativnih posledica po vodne resurse i javnu infrastrukturu koje su u proteklom periodu
uoene, naroito kad je rije o meusektorskim pitanjima, kakvo je recimo pitanje izgradnje
hidroenergetskih objekata. U svakom sluaju, i meusektorsko (meuresorno) usaglaavanje, pored
usaglaavanja navedenih pitanja izmeu Federacije BiH i kantona, potrebno je osigurati, izmeu
ostalog, i kroz dosljednu i pravovremenu primjenu instrumenata upravljanja zatitom ivotne
sredine, kakvi su procjena utjecaja na ivotnu sredinu i strateka procjena utjecaja. I nadleni organi
za zatitu ivotne sredine, pored organa nadlenih za upravljanje vodama, kako na nivou kantona,
tako i na nivou Federacije BiH, u svim postupcima davanja vodnih koncesija moraju imati
mogunost da utjeu na donoenje odluke, odnosno mogunost da zatite interes resursa za koje
imaju zakonom utvrene nadlenosti.
U ovom kontekstu treba sagledavati i probleme u oblasti odvodnjavanja i navodnjavanja na bazi
prethodno sainjene procjene stanja i potreba u Federaciji BiH i ispitati potrebe i mogunosti
osnivanja udruenja korisnika voda (Water Users Associations--WUAs) za te aktivnosti (po uzoru
na neki od oblika dobro poznatih ve stotinama godina u evropskim zemljama, ali i onih koji su
postojali ranije u Bosni i Hercegovini). U vezi sa ovim aspektom upravljanja vodama, neophodno je
sainiti sveobuhvatnu analizu imovinsko-pravnih pitanja koja bi omoguila argumentiran izbor
pravnih i institucionalnih reenja. Naime, postojei hidrotehniki objekti, ija je svrha
odvodnjavanje i navodnjavanje, jo uvek su iskljuivo u javnom (dravnom, kantonalnom)
vlasnitvu. Sa razvojem novih drutvenih odnosa, sve jasnija e biti potreba da se ti objekti na
odreen nain jasno izdvoje iz korpusa dravne imovine i da se koriste, a njihov razvoj, odravanje
i funkcioniranje (development, maintenance and operation) potpuno oslone na sredstva prikupljena
od korisnika u vidu cijene za vodne usluge koje se tim hidrotehnikim objektima pruaju.
Pri tome, politika EU, iskazana kroz principe upravljanja vodama i pravne instrumente razvijene na
tim principima, kroz vrlo jasne i direktne zahtjeve zemljama kandidatima za lanstvo u EU
nedvosmisleno zahtjeva potpuno iskljuenje drave i dravnih organa/tijela iz procesa upravljanja
ovim hidrotehnikim objektima. Naime, u okviru upravljanja rijenim slivovima, upravlja se i ovim
djelatnostima, pri emu centralni dravni organi mogu imati samo kontrolnu/nadzornu ulogu, tj.
planiranje, prikupljanje i troenje sredstava mora biti zadrano na nivou rijenog sliva, a u svim
procesima donoenja odluka moraju biti zastupljene sve zainteresirane strane. Rije je o vrlo jasnom
vidu samoupravne odrivosti pravnih lica koja obavljaju ove djelatnosti u jednom rijenom slivu.
April 2010.
200
bos.

Modaliteti za formiranje takvih subjekata u FBiH (WUAs) i za transfer (svojinskih/upravljakih)

prava tim subjektima sa drave, odnosno kantona nisu istraeni u Federaciji BiH. Osim toga, u
Federaciji BiH nisu prepoznate ni mogunosti finansiranja takvih djelatnosti i organizacija
sredstvima iz meunarodnih izvora koja mogu biti veoma znaajna, a uvjeti izuzetno povoljni.
Procjenu stanja i mogunosti u oblasti privatizacije u sektoru voda trebalo bi uradi u kratkom roku
(najkasnije u naredne dvije godine) kako bi i projekcija eventualno odabranih rjeenja mogla biti
ukljuena u detaljnu procjenu implementiranja SSP-a, u okviru koje e biti izvrena i detaljna
procjena usklaenosti i primjene svih propisa o vodama sa Community Acquisom, na osnovu koje e
biti predloene daljnje mjere za prilagoavanje propisa Federacije i BiH propisima EU. Time bi se
dobila mnogo jasnija projekcija strukture, naina i vremenskog okvira za transformiranje ovog
segmenta sistema upravljanja vodama. Istovremeno, jedan od znaajnih rezultata takvog analitikoistraivakog rada bio bi argumentirano formuliranje pravila i kriterija za dodjelu koncesija na
javnim vodnim dobrima i infrastrukturnim objektima.
Bez prethodno izvrene sveobuhvatne dubinske analize ovih pitanja i imovinsko-pravnih odnosa u
vezi sa hidrotehnikim objektima, teko da se moe oekivati definiranje uspjenog i prosperitetnog
modela javno-privatnog partnerstva u Federaciji BiH koji bi, uz to, u potpunosti zadovoljio i
zahtjeve EU koji su pred Federaciju BiH postavljeni potpisivanjem SSP-a.
4.3.3.
Ekonomski okvir
4.3.3.1.
Razlozi za analizu ekonomskih i finansijskih aspekata u upravljanju vodama
Nekoliko razloga opravdava interes za analiziranje ekonomskih i finansijskih aspekata u oblasti

upravljanja vodama. Meu njima najvaniji bi bili slijedei:
Znaaj vode kao prirodnog resursa, ali i kao drutvenog i ekonomskog dobra;
injenica da ova oblast zahtijeva znaajna nova, dodatna finansijska sredstva,
Potreba da se razumije na koji nain i iz kojih izvora se finansira i moe finansirati upravljanje
vodama;
Znaaj definiranja uloge drave i privatnog sektora i njihove finansijske odgovornosti u oblasti
upravljanja vodama;
Potreba da se uzmu u obzir razlike izmeu ruralnih i urbanih podruja, te razliitih grupa
korisnika voda;
Potreba da se osigura sigurnost i snabdijevanje vodom kroz vladine poticaje u svrhu
zadovoljenja osnovnih potreba, uzimajui u obzir da je osiguranje vodosnabdijevanja nekim
podrujima na makronivou ekonomski opravdano, uprkos nedovoljnoj profitabilnosti u smislu
internog povrata trokova, posebno u slabije razvijenim podrujima;
Potreba da se razumiju i primijene ekonomski instrumenti u oblasti upravljanja vodama sa
ciljem postizanja vee efikasnosti i odrivog upravljanja;
Donosioci odluka treba da znaju trokove pruanja usluga, izgrade dugoronu perspektivu za
vodu kao resurs u cijeloj ekonomiji i da determiniraju odgovarajue razvojne scenarije;
Potreba da se napravi veza izmeu uspjenosti poslovanja i finansiranja sa pokriem trokova i
da se korisnicima predoe koristi od primjene odrivog upravljanja vodama, te utjecaj takvih
aktivnosti na ekonomiju kao cjelinu;
Drutvene i okolinske analize trokovi/koristi neophodne kod ocjene projekata vezanih za
upravljanje vodama;
Neodgovarajue prakse koje postoje u pogledu sagledavanja investicionih potreba, poslovanja i
odravanja infrastrukturnih objekata i opreme;

April 2010.
201
bos.

Potreba da se finansira obuka kadrova sektora voda;

Finansiranje prikupljanja i obrade osnovnih informacija o vodama mora biti dovoljno da bi se
razumjela priroda i varijacije u kvalitetu i raspoloivosti resursa;
Napori da se sprijee i umanje tete uslijed elementarnih nepogoda (poplave ili sue).
4.3.3.2.
Kljune strateke odrednice i njihov utjecaj na budue poslovne modele u oblasti

upravljanja vodama
U definiranju stratekih opredjeljenja ekonomskog okvira za oblast upravljanja vodama uvaile su

se slijedee pretpostavke:
Ekonomija: Planiranje i upravljanje vodnim resursima treba da bude integrirano u ukupni
ekonomski sistem, prepoznajui kljunu ulogu vode za zadovoljavanje osnovnih ljudskih potreba,
sigurnost u pogledu proizvodnje hrane, smanjenje siromatva i funkcioniranje ekositema i uzimajui
u obzir posebne uvjete nenovanih sektora ekonomije.
Alokacija: Vodu treba posmatrati kao ogranien, osjetljiv i ugroen resurs, ali i kao socijalno i
ekonomsko dobro. Trokovi i koristi razliitih alokacija na socijalne, ekonomske i okolinske
potrebe se moraju jasno procijeniti. Koritenje razliitih ekonomskih instrumenata od presudnog je
znaaja u procesu usmjeravanja donoenja odluka o alokaciji/razliitim nainima koritenja vode.
Odgovornost: Od sutinskog znaaja je osigurati efikasnost, transparentnost i odgovornost u
upravljanju vodnim resursima, kao preduvjet za odrivi finansijski menadment.
Pokrie trokova: Svi trokovi moraju biti pokriveni ukoliko se eli postii da upravljanje vodama,
a posebno oblast snabdijevanja vodom, bude isplativo i odrivo. U ovoj oblasti koritenja voda,
dotacije za posebne grupe, najee najsiromanije, smatraju se poeljnim i neophodnim. Gdje god
je to mogue, nivo takvih dotacija i odgovor na pitanje ko ima koristi od njih, treba biti
transparentan. Informacije o indikatorima uspjenosti poslovanja subjekata u oblasti upravljanja
vodama, procedurama nabavke kod realiziranja investiconih programa, cijenama, procjenama
trokova, prihodima i dotacijama, moraju se osigurati i dostaviti svim zainteresiranim stranama sa
ciljem da se postigne transparentnost i odgovornost, odri povjerenje i poboljaju kapaciteti za
upravljanje i investiranje.
Finansijski resursi: Bit e potrebno mobilizirati sve vee finansijske resurse u cilju postizanja
odrivog razvoja. Dokaz da se postojei resursi koriste efikasno e u velikoj mjeri pomoi da se
mobiliziraju dodatna finansijska sredstva iz domaih i meunarodnih izvora, javnih i privatnih.
4.3.3.3.
Karakteristike uspjenih buduih poslovnih i organizacionih modela strateki

ciljevi u upravljanju vodama u Federaciji BiH
U svjetlu dinamikih promjena u upravljanju vodama, mogue je navesti neke karakteristike koje bi
uspjeni poslovni i organizacioni modeli trebali imati u budunosti. Praktino postizanje takvih
karakteristika predstavlja strateka opredjeljenja koje bi trebalo ostvariti i u Federaciji BiH. Neke od
ovih karakteristika, odnosno stratekih opredjeljenja ukljuuju:
sposobnost da se inkorporiraju i optimalno kombiniraju razliiti nivoi obima kapaciteta, naroito

u oblasti koritenja voda;
sposobnost da se razvije strateko partnerstvo u prisustvu sve veeg broja uesnika u oblasti
upravljanja vodama;

April 2010.
202
bos.

sposobnost da se iskoriste inovativni izvori finansiranja, uz istovremeno zadravanje odreenog

nivoa javnog finansiranja, naroito u oblasti zatite voda i zatite od voda;
sposobnost da se inkorporira prilagodljivi ili adaptibilni menadment i poticaji bazirani na
uspjenosti poslovanja kako bi se poboljalo poslovanje naroito u oblastima vodosnabdijevanja
i preiavanja otpadnih voda;
sposobnost da se javnost ukljui u procese odluivanja.
Uspjeni poslovni modeli u oblasti upravljanja vodama e, takoer, omoguavati:
uspjeno upravljanje objektima, odnosno raspoloivom infrastrukturom,

adekvatno ekipiranje i obuku zaposlenih, kao i
osiguranje potrebne strune procjene prije predlaganja rjeenja u svim segmentima upravljanja
vodama.
Osim toga, u narednom periodu, vlade na razliitim nivoima imaju znaajnu ulogu u postizanju
utvrenih ciljeva u oblasti upravljanja vodama. Kako postojei i novi davaoci vodnih usluga budu
odgovarali na potrebe sve veeg broja stanovnitva, tako e i drava morati da prilagoava svoju
politiku.Vlade na svim nivoima bi trebale:
kreirati uvjete koji su neophodni da bi se u oblasti upravljanja vodama mogli realizirati potrebni
investicioni zahvati,
postii ciljeve u pogledu zatite voda,
postii ciljeve u pogledu zatite od voda,
postii drutvene i ciljeve u pogledu zdravlja populacije,
smanjiti prijetnje sigurnosti u pogledu vodosnabdijevanja i, u isto vrijeme,
osigurati vrst regulatorni nadzor.
Na osnovama naprijed navedenog, definirani su slijedei ekonomski strateki ciljevi:

Strateki cilj 2:
Strateki cilj 3:
Strateki cilj 4:
4.3.3.4.
Adekvatno integriranje oblasti upravljanja vodama u ekonomski sistem kao cjelinu uz

veu zastupljenost ekonomskih instrumenta u procesu upravljanja vodnim resursima
Poboljanje efikasnosti, unaprijeenje transparentnosti i poveanje odgovornosti u
upravljanju vodama
Osiguranje finansijske odrivosti u upravljanju vodama i reforma sistema cijena vodnih
usluga uz postepeno uvoenje ekonomske cijene vode
Strateki cilj 2: Adekvatno integriranje oblasti upravljanja vodama u ekonomski

sistem kao cjelinu uz veu zastupljenost ekonomskih instrumenta u procesu
upravljanja vodnim resursima
Voda je ogranieni okolinski resurs podloan zagaenju i degradaciji u kvalitativnom i

kvantitativnom smislu, ali i drutveno i ekonomsko dobro. Alokacija ogranienih vodnih resursa na
meusobno konkurirajue potencijalne korisnike ima dalekosene efekte na ekosisteme i ekonomski
razvoj u smislu zaposlenosti, te generiranju i distribuiranju dohotka, kao i odravanju prihvatljivog
nivoa ivotnog standarda stanovnitva. Politike u toj oblasti mogu imati takoer znaajne efekte na
planiranje koritenja zemljita i migracije stanovnika iz ruralnih u urbana podruja. Osiguravanje
dovoljnih koliina voda za osnovne ljudske potrebe treba svakako biti ugraeno u formuliranje i
implementiranje ekonomskih politika usmjerenih na razvoj i alokaciju resursa. Osim toga, u svijetu
broj elementarnih nepogoda (poplava, sua) se znaajno poveao u proteklih nekoliko decenija.

April 2010.
203
bos.

Stoga ekonomska evaluacija teta nastalih uslijed njihovog pojavljivanja, kao i osiguranje
finansijskih sredstava za njihovu prevenciju ili umanjivanje tetnih efekata mora biti prioritet.
Koritenje prilagoenih analiza trokova i koristi, trino zasnovanih instrumenata u zatiti voda,
cjenovne politike i politike utvrivanja naknada za koritenje voda, kao i ostalih ekonomskih
instrumenata, od sutinskog su znaaja za efikasnu i pravinu alokaciju vodnih resursa, uzimajui
pri tome u obzir drutvene i ekonomske kriterije, kao i osnovne ljudske potrebe. Ekonomske
procjene trebale bi omoguiti sagledavanje i pozitivnih i negativnih utjecaja na zdravlje ljudi i
ekosisteme. Neadekvatne ekonomske politike neminovno doprinose izrazito loem poslovanju
subjekata iz oblasti upravljanja vodama, umanjujui na taj nain njihovu sposobnost da privuku
finansijska sredstva iz javnog i privatnog sektora, domaih i inostranih finansijskih institucija.
4.3.3.5.
Strateki cilj 3: Poboljanje efikasnosti, unapreenje transparentnosti i poveanje

odgovornosti u upravljanju vodama
Efikasan i transparentan finansijski menadment preduvjet je za efektivno pokrie trokova u

oblasti upravljanja vodama, te je u okviru ovog cilja neophodno osigurati transparentnost u pogledu
utvrivanja realnijih i ekonomski opravdanih naknada, dotacija, unakrsnih dotacija i poreza, te
uvesti elemente konkurencije gdje god je to mogue. U tom smislu, vano je razviti odgovarajui
program poticaja za preduzea vodosnabdijevanja radi implementiranja mjera za efikasnije i
racionalnije koritenje vode. To bi vodilo postepenom prenoenju naglaska sa postojee prakse
upravljanja ponudom na upravljanje potranjom, sa vizijom prelaska na tzv. meki put za vodu. Sa
ekonomskog stanovita, izuzetno je znaajno i opravdano podsticati proces prelaska na
okrupnjavanje sistema, odnosno na regionalni pristup vodnih sistema, gdje god je to tehniko i
tehnoloki opravdano.
Strateko opredjeljenje preduzea u oblasti vodosnabdijevanja u Federaciji BiH bi trebalo da bude
postepeni prelazak na tzv. upravljanje potranjom za vodom (demand-side water management),
razvijeno jo 1970-ih godina, kao alternativa tradicionalnom planiranju zasnovanom na ponudi.
Strateko opredjeljenje trebalo bi biti promoviranje ideje da aktivno upravljanje potranjom za
vodom moe biti trokovno efektivnije nego predvianje potranje na osnovu trendova iz proteklih
perioda i realiziranja projekata izgradnje kako bi se udovoljilo potrebama iz tih predvianja. Cilj
efektivnog programa upravljanja potranjom za vodom trebao bi biti omoguavanje korisnicima
vode da zadre sve prednosti u pogledu zadovoljenja svojih portreba za vodom, dok u isto vrijeme
ne prouzrokuju tetu okoliu niti dovode u opasnost odrivost vodnih resursa za druge postojee ili
budue korisnike. Tradicionalno, preduzea vodosnabdijevanja fokusirala su se na razvijanje
dodatne ponude kako bi se zadovoljila porasla potranja zdruena sa rastom stanovnitva i
ekonomskim razvojem. Sve vie, ova preduzea prepoznaju da programi konzervacije
(racionalnijeg i tedljivijeg koritenja vode) mogu smanjiti postojee i budue potranje za vodom i,
na taj nain, osigurati koristi potroaima, preduzeu i okoliu.
Imajui u vidu da fiksni trokovi ine oko 65%, odnosno 80% u strukturi ukupnih trokova u oblasti
vodosnabdijevanja, prikupljanja i odvoenju otpadnih voda, to znai da bi smanjena potronja,
zahtijevala manje investicije i, na taj nain, osiguravala velike utede. Trokovi kapitala su veoma
tijesno povezani sa nivoom potronje: prosjene i, naroito, vrne. Iskustva ukazuju na to da
upravljanje potranjom ima znaajne prednosti.
Poboljanjem efikasnosti u upravljanju vodama omoguilo bi se realnije sagledavanje i
kvantificiranje svih koristi koje drutvo ima od ulaganja u zatitu od voda. Na taj nain bi se
transparentnije i pravilnije sagledali meusobni odnosi pojedinih korisnika ogranienih budetskih
sredstava iz kojih se dijelom finansira i zatita od voda. Spreavajui nastanak teta izazvanih
April 2010.
204
bos.

izlijevanjem voda iz rijenih korita, smanjujui neracionalnu potronju i koritenje, znaajno bi se

unaprijedila odgovornost u upravljenju ovog ogranienog resursa. Princip odgovornosti lei u
osnovi sistema odrivog upravljanja vodnim resursima - odgovornosti prema sadanjoj ali i
buduim generacijama.
4.3.3.6.
Strateki cilj 4: Osiguranje finansijske odrivosti u upravljanju vodama i reforma

sistema cijena vodnih usluga uz postepeno uvoenje ekonomske cijene vode
Znaaj odgovarajueg finansiranja za tekue poslovanje i investiciono odravanje, kao i za

zadovoljavanje potreba za novom infrastrukturom u oblasti upravljanja vodama, ne moe se
prenaglasiti. Uloga i priroda tradicionalnih uesnika u finansiranju upravljanja vodama znaajno se
mijenja. Javna budetska sredstva, koja su finansirala veliki dio izgradnje vodne infrastrukture i
objekata, u svijetu sve manje uestvuju u postojeem finansiranju, kako zbog poveane
konkurencije u pogledu koritenja budetskih sredstava, tako i zbog smanjenja raspoloivih
sredstava. Imajui u vidu rastue finansijske potrebe, kao i smanjenje javnih investicija u oblasti
voda i nedostatak privatnih investicija usmjerenih u ovu oblast (samo 5% privatnih investicija koje
prati Svjetska banka vezan je za vode), sve je oitija potreba da se definiraju nove strategije u tom
pogledu. Infrastrukturni projekti oblasti voda osjeaju opi trend smanjenja odobravanja kredita
meunarodnih privatnih, investicionih i komercijalnih banaka. Razlog za ovako prilino nizak nivo
interesovanja su brojni rizici koji su specifini za ovu oblast. Stoga je neophodno aktivno
promovirati saradnju privatnog i javnog sektora kako bi se promijenila percepcija brojnih rizika od
strane privatnih investitora, te na pravi nain koristiti za ove svrhe prikupljena sredstva Fonda za
zatitu okolia.
Strateki izazov predstavlja i problem prikupljanja potrebnih sredstava za usaglaavanje sa
okolinskim standardima EU. Dobro je poznato da se od strane EU naglaavalo, od poetka
pregovora o stabilizaciji i pridruivanju, da oko 90% tih trokova mora biti pokriveno iz domaih
izvora, oekujui da oko 5% BDP-a mora biti investirano u projekte oblasti okolia, tokom dueg
niza godina, kako bi se pokrili trokovi vezani za okoli207.
Strateki posmatrano, u narednih 10-15 godina, potrebe za kapitalom u oblasti upravljanja vodama
u FBiH e znaajno porasti, prvenstveno zbog slijedeih razloga: (i) veliki dio dotrajale
infrastrukture blii se kraju upotrebnog trajanja i namee se potreba zamjene ili znaajnijeg
ulaganja u odravanje; (ii) pojaana nastojanja da Federacija BiH harmonizira svoje sa standardima
EU u oblasti voda - stroiji standardi u pogledu vode za pie i preiavanja otpadnih voda
zahtijevat e dodatne, znaajno vee kapitalne izdatke.
Utvrivanje cijena je osnovno pitanje koje mora biti rijeeno na odgovarajui nain ukoliko se eli
postii efikasno upravljanje vodama. Voda kao dobro postaje sve oskudnija. Slino tome, i
preiavanje otpadnih voda postaje sve sloeniji proces koji zahtijeva vie znanja i vie kapitala.
Osnovna ideja utvrivanja cijena vode je da se omogui povrat trokova i da se racionalizira,
odnosno smanji, potronja ovog oskudnog resursa koritenjem razliitih trinih podsticaja. Ukoliko
se cijena vode adekvatno utvrdi, svi sektori u jednoj ekonomiji koristit e vodu racionalnije i
smanjiti koliinu koju troe. Obrazovanje i informiranje javnosti o znaaju racionalnijeg koritenja
vode pokazali su se neadekvatnim da u dovoljnoj mjeri smanje potronju, ali bi u kombinaciji sa
odgovarajuim cijenama vode mogli biti znatno uspjeniji.
207
U 2000. godini, ukupni izdaci u sektoru okolia u Rumuniji i Bugarskoj iznosili su oko 1,3 i 1,5% BDP-a, dok je ovo
uee oko 0,7% u Hrvatskoj.

April 2010.
205
bos.

Razlike u metodologijama za utvrivanje cijena proizile su u velikoj mjeri iz razliitih miljenja o

znaaju i potrebi ukljuivanja ekonomskih i/ili okolinskih eksternalija u proces utvrivanja cijena
vode. Sa stanovita alokacije vodnih resursa, jedan od najvanijih aspekata poslovanja preduzea za
koritenje i zatitu voda je utvrivanje cijena. Ovo zbog toga to promjena cijena osigurava signal
potroaima i ponuaima o promijenjenim trokovima potronje. Iako, naizgled, proces formiranja
cijena nije previe kompleksan, praksa je pokazala da proces odreivanje cijene vode ima veliki
broj preduvjeta na koje treba obratiti panju. Jedan od najznaajnijih preduvjeta jeste odreivanje
same vrijednosti vode, s obzirom da je ta vrijednost polazna taka u procesu formiranja cijene.
Utvrivanje cijena, na bazi ukupnih trokova vodosnabdijevanja i pruanja usluga prerade otpadnih
voda, u velikom broju zemalja sagledava se u veoj ili manjoj mjeri kao mjera za osiguravanje
neophodnih finansijskih sredstava. Ipak, treba rei da je u svijetu veoma mali broj sistema u
potpunosti finansiran od strane postojeih ili buduih korisnika usluga. Uglavnom, vodni sistemi
nastavljaju svoju zavisnost od budetskih sredstava i meunarodne pomoi. Budui poslovni modeli
u oblasti upravljanja vodama u Federaciji BiH moraju postepeno, kao svoje strateko opredjeljenje,
usvajati prelazak na utvrivanje cijene na bazi punih trokova ukoliko ele da se na odgovarajui
nain suoe sa finansijskim izazovima.
4.3.3.7.
Operativni ciljevi i mjere za ekonomski okvir
Operativni ciljevi, po ekonomskom okviru djelovanja, navedeni su zbirno u narednoj tabeli i
posebno, sa mjerama za njihovo realiziranje, u nastavku teksta:
Operativni cilj 3:
Operativni cilj 4:
Operativni cilj 5:
Ekonomski racionalnije i okolinski prihvatljivije upravljanje u sektoru voda i

realiziranje mjera za prelazak sa postojee prakse upravljanja ponudom na
upravljanje potranjom za vodom.
Postupni prelaz na sistem koji bi osigurao dugorono odrivo finansiranje u oblasti
upravljanja vodama, te puno pokrie trokova od korisnika usluga ili iz drugih izvora.
Poboljanje procesa odluivanja o vidovima koritenja vodnih resursa
4.3.3.7.1. Operativni cilj 3: Ekonomski racionalnije i okolinski prihvatljivije upravljanje u

sektoru voda i realiziranje mjera za prelazak sa postojee prakse upravljanja
ponudom na upravljanje potranjom za vodom
Mjere:
Baziranje posebnih vodnih naknada na meunarodnim iskustvima i sveobuhvatnim analizama

ukupnih drutvenih a ne samo privatnih trokova i koristi, posebno u pogledu utvrivanja potrebe,
naina i stepena internalizacije znaajnih negativnih eksternih efekata;
Provoenje aktivnosti usmjerenih na podizanje svijesti stanovnitva o vanosti vode, o moguim
nainima utede i potencijalnim ekonomskim i okolinskim efektima mjera racionalnijeg koritenja
vode;
Ekonomske analize mogunosti ukljuenja ruralnih podruja u javne sisteme vodosnabdijevanja i
sanitacije;

April 2010.
206
bos.

Mjere koje bi specifino trebalo da realiziraju javna komunalna preduzea:
Detaljna analiza postojeih i realno potrebnih trokova u cilju pruanja usluga vodosnabdijevanja
i mjesta eventualnih finansijskih gubitaka, odnosno karaktera i uzroka gubitaka, kao i mogunosti
za njihovo smanjenje;
Razvoj i primjena kriterija i standarda poslovanja preduzea za pruanje usluga u sektoru
vodosnabdijevanja i sanitacija i povezivanje sa iznosom cijena koje korisnici plaaju za pruene
usluge;
Osiguranje transparentnosti i ekonomske opravdanosti u pogledu utvrivanja cijena, dotacija i
unakrsnih dotacija;
4.3.3.7.2. Operativni cilj 4: Postupni prelaz na sistem koji bi osigurao dugorono odrivo
finansiranje u oblasti upravljanja vodama, te puno pokrie trokova od korisnika
usluga ili iz drugih izvora
Mjere:
Postizanje pune usaglaenosti postojeih relevantnih zakona, to bi omoguilo da Poreska uprava

vri kontrolu plaanja posebnih vodnih naknada 208;
Uspostavljanje sistema cijena koje odraavaju realne, ekonomski, organizaciono i tehnoloki
opravdane trokove vezane za vodosnabdijevanje i sanitaciju209;
Utvrivanje mogunosti za prelazak na obraun cijene usluga po sistemu rastuih blok cijena, sa
dotiranim prvim blokom potronje i rad na njegovom uvoenju ime bi se omoguilo istovremeno
postizanje zacrtanih ekonomskih, socijalnih i okolinskih ciljeva u upravljanju vodama;
Ujednaavanje jedininih cijena koje se naplauju domainstvima i privrednim subjektima za
usluge vodosnabdijevanja i sanitacije, ukoliko se radi o vodi istog kvaliteta;
Poveanje iznosa posebnih vodnih naknada i zapoinjanje sa prikupljanjem onih naknada koje se
do sada nisu ubirale (npr. posebna vodna naknada za zatitu od poplava, posebne vodne naknade
za zahvatanje voda za navodnjavanje).
Mjere koje bi specifino trebalo da realiziraju komunalna preduzea su:
Precizno definiranje uvjeta za postizanje finansijske samoodrivosti u svim segmentima

upravljanja vodama, odnosno precizno definiranje pojedinih vrsta trokova i iznosa ukupnih ili
punih trokova (operativni trokovi, trokovi odravanja, amortizacija, trokovi kapitala, trokovi
proirenja sistema, trokovi eksternih efekata, trokovi vode kao oskudnog resursa);
Analiza potencijalno novih, dodatnih izvora finansiranja investicionih zahvata koritenih u drugim
zemljama i ocijena mogunosti njihove primjene u Federaciji BiH, sa posebnim naglaskom na
mobiliziranje zasada nodovoljno iskoritenih finansijskih resursa na nivou opina i kantona;
Poboljanje stepena naplate izvrenih usluga vodosnabdijevanja i sanitacije.
208
Konkretno, prema Zakonu o vodama, organi Poreske uprave su eksplicitno navedeni kao institucija koja ima
nadlenost i obavezu da kontrolira prikupljanje sredstava po ovom osnovu od komunalnih preduzea. Meutim, ta
obaveza ne postoji u Zakonu o poreskoj upravi kojim se definiraju nadlenosti i nain rada Poreske uprave.
209
Cijene koje odraavaju trokove ne samo da odraavaju pune trokove preduzea koje prua uslugu ve, takoer, i
razlike u trokovima pruanja usluga razliitim potroaima. Ove razlike u trokovima mogu biti uzrokovane razliitim
okolnostima, kao to su: vrsta posla kojim se potroa bavi, zagaenje koje potroa proizvodi, sezonska potronja vode
ili udaljenost potroaa. Bilo koji da je razlog, prilagoavanje cijene potroaa na taj nain da ona odraava puni troak
usluge potreban je kako bi se na pravilan nain ouvala i voda i ostali vrijedni resursi. Problematina praksa koja postoji
u BiH i ostalim ekonomijama u tranziciji je da se industrijskim potroaima naplauje vea cijena nego domainstvima,
to se moe nazvati problematinom praksom i za posljedicu ima preveliku potronju od strane domainstava i premalu
potronju ili prelazak na samostalno vodosnabdijevanje i usluge kanalizacije od strane industrija.
April 2010.
207
bos.

U cilju uspjene reforme cijena i postizanja ekonomske cijene vode, neophodno je predvidjeti i
realizirati slijedee administrativne i institucionalne aktivnosti/mjere:
Analiziranje mogunosti uspostavljanja regulatornog/regulatornih tijela zaduenog/zaduenih za

utvrivanje cijena usluga;
Promoviranje uspostavljanja javno-privatnog partnerstva u pruanju usluga vodosnabdijevanja i
sanitacije, odnosno razvijanje finansijskih i regulatornih instrumenata u pravcu podsticanja
privatnih investicija, utvrivanja jasno definiranih uloga drave, privatnog sektora i ostalih
zainteresiranih strana.
4.3.3.7.3. Operativni cilj 5: Poboljanje procesa odluivanja o vidovima koritenja vodnih

resursa
Mjere:
Prikupljanje i analize meunarodnih iskustava, dobre poslovne prakse i ekonomskih instrumenata

za vrednovanje voda u razliitim namjenama. Uspostavljanje mehanizama za primjenu ove prakse
i instrumenata na odgovarajuim nivoima odluivanja;
Osiguranje postojanja odgovarajueg regulatornog okvira kao podloga za utvrivanje koncesionih
naknada za razliite vidove koritenja voda, polazei od ciljeva postavljenih razvojnim
dokumentima za svaki od sektora (industrija, elektroenergetski sektor, poljoprivreda,
stanovnitvo).
4.3.3.8.
Problem finansiranja i inovativni izvori finansiranja u upravljanju vodama
Infrastrukturni vodni projekti osjeaju opi trend smanjenja odobravanja kredita meunarodnih
privatnih investicionih i komercijalnih banaka. Razlog za ovako prilino nizak nivo interesovanja su
brojni specifini rizici, koji bi se mogli sumarno izraziti na slijedei nain: visoka kapitalna
intenzivnost, nizak povrat na uloeni kapital, jako dugo vrijeme povrata uloenih sredstava,
politiki pritisak na cijene vodnih usluga, esto raireno uvjerenje da je voda slobodno dobro,
neadekvatna zakonska regulativa, nezadovoljavajue stanje i nedovoljno znanje mrea i podataka o
korisnicima, i nesklad izmeu prihoda i izvora finansiranja.
Strateki izazov predstavlja i problem prikupljanja potrebnih fondova za usaglaavanje sa
okolinskim standardima EU u oblasti zatite voda i zatite od voda, poto je dobro poznato da je EU
od poetka pregovora o pristupanju naglaavala da oko 90% tih trokova mora biti pokriveno iz
domaih izvora, oekujui da oko 5% BDP-a mora biti investirano u projekte u oblasti okolia
tokom dueg niza godina kako bi se pokrili trokovi vezani za okoli. U 2000. godini, ukupni izdaci
u sektoru okolia u Rumuniji i Bugarskoj iznosili su oko 1,3 i 1,5% BDP-a, dok je ovo uee oko
0,7% u Hrvatskoj210. Dio sredstava za ove namjene trebalo bi da alimentira Fond za zatitu okolia
Federacije Bosne i Hercegovine.
Strateko opredjeljenje je da vodnu infrastrukturu i vodne objekte u oblasti koritenja voda, zatite
voda i zatite od voda treba odravati i dalje razvijati jednim inoviranim, kombiniranim modelom
finansiranja. Taj model podrazumijeva koritenje svih raspoloivih izvora finansiranja: budetska
210
Regional Environmental Center for Central and Eastern Europe (REC) (2003),Environmental Financing in Central
and Eastern Europe, Szentendre, Hungary
April 2010.
208
bos.

sredstva (Federacija, kanton, opina), Fond za zatitu okolia, ekonomsku cijenu vode, donacije
(predpristupni fondovi EU) i kredite.
Komponente ekonomske cijene vode za razvoj treba afirmirati kroz donoenje odgovarajuih
zakonskih propisa, u sluaju da oni nisu jo doneseni: (i) naknada za razvoj - lokalna javna sredstva
koja terete korisnike vodosnabdijevanja i odvoenja na uslunom podruju; (ii) naknada za
koritenje voda i naknada za zatitu voda - javna sredstva koja terete korisnike vodosnabdijevanja i
odvoenja na cijelom podruju FBiH i (iii) dio poreza na dodanu vrijednost koji tereti cijenu
komunalne usluge. Ako, iz bilo kojih razloga, finansiranje iz budeta ne bude dovoljno, treba
ustrajati na ovoj komponenti (PDV na cijenu usluga u vodnom sektoru) jer ona nedvojbeno jest
sastavni dio ekonomske cijene vode.
U federalnim i lokalnim programima razvoja, treba teiti da se to vie infrastrukture izgradi
domaim javnim sredstvima (najpovoljnija sredstva) uz podrku donacija fondova EU i drugih
donatora, a to manje kreditima (skuplja sredstva) ili sredstvima privatnih partnera (kroz BOT,
DBOT i sline modele) jer u osnovi nose najskuplje finansiranje.
4.3.3.9.
Javno-privatno partnerstvo u oblasti upravljanja vodama strateki izazovi i

mogua rjeenja
U postupku ukljuivanja privatnog sektora mogue je dopustiti privatizaciju tzv. pogonske funkcije
u komunalnom vodnom sektoru kad je ispunjena pretpostavka ekonominosti, to znai da se sami
vodni resursi ne mogu prodavati i da oni nisu predmet privatizacije. Mogue je dopustiti ulaganja
privatnoga operatera pogona u razvoj vodne infrastrukture samo kad je ispunjena pretpostavka
konzumiranosti i svrhovitosti. Pod privatizacijom pogonske funkcije podrazumijeva se prvenstveno:
En affermage koncesioni model: koncesioniranje funkcije operatera sistema bez prava

ulaganja, ako je ispunjena pretpostavka ekonominosti. Pretpostavka ekonominosti se
moe smatrati ispunjenom ako je privatno upravljanje (uz jednake standarde isporuke)
korisnicima isplativije od javnoga.
En affermage model bi mogao prerasti u en concession model, tj. koncesioniranje
funkcije operatera s pravom ulaganja, ako su ispunjene pretpostavke konzumiranosti i
svrhovitosti. Pretpostavka konzumiranosti smatrat e se ispunjenom kad kombinirani model
finansiranja razvoja bude iscrpljen. On moe biti iscrpljen (i) kad je infrastruktura dovoljno
razvijena ili (ii) kad se vie (niti poveanjem javnih davanja) razvoj ne moe ostvariti u
planskom periodu.
U prvom sluaju, operaterova ulaganja su svedena na trokove odravanja. U drugom sluaju

operater bi imao pravo uestvovati u razvojnim ulaganjima. Pretpostavka svrhovitosti se moe
ograniiti na izgradnju postrojenja za tretman pitkih i otpadnih voda, odnosno investicija koje, u
pravilu, najvie privlae privatni kapital.
Kao dodatne zahtjeve nuno je postaviti:
Privatni koncesioni partner mora biti doveden u jednak poloaj s domaim davateljima usluga, a
ne mu pogodovati posebnim klauzulama (ovo se posebno odnosi na valutne klauzule, klizne skale
i inflacijske indekse);
Svako ulaganje privatnoga partnera mora biti podlono saglasnosti javnoga partnera.
Preinvestiranje ili fiktivno investiranje,vodi do porasta cijena usluga i dunike ovisnosti;

April 2010.
209
bos.

