FRANCIS BACON

YEN ATLANTS
ngilizceden eviren: Hmit Dereli

BACON ZERNE
1
Bacon'n Yaam

Francis Bacon 22 Ocak 1561'de Londra'da dodu. Babas Sir Nicholas Bacon Kralie Eliza
beth'in Mhr Lordu, annesi Ann ise Sir Anthony Cook'un kzlarndan biriydi. Daha ocukken
ok ciddi davranmas nedeniyle Kralie Elizabeth, onu "Kk Mhr Lordu" diye arrd.
kralie kendisine ka yanda olduunu sormu. Bacon da "Hametmeabnzn uurlu saltanat
ha gen" yantn vermiti. 1573 ylnn Nisannda Cambridge niversitesi'ne gnderilmi ve
ar orada okumutur. renimi srasnda Aristo felsefesinden holanmamaya balamt. "Filoz
izliinden dolay deil, felsefesinin verimsizliinden, yalnzca tartma ve kavgalara yol
dan, insan yaam iin yararl yaptlar yaratma bakmndan ksr olmasndan dolay" beenm
Yaam boyunca hi deitirmedii bu kans, onun daha sonraki felsefi durumunu belirlemed
i rol oynad.
1576 Hazirannda hukuk renimini bitirdikten sonra "devlet ynetme sanatn" renmesi ii
a'ya gnderildi. Babasnn ld 1579 ylna kadar orada kald. Sonra ngiltere'ye dnerek
1584'te Parlamento'ya girdi. Rvet almaktan yarglanp sulu bulununcaya kadar oradaki gr
vini srdrd. Gzel konutuu, arkada byk yazar Ben Jonson'un u szlerinden anlaly
daha yaln, zl ve anlaml konumuyordu, azndan hibir zaman anlamsz ve sama bir sz
nin her blmnde ayr bir gzellik vardr. Dinleyenler bir szcn bile karmamak iin
rini ondan ayramazlard... Onu dinleyen herkes szn bitirecek diye korkard."
Bacon, 1506'da olduka zengin bir adamn kz olan Alice Barnham ile evlendi. Dnleri ok
rili oldu. ada bir yazara gre Bacon, "tepeden trnaa kadar erguvan rengi giysiler giy
kendisi ve ei iin bir sr altn ve gm srmal giysi diktirmi, karsnn getirdii se
lara harcamt". Bu, onun ev yaamnda gsterii ne kadar sevdiini gsterir. Bacon'n z
Rawley'e gre "evlilik yaam karlkl sevgi ve saygya" dayanyordu. Fakat Bacon, vasiy
inde karsna brakt ok byk serveti, sonradan yapt ekle, "hakl ve ok nemli nede
nedenlerin ierii henz aklanmamtr.
Bacon'n siyasal yaam yazndan ok tarihi ilgilendirir. Kralie Elizabeth zamannda kendi
e hibir byk memuriyet verilmedi. nk akrabalar olan ve o dnemde ynetimi ellerinde t
cil Ailesi, her zaman ona karydlar. Bundan baka kralie, Parlamento'dan byk bir dene
edii zaman Bacon, iddetle kar km, onu gcendirmiti. Elizabeth'in gzdesi olan Esse
e en gzde olduu dnemde btn abalarna karn kralieden onun iin yksek bir orun elde
ndisini her zaman korumu, byk bir malikane vermi olan bu cmert adam, Bacon, kralieni
den dtkten sonra, idama mahkm ettirmek iin elinden geleni yapm, ihanet ve tutkusu y
ismini sonsuza kadar lekelemitir. Saraya bir kle gibi bal olmas ve hizmet etmesine ka
rn kendisine yine de hibir memuriyet verilmemitir.
James I. tahta knca durum deimi, Bacon bundan sonra hzla ilerlemitir. 1607'de basa
'de Adalet Bakan olmu, 1618'de Baron Verulam sanyla soylular arasna alnm, alt ay so
a buna Viscount St. Albans san eklenmitir. Fakat bunlar, btn mrn memuriyet dilenmek,
ltaklanmak ve dalkavuklukla bir eyler elde etmeye uramakla geiren Bacon'a ge gelmiti.
Yazgs onu, daha iyi vurmak, dmesinin iddetini daha da artrmak iin bu yksek konumlar
enziyor. Adalet Bakan olarak grevini ktye kullanyor, dostlarna yksek orunlar veriyor
t ve armaan alyor, hakszlklara gz yumuyordu. Sonunda hakknda Parlamento soruturmas
glanmasnda, Bacon, sularn aka syledi, fakat bunlar dnemin bozukluuna balayarak
di. Her trl devlet memurluunun yasaklanmasna, yaamnn sonuna kadar Londra Kalesi'nde
uklu kalmasna ve para cezas olarak da krk bin ngiliz Liras demesine karar verildi. Er
esi gn kral kendisini zgr braktrd. Para cezasn da erteletti. Bacon, bunun zerine S
ns yaknlarndaki malikanesine ekildi. Kendi kiisel serveti ve kraln ksa bir sre nce
bin iki yz lira tutan emekli aylyla yaamaya balad.
Bacon, hakl olarak mahkm edildiini kabul ediyordu. "Ben rveti savunmaktansa rvet ver
bir kimse olmay yelerim. Elli yldan beri ngiltere'nin en adil yargc ben oldum. Fakat
ki yz yldan beri de Parlamento, benim hakkmda verdii karar kadar hakl bir karar verme
di." Ayn zamanda verilen cezann lkede adaletin yararna olduunu kabul ediyor ve "Bunda
n byle bir yargcn veya memurun bykl onun suu iin bir snak olmayacaktr. Bu ben
ak ey deildir. Birka szckle anlatmak gerekirse, bu altn an balangcdr" diyordu.
ekildikten sonra da hibir zaman yeniden memuriyet yaamna girmekten umudunu kesmedi.
"Hastalk ve yallnda bile zel yaaya dayanamyordu." Bir pervanenin a ekilmesi
acsnn kaynana dnmek istiyor, fakat bir memuriyet almak iin yapt btn bavurular
u.
Grevden ekilmesinden lmne kadar, kendini tmyle yazna ve bilime verdi. Zaten, ile d
yaam srmesine karn, inceleme ve aratrmalarn bsbtn savsaklamamt. "Tarih", "De
i Atlantis" ve "Denemeler"inin nc basmn bu dnemde hazrlad. "Bilginin lerlemesi",
anum" ve "Denemeler"in birinci ve ikinci basmlar daha nceki dneminindir.
Bacon, be yl sonra 9 Nisan 1626'da, altm be yandayken bronitten ld. Karl bir k
rken bir kulbenin nnde durarak sahibinden bir tavuk satn ald. Hemen orackta kestirdi.
Kendi eliyle tavuun iini karla doldurdu. Souun eti kokmadan ve bozulmadan koruyup ko
ruyamayacan renmek istiyordu. Bu deney yaamna mal oldu. Anszn hastalannca arkada
l'in evine gtrld. Lord, evinde yoktu, bir hizmeti hemen bir yatak hazrlad. Hastay y
. Fakat araflar nemliydi. Bacon daha da ktleti, yall ve zayfl yznden iyile
asnda bir kilise mezarlna gmld.