Saniranja i reinvestiranja privatnoga partnera moraju se odvijati prema strogo ugovorenom planu.
Ona moraju ravnomjerno optereivati koncesioni period umjesto da se pomjeraju na kraj tog
perioda kad je koncesionaru isplativije raskinuti ugovore nego ih potivati;
Preferirati modele u kojima je javna funkcija jasno odijeljena od privatne, umjesto naglaavanja
"javno-privatnoga partnerstva. Ispreplitanje javnog i privatnog u operativnoj funkciji, u osnovi,
tei podjeli odgovornosti tamo gdje odgovornost mora biti iskljuivo na privatnom partneru
(obino kroz uvlaenje javnoga partnera u razne modele upravljanja pogonom, gdje koncesionar
mora imati posebne obveze i odgovornosti);
Treba naglasiti da je za oekivati, kao to se ve i dogaa, da se javno privatno partnerstvo realizira

u urbanim ali ne i u ruralnim sredinama. Primjeri takvog partnerstva se ve mogu nai u zemljama
jugoistone Evrope, ali iskustvo je veoma raznoliko. Prema rijeima Camdessus grupe: ''Uvoenje
privatnog operatera u jednu zemlju koja nema iskustva u ovoj problematici je dugaak i teak
proces. U poreenju sa ostalim tipovima infrastrukture, sektor voda je najmanje atraktivan za
privatne investitore i investirani iznosi su najmanji. Samo 3% populacije siromanih ili zemalja u
razvoju opsluuju operatori koji su u potpunosti ili djelom privatni''.
4.3.3.10.
Ekonomska cijena vode
Naelo ekonomske cijene vode jedan je od postulata Okvirne direktive o vodama (ODV). Pod
terminom "cijena vode u smislu ove Strategije treba razumjeti svaki novani izdatak koji
optereuje prostorni metar (ili drugu jedinicu) vode koja se isporuuje krajnjim korisnicima a koji je
u izravnoj ili neizravnoj vezi sa zatitom njene kvalitete i kvantitete, te sa izgradnjom i
upravljanjem vodnom infrastrukturom koja omoguuje njeno koritenje i/ili isputanje u skladu sa
ekoloki prihvatljivim standardom.
Strateko opredjeljenje je da cijena vode mora sadravati sastavne elemente u visinama koje
osiguravaju dostupnost i zatitu vodnog resursa, te odrivi razvoj vodne infrastrukture. Sastavni
elementi ili komponente ekonomske cijene vode, date su u narednoj tabeli:
Sastavni
element
Prihod
Karakter
Cijena komunalne
usluge
vodosnabdijevanja
Isporuitelja
usluge
Cijena
Cijena komunalne
usluge odvoenja
Isporuitelja
usluge
Cijena
Isporuitelja
usluge
Cijena
Cijena komunalne
usluge
preiavanja
Naknada za razvoj
sistema
Naknada za zatitu
voda
Naknada za
koritenje voda
Porez na dodanu
vrijednost
Agencija za vode i
kantoni
Agencija za vode i
kantoni
Fond za zatitu
okolia
Agencija za vodu i
kantoni
Fond za zatitu
okolia
Budet
Javno davanje
Javno davanje
Javno davanje
Javno davanje
Namjena
Upravljanje i pogon
vodnom
infrastrukturom
Upravljanje i pogon
vodnom
infrastrukturom
Upravljanje i pogon
vodnom
infrastrukturom
Razvoj i proirenje
vodne infrastrukture
Zatita kvalitete
vodnog resursa i
razvoj vodne
infrastrukture
Osiguranje koliine
vodnog resursa i
razvoj vodne
infrastrukture
Razne
Nivo ubiranja
Nivo potronje
Usluno podruje
Usluno podruje
Usluno podruje
Usluno podruje
Usluno podruje
Usluno podruje
Usluno podruje
Kanton
Kanton
Usluno podruje
Kanton
Usluno podruje
Federacija BiH
razne
Tabela 4.3.3.1: Struktura ekonomske cijene vode

April 2010.
210
bos.

Postoje miljenja da su se potroai navikli na postojanje supsidija za vodu211. Prema jednoj studiji
uraenoj u EU212, ukoliko bi cijena zaista bila utvrena na nivou koji omoguava povrat punih
trokova, dakle ukoliko bi bila uvedena stvarna ekonomska cijena vode, procenat porodinog
dohotka koji se troi na usluge u sektoru voda bi se poveao sa postojeih 0,3 - 1,2% na 1- 3 %, to
dovoljno govori o trenutnoj podcijenjenosti ovog oskudnog resursa.
Posebno treba naglasiti potrebu provoenja ekonomskih analiza koritenja vode u skladu sa
odredbama datim u aneksu Okvirne direktive o vodama gdje se kao norma iznosi i slijedei stav:
Zemlje lanice uzet e u obzir naelo povrata trokova od vodnih usluga, ukljuujui i trokove
zatite okolia i resursa, u skladu sa ekonomskom analizom (provedenoj prema Dodatku III
Direktive) i posebno u skladu s naelom "zagaiva plaa". Prema ovome, zadaci za zemlje lanice
do 2010 godine su:
da politika cijena vode predstavlja odgovarajui poticaj korisnicima da koriste vodne resurse
uinkovito i da time doprinesu ostvarenju ciljeva ODV-a;
odgovarajui doprinos raznih korisnika (podijeljenih najmanje na industriju, domainstva i
poljoprivredu) povratu trokova od vodnih usluga, na temelju provedene ekonomske analize (u
skladu sa Dodatkom III ODV-a) i uzimajui u obzir naelo"zagaiva plaa";
Zemlje lanice mogu, pri tome, voditi rauna o drutvenim, ekolokim i ekonomskim uincima
povrata trokova, kao i geografskim i klimatskim uvjetima u dotinom regionu;
Cijena vode ne bi smjela sadravati neracionalnosti u komunalnim djelatnostima: organizacione,
(rascjepkan i neuinkovit komunalni vodni sektor) i tehnike prirode (velike gubitke pitke vode u
sistemu), te sastavnice koje nisu u funkciji upravljanja vodama.
4.3.3.11.
Finansiranje putem vodnih naknada i prihoda po osnovu zakupa javnog vodnog

dobra
U Federaciji BH, izvan osnovne cijene vode, prikupljaju se razliite vodne naknade koje imaju
karakter javnog prihoda ili ostalih javnih prihoda, te se ubire prihod po osnovu zakupa javnog
vodnog dobra. Na osnovu Odluke o visini posebnih vodnih naknada, posebne vodne naknade se
ubiru za:
koritenje povrinskih i podzemnih voda,

koritenje vode za proizvodnju elektrine energije,
zatitu voda,
vaenje materijala iz vodotoka,
zatitu od tetnog djelovanja voda.
Prihodi po osnovu zakupa javnog vodnog dobra, na povrinskim vodama II kategorije, prema ZOVu Federacije BiH, pripadaju u cijelosti budetu kantona.
211
Avis, C., Tydeman, C. and Royo Gelabert, E. (2000). What Role for Water Pricing? Ten Actions forInternalising
Sustainability, WWF, Brussels
212
Seppala, O.T. and Katko, T.S. (2003). Appropriate pricing and cost recovery in water services. Journal of Water
Supply: Research and Technology AQUA, 52, 225236

April 2010.
211
bos.

4.3.3.11.1. Posebne vodne naknade za koritenje povrinskih i podzemnih voda

4.3.3.11.1.1. Naknada za koritenje voda
Za javno snabdijevanje odreena je posebna vodna naknada u visini od 0,01 KM po m zahvaene
vode. Strateko opredjeljenje u ovom segmentu ipak bi moralo biti takvo da se ovaj iznos povea.
Sigurno je da preduzea koja se bave vodosnabdijevanjem nisu u dovoljnoj mjeri motivirana da
racionalnije koriste resurs koji im je povjeren. Prema ranijem zakonu, preduzea su plaala vodnu
naknadu za koritenje vode u iznosu od 0,05 KM po m3 isporuene vode. Prema novom Zakonu o
vodama Federacije BiH, ta obaveza je smanjena na 0,01 KM po m3 zahvaene vode. Evidentno je
da je krajnji rezultat negativan iz prostog razloga to, imajui velike gubitke voda, preduzea su
sada dovedena u povoljniju finansijsku situaciju jer su im ukupni izdaci po ovom osnovu sada
smanjeni. Osnovica za obraun poveana im je 3 puta ali im je naknada smanjena 5 puta. Potrebno
je da se ovakva situacija promijeni (da se iznos naknade na zahvaenu vodu povea), jer djeluje
potpuno nemotivirajue u pogledu racionalnijeg koritenja vode. Imajui u vidu znaaj koji ova
preduzea imaju i, za sada, monopolsko pravo da koriste oskudni resurs, kao i koliine vode koje
koriste, jasno je da ovakvo rjeenje nije u skladu sa osnovnim zahtjevom iznesenim u ZOV-u
Federacije BiH, koji istie da upravljanje vodnim resursima mora biti organizirano na principima
odrivog upravljanja i ouvanja oskudnih vodnih resursa213.
4.3.3.11.1.2. Naknada za zahvatanje vode i mineralne vode koja se koristi za flairanje
Za zahvatanje vode i mineralne vode koja se koristi za flairanje odreena je posebna vodna
naknada u visini od 2 KM po m. Do sada je ova naknada iznosila 0,05 KM po m. ali je Zbog
komercijalne vrijednosti vode kao robe ova se naknada treba znaajno poveati, imajui u vidu
injenicu da voda u maloprodaji ima cijenu od oko 1 do 1,5 KM za 1 litar, to predstavlja oko 50%
cijene nafte.
4.3.3.11.2. Finansiranje melioracionog odvoenja i melioracionog navodnjavanja
U Bosni i Hercegovini nema razvijenih sistema za navodnjavanje, a navodnjava se samo oko 0,65%
poljoprivrednog zemljita. Postojei sistemi za navodnjavanje su oteeni zbog rata i nebrige.
Veina ravnica u sjevernom dijelu zemlje koje se koriste kao obradivo zemljite sadri visoki
procenat vlage i treba da se odvodnjava.
U odluci o visini posebnih vodnih naknada za zahvatanje vode za navodnjavanje, odreena je
naknada u visini od 0,01 KM u odnosu na raniji iznos od 0,05 KM/ m. Zbog tekoa u
poljoprivrednoj proizvodnji, ova naknada bi bila ukinuta, odnosno ostala bi na nuli do daljnjeg. U
narednom periodu, treba svakako sagledati mogunosti da se ova naknada ponovno pone
naplaivati. Ovo stoga to se voda u poljoprivredi koristi neefikasno i ne postoji nikakva motivacija
da se efikasnost njenog koritenja povea. U svijetu se utvrivanju naknade za koritenje vode u
poljoprivredi poklanja izuzetna panja, tako da postoje vrlo razraeni i raznoliki modeli, od kojih su
neki navedeni u nastavku:
213
Poreenja radi, recimo da naknada za koritenje voda obraunata na isporuenu i naplaenu koliinu vode u
Hrvatskoj iznosi 0,80 kuna/m3, to iznosi 0,20 KM (prema srednjem kursu od 4,1 kune za 1 KM, na dan 6.6.2008.
godine). Naknada za zatitu voda iznosi 0,90 kuna /m3 to iznosi 0,22 KM.

April 2010.
212
bos.

Modeli utvrivanja vodne naknade (cijene) za melioraciono navodnjavanje i melioraciono

odvoenje: U stratekom promiljanju vrednovanja vode u sektoru poljoprivredne proizvodnje,
potrebno je obratiti panju na slijedee injenice. Ekonomski instrumenti koji se koriste u sektoru
poljoprivrede u cilju stratekog upravljanja potranjom za vodom ocjenjuju se prema dva osnovna
kriterija: struktura i nain utvrivanja cijena nivo cijena vode za navodnjavanje. Cjenovni sistem
zasnovan na koliini potroene vode ili koliinski nain utvrivanja cijena (engl. volumetric
pricing), koji bi teorijski trebalo da bude poticaj da se voda koristi racionalni i tedljivo, postii e
oekivane rezultate samo pri onom nivou cijena pri kojem je korisnik vode cjenovno osjetljiv. Ovaj
nivo cijena zavisi o brojnim faktorima: trokovima usluge navodnjavanja, primijenjenoj tehnici
navodnjavanja i dodanoj vrijednost u proizvodnji poljoprivrednih proizvoda.
Ekstremni sluaj u kojem je struktura manje vana predstavlja situacija u kojoj je voda besplatna
(Egipat i Albanija) to predstavlja u potpunosti odsustvo poticaja za tednju vode. Drugi ekstremni
sluaj predstavlja sistem u Izraelu koji predstavlja snaan poticaj za tednju vode zbog cjenovne
strukture u vidu rastuih blok cijena. Izmeu ove dvije krajnje situacije, mogue je primijeniti
razliite modele utvrivanja cijena vode za navodnjavanje (navedenih prema rastuem nivou
efektivnosti):
utvrivanje cijena na bazi povrine koja se navodnjava;
utvrivanje cijena na bazi povrine koja se navodnjava u zavisnosti od kulture koja se uzgaja,
naina navodnjavanja ili nekog drugog kriterija;
sistem jedinstvenih cijena ili dvodijelnih tarifa zasnovanih na koliini potroene vode;
sistem rastuih blok cijena.
Osnovne karakteristike i iskustva u primjeni navedenih sistema utvrivanja cijena koja treba uzeti u
obzir kod stratekog opredjeljenja u ovom segmentu sektora voda u Federaciji BiH su slijedea:
Utvrivanje cijena na bazi povrine koja se navodnjava model jedinstvene cijene po hektaru,
uglavnom se primjenjuje za gravitacione sisteme navodnjavanja (panija, Italija, Grka, itd.) i u
velikoj mjeri moe da utjee na odluku da li da se uope koristi sistem navodnjavanja ali ne i na
koliinu vode koja se primjenjuje po hektaru. Kombiniran sa veoma niskom cijenom i dotacijama
za navodnjavanje usjeve, ovaj nain utvrivanja cijena je u prilinoj mjeri podstakao poveanje
navodnjavanih povrina i porast potranje za vodom za navodnjavanje u ovim zemljama. Ovaj
model najee se sree kada se ele postii odreena poboljanja i ubijediti farmere da zaponu sa
primjenom irigacionih mjera.
Utvrivanje cijena na bazi povrine koja se navodnjava u zavisnosti od kulture koja se uzgaja ili
nekog drugog kriterija ne podstie tednju vode kada su vrsta usjeva ili tehnika navodnjavanja ve
izabrani, ali ima vei utjecaj na sam izbor usjeva koji e se navodnjavati ili koju tehniku
navodnjavanja primijeniti. Moe se primijeniti sa ciljem da se obeshrabri navodnjavanje odreenih
kultura, npr. primjenom viih cijena za kulture koje troe vee koliine vode.
Model utvrivanja cijena zasnovan na koliini potroene vode je, ustvari, jedini koji podstie
tednju vode. Sistem rastuih blok cijena, u kojem cijena vode raste sa potroenom koliinom, moe
zaista imati snaan utjecaj na smanjenje potroene vode u zavisnosti od progresivnosti cijena i
njihovog apsolutnog nivoa ali se rijetko praktino primjenjuju u oblasti navodnjavanja (Izrael i
Jordan). Meutim, treba istai da je apsolutni nivo cijena taj koji u najvei mjeri determinira
uinkovitost primijenjenog cjenovnog modela. Jednostavniji volumetrijski model sa jedinstvenom
ili dvodijelnom tarifom, ukoliko ima vii apsolutni nivo prosjene cijene, moe da bude uinkovitiji
od sistema rastuih blok cijena.
April 2010.
213
bos.

Evropska Okvirna direktiva za vode, zahtijeva da se i u ovom segmentu kod utvrivanja strukture i
nivoa cijena u obzir moraju uzeti faktori oskudnosti prirodnih resursa i okolinski aspekti. Odgovor
na ovaj zahtjev sastojao se u uvoenju novih institucija (kao to je specijalizirana Agencija za vode
u Maroku) ili tehnikih i ekonomskih instrumenata (zasnovanih na principu zagaiva plaa ili
korisnik plaa). Na taj nain, u nekim zemljama (Francuska, panija, Italija) uveden je porez ili
taksa na vodu za navodnjavanje (engl. water tax for irrigation water) ali je nivo takse ostao
relativno nizak.
Potencijalni izvori finansiranja za projekte melioracionog navodnjavanja i melioracionog
odvoenja. Potrebna sredstva za finansiranje projekata navodnjavanja potencijalno se mogu
prikupiti iz vie izvora kako slijedi:
Sredstva iz budeta (Federacija, kanton, opina ili grad);
Predpristupni fondovi EU;
Komercijalni krediti s jamstvom drave;
Lokalna uprava (npr. izdavanje obveznica);
Korisnici sistema.
Naknada za zahvatanje vode za industrijske procese, ukljuujui i termoelektrane: Visina naknade
za zahvatanje vode za industrijske procese, ukljuujui i termoelektrane, odreena je u iznosu od
0,03 KM po m. Termoelektrane e, ubudue, ovu naknadu plaati po m zahvaene vode a ne po
kwh proizvedene elektrine energije, to je sada u praksi. Smatra se da je primjerenije da se ova
naknada plaa preko potroenih koliina vode koju termoelektrana moe i reciklirati u procesu
proizvodnje214.
4.3.3.11.3. Posebne vodne naknade za koritenje vode za proizvodnju elektrine energije

Visina posebne vodne naknade za koritenje vode za proizvodnju elektrine energije odreena je u
visini od 0,001 KM po kwh proizvedene elektrine energije. Do sada je visina ove naknade bila
odreena u procentualnom iznosu (2%) na osnovicu proizvodne cijene 1 kwh elektrine energije na
pragu hidroelektrane. Svake godine, JP Elektroprivreda BiH i JP Elektroprivreda Herceg Bosne bile
su dune dostavljati proizvodne cijene 1 kwh na bazi kojih se plaala vodna naknada. Da bi se
pojednostavio sistema plaanja ove naknade, ista je utvrena u fiksnom iznosu po proizvedenom
kwh. Preraunavanjem dosadanjih plaanja, odreena je visina naknade sa poveanjem do 50%.
Visina ove naknade ubudue bi trebala biti i vea. Voda je osnovni ulazni faktor proizvodnje
elektrine energije i zbog toga je visina ove naknade poveana215.
4.3.3.11.4. Vodne naknade za zatitu voda
Jedan dio potreba u segmentu zatite vode finansira se iz dijela sredstava prikupljenih po osnovu
ope i posebnih vodnih naknada, i to onog rasporeenog:
Kantonima (kolektori za prijem i transport otpadnih voda, postrojenja za preiavanje otpadnih

voda, ispusti u prijemnik i drugi pripadajui objekti i oprema);
Federalnom fondu za zatitu okoline (za sufinansiranje infrastrukture za zatitu voda od znaaja
za Federaciju).
214
Inicijativa za promjenu osnovica za plaanje naknade za koritenje voda u termoelektranama potekla je od

elektroprivrednih preduzea.
215
Radi usporedbe, visina ove naknade u Republici Hrvatskoj iznosi 7,5% na proizvodnu cijenu 1 KWh. U vicarskoj
ovu naknadu ubiru kantoni i ona je postavljena na nivou od 52 eura po KW ukupne instalirane snage hidroelektrane bez
obzira na njenu strukturu trokova ili mogunosti realiziranja ukupnog prihoda.
April 2010.
214
bos.

Drugi dio potreba u segmentu zatite voda finansira se iz sredstava prikupljenih u vidu posebnih
vodnih naknada. Osnov za prikupljanje posebnih vodnih naknade sadran je u principima
"zagaiva plaa" i "korisnik plaa" koji podrazumijevaju da zagaiva voda treba da plati trokove
preiavanja isputenih zagaenih voda, odnosno korisnik voda treba da plati koritenje voda kao
opeg dobra.
Interesantna su iskustva nekih evropskih zemalja u pogledu iznosa posebne vodne naknade za
zatitu voda kod svih zagaivaa voda industrije, graana i svih drugih zagaivaa voda. Naknade
za efluent, kao jedan od oblika ekonomskih instrumenta primijenjenih u zatiti okolia, mogu
postaviti i na bazi sadraja (vrste i koncentracije) polutanata. U Francuskoj se, naprimjer, naknada
na efluent zaraunava na osam tipova polutanta koji se smatraju najopasnijim i najteim za
tretiranje (teki metali, fosfor, rastvorljive soli, itd.). Visina naknade se izraunava kao funkcija
proizvedenog zagaenja tokom perioda maksimalne aktivnosti u toku jednog normalnog dana. U
drugim sluajevima, formula za izraunavanje visine naknade moe odraavati trokove tretiranja
odreenog efluenta ili okolinsku osjetljivost vode u koju se isputa polutant.
Visina posebne vodne naknade za zatitu voda za uvoznike i proizvoae vjetakih ubriva
utvrena je u visini od 0,005 KM po 1 kg. Visina naknade zadrana je na sadanjem nivou, to nije
opravdano sa negativnim eksternim efektima. Drugim rijeima, trokovi uzrokovani koritenjem
vjetakih ubriva su mnogo vei od navedenog iznosa - 5 KM po jednoj toni ubriva.
4.3.3.11.5. Naknada za vaenje materijala iz vodotoka
Visina naknade za vaenje materijala iz vodotoka utvrena je u visini od 1,50 KM po m.Vrijednost
i ove naknade je podcijenjena i treba je poveati.
4.3.3.11.6. Finansiranje zatite od tetnog djelovanja voda zatita od poplava
U oblasti finansiranja zatite od tetnog djelovanja voda, postoje tri mogua modela finansiranja:
iz budeta prema naelu "ope solidarnosti (i),

iz namjenskih naknada prema ciljanim kategorijama obveznika prema naelima "korisnik plaa
i zajednike solidarnosti (ii) i
mjeoviti, koji ukljuuje i jedno i drugo, s tim da je jedno finansiranje osnovno, a drugo dopunsko
ili mogu biti ravnopravni (iii).
Ad (i). Budetski model finansiranja, kroz opu solidarnost svih poreznih obveznika, nije uvijek
najpouzdaniji model. Njegov je temeljni problem kako pomiriti dvije razliite percepcije budetskih
planera koji za investicione pothvate u pravilu iznalaze sredstva, dok potrebe za odravanjem
tretiraju kao stavke na kojima treba postizati budetske utede. Kada usklaenost ovih dviju
percepcija nije izvjesna, u pravilu se pribjegava drugom, sigurnijem modelu.
Ad (ii). Moderna fiskalna praksa nudi model finansiranja kroz strogo namjenske prihode koji terete
ciljane kategorije obveznika. U osnovi ovoga modela dva su naela: korisnik plaa i zajednika
solidarnost. Definiranje korisnika sistema zatite od tetnog djelovanja voda nije uvijek
jednoznano. (Da i druga drutva imaju u tome dvojbe govore nie izneseni primjeri Austrije i
Britanije). Meutim, iroko je prihvaen pristup da je primarno zatieno dobro - imovina, a njen
vlasnik se prepoznaje korisnikom i time obveznikom naknade. No, redukcija ove definicije na
vlasnike imovine samo u poplavnom podruju znaila bi iskljuivanje nameta na izravne rtve
poplave. Stoga se naelo korisnik plaa korigira naelom solidarnosti svih korisnika imovine

April 2010.
215
bos.

(zajednika solidarnost), bilo na dravnom (iri koncept solidarnosti), bilo na vodnom podruju (ui
koncept solidarnosti)216.
Ad (iii). Mjeoviti model finansiranja moe se realizirati kombiniranjem budetskog finansiranja
gradnje i odravanja vodnih tokova od znaaja za Federaciju BiH, uz finansiranje odravanja
lokalnih vodotoka iz vodne naknade. Primjena ovoga modela raspravlja se i u nekim najrazvijenijim
zemljama EU217.
U taki VI Odluke o visini posebnih vodnih naknada u Federaciji BiH, odreena je visina
posebne vodne naknade za zatitu od poplava na podrujima na kojima su izgraeni zatitni
vodoprivredni objekti, zavisno od nekretnina koje su zatiene:
U podtaki 1. odreena je visina posebne vodne naknade za zatitu od poplava za vlasnike

poljoprivrednog, umskog ili graevinskog zemljita, u visini od 5,00 KM po 1 ha,
U podatki 2. odreena je visina posebne vodne naknade za zatitu od poplava za vlasnike
stambenih, poslovnih i drugih objekata u visini od 0,10 KM po 1 m.
Posebna vodna naknada za zatitu od poplava do sada nije bila uvedena u praksi zbog toga to nisu
osigurani uvjeti i neophodni podaci za njeno uvoenje i plaanje. U narednom, planskom periodu
Strategije upravljanja vodama, potrebno je poeti sa prikupljanjem ovih naknada u praksi.
4.3.4.
Institucionalni okvir
Za djelovanje u institucionalnom okviru po pitanjima organizacije i administracije sektora voda

definiran je slijedei strateki cilj:
Strateki cilj 5:
4.3.4.1.
Efikasna institucionalna organizacija i administracija sposobna za provoenje procesa

pridruivanja i primjenu zahtjeva EU u sektoru voda.
Strateki cilj 5: Efikasna institucionalna organizacija i administracija sposobna za

provoenje procesa pridruivanja i primjenu zahtjeva EU u sektoru voda
Postoje dvije glavne odrednice daljnjeg razvoja institucija u oblasti upravljanja vodama u Federaciji
BiH:
Zakon o vodama Federacije BiH218, gdje je lanom 21. navedeno: Upravljanje vodama je u
nadlenosti Bosne i Hercegovine, Federacije, kantona, grada i opine. lanom 22. su saeti
ciljevi upravljanja vodama: postizanje dobrog stanja, odnosno dobrog ekolokog potencijala
povrinskih i podzemnih voda, odnosno vodnih i za vodu vezanih ekosistema, umanjenje teta
216
U nekim zemljama sistem finansiranja jest autonoman, ali se metodologijom obrauna i naplate vezuje uz druga
postojea javna davanja. Primjer je Republika Austrija u kojoj se, prema saveznom Zakonu o zatiti od katastrofa,
sredstva za zatitu od tetnog djelovanja voda generiraju procentom na porez na dobit i porez na dohodak.
217
Primjer je Velika Britanija u kojoj se programi poplavne odbrane (i odbrane od plima) finansiraju iz dravne riznice,
ali se razmilja o uvoenju dopunskih vodnih naknada, i to: (1) na imovinu iskljuivo u poplavnim podrujima (Flood
Plain Levy kao dio nameta koji se generiki oznaavaju kao Charges on beneficiaries), to je ocjenjeno kao rjeenje
koje e prouzrokovati mnoga neprijateljstva jer "tereti rtve poplave koji pored suoavanja s tegobama poplava imaju
potekoe s osiguravateljima i openito padom vrijednosti tih nekretnina i (2) na investicije, tj. na gradnju (Charges on
Development) i to kako u poplavnom podruju tako i izvan njega jer "svaki razvoj stvara probleme s plavljenjem.
(DEFRA, Flood and Coastal Defence Funding Review, Report on the Outcome of Consultation; October 2002)
218
April 2010.
216
bos.

prouzrokovanih raznim tetnim djelovanjem voda, osiguranje potrebnih koliina vode

odgovarajueg kvaliteta za razne namjene i podsticanjeodrivog koritenja voda, uzimajui u
obzir dugoronu zatitu raspoloivih izvorita i njihovog kvaliteta. Zakonom su odreene
teritorijalne osnove upravljanja vodama, odnosno, (lan 23., stav 1): Osnovna teritorijalna
jedinica za upravljanje vodama je vodno podruje, a u svrhu upravljanja vodama su utvrena
vodna podruja: Vodno podruje rijeke Save i Vodno podruje Jadranskog mora. Radi provoenja
zadataka upravljanja vodama (lan 152.), osnovane su agencije za pripadajua vodna podruja.
Proces orijentiranja i pribliavanja nae zemlje lanstvu u Evropskoj uniji (EU). Ovaj proces je
znaajno osnaen potpisivanjem Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju (SSP) sa EU 13.6.2008.
Radi se o treoj generaciji evropskih sporazuma ponuenim zemljama zapadnog Balkana u sklopu
procesa stabilizacije i pridruivanja. Sporazum je potpisan na neodreeno vrijeme sa ciljem
doprinosa ekonomskoj i politikoj stabilnosti Bosne i Hercegovine ime se potvruje status
potencijalne kandidatkinje. Ovim BiH stupa u prvi ugovorni odnos sa EU sa zadatkom da provodi
odredbe sporazuma i da nastavi sa daljnjim aktivnostima i ispunjavanjima kriterija za punopravno
lanstvo. Nakon potpisivanja SSP-a, za BiH je slijedei korak stjecanje statusa zemlje
kandidatkinje za lanstvo u EU. Do tada je na BiH da pripremi plan provoenja SSP-a, koji e
zajedno sa prioritetima iz Evropskog partnerstva u okviru Strategije integriranja BiH u EU initi
program integriranja BiH u EU. Jasno je da e naredni i planski period Strategije od 12 godina biti
ispunjen neophodnim reformskim procesima, to podrazumijeva i sektor voda sa okoliem, kako
bi se BiH prilagodila u cilju zadovoljenja uvjeta lanstva u EU.
Sporazumom se predvia pridruivanje BiH EU u prijelaznom periodu od najvie 6 godina (2014.
godina)219, to govori da e se lanstvo BiH u EU ostvariti u planskom periodu Strategije. U dijelu
Sporazuma o okoliu220, gdje se i pominje oblast upravljanja vodama, navodi se da e se razvijati i
jaati saradnju u oblasti zatite okolia sa osnovnim zadatkom zaustavljanja daljnjeg degradiranja
i poboljanja postojeeg stanja. Nadalje, Sporazumom se predvia izrada strategija za znaajno
smanjenje zagaenja zraka i voda na lokalnom, regionalnom i prekograninom nivou, te
uspostavljanje sistema efikasne, iste, odrive i obnovljive proizvodnje i potronje energije, kao i
izradu strategija za obavljanje procjene uticaja na okoli.
Obje navedene glavne odrednice su u skladu sa politikom upravljanja vodama kakva je odreena
zemljama EU i evropskim zemljama koje su, slino naoj, u procesu pribliavanja samom lanstvu
ili prihvatanja takvog naina upravljanja vodama shodno svom geografskom poloaju.
Uputama datim u Vodiu za procese pribliavanja i zadovoljenju uvjeta okolinog zakonodavstva u
EU221 (zamiljen kao uputa za zemlje centralne i istone Evrope koje su u to vrijeme /1997./ bile na
putu ka punopravnom lanstvu, jo je upotrebljiv za nau zemlju) se navodi neophodnost
uspostavljanja najmanje jedne nacionalne/dravne institucije za odnose sa EU u cilju primjene
evropskog okolinog zakonodavstva. Pitanje neophodnosti formiranja dravne agencije za zatitu
ivotne sredine je naglaeno u stavu 4.3.2. Pravni okvir djelovanja, odnosno stavovi 4.3.2.2.3. Do
formiranja takve dravne agencije te zadatke dijelom obavlja Direkcija za evropske integracije
Bosne i Hercegovine (Direkcija) kao stalno tijelo Vijea ministara. Direkcija je osnovana Zakonom
o Vijeu ministara222 sa zadatkom da koordinira proces integracije Bosne i Hercegovine u Evropsku
uniju. Direkcija je nadlena za: (i) koordiniranje poslova na usklaivanju pravnog sistema BiH sa
219
lan 8. Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju.

lan 108. Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju.
Guide to the Approximation of EU Environmental Legislation, European Commission, 1997.
222
Sl. glasnik BiH br.38/2002 od 18.12.2002. godine.
220
221

April 2010.
217
bos.

standardima za pristupanje BiH; (ii) provjeru usklaenosti svih nacrta zakona i propisa koje Vijeu
ministara dostavljaju ministarstva i upravne organizacije sa direktivama iz Bijele knjige, (iii)
usklaivanje aktivnosti organa i institucija u BiH koje se odnose na odgovarajue aktivnosti
potrebne za evropske integracije; (iv) koordiniranje nad provoenjem odluka koje donose nadleni
organi i institucije BiH u odnosu na sve aktivnosti potrebne za evropske integracije; (v) djelovanje
kao glavni operativni partner institucija Evropske komisije u procesu stabilizacije i pridruivanja;
(vi) koordiniranje pomoi Evropske unije. Ostali zadaci Direkcije su: uestvovanje kao tehnikog i
operativnog tijela u kontaktima sa Evropskom komisijom i uestvovanje u aktivnostima ili izradi
nacrta zakona, propisa i smjernica koje se odnose na proces ukljuivanja u evropske integracije.
Zahtjevi EU po pitanju institucionalne organiziranosti su, uopeno, definirani ODV-om, gdje je
lanom 3. reeno: Drave lanice e osigurati odgovarajue administrativne nadlenosti,
ukljuujui odreivanje odgovarajueg nadlenog organa, za primjenu pravila Direktive unutar
svakog podruja rijenog sliva. Za oblast kvaliteta voda treba znati da legislativa EU, po pitanju
okolia, ima samo nekoliko zahtjeva u vezi sa institucionalnom organizacijom223. Legislativom se
uspostavljaju standardi koji se imaju zadovoljiti, procedure koje se moraju potovati i sl. Generalno,
na zemljama lanicama je da uspostave nove ili reorganizuju postojee institucije koje e
ispunjavati navedene uvjete, tako da te institucije nemaju strogo zadatak da slijede zahtjeve EU ve
i da rade u skladu sa posebnostima svake od zemalja lanica. Nekoliko direktnih zahtjeva legislative
EU o ovom pitanju, vie u formi indirektnih preporuka, su slijedee:
Karakteristike odgovornih institucija: Okolino zakonodavstvo EU nema posebnih zahtjeva o

nivoima uspostavljanja odgovornih institucija bilo na nacionalnom ili lokalnom nivou. Naravno
da je neke aktivnosti najbolje provoditi na nacionalnom a neke je potrebno realizirati na lokalnom
nivou, meutim o tom pitanju nema direktnih zahtjeva. Zadaci odgovornih institucija
podrazumijevaju provoenje: planiranja, monitoringa, izvjetavanja, izdavanja dozvola,
propisivanja parametara kvaliteta, inspekcije, informiranja javnosti i djelovanja u incidentnim
situacijama.
Institucionalni aspekti izdavanja dozvola i inspekcijskog nadzora: Zadatak odgovornih institucija,
prije postupaka izdavanja dozvola, je izrada planova i programa upravljanja kvalitetom, u ovom
sluaju medijem voda, shodno zahtjevima direktiva: ODV, o podzemnim vodama, procjeni
utjecaja na okoli i sl. U odgovornim institucijama moraju imati strateko razumijevanje o
procesima koji utjeu na okoli i o posebno osjetljivim dijelovima okolia. Zadatak odgovornih
institucija je i izdavanje dozvola. Nain izdavanja dozvola se zasniva na EU zakonodavstvu kojim
su uspostavljeni limiti emisija iz razliitih procesa. Na institucijama je da organiziraju, samostalno
ili po osnovu spoljnih ugovora, odgovarajui monitoring. Preporuuje se institucionalno
razdvajanje funkcija izdavanja dozvola i inspekcijskog nadzora.
Podrka strunih institucija: uspostavljenim institucijama je neophodna podrka strunih i
naunih institucija sposobnih za provoenje posebnih zadataka (monitoring industrijskih
zagaivaa i sl.).
Postojanje strunog, iskusnog i obuenog osoblja: primjena zahtjeva okolinog zakonodavstva
podrazumijeva strunu osposobljenost institucija, to obuhvata oblasti: prava, hemije, ininjerske
tehnike struke, obrade podataka, razrade i primjene baza podataka, komunikacija, ekonomije,
komunikatologije i sl.
223
Environmental policy in the canidate countries and their preparations for accession. Institute for European
Environmental Policy, 2001. (Politika okolia u zemljama kanditatima za lanstvo u EU sa pristupnim pripremama)
April 2010.
218
bos.

4.3.4.2.
Operativni ciljevi i mjere za institucionalni okvir
Na osnovama definiranog stratekog cilja Strategije, za institucionalni okvir odreeni su operativni

ciljevi koji predstavljaju konkretne i mjerljive promjene koje e se ostvariti implementiranjem
odreenih mjera. Za institucionalni okvir operativni ciljevi su slijedei:
Operativni cilj 6:
Operativni cilj 7:
Operativni cilj 8:
Operativni cilj 9:
Operativni cilj 10:
Institucionalno jaanje sektora voda Federacije BiH

Osnaenje strunih kapaciteta
Intenziviranje saradnje sa ostalim sektorima vezanim za vode
Uspostavljanje referentne(ih) i ovlatenih laboratorija za ispitivanje kvaliteta voda
Poboljanje sistema dojave i efikasnog reagiranja u sluajevima pojave akcidentnih i
iznenadnih zagaenja voda
4.3.4.2.1. Operativni cilj 6: Institucionalno jaanje sektora voda Federacije BiH

Mjere:
Kadrovsko ojaavanje Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH (FMPV), sa

agencijama za vodna podruja, kao i odgovarajuih kantonalnih ministarstava. Planirani proces
pridruivanju BiH EUi, koji e se odvijati postupno u prijelaznom roku od 6 godina,
podrazumijeva niz obimnih zadataka za institucije sektora voda. Kadrovska popunjenost ovih
institucija ni u sadanjem vremenu nije u skladu sa planovima federalnog i kantonalnih
ministarstava.
Poticanje razvoja i osposobljavanje institucija od strune podrke FMPV-a, kao i kantonalnim

ministarstvima, u djelokrugu njihove odgovornosti. Obavljanje poslova u nadlenosti federalnog i
kantonalnih ministarstava u okviru odrivog upravljanja vodama podrazumijeva intenzivniju
saradnju sa prateim strunim institucijama. Prije svega, institucije: AVP Sava i AVP Jadransko
more; Federalni hidrometeoroloki zavod; Federalni zavod za agropedologiju i Federalni zavod za
geologiju, je potrebno kadrovski popuniti i ojaati, u skladu sa usvojenim planovima. Meusobno,
saradnju je neophodno intenzivirati. Posebno se naglaava neophodnost podrke razvoju
Informacionog sistema voda (ISV), u skladu sa odreenim ciljevima uspostavljanja
Informacionog sistema voda224, posebno o pitanjima razmjene informacija sa vanjskim i
meunarodnim institucijama. Potrebno je podrati rad Fonda za okoli. Potrebno je definirati
nain dostavljanja i obrade podataka, te uspostaviti stalnu saradnju Federalnog zavoda za
statistiku sa strunim institucijama sektora voda.
Institucionalno i kadrovsko ojaavanje javnih komunalnih preduzea u okviru vodosnabdijevanja

i sanitacije. Potrebno je stvoriti uvjete i promovirati odgovarajuu kadrovsku zastupljenost, te
podsticati snanu institucionalnu uvezanost javnih komunalnih preduzea sa nadlenim
kantonalnim ministarstvima i, posebno, sa strunim institucijama sektora voda. Provoenjem ove
mjere lokalna komunalna preduzea postaju stabilan subjekt sposoban za upravljanje
infrastrukturom vodovoda i sanitacije, na efikasan nain.
Formiranje i osposobljavanje timova za voenje i implementiranje projekata sektora voda JPP

(Jedinice za programiranje i planiranje). Formiranje i institucionalno organizovanje ovih timova,
u strukturi institucija Bosne i Hercegovine, predvieno je WQM II projektom,225sa ciljem
224
225
lan 98. Zakona o vodama Federacije BiH

Upravljanje kvalitetom voda u BiH WQM II. EU Cards projekat. Konzorcij Grontmij/Carl Bro/REC BiH, 2008. g.

April 2010.
219
bos.

omoguavanja planiranja i provoenja strategije investicija u sektoru voda. Ove jedinice, koje
trebaju da se institucionalno uveu sa entitetskih do nivoa Vijea ministara BiH, imaju zadatke
upravljanja aktivnostima na pripremi, prioritizaciji i implementiranju infrastrukturnih projekata
oblasti zatite okolia, na trokovno efikasnoj osnovi, sa fokusom na projekte prikupljanja,
transporta i tretmana otpadnih voda.
Razvoj centralne baze podataka o stanju kvaliteta povrinskih i podzemnih voda uz obavezu
izvjetavanja svih javnih organizacija kao i registriranih zagaivaa.
Uspostavljanje saradnje meu razliitim upravljakim strukturama vezano za obaveze

izvjetavanja o stanju voda i stanju upravljanja vodama u Federaciji BiH, po zahtjevima
meunarodnih komisija nadlenim institucijama na nivou BiH.
Formiranje i kadrovsko popunjavanje kantonalnih uprava za inspekcijske poslove. Federalna

uprava za inspekcijske poslove, inspektorat vodoprivrede226, je formiran 1.1.2007. godine, s tim
da popunjenost kadrovima jo uvijek nije dovrena. Potrebno je dovriti formiranje kantonalnih
uprava za inspekcijske poslove, odnosno formirati inspektorate za sektor voda uz obuku kadrova.
Formiranje savjetodavnih vijea za vodna podruja rijeke Save i Jadrana. Uspostavljanje

savjetodavnih vijea vodnih podruja je predvieno Zakonom o vodama, lan 164., radi
razmatranja sistemskih pitanja upravljanja vodama, od znaaja za vodno podruje, za razmatranje
razliitih potreba i interesa, te za predlaganje mjera u cilju razvoja i poboljanja upravljanja
vodama. Po Zakonu o vodama, ova vijea osniva Vlada Federacije, a definiran je sastav, uloga
kao i budui zadaci vijea. Uloga vijea, u planiranom ostvarenju cilja institucionalnog jaanja
sektora voda, je znaajna jer predstavlja najbolju vezu saradnje federalnog i kantonalnih
ministarstava sa zainteresiranim stranama. Ovim vijeima se ostvaruje i institucionalno uokviruje
jedan od principa odrivog upravljanja vodama uestvovanje javnosti u procesima donoenja
odluka a ujedno izbjegava vaninstitucionalno i paralelno razmatranje ciljeva i odluka od interesa
za sve zainteresirane strane- lica, pravna ili fizika. Ovim se, u odreenom dijelu, ispunjavaju
zahtjevi Konvencije iz Arhusa227 o pristupu informacijama koje se odnose na zatitu okolia, kao i
o pravu javnosti za uestvovanje u donoenju odluka.
4.3.4.2.2. Operativni cilj 7: Osnaenje strunih kapaciteta

Mjere:
Poveanje multidisciplinarne zastupljenosti u institucijama sektora voda, u skladu sa zahtjevima

ODV-a. Analiza postojee kadrovske strukture ljudskih resursa u sektoru voda ukazuje na
neodgovarajuu zastupljenost odreenih strunjaka. Ovo se odnosi, kako na federalno, tako i na
kantonalna ministarstva. Naredni period, sa zadacima koje nosi proces postupnog pridruivanja
tokom prijelaznog perioda od najvie 6 godina, stavlja pred ove institucije brojne zadatke.
Postojea kadrovska struktura institucija upravljanja vodama mora biti osnaena profilima vodnog
prava, ekonomije, ekologije i svih ostalih profila potrebnih za procese primjene naina upravljanja
vodama po ODV-u. Posebnu panju je potrebno usmjeriti na kadrovsko ojaavanje kantonalnih
226
Zvanian naziv iz pravilnika Federalne uprave za inspekcijske poslove.

Konvencija o pristupu informacijama, uestvovanju u procesima donoenja odluka i pristupu pravosuu po pitanjima
okolia, usvojena 1998. godine u Aarhusu, Danska. (U Bosni i Hercegovini je u toku procedura ratificiranja ove
Konvencije). lanom 1. se kae: U cilju doprinosa zatiti prava svake osobe, sadanjih i buduih generacija, da ivi u
odgovarajuem zdravom okoliu, svaka od zemalja potpisnica e garantirati pravo pristupa informacijama,
uestvovanje javnosti u donoenju odluka, kao i pristup pravosudnim organima po pitanju teme zatite okolia u skladu
sa odredbama Konvencije.
227

April 2010.
220
bos.

ministarstava, budui da je razvoj kadrova na lokalnom nivou osnova odrivog upravljanja

vodama. U institucijama sektora voda, posebna panja se mora usmjeriti ka promoviranju ovog
sektora, posebno u okvirima obrazovnih institucija i ukazivanju na strune izazove koje
podrazumijeva rad u ovoj oblasti, po raznim strunim profilima.
Obavezno i kontinuirano struno usavravanje kadra u sektoru voda; manjak strunog kadra, koji
se u Federaciji BiH evidentira ve sada, problem je sa kojim se susreu mnoge zemlje. Taj
problem e procesom pridruivanja EU postati izraeniji, pred institucije e se stavljati zadaci sa
kojima one nemaju iskustva, tako da je pitanje strunog usavravanja postojeeg kadra
neminovnost koja nije u okvirima individualnih ambicija. Kljuna stvar uspjenog odrivog
upravljanja vodama je struno i obueno osoblje, po svim profesionalnim disciplinama, potrebnim
u procesima planiranja, razvoja i upravljanja vodama. Upravljanje vodnim resursima treba se
postupno, a u nekim sluajevima potpuno, oslanjati na lokalne kadrove po svim potrebnim
profilima. Razvoj lokalnih kadrova je jedan od osnovnih dugoronih ciljeva ije ispunjenje je
neophodno za uspjeno odrivo upravljanje vodama.228 Jedan od naina provoenja ove mjere su
godinji programi obuka kadrova sektora voda koje je potrebno izraditi za svaku godinu na
osnovu stanja i godinjih planova.
Organiziranje i provoenje obuke za vee industrijske zagaivae; Sektor voda industriju

prepoznaje kao korisnika i zagaivaa voda ali, u prvom redu, i kao zainteresiranu stranu koja
treba biti ukljuena u procese donoenja odluka preko nadlenog ministarstva ili direktno. Za
sektor voda industrija je partner sa zajednikim opim ciljem: uspostavljanje okvira za zatitu
unutranjih povrinskih voda, prelaznih voda, voda obalnog mora i podzemnih voda229. Planski
period Strategije e iziskivati postavljanje novih i specifinih uvjeta za industrijske zagaivae to
podrazumijeva ne samo kontrolu efluenta ve i promjene u samim procesima proizvodnje.230
Potrebno je, uz saradnju sa sektorom industrije, organizirati izradu godinjih programa obuke radi
prevencije zagaenja, to je predvieno i Strategijom zatite okolia (decembar 2007. godine).
4.3.4.2.3. Operativni cilj 8: Intenziviranje saradnje sa ostalim sektorima vezanim za vode

Mjere:
Intenziviranje meusektorske saradnje: Djelokrug rada upravljanja vodama se, obzirom na

vanost ovog resursa, u odreenoj mjeri preplie sa ostalim aktivnostima i pri tome treba imati
poseban prioritet. Ovakav stav proizilazi iz same funkcionalne prirode objekata vodne
infrastrukture ili sistema koji su uvjetovani pitanjima lokacija i prostora potrebnog za
funkcionalnost i razvoj. Iz ovog slijedi redoslijed postavljanja prioriteta, posebno pri prostornom
planiranju, kako bi se time moglo odgovoriti zahtjevima upravljanja vodama po pitanjima:
zatienih podruja, zona sanitarne zatite izvorita vode za pie itd. Intenziviranje meusektorske
saradnje je, kao mjera, prepoznata i od strane ostalih sektora (u sektoru okolia je Strategijom
zatite okolia planirano formiranje stalnog meuministarskog tijela za saradnju), poto su se,
izradom sektorskih strategija (energetika, biodiverzitet, poljoprivreda, prostorno planiranje) svi
susreli sa problemom nedovoljne meusobne saradnje i informiranosti. Oigledno, radi se o
nedovoljno implementiranim zahtjevima dobre upravljake prakse. Djelokrug rada upravljanja
vodama je posebno osjetljiv na nedostatak intenzivne meusektorske saradnje, budui da
228
229
230
Sustainable Water Resources Management, D.P. Loucks, International Water Resources Association, 2000.
lan 1., Okvirne direktive o vodama 2000/EC Evropskog parlamenta
Direktiva 96/61/EC od 24.9.1996. godine koja se odnosi na integrirano spreavanje i kontrolu zagaenja (IPPC
Direktiva);
Direktiva 2001/42/EC od 27.6.2001. godine o procjeni utjecaja odreenih planova i programa na ivotnu sredinu,

April 2010.
221
bos.

integrirano upravljanje vodnim resursima podrazumijeva ukljuenje socijalnog, ekonomskog i

okolinog aspekta231, odnosno saradnju sa sektorima okolia, privrede, poljoprivrede i sl.
Promoviranje principa integriranog upravljanja vodama u ostale sektore, prvenstveno sektore

poljoprivrede, energetike i zatite okolia232; Principi integriranog upravljanja vodama,
promovirani Dablinskom konvencijom, trebaju biti promovirani i uvedeni u ostale sektore koji se
po raznim osnovama povezuju sa sektorom voda. Uee ovih sektora u kreiranju razvoja sektora
voda se podrazumijeva integriranim upravljanjem vodama pa je neophodno da se ovi principi
unesu u njih same, na slijedee naine:
-
Sektor poljoprivrede: (i) koritenje voda na produktivniji i ekonominiji nain;

(ii) produktivnost koritenja voda posmatrati na nivou sliva ili podsliva, a ne na
nivou veliine poljoprivrednog zemljita; (iii) uvezivanje reformi sektora voda i
poljoprivrede, posebno sa aspekta irigacija, uz naglaavanje znaaja vodnih resursa;
(iv) intenziviranje uea korisnika voda, putem organiziranja asocijacija;
Sektor energetike: (i) uvoenje komercijalnih cijena energije; (ii) stimuliranje i
podravanje konkurentskih odnosa meu snabdijevaima energije; (iii) osnaenje
uestvovanja privatnog sektora u partnerstvu sa javnim; (iv) razvoj transparentne
regulative sektora energije; (v) promoviranje pozitivnih iskustava reformi
energetskog sektora iz drugih sredina; (vi) reduciranje emisije CO2;
Sektor okolia: (i) promoviranje politike, regulative i institucionalnog okvira u cilju
pribliavanja odrivom upravljanju okoliem kao cjelinom; (ii) saradnja sa sektorom
okolia, po razvojnim projektima, sa ciljem osnaenja ekolokih koristi; (iii)
poveanje senzibilnosti za vodne resurse i klimatske promjene; (iv) uvoenje
pojmova zahtjevanog ekolokog protjecaja i upravljanje ekosistemima u oblast
upravljanja vodama; (v) promoviranje pojma strateke procjene o okliu sa
uvoenjem uzvodnih korisnika u procese donoenja odluka; (vi) promoviranje
ekolokog i socijalnog odrivog razvoja kroz uestvovanje privatnog sektora;
(vii) prvenstveno fokusiranje na lokalne ekoloke koristi, uz sagledavanje irih.
4.3.4.2.4. Operativni cilj 9: Uspostavljanje referentne(ih) i ovlatenih laboratorija za

ispitivanje kvaliteta voda 233
lanom 64. ZOV-a FBiH definirana je potreba osnivanja referentne i ovlatenih laboratorija. Po
ovome bi referentna laboratorija, u okvirima svog djelokruga rada, imala vie funkcija vezanih za
nadzor nad radom ovlatenih laboratorija ali i provoenje aktivnosti koji se odnose na zatitu
kvaliteta voda i okolia uope. Obzirom na obim obaveza koje se planiraju za referentnu
laboratoriju, vrlo je vjerovatno da to nee moi obavljati jedna ve e se imenovati vie laboratorija.
Mjere:
Izrada tehnike podloge za donoenje podzakonskog akta o uvjetima i djelokrugu rada

referentne(ih) i ovlatenih laboratorija;
Proglaavanje referentne(ih) laboratorije za podruje Federacije BiH od strane FMPV-a;
231
232
233
Zakljuci Meunarodne konferencije o vodama i okoliu, Dablin, januar 1992. godine.

Koriten materijal: World Bank Water Strategy, 2001.
Zakon o vodama FBiH, lan 64., stav 1. Za praenje stanja voda, verificiranje rezultata rada ovlatene laboratorije i za
izvravanje zadataka iz nadlenosti federalnog ministarstva, federalnog ministarstva nadlenog za okoli, kantonalnih ministarstava
nadlenih za vode i okoli i agencije za vodno podruje, nadlena je referentna laboratorija.
lan 64., stav 3. Monitoring kvaliteta otpadne vode i efluenta sa postrojenja za preiavanje otpadne vode moe vriti samo
ovlatena laboratorija.

April 2010.
222
bos.

Proglaavanje i davanje odobrenja za rad ovlatenih laboratorija i saradnja sa inspekcijskim

slubama u cilju preciznog odreivanja tereta zagaenja.234
4.3.4.2.5. Operativni cilj 10: Poboljanje sistema dojave i efikasnog reagiranja u sluajevima
pojave akcidentnih i iznenadnih zagaenja voda
Mjere:
Izrada tehnike podloge podzakonskog akta u kome e biti razraene procedure i opisani postupci
prilikom pojave akcidentnih i izvanrednih zagaenja;
Pojaan sistem inspekcijskog nadzora nad vodnim tijelima na kojima su uoene promjene nastale
kao posljedica prirodnih ili ljudskim nemarom izazvanih havarija, u saradnji sa udruenjima
graana (ribarska udruenja, ljubitelji prirode, eko udruenja i sl.).
4.3.5.
Koritenje voda
4.3.5.1.
Uvod
Prema ZOV-u235 Voda se mora koristiti racionalno i ekonomino. Svaki korisnik vode duan je
koristiti vodu na nain i u obimu kojim se voda uva od rasipanja i tetnih promjena njenog
svojstva (kvaliteta) i omoguuje zakonsko pravo koritenja voda drugim licima. Odrivo koritenje
voda podrazumijeva osiguranje dovoljnih koliina voda zadovoljavajueg kvaliteta za postojee i
razvojne potrebe svih korisnika, vodei rauna o prirodnim mogunostima (obnovljivosti) resursa.
Prema ZOV-u Federacije BiH, objekti za koritenje voda su:
objekti za vodosnabdijevanje (izuzev za opu upotrebu voda) - brane i akumulacije, vodozahvati,
bunari, kaptae sa odgovarajuom opremom, postrojenja za preiavanje vode za pie, rezervoari i
cjevovodi i drugi pripadajui objekti;
objekti za snabdijevanje vodom privrednih subjekata - brane i akumulacije, vodozahvati, bunari,
kaptae sa odgovarajuom opremom, cjevovodi i drugi pripadajui objekti;
objekti za navodnjavanje - brane i akumulacije, dovodni kanali i tuneli, vodozahvatne graevine,
pumpne stanice, brane, dovodna i razvodna mrea i drugi pripadajui objekti;
objekti za koritenje vodnih snaga - brane i akumulacije, vodozahvati, dovodni i odvodni objekti i
drugi pripadajui objekti i oprema;
objekti za plovidbu - plovni putevi, prevodnice, brane i drugi pripadajui objekti i oprema;
za ostale namjene - objekti za uzgoj riba, rekreacioni bazeni, jezera i dr.
Agencija za vodno podruje nadlena je za: (i) izdavanje vodnih akata za zahvatanje vode u
koliini veoj od 10 l/s, (ii) izgradnju hidroelektrane za proizvodnju elektrine energije kada je
postrojenje locirano na povrinskim vodama I kategorije ili na povrinskim vodama II kategorije i
snage vee od 5 MW, kao i dva ili vie postrojenja locirana na povrinskim vodama II kategorije,
snage vee od 2MW, a nalaze se na meusobnoj udaljenosti manjoj od 2 kilometra, te za (ii)
formiranje akumulacije koja je locirana na povrinskim vodama I kategorije ili locirana na
234
Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva je objavilo (web stranica Ministarstva, juli 2009.)
Spisak ovlatenih laboratorija za mjerenje otpadnih voda u Federaciji BiH: Institut za hemijsko ininjerstvo Tuzla; JKP
Ljubuki, Ljubuki; KP Rad, Teanj; Dvokut d.o.o. Sarajevo; Biotehniki fakultet Biha; Herkon d.o.o. Mostar; AVP
Sava, Sarajevo; Institut za hidrotehniku Sarajevo i Zagrebinspekt d.o.o. Mostar. Ovlatenja su izdavana na rok od 2
godine.
235
Sl. novine Federacije BiH br. 70/06, lan 45.

April 2010.
223
bos.

podruju dvaju ili vie kantona. Kantonalna ministarstva nadlena za vode nadlena su za: (i)
izdavanje vodnih akata za zahvatanje vode u koliini do 10 litara u sekundi, (ii) izgradnju
hidroelektrana za proizvodnju elektrine energije kada je postrojenje locirano na povrinskim
vodama II kategorije, snage do 5MW, te za (iii) formiranje akumulacije koja je locirana na
povrinskim vodama II kategorije i nalazi se na podruju kantona.
Po pitanju definiranja stratekih ciljeva, oblast koritenja voda se generalno razmatra po dva
osnovna vida:
koritenje voda za potrebe javnog vodosnabdijevanja i

koritenje voda u oblastima iji razvoj ovisi o interesu trita.
Strateki ciljevi po ova dva osnovna vida koritenja voda su:

Strateki cilj 6:
Strateki cilj 7:
4.3.5.2.
Poveanje obuhvata i poboljanje javnog vodosnabdijevanja

Osiguranje uvjeta za odrivo koritenje voda u oblastima iji razvoj ovisi od interesa
trita
Strateki cilj 6: Poveanje obuhvata i poboljanje javnog vodosnabdijevanja
Prioritet u koritenju voda je snabdijevanje vodom stanovnitva, to je javni interes drutva i jedna
od osnovnih zadaa sektora voda236. U interesu podizanja opeg standarda, ouvanja i poboljanja
zdravlja stanovnitva u okviru upravljanja vodama, prvenstveno se polazi od pokazatelja
prikljuenosti stanovnitva na javne vodovodne sisteme. Kroz prethodna poglavlja sagledavanja
postojeeg stanja u ovoj oblasti, moe se primjetiti da je u Federaciji BiH jo uvijek relativno nizak
obuhvat javnim sistemima vodosnabdijevanja, da je visok procenat gubitaka u vodovodnim
sistemima, da su ukupne raspoloive koliine voda dovoljne ali neravnomjerno rasporeene u
odnosu na korisnike, te da u odreenim podrujima kvalitet sirovih voda ne zadovoljava zakonske
kriterije kvaliteta vode za pie (to uvjetuje prethodno kondicioniranje).
Opi razvoj drutva uvjetuje daljnji razvoj javnih sistema vodosnabdijevanja. Pod tim se
podrazumijeva i potreba onog dijela privrede koja ne koristi vlastite zahvate vode. Poveanje
obuhvata javnim vodovodnim sistemima se moe ostvarivati ne samo kroz dogradnju novih
sistema nego i kroz legalizaciju i uvezivanje postojeih lokalnih vodovoda u javne vodovodne
sisteme. U tom smislu, potrebno je stvoriti uvjete za odrivost javnih sistema vodosnabdijevanja
kroz osiguranje dovoljnih koliina vode potrebnog kvaliteta. S druge strane, bitna zadaa za
ostvarenje postavljenog cilja je smanjenje gubitaka vode ime e se dobiti znaajne koliine voda i
smanjiti potrebe za zahvatanjem dodatnih, a to je u skladu sa postavljenim principima
racionalnosti. Sagledavajui raspoloive vodne resurse po kvantitetu i kvalitetu, svakako je jedan
od ciljeva dodatno istraivanje u cilju osiguravanja novih vodnih resursa ili proirenje postojeih,
prvenstveno podzemnih voda, po mogunosti sa orjentacijom na one ija je zatita realno ostvariva.
Pored toga, postojee vodne resurse je neophodno zatititi, a njihovu zatitu uskladiti sa prostornim
razvojem urbanih podruja.
236
lan 47. stav 2. Zakona o vodama Federacije BiH: Koritenje vode za snabdijevanje stanovnitva vodom za pie,
sanitarne potrebe i potrebe protivpoarne zatite ima prednost u odnosu na koritenje vode za ostale namjene ...

April 2010.
224
bos.

4.3.5.3.
Strateki cilj 7: Osiguranje uvjeta za odrivo koritenje voda u oblastima iji

razvoj ovisi od interesa trita
Na osnovu provedenih analiza trenutnog stanja, kao i stanja u periodu do 1991. godine i tadanjih
analiza potrebnih i raspoloivih koliina vode, moe se sa sigurnou rei da raspoloive koliine
vode omoguavaju zadovoljenje potreba svih korisnika. Samo u izuzetnim sluajevima, u kraim
malovodnim periodima a u zavisnosti od kvaliteta samih pojedinanih sistema, moe doi do
ogranienja u pristupu vodi. Obzirom na stanje u periodu do 1991. godine kada je situacija u
pogledu razvijenosti i koritenja voda u ovoj kategoriji bila drugaija (vee potrebe za vodom,
visoki gubici, zastarjele tehnologije), za oekivati je da, uz primjenu vrijedeih zakonskih propisa
koji ureuju ovu oblast, voda nee biti limitirajui faktor razvoja. Koritenje voda u oblastima iji
razvoj ovisi od trita podrazumijeva slijedee grane privrede:
Industrija:
Uprkos nepovoljnom sadanjem stanju, u razvoju industrijske proizvodnje mogu se uoiti i
pozitivni pomaci. Moe se oekivati intenzivniji rast prehrambene, farmaceutske i preraivake
industrije, a to su uglavnom i potroai vode kvaliteta vode za pie. Sektor voda moe doprinijeti
razvoju ovih industrijskih grana podrkom izgradnji komunalne infrastrukture. Industrija koja se
tehnolokom vodom snabdijeva iz vlastitih vodozahvata, dobivenih na koritenje koncesijom, u
fazi je razvoja. Opi ciljevi razvoja u ovoj oblasti, izmeu ostalog, trebaju biti zasnovani na
principima uvoenja najboljih raspoloivih tehnologija koje imaju utjecaj na racionaliziranje
potronje vode, koritenja voda iz postojeih vodozahvata izvedenih u ove svrhe, te izradu planske
dokumentacije kojom e se definirati strateki ciljevi industrijskog razvoja.
Poljoprivreda i ribarstvo:
Poljoprivreda se proteklo vrijeme uglavnom nalazila izvan razvojnih tokova u svijetu, pa su utoliko
i vee zapreke za poboljanja, aktiviranje i sustizanje proputenoga. Kroz Srednjoronu strategiju
razvoja poljoprivrednog sektora u Federaciji BiH (2006.-2010.), preferira se slijedei scenarij
razvoja:
Slobodno trite, ali uz osiguran razvoj poljoprivrednog sektora i stvaranje ambijenta u kojem je
poljoprivredna proizvodnja podravani dio jednog mnogo ireg spektra drutvenih interesa nego je
to ona sama. Ti interesi ogledaju se u proizvodnom, kulturnom i ekolokom tretiranju prostora,
motiviranju stanovnitva da ivi na selu, i dr. Drava je u svim tim interesima prisutna i
upranjava svoj direktan utjecaj na strukturu poljoprivredne proizvodnje i njenu intenzivnost.
Podrazumijeva umjereniju intenzivnost, koja ne teti okoliu, i za dogledno vrijeme omoguava
aktiviranje veine ekonomski upotrebljive poljoprivredne zemlje. Podrava i iru ekoloku
(organsku) proizvodnju. Vodi prema uravnoteenom prehrambenom bilansu entiteta i drave u
cjelini.
Tako su specificirani zakljuci i zahtjevi vezani za vode i sektor voda, meu kojima su:
navodnjavanje uvoditi na zemljitima gdje je izvreno njihovo prethodno ureenje u smislu

zatite od voda, odvodnjavanje, organizacija proizvodnih povrina i sl.;
obnova postojeih i planiranje novih povrina pogodnih za navodnjavanje;
rekonstruiranje i dogradnja postojeih hidromelioracionih sistema;
navodnjavanje iriti na podrujima koja raspolau kvalitetnim vodnim resursima.

April 2010.
225
bos.

Prema Zakonu o vodama237, lan 51.: Melioracioni sistemi, navodi se:
U svrhu graenja i/ili koritenja melioracionog sistema za navodnjavanje i/ili odvoenje od

interesa za vie vlasnika ili korisnika zemljita, moe se osnovati posebno pravno lice (zadruga,
udruenje i sl.).
Pravno lice iz stava 1. ovog lana duno je pribaviti pravo na koritenja vode. Navedeno
podrazumijeva da rekonstruiranje i dogradnja, te daljnji razvoj samih hidromelioracionih
sistema, zavisi od interesa vlasnika ili korisnika zemljita, dok sektor voda ima interes
osiguranja dovoljnih koliina vode odgovarajueg kvaliteta za navodnjavanje poljoprivrednih
povrina, uz propisivanje uvjeta o zahvatanju i nainu obrade poljoprivrednih povrina sa
aspekta koritenja ubriva.
U okviru proizvodnje hrane, ribarstvo u naoj zemlji do sada nije imalo veeg utjecaja. Meutim,
pretpostavke za razvoj ove grane privrede postoje, prije svega u smislu vodnih resursa, naravno uz
potivanje uvjeta ouvanja kvaliteta voda. Znaajniji uzgoj ribe kod nas se moe oekivati u
prirodnim i vjetakim akumulacijama, gdje mora biti usaglaen sa drugim korisnicima voda.
Takoer, treba istai i potencijale za uzgoj morske ribe i koljki u Neumskom zaljevu.
Energetika:
Vodne snage i preostali hidropotencijali su strateki vani za dravu jer se radi o vlastitom,
obnovljivom izvoru energije, prihvatljivom za okoli. Akumulacije su i vrlo bitan subjekt u sektoru
upravljanja vodama jer vienamjenski objekti ovog tipa doprinose rjeavanju niza vodoprivrednih
problema: snabdijevanje vodom, navodnjavanje, zatita od voda itd. Strategija energetike najavljuje
porast interesa za izgradnjom hidroelektrana. Tamo gdje se radi o vienamjenskim projektima, koji
mogu biti pokreta lokalnog i regionalnog razvoja, interes sektora voda se ogleda uestvovanjem u
realiziranju takvih projekata, ime se osigurava racionalno koritenje raspoloivih vodnih resursa
(vienamjenska rjeenja) i osigurava potivanje odrivosti vodnog reima (osiguranje ekoloki
prihvatljivih protoka, oplemenjivanje malih voda, i slino).
Sport i rekreacija:
Stagnacija u razvoju sporta i rekreacije na vodama je primjetna i uzrokovana pogoranjem kvaliteta
vode, naroito u vrijeme ljeta zbog minimalnih protoka, velike koncentracije zagaenja,
neodravanja obala, napadnutosti urbanizacijom, blizine saobraajnica itd. S druge strane, sve su
vei zahtjevi za osiguranje uvjeta za masovnije koritenje rijeka i jezera. Strategijom razvoja
turizma, koja je trenutno u izradi, trebaju se, prije svega, odrediti interesantni lokaliteti za razvoj
pojedinih vidova sportova i rekreacije na vodi, a djelovanjem sektora voda osigurati adekvatnu
zatitu kvaliteta na svim vodotocima238.
Plovidba:
U dijelu koji se odnosi na postojee stanje unutranjeg vodnog saobraaja, moe se vidjeti da su u
Federaciji BiH vrlo ograniene mogunosti za ovaj vid koritenja voda. Odreene aktivnosti se
mogu planirati i to u smislu:
237

Prema Zakonu o vodama: Kupalite je podruje za javnu rekreaciju na vodi (plivanje i dr.) i podruje na kome nije
zabranjeno kupanje, koje se tradicionalno koristi za tu namjenu. Kupalite proglaava opinski organ uprave nadlean
za vode. Podruje kupalita mora biti zatieno od zagaenja i od ostalih oblika koritenja ili pojava koje mogu utjecati
na kvalitet vode za kupanje. Aktivnosti koje ugroavaju ili bi mogle ugroziti zdravlje ili ivot kupaa moraju se
zabraniti.
238

April 2010.
226
bos.

proirenja, ureenja i odravanja postojeih plovnih puteva,

planiranja vienamjenskih akumulacija koje bi, pored ostalih vidova koritenja voda
(snabdijevanje vodom, navodnjavanje, zatita od poplava, itd.), omoguile poveanje protoka,
smanjenje pronosa nanosa i time poboljale uvjete za izgradnju i proirenje plovnih puteva.
Mineralne, termalne i termomineralne vode:

Ukupna izdanost ovih voda iznosi 5 230 l/s, od ega najveu izdanost imaju mineralne vode.
Mineralne, termalne i termomineralne vode Federacije BiH se javljaju na brojnim nalazitima u
vidu prirodnih pojava izvora i vjetakih objekata kopani bunari, buotine i bueni bunari. Ono
to je sigurno je da se moe uoiti nizak stepen istraenosti, da su termomineralne vode na
najviem stepenu istraenosti, dok su mineralne vode najmanje istraene. Obzirom na povean
interes koritenja ovih voda, potrebno je poticati vienamjensko koritenje geotermalnih voda, npr.
za medicinske svrhe, turizam, rekreaciju i dr. Koritenje mineralnih i geotermalnih voda treba
uskladiti s planovima istranih radova i zatite ovih vrsta izvorita kako bi se osigurala njihova
odrivost. Koritenje voda za trite je u porastu a oekuje se daljnji razvoj ove grane privrede. I u
ovom sluaju je potrebno odrediti planove njihovog koritenja i zatite.
4.3.5.4.
Operativni ciljevi i mjere za oblast koritenja voda
Operativni ciljevi za oblast koritenja voda su prikazani po oblastima: snabdijevanje vodom

stanovnitva i koritenje voda u oblastima iji razvoj ovisi o interesima trita.
4.3.5.5.
Snabdijevanje vodom stanovnitva
4.3.5.5.1. Potrebne koliine voda

Pristup realiziranju postavljenog stratekog cilja koritenja voda: Poveanje obuhvata i poboljanje
javnog vodosnabdijevanja239 je, pored sagledavanja postojeeg stanja, i sagledavanje potreba za
vodom u planskom periodu. Polazni osnov za svako planiranje je, pored sagledavanja trenutnog
stanja, i paljivo pristupanje procjeni budueg razvoja, zasnovanoj na realnim pretpostavkama. To,
sa aspekta vodosnabdijevanja, znai za sva podruja postaviti realne pretpostavke obuhvata javnim
vodovodnim sistemima u planskom periodu Strategije (2020.g.), kao i specifine potronje kako bi
se dobili to realniji pokazatelji potreba za vodom240.
U Tabeli 4.5.2. su prikazana planirana poveanja obuhvata stanovnitva po pojedinim slivnim i
podslivnim podrujima uz cilj poveanja obuhvata vodovodnim sistemima za oko 20%, to znai da
se postojei procenat prikljuenosti stanovnitva na javne vodovodne sisteme od 61% predvia
poveati, do kraja planskog perioda, na 80%. Za opinske centre, u cilju postizanja potpunog
obuhvata, prvenstveno se planira proirenje postojeih vodovodnih sistema prema prigradskim
dijelovima.
239
Prema Zakonu o vodama239: Javno vodosnabdijevanje oznaava poslove zahvatanja podzemnih ili povrinskih voda
za snabdijevanje vodom stanovnitva, njihovo preiavanje do stepena zdravstvene ispravnosti i dovoenja do mjesta
potronje i raspodjele korisnicima voda, ako je ukupna zahvaena koliina vea od 10m3 na dan, to podrazumijeva
organizirano, kontrolirano i institucionalno obavljanje snabdijevanja pitkom vodom stanovnitva, institucija i privrede.
240
Kao osnova za procjenu potreba za vodom stanovnitva i privrede koriten je elaborat: Dugoroni program
snabdijevanja pitkom vodom stanovnitva i privrede na Vodnom podruju slivova rijeke Save, Federacije BiH uz
odgovarajue korekcije vezane za trenutni broj stanovnika, te obradom po istim principima Vodnog podruja
Jadranskog mora.
April 2010.
227
bos.