2
Bacon'n Felsefesi

Btn yanllarna karn Bacon, yeni bir dnemi mjdeliyordu. Bakalar gemie zlemle ba
in son klarnda snmaya alrken, o yeni ve daha da parlak bir an yaklamakta oldu
insanln zledii cenneti, gemite deil, gelecekte aramalyd. Platon'un nl benzetme
bi karanlk bir maarada arkalarn a evirmi oturan ve nlerinde yalnzca gerein g
rin gzlerini a evirdi.
Eletirileriyle gemiin kurduu dizgeleri ykt, insan aklnda domaya balayan yeni dn
etirerek bilgide yeni hareketin baarl olmasn salad. Fakat Bacon, byk ve tam bir fe
izge kurmu bir kii deildir, daha ok kendisinden sonra geleceklere felsefe ve bilim y
olunu gstermitir. Kendi dneminde bilimin baz dallarndaki gelimeleri bile iyice izleye
emiti. "Dnyay harekete getiren zihinleri o harekete geirdi." Kendisi, "Ben yalnzca di
r zeklar bir yere toplamak iin an aldm" demektedir. Dier bir yaptnda da "daha iyi
labilmeleri iin mzik aletlerini akort etmekle yetindiini" sylyor.
Bacon'n ilk ii, zamannda egemen olan skolastik felsefeyi ykmak olmutur. 11'inci yzy
n 15'inci yzyla kadar egemen olan bu felsefe dizgesine gre gerek zaten bulunmu, ncil'
e ve kilise toplantlar kararlarnda btn aklyla yazlmt. Skolastik dizge bu dins
iyor, mantk yoluyla bunlar usa uygun bir biime dntrmek, onlara bilimsel bir biim ve
istiyordu. Amac dinsel dnceyi tmyle manta uygun bir duruma getirmekti.
Bununla birlikte, bilgiye ilerleyen bir ey olarak bakmyor, denemelere dnerek yeni g
erekler aratrmaya almyordu. O dnem zerinde yetkenin ar basks duyuluyor, skolas
melini oluturan varsaymlarn doruluu hakknda hibir soru sorulmuyordu. Onlar hakkndak
tmalar hep bir daire evresinde dnyor, gereklerle hibir ilgisi bulunmuyordu. Bacon, y
ca "bilimin rmcek alarn ortaya kardn, bu alarn ipliklerinin ve ilerinin incel
lunmaya deer olduunu, fakat hibir cevher ve yarar olmadn" sylyordu.
Bacon'n amac dnmeyi somut deneylerle verimli bir ilikiye sokmakt. Bu hedefe varmak k
y bir i deildi. Tembellikten doan aratrma isteksizlii yznden, zamann yargs btn
sz oluyordu. Bacon, zellikle bunu belirtmek istiyordu. Bu nedenle eskilerin akl ve
bilgisini tmyle yadsmak zorunda kald. Gerekten inanlarnn ounun kayna var olan b
uyduu tepkidir. Saldrd bo inanlar unutulduklar zaman, onun grleri de bo ve yanl
milerdir.
Tarih bakmndan herkesin grne kart bir gr vard. Yaad dnem iin diyor ki: "
nmtr. Kendimizden geriye doru hesap ederek eski saydmz dnem, eski deildir." Bunda
varyor: "Aslnda Greklerden aldmz bilgelik, bilginin ancak ocukluk ana benzer ve
ellikleri tar; konuabilir, ama soyunu oaltamaz; tartmalar bakmndan verimlidir, fak
bakmndan ksrdr." Ayn neden onu insanlarn gelime yeteneiyle ilgili ok ktmser bir
ak gibi akan zaman bize hafif ve iirilmi eyleri getirmitir. Ar ve kat olanlarsa suy
bine kmtr."
Bacon, doay iyice anlayp, onu insanlarn hizmetinde kullanmay salayacak gvenilir bir
ge kurmak istiyordu. Bilgi "Yaratann n ve grkemini artrmak, insann durumunu dzeltmek"