Federacija BiH
analizirani prostor
Vodno podruje
Save
Podsliv Bosne
Stanovnitvo
Obuhvat
Stanovnitvo-obuhvaeno vs
2007.241
2010.
2020.
2007.
2010.
2020.
2007.
2010.
2020.
st.
st.
st.
st.
st.
st.
1.356.678
1.418.678
1.606.328
0,64
0,74
0,83
865.004
1.056.124
1.328.169
Podsliv Vrbasa
Podsliv Une, Gline i
Korane
Podsliv Drine
96.283
100.683
114.001
0,50
0,64
0,76
48.565
64.343
86.119
299.487
313.174
354.597
0,65
0,73
0,82
194.800
229.888
289.813
69.289
72.456
82.039
0,42
0,56
0,69
29.300
40.411
56.292
126.594
132.379
149.889
0,33
0,44
0,71
42.231
58.268
93.923
Ukupno
Vodno podruje
Jadranskog mora
Sliv Neretve sa
Trebinjicom
Sliv Krke i Cetine
Neposredni sliv
Jadrana
Ukupno
1.948.331
2.037.370
2.306.855
0,61
0,71
0,80
1.179.900
1.449.035
1.854.315
303.540
317.412
359.396
0,62
0,70
0,78
188.056
220.624
280.351
70.460
73.680
83.426
0,34
0,47
0,64
23.610
34.439
53.057
6.028
6.303
7.137
0,50
0,61
0,72
3.000
3.823
5.104
380.028
397.395
449.959
0,56
0,65
0,75
214.666
258.886
338.512
Sveukupno FBiH
2.328.359
2.434.765
2.756.814
0,60
0,70
0,80
1.394.566
1.707.921
2.192.827
Tabela 4.3.5.1.: Plan poveanja obuhvata stanovnitva javnim vodosnabdijevanjem
Procjena potrebnih koliina voda kvaliteta vode za pie za podruje Federacije BiH u planskom
periodu Strategije, na osnovu oekivanog demografskog razvoja i procjenjenih elemenata
potronje, prikazana je u Tabeli 4.5.3..242
Federacija BiH Analizirani prostor
Potrebe za vodom, izraene kao maksimalna dnevna potronja (maxQdn)

2007. god.
2010. god.
2020. god.
m3/d
Vodno podruje Save

Podsliv Bosne
l/s
m3/d
l/s
m3/d
l/s
397.109
4.596,2
492.842
5.704,2
612.585
7.090,1
Podsliv Vrbasa
Podsliv Une, Gline i Korane
20.600
82.104
238,4
950,3
28.331
134.953
327,9
1.161,1
37.652
126.276
435,8
1.773,2
Podsliv Drine
12.407
143,6
17.682
204,7
24.498
283,5
177.86
205,9
25.296
292,8
40.627
470,2
530.006
6.134,3
699.104
7.690,6
841.638
10.052,9
Ukupno
Sliv Neretve sa Trebinjicom
74.270
859,6
91.458
1.058,5
116.572
1.349,2
Sliv Krke i Cetine
30.067
348,0
14.978
173,4
22.960
265,7
Neposredni sliv Jadrana
18.857
218,3
1.529
17,7
1.931
22,3
Ukupno
123.194
1.425,9
107.966
1.249,6
141.463
1.637,3
Sveukupno FBiH
653.200
7.560,2
807.070
8.940,2
983.100
11.690,2
Tabela br.4.3.5.2.: Procjene o potrebnim koliinama voda za stanovnitvo, prostor Federacije BiH
241
Broj stanovnika za 2007. godinu je prikazan na osnovu podataka-procjena Federalnog zavoda za statistiku Sarajevo.
Obzirom na organizaciju javnih komunalnih preduzea, broj stanovnika po slivnim i podslivnim podrujima je prikazan
uzimajui u obzir ukupno opinsko stanovnitvo, bez obzira to odreen broj naselja gravitira susjednom slivupodslivu. Stoga se pojavljuje odreena razlika u odnosu na tabele 1.1.3., 1.1.4., 3.4.1. i 3.4.2.
242
Potrebne koliine voda za oblasti iji razvoj ovisi od ekonomskog napretka, pa i od interesa trita, nisu eksplicitno
iskazane u Strategiji upravljanja vodama. Zapravo, uloga sektora upravljanja vodama nije da procjenjuje potrebne
koliine voda i za ove namjene (to su podaci koji se iskazuju po posebnim sektorskim strategijama poljoprivrede,
energetike, industrije, rudarstva, i sl.), ve da, kroz saradnju sa navedenim sektorima, odreuje uvjete o nainima
koritenja i isputanja upotrebljenih voda.

April 2010.
228
bos.

4.3.5.5.2. Prikaz raspoloivih vodnih resursa za javno vodosnabdijevanje

Raspoloivost vodnih resursa odreuju dva osnovna faktora: koliina i kvalitet voda. Ovi faktori
utjeu i na poredak koritenja vodnih resursa, kako se razmatraju za zadovoljenje potreba za
vodosnabdijevanjem, i to prvenstveno podzemne, a potom povrinske vode.
Podzemne vode (ukupno, intergranularni akviferi 3,71 m3/s i karstno-pukotinski akviferi
33,37 m3/s) su obino najkvalitetnije vode u prirodi, posebno one iz intergranularnih sredina.
Odlikuju se sposobnou samopreiavanja i, imajui u vidu vrlo male brzine infiltracije, relativno
su neosjetljivi na vanjska zagaenja ili bar pruaju dovoljno vremena za provoenje zatitnih
mjera. Druga vrsta podzemnih voda, iz pukotinsko-karstnih sredina, po svojoj rasprostranjenosti i
koliinama zauzimaju znaajno mjesto meu potencijalnim izvoritima. Dosadanja saznanja
govore da su to obino vodni resursi sa niskim autopurifikacionim sposobnostima, te periodinim i
vrlo visokim organskim i suspendiranim zagaenjima.
Potencijalni vodni resursi povrinskih voda su: vodotoci (prirodni ili vjetaki), prirodna jezera i
vjetake akumulacije (ukupno, sopstvene vode 670 m3/s, kao srednji godinji protjecaj). Ova
izvorita se karakteriziraju promjenjivim kvalitetom, od sluaja do sluaja, ovisno od toga koliko
su izloeni zagaenju. Kvalitet voda se kree od vrlo dobrog, skoro potpuno poteenog od
negativnih utjecaja urbanizacije i intenzivne poljoprivredne proizvodnje, do pojedinih sluajeva
totalno degradiranog kvaliteta.
Podzemne vode iz aluvijona vodotoka su uglavnom ili ve izloene zagaenju ili se koriste za
potrebe vodosnabdijevanja. Za zahvatanje dodatnih koliina mogunost je ili zahvatanje
povrinskih voda, uz tretman, ili formiranje akumulacija u gornjim tokovima rijeka. Naravno, izbor
izvorita za svaki opinski centar je potrebno razmatrati zasebno, uz provoenje potrebne tehnikoekonomske analize. Generalno, pri provoenju izbora vodnog resursa slijedi se redoslijed:
Podzemne vode; (1) zadravanje postojeih izvorita; (2) poveanje kapaciteta postojeih novim
vodozahvatnim objektima; (3) aktiviranje novih izvorita podzemnih voda;
Povrinske vode; (1) vjetako obogaivanje kapaciteta podzemnih voda; (2) otvoreni
vodozahvati sa prirodnih jezera, postojeih vjetakih akumulacija ili vodotoka;
Vjetake akumulacije, u ovisnosti od situacije, planirane uglavnom na gornjim dijelovima
vodnih tokova;
Na osnovu navedenog, mogu se izvui slijedei zakljuci:
Ukupno potrebna koliina vode za vodosnabdijevanje stanovnitva i industrije po pojedinim

vodnim podrujima ne premauje kapacitete moguih izvorita. Ista situacija je i sa
sveukupnim podrujem Federacije BiH. Drugim rijeima, ima dovoljno vode za
zadovoljenje potreba vodosnabdijevanja u planskom periodu.
Raspored izvorita i njihov odnos prema lokacijama potroaa, odnosno orijentacije
potroaa prema pojedinim izvoritima, je predmet posebne analize koja e se trebati obaviti
u narednoj fazi izrade Planova upravljanja.
Ukupni kapaciteti podzemnih voda, odnosno voda iz intergranularnih i pukotinsko-karstnih
sredina, sasvim zadovoljavaju potrebe u planskom periodu. Ovo, naravno, ne znai da nema
potrebe za otvorenim vodozahvatima ili akumulacionim jezerima, to je uvjetovano
prostornim neskladom konzumnog podruja i izvorita podzemnih voda, ali ukazuje na

April 2010.
229
bos.

bogatstvo ovog vodnog resursa i na potrebu njegovog ouvanja i zatite kvaliteta, te daljnjeg
istraivanja.
Kao najinteresantnije podslivno podruje, sa najveim ukupnim potrebama, izdvaja se
podsliv rijeke Bosne. U ovom podslivnom podruju je i odnos potrebno-raspoloivo
najnepovoljniji. Ukupni kapaciteti podzemnih voda, koji se procjenjuju na oko 7,16 m3/s, su
i prema trenutnim i raunajui potrebe u planskom periodu, u dobroj mjeri iscrpljeni.
Kvalitet povrinskih voda je u dobroj mjeri naruen i jedino se na ovom podslivnom
podruju oekuje neophodnost formiranja vienamjenskih akumulacija, sa
vodosnabdijevanjem kao prioritetnom svrhom;
Karakteristika podsliva rijeke Drine je siromatvo kapacitetima podzemnih voda, to
umnogome uslonjava rjeavanje problema vodosnabdijevanja, odnosno ukazuje na potrebu
formiranja otvorenih vodozahvata sa neophodnim tretmanom;
Karakteristika sliva Krke i Cetine je tipina za kraka podruja sa vrlo neravnomjernim
rasporedom naseljenih mjesta i vodnih resursa. Izuzetni po kvantitetu i kvalitetu, vodni
resursi ovog podruja su ujedno i vrlo zahtjevni i komplikovani u odnosu na njihovo
ouvanje i zatitu. Pored toga, konzumno podruje je vrlo iroko rasprostranjeno, tako da e
ulaganja u vodnu infrastrukturu biti vea nego drugdje.
Veliku panju u narednom periodu potrebno je posvetiti aktivnostima na smanjenju
gubitaka. Analizom po pojedinim opinama, uz prosjeno smanjenje gubitaka na nivou
Federacije BiH od 16%, dobile bi se dodatne koliine vode koje ne treba traiti u novim
vodnim resursima od 24.159.166 m3/god.
Na osnovu uvodnog sadraja i definiranih stratekih ciljeva, operativni ciljevi za oblast koritenja
voda su slijedei:
Operativni cilj 11:
Operativni cilj 12:
Operativni cilj 13:
Operativni cilj 14:
Poveanje obuhvata javnim vodovodnim sistemima sa sadanjih 60% na priblino

80% na kraju planskog perioda Strategije
Smanjenje gubitaka u javnim vodovodnim sistemima za oko 15%
Racionalno koritenje, zatita, unapreenje stanja i ouvanje vodnih resursa koji se
koriste ili se planiraju koristiti za potrebe javnog vodosnabdijevanja
Ouvanje vodnih resursa, po osnovama uvjeta koritenja i zatite iz ZOV-a FBiH, u
skladu sa oekivanim potrebama za vodom u oblastima iji razvoj ovisi od interesa
trita i opeg ekonomskog napretka
4.3.5.5.3. Operativni cilj 11: Poveanje obuhvata javnim vodovodnim sistemima sa sadanjih
60% na priblino 80% na kraju planskog perioda Strategije
Mjere:
Uvezivanje lokalnih vodovoda u javne vodovodne sisteme i njihovo stavljanje pod punu kontrolu,
(Sve ostale naine vodosnabdijevanja -bunarima, cisternama i slino, postepeno treba stavljati
pod kontrolu, prvenstveno radi kontrole kvaliteta vode, ime se dodatno poveava opi stepen
sigurnosti zdravlja stanovnitva).
Proirenje obuhvata javnog vodosnabdijevanja prema rubnim podrujima;
Formiranje grupnih (meuopinskih i regionalnih) vodovodnih sistema. Grupiranje korisnika,
odnosno vodovoda opinskih centara, je proces koji je u nekim dijelovima Bosne i Hercegovine
od ranije poeo. Formiranje grupnih vodovoda ima svoje opravdanje: centralna kontrola;
sigurnost i pouzdanost rada; jednostavnije odravanje, itd., to sve upuuje na opredjeljenje da se
formiranju ovakvih vodovodnih sistema pristupa u svim sluajevima koji to dozvoljavaju i

April 2010.
230
bos.

opravdavaju. Ovi procesi nekada i nisu u potpunosti predvidivi, budui da su mogui sluajevi
donoenja odluka o grupnim vodovodima koje nisu bazirane samo na tehnikim postavkama.243
4.3.5.5.4. Operativni cilj 12: Smanjenje gubitaka244 u javnim vodovodnim sistemima za oko
15%
Pri obradi podataka komunalnih preduzea zaduenih za vodosnabdijevanje registrirani su gubici
koji predstavljaju razliku izmeu zahvaene koliine voda i one koja je fakturirana. Pored ove vrste,
javljaju se i gubici u naplati fakturirane vode koje je vrlo teko procjeniti a koji kreu se 10-20% od
ukupno fakturiranih koliina. Smanjenjem gubitaka za oko 15% bi se mogle dobiti dodatne koliine
voda i smanjiti potrebe za prekomjernim zahvatanjem iz postojeih vodnih resursa ili formiranjem
novih, to doprinosi racionalnosti koritenja vodnih resursa u svjetlu odrivog koritenja voda.
Mjere za ostvarenje ovog operativnog cilja (obzirom na definiciju i uzroke pojave gubitaka),
podrazumijevaju tehnike i institucionalne aktivnosti245 usmjerene ka: poboljanju stanja objekata
vodovoda, poveanju procenta izmjerenih koliina voda unutar sistema, kao i na mjestima
potronje, institucionalnom ojaavanju komunalnih preduzea radi efikasnijeg upravljanja,
poveanju stepena naplate, eliminiranju nelegalnih prikljuaka, kao i organizaciono-edukativne
aktivnosti, usmjerene ka informiranju i podizanju svijesti stanovnitva o znaaju i vrijednosti vode
za pie.
Mjere:
Zamjena dotrajalih cijevi, kao i sanacija dotrajalih objekata u vodovodnim sistemima246;

Edukacija stanovnitva i privrede koja koristi vodu za pie o potrebi racionalizacije potronje
vode247;
243
Evidentno je da se, u periodu koji je pred nama, treba ozbiljno razmotriti potreba formiranja grupnih,
meuopinskih i regionalnih vodovoda. O prijeratnim planovima provoenja iroke regionalizacije u oblasti
vodosnabdijevanja, teko da sada moe biti govora. Obzirom na politike uvjete u zemlji nakon rata, pojedine opine, a
pogotovo regioni, vrlo teko meusobno sarauju po ovome pitanju. Naravno, razlozi lee i u nedostatku finansijskih
sredstava za velike infrastrukturne zahvate. Dobar primjer za to je podruje Livanjskog polja, gdje postoje kvalitetni
vodni resursi, ali dovodi do mjesta potronje trae izuzetno velika sredstva na relativno mali broj stanovnika. U tome,
dobrim dijelom, lee i razlozi to se u ovom momentu ne razmilja o nekadanjem planu uvezivanja Tomislavgrada i
Glamoa u ovaj sistem. Takoer, planovi za rjeavanje pitanja vodosnabdijevanja tuzlanskog regiona prevoenjem
vode iz drugih podslivova je ve dugi niz godina aktuelno, ali teko je za oekivati skori pristup realiziranju ovih
planova. Ono to je sigurno je da e potrebe za rjeavanjem pitanja vodosnabdijevanja potai regione na zajedniko
rjeavanje, a i kroz planove upravljanja e se dobiti preciznije smjernice u ovom pogledu.
244
Ovdje se pod pojmom gubici u javnim vodovodnim sistemima podrazumijevaju gubici nastali od mjesta
zahvatanja do kunih vodomjera, ali i tzv. neoprihodovana potronja, odnosno razlika izmeu isporuenih koliina voda
u javne vodovode i naplaenih koliina, po osnovu usluga javnog vodosnabdijevanja. Drugim rijeima, pojam gubici
ne podrazumijeva samo gubitke voda uslijed tehnike neispravnosti distributivne mree.
245
Mjera: Institucionalno i kadrovsko ojaavanje javnih komunalnih preduzea u okviru vodosnabdijevanja i sanitacije,
u okviru dostizanja Operativnog cilja 6.
246
Jo uvijek visoko prisustvo dotrajalih cijevovoda u starijim vodovodnim sistemima, naroito urbanim sredinama, a
koje pored visokih gubitaka karakterizira i nepovoljan utjecaj na zdravlje stanovnitva, treba prioritetno mijenjati
adekvatnim cijevnim materijalom. Takoer, nastaviti procese sanacije i rekonstruiranja dotrajalih i oteenih objekata
vodovodnih sistema od objekata vodozahvata, preko pumpnih stanica i rezervoara do distribucione mree kojih jo
uvijek ima jako puno.
247
Nezaobilazan faktor je i stalni rad na informiranju, edukaciji i podizanju ope svijesti stanovnitva o potrebi tednje
vode kroz kolske aktivnosti, i to ne samo putem predavanja nego i kroz praktine radionice (izradu plakata, stripova,
videozapisa i sl.), konkurse za dobre ideje i sl. Takoer, smanjenju potronje znatno e doprinijeti edukacija privrednih
subjekata o uvoenju okolino prihvatljivih tehnolokih rjeenja u procese proizvodnje, to, izmeu ostalog,
podrazumijeva maksimalno koritenje voda u recirkulaciji.
April 2010.
231
bos.

4.3.5.5.5. Operativni cilj 13. Racionalno koritenje, zatita, unapreenje stanja i ouvanje
vodnih resursa koji se koriste ili se planiraju koristiti za potrebe javnog
vodosnabdijevanja
Obzirom da e se za potrebe vodosnabdijevanja u planskom periodu Strategije preteno koristiti
podzemne vode, potrebne mjere za provoenje ovog operativnog cilja su:
Kontinuirano provoenje istranih radova postojeih i potencijalnih vodnih resursa, sa aspekta

koritenja za potrebe vodosnabdijevanja.
Pri odabiru moguih izvorita vode za pie treba naglasiti potrebu maksimalno mogueg
koritenja postojeih voda, a pri odabiru novih redoslijed je:
(a) podzemne vode (aluvijalni vodonosni slojevi, pukotinsko-karstne sredine);
Preporuuje se prvenstveno koritenje podzemnih voda iz intergranuralnih sredina
aluvijona vodotoka, naroito onih koji nisu ugroeni dugotrajnim zagaenjem, bilo
iz samog vodotoka ili iz priobalja. U veini sluajeva, radi se o postojeim
izvoritima, gdje se predvia njihovo proirenje. U mnogim sluajevima, u
sjevernim dijelovima Federacije BiH postoji potreba tretmana voda, uglavnom zbog
poveanog sadraja eljeza, mangana i jedinjenja azota. Izvorita podzemnih voda
iz pukotinsko-karstnih sredina su vrlo izdana izvorita, posebno u sjeverozapadnim
i jugozapadnim dijelovima podruja Federacije BiH i zahtjevaju posebnu panju pri
planiranju zatite.
(b) povrinske vode (rijeke i prirodna jezera);
Vodotoci,odnosno prirodna jezera su za mnoge centre potronje, nakon iscrpljivanja
prethodno navedenih resursa jedina mogunost. Naravno da je ovakvo rjeenje
uslonjeno neophodnim ureajem za pripremu vode za pie;
(c) akumulaciona jezera - kao krajnja, i u nekim sluajevima, neizbjena opcija. U
nekim sluajevima, neophodno je formiranje akumulacija sa vodosnabdijevanjem
kao prvenstvenom namjenom. Ovakvo rjeenje, iako najskuplje, za neke sredine je i
jedino koje dugorono rjeava problem vodosnabdijevanja.
Provoenje tehnikih i administrativnih mjera zatite izvorita, u skladu sa ZOV-om Federacije

BiH i podzakonskim aktima.
Nije sluajno da se pitanje zatite izvorita stalno napominje i potcrtava. To je, sigurno, jedini
pouzdan nain da se sauvaju raspoloivi vodni resursi, prije svega, u kvalitativnom pogledu.
Neprovoenje mjera zatite moe dovesti do ozbiljne degradacije kvaliteta voda, to onda za
sobom vue potrebu za kondicioniranjem istih i znaajno poveava cijenu vode, a moe dovesti i
do trajnih naruavanja kvaliteta, pa i naputanja izvorita.

April 2010.
232
bos.

4.3.5.6.
Operativni ciljevi za koritenje vode u oblastima iji razvoj ovisi od trita
Openito, za ovaj vid koritenja voda operativni cilj je:

4.3.5.6.1. Operativni cilj 14: Ouvanje vodnih resursa, po osnovama uvjeta koritenja i
zatite iz ZOV-a Federacije BiH, u skladu sa oekivanim potrebama za vodom u
oblastima iji razvoj ovisi od interesa trita i opeg ekonomskog napretka
U vezi ovog vida koritenja voda, sa aspekta sektora voda, interes je i cilj da se osigura ouvanje
vodnih resursa u kvantitativnom i kvalitativnom pogledu, te da se osigura striktno provoenje
Zakona o vodama kojim je (zajedno sa odgovarajuim podzakonskim aktima) precizno utvrena
procedura i uvjeti dobivanja prava na koritenje voda. U ovom segmentu je neophodno naglasiti
potrebu saradnje sektora voda sa svim ostalim sektorima privrede, odnosno potrebu uestvovanja
sektora voda u svim planovima i aktivnostima vezanim za koritenje voda. Za dostizanje
navedenog operativnog cilja planirane su slijedee mjere, po vidovima koritenja voda:
4.3.5.6.1.1. Industrija
Mjere:
Podsticaj primjeni povoljnijih tehnolokih procesa u proizvodnji kojima se postiu znaajne

utede vode,
Davanje smjernica pri izradi planova razvoja industrije sa aspekta upravljanja vodama.
Kako ne postoje precizni razvojni planovi pojedinih industrijskih grana, preduvjet za praenje
razvoja sa aspekta sektora voda je njihova izrada i usvajanje kako bi se pravovremeno mogle
donositi odluke i preporuke. Ovdje se misli na industriju koja u svom tehnolokom procesu ne
koristi vodu kvaliteta vode za pie. Ovakvi pogoni svoje potrebe za vodom, po pravilu,
zadovoljavaju vlastitim objektima. Uglavnom su to vode za potrebe hlaenja ili pranja i veina
industrija primjenjuje sisteme recirkuliranja. Prema Srednjoronoj razvojnoj strategiji 2004.-2007.,
proistekloj iz Strategije borbe protiv siromatva, kao strateke industrijske grane, identificirane su:
drvno-preraivaka, prehrambena, tekstilna, metalska, industrija koe i obue, turizam, energetika,
informacione i komunikacione tehnologije.
Takoer, 2007.g., Vlada Federacije BiH je donijela odluku o izradi Industrijske politike i strategije
razvoja industrije, u izradi koje treba da uestvuju predstavnici federalnih ministarstava energije,
rudarstva i industrije, zatim prometa i komunikacija, poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,
trgovine i razvoja, poduzetnitva i obrta. Prema Stratekom planu i programu razvoja energetskog
sektora Federacije BiH navedeni su energetski objekti koji se planiraju graditi u planskom periodu
do 2020., a koji sa aspekta koritenja voda iz vlastitih vodozahvata spadaju u red najveih korisnika
- termoelektrane.

April 2010.
233
bos.

Instalirana
Godinja
snaga
proizvodnja
(MW)
(MWh)
1.
TE Tuzla, blok 7
1x370
370
2.047.000
2.
TE Kakanj, blok 8
1x250
250
1.260.000
3.
TE Bugojno 1
1x300
300
1.630.000
4.
TE Kongora
2x275
550
3.000.000
5.
TE Tuzla B-1; Banovici 1
1x500
500
2.640.000
6.
TE Kakanj A kombi c.
1x100
100
518.000
7.
TE Bugojno 2
1x300
300
1.630.000
8.
TE Kamengrad 1
1x215
215
1.190.000
Tabela 4.3.5.7.: Planirani energetski objekti za Federaciju BiH - termoelektrane
R.
broj
Naziv objekta
Br. agregata
snaga (MW)
Planirana
god.
izgradnje
2013.
2013.
2013.
2013.
2017.
2017.
2017.
2017.
Stanje domae industrije ukazuje da se Bosna i Hercegovina ne moe razvijati na istim osnovama
kao u prethodnom periodu, ve da je neophodno radikalno mijenjati koncept razvoja. U narednom
periodu, primjena BAT248 tehnologija, procesa recirkuliranja, punog potivanja zakonskih
regulativa u smislu plaanja vodnih naknada, te novih uvjeta na tritu, znatno e doprinijeti
smanjenju ukupne potronje voda za ovu namjenu.
4.3.5.6.1.2. Energetika koritenje vodnih snaga
Mjere:
Uestvovanje u izradi planova o gradnji hidroenergetskih objekata po uvjetima koji se postavljaju

u skladu sa Planovima upravljanja vodnim podrujima i
Osiguranje uestvovanja sektora voda u izradi studija iskoristivosti vodnih snaga.
Kroz Strateki plan i program razvoja energetskog sektora Federacije BiH, hidroenergetici se
daje veliki znaaj kao obnovljivom i ekoloki prihvatljivom izvoru energije. U planovima sektora
energetike, po kojima se predvia budui razvoj, navodi se nekoliko hidroelektrana kao moguih
kandidata za izgradnju u planskom periodu Strategije do 2020. godine. Ukupni hidropotencijal
raspoloiv za energetsko koritenje je znaajan, a do sada je iskoriteno manje od 40%
raspoloivog. U navedenom planskom periodu razmatrana je izgradnja novih proizvodnih
hidrokapaciteta ukupne instalirane snage 442,5 MW, odnosno godinje proizvodnje 1281,68 GWh,
a do sada planirani objekti, prema podacima dviju elektroprivreda u Federaciji BiH, su prikazani u
narednoj tabeli.
248
BAT Best Available Technology, (Primjena najbolje raspoloive tehnologije)

April 2010.
234
bos.

R.
broj
Naziv objekta
Br. agregata
snaga (MW)
Instalirana snaga
(MW)
1.
HE Mostarsko blato
2x30
60
2.
RHE Vrilo
1x52
52
3.
RHE Kabli
1x52
52
4.
HE Glavatievo
171,8
171,8
5.
HE Bjelimii
2x50
100
6.
HE Ustikolina
1x59
59
7.
HE Vranduk
1x22
22
8.
HE Unac
2x35,5
71
9.
HE Han Skela
1x8,5
8,5
10.
HE Ugar Ue
2x5,8
11,6
11.
HE Ivik
2x5,6
11,2
12.
HE Vrletna kosa
2x5,6
11,2
13.
HE Vrletna Kosa
2x12,5
25
14.
HE Vrhpolje (sa HE aplje)
1x68+1x7,7
68+7,7
Tabela 4.3.5.8.: Pregled planiranih proizvodnih kapaciteta u Federaciji BiH249
Godinja
proizvodnja
(GWh/god.)
167
92
73
295
306,4
255
103,2
250
36
33,18
22,07
22,53
63
157,4+56,8
Od pobrojanih hidroenergetskih kapaciteta, Elektroprivreda BiH250 istie slijedee kao vlastite

prioritete: HE Unac, Ustikolina i Vranduk. (Od navedenih ve je upitno realiziranje HE Unac radi
proglaenja sliva rijeke Une zatienim podrujem i iz toga proisteklih ogranienja). Takoer, na
drugoj strani komisija formirana od strane Vlade Federacije BiH dala je podrku planu realiziranja
hidroenergetskih objekata Glavatievo i Bjelimii.
U Elektroprivredi HZ HB se navodi251 da je HE Mostarsko blato potpuno izvjesna hidroelektrana za
koju je sva potrebna procedura zavrena i ije realiziranje treba otpoeti 2009.godine.252
Treba istai da hidroenergetski objekti mijenjaju reim voda i imaju znatan utjecaj na okoli, tako
da se za svaki objekat, u skladu sa zakonskom regulativom, mora napraviti viekriterijska analiza
kojom e se obraditi, i zainteresiranim stranama prezentirati, svi pozitivni i negativni utjecaji.
U Stratekom planu i programu razvoja energetskog sektora Federacije BiHse kae da male HE,
pored biomase, trenutno predstavljaju najznaajniji OIE253 u BiH/Federaciji BiH i njihov razvoj bi
trebao predstavljati prioritet prilikom definiranja sektorske politike i strategije za oblast energetike.
Postoje razliite procjene o potencijalu malih HE i nemaju znaajnija meusobna odstupanja.
Potencijal pogodan za gradnju malih HE u BiH iznosi oko 1.004,63 MW ili 3.519,74 GWh. Od
toga, Federacija BiH ima na raspolaganju oko 2.090 GWh, a Republika Srpska 1.430 GWh.
Takoer, za cca.160 lokacija za male HE uraena je studija, a predvieni kapacitet tih postrojenja
je 122 MW, odnosno 552 GWh godinje proizvedene energije. Sektor voda e, kroz provoenje
politike upravljanja vodama, biti podrka razvoju energetike i u smislu koritenja hidropotencijala
249
U tabeli se navode proizvodni hidro-energetski podaci planirani do jula 2009. g. Mogue je da e tokom narednih
faza izrade planskih dokumentacija doi do odreenih izmjena i korekcija.
250
Javno preduzee Elektroprivreda Bosne i Hercegovine d.d. Sarajevo
251
Javno preduzee Elektroprivreda hrvatske zajednice Herceg Bosne d.d. Mostar
252
Takoer, Elektroprivreda HZ HB je dobrim dijelom aktivno ukljuena u sistem upravljanja reimom voda, te je kao
takva i naruitelj izrade brojnih studija od kojih su aktuelne i treba ih istai: Podloge za vodoprivredne uvjete za
hidroenergetske objekte na slivu Tihaljina-Mlade-Trebiat, sliv rijeke Litice, te sliv Gornja Cetina i Strateka
procjena o utjecaju na okoli za slivove T-M-T i Gornja Cetina.
253
Odriv izvor energije
April 2010.
235
bos.

uz odreene preduvjete. Prvenstveno se misli na okolinu prihvatljivost projekata, to e iziskivati i

neminovno vee trokove (npr. ostvarenje ekoloki prihvatljivog, garantiranog protjecaja, kao i
provoenje mjera za ouvanja i poboljanja kvaliteta voda, i sl.).
4.3.5.6.1.3. Poljoprivreda
Mjere:
Osiguranje uestvovanja sektora voda u izradi studije navodnjavanja poljoprivrednih povrina na

prostoru Federacije BiH.
S obzirom na veliki deficit u proizvodnji hrane, te postavljene pravce razvoja kroz Srednjoronu
strategiju razvoja poljoprivrednog sektora u Federaciji BiH (2006.-2010.), oito je da u sektoru
poljoprivrede treba oekivati znaajne promjene. Zacrtani strateki ciljevi konkurentne
poljoprivredne proizvodnje zahtijevaju unapreenje stanja hidromelioracionih sistema. injenica je
da je ova oblast kod nas potpuno zanemarena, tako da ne postoje nikakvi planovi navodnjavanja. U
tom smislu, jedan od razvojnih prioriteta je zaustavljanje daljnjeg propadanja postojeih sistema i
njihovo dovoenje u pogonsku spremnost u skladu s novim uvjetima i potrebama. Drugi problem
koji ima veliki utjecaj na rad hidromelioracionih sistema je usitnjenost poljoprivrednih parcela, to
nadlene institucije prioritetno trebaju rjeavati. Da bi se mogli izgraditi natapni sistemi na
potencijalnim povrinama (cca 80.800 ha) jedan od osnovnih preduvjeta je osiguranje potrebnih
koliina voda, odgovarajueg kvaliteta.
Kod osiguranja voda za navodnjavanje javlja se problem to se voda mora osigurati u kritinom
ljetnom periodu, kada su zbog nepovoljnog rasporeda padavina i velike potronje vodostaji najnii.
Minimalni dnevni otjecaji su nekada i do 85% manji od viegodinjih prosjenih otjecaja. Voda za
navodnjavanje bi se zato morala, osim iz vodotoka, koristiti i iz akumulacija i podzemnih vodnih
rezervi.
Prema procjeni, bruto potreba vode za navodnjavanje (ukljueni su i gubici), u prosjeku, za Vodno
podruje rijeke Save iznosi 3.000-3.500 m3/ha godinje. Na ovom podruju, za sada, ne postoje
akumulacije koje bi se koristile za navodnjavanje, a kvalitet voda je problem. Preporuuje se
razmatranje mogunosti za pretvaranje postojeih hidroenergetskih objekata u vienamjenske, te
planiranje novih vienamjenskih sistema koji bi objezbjeivali dovoljne koliine vode za
navodnjavanje kao podrku poljoprivrednoj proizvodnji.
Procjenjuje se da bruto potreba voda za navodnjavanje (sa gubicima), u prosjeku, za Vodno
podruje Jadranskog mora iznosi 4.000-5.000m3/ha godinje. Na ovom podruju, tokom ljeta,
raspoloive koliine vode su uglavnom nedovoljne, s izuzetkom doline Neretve. Preporuuje se na
ovim podrujima primjenjivati tehnologije i opremu za navodnjavanje kojima se voda minimalno
troi.
I ovdje treba istai potrebu uske saradnje i djelovanja sektora voda i sektora poljoprivrede, a u
interesu poboljanja poljoprivredne proizvodnje. Na osnovu iznesenih podataka, procjena je da bi se
veliki uspjeh postigao ve kada bi se sa sadanjih navodnjavanih 0,2% dostigao predratni nivo od
1,8% navodnjavanih obradivih povrina.

April 2010.
236
bos.

4.3.5.6.1.4. Plovidba
Mjere:
Osiguranje uestvovanja sektora voda u aktivnostima rekonstruiranja i obnavljanja postojeih

plovnih puteva, te ukljuenje aspekta plovidbe u planove o formiranju vienamjenskih
akumulacija.
Plovidba na rijekama, koja je u zadnjem periodu skoro prestala, jedna je od grana koja bi se trebala
u narednom periodu vie razvijati. Normaliziranjem stanja u regionu i veom saradnjom sa
susjednim dravama, pretpostavlja se da e doi do veeg koritenja rijenih plovnih puteva. U
Federaciji BiH, pored malog poteza na rijeci Savi, mogunosti za razvoj plovidbe postoje
uglavnom pri uima nekih rijeka I kategorije. Tu se uglavnom radi o odravanju i produetku
postojeih plovnih puteva (donji tok Neretve). Plovni putevi se mogu produiti i na srednje tokove
rijeka, ali uz preduvjet koritenja postojeih i planiranih akumulacija koje slue i u druge svrhe,
kao vienamjenski objekti. I za plovne puteve vrijede pravila ouvanja kvaliteta voda, to
podrazumijeva odreene restrikcije i zabrane u pogledu koritenja naftnih derivata. Ureenje i
odravanje plovnog puta na rijeci Savi ne moe se posmatrati samo unutar FBiH, nego u okviru
cijele BiH i u skladu sa meudravnim ugovorom kojim se pravno regulira plovidba rijekom
Savom.
Akumulacije koje se koriste u svrhu vodosnabdijevanja Modrac, podlijeu pod stroge restrikcije
u pogledu koritenja u svrhu plovidbe.
4.3.5.6.1.5. Ribarstvo
Mjere:
Osiguranje uestvovanja sektora voda u izradi planova o razvoju ribarstva u smislu toplovodnih i
hladnovodnih ribnjaka, te razvoju kaveznog uzgoja.
U Federaciji BiH postoje mogunosti za znaajniji uzgoj riba u prirodnim uvjetima, tekuim
vodama i jezerima, odnosno akumulacijama, to znai da voda i raspoloivost zemljita danas nisu
ograniavajui initelji razvoja ove grane poljoprivrede. Na vodnom podruju rijeke Save postoje
svi preduvjeti za razvoj toplovodnih i hladnovodnih ribnjaka. Na vodnom podruju Jadranskog
mora postoje svi preduvjeti za razvoj hladnovodnih ribnjaka, te kaveznog uzgoja u dubljim
vjetakim akumulacijama. Razvoj rijenog i jezerskog ribarstva, sa tehnoloke take gledita,
moe se podijeliti na dva osnovna pravca:
uzgoj radi naseljavanja u vodotoke, prirodna jezera i akumulacije, radi kontroliranog poveanja
riblje populacije u navedenim vodnim biotopima, uz osiguranje monitoringa kvaliteta voda, i
uzgoj iskljuivo radi snabdijevanja trita visokokvalitetnim ribljim mesom sa prateom
preradom.
Proizvodnja u moru limitirana je veliinom morske povrine Neumskog zaljeva. Kod akumulacija,
razvoj ove djelatnosti treba uskladiti s drugim korisnicima voda. Akumulacije koje se planiraju
graditi za potrebe vodosnabdijevanja nisu pogodne za uzgoj ribe iz razloga to se mogue

April 2010.
237
bos.

pogoranje kvaliteta voda, s jedne strane, i neusklaenost u planu koritenja akumulacije i

tehnologije proizvodnje ribe.
Nadlene agencije daju uvjete za formiranje i rad ribnjaka u svakom konkretnom sluaju, kako u
pogledu zahvatanja potrebnih koliina vode, tako i u pogledu isputanja voda.
4.3.5.6.1.6. Sport i rekreacija na vodi
Mjere:
Identificiranje lokaliteta pogodnih za razvoj sportova i rekreacije na vodi;

Ukljuenje aspekta sporta i rekreacije u planove o gradnji vienamjenskih akumulacija;
Prilikom analize potencijalnih lokaliteta za formiranje rekreacionih zona na vodi, osim

kvalitativnih karakteristika voda, bitno je poznavati hidroloki reim i, u skladu s njim, dati
arhitektonsko- tehnika rjeenje ureenja obala i prostora za rekreaciju, vodei rauna o ostvarenju
jednostavne komunikacije sa vodom, kao i o tome da takvi prostori nisu ugroeni velikim vodama.
Planovima predvidjeti slijedee:
Identificirati mogue lokalitete za koje postoji iskazan interes i potencijal za razvoj pojedinih
vidova rekreacije na vodi;
Procjeniti mogunosti osiguravanja ekoloki prihvatljivog protoka na svim vodotocima, a
naroito na dionicama na kojima se planira gradnja i ureenje sportskih terena;
Poticati aktivnosti u cilju poboljanja kvaliteta voda u vodotocima uvoenjem mjera zatite
kvaliteta voda i intenziviranje izgradnje postrojenja za tretman otpadnih voda to, kao krajnji cilj,
ima dovoenje vodotoka u propisanu kategoriju;
Osigurati poveanje minimalnih protoka u vodotocima izgradnjom vienamjenskih akumulacija
sa ureenim dijelovima koji se mogu koristiti u rekreativne svrhe, ali i za poboljanje vodnog
reima nizvodno od pregradnog profila (stabilne protoke, razblaenje otpadnih voda i sl.);
Uspostavljanje monitoringa i sistema informiranja o kvalitetu voda za kupanje u skladu sa
Direktivom 2006/7/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 15. februara 2006.
Ureenje prostora, odnosno dijela priobalja rijeke u zoni gdje se predviaju rekreativne aktivnosti
sa rjeenjem objekata infrastrukture.
4.3.5.6.1.7. Mineralne i geotermalne vode

Mjere:
Nastavak provoenja istranih radova sa izradom planova o dugoronom koritenju ovih voda, sa
naglaskom na vienamjensko koritenje i
Izrada planova i provoenje mjera zatite ovih voda;
Iz prikaza sadanjeg koritenja voda, kao i podatka o veliko broju nalazita koja se ne koriste, moe
se zakljuiti da postoje mogunosti proirenja dijapazona koritenja na nalazitima u eksploataciji,
kao i na onima koja se do sada nisu koristila.

April 2010.
238
bos.

4.3.6.
Zatita voda
4.3.6.1.
Uvod
U stavci Polazita pri definiranju ciljeva za oblast upravljanja vodama, se navodi da je kvalitet
povrinskih voda ugroen, a na nekim lokacijama i naruen, te da je situacija, oekivano, najloija
na vodotocima podsliva rijeke Bosne. Kao najznaajniji uzronici zagaenje navode se komunalne
otpadne vode stanovnitva, a potom industrije. Takoer je u istoj stavci navedeno da se, na osnovu
nedovoljnih podataka ali i na osnovama razumijevanja stepena potencijalnih antropogenih utjecaja
u zonama prihranjivanja, moe zakljuiti da je, generalno, kvalitet podzemnih voda jo uvijek
uglavnom dobar, odnosno dovoljno dobar za osnovnu namjenu podzemnih voda snabdijevanje
pitkom vodom. Uoeni trend pogoranja kvaliteta povrinskih voda254, u periodu do 1991. godine,
je iz poznatih razloga u odreenoj mjeri zaustavljen i pokazuje odreeno poboljanje koje nije
izraeno istim intenzitetom na svim kontroliranim vodotocima.
Strateki cilj zatite voda proizilazi i iz Zakona o vodama Federacije BiH255, gdje se pod stavom
Ciljevi upravljanja vodama, izmeu ostalog navodi: Postizanje dobrog stanja, odnosno dobrog
ekolokog potencijala, povrinskih i podzemnih voda256.
Nadalje, Okvirnom direktivom o vodama EU (ODV), svrha je naznaena lanom 1. Svrha ove
Direktive je uspostavljanje okvira za zatitu unutranjih povrinskih voda, prelaznih voda, voda
obalnog mora i podzemnih voda. Ovom Direktivom se lanom 4. Ciljevi zatite ivotne sredine, za
povrinske vode, izmeu ostalog, navodi: Drave lanice e preuzeti neophodne mjere za
spreavanje pogoranja statusa svih tijela povrinskih voda i Drave lanice e primjeniti
neophodne mjere za spreavanje ili ograniavanje unoenja zagaujuih materija u podzemne vode
i za spreavanje pogoranja statusa svih tijela podzemnih voda.
Strateki ciljevi zatite voda su zasnovani i na zahtjevima o koritenju prekograninih vodotoka,
definiranih Helsinkom konvencijom257, gdje se pod naslovom: Smjernice za razradu ciljeva i
kriterija kvaliteta voda, navodi: (i) uzimati u obzir tenju ka odravanju i, gdje je potrebno,
poboljanju postojeeg kvaliteta voda; (ii) teiti ka smanjenju prosjenog optereenja zagaenjem
(posebno opasnim supstancama); (iii) uzimati u obzir specifine zahtjeve za kvalitet voda, (zahtjevi
po pitanju snabdijevanja pitkom vodom, za navodnjavanje i sl.); (iv) uzimati u obzir zahtjeve koji se
odnose na osjetljive i posebno zatiene vode i njihovu okolinu (primjerice jezera ili podzemne
vode); (v) uzimati u obzir primjenu metoda ekolokog klasificiranja i hemijskih pokazatelja za
srednjoroni i dugoroni pregled odravanja i poboljanja kvaliteta voda.
254
Povrinske vode: sve kopnene vode, izuzev podzemnih voda, prijelazne i obalne morske vode, izuzev morskih voda
koje pripadaju teritorijalnim vodama.
255
lan 22. Ciljevi upravljanja vodama.
256
Stanje povrinskih voda: oznaava stanje vodnog tijela povrinskih voda koje je odreeno njegovim ekolokim ili
hemijskim stanjem, uzimajui ono koje je loije.
Ekoloko stanje: oznaava kvalitet strukture i funkcije ekosistema povrinskih voda.
Stanje podzemnih voda: oznaava stanje vodnog tijela podzemnih voda koje je odreeno njegovim kvantitativnim ili
hemijskim stanjem, uzimajui ono koje je loije, lan 4, ZOV Federacije BiH,
Dobar ekoloki potencijal: status znaajno izmijenjenog ili vjetakog vodnog tijela, klasificiranog u skladu sa
odredbama ODV-a.
257
Konvencija o zatiti i koritenju prekograninih vodotoka i meunarodnih jezera (Helsinki, 1992. god., BiH je jo
nije potpisala)

April 2010.
239
bos.

Po osnovama navedenih polazita, za oblast zatite voda definirani su slijedei strateki ciljevi:
Strateki cilj 8:
4.3.6.2.
Postizanje i odravanje dobrog stanja povrinskih i podzemnih voda radi zatite

akvatine flore i faune i potreba korisnika voda.
Strateki cilj 8: Postizanje i odravanje dobrog stanja povrinskih i podzemnih

voda radi zatite akvatine flore i faune i potreba korisnika voda
Za one vode iji su kvalitet i upotrebna vrijednost ve narueni potrebno je eliminirati uzroke koji
su doveli do tog stanja i omoguiti ostvarenje procesa oporavka stanja voda, kao i poboljanja
reima protjecaja, a za vode sa zadovoljavajuim kvalitetom stvoriti uvjete da se takvo stanje
sauva kroz integrirano sprjeavanje i kontrolu zagaenja. Ovo se naroito odnosi na vode koje se
koriste ili planiraju koristiti za pie258, ali je veoma bitno i za one vode koje imaju drugu namjenu a,
shodno tome, i upotrebnu vrijednost, kao i one koje su od znaaja za opstanak akvatine flore i
faune.
Jedan od principa, u pristupu zatiti voda, jeste ogranienje i kontrola unosa fiziko-hemijskog i
bakteriolokog zagaenja u prijemnike otpadnih voda i, na taj nain, stvaranje uvjeta za poboljanje
stanje kvaliteta voda. Slijedei princip je praenje i kontrola vrijednosti odreenih parametara
kvaliteta u recipijentu i odravanje kvaliteta voda u eljenim i unaprijed propisanim granicama.
Kombinirani pristup problemu zatite kvaliteta voda podrazumijeva, po l. 10. Okvirne direktive o
vodama (ODV)259, da se provodi permanentna kontrola stanja kvaliteta voda na odreenim
profilima vodotoka, uz poduzimanje svih mjera da se ono postigne kako bi se zadovoljio kriterij
upotrebne vrijednosti voda, te da se, istovremeno, primjenjuje princip maksimalnih dozvoljenih
vrijednosti na mjestu ispusta otpadnih voda. Onaj kriterij koji bude zahtijevao stroiji rezultat
smatrat e se mjerodavnim za konkretni sluaj i kao takav e biti primjenjivan. Da bi se kontrola i
upravljanje zagaenjem voda mogli operacionalizirati i uiniti provodljivim, neophodno je da se
propiu, potuju i kontroliraju granine vrijednosti odreenih kvalitativnih parametara koje se ne
smiju prekoraiti u nekom vremenskom roku, uz redovno praenje stanja kvaliteta voda u
recipijentu.
Primjenom odgovarajuih tehnologija preiavanja otpadnih voda stanovnitva i industrije, kao i
uvoenjem istih tehnologija u procese proizvodnje, smanjuje se potencijalno zagaenje koje se
uvodi u recipijente i time se stvaraju neki od preduvjeta za odravanje dobrog statusa voda. U
domenu difuznih izvora zagaenja, potrebno je uvoditi najbolje prakse u koritenju zemljita u
poljoprivredi i umarstvu, kao i protiverozivne mjere, te na taj nain reducirati izvore ovog
zagaenja. Dio difuznog zagaenja potie od stanovnika ruralnih podruja, zatim od saobraaja, kao
i procjednih voda sa ureenih i neureenih deponija krutog otpada i drugih izvora, pa se kroz
spreavanje i kontrolu zagaenja koje se javlja iz ovih izvora moe utjecati na promjenu kvaliteta
voda.
258
259
Direktiva o kvalitetu vode za pie 98/83/EEZ od 3.11.1998.

Directive 2000/60/EC

April 2010.
240
bos.

4.3.6.3.
Operativni ciljevi i mjere za oblast zatite voda
Operativne ciljeve koji se odnose na zatitu voda je mogue kvantificirati i valorizirati u funkciji
vremena i obima primjene propisanih mjera kroz identifikaciju promjena pokazatelja stanja
kvaliteta voda koje se tite. Pokazatelji su mjerljivi i sistematskim praenjem se mogu dobiti jasni
odnosi stepena implementiranja mjera i efekata na promjene kvaliteta voda.
Jedan dio vodotoka na prostoru Federacije BiH ima karakter meudravnih i, bez obzira na lokaciju
ua meudravnih vodotoka u smislu entitetske granice, obaveza upravljakih struktura iz sektora
voda u Federaciji BiH je da do kraja potuju ugovore potpisane sa drugim dravama, prihvaene
konvencije i zakljuke meunarodnih konferencija260. Na dijelu Federacije BiH koje prostorno
pripada vodnom podruju Jadranskog mora nalaze se vodotoci koji prelaze meudravnu granicu i
bitni su i za BiH i R. Hrvatsku, a u zajednikom interesu dviju drava je sprijeavanje pogoranja i
postizanje dobrog kvaliteta voda ovih vodotoka261.
Kako se iz poglavlja o koritenju voda moe vidjeti, postojei sistemi za javno snabdijevanje
vodom za pie najveim dijelom su bazirani na koritenju podzemnih voda, te se ovom tipu voda
mora posvetiti posebna panja u cilju sprjeavanja i ogranienja unosa materija koje u pogledu
pogoranja hemijskih svojstava mogu degradirati ove resurse. U tom smislu, donesena je Direktiva
80/68/EEC, od 17.12.1979., sa popisom supstanci koje je zabranjeno unositi, odnosno popisom
supstanci iji unos se ograniava, dok su Direktivom 2006/118/EC detaljnije propisani standardi
kvaliteta, te nain utvrivanja trendova promjene kvaliteta voda, a u skladu sa l. 17. ODV-a i
njenim Aneksom 5.
Donoenjem podzakonskih akata262, stvorili su se preduvjeti da se u primjenu uvedu naela
kontrolirane emisije i imisije, te da se kroz odreene restriktivno-stimulativne mjere uvede i naelo
smanjenja zagaenja na mjestu postanka. Ovi se pravilnici odnose na kvalitet efluenta, ali ne
uzimaju u obzir stanje kvaliteta voda u recipijentu, to je u kombiniranom pristupu preporuenom u
ODV-u263 uvaeno u dokumentu koji ureuje ovu oblast u Republici Srpskoj264. Osim ovih
podzakonskih akata koji se odnose na otpadne vode, donesen je Pravilnik o izmjenama i dopunama
Pravilnika o vrstama, nainu i obimu mjerenja i ispitivanja iskoritene vode, isputene otpadne vode
i izvaenog materijala iz vodotoka (Sl. novine FBiH br. 20 od 14.5.2003.).
Korisnici voda, sa svoje strane, imaju odreene specifine zahtjeve za osiguranjem kvaliteta vode
na unaprijed definiranim prostorima, dionicama ili mjestima zahvatanja u odreenom vremenskom
periodu. Zahtjevi za vodom, unaprijed definirane upotrebne vrijednosti, bez obzira da li se radi o
zahvatanju i koritenju voda ili osiguranju ekolokih funkcija vode, po pravilu, su u domenu
kvalitativnih karakteristika stroiji nego li je to u trenutnoj situaciji realno mogue osigurati, pa se,
260
Konvencija o zatiti rijeke Dunav (Dunavska konvencija), Okvirni sporazum o slivu rijeke Save, Ugovor o ureenju
vodoprivrednih odnosa sa R. Hrvatskom, Konvencija o pristupu informacijama, uestvovanju javnosti u donoenju
odluka i pristupu pravosuu po pitanjima okolia (Arhuka konvencija)
261
Ugovor o ureenju vodoprivrednih odnosa sa Republikom Hrvatskom, Konvencija o zatiti Sredozemnog mora od
zagaivanja (Barcelonska konvencija)
262
Pravilnik o graninim vrijednostima opasnih i tetnih materija za tehnoloke otpadne vode prije njihovog isputanja
u sistem javne kanalizacije, odnosno u drugi prijemnik i Pravilnik o graninim vrijednostima opasnih i tetnih tvari za
vode koje se nakon proiavanja iz sistema javne kanalizacije u prirodni prijemnik Sl. novine FBiH br.50 od
25.7.2007. donesenog na osnovu l. 124. stav 1. taka 1. ZOV-a Sl. novine FBiH br. 18/98; Odredba o opasnim i
tetnim materijama u vodi Sl. novine FBiH br. 43 od 20.6.2007., a na osnovu l. 121 stav 4. Zakona o vodama Sl.
novine FBiH 18/98,
263
Standard kvaliteta okolia za vodna tijela zajedno sa propisanim graninim vrijednostima emisije,
264
Odredba o klasificiranju voda i kategorizaciji vodotoka u RS-u od 15.8.2001.

April 2010.
241
bos.

izmeu ostalog, i kroz procese proglaavanja odreenih podruja zatienim, stvaraju uvjeti da se
postigne i odri traeni kvalitet vode.
Osim zagaenja koja imaju karakter stalnih i donekle poznatih, u odreenim, a naroito
malovodnim periodima, u vodama se javljaju zagaenja koja imaju karakter vanrednih i incidentnih.
Specifinost problematike zatite voda, pa samim tim i definiranje operativnih ciljeva, polazi od
naina nastanka zagaenja ime se svi zagaivai mogu svrstati u one ija emisija zagaenja ima
svojstva takastog, koncentriranog unosa u vode ili je pak prostornog karaktera, pa se njen
nastanak, transport i unos u akvifer ne moe vezati za neku konkretnu taku u prostoru.
Fokusirajui se na fenomene i pojave koje u najveoj mjeri utjeu na promjenu kvaliteta voda, jasno
se izdvajaju oblasti po kojima su utvreni operativni ciljevi:
Koncentrirani izvori zagaenja,

Disperzni izvori zagaenja,
Utvrivanje reima koritenja prostora koji ima znaajan utjecaj na postizanje i odravanje
kvaliteta povrinskih i podzemnih voda (zatiena podruja),
Na osnovu navedenog uvodnog sadraja i definiranih stratekih ciljeva, odreeni su operativni

ciljevi sa mjerama za njihovo dostizanje, kako slijedi:
Operativni cilj 15:
Operativni cilj 16:
Operativni cilj 17:
Operativni cilj 18:
Operativni cilj 19:
Operativni cilj 20:
Operativni cilj 21:
Operativni cilj 22:
Operativni cilj 23:
4.3.6.4.
Izrada Plana upravljanja vodama za Vodno podruje rijeke Save i Vodno podruje
Jadranskog mora
Smanjenje tereta zagaenja od urbanih/sanitarnih otpadnih voda
Smanjenje emisije tetnih i toksinih materija koje produciraju pojedini industrijski
zagaivai kroz uspostavljanje sistema dozvoljenog isputanja i principa zagaiva
plaa
Smanjenje koliina zagaenje koje dospijeva u povrinske i podzemne vode sa
ureenih i divljih deponija krutog otpada
Smanjenje zagaenja od poljoprivrednih aktivnosti
Smanjenje zagaenja od aktivnosti vezanih za upravljanje umama
Izgradnja sistema za prikupljanje, odvoenje i tretman otpadnih voda za naselja ispod
2.000 stanovnika
Smanjenje zagaenja od saobraaja
Uspostavljanje zatienih podruja u skladu sa Zakonom o vodama FBiH
Kvalitet povrinskih i podzemnih voda
4.3.6.4.1. Operativni cilj 15: Izrada Plana upravljanja vodama za Vodno podruje rijeke
Save i Vodno podruje Jadranskog mora
Ovaj operativni cilj, kao takav predvien i ZOV-om Federacije BiH, lanovima 31. i 32., je
potrebno realizirati kao preduvjet svim aktivnostima koje vode ka dostizanju i odranju dobrog
stanja ili dobrog ekolokog potencijala povrinskih i podzemnih voda.
Mjere za ovaj operativni cilj su, takoer, definirane ZOV-om Federacije BiH, kao:
Izrada metodologije za odreivanje tipova vodnih tijela povrinskih voda i za karakteriziranje

vodnih tijela povrinskih i podzemnih voda,

April 2010.
242
bos.

Definiranje referentnih uvjeta za klasificiranje ekolokog stanja i doputenih graninih

vrijednosti parametara hemijskog kvaliteta za klasificiranje hemijskog stanja vodnih tijela
povrinskih voda,
Definiranje parametara kvantitativnog i hemijskog kvaliteta za klasificiranje stanja vodnih
tijela podzemnih voda,
Uspostavljanje sistema nadzora kvaliteta povrinskih i podzemnih voda koji proizilazi iz
Programa monitoringa265,
Izrada i objavljivanje akta o sadraju i nainu donoenja plana upravljanja vodama radni plan
za pripremu Plana upravljanja vodama,
Izrada Plana upravljanja vodama, po elementima utvrenim ZOV-om FBiH, ukljuujui i
Program mjera.
4.3.6.5.
Zatita voda od koncentriranih izvora zagaenja
Prema specifinostima nastanka, kao i prema primjeni moguih mjera koje doprinose dostizanju
stratekog cilja koji se odnosi na takaste izvore zagaenja, operativni ciljevi i mjere su grupirani na
one koji se odnose na zagaenja koja potjeu od urbanih i industrijskih otpadnih voda, od deponija
otpada, i na druga zagaenja koja imaju karakter koncentriranog.
Urbane otpadne vode:
Posljedica neusklaenog razvoja i podizanja standarda u oblasti vodosnabdijevanja stanovnitva za
posljedicu ima neprihvatljivo nizak stepen rjeavanja problema prikupljanja i tretmana otpadnih
voda stanovnitva.
Primarni cilj u pogledu zatite okoline, a samim tim i zatiti voda od urbanih otpadnih voda, jeste
poveanje stepena obuhvaenosti kanalizacionim sistemom stanovnitva, pri emu se kao zavrna
taka kanalizacionih sistema smatra postrojenje za tretman otpadnih voda odgovarajueg
kapaciteta i stepena preiavanja u skladu sa Direktivama (91/271/EEZ, 98/15/EEC) i propisom
EZ br. 1882/2003266 o urbanim otpadnim vodama.
Obaveze i rokovi koji proistjeu iz ovih, kao i Direktive 2006/118/EC267 koja se odnosi na zatitu
podzemnih voda, dati su u poglavlju IV. Pravni okvir, stavom: Ciljevi koji proizilaze iz zahtjeva
EU, a u okviru domaeg zakonodavstva, ova je oblast obuhvaena i ZOV-om. Prema l.54. stav 3
ZOV-a, lokalna zajednica, odnosno opinsko vijee, osim u sluaju kada se radi o meuopinskim
sistemima za koje je nadlean kanton, donosi odluku o odvoenju otpadnih voda i obavezi
prikljuka pojedinih zagaivaa/objekata na kanalizacioni sistem. Ove odluke bi trebalo da
obuhvate i one dijelove opine za koje ne postoji prihvatljiva mogunost da budu ukljueni u sistem
javne kanalizacije.
Tokom 2006.2008. realiziran je projekat Upravljanje kvalitetom voda na nivou rijenih slivova u
BiH (WQM I i II)268, finansiran od strane Evropske zajednice, u kome je detaljno razmatran
aspekt zatite kvaliteta voda na prostoru cijele BiH. Problematika je, prvenstveno, fokusirana na
produkciju zagaenja iz otpadnih voda od stanovnitva, odnosno urbanih otpadnih voda. Prema
265
Razvijanje monitoringa povrinskih i podzemnih voda prema usvojenim planovima: Monitoring ekolokog statusa i
hemijskog statusa povrinskih voda i Monitoring hemijskog statusa podzemnih voda
266
Direktive o urbanim otpadnim vodama od 21. maja 1991. i 27. februara 1998.
267
Direktiva 2006/118/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 12. decembra 2006. o zatiti podzemnih voda od
zagaenja i pogoranja stanja
268
Konzorcij Carl Bro a/s sa REC BiH i NERI 2007.god

April 2010.
243
bos.

podacima iz ovog elaborata, na podruju Federacije BiH su identificirane 93 aglomeracije sa preko

2.000 stanovnika, sa stanovita obaveza prikupljanja i tretmana otpadnih voda, od ega se njih 75
nalazi na vodnom podruju rijeke Save, a 18 na jadranskom slivu. Od svih ovih naselja, 23 su
svrstana u prioritetnu grupu i kao prvi polazni korak se krenulo od pretpostavke da e stepen
prikljuka u prvoj fazi realiziranja biti 60%269.
4.3.6.5.1. Operativni cilj 16: Smanjenje tereta zagaenja od urbanih/sanitarnih otpadnih
voda
Slijedei okvire precizirane u navedenim direktivama i Sporazumu o stabilizaciji i pridruivanju
(SSP), te vaeem Planu upravljanja kvalitetom voda (WQM I i II), ovaj operativni cilj se moe
definirati kao izgradnja sistema za prikupljanje i tretman urbanih otpadnih voda, za sve
aglomeracije preko 2.000 stanovnika, sa slijedeim planiranim stepenom prikljuenosti do kraja
planskog perioda Strategije:
Veliina naselja
Naselja od 2.00010.000 ES
Naselja od 10.000-15.000 ES
Naselja preko 15.000 ES
UKUPNO
Planirani procenat prikljuenosti

70
75
90
Broj stanovnika
197.500
125.000
917.000
1.239.500
Prema ovako uspostavljenim kriterijima e se u obuhvatu kanalizacionih i sistema za tretman

otpadnih voda, nai oko 1.240.000 stanovnika. Imajui u vidu prognozirani broj stanovnika u
Federaciji BiH na kraju planskog perioda Strategije (2.756.814 st. 2020. g.), procenat obuhvaenosti
stanovnitva sistemima za prikupljanje, transport i tretman ovih otpadnih voda e iznositi 45%270
Realiziranje ovako znaajnih aktivnosti, u kojima nedostaje odgovarajue iskustvo, bitno je dobro
pripremiti i pratiti kako bi se kroz periodine evaluacije moglo pristupiti neminovnim korekcijama i
valorizaciji rezultata. Zbog toga je potrebno, ali ne samo radi ovih aktivnosti, poboljati sistem
prikupljanja i obrade statistikih podataka iz sektora voda koji bi se onda, kao pouzdani i
provjereni, mogli koristiti i u postupku donoenja i korekcije upravljakih odluka.271
Mjere:
Donoenje odluka o nainu prikupljanja, odvoenja i tretmana otpadnih voda, u skladu sa ZOVom Federacije BiH, lan 54.272;
Poveanje stepena obuhvaenosti stanovnitva kanalizacionim sistemima i izgradnja
odgovarajuih postrojenja za tretman otpadnih voda;
269
Ukupni investicioni trokovi izgradnje postrojenja za tretman urbanih otpadnih voda za ove aglomeracije iznosi 274
mil. , odnosno kanalizacije sa stepenom prikljuenosti 60% 103,86 mil. , pri emu su u ove trokove uli samo
trokovi izgradnje fekalnih kanalizacionih vodova.
270
Ukupno, na ovaj broj treba dodati i stanovnike koji ive u naseljima manjim od 2.000 stanovnika (338.000 st.), a koji
e u vrijeme vaenja ove Strategije rijeiti problem prikupljanja i tretmana otpadnih voda (planirano Operativnim ciljem
21). Tako e se, na kraju planskog perioda Strategije, u obuhvatu sistema nai oko 1.578.000 stanovnika, to e
predstavljati oko 57% od prognoziranog broja 2.756.814.
271
U fazi analize postojeeg stanja odvoenja i tretmana otpadnih voda, uoen je problem nepouzdanosti i terminoloke
nedefiniranosti podataka u zvaninim statistikim biltenima publiciranim od strane Federalnog zavoda za statistiku, te
je, u tom smislu, potrebna bolja koordinacija izmeu ove institucije, komunalnih preduzea i agencija za upravljanje
vodama.
272
lan 54. Zakona o vodama Federacije BiH: Opa obaveza odvoenja i tretmana otpadnih voda

April 2010.
244
bos.

Izrada smjernica i vodia kao podrke u odabiru i standardiziranju odgovarajuih tehnologija

tretmana urbanih otpadnih voda i obrade mulja, usklaenih sa zahtjevima o kvalitetu efluenta
prema vaeim pravilnicima;
Periodina evaluacija rezultata primijenjenih mjera i daljnja istraivanja u cilju dobivanja boljih i
tanijih osnova za donoenje odluka.
Industrijske otpadne vode:

Specifinost otpadnih voda koje potjeu od industrije ogleda se u tome to sadre netipino
zagaenje ija koliina i vrsta zavisi od velikog broja faktora, od kojih su najvaniji tip industrije,
primijenjeni tehnoloki proces i veliina proizvodnih kapaciteta. Monitoring otpadnih voda koje
potjeu od privrednih subjekata treba uspostaviti tako to bi se on definirao kroz nekoliko koraka i
odnosio na svaki pojedinani subjekt, a zasnivao bi se na principu izdavanja dozvola iji je jedan
dio vodna saglasnost, vlastito praenje imisije zagaenja, kontrolna mjerenja i nadzor, te
uspostavljanje slube koja bi efikasno provodila i kontrolirala ove korake.
Istovremeno, privredni subjekti koji svoje proizvode ele plasirati na svjetskom tritu, kao dio
obaveza certifikacije i standardizacije, moraju ispunjavati meunarodne ISO standarde, kao to su
14000 i 14040 i 14044 koji sadre i obavezu izrade i provoenje Plana upravljanja otpadnim
vodama koji obrauje situacije pojave izvanrednih i incidentnih zagaenja, te postupke i mjere koje
se tada primjenjuju.
Usvajanjem principa datih u IPPC Direktivi o integriranom sprjeavanju i kontroli zagaenja273, a
koji se odnose na industrijske zagaivae, odnosno njihove obaveze u pogledu primjene najboljih
raspoloivih tehnologija (BAT) ili najboljih dostupnih tehnika koje ne iziskuju prekomjerne
trokove (BATNEC), dobivaju se u najveoj mjeri i normativi o dozvoljenom isputanju. Na taj
nain, industrijski zagaivai bivaju stimulirani da kroz provoenje principa zagaiva plaa,
primjenjuju tehnologije kojima se smanjuje teret zagaenja na mjestu nastanka. Industrijski
zagaivai predstavljaju, vrlo esto, i izvor opasnih supstanci koje dugotrajno degradiraju vodne
resurse ili se oni u svojoj upotrebnoj vrijednosti zauvijek gube. U tom smislu se kroz Aneks IX
ODV-a, zajedno sa drugim direktivama274 definiraju granine vrijednosti opasnih materija, a
Direktivom o zagaenju izazvanom odreenim opasnim supstancama275 je ukinuta stara Direktive
ili dijelovi direktiva 76/464/EEC i 91/692/EEC koje su obraivale istu oblast.
4.3.6.5.2. Operativni cilj 17: Smanjenje emisije tetnih i toksinih materija koje produciraju
pojedini industrijski zagaivai kroz uspostavljanje sistema dozvoljenog
isputanja i principa "zagaiva plaa"
Mjere:
Uspostavljanje i odravanje registra industrijskih zagaivaa;

Efikasno izdavanje prethodnih vodnih saglasnosti u cilju izdavanja okoline dozvole;
Uspostavljanje sistema kontinuiranog monitoringa efluenta od strane zagaivaa, te jaanje
kontrolnog monitoringa u cilju potivanja uvjeta propisanih okolinim dozvolama.
273
Direktiva 96/61/EC od 24.9.1996.

Direktive 84/491/EEC, 83/513/EEC, 84/156/EEC, 82/176/EEC
275
Direktiva 2006/11/EU od 15.2.2006.
274

April 2010.
245
bos.

Deponije krutog otpada:

Nizak stepen pokrivenosti uslugama prikupljanja i odlaganja otpada na podruju Federacije BiH,
rezultirao je velikim brojem povrina koje slue za nelegalno odlaganje razliitih vrsta otpada
(procjena se kree od 1893.), a prema podacima Federalne uprave civilne zatite iz juna 2005.
godine na prostoru Federacije BiH egzistiraju 21 ureene, odnosno 33 djelimino ureene opinske
deponije. Stepen ureenja i nain upravljanja ovim deponijama ne garantiraju sigurnu i efikasnu
kontrolu rada i reduciranje negativnih efekata koje ovakvi izvori zagaenja imaju na povrinske i,
naroito, na podzemne vode.
Zbog toga je potrebno, uz odgovarajue mjere reduciranja tereta zagaenja, predvijeti odgovarajui
monitoring vodnih resursa u zoni uticaja deponija.
4.3.6.5.3. Operativni cilj 18: Smanjenje koliina zagaenje koje dospijeva u povrinske i
podzemne vode sa ureenih i divljih deponija krutog otpada
Mjere:
Prioritetno uklanjanje divljih deponija smea i otpadnog materijala iz zona koje imaju negativan
utjecaj na povrinske i podzemne vode;
Sanacija postojeih i izgradnja novih deponija krutog otpada prema Strategiji upravljanja otpadom
i planovima koji e biti uraeni u skladu sa vaeim evropskim direktivama;
Uspostavljanje kapaciteta za adekvatno prikupljanje i zbrinjavanje rudnikog i industrijskog
otpada.
4.3.6.6.
Zatita voda od disperznih izvora zagaenja
Znaaj disperznih izvora zagaenja na prostoru Federaciji BiH jo uvijek nije na odgovarajui nain
kvantificiran u pogledu njegovog uea u ukupnom teretu zagaenja, a nepostojanje odgovarajuih
podzakonskih akata onemoguava kvalitetno upravljanja prostorom identificiranim kao izvor
rasutog zagaenja voda.
Kao jedan od najznaajnijih disperznih izvora zagaenja je poljoprivredna djelatnost, uzgoj i
eksploatacija uma, svi vidovi saobraaja i saobraajnica, te ruralna rasuta naselja do 2.000
stanovnika koja nisu obuhvaena Direktivom o urbanim otpadnim vodama a u kojima, prema
procjenama, ivi oko 47% od ukupne populacije u Federaciji BiH.
Rjeavanjem prikupljanja i odgovarajueg tretmana otpadnih voda stanovnika koji ive u naseljima
manjim od 2.000 stanovnika, u veliini od 25 % (50% naseljenih mjesta sa obuhvatom oko 50% od
stanovnika), bi bilo obuhvaeno 338.000 stanovnika na kraju perioda koji obrauje ova Strategija,
to iznosi oko 12% od ukupnog broja stanovnika.

April 2010.
246
bos.

4.3.6.6.1. Operativni cilj 19: Smanjenje zagaenja od poljoprivrednih aktivnosti276

Mjere:
Kvantificiranje tereta zagaenja od poljoprivredne djelatnosti na podrujima gdje je izraen

utjecaj kroz uspostavljenje odgovarajueg sistema praenja i kontrole;
Uestvovanje sektora voda u izradi agrookolinog programa FBiH, kao dijela integralnog sistema
za upravljanje zemljitem, sa naglaskom na zatitu voda;
Primjena naela dobre poljoprivredne prakse kroz realiziranje akcionih planova i vodia u koje su
ukljuene mjere koje se odnose na odrivo koritenje ubriva i zatitnih sredstava.
4.3.6.6.2. Operativni cilj 20: Smanjenje zagaenja od aktivnosti vezanih za upravljanje

umama
Mjere:
Uestvovanje u donoenju umsko-privrednih osnova kao planskih dokumenata koji u sebi sadre
i nain koritenja umskih resursa/prostora na podrujima gdje postoji zajedniki interes korisnika
voda i organa koji gazduju umama;
Provoenje multidisciplinarnih istraivanja radi utvrivanja utjecaja vezanih za upravljanje
umama na kvalitativno- kvantitativni reim voda.
4.3.6.6.3. Operativni cilj 21: Izgradnja sistema za prikupljanje, odvoenje i tretman

otpadnih voda za naselja ispod 2.000 stanovnika
Mjere:
Pokretanje i realiziranje pilot-projekata sa ciljem utvrivanja prihvatljivih tehnologija za manja

naselja;
Izrada smjernica, definiranje normi i izgradnja kanalizacionih sistema i postrojenja za tretman
otpadnih voda za oko 25% stanovnika koji ive u naseljima do 2.000 stanovnika.
4.3.6.6.4. Operativni cilj 22: Smanjenje zagaenja od saobraaja

Mjere:
Istraivanja utjecaja zagaenja od svih vrsta saobraaja;

Razrada procedura u postupku izdavanja okolinskih dozvola uz osiguranje uea predstavnika
sektora voda kroz efikasno izdavanje vodnih saglasnosti za rekonstruiranje postojeih i izgradnju
novih saobraajnica.
4.3.6.7.
Zatiena podruja
Do sada je na prostoru BiH pod razliitim reimom zatite samo 0,6% od ukupne teritorije277, pri
emu je situacija u Federaciji BiH u odnosu na Republiku Srpsku jo nepovoljnija. Koritenje
276
U skladu sa Direktivom 91/676/EEC O zatiti voda od zagaenja prouzrokovanog nitratima poljoprivrednog porijekla

April 2010.
247
bos.

prostora, po pravilu, naruava prirodne odnose koji vladaju u situaciji bez antropogenog utjecaja,
to se odraava i na promjenu kvalitativno-kvantitativnog reima voda. ZOV Federacije BiH
(l.65.) je utvrdio koja se to podruja trebaju proglasiti zatienim sa aspekta njihove namjene,
odnosno koritenja voda, zatim su to potencijalno trofina podruja, kao i podruja koja treba tititi
zbog omoguavanja opstanka akvatine flore i faune.
Provoenje politike zatite voda se mora posmatrati u sklopu aktivnog uea u upravljanju
prostorom koje ukljuuje prostorno planiranje, ocjenu ranjivosti prostora, te propisivanje mjera i
ogranienja u koritenju prostora. Vie od drugih, ova oblast je predmet razliitih disciplina
(prostorno planiranje, zatita kulturnog i prirodnog bogatstva, zdravstvo, energetika, turizam i sl.)
ali se, bez obzira na znaaj drugih vidova koritenja vode i razloga za njihovu zatitu, kao prioritet u
uspostavljenju zatienih podruja, nameu zatitne zone izvorita pitke vode.
Osim zatitnih zona koje su u funkciji osiguranja dovoljnih koliina vode za pie, potrebno je u
dijelu koji se odnosi na koritenje voda za kupanje278, ali i druge vidove koritenja i ostvarenje
uvjeta za opstanak akvatinih ekosistema, provesti mjere zatite na zato namjenjenim vodnim
tijelima. Detaljniji podaci o zatienim podrujima, te njihov opis i karakteristike navedeni su u
Poglavlju I 2.6. i odnose se na nacionalne parkove, parkove prirode, spomenike prirode, zatiena
podruja po osnovu Zakona o umama i podruja posebnih obiljeja od znaaja za Federaciju BiH.
4.3.6.7.1. Operativni cilj 23: Uspostavljanje zatienih podruja u skladu sa Zakonom o
vodama FBiH
Mjere:
Uspostavljanje, tehniko i administrativno, zona sanitarne zatite izvorita vode za pie javnih i
lokalnih vodovoda iji kapacitet prelazi 10 m3/dan;
Izrada tehnikih podloga, te donoenje odluka o proglaenju podruja namijenjenog zatiti
ekonomski vanih akvatinih vrsta u skladu sa aktuelnim propisima;
Izrada tehnikih podloga, te donoenje odluka o proglaenju podruja namjenjenih sportu i
rekreaciji na vodama;
Izrada tehnikih podloga, te donoenje odluka o proglaenju podruja osjetljivih na nutrijente i
odgovarajuim programom monitoringa;
Izrada tehnikih podloga, te donoenje odluka o proglaenju zatienih podruja vezanih za
stanita akvatinih i poluakvatinih biljnih i ivotinjskih vrsta279;
Uspostavljanje baze podataka o statusu vodnih tijela povrinskih i podzemnih voda po vodnim
podrujima i njegova integracija u ISV.
277
Zatiena podruja Bosne i Hercegovine zauzimaju povrinu od 30.766,82 ha, to od ukupne povrine (5.120.976 ha)
iznosi 0,6%. Izvor: Federalno ministarstvo okolia i turizma, Sarajevo, (web stranica posjeena 12.12.2008. godine).
279
Direktiva 2006/44/EC od 6.9.2006. o kvalitetu slatkih voda kojima je potrebna zatita ili poboljanje kako bi
omoguile ivot riba i Direktiva 2006/113/EC od 12.12.2006. o potrebnom kvalitetu vode za uzgoj koljki
April 2010.
248
bos.