iin aranacakt. Bacon iin biricik doru bilgi, g olan bilgiydi. "Bilgi erktir" diyordu,
fakat dar yararcl da kabul etmiyordu. "Geri benim znde yaptlarn ve bilimlerin etki
ni aradm dorudur, ama bununla birlikte ben hasat zamann bekliyorum, ne yosunu, ne de
eil ekini bimeye kalkmyorum. nk ben iyi biliyorum ki doru olarak ortaya karlm
iyle birlikte bir sr yapt vereceklerdir, onlar tek tk, urada burada deil, kmeler ve
lar biiminde treteceklerdir. Ve ben hemen elimize gelen ilk meyveleri turfanda, me
vsimsiz ve ocuka bir aceleyle toplamay kesinlikle doru bulmuyorum."
Kendi dizgesini kurmaya balamadan nce Bacon, btn bilgi alann batan baa bir kez daha
geirmeyi gerekli buldu. "Bilimin lerlemesi" yaptnda bunu yapmtr. Bu ok byk bir
onun yaad dnem zaten bir dnsel kahramanlk ayd. nsanlarn tek istei her eyi
iyi kendi alanlar iine almakla vnyorlar, "nsanm, bu nedenle insanla ilgili olan hib
bana yabanc olamaz" diyorlard. Bacon, dnemini byle bir giriim iin pek uygun buluyordu
dneminin stnlkleri arasnda basmevinin, Yenidnya'nn bulunuunu, lkesinin bar ve
de olmasn ileri sryordu.
Bacon, iin bykln ve bunu baarmann olanakszln ok iyi anlyordu. Bununla birli
pt bilimler snflandrmas, felsefeye, o kadar umut balad yeni yntemden daha byk
Skolastik felsefeyi beenmeyen Bacon, yeni felsefeyi "Doa Yorumu" olarak nitelendir
iyordu. Gemile ilgisini kestiini, esinini Aristo'nun "Organon"undan alan eski felse
feye dmanln anlatmak iin byk yaptna "Yeni Organon" adn verdi. "Yeni Organon",
ktir. Bu yeni alet, yani dnme yntemi, Bacon'a gre, bir tr mantkt, fakat bu felsefe
arnn mantndan tmyle ayr ve onlara kart olacakt. "nk bu benim nerdiim bilimi
enler bulmak deil, sanatlar yaratmaktr. Ama baka olunca sonu da baka olur; birinin a
ac bir tartmada kar taraf yenmektir, tekininse, hareket halindeki doaya egemen olma
Bu nedenle Bacon, usa vurma yoluyla kantlamay yadsr, her yerde ve her eyde tmevarm y
mini kullanr. Fakat tmevarm kuramn da dier mantklarnkinden ayrr.
Bacon'n dizgesi, deneyi inceleyen ve onu paralara ayran, sonunda ayklama ve yadsma il
miyle sonuca varmaktan oluan bir yntemdir. Bu ilemde ilk aama incelenmesi gereken rn
eklerin toplanmas, ikinci aamaysa incelenen olaylarn temel zelliklerini gstermeyen rn
klerin ayklanp atlmasdr. Sonra "tantl, kat, gerek, snrlar belli bir biim" kal
ala denemeler yapmak Bacon'n aklna gelmemitir.
ann bilim kuramlarndan ounun temelsizlii, Bacon'n genel dnn bilimsel aklam
ememesine neden oldu. Yntemi kuramlara ya da btn bilimleri kapsayan grlere ok az yer
rir. Anlalyor ki, ok kez, toplanm rnekler ok fazla olursa, ayklayp atma yntemini
madan srp gidebileceini ve tmyle el yordamyla ayrntlarn kapsad gerei de kar
Novun Organum'da anlatlan yntemin asl zayf yan buradadr. Bu yntem doal eylemlerin k
belirsizliini hi dikkate almamaktadr.
Fakat Bacon'n tmevarm kuramna yapt yardm asla kmsenemez: Onun nemi ayklama vey
uygulamasnda ve her zaman gerek olaylara dayanmakta stelemesinden ileri gelmektedi
r.