4.3.7.
Zatita od voda
Strateki cilj, koji se postavlja za oblast zatite od voda, je:

Strateki cilj 9:
4.3.7.1.
Smanjenje rizika pri ekstremnim hidrolokim pojavama
Strateki cilj 9: Smanjenje rizika pri ekstremnim hidrolokim pojavama
Sve ee i razornije posljedice uzrokovane vodama jasno pokazuju da postojei sistemi upravljanja
i kontrole nisu dovoljno uinkoviti, te da uvjetuju neophodnu i brzu promjenu pristupa i naela
borbe protiv opasnosti izazvane vikom i/ili nedostatkom vode. injenica je da katastrofe pogaaju
jednako bogate i siromane280 i da su konica nacionalnom, regionalnom i globalnom razvoju.
Danas ivimo sa okoliem koji je sve ranjiviji i izloeniji rizicima od poplava, sua, klizita,
muljnih tokova, zagaenja voda i tla. Evropski izvjetaj o klimatskim procjenama navodi podatke
da je uoen trend vlanijih ekstrema, a da je povean broj toplijih dana od prosjeka, te da su poplave
ee i sa veim protocima. Opaeni su i dugotrajniji periodi s padavinama niim od prosjeka, to
dovodi do sua i stvaranja velikih problema u upravljanju vodnim i o vodi ovisnim resursima.
Prirodne katastrofe nije mogue kontrolirati, ali postoji mogunost smanjenja drutvene ranjivosti,
donoenjem mjera za ublaavanje vodnih katastrofa. Sve to navodi na urgentnu potrebu
zapoinjanja procesa koordiniranog multidisciplinarnog i interdisciplinarnog istraivanja i
poduzimanja drugih aktivnosti i mjera u vezi sa problematikom vodnih rizika.
U okviru integriranog naina upravljanja vodama, bitno je identificirati strateke ciljeve i zadatke
kako bi se mogla vriti efikasna zatita od poplava, poboljavati stepen zatite od tetnog djelovanja
voda, ublaavati posljedice od sua, te pripremati za ispunjavanje obaveza koji proistiu iz procesa
pribliavanja a kasnije i lanstva u EU. Posebno Okvirna direktiva o vodama (ODV)281 i Direktiva o
procjeni i upravljanju poplavnim rizicima.282
4.3.7.2.
Operativni ciljevi i mjere za oblast zatite od voda
Za dostizanje stratekog cilja Smanjenje rizika pri ekstremnim hidrolokim pojavama neophodno je
definirati slijedee operativne ciljeve i mjere za provoenje istih.
Operativni cilj 24:
Operativni cilj 25:
Operativni cilj 26:
Operativni cilj 27:
Operativni cilj 28:
Obnova i sanacija postojeih, te izgradnja i odravanje sistema zatitnih vodnih

objekata u cilju poveanja stepena sigurnosti odbrane od poplava
Izrada i donoenje planova za zatitu od tetnog djelovanja voda
Smanjenje erozije
Uspostavljanje programa za borbu protiv sue
Prevencija i spremnost za sluaj katastrofe-ruenja ili prelivanja brana
280
Katastrofe u razvijenim zemljama naine tetu od 2%, a u zemljama u razvoju od 13% bruto nacionalnog dohotka
Direktiva 2000/60/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 23.10. 2000. (Direktiva 2000/60/EC)
282
Direktiva 2007/60/EC Evropskog parlamenta i Vijea od 23.10. 2007. god. (Direktiva 2007/60/EC)
281

April 2010.
249
bos.

4.3.7.2.1. Operativni cilj 24: Obnova i sanacija postojeih, te izgradnja i odravanje sistema
zatitnih vodnih objekata u cilju poveanja stepena sigurnosti odbrane od poplava
Mjere:
Provedena analiza postojeeg stanja i osiguranja funkcioniranja sistema i objekata zatite od
poplava ukazuje da je neophodno definirati prioritete i podruja na kojima je neophodno provesti
slijedee mjere:
Rekonstruiranje postojeih objekata zatite od poplava, do potrebnog nivoa zatite, koji odgovara
znaaju branjenog prostora i obimu tete koja bi mogla nastati eventualnom poplavom velikim
vodama odreenog ranga pojave.
Pod ovim se podrazumijevaju sve mjere na dovrenju izgradnje zapoetih objekata, te
rekonstruiranju postojeih vodnih graevina i objekata na odgovarajue mjerodavne parametre i
dimenzije u skladu sa nivoom zatite. U Posavini i drugim podrujima, realizirati preostale radove
vezane za sanaciju poldera.
Izgradnja zatitnih objekata od velikih voda na ugroenim podrujima, po prioritetima.

Uz rijeke postupno izgraditi zatitne objekte na osnovu cost-benefit analiza.
Osiguranje funkcionalnosti postojeih zatitnih objekata od tetnog djelovanja voda,
Podrka planiranju i formiranju vienamjenskih vodnih sistema (tamo gdje se efekti tih objekata
manifestiraju na irem prostoru i veem broju znaajnih privrednih i drugih objekata), uz
prvenstvenu saradnju sa sektorima energetike, poljoprivrede i prostornog planiranja.
Preferirati izgradnju vienamjenskih sistema jer su brane i akumulacije osnovne graevine za
kontrolu poplava. Pri projektiranju i upravljanju akumulacijama, neophodno je panju posvetiti
ekonomskim, socijalnim i ekolokim potrebama kako bi se minimizirali negativni a postigli
maksimalni pozitivni uinci. Sloena problematika zatite od poplava na pojedinim podrujima se
moe veoma uspjeno rjeavati izravnanjem protoka - gradnjom vienamjenskih akumulacija
(razni korisnici voda i zemljita). Maksimalni protoci poplavnih valova mogu su uspjeno
reducirati retencionim kapacitetima: vodotoka, zemljita i poplavnih povrina (posebno na
srednjim i manjim slivovima). Zadrana voda bi se infiltrirala u tlo, ime bi osigurala bolje uvjete
za ekosisteme, bila raspoloiva za budua koritenja, a istovremeno bi se smanjili rizici od
ekstremnih poplava. Prirodne movare i poplavne povrine bi se trebale sauvati (po mogunosti i
proiriti), umske povrine (kao retardacione povrine) odravati i poveavati (poumljavati), a
posebnu panju posvetiti brdskom dijelu sliva gdje je bujina erozija izraena. Zatitu obala
vodotoka (ukoliko postoji mogunost) treba rjeavati vegetacijom. Mjere renaturalizacije (iako su
vezane za visoke trokove eksproprijacije zemljita), treba podravati. Potrebno je preferirati i
podravati sve programe koji e poboljati stanje okolia. Na gradskim podrujima urbanisti
trebaju predviati parkove i zelene povrine kako bi osigurali to bolju infiltraciju oborinskih
voda u tlo.
Koordinirano djelovanje sektora voda i poljoprivrede radi revitalizacije postojeih melioracionih

sistema te omoguavanje njihovog razvoja u skladu sa planovima i potrebama poljoprivrednih
potroaa, i potrebama zatite naselja od negativnih uticaja unutranjih voda.

April 2010.
250
bos.

Prvi uvjet za funkcioniranje melioracionih sistema je zatita od vanjskih voda283, sa redovnim

investiciono-tehnikim odravanjem vodnih graevina. Prioriteti u planiranju hidrotehnikih
mjera odreivat e se u skladu sa finanasijskim mogunostima, a na osnovu stope rentabiliteta
Rjeenje melioracionog odvoenja je rjeavanje zatite od poplava unutranjim vodama
poljoprivrednih povrina i naselja koja su smjetena u sistemima (Oraje, Odak i dr.).
4.3.7.2.2. Operativni cilj 25: Izrada i donoenje planova za zatitu od tetnog djelovanja
voda
Mjere:
Izrada i provoenje operativnih planova odbrane od poplava i leda,
Izrada preliminarne procjene poplavnog rizika, mapa opasnosti i mapa rizika od poplava, te izrada
planova upravljanja poplavnim rizikom:284
Izrada Plana upravljanja vodama za Vodno podruje rijeke Save i Vodno podruje Jadranskog
mora podrazumijeva planove upravljanja poplavnim rizicima285, to su elementi integriranog
upravljanja vodnim resursima. Na osnovu raspoloivih podataka (postojee studije i
dokumentacija), efekata klimatskih promjena, definiranih ciljeva i mjera (upravljanja poplavnim
rizicima), preporuka i smjernica EU, te dodatnih analiza, neophodno je:
-
izvriti preliminarnu procjenu poplavnih rizika,

izraditi mape opasnosti od poplava i mape rizika od poplava,
uspostaviti planove upravljanja poplavnim rizicima,
provoenje revizije (auriranje) planova upravljanja poplavnim rizikom.
Uspostavljanje baze podataka (u okviru formiranog informacionog sistema vodaISV) i

fleksibilnog sistema monitoringa, u cilju dostavljanja podataka o vodostajima, protjecajima i
padavinama. Uspostavljanje modela prognoze protjecaja i upravljanja akumulacijama. Definiranje
naina obavjetavanja i uzbunjivanja.
Upravljanje poplavama je vrlo sloen zadatak jer vodotoci slue za mnotvo razliitih, povremeno
suprotstavljenih, funkcija. U trenucima deavanja poplava, prioriteteni zadaci su spaavanje
ljudskih ivota, dobara, okolia i dr. Uloga ranog uzbunjivanja tada je od neprocjenivog znaaja.
Sistem ranog uzbunjivanja od poplava podrazumijeva prikupljanje podataka sa terena i procjene
opasnosti na licu mjesta kako bi se mogla dati tana prognoza.286
Radi to efikasnije odbrane od poplava, potrebno je stalno unapreivati sisteme za praenje i
prognozu hidrometeorolokih pojava, te definirati preventivne mjere upravljanja poplavama, kao i
operativne mjere upravljanja poplavama, koje su osnova operativnog provoenja upravljakih
mjera u periodu trajanja poplava.
283
284
285
Strateki plan (2009.-2019.)- vizija BiH 2019. bez mina je ujedno i uvjet za mogui pristup melioracinim povrinama
Odredba o vrstama i sadraju planova zatite od tetnog djelovanja voda. (Sl. novine Federacije BiH, br.26/09 od 15.4.2009.)
Po Direktivi 2007/60
U svijetu su razvijeni razni sistemi ranog uzbunjivanja. Naalost, pokazali su se neuinkoviti u kritinim trenucima
ekstremnih poplava, posebno kod prognoze naglih poplava u urbanim podrujima.
286

April 2010.
251
bos.

Koordiniranje rada specijalistikih slubi (meteoroloke, korisnika akumulacija, prostornih

planera, slubi za zatitu i spaavanje ljudi), kao i jedinica lokalne uprave, poljoprivrednika,
ekologa, umara, nevladinih organizacija, poduzetnika, graana i medija.
Koordinirani rad na rjeavanju problema i unapreenju zatite od poplava zahtijeva primjenu niza
integriranih, sistemskih i djelotvornih preventivnih graevinskih i negraevinskih mjera.
Neophodan preduvjet za implementiranje mjera je aktivno i koordinirano uee svih relevantnih
faktora u procesu upravljanja vodama, kao i specijalistikih slubi. Odgovarajua zatita
potencijalno ugroenih podruja se ostvaruje primjenom graevinskih mjera, dok se provoenjem
negraevinskih mjera stanje sigurnosti od poplava znatno poboljava.
Na osnovu lana IV.b.7. Ustava Federacije BiH donesen je i Zakon o zatiti i spaavanju ljudi i
materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesrea, po kojem:
- Slube za zatitu trebaju osigurati dobro funkcioniranje (kantonalnih i lokalnih) centara za
uzbunjivanje stanovnitva, organizirati rad civilne zatite, izraditi operativne planove

djelovanja u katastrofama, povremeno organizirati vjebe, organizirati evakuaciju
stanovnitva u sluaju potrebe, organizirati hitnu medicinsku pomo, organizirati sanaciju
terena nakon poplava.
- Nauno-istraivake institucije trebaju intenzivirati izradu projekata vezanih za: (i)
unapreenje meteoroloko-hidrolokih prognoza oborina (i topljenja snijega), (ii)
regionalne hidroloke analize velikih voda, (iii) zadravanja oborina u slivu
(poljoprivredna i umska proizvodnja), (iv) unaprijeenje zatite odreenih podruja, (v)
analizu potencijalnih teta, (vi) ukljuenje javnost.
- Edukacija stanovnitva: Svjetska iskustva u upravljanju poplavama upuuju na posebnu
vanost pripreme za vanrednu situaciju, na formiranje informacionog raunarskog centra,
zasnovanog na koritenju GIS-a. Posebnu panju neophodno je posvetiti edukaciji,
uvjebavanju stanovnitva i komunikaciji sa javnou. Neophodno je poboljati mjere
provjere sigurnosti nasipa i brana, zatvaranica i brana, raditi na novom pristupu
upravljanju akumulacijama. Poplave su katastrofa koja se moe razumjeti samo
interdisciplinarnim pristupom, kombiniranjem iskustva iz razliitih podruja.
4.3.7.2.3. Operativni cilj 26: Smanjenje erozije
Erozija zemljita stvara enormno velike i dugorone tete, ugroavajui vie privrednih grana
istovremeno: poljoprivredu, umarstvo, reim voda, saobraaj, komunikacije, komunalnu
infrastrukturu, naseljena mjesta, ekonomske intervencije i dr. Do sada su se, uglavnom, provodile
parcijalne mjere zatite, od interesa za instituciju koja mjere provodi. Daleko povoljniji uinci bi se
postigli kada bi pomenute akcije bile koordinirane a pristup problemu multidisciplinaran.
Neophodna je izrada i prihvatanje Strategije i Programa zatite od erozije pod koordiniranjem
nadlenog Ministarstva poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva FBiH, te Ministarstva okolia i
turizma, kao i Ministarstva prostornog ureenja.

April 2010.
252
bos.

Mjere:
Izrada Programa zatite od erozije.
Provoenje opih protiverozionih mjera.

Neovisno o lokalnim uvjetima, ope protiverozione mjere su: legislativne mjere, izrada katastra
stanja erozije, praenje erozionih procesa, edukacija stanovnitva, integriranje problematike
zatite od erozije u: prostorne planove, u umske osnove i, naravno, plansku dokumentaciju
sektora voda. Erozija se moe znatno smanjiti pravilnom obradom zemljita i ouvanjem biljnog
pokrivaa.
Sanacija teta od erozija.

Pristup sanacionim mjerama mora biti detaljno analiziran, sa naglaenim prioritetima, kako se ne
bi naruila prirodna ravnotea vodotoka i slivnog podruja. Zatitu od erozije treba vriti po
utvrenim kriterijima, koji zavise od: znaaja i prioriteta zatitnog vodnog objekta, stepena
ugroenosti zasipanja nanosom, stepena osjetljivosti zasipanja nanosom, stepena opravdanosti
radova (stope rentabilnosti).
4.3.7.2.4. Operativni cilj 27: Uspostavljanje Programa za borbu protiv sue

Nedostatak vode je danas problem s kojim se susree sve vei broj regiona sa tendencijom
porasta.287 Utjecaji nedostatka voda na okoli i njezine posljedice na drutveno-ekonomska i
politika kretanja, rezultiraju krizom produktivnosti sistema, posebno proizvodnje hrane, te se zato
ubrajaju u katastrofe sa najteim posljedicama. Pitanje rjeavanja ovih problema zahtijeva
interdisciplinaran pristup. Upravljanje rizikom od nedostataka vode zahtijeva provoenje aktivnosti:
(i) prognoze, (ii) monitoringa i (iii) procjenu posljedica. Odreivanje stanja i monitoring se obavlja:
praenjem mree meteorolokih i hidrolokih stanica u regionu, analizom satelitskih snimaka i
inspekcijom na licu mjesta, prvenstveno stanja vegetacije. Odluke vezane za pojave nedostataka
vode treba donositi na bazi poreenja sistema u uvjetima vlanog stanja i uvjetima nedostataka
vode. Cilj procjene utjecaja nedostataka vode je razumijevanje nivoa do koga se moe ugroziti
funkcioniranje drutva, ekonomije i okolia.
Mjera:
Ukljuenje u aktivnosti EU vezane za nedostatak vode.
Najnovija istraivanja u hidrologiji i klimatskim modeliranjima pokazuju da je vjerovatnoa

deavanja ekstremnih padavina (u zimskom periodu) i ekstremnih sua (u ljetnjem periodu) u
porastu. Stoga je neophodno i sue inkorporirati u akcione planove odbrane od poplava.
287
Subregionalni centar za sue, za prostor jugoistone Evrope od 2006. godine postoji u Republici Sloveniji

April 2010.
253
bos.

4.3.7.2.5. Operativni cilj 28: Prevencija i spremnost za sluaj katastrofe- ruenja ili
prelivanja brana
Imajui u vidu injenicu da do ruenja brana moe doi u sluaju katastrofalnih zemljotresa, u
sluajevima naknadnih slijeganja i gubljenje konstruktivno-nosivih osobina tla u zoni brane i
akumulacije, zbog neadekvatnog potovanja plana pogona i reima rada hidroakumulacija, kao i u
ratnim djelovanjima, namee se potreba provoenja slijedeih mjera:
Mjere:
Izrada periodinih studija stanja i stabilnosti postojeih objekata koji su u funkciji, kao i u izradi
studija utjecaja plavnog vala (primarnog i sekundarnog) na ljude i materijalna dobra na plavnom
podruju.
Izrada studija ranog upozoravanja ljudi na opasnost od plavnog vala, odnosno poplave,
instaliranje automatskih mjernih stanica i dojavljivaa vodostaja na svim veim vodotocima i
nizvodno od brana.

April 2010.
254
bos.

5. PLAN REALIZACIJE MJERA ZA DOSTIZANJE CILJEVA UPRAVLJANJA VODAMA
5.1. UVOD I PRIKAZ PLANA
5.
Plan realiziranja mjera za dostizanje ciljeva upravljanja

vodama
5.1.
Uvod i prikaz Plana
Plan realiziranja mjera za dostizanje ciljeva upravljanja vodama, sa navoenjem: odgovornih

institucija, planiranim rokovima za realiziranje, parametrima po kojima e se vriti ocjena stepena
uspjenosti provedenih mjera, te procjenom potrebnih investicionih sredstava, prikazan je u
Tabeli 5.1.
Kao bazni datum, posebno za pravni okvir djelovanja, odreena je 2008. godina (potpisivanje i
ratificiranje Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju sa Evropskom unijom - SSP). U planskom
periodu Strategije od 12 godina, do 2022. godine, znaajna godina je 2014. kao godina planiranog
pridruivanju EU, po SSP-u.

April 2010.
255
bos.
April 2010.
?F
*#*#=
realiziranja
38#*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
5#"*
/*7*8*(
*r*35!*6*i!Y
NadleI#7*!*6*i!
Y!***6#*
*6I2:=B82=#7*ni
Revizija svih :#:2*6*3*6#*B8

0*=*:60*=2=;*=*5*(
#38*:#98;:#:2*!6*88*
5#*2:0B8*!2:2"8**8255/B8*0*
:#98:#:2*
..+
..F
2012.
2012.
2011.
NadleI#7*2#B7!
*6*i!Y
5*8*:#B8*:#98*-a *2:=5
/:#*8*8*6*3*(
2010.
2009.
2009.
1.1.3.
#**A0C=*B**5#5#8
*6I2:=B8*6*i!
Y!***6#*,

*6*/0=2/5*B82*
*63-*k*:#8673inistra, u
=32/C*83*/02*7lasnost
6#/7;325*#*(k325*#kfederalni
325*#0*=<k!!lade
=*5*
+4
42##
B8*:#38/08<5*83*
:#38-a. Ostali
"8*808<5*8!
/=8/C/8/D2:=B82=
0#*9!/28"8*8
0386:/ -a
6#*B82;
:60*=2=;*=*5*6*3*
"8*85=25
:60*=2=*=562
08<5*82:=B82=3
=5#*3* B8*/
08<5*83*:#38-a.
"8*85=25
Detaljni tabelarni pregled
/2*7*<25 "8*85=25
:#B8
P25Q=0*
tra2:0B8/:-u iz
2006. g., :*#*&=#7#ani u
2=*6/2*#=3*0:86;
#=5*:-u.
800.000,00
! "

EU-##$
PRAVNI OKVIR UPRAVLJANJA VODAMA
O67#255/B80*:#98
38#*
2010.
C5*=:/:#38;:#:2*
% % -a
<8:60*=2=;*=*5*
#7*B8*2;
:#:2*6*3*62;:#8 -a iz 2006. g.
Pravna reforma sektora voda, koja proizilazi iz

) * )' +/02 /'246/'2
uvjetima, u )' +/0 70/'28 u
oblasti upravljanja vodama kao dio procesa
stabil' 9'0')'4'/0:'8
I Implementiranje SSP-a
838#:"*253*
& % % -a
1.1.2.
1.1.1.
1.1.
R. broj
Tabela 5.1. Plan realiziranja mjera za dostizanje ciljeva upravljanja vodama
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
838#:"*253*
1.2.2.
1.2.
?F
/*5#*2:0B8*

!
2016.
*6*!*#*35!Y
2009.
20.F.
Y!***6#*
*6*!Y!**
*6#*
2012.
2012.
*6*!Y!**
*6#*
A#*8#7#*3*35#7*
Y!***6#*
2011.
*6*!Y! Sava i
*6#*
*#*=5#0#*8 #8C;2*
C5*==2/5*B8*2*8*<D/ :863
353***/:#*8*8*6*3*0*6*
:6#/C8*#8=**6#*2=73#*(
0#*6*8*:#05#*8 **/:#*8*8*
6*3*0*6*:6#/C8*#8=**6#*2=7
3#*
Usvojeni :*/:#*8*8*6*3*0*odna
:6#/C8*
2012.
*#*#=
realiziranja
38#*
*6*!Y!**
*6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
/*5#*2:0B8*
II Transpozicija i implementiranje Direktiva

1.2.1.

R. broj
Objavljeni propisi u Sl.

*3*6#*B8
0#*965*8*:#76
/2*7*<252*
#=53
@.&?$.
+4
42#>##
Objavljeni propisi u Sl.

*3*
5*8*
5*"*/2*7*<25
#:26#*B8/2=*6/
2*
-308<5*8
provo98/-a i drugi
08<5*8
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
250.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
R. broj
*#*#=
realiziranja
38#*
2010.
?%.O.
6#*325*#*6I*0*=<
6#932/C*83*25*#25
*82=e t#7=32=;62*
=5#0*:##6#2/#2!
#75=/0*<55/=(
Kanton, o:D*!7#*6!*2B
hidro5;C=;=3/*;"8=*5*(k
6/25#82=0*7*9*C
#7*<82858;3*82858;:6#/C8*
"*0*2=/6*#75#53**/#"*;5:*6;
voda 2;*73#*B8*2*<6.F%%%
April 2010.
?F
2016.
2013.
*2:/<5*8*5:*6;6*/2858*:6#/C8*
"*0*<725:*:#C<D**8*62=/6*#7 hidr5;C=;=3/*;"8=*5*(!
s;*73#*B8*0*6.%%%%S-a
6/25#82=0*7*9*C
Y!***6#*
*6*!Y
Revidiranje svih saglasnosti i dozvola vezanih za

:#=/:8*8*C2:/<5*8*=3/*;5:*6h
voda
A5*0*"#**6*7*8*3/8*0"*B*83
2*"#6*/:#<2=62:/<5*8=#0
B86 6#/732#6253*
2010.
2023.
hidr5;C=;=3/*;"8=*5*(!
6/25#82=0*7*9*C
O"*0*2=/6*#75#53**/#"*;5:*6;
6*2;*73#*Bija sa 10.000-.F%%%-a
838#:"*253*
O67#255/B80*:#98
38#*
+4
42#>#>#
Objavljen propis o zabrani.
06*560 62
2*/986/25#82=;
5:*6;6*/7#*62=
=**0*B2253(
07#*9*:25#88*0*
5#53*5:*6;6*
07#*9*:25#88*0*
5#53*5:*6;6*"7
visine inve25B8*:#7*#*t D
2:5:/3:250*8/7
B8*/:#6/:28?%.+.
godine, ali ne poslije
,..??%?%(
07#*9*:25#88*0*
5#53*5:*6;6*"7
225B8*:#7*#*t D
2:5:/3:250*8/7
B8*/:#6/:28?%.+.
godine, ali ne poslije
,..??%.'7(
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
350.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?F
*6*!Y!**
*6#*
6#97#*C=B5#*B8*0*7*9/8/D;
3*5#8*
*6*!Y!**
*6#*
Y!***6#*
Uspostavlja82253*35#7*
*6*!Y!**
*6#*
/*5#*2:0B8*/"*B5"#86#=5(
'

* '

"
288
/*5#*2:0B8*
"#

"

"$%& " $
' ''( ))
*6*!Y!**
*6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
/*5#*2:0B8*
"#

"

838#:"*253*
2013.
2011.
2012.
2013.
2012.
*#*#=
realiziranja
38#*
+4
42#>#B#
08<5*8:#98/-a,
08<5*80*8*25
#0/5*53*35#7*
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
+4
42#>#@#
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
+4
42#>#?#
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
50.000,00
50.000,00
100.000,00
5#"*
/*7*8*(
#8673288:#<*6#/7C5*8/255/B8*3*! 5*=6*23IC=*52=#/2*8*8

#=5"7870/0570*C*8*, :;68:*#*55#*2:0B8/
:#38/D/8A*0:*#*8*.
?OO
.?F
.?+.
1.2.3.
R. broj
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
.?O
.?$
1.2.6.
R. broj
?
:Dina, grad
A#3#anje javnosti
"#

"$%& '
&
*6*!Y!**
/*5#*2:0B8*
*6#*
*6*!Y!**
5*6*#6=*55*I52#60*6
*6#*
*6*!Y!**
#7#*30*/5#9*87#*C;#8625328*
*6#*
*6*!Y!**
0#*9625*808<5*8#:2=8=328
*6#*
:D*, grad
:Dina, grad
:Dina, grad
6#9*86*0*=/:*8
#B8*6*0*=/:*8
*2AB#*8 25*5/26*0*=/:*8
*6*!Y!!**
*6#*!
*6*!f6#*325*#
*6I*0*06#*25!Y!
***6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
/*5#*2:0B8*

" & !
/*5#*2:0B8*

" &
' +
))
838#:"*253*
0#*9625*808<5*8
?%.+
+4
42#>#"#
28"8*8:#7#*3
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
+4
42#>#G.
"8*80*C
A#3*B8
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
Donesene i objavljene
:86*C6/=08<5*8
:#98/ i drugi
08<5*8
+4
42#>#F#
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
?%.+
2013.
2012.
2011.
2010.
2009.
2011.
*#*#=
realiziranja
38#*
250.000,00
350.000,00
50.000,00
50.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
1.2.9.
R. broj
2010.
?%.+
6#*325*#*6I*0*=<
25*#25*82=e trgovine i
=32=;62*=5#0*
prirodne res/#2!#75=/0*<55/
=(
Y!***6#*!
f6#*325*#*6I*0*=<
Y!=5#:8:##6
#7*<82858;#*8;0*
08*=#7#*86/=285830*3*
6=26"#:8:##6:#*=2
2011.
2013.
2010-2011
2012.
2013.
Y!=5#:8:##6
Y! ***6#*!

Y!***6#*!

Y!***6#*!

*6*!Y!**
*6#*
#98:#7#*3*"/=:8:##6
0#*6*=B7:**0*:2"28580
Realiziranje 8676<87:#7#*3*35#7*
#76/5#AC725*5/2*:#<2=;6*!6*
/25/*#3*"*;3#2=;6*
0#*6*:6<808<5*8*#:2=8=328
2011.
2009.
*#*#=
realiziranja
38#*
*6*!Y!**
A*6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
/*5#*2:0B8*
"#

"$%&
!
838#:"*253*
?
+4
42#>#!#
"8*8:#7#*3:#:#3
:#76*0#*6*A#3*B80*
javnost.
0#*9625*808<5*8
08<5*82:62/#=/6
'382B625=*
C5#76<87#=**=8
262(
"8*8=6=2
0#<*"/=* bjavljen
08<5*8#*0#*8/
#7#*3*
28"8*8=B
plan.
"8*8:#7#*3
8676<8735#7*
Objavljeni rezultati
8676<8735#nga.
Objavljene, revidirane i
=#7#*:86*C6/=
Objavljeni propisi i
:86*C6/=0#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
850.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
1.2.11.
1.2.10.
R. broj
?
2013.
2013.
Y!***6#*!
Y-S=5#:8:##6!
*6*!***6#*!
Y!Y-S=5#:8:##6!

0#*6*#7#*3*38#*0*2*36B:#6
vode
25*8*808<5*8*#:2=8=328
?%.+.
2013.
Y!*6#*!
Y!*6#*!
*6*!Y!*6#*!

#7*<86#9;6*0*<=8=
#7#*323*88*0*7*98*6*
08<5*8:#38
#=5
2011.
*6*!Y!!
*6#*
/*5#*2:0B8*
2010.
2011.
Y!***6#*!
Y-S=5#:8:##6!
68*6**2*36B:#6

" # & -
2010.
*#*#=
realiziranja
38#*
*6*!Y!!
***6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
/*5#*2:0B8*
#=5

" + ,,
838#:"*253*
+4
42#>##

Donesene i objavljene
pojedinaC6/=
:#7*<8/
I2D0*;
#=*!*=*286
,..??%.F. g.
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
+4
42#>#Q#
"8*808<5*8
"8*8:#7#*3
"8*8:86*C6/=
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
125.000,00
225.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
.?.F
.?.+
1.2.13.
1.2.12.
R. broj
?
2010.
Y!***6#*!
Y-S=5#:8:##6!
*6*!Y!**
*6#*
*6*!Y!**
*6#*
0#*6* 08<5*8*
0#*6*625*8*8:#75#76<8708<5*8*
#:2=8=328
4&5& +( *

6 -,
6#9*8=*B8*0*:25*8*8
5#=*"#*B;25*B*
2011.
2013.
2009.
2010.
2010.
*#*#=
realiziranja
38#*
*6*!Y!**
*6#*
Y -=5or poljoprivrede,

n*6I#7*
*6*!Y!**
*6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
/*5#*2:0B8*
/0.1/3 !
=8/C8/*=525:#5/58B*8*2/<*
625*5=*6*
.#
'

/*5#*2:0B8*
&& "(

!
838#:"*253*
+4
42#>#B#
"8*8*A#3*B8*0*
javnost.
+4
42#>#@#
"8*808<5*8
"8*808<5*8
"8*8:#:20#*9*
65*8*5*"*/2*7*<25
+4
42#>#?#
"8*8*A#3*B8*0*
javnost.
+4
42#>#>#
Objavljeni propisi.
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
50.000,00
125.000,00
150.000,00
50.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
.?.$
1.2.16.
R. broj
O67#255/B80*:#98
38#*
*#*#=
realiziranja
38#*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
?%.+-?%.O
?%.+-2023
:D*!7#*6!=*5*2B
hidr5;C=;=3/*;"8=*5*(!
6/25#82=0*7*9*C
:D*!7#*6!=*5 *2B
;6#5;C=;=3/*;"8=*5*(
6/25#82=0*7*9*C
"*0*2=/6*#75#53**5:*6;6*0
2;*73#*B8*2*<6.F.000 S-a
?
"*0*2=/6*#75#53**5:*6;6*0
2;*73#*B8*2*.%.000 .F%%%S-a
07#*9*:25#88*0*
2=/6*#5#53*5:*6;
6*"72:;6;
25B8*:#7*#*t D2
:5:/3:250*8/7Bilja
/:#6/:28?%.+. godine,
*:28,..??%?%7(
07#*9*:25#88*0*
2=/6*#5#53*5:*6;
6*"72:;6;
25B8*:#7*#*t D2
:5:/3:250*8/7B8*
/:#6/:28?%.+. godine,
*:28,..??%.'7(
'( - ! ) ) *- + !
#*2:0B8*3:35#*8
#=5*(

*6*!Y!**
?%.F.
98:5=B8*
*6#*!*6I*=*5**
325*#25*!:D
2016.
,% +(!(

!
838#:"*253*

5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
1.2.19.

" # & -
.?.O
?
2019.
?%.F
2020.
*6*!Y!**
*6#*
*6*!Y!**
*6#*
<8:**/:#*8*8*#0=36::**
Revizija planova upravlja8*#0=36::**
?%.O
?%.F.
*#*#=
realiziranja
38#*
*6*!Y!**
*6#*
*6*!Y!**
*6#*
*6*!Y!*6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
08**I/##*83*:*P;*0*#6*xP#0=*x6
poplava
08*:#3*#:#B8#0=*6::**
&& "(

!
0#*6*#7#*3*23*88*0*7*98*6*
838#:"*253*
R. broj
+4
42#>#F-1.2.19.
Ukupno 1.
0#<*#08*"8*8
revidirani planovi upravljanja
#0=36::**!*8=*286
22.12.2021. g.
Doneseni i objavljeni planovi,

*8=*286??.??%.F. g.
0#<*#08*3*:*
"8*8*I/##*3*:
;*0*#6*#0=*6::**!
*8=*286??.??%.@. g.
0#<*#08*:#3*#
:#B8"8*8*#6#**
:#B8*#0=*6::**!
*8=*286??.??%.O. g.
2"8*8#7#*3
I2D0*#=*
2#68#C;B8*!*
:28,..??%.F. 7(
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
200.000,00
4.025.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
*#*#=
realiziranja
38#*
Y/02*#*68/ !=antoni,
60*0*<55/=<*
*0#*8:2";6;*=nada na
39/*#632=/253* 2"/;*53
**0*3*/=/:;6#/<5;*2*3:#*5;
5#<=*=#25!:2"/:76//5#9*8*
potrebe, *C*25:*5#*0#*8* 0*C*8;
7*5;=25#;A=*5*
?..+
2011.
2012.
2012.
*5!:D=3/**:#6/0D*
*5!:D=3/**:#6/0D*
2012.
*5!:D=3/**:#6/0D*
EKONOMSKI OKVIR UPRAVLJANJA VODAMA
O67#255/B80*:#98
38#*
2.1.1.3.
Adekvatno integriranje oblasti upravljanja

/ 24& 2
&'
'
2& 90'4Y4 /Z4
zastupljenost ekonomskih instrumenata u
procesu upravljanja vodnim resursima
' ( & ' &&
&&
'
"& & " " '
' &7
' &&
&&
*&
"

5*8***0*:258D;#*:5#";
5#<=*/B8/:#/I*8*/2/7a vodosnabdijevanja i
3825*5/*;A*282=;7/"5*=*!62
=*#*=5#*/0#=*7/"5*=*!=*37/D250*
8;23*88
*08:#38*=#5#8*25*6arda poslovanja
:#6/0D*0*:#/I*8/2/7*/2=5#/
vodosnabdijevan8*2*5*B8* i povezivanje sa
023B8*=8=#2B:*D*8/0*:#/I
usluge.
838#:"*253*
Osiguranje transparentnosti =32=

:#*6*25/:76//5#9*8*B8*!65*B8*
/*=#2;65*B8*
2.1.1.2.
2.1.1.1.
2.1.1.
2.1.
R. broj
#982*39/*#63
2=/253*#*9*"#*5
**0*2*:#:#/=*3*
#;*D:*625#*
*6I;8D* 25*#
8*/6/25#/=5/#/B8
voda.
2:25*8=#5#8
standardi
#8#*0#*;5/68*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
=32=**037/D25/=8/C8*#/#*;
:6#/C8*/8*225362*"68*8*
2*5*B8
?..F
2.1.1.6.
?
2.2.1.1.
2.2.1.
2.2.
Y!***6#*!
=*5!:D
#98*=525/238#;*:60*8
282525*<5v**I256!37/D3
*C3*/<56:5B8*3=32=3
=2=3A=53*38#*#*B*87=#<58*
vode
Poboljanje efikasnosti, unapr+0

transparentnosti i
) /Z0 /
'44)/004/ 2

'40['
'0
& '/
'44)/004
vodama i
reforma sistema cijena vodnih usluga uz
postepeno
4/ +0& 2
&9ijene vode
Postepe " '' & + '$
$ 5
*
9'& +' &&
:
7
#
' '$ "
$ "
#B06A#*8/85*0*:250*8A*282=
2*36#I25/23 27353*/:#*8*8*
6*3*! 62:#B06A#*8:86;
Y!***6#*!
#25*5#<=*02*/=/:;:/;5#<=*
n*6I*=*5**325*#25*!
:#*55#<=!5#<=6#I**8*!
o:D!=3/**:#6/0D*
*3#50*B8*!5#<==*:5**!5#<=:#<#8*
2253*!5#<==25#;A=*5*!5#<=ovi vode
=*2=/67#2/#2*(
NadI*=*5**325*#25*!
o:D
838#:"*253*
R. broj
O67#255/B80*:#98
38#*
2011.
2011.
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
*#*#=
realiziranja
38#*
A#*:*#*35#0*
:#B8/A*n282=
2*36#I25
+4
42>###
0#*9*:#;*D*25/68*2*
6A#*3=#5#83*
**0*3*0*#/#**:6#/C8*
5*525C=:6*B23*88/
2:BAC:5#<86
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
1.850.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
??.O
??.$
2.2.1.6.
??.F
??.+
2.2.1.3.
2.2.1.2.
R. broj
2:25*8*82253*B8*=86#*I**8/
#*!=32=!#7*0*B5;<=
:#*6*5#<=*0*0*62*"68*8
2*5*B8/
5#9*837/D250*:#*0*=*"#*C/
B8/2/7* :2253/#*25/D;"=B8*!2*
65#*3:#3"=3:5#<8#*6*
873/98/C3"237/D
isto#3:250*80*B#5*;=32=;!
2B8*;=2=;B8*//:#*8*8/6*3*
86*C**886C;B8*=82*:*D/8/
63*D253*:##632/"8=53*0*/2/7
62*"68*8*2*5*B8!/==2#*6
6257=*55*
D*802*:2";6;*=*6*
0*:C8*82*:#=/:8*83;*=*6*=82
62*6*2//"#*:#:2"*6**=*6*0*
0*<55/6::**!:2"6*=*60*
zahvata86*0**68**8(
"8<*825:**:*50#<;/2/7*
62*"68*8*2*5*B8
*0*:5B8*;! dodatnih izvora

A*2#*8*25B;0*;*5*=#<5;/
6#/73038*3*B8*37/D258;
:#38/6#*B8!2*:2"3*7*2=3
*3"0#*80*2*6*682=#<5;
A*282=;#2/#2**/:D*=*5*
250*8://2*7*<25:258D;#*5nih
0*=*<5"37/D6*#2=*/:#**#<
=5#/:*D*8*:2";6;*=*6*
838#:"*253*
258*825/682***03
37/D25/98*
:#:#/=*/98/2253*
7"#*Cuna
2012.
0*0#*6/
25/68(
2020.
2012.
NadI*=*5**325*#25*!
o:D
NadI*=*5**325*#25*!
o:D
*6*!Y!**
*6#*, !60*0*<55/
=<*6#*B8
258*825/682***03
*6=*525:258D;
*=*6*02:#=/:8;
*=*6* 6/=*2
:2";6;*=*6*
3*8*#*0=*/B8*3*
039/63*D25**
:##6;2/"8=*5*
2:25*8/*:#89
2253*B8*
2010-2020
5*525C=:6*B:D*3
:#B53**:*5
28038
67*#*8/D70*=*
258*825/682***03
poteB8*;66*5;0#*
finansiranja
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
NadI*=*5**325*rstva,
o:D
2009-2021
=*
=5nuir.
*=525
2010.
*#*35!*6*!Y!

:D=3/**:#6/0D*
2011.
*#*#=
realiziranja
38#*
Y!***6#*!
u6#/I8=3/*;:#6/0D*
O67#255/B80*:#98
38#*

5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
2.2.1.10.
?
2.2.2.2.
2.2.2.1.
27/#*8:258*8*67*#*8/D7#7/*5#7
=#*=*:670*/5#9*8=B2;
*=*6*0*#*0C5 6=#<58*6*!:*0D *6*!=328 0*=B28!
Y!=*5!:D
6B8*:25*8;#*0836=/353*0*
2*=62=5#*6/25#8*!=5##752=2=5#!
:8:##6*!25*<5(
1 + &#& ('
5&
#&

resursa
#=/:8*8**039/*#6;2=/25**!
6"#:2:#*=2=32=;25#/3*5*
*6*!=3280*=B28!
0*#6*86*/#*0C53*38*3*
Y!** *6#*!
2:25*8*83;*0*3*0*:#38/:#*=2
=*5!:D
25#/3*5**67*#*8/D33*
6/C*8*
*6*!Y!=*5!:D
#3#*8/2:25*8*8*8*-privatnog
:*#5#25*/:#/I*8//2/7*62*"68*8*
2*5*B8!62#*08*8A*282=;
#7/*5#;25#/3*5*/:#*B/:625B*8*
:#*5;25B8*!/t#9*8*8*26A#*;
/7*6#I*! :#*572=5#* i ostalih
zainteresiranih strana.
2.2.2.
Y!**!*6#*!
n*6I*=*5**325*#25*!
O67#255/B80*:#98
38#*
*0#*837/D25/2:25*8*8*
#7/*5#7&#7/*5#;58*
0*6/I7&0*6/I;0*/5#9*8B8*/2/7*
838#:"*253*
2.2.1.9.
R. broj
2013.
2012.
2010.
razvijanje
25#/3
def. uloga.
#*8
*=525
:#3B8
2013-?%.F
*#*#=
realiziranja
38#*
+4
42>#>#>#
Ukupno 2.
258*867*#*8/Deg
#7/*5#7=#*
0#*9*25/68*2***03
39/*#6;2=/25**
#B26<8*6/=*
668=B28*2"*0#*8/*
#0/5*53*5/68=32=
opravdanosti i postojanja
javnog interesa
+usuma 2.2.1.
Stepen ostvarenog javno:#*57:*#5#25*6*B

2/I7:#*57
=*:5**
258*8:#:2*
"*0/8/D25#/=5/#
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
1.400.000,00
5.780.000,00
2.530.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
O67#255/B80*:#98
38#*
*#*#=
realiziranja
38#*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
*6*!Y!**
*6#*
NadI*=*5**325*#25*!:D!
-a
Y!*6I*=*5**
325*#25*!:D
Y!***6#*
255/B*=*6#2=8*C**8=3/*;
:#6/0D*/=#/62*"68*8*2*5*B8
#3#*82:2"8**853*0*98
3:35#*8:#8=*5*2=5#*6*
6B*0*:#7#*3#*8:*#*8(
*08B5#*"*0:6*5*=*25*8/=*55*
:#<2=;:603;6*/0"*0/
08<5**8*2;8*;#7*0*B8*=*
#725##*;0*7*9*C*
3.1.1.3.
,..+
3..F
Y
3.1.1.2.
*6#2=8*C**8Y
Srednjo#C6
?%.+. uz
*25**=
*=5256
2021.
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2011.
J6<808<5*8stanju u
"*250*<556*
A=*2=*6#2=::/8
255/B8/=#/=*5*!
:D*-*(67#0*
oblasti vodosnabdijevanja i
2*5*B8
#7*0*BA#38
255/B*/0*53
0*983:35#*8
:#8=*5*
*6#2=3/562B:*#
/2:25*8255/B86
25#/C:6#<=Y
Do 20.+
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
*6#2=*0*25/:825
::/825/2=*6/2*
2253*50*B83#*6;3825*
/325*#25/0*;583*=8
:#0*00:#380*;58a

-*25*;
#=5*
INSTITUCIONALNI OKVIR UPRAVLJANJA VODAMA

Efikasna institucionalna organizacija i
2''
9'0
)
* ) / +0) 9

)'4'/0')'2jenu zahtjeva EU sektoru
voda
/'( &5& '
;
(&
<=
838#:"*253*
5B*8#*08*2:2"8**8255/B8*6
25#/C:6#<=Y!=*=*5*3
325*#253*!/68=#/7/8;67#25
3.1.1.1.
3.1.1.
3.1.
R. broj

5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
#6:#7#*3"/=*0*
6/25#82=0*7*9*C
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
Y!***6#*
Organizir*8:#98"/=0*D
6/25#82=0*7*9*C- /C25*8:#625*=*
2=5#*/:#*8*8*6*3*
3.1.2.3.
+4
42?##>#
#676<8:*
"/==*6#*
2009-2021
=*
=5/#**
*=5vnost
Y!***6#*!
=*5**325*#25*:8:##6!
6:##6</3*#25*
"*0=5/#*25#/C/2*#<**8=*6#*
/2=5#/6*
3.1.2.2.
*6#2=*0*25/:825/
255/B8*3*2=5#*6*
2:2"*0*:#98
*=525:0*;583*
*25*3
#=5*3*
+4
42?###
?%.+
2009.
255/B*=*6#2=
uspostavljene federalna i
=*5*/:#*0*
ins:=B82=:2
#3#**2*856**8D*!
/2=*6/2*-3 !
)*.'+.(
D*83/562B:*#0*25/:825/
255/B8*3*2=5#*6*
3.1.1.O
2009.
08<5*8:#63
*=5253*6:#23*/
#*6/39/*#6;=328*
3.1.2.1.
2*82*856*;8D*0*6*:6#/C8*
#8=**6#*2=73#*
,..$.
2012. i
=5/#*
do 2021.
Y!***6#*!
=*5**325*#25*:8:##6!
6:##6</3*#25*
*6*
#3#*8=*6#2=::/8**8=*5*;
/:#**0*2:=B82=:2
3.1.1.6.
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
'*& '5 (
*6*!A6#**=*5*
uprave za ins:=B82=:2
2:25*8*82*#*6839/#*0C53
/:#*8*C=325#/=5/#*3*0*0*"*0
08<5**8*25*8/6*/:#*8*8*6*3*/
6#*B8 !:0*;583*39/*#6;
=328*!*6I3255/B8*3**/
*#*#=
realiziranja
38#*
3.1.2.
#=B8*0*#:2=57#*B8!
9/5552=*=328*0*6!
25*#25*82=5#7
=32=;62*!
838#:"*253*
R. broj
O67#255/B80*:#98
38#*
2.600.000,00
6.000.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
/"& '
& ' ' '
" "

50#*839/2=5#2=2*#*68
#3#*8:#B:*integriranog upravljanja
6*3*/25*2=5#
3.1.3.1.
3.1.3.2.
838#:"*253*
3.1.3.
R. broj
?
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
Y! !!=antonalna
325*#25*:8:##6!
6:##6</3*#25*
+4
42?##?#
=5#=<*!#75=!
:8:##6!/283
*=5253*#*0/38/
prihvataj/:#B:*=83*
se zasniva integrirano
/:#*8*86*3*
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
*6*!Y! !!
, 5*6I*=antonalna
325*#25*
*#*#=
realiziranja
38#*
=525:*#*8*
#*0#*8*6#9;38#*:
:8632=5#3*
#75=*!:#25#
:*#*8!=<(2:#6
:2/39/2=5#2=
saradnje
O67#255/B80*:#98
38#*
500.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
,.+.
,.+?
3.1.5.
8*C*22532:=B82=7*60#**663
583**=83*2//C:#38*25*=*
6#**=*5*/:#*e za
:286B*:##6;8/62=33*#30*0*;
2:=B82=:2!
;**#8*!/2*#*682*/6#/I83*7#*9**#"*#2=*
/6#/I8*!8/"58:##6! =/6#/I8*2(
1 + &#& ''
& 9' $ $& '5&
& (
"
"$%&

0#*6*5;C=:67:60*=2=7*=5*/=3
D"5#*0#*9:#B6/#:2*:25/:B
!/2*#*682*Y!
:#=3:8**=B65;0*#6;0*7*98*
Y!!A6#**=*5*
2:=B82=2/I"
,.+,
,.+?
3.1.4.
#7*<**86**86"#8*0*#*6*<5;
*"#*5#8*2*#*68*2*2:=B82=32/I"*3*/
B8/:#B076#9*8*5#5*0*7*98*
O67#255/B80*:#98
38#*
,.+.
838#:"*253*
4' '&& 9 # + & "

'&

0#*6*5;C=:670*6<8:60*=2=7
*=5*/853*68=#/7/#*6*#A#5;(
Y!
*<5;*"#*5#8*
#7*<**8#A#5;(*"#*5#8*( za
Y!
:6#/C86#*B8625#*Y
R. broj
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2012.
2011.
08<5*8:#7*<**8/
laboratorije
2011.
08<5*8*76<83/
"#8/!#25!:286B*3*!
=*B8*3*2:8**
*=B6entnih i izvanrednih
0*7*98*
+4
42?.1.5.
Ukupno 3.
0#*6*"8**:60*=2=7
*=5*
+4
42?##@#
08<5*8"#8/:#3825
laboratorija, 5**0*3*
/#*930*:5#"2=5#a
6*:#*0C530*;583*
08<5*86<8/
67*#*8/Dodredbe
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
2010.
*#*#=
realiziranja
38#*
11.200.000,00
250.000,00
1.850.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
NadI*=*5**325*#25*!
:D!=3/**:#6/0D*
#<#8"/;*5*8*762nabdijevanja
:#3*#/"3:6#/C83*
+..?
?
2016.
?%.O.
NadI*=*5**325*#25*!
:D!=3/**:#6/0D*
*#*#=
realiziranja
38#*
KORITENJE VODA
O67#255/B80*:#98
38#*
0*8=*;66*/8*66
22538;25*8*8:6://=5#/
/Z0 *47/') * 0600/

vodosnabdijevanja
1 7& + &

''
' '
#&
> +* )> & ' $

.$&
838#:"*253*
+...
4.1.1.
4.1.
R. broj
6*B76<83
:#38*3*:#B5*"/;vat
25*<5*8*3
62*"68*83
0#<:#=*0=*;
66;2253*/=#3*
B8*m:D*8"/;*5*
25*<5*8*3
62*"68*83m
98;66*6
25*8*5;C=:#3825
=837/D**25*8*8:6
/:#*/=3/*;:#6/0D*
2:25*82253*:*5
voda.
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
*6I*=*5**325*#25*!
:D!=3/**:#6/0D*
*6I*=*5**325*#25*!
o:D!=3/**:#6/0D*
#3#*87#/:;39/:D2=;#7*;(
vodo6;2253*
.&& $+ &

'' " 6>
*38*65#*8*;B8, =*2**B8*65#*8*;
"8=*5*/66322533*
6/=*B8*25*<5*:##6=8*=#25 vodu
0*:D :5#"#*B*0*B8:5#<86
+..,
4.1.2.
+.?.
+.??
*6*! Y!**
*6#*!*6I*=*5**
325*#25*!:D!=3/**
:#6/0D*
838#:"*253*
R. broj
O67#255/B80*:#98
38#*
?
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
+4
42@##>#
08<5*8:#98/
:#7#*3*A#3ranja i
6/=*B8*25*<5**53/
:;625#*B*g
=#<58*6*
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
+4
42@###
0#<A#3#*8*83*8
jednog novog regionalnog ili
39/:D2=;667
2253a, po osnovu ranije
definiranih :#*79;
:**2*6*<83/853*
:##7*66**
6*!:#<#866*
/0*2=og regiona(
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
#6C08<5*825*8/
66;3#I*
5#*8*!
a posebno azbest-B35
B8!20*388/8//
6633#I*3*#<2
2**B8*65#*8*;"8=*5*
66*W60*;*5;
7#*9*!:25#88*0*
5#53*da, rezervoara,
:/3:;25*B*(.
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
*#*#=
realiziranja
38#*
280.500.000,00
808.000.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
4.2.1.
4.2.
#985;C=;*6325#*5;38#*0*<55 Y!***6#*!
0#<5*/2=*6/2**=36*3*
n*6I*=*5**325*#25*!
:60*=2=3*=53*
:D!=3/**:#6/0D*
+.,?
+4
42@##?#
0#*9*"#*50*<55
0#<5*6*0*:D!/2=*6/
2*:#*=3:#*793
-u #62
5;C=*6325#*5
38#0*<550#<5*
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
+.,.

'404/0 '/ & '60/ 4
*
'2'0'
/ 0 /'
' '
'6
5&
'': ' &
#& "#
" ?
;<=: '
'
5 + "
vod +' 5& " & '
'
*# 7$
*0#*76<8:*
:#98*25#*I;#*6*
2009-2021
=*
=5/#**
*=5ost
Y!***6ran,
n*6I*=*5**325*#25*!
o:D!=3/**:#6/0D*
5/#*:#9825#*I;#*6*/B8/
0*<55:258D;:5B8*;6;#2/#2*2*
*2:=5*=#<58*0*:5#"62*"68*8*
4.1.3.
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
3( #&: "#: %& '&

5&

'' & ' ' ' &
' " +
& $
'+
&&
*#*#=
realiziranja
38#*
838#:"*253*
R. broj
O67#255/B80*:#98
38#*
74.000.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
!Y!**
*6#*
!Y!**
*6#*
#75=*WC25*8/0#*6:**7#*68
;6##752=;"8=*5*:/853*=82
:25*8*8//2=*6/2**3*/:#*8*8*
63:6#/C83*
#75=*W 27/#*8/C25*8*2=5#*6*/
0#*625/68*2=#25256;2*7*
8:##6*W 27/#*8/C25*8*2=5#*6*
Y2=5#m6:##6m
u izradi studije navodnjavanja poljoprivrednih
:8:##6!***6#*
:#<**:#25#/6#*B8
+?.+
+?.F
+?.?
+?.,
Y!***6#*!

6/25#8*W
**8238#B*:#0#*6:*nova
#*08*6/25#82**2:=5*/#*8*8*6*3*
+?..
O67#255/B80*:#98
38#*
!/02*#*68/Y
*6I;=*5*;325*#25**! 6
0*0*<55/=<*6#*B8
838#:"*253*
6/25#8*W5B*8:#38:8;5;<=;
:#B2*/:#068=83*2:25I/0*C*8
/<566
R. broj
5/682=#25256;
2*7*0#*9:/853*
:25*83625#*2=5#*
/:#*8*8*6*3*
Studije o navodnjavanju
:8:##6;:#<*/
0#*9*2/
/85*2=5#*/:#*8*8*
6*3*
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
*#*08*6/25#8/
0#*9*2/
/C25*8*=5#*
/:#*8*8*6*3**
2*3*6**8*238#B*
po pi5*83*=#<58*0*<55
voda
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
2009-2021
=*o
=5/#**
*=525
*0#*76<8:*
:#38:88;
5;<=;:#B2*2*
38#83#0/5*53*
23*88*:5#<86*
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
=525:*#*8*
#*0#*8*#752=;
:#8=*5*:#6/0
/C25*82=5#*
/:#*8*8*6*3**2/
:#;*D;25**:6#<=
#*08/<*382=;6;
2253*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
*#*#=
realiziranja
38#*
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
!Y!**
*6#*!, *6I*=*5**
325*#25*!:D
Y!***6#*!
!!
!Y!
:#5#=#*B8*W=8/C8*2:=5*2:#5*
#=#*B8/:*7#*68<*382=;
*=/3/*B8*
#*75#3*6W *25**=:#98*
25#*I;#*6*2*0#*63:**6/7#C3
=#<58/h voda, sa nagla2=3*
<*382==#<58
+?.O
+?.@
+?..%
Y- S=5#m6:##6m!
*6I* =*5**325*#25*!
***6#*
"*#25W 27/#*8/C25*8*2=5#*6*/
0#*6:**#*08/#"*#25*/232/
toplovodnih ;*66;#"8*=*, te razvoju
=*07/078*
+?.$
Sp#5#=#*B8*W65AB#*8 =*55*:76;
0*#*082:#5*#=#*B8*6
!Y!**
*6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
+?.'
838#:"*253*
6"*W 27/#*8/C25*82=5#*6*/
*=5253*#=25#/#*8* i obnavljanja
:258D;:;:/5*, 5/=8/C8*2:=5*
plovidbe u :*A#3#*8/<*382=;
*=/3/*B8*
R. broj
?%.+.
* A#3#*8/
<*382=;6;
2253*-*=/3/*B8*/#*92/
i na osnovu planova o razvoju
2:#52=;#=#*5;
*=525
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
0#*9:*
<*382=3=#<58/
3#*;75#3*;6*
/0/C25*8:2/
/85*2=5#*/:#*8*8*
6*3*
76=*550*#*08
2:#5*#=#*B8*6
6#9/0/C25*8
postavljene uvjete od strane
2=5#*/:#*8*8*6*3*
*#*08/#barstava
/#*9:2//85a
:25*8;625#*2=5#*
/:#*8*8*6*3*
=25#/#*8 i obnova
pojedinih plovnih puteva
0#<*/0/C25ovanje
2=5#*/:#*8*8*6*3*
0#*9:*
<*382=363
22533*, /=8/C/8/*2:=5
plovidbe
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
2009-2021
=*
=5/#**
*=525
*#*#=
realiziranja
38#*
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
+?...
R. broj
#*75#3*6W0#ada planova o
:#98/38#*0*<55;6*
838#:"*253*
!Y
O67#255/B80*:#98
38#*
?%.+
*#*#=
realiziranja
38#*
Ukupno 4.
+4
42@#>##
0#*9:*38#*3*
0*<550#<5*3#*;
75#3*;6*=8*2
=#252!/:*2=3
periodu Strategije, planiraju
=#255!*2*3*2*#*68
2=5#*#/6*#25va i upravljanja
6*3*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
1.166.000.000,00
3.500.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

?
bos.
April 2010.
?
F..'
F..F
F..+
F..,
F..?
F...
5.1.1.
5.1.
R. broj

' 0' /0 *
0
povrinskih i podzemnih voda radi zatite
&/'[ '[4') *& '
'&/
/"
1 &&
"

5& .

5& @
' $
0#*6*356780*6#9*85:*6;
58*:#<2=;6*0*=*#*=5#0#*8 vodnih
58*:#<2=;:603;6*?%... 7(
Definiranje refere5;/85*0*=*2AB#*8
=<=725*8*6:/<5;7#*C;#8625
:*#*35*#*;382=7=*55*0*=*2AB#*8
;382=725*8*6;58*:#<2=;6*
A#*8:*#*35*#*=*55*57;382=7
=*55*0*=*2AB#*8 stanja vodnih tijela
:603;6*
2:25*8*82253**60#*=*55*
:#<2=;:603;6*=8D:#0D0
#7#*3*35#7*
=2/F =#6#=56*3*W
*08*835#7*:#<2=;:603;
6*:#3*/283*3*W5#7
=<=725*5/2*;382=725*5/2*:#<2=;
6*5#7;382=725*5/2*:603;
6*(
0#*6*"8*8*8*=5*2*6#I*8/*C/
6<8***/:#*8*8*6*3a Radni plan za
:#:#3/**/:#*8*8*6*3*
0#*6***/:#*8*8*6*3*!:353*
/5#93*=36*3*!/=8/C/8/D
#7#*338#*
838#:"*253*
Y!***6#*
Y!***6#*
Y!***6#*
^
O67#255/B80*:#98
38#*
?%.F.
2010.
?%.+
2011.
*#*#=
realiziranja
38#*
+4
42B###
J6<808<5*82*23
=*5AB#*3:23
:6*B3*
0#*9!/28"8*8
#:2!625#**6!
us =*6u sa )lan3 +, -a

*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
24.060.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
O67#255/B80*:#98
38#*
?
Y!***6#*
#6C**/*B8*#0/5*5*:#3i88;38#*
6*88*25#*I*8*/B8/6"*8*"8;5*C8;
2*0*6<86/=*
.&& '& # '5 & &

(& &

'&' "$%5 "
' '&& ''
" & $ '#&
( A"$%5 7A
2:25*8*86#I**8#725#*6/25#82=;
0*7*9*C*
F.?+
5.1.3.
F.,.
Y!***6#*, uz
saradn8/2* !Aederalna
=*5*/:#*0*2:=B82=
poslove
Y!***6#*
Kanton, o:D*!g#*6!k/z saradnju

Y*7B8*
F.?,
Naselja sa 2.000 10.%%%

Naselja sa 10.000 .F%%%
*28*:#=.F%%%
D*825:*"/;*D2525*<5*
=**0*B322533*07#*68*67*#*8/D;
:25#88*0*5#53*5:*6;6*
.&& "$%&

+'

<86/=**C/:#=/:8*8*!698*
5#53**5:*6;6*!/2=*6/2* -3! Kantoni i o:D
)*F+
838#:"*253*
0#*6*238#B*6C*=*:6#<=/6*"#/
standardiziranju 67*#*8/D;5;78* 5#53**
urbanih otpadnih voda "#*63/8*!/2=*9;2*
0*;583*=*55/A/5*:#3**ID3
:#*B3*
F.??
F.?.
5.1.2.
R. broj
2010-2021
=*
=5uirana
*=525
/"=*80*=8/C*=*
25#/C:#05*B8
?%.+-2021
=*
:#6C*
*=525
Uspostavljen registar
ind/25#82=;0*7*9*C*/0
redovna :#6Ca noveliranja
+4
42B##>#
/"=*80*=8/C*=*
25#/C:#05*B8
2010.
UKUPNO:
$%c- .@$F%%5
$Fc- .?F%%%5
@%c- @.$%%%5
1.239.500 Stanovnika
#825*=*"/;*D;
:#3*0*C36B8*3*
?%.O=ao
prva faza,
=#*88#=
2023.
2023.
2023.
?%.O
08<5*8:D*3*=82/
donijela od/=
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
2011.
*#*#=
realiziranja
38#*
703.505.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
:D*!7#*6!=*5!6/25#82=
0*7*9*C/02*#*68/
Y
:D*!7#*6!=*5!6/25#82=
0*7*9*C/02*#*68/
Y
/6B6/25#82=0*7*9*C/0
2*#*68/ Y
##55/=*8*868;6:8*23D*
5:*673*5#8** 00*=83*8/7*5*
utjeB*8*:#<2=:6036
**B8*:258D;07#*68*;6:nija
=#/575:*6*:#3*5#*578/:#*8*8*5:*63
:*3*=8D"5/#*9/2=*6/2**ID3
#:2=36#=5*3*
2:25*8*8=*:*B55*0**6=*5:#=/:8*8
0"#8**8#/6C=76/25#82=75:*6*
F.+?
F.+,
F.,,
F.+.
2:25*8*82253*=5/#*735#7*
A/5*625#*0*7*9*C*, 58*C*8=5#7
35#7*625#*#7*0*B8*=8/:#*8*8/
6*3*
5.1.4.
!Y!**
*6#*0*7*9*C
A=*206**8:#5;6;6;2*7*225/
B8/06**8*=<;60*
F.,?
.&& 5 "$%& &

'&
#'

"
' %
&
&
$

Y! !**
*6#**6I*=*5**
32tarstva
838#:"*253*
R. broj
O67#255/B80*:#98
38#*
?
#8#25*6/25#82=;
#/6C=;:7*
"/;*D;#7*0#*3
22533
Kontinuirana
*=52t
2021.
+4
42B##@#
5:"/;*D25i
org*0#*322533
:#=/:8*8*=*C
62:0B85:*6*
5:75256*5/3
0*687*I/##*8*:6*5*=*
Kontinuirana
*=525
2021.
?%.F.
+4
42B##?#
#8/2:25*8;2253*0*
:#*D8:#6/=B80*7*98*
=862:8*/6
6/25#82=;0*7*9*C*
#8#25*6;*=*5*
vezanih za izdavanje
=2=;60*
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
*#*#=
realiziranja
38#*
Sredstva
planirana
5#*5783
0*<55=<*
500.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
F.'?
F.'.
F.'
F.F,
F.F?
#983/562B:*#;25#*I*8*#*6
/5#9*8*/58B*8*0*;0*/:#*8*8</3*3*
*=*5*5- =*55*5#I36*
.&& "$%&

' " "
&& #
C25*8/6<8/</32=- privrednih
2*=*:*2=;6=/3*5*=8/2"2*6#I
*C=#<58*</32=;#2/#2*&:#25#**
:6#/C83*768:2580*86C=5#2=#2=*
6*#7**=87*06/8/</3*3*
.&& "$%&

&
'
*5AB#*85#5*0*7*98*6:8:##6
djelatnosti na p6#/C83*76880#*I/58B*8=#0
/2:25*8*867*#*8/D72253*:#*D8*
=5#
C25*82=5#*6*/0#*6*7#=<7
:#7#*3*!=*68*57#*72253*0*
/:#*8*8038<53!2**7*2=3*0*<55/
voda
#38**C*6"#:8:##6:#*=2=#0
realiziranje *=B;:**6C*/=82/
/=8/C38#=8262*6#I
=#<589/"#*0*<55;2#625**
F.F
F.F.
838#:"*253*
R. broj
Y!*6I*=*5**
325*#25****6#*
Y!*6I*=*5**
325*#25*!**!*6#*
#6C39/2=5#2=
08<5**85=/#*0#*8*
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
*6*6#*B8!Y
2*#*68*2=5#*Q6:##6x
poljoprivrede
#8:#6;25#*I*8**
/53/
2010-2021
=ao
=5/#**
*=525
+4
42B##F#
#76*ID; </32=privrednih osnova,
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
+4
42B##B#
9/2=5#2=08<5**8
A#*"#8C*
po6#/C8*"/;*D;
35#73
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
2011.
2010-2021
=5/#**
*=525
*#*#=
realiziranja
38#*
Y!**!*6#*
Y!**!*6#*
O67#255/B80*:#98
38#*
250.000,00
320.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
Y!! /02*#*68/2*

Y!! /02*#*68/2*

:D!7#*6!=*5!Y,
***6#*
Y!***6#*!

25#*I*8*/58B*8*0*7*98*62;#25*
2*"#*D*8*
*0#*6*:#B6/#*/:25/:=/06**8*=2=;
60*/027/#*8/C<D*:#625*=*2=5#*
6*=#0A=*206**je vodnih saglasnosti za
#=25#/#*8 :258D;07#*68/;
2*"#*D*8B*
4' '&& "#7

5& '
'
ZoV-om ;<=
2:25*8*8!5;C=*6325#*5!0*
2*5*#0*<550#<5*60*:D8*;
=*;66*C8=*:*B55:#*0.%3,&6*
0#*6*5;C=;:67*56<86/=*
:#7*<8/:6#/C8**38870*<55=32=
*I;*=*5C;#25*/2=*6/2**=5/3
:#:23*
F.O?
?
F.@
F.@.
F.@?
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2012. i u
=5/55/
2012-2021.
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
*5:D/02*#*68/2*
Y!
F.O.
2012.
*#*#=
realiziranja
38#*
Y!***6#*, uz
2*#*68/:D*!6#*A60*
0*<55/=<*
O67#255/B80*:#98
38#*
.&& "$%&

' +7&
/"$
& '' " &&:
%&

" '& '
'
=#5*8#*0iranje pilot-:#8=*5*2 B83
/5#9*8*:#;*58;5;78*0*3*8*
naselja
0#*6*238#B*!6A#*8#307#*68*
=**0*B;2253*:25#88*0*5#53*
5:*6;6*0*=?Fc25*=*=8I/
*283*6?%%%25*=*
838#:"*253*
F.O
F.$?
F.$.
F.$
R. broj
08<5**8*76<83
/"#8/0*<5D;
:6#/C8*
#8"/;*D;66*i08<5**8*76<83
nivou
+4
42B##"#
#806*5;=2=;60*
&6;*=*5*
"8*8#0/5*52:BAC;
25#*I*8*/0:=*0*58
35#7*
+4
42B##G#
=/:W,,O%%%- 5*=*
08<5*825:/#*ziranja
"#8/"/;*D;25*=*
/"B#*8#0/5*5*:5:#8=*(5*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
220.000,00
186.150.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
Y! !!!
Y!!
Y!
0#*6*5;C=;:67*, 56<86/=*
:#7*<8/:6#/C8**388;2:#5/#=#*B8
*6*3*
0#*6*5;C=;:67*, 56<86/=*
:#7*<8/:6#/C8*2858;*/5#85i
67*#*8/D3:#7#*3335#7*
0#*6*5;C=;:67*, 56<86/=*
:#7*<8/0*<5D;:6#/C8*0*;0*25*<5*
*=*5C;:/*=*5C;"8;I582=;
vrsta
Uspostavljanje baze podata=*25*5/2/6;58*

p#<2=;:603;6*:63
:6#/C83*87*57#*B8*/
F.@,
F.@+
F.@F
F.@'
Y- 2=5#m6:##6m
poljoprivrede
O67#255/B80*:#98
38#*
838#:"*253*
R. broj
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
*#*#=
realiziranja
38#*
?
Ukupno 5.
+4
42B##!#
08<5**8*76<83
nivou
08<5**8*76<83
/"#8/0*<5D;
:6#/C8*
J6<808<5**82*
"#83:6#/C8*sjetljivih na
nutrijente
08<5**8*76<83
/2*B8325*8*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
952.690.000,00
37.685.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
Y!***6#*!

Y!=*5!:D25*
=#2B038<5*
27/#*8A/=B*25:258D;0*<55;
"8=*5*6<55768*8*6*
6#<=*:*#*8/A#3#*8/Q<*382=;
6;2253*x 5*37682A=55;"8=*5*
3*A25#*8/*<#3:#25#/D3"#8/
0*C*8;:##6;6#/7;"8=*5*(!/0
:#25/2*#*68/2*2=5#3*#75=!
poljoprivrede i prostornog planiranja
#6#*68*82=5#*6*
poljoprivrede radi revitaliziranja :258D;
3#*B;2253*537/D**88;7
#*08*/2=*6/2*:*3*:5#"*3*
:8:##6;:5#<*C*:5#"*3*0*<55naselja
67*5;/5B*8*//5#*<8;6*
6.1.1.3.
'..+
?
'..F
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
Y!***6#*!
*6I*=*5**325*#25*!
:D
*#*#=
realiziranja
38#*
^
O67#255/B80*:#98
38#*
07#*68*0*<55;"8=*5*6=;6**
/7#I3:6#/C83*::##553*
Smanjenje rizika pri ekstremnim hidrolokim

pojavama
+ '(& ' &7, "$
&

*& '' "#
+&
(& 7& ' '$ '
+

=25#/#*8 :258D;"8=*5*0*<556
::**6:5#"7*0*<55=867*#*
0*C*8/"#*87:#25#*"3/<55=8*"
37**25*55/*3::*3=3
6*3*6#97#*7*:8*
838#:"*253*
6.1.1.2.
6.1.1.1.
6.1.1.
6.1.
R. broj
+4
42F###
#6C08<5*825:/
#5*0#*8*:258D;
3#*B;2253*
28:*A#3#*8/
<*382=;6;2253*
2*0*<5536=;6*=*
8636*38*
#6C08<5*825*8/
"8=*5*0*0*<55/66*
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
535.500.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
?
?O@
08<5*8 o stanju i stepenu

=#6#*8* pri upravljanju
6*3**:5B8*
ug#I3:6#/C83*
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
Y! ***6#*!
!=antoni, o:DBivilna
0*<55*
+4
42F##>#
08<5*825*8/2253*
35#7*0#*9/:/5
"*8<5**8*/0"/8*8*
*:*0#*9!
prezentirani i usvojeni
#6C08<5*825:/
:#98*:#*5;:**
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
2013.
?%.F
?%.$
?%?,(
2010-2021
=*
=5/irana
*=525
*#*#=
realiziranja
38#*
Y!***6#*!
!=5#:##6*66
*#*8!=5#:##6*
6625*#!
Y!**
*6#*n
Y!***6#*!
nadI*=*5**325*#25*!
f6#**=*5*/:#*B
0*<55!
O67#255/B80*:#98
38#*
Od#6"*#25*3*2*6#I*8/:**0*<556<55768*8*6*6#*B8!"#?'&%@6.F+?%%@(
'.?+
6.1.2.3.
0#*6*:#3*#:#B8::*7#0=*!
3*:*:*2253*:*#0=*6::**!50rada
**/:#*8*8*::*3#0=3W ?O@
#3*#*:#B8*::*7#0=*
*::*225#0=*6::**
*/:#*8*8*::*3#0=3
08***/:#*8*8*::*3#0=3
Uspostavljanje "*0:6*5*=*/=#/
inf#3*B72253*6* (A=2"7
2253*35#7*/B8/625*8*8*:6*5*=*
625*83*!:#5jeB*83*:*6**3*
Uspo25*8*836*:#70:#58B*8*
/:#*8*8**=/3/*B8*3*
A#*8*C*
"*8<5**8*/0"/8*8*
#6#*8#*6*2:B8*25C=;2/I"
35#<=!=#2=**=/3/*B8*!:#25#;
:*#*!2/I"0*0*<55/2:*<**88/6(!=*
86B*=*/:#*!:8:##6=*!=7*!
</3*#*!*6;#7*0*B8*!:#6/05=*!
7#*9**368*
0#*6*:#98:#*5;:**6"#*6
poplava i leda
6.1.2.1
6.1.2.2.
/"

#& 1 " "#
# $
& &

838#:"*253*
6.1.2.
R. broj
60.500.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
**B8*<55*6#08
4' '&&1 $ " + + '#
=8/C8/*=525 0*0*625*5*=
vode
6.1.4.
?
'.+.
Y!***6#*
2010-2021
=*
=5/#**
*=5st
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
Y!***6#*!
*6I*=*5**325*#25*!
:D
6.1.3.2.
6.1.3.3.
2010-2021
=*
=5/#**
*=525
Y!***6#*!
*6I*=*5**325*#25*!
:D
#98:D;:#5#0;38#*!<5
:6#*0/38*W72*538#k#*8=*#*5
#08k:#*D8#0;:#B2*k6/=*B8/
25*<5*k57##*8:#"3*5=0*<556
erozije u pr25#:*</32=2
2012.
Y!***6#*!
!
0#*6*#7#*3*0*<556#08
*#*#=
realiziranja
38#*
6.1.3.1.
O67#255/B80*:#98
38#*
.&& "&
838#:"*253*
6.1.3.
R. broj
+4
42F##@#
**=525:#
25/*B8*3*625*5=*6*
/#*9:2/
/C25*8*6=5#*
/:#*8*8*6*3*
+4
42F##?#
0#*9*5#*578*#7#*3
0*<556#0808<5*8
protiverozio338#*3*
2**B8<55*6#08
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
1.500.000,00
23.000.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.
April 2010.
838#:"*253*
O67#255/B80*:#98
38#*
6#*325*#25:8:##6!6:##6</3*#25*
6#*325*#25=<*5/#03*
6#*325*#25:#25#7/#98*
6#*325*#25"#*0*8**/=
6#*325*#2506#*25*
6#*325*#25:#35*=3/=*B8*
6#*325*#25#78!#/6*#25*6/25#8
6#*325*#25A*28*
6#*325*#25:#*6
6#*;6#35#<=0*6*#*8
7B8*0*6:6#/C8#8=*!*#*8
7B8*0*6:6#/C8*6#*2=73#*!25*#
6#*325*#:8:##6!6:##6</3*#25*
'&
&Z'9`
1(& ' ' " '5& ' 9-#& &
+
0#*6*:#6C;5/68*25*8*25*"25
:258D;"8=*5*=82//A/=B8!=*/0#*6
!*2B!=#2B
5/68*/58B*8*:*7** :#3*#7
s=/6*#7( *8/63*5#8**6"#**
:*3:6#/C8/
0#*6*5/68*#*7/:0#**8*8/6*:*225
od plavnog vala, odnosno poplave, instaliranje
!*2B!=#2B
*/53*52=;38#;25*B*68*8*C*625*8*
*23D365B3*066"#**
Y

**
*6#*
Ministar
'.F?
'.F.
6.1.5.
R. broj
?
SVEUKUPNO:
Ukupno 6.
+4
42F##B#
08<5*8:#98/ propisa
*#*35#0*B8//2:8<25
:#98*38#*
yyyA3:2gov.ba
yyyA357"*
yyyA3:/7"*
yyyA37"*
yyyA307"*
yyyA3:=7"*
yyyA3#7"*
yyyA3A7"*
yyyA3:7"*
yyyA;30";"*
yyy6*"*
yyy8*6#*"*
2010-2021
=*=5
*=525
2010-2021
=*=5
*=5ivnost
*#*#=
realiziranja
38#*
2.760.695.000,00
621.000.000,00
500.000,00
5#"*
/*7*8*(
J

J
F

F.

bos.