3
Bacon'n Yaam Felsefesi

Bacon, dinde birlik istiyor ve hogry savunuyordu. "Birliin eski ve gerek balar bir
bir vaftizdir; bir tren ve bir siyaset deildir" diyordu.
Ona gre, ahlak dinin yardmcsdr. Bacon hibir zaman grevin yalnzca grev olduu iin
Btn idealist dizgeleri beenmez. Machiavelli'yi aka ve itenlikle insanlarn neler yap
nlatt, betimledii, ne yapmalar gerektiine ilikin dnce retmedii iin ver. Arist
la etkin geirilen bir yaam dnmeyle geirilen bir yaama yeler. Ona gre bir hareket
la ilgili yarg, sonularna gre verilir; fakat sonular bireyin deil, devletin iyiliin
elik olmaldr. Felsefesi bu ynden pragmatizme benzemektedir.
Bacon'n siyasal kuramlar, Grek devlet anlayndan, zellikle kmsedii Aristo'nun gr
enmitir. Aristo gibi o da devletlerin doal olarak birbirlerine dman olduklarna, sava
ereine inanr; d ticaretle ilgili dnceleri, Aristo'nun faizle ilgili szleri gibi, ka
dilmi ekonomik kurallara aykrdr. Bacon'da bugnk demokratik dnceler yoktur. Demokra
anmyor, geinmek iin almak zorunda olanlar, tpk Grekler gibi, kk gryordu. Halk
zma bilmeyen o dnemin ngilteresinde zaten demokrasinin var olamayaca aktr.