5.2. PREGLED POTREBNIH ULAGANJA
5.2.
Pregled potrebnih ulaganja - Cijene provoenja planiranih mjera
Cijene provoenja planiranih mjera su, u prethodnoj Tabeli 5.1., prikazane po osnovnim oblastima
djelovanja sektora voda: koritenje, zatita i zatita od voda, te pravni i ekonomski okvir djelovanja,
i osnaenje institucionalnog okvira upravljanja vodama.
Ukupna suma sredstava potrebnih za ostvarenje zacrtanih ciljeva upravljanja vodama za naredni
planski period Strategije od 12 godina iznosi: 2.760.695.000 KM290. Po oblastima djelovanja
sektora upravljanja vodama, ova sredstva iznose: (i) koritenje voda: 1.166.000.000 KM; (ii) zatita
voda: 952.690.000 KM; (iii) zatita od voda: 621.000.000 KM, te za provoenje mjera u cilju
institucionalnog organiziranja i ojaavanja sektora voda u Federaciji BiH: 11.200.000 KM. Za
provoenje mjera definiranih pravnim i ekonomskim okvirom djelovanja za navedeni period bit e
potrebno 4.025.000 KM, odnosno 5.780.000 KM.
5.2.1.
Pravni, Institucionalni i Ekonomski okvir djelovanja
Aktivnosti planirane stratekim ciljevima: (i) Pravna i institucionalna reforma sektora voda, koja
proizilazi iz potrebe za prilagoavanjem novim drutvenim uvjetima, uz prilagoavanje zahtjevima
EU u oblasti upravljanja vodama kao dio procesa stabilizacije i pridruivanja BiH EU, (ii)
Adekvatna integracija oblasti upravljanja vodama u ekonomski sistem kao cjelinu, uz veu
zastupljenost ekonomskih instrumenata u procesu upravljanja vodama, (iii) Poboljanje efikasnosti,
unapreenje transparentnosti i poveanje odgovornosti u upravljanju vodama, (iv) Osiguranje
finansijske odrivosti u upravljanju vodama i reforma sistema cijena vodnih usluga uz postepeno
uvoenje ekonomske cijene vode, iziskuju materijalna sredstva u iznosu od 9.805.000 KM.
Za ostvarenje stratekog cilja za institucionalni okvir djelovanja: Efikasna institucionalna
organizacija i administracija, sposobna za provoenje procesa pridruivanja i primjenu zahtjeva EU
u sektoru voda, bit e potrebno 11.200.000 KM.
5.2.2.
Koritenje voda
Ostvarenje dvaju stratekih ciljeva ove oblasti: (i) Poveanje obuhvata i poboljanje javnog
vodosnabdijevanja, (ii) Osiguranje uvjeta za odrivo koritenje voda u oblastima iji razvoj ovisi od
interesa trita, iziskuje investiranje od 1,166 milijardi KM, to za planirano poveanje broja
stanovnika u obuhvatima sistema javnog vodosnabdijevanja, za oko 883.000, daje vrijednost
jedinine investicije od 1.320 KM/st.
5.2.3.
Zatita voda
Za ovu oblast planirano je dostizanje stratekog cilja: (i) Postizanje i odravanje dobrog stanja
povrinskih i podzemnih voda radi zatite akvatine flore i faune i potreba korisnika voda, za ta su
potrebna ukupna sredstva od 952,69 miliona KM. U odnosu na prognozirani broj stanovnika koji e
se nai u obuhvatu proirenih kanalizacionih i sistema za tretman otpadnih voda (1.577.500),
dobivena jedinina investiciona vrijednost je 604 KM/st.
290
Trokovi odravanja postojeih i objekata planiranih Strategijom su uraunati u navedenu investicionu vrijednost za
oblast zatita od voda, dok se za oblasti koritenja i zatite voda ovi trokovi planiraju pokriti cijenama usluga.

April 2010.
290
bos.

5.2.4.
Zatita od voda
Dostizanje stratekog cilja: Smanjenje rizika pri ekstremnim hidrolokim pojavama, uz provoenje
mjera radi ostvarenja operativnih ciljeva: (i) Obnova i sanacija postojeih, te izgradnja i odravanje
sistema zatitnih vodnih objekata u cilju poveanja stepena sigurnosti odbrane od poplava;
(ii) Izrada i donoenje Planova za zatitu od tetnog djelovanja voda; (iii) Smanjenje erozije;
(iv) Uspostavljanje programa za borbu protiv sue, (v) Prevencija i spremnost za sluaj katastroferuenja ili prelivanja brana, podrazumijeva investiciona ulaganja od 621 miliona KM.
5.2.5.
Dinamika investiranja u planskom periodu Strategije
Dinamika investiranja u planskom periodu Strategije od 12 godina je uraena na osnovu planiranih

rokova za realiziranje pojedinih mjera koji su, umnogome, pod utjecajem procesa pridruivanja EU
i zahtjevima prihvaenog SSP-a Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji. Planski period Strategije je,
u ovom sluaju, podijeljen na tri etverogodinja perioda, u kojima se planira provoenje
investicionih mjera: 2010.-2014., 2014.-2018. i 2018.-2022. god. Po navedenim periodima je
potrebno realizirati slijedea sredstva:
2010.-2014. g.
2014.-2018. g.
2018.-2022. g.
Ukupno:
641.284.000 KM
1.019.763.500 KM
1.099.647.500 KM
2.760.695.000 KM
23%
37%
40%
100%
Kao to se vidi, u prvom kvartalnom periodu je potrebno realizirati oko 23% sredstava, odnosno to
je period u kojem je potrebno ostvariti veinu mjera iz pravnog i institucionalnog okvira djelovanja,
kao i odreeni dio mjera iz oblasti koritenja, zatite i zatite od voda koje podrazumijevaju
provoenje istranih radova i izrade investicione-tehnike dokumentacije. Naredna dva kvartalna
perioda podrazumijevaju potpuno dostizanje zacrtanih ciljeva iz oblasti koritenja, zatite i zatite
od voda, to e iziskivati znaajnije investicije od 37, odnosno 40% od ukupnih.
Ilustrativna dinamika investiranja u planskom periodu Strategije je prikazana na Slici 5.2.1.

April 2010.
291
bos.
April 2010.
Investiciona vrijednost u 1 000 000 KM
292
(KM)
(KM)/4 god.
2.760.695.000
514.250.000
254 940 875 KM
1 019 763 500 KM
2018. godina
641.284.000
160.321.000
1.019.763.500
254.940.875
89.993.750
164.947.125
2014.-2018. g. (KM/god.)
Godinje investicije po planskim periodima:
47.150.000
2010.-2014. g. (KM/god.)
11.787.500
38.568.750
109.964.750
160 321 000 KM
641 284 000 KM
2014. godina
=*F?..W
*3=*25#*8*/:*2=3:#6/5#*578/:#*8*8*6*3*
Ukupno:
(KM/god.)
Plan. mjere za period 2010.-2014. g.

Planirane
2010.-2014. g.
investicije
2010.-2018. g.
(KM)
2010.-2022. g.
Ukupno planirano (KM):
1.800,00
1.700,00
1.600,00
1.500,00
1.400,00
1.300,00
1.200,00
1.100,00
1.000,00
900,00
800,00
700,00
600,00
500,00
400,00
300,00
200,00
100,00
9ULMHGQRVWLJRGLQMLK
LQYHVWLFLRQLKVUHGVWDYD
(KM/god.)
2.199.295.000
2.760.695.000
1.099.647.500
274.911.875
274.911.875
2018.-2022. g. (KM/god.)
274 911 875 KM
1 099 647 500 KM
Vrijednosti investicija po
HWYHURJRGLQMLPSHULRGLPD
(KM)
2022 godina
Dinamika investiranja u planskom periodu Strategije upravljanja vodama FBiH


bos.

5.2.6.
Procjena moguih izvora i uvjeta finansiranja provoenja mjera radi

ostvarenja ciljeva Strategije upravljanja vodama FBiH
U Zakonu o vodama Federaciji BiH, u lanu 168., navode se izvori sredstava namijenjeni za
obavljanje poslova i zadataka odreenih tim Zakonom, i to: (i) opa vodna naknade; (ii) posebne
vodne naknade (PVN); (iii) prihodi po osnovu zakupa javnog vodnog dobra; (iv) budeti Federacije,
kantona, gradova i opina; (v) kreditna sredstva; (vi) sredstava osigurana posebnim zakonom;
(vii) donacije i ostala sredstva u skladu sa zakonom.
Od ostalih sredstava, u skladu sa zakonom, koncesije po osnovu naknada za koritenje vodnih
resursa e sigurno predstavljati vrlo vanu kategoriju.291 Prihod po osnovu koncesija se
raspodjeljuje na opine, kantone i Federaciju u odreenom omjeru.292 Ova sredstva se mogu
usmjeravati i ka finansiranju projekata sektora voda za realiziranje ciljeva i zadataka koji su u
nadlenosti opina, kantona ili Federacije. Dodjela koncesija po BOT (Build-Operate-Transfer)
modelu u sektoru voda podrazumijeva izgradnju, rekonstruiranje i finansiranje kompletnog objekta,
ureaja ili postrojenja, njegovo koritenje i predaju nakon isteka ugovorenog roka. Osim BOT
modela, u finansiranju projekata koji zahtijevaju dug period povrata sredstava i velike rizike u
predvianjima, mogu se koristiti i kombinirana finansiranja tzv. javno-privatno partnerstvo (PPPPublic Private Partnership) koje podrazumijeva zajedniko ulaganje i zajedniki rizik javnog
sektora i privatnog kapitala.
Naravno, pored ovih, znaajna sredstva za pokrie planiranih rashoda u oblasti upravljanja vodama
predstavljaju prihodi ostvareni pruanjem usluga neposrednim korisnicima objekata za koritenje i
zatitu voda od zagaivanja.
Okvirni iznos ope vodne naknade na godinjem nivou u Federaciji BiH iznosi oko 12,6
miliona KM. Za planski period Strategije od 12 godina, to iznosi oko 150 mil. KM. (Raspodjela:
agencije za vode - 40% ili 60 mil. KM; kantonalni budeti - 45% ili 67,5 mil. KM i Fond za zatitu
okolia Federacije BiH 15% ili 22,5 mil. KM). Od ovog iznosa, realno raspoloiva sredstva za
finansiranje iskazanih potreba u sektoru voda iznose cca 132 miliona KM, i to agencije za vode
42 mil. KM, kantonalni budeti 67,5 mil. KM i Fond za zatitu okolia Federacije BiH
22,5 mil. KM. (Umanjeni iznos od 18 mil. KM predstavlja trokove rada i poslovanja, te tekuih
rezervi agencija za vode u iznosu od cca 30% ukupnih sredstava po osnovu vodnih naknada).
Okvirni iznos posebnih vodnih naknada (PVN) u Federaciji BiH je 31.7 miliona KM, na godinjem
nivou. Za planski period Strategije od 12 godina, to iznosi oko 380 miliona KM, pod uvjetom 100%
naplate293. Raspodjela: agencije za vode - 40% ili 152 mil. KM; kantonalni budeti - 45% ili 171
mil. KM; Fond za zatitu okolia Federacije BiH 15% ili 57 mil. KM). Realno raspoloiva sredstva
291
Zakoni kojima je ureena oblast koncesija u BiH su: (i) Zakon o koncesijama BiH (Slubeni glasnik BiH,
br. 32/02); (ii) Zakon o koncesijama Federacije BiH (Slubene novine FBiH, br. 40/02) i kantonalni zakoni o
koncesijama.
292
Na 46. sjednici Vlade Federacije BiH, odrane u Sarajevu, 21.2.2008., Vlada je obavezala Federalno ministarstvo
poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva da pristupi sporazumnim izmjenama ugovora o koncesijama, na nain da se
prilagode obliku i sadrini ugovora propisanim Zakonom o koncesijama i Pravilima o odreivanju naknada za
koncesije. Privredna drutva koja u svojoj djelatnosti koriste vodu, ukljuujui i ona koja koriste vodu za proizvodnju
elektrine energije obavezna su, prema miljenju Vlade, u skladu sa Zakonom o koncesijama, zakljuiti ugovore o
koncesijama, uz odreivanje naknade za koncesiju to e ga prethodno definirati nadleno ministarstvo. Inicijativu za
zakljuivanje ovih ugovora treba da pokrene Komisija za koncesije iz nadlenosti FBiH.
293
Stepen naplate bi trebao da se znaajno povea izmjenom Zakona o Poreskoj upravi i preuzimanju nadlenosti od
strane Poreske uprave za naplatu ope i PVN-a

April 2010.
293
bos.

za finansiranje iskazanih potreba u oblasti upravljanja vodama, po ovom osnovu, iznose cca
335 miliona KM, i to agencije za vode 107 mil. KM; kantonalni budeti 171 mil. KM; Fond za
zatitu okolia Federacije BiH 57 mil. KM. (Umanjeni iznos od 45 mil. KM predstavlja trokove
rada i poslovanja, te tekuih rezervi agencija za vode u iznosu od cca 30% ukupnih sredstava po
osnovu vodnih naknada).
U ukupnom iznosu od 467 miliona KM, realno raspoloivi iznos sredstava za pokrie rashoda
predvienih Strategijom, a prikupljenih po osnovu vodnih naknada u planskom periodu od 12
godina, rasporeen je na slijedei nain:
i.
ii.
iii.
Agencije za vode 149 mil. KM;

Kantonalni budeti 238,5 mil. KM;
Fond za zatitu okolia Federacije BiH 79,5 mil. KM.
Koritenje prihoda po osnovu vodnih naknada regulirano je lanom 178. Zakona o vodama, gdje su
tano navedeni naini na koje sredstva mogu koristiti agencije za vodna podruja (prvenstveno za
zatitu od voda); kantonalni budeti (vodosnabdijevanje, zatita voda, i zatita od voda); te Fond za
zatitu okolia Federacije BiH (prvenstveno za sufinansiranje infrastrukture za zatitu voda od
znaaja za FBiH).
U nastavku se daje okvirna struktura sredstava za tri osnovne oblasti djelovanja sektora voda:
koritenje, zatitu i zatitu od voda.
Sredstva potrebna za oblast koritenje voda u ukupnom planiranom iznosu od

1.166.000.000 KM bila bi okvirno osigurana iz slijedeih izvora:
KORITENJE VODA
Kantonalni budeti
Budet Federacije BiH
Sredstava JKP-a
Opine
Meunarodne finans. institucije
UKUPNO:
212.300.000 (18,2%)
133.500.000 (11,4%)
230.000.000 (19,7%)
40.200.000 (3,5%)
550.000.000 (47,2%)
1.166.000.000
Po osnovu ostalih budetskih prihoda
Kroz budete ili izdavanjem obveznica

Kreditna zaduenja i predpristupni fondovi EU
Sredstva potrebna za zatitu voda u ukupnom planiranom iznosu od 952.690.000 KM bila bi

okvirno osigurana iz slijedeih izvora:
ZATITA VODA
Kantonalni budeti
Kantonalni budeti
Fond za zatitu okolia FBiH
Sredstva JKP-a
Opine
UKUPNO:
88.490.000 (9,3%)
100.000.000 (10,5%)
79.500.000 (8,3%)
150.000.000 (15,7%)
100.000.000 (10,5%)
60.000.000 (6,3%)
374.700.000 (39,4%)
952.690.000
Po osnovu prihoda od vodnih naknada

Kroz budete ili lokalne obveznice

Kreditna zaduenja i predpristupni fondovi EU

April 2010.
294
bos.

Sredstva potrebna za zatitu od voda u ukupnom planiranom iznosu od 621.000.000 KM bila bi

okvirno osigurana iz slijedeih izvora:
ZATITA OD VODA
Agencije za vodna podruja
Kantonalni budeti
Kantonalni budeti
Sredstva privatizacije
Opine
UKUPNO:
149.000.000 (24%)
150.000.000 (24,2%)
150.000.000 (24,2%)
100.000.000 (16,1%)
40.000.000 (6,4%)
32.000.000 (5,1%)
621.000.000

Kroz budete ili komunalne obveznice
Rekapitulacija moguih izvora sredstava je data u narednoj tabeli:

REKAPITULACIJA
(KM)
(%)
Kantonalni budeti po osnovu prihoda od vodnih

naknada
238.490.000
8,7
Kantonalni budeti po osnovu ostalih budetskih

prihoda
462.300.000
16,9
383.500.000
330.000.000
132.200.000
149.000.000
40.000.000
924.700.000
79.500.000
2.739.690.000
14,0
12,0
4,8
5,4
1,5
33,8
2,9
100,00
3
4
5
6
7
8
9

Sredstva JKP-a
Opine
Agencije za vodna podruja
Sredstva privatizacije
Fond za zatitu okolia FBiH
UKUPNO:
Tabela 5.2.6.1. Rekapitulacija moguih izvora sredstava za pokrie planiranih trokova provoenja mjera po SUV-u
Federacije BiH po osnovnim oblastima djelovanja sektora voda (koritenje, zatita i zatita od voda)294
Ako bi se ukupno potrebna sredstva raspodijelila ravnomjerno na svih 12 godina planskog perioda,
prosjeno bi u svakoj godini trebalo da se osigura oko 230 M KM. Ali, Strategija nudi i druge
opcije u pogledu dinamike investiranja, koja ne bi bila linearna. Ne moe se dovoljno precizno
navesti kolika su postojea ukupna izdvajanja u vodnom sektoru na godinjem nivou. Ovo,
prvenstveno, zbog nemogunosti uvida u kompletne podatke o izdvajanjima svih aktera u sektoru
voda (uglavnom su raspoloivi podaci za agencije za vodna podruja), kao i promjenljivih kreditnih
zaduenja u razliitim godinama, to oteava izraunavanje neke karakteristine ili prosjene
veliine ovih izdvajanja na godinjem nivou. Ipak, cijeni se da e potrebna izdvajanja u narednom
periodu biti znaajno vea u odnosu na prethodne godine.
Ovakav trend opravdavaju neke pretpostavke: poveani stepen naplate posebnih vodnih naknada
(zbog oekivane ukljuenosti Poreske uprave), uvoenje ope vodne naknade, oekivano uvoenje
ekonomskih cijena vode i poveanje prihoda komunalnih preduzea vodosnabdijevanja, oekivano
poveanje nekih naknada za koritenje vode, nove mogunosti finansiranja (npr. izdavanje
komunalnih obveznica), oekivano vee uee privatnog sektora kroz aranmane o javnoprivatnom partnerstvu, itd.
Postepeno uvoenje ekonomske cijene vode trebalo bi da omogui preduzeima koja se bave
vodosnabdijevanjem, prikupljanjem i preiavanjem otpadnih voda da mogu, nakon pokria
294
Planirano je da se potrebna sredstva za pravni, ekonomski i institucionalni okvir djelovanja, u iznosu od 21.005.000
KM, obezbjede iz budetskih sredstava.

April 2010.
295
bos.

vlastitih operativnih trokova, pokriti i znaajne dijelova investicionih trokova. Nedostajua

sredstva pokrivala bi se, prvenstveno, iz kantonalnih budeta i Fonda za okoli, te opinskih
budeta (iskljuivo za preiavanje odnosno zatitu voda).
Nakon toga, dio potreba pokrivat e se iz privatnih sredstava kroz razliite oblike privatnog i javnog
partnerstva, sredstava dobivenih po osnovu koncesionih ugovora i komunalnih dionica.
Preostali dio potrebnih sredstava vjerovatno e se moi osigurati u vidu kreditnih zaduenja kod
svjetskih finansijskih institucija i realiziranjem sredstava iz predpristupnih fondova Evropske unije.
U nastavku se daje prikaz najvanijih moguih kreditnih izvora, odnosno glavnih finansijskih
institucija u Bosni i Hercegovini. Ukoliko postoji, prikazan je vrlo saet prikaz njihovog
dosadanjeg angamana u oblasti upravljanja vodama. Navedeni su i specifini uvjeti za dodjelu
kredita i, gdje je to bilo mogue, procijenjena ukupna mogue raspoloiva sredstava. Najvaniji
potencijalni kreditni izvori u Federaciji BiH, na koje se u sektoru voda u buduem periodu moe
raunati, su:
WB - Svjetska banka Ured u Bosni i Hercegovini,

Sredstva Evropske unije: EBRD - Evropska banka za obnovu i razvoj, EIB Evropska
investiciona banka, KfW Entwincklungsbank,
BOR Bosanskohercegovaka banka za obnovu i razvoj.
5.2.6.1.
Svjetska banka
Svjetska banka je, sa svojim uredom u Bosni i Hercegovini (BiH), meu najvanijim potencijalnim
izvorima kreditnih sredstava. Aktivni portfelj projekata Svjetske banke u BiH- ima ih nekoliko
vezanih za oblast upravljanja vodama: (i) Projekat razvoja zajednica finansira prioritetne projekte
lokalne infrastrukture (ukljuujui i vodosnabdijevanje) u najsiromanijim opinama u zemlji;
(ii) Projekat urbane infrastrukture; (iii) Projekat zatite kvaliteta voda odnosi se na zatitu voda
Neretve i Bosne putem smanjenja unosa zagaenja i (iv) Projekat upravljanja Neretvom i
Trebinjicom. U pripremi su projekti za osnaenje opinskog razvoja, plovnosti rijeke Save i
navodnjavanja poljoprivrednih povrina.
5.2.6.2.
Sredstva Evropske unije
Evropska unija pojavljuje se, naravno, kao jedan od izvora potencijalnih sredstava. Osnovni
potencijalni izvori se svrstavaju u dvije grupe: IPA i IPF sredstva. U nastavku se daje kratak osvrt
na njih:
Pred-pristupni instrument pomoi (IPA)295 2007.-2013. godine podrava zemlje kandidate i

potencijalne kandidate, u:
-
ispunjavanju pred-pristupnih kriterija (politike, ekonomske i kriterije vezane za acquis za

lanstvo) putem izgradnje administrativnih i sudskih kapaciteta,
295
U svrhu razvoja EU perspektive za zemlje zapadnog Balkana uspostavljen je instrument za pomo u pred-pristupnoj
fazi, Instrument for Pre-Accession Assistance IPA, po Odredbi Vijea EC-a br: 1085/2006 od 17.7.2006. godine. Po
ovom programu, Bosna i Hercegovina je u grupi potencijalnih zemalja kandidata, zajedno sa Albanijom, Crnom Gorom
i Srbijom. IPA prua finansijsku pomo putem jedinstvenog i usklaenog alata zemljama sa jasnom evropskom
perspektivom kojima je krajnji cilj pristup EU.

April 2010.
296
bos.

pripremi za upravljanje (programiranje i implementiranje) pristupnih fondova Evropske

unije (Kohezioni fond, strukturni fondovi i Fond za ruralni razvoj).
Odnosi EU prema zemljama kandidatima i zemljama potencijalnim kandidatima sa podruja
zapadnog Balkana su rukovoeni Sporazumima o stabilizaciji i pridruivanju ili perspektivom
njihovog zakljuenja. Od vlada ovih zemalja se zahtijeva ukljuenost u proces realiziranja
instrumenta IPA, poevi od same faze viegodinjeg planiranja IPA-e. IPA obuhvata 5 komponenti
i to: (i) Podrka tranziciji i institucionalnoj izgradnji, (ii) Prekogranina saradnja, (iii) Regionalni
razvoj, (iv) Razvoj ljudskih potencijala i (v) Ruralni razvoj.
Viegodinji indikativni planski dokument: (engl. Multi-annual Indicative Planning

Document-MIPD) je strateki dokument za IPA-u, i za Bosnu i Hercegovinu pokriva
komponente 1 i 2. MIPD obuhvata period od tri godine, uz obavezu godinje revizije. MIPD
predstavlja stav Komisije o glavnim podrujima intervencije i glavnim prioritetima koje zemlja
korisnica treba detaljno razraditi u nacionalnim programskim dokumentima, te u sektorskim
politikama i strategijama. Radi usklaivanja potreba i prioriteta Bosne i Hercegovine sa
potrebama i prioritetima MIPD-a, Evropska komisija osigurava proces konsultacija sa dravnim
organima, koje u ime BiH vodi Direkcija za evropske integracije.
Druga vrsta sredstava EU je tzv. IPF fond (Infrastructure Project Facility) u iznosu od 32
miliona eura, za cijeli region (uglavnom zemlje bive Jugoslavije i Albanija). Odluke o alokaciji
sredstava se donose direktno u Briselu.296
EU sredstva, u formi IPF-a, e biti operabilna preko slijedeih banaka, koje pripadaju tzv. grupi IFIs
(International Financial Institutions):
EBRD (Evropska banka za obnovu i razvoj) odobrava sredstva iskljuivo po principu

projektnog finansiranja (Project financing). U svom porfoliju, sektor voda banka oznaava kao
komunalnu infrastrukturu (vodosnabdijevanje, odvoenje i preiavanje otpadnih voda).
Projektno finansiranje podrazumijeva da konani korisnik sredstava kredita mora biti u stanju da
ta sredstva i vrati i to na realnoj ekonomskoj osnovi (iz ekonomskih tarifa), a ne na bazi
subvencija. Projekti moraju imati tranzicionu ili reformsku komponentu da bi bili finansirani
moraju uvesti ekonomski zasnovane tarife, odnosno cijene usluga. Minimalni iznos
pojedinanog kredita je 5 miliona eura. Suvereni kredit je takva vrsta kredita kada se zaduuje
drava Bosna i Hercegovina pa se kreditna sredstva prenose na krajnje korisnike sredstva. U
takvim sluajevima, kada postoji dravna garancija, uvjeti kreditiranja su kamatna stopa
EURIBOR plus 1%, dok su u svim drugim sluajevima uvjeti nepovoljniji (EURIBOR plus 2 do
3 %) zbog veeg rizika (naime, direktno se mogu zaduivati i kantoni i opine). Lokalno uee
u suverenim kreditnim aranmanima sastoji se u plaanju svih obaveza po osnovu PDV-a, kao i
trokova vezanih za eksproprijaciju zemljita, ako potrebe za tim postoje u projektu. Osnovni
uvjet za dobivanje kredita je da se radi o projektu koji promovira odrivi razvoj u smislu da
banka ne trai da se kredit vraa iz budeta nego da krajnji korisnici sredstava (npr. opinska
komunalna preduzea za vodosnabdijevanje), kao rezultat implementiranja ekonomskih cijena
svojih usluga, budu u stanju da vrate pozajmljena sredstva. Samo na takav nain i pod takvim
uvjetima, banka ostvaruje svoju misiju, zacrtanu jo 1990. godine, da njeni projekti moraju
doprinositi reformi ili tranziciji sektora, u smislu pribliavanja poslovanju tog sektora u trinim
ekonomijama. to se tie ukupnog iznosa sredstava, nije sektorski odreen, tako da sektor voda
296
Banke iz grupe IFIs daju kredite za okolinske projekte kroz Infrastructure Project Facility. IFI EU sredstva
mathciraju sa kreditima, to znai da povlaei manji dio sredstava kroz IPF, znaajno vea sredstva banke odobravaju
kroz vlastita kreditna asredstva. U 2009 .godini sredstva IPF su se formirala praktino iz sredstava IPA, i za tu godinu
izdvojeno je 40 mil. eura samo za Bosnu i Hercegovinu (za tri sektora: okoli, transport i mala i srednja preduzea)

April 2010.
297
bos.

moe da se pojavi sa znaajnim zahtjevima za kreditima, pod navedenim uvjetima. to se tie

projekata u oblasti zatite od tetnih djelovanja voda, zbog injenice da se ne moe na precizan
nain identificirati krajnjeg nositelja sredstava pod navedenim uvjetima (da mora postojati
reformska komponenta), navedena banka nije spremna da finansira projekte u ovoj oblasti.
KfW Entwicklungsbank djeluje u ime Federalnog ministarstva ekonomske saradnje i razvoja

Njemake297. Sredstva za finansiranje projekata u oblasti voda osigurava njemaka vlada. Poto
KfW pokriva i sektor energetike, sredstva za sektor voda su se do sada odobravala, praktino,
svake druge godine, i to u iznosu od oko 10 miliona eura. Uvjeti za finansiranje projekata iz
oblasti voda su da projekat mora biti predloen od strane drave BiH (entiteti delegiraju projekte
dravi) uz lokalno uestvovanje, odnosno uestvovanje opina na kojima se projekat izvodi od
20% vrijednosti projekta. Dakle, u narednom desetogodinjem periodu raspoloiva kreditna
sredstava iz ovog izvora iznosit e se od 40 do 50 miliona eura. (KfW se navodi u ovom
kontekstu jer moe pristupiti sredstvima EU kroz fondove IPF-a).
5.2.6.3.
EIB (Evropska investiciona banka)
(Ugovor o finansiranju izmeu Bosne i Hercegovine, Federacije Bosne i Hercegovine i Evropske

investicione banke Projekat vodovoda i kanalizacije u Federaciji BiH)
Sporazum sa Evropskom investicionom bankom koji se odnosi na finansiranje izgradnje vodovoda i
kanalizacije u opinama Federacije BiH glasi na iznos od 60 miliona eura, a projekat u cjelini
vrijedi 121 miliona eura. Projekat se finansira po standardnim uvjetima koje nudi Evropska
investiciona banka (EIB). Rok otplate je 25 godina, sa 6 godina grejs perioda i trinom kamatnom
stopom. Projekti se odnose na oko 15 opina Federacije BiH koje su kandidovane za finansiranje,
ali je otvoren i za nove opine koje budu imale afiniteta da koriste ovakva sredstva.
5.2.6.4.
Bosanskohercegovaka razvojna banka BOR banka
Uvjeti kreditiranja: maksimalni iznos pojedinanog kredita 1,5 miliona maraka, maksimalni rok
otplate 8 godina, kamatna stopa 8% na godinjem nivou, zahtjevano vlastito uee korisnika
kredita od 30%. Ukupan iznos u narednom desetogodinjem periodu je oko 20 do 30 miliona KM.
Podnositelji kreditnog zahtjeva mogu biti direktno i kantoni i opine.
297
U Bosni i Hercegovini je ova banka ve angairana na projektima vezanim za vodosnabdijevanje i prikupljanje
otpadnih voda u etiri opine u Bosni i Hercegovini (Biha, Kakanj, Derventa i Kostajica), a u pripremi je projekat
izgradnje postrojenja za tretman otpadnih voda u Bihau.

April 2010.
298
bos.

Strategija Upravljanja Vodama PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Strategija Upravljanja Vodama PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Strategija Upravljanja Vodama PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA

FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA

Sarajevo, mart 2012. godine

Agencija za vodno podruje rijeke Save, Sarajevo

Agencija za vodno podruje Jadranskog mora, Mostar

KONZORCIJ ZA IZRADU STRATEGIJE UPRAVLJANJA VODAMA FBiH:

Drutvo za istraivanje, studije, projektiranje i konzalting

Zavod za vodoprivredu d.d. Sarajevo

Zavod za vodoprivredu d.d. Sarajevo

TIMOVI UKLJUENI U IZRADU STRATEGIJE UPRAVLJANJA VODAMA:

Federalno ministarstvo poljoprivrede vod. i umarstva

RADNI TIM KONSULTANTA:

Adnan Bijedi dipl.ing.

Odgovorni izvritelji po oblastima:

prof.dr. Slavko Bogdanovi dipl.iur.

Hidroloke analize bilans voda:

Nino Rimac dipl.ing.

Zavod za vodoprivredu d.d. Sarajevo

MEURESORSKI KOORDINACIONI ODBOR ZA STRATEGIJU UPRAVLJANJA VODAMA:

Federalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva

SAVJETODAVNA VIJEA VODNIH PODRUJA:

Prof. Dr. Husno Hrelja

Graevinski fakultet u Sarajevu

Zavod za vodoprivredu d.d. Sarajevo

SAVJETODAVNO VIJEE VODNOG PODRUJA JADRANSKOG MORA:

mr. sc. Gordan Prskalo

Graevinski fakultet Sveuilita u Mostaru

NADLENA KANTONALNA MINISTARSTVA

Kantonalno ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i umarstva,

Zavod za vodoprivredu d.d. Sarajevo

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE

Strategija upravljanja vodama Federacije Bosne i Hercegovine

Osnovne informacije o predmetnom podruju ...................................................................... 13

Poloaj i drutveno-politiki okvir ..............................................................................................13

1.1.1. Osnovni pokazatelji .................................................................................................................................. 13

Prirodne karakteristike ................................................................................................................18

1.2.1. Opi pokazatelji ........................................................................................................................................ 18

Stanje voda ............................................................................................................................. 43

Povrinske vode .............................................................................................................................43

2.1.1. Ope kvantitativne karakteristike.............................................................................................................. 43

Podzemne vode ..............................................................................................................................76

2.2.1. Stepen hidrogeoloke istraenosti ............................................................................................................. 76

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE

2.2.5. Mineralne, termalne i termomineralne vode ............................................................................................. 82

Stanje u podruju upravljanja vodama .................................................................................. 85

Pravni okvir upravljanja vodama u Bosni i Hercegovini i Federaciji BiH ..............................85

3.1.1. Nadlenosti Bosne i Hercegovine ............................................................................................................. 85

Institucionalni okvir upravljanja vodama u Federaciji BiH ...................................................100

3.2.1. Uvod ....................................................................................................................................................... 100

Ekonomski okvir upravljanja vodama......................................................................................107

3.3.1. Osnovni izvori finansiranja upravljanja vodama .................................................................................... 107

Koritenje voda pokazatelji stanja .........................................................................................116

3.4.1. Uvod ....................................................................................................................................................... 116

Zatita voda pokazatelji stanja ...............................................................................................138

3.5.1. Uvodne napomene .................................................................................................................................. 138

STRATEGIJA UPRAVLJANJA VODAMA FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE

Pojava akcidentnih zagaenja voda ........................................................................................................ 146