4
Yeni Atlantis

Yeni Atlantis'i Bacon, 1624'te, altm yandayken, sal bozulmu, siyasetten ekilm
anda yazd. Dr. Rawley, yapt 1627'de yaymlad. nce ngilizce yazlm, sonra Latinceye
gilizce metinde grlen baz anlalmaz yerler, Latince metinle karlatrlarak dzeltile
Yeni Atlantis, kendisinden nce yazlan ve ideal bir devleti anlatan yaptlarn etkisind
e kalmtr. Platon'un "Devlet"i gibi siyasal felsefe yapt olmad gibi Sir Thomas More'
topia"s ve Swift'in yaptlar gibi ekonomik bir eletiri ve yerme de iermez. Daha ok ki
l bir ideal ve dlem rndr. Ben Salem halknn ahlak ve treler zerine anlatt eyle
erektii konusunda Bacon'n dncelerini gstermektedir. "Bu halkta grlen, akla uygun di
, arbal nee, ince nezaket ve iyilikseverlik, eli aklk ve konukseverlik, resmi yaam
el yaamda namus, arballk ve terbiye, dzen, nezaket, ciddi alkanlk kendisinin olg
e eritiini gsterir." Anlatt toplumsal kurumlar yeni bir ulusal zyap oluumu iin bi
maktan ok bu niteliklerin doal sonucu ve anlatmdr.
Yaptn en nemli ve byk blmn kapsayan "Sleyman Evi" kendisinin btn yaam boyunca
aldir. On yedinci yzyl bilimsel denemeler ve aratrmalar bakmndan byk almalarn y
eyleme dayanan bilgilerimizi genilettiimiz lde insanln kurtulabileceine inanyord
Onun dnemi bilgiyi yalnzca bilgi olduu iin aramyor, insanlara byk karlar salayaca
l deneme ve aratrma yaplmasn istiyordu. Yeni Atlantis, hem byk bir adamn umut ve
anlatm, hem de modern bilim ruhunun doduu o dnemi en iyi anlatan bir yapttr.

5
Bacon'n Dili

Bacon, "Bir gn gelecek, bu ada diller kitaplarn deerlerini yitirmesine neden olacakt
diyordu. Kendi yazlarn unutulmaktan kurtarmak iin yaptlarndan ngilizce yazdklarnn
ceye evirdi. "Denemeler", "Bilimin Gelimesi", "Yeni Atlantis" bunlar arasndadr. Dene
meler iin "Bunlarn Latinceye evrilen cildi (Latince genel bir dil olduu iin) kitapla
r yaad srece yaayacaktr" demektedir. Fakat Bacon'n ngrs doru kmamtr. Bug
lizce evirileri okunmaktadr. "Denemeler" ngiliz klasikleri arasnda yer almtr. Bu yer
iindeki konularnn neminden deil, daha ok yaznsal deyiinin gzellii nedeniyledir.
"Denemeler"in deyii "Yeni Atlantis"in deyiinden birok bakmdan ayrlr. "Denemeler"de an
atm son derece ak ve zldr. Deimeceler, eretilemeler, kartlklar birbirini izlerl
ince tmce kurulular, Latince zdeyiler ve ataszleriyle doludur.
"Yeni Atlantis"in diliyse daha kvrak, canl, akcdr. Deimece ve eretilemelere ok ras
Bu yaznsal sslerin olmay deyii ok yaln, hatta bazen yavan bir duruma da getirir. F
esas itibaryla metinde konuya uygun bir uyumluluk, arballk ve yalnlk egemendir. Fak
ni Atlantis plan ve kuruluu bakmndan zayf bir yapttr. Bacon roman yazsayd kesinlikle
i bir romanc olamazd. yk anlat biimi hi de iyi deildir, olaanst eyleri birbiri
esi, kuru ve can skcdr. Anlalyor ki, Bacon, yaptnn ilgi uyandrmas iin dncel
ordu. Belki bunda da haklyd, fakat onun bulunacan ngrd eylerin hemen hepsi bugn
onun dleyemeyecei ilerlemeler gstermitir. Baz ngrlerininse tmyle yanl olduu o
YEN ATLANTS

Bitmemi bir yapt

OKUYUCUYA

Bu yky, efendim, bir bilim kurumunun rneini vermek amacyla kaleme ald. Sleyman Evi
Alt Gnlk ler Koleji adn verdii bu kurum doay anlamak ve insanla yararl byk v
urmak iin kurulmutur. Efendim yaptnda bu blmn sonuna gelmiti. Kukusuz rnek, iind
insanolunun gc iinde olmakla birlikte, her bakmdan benzeri oluturulamayacak kadar g
ni ve byktr. Efendim ayn zamanda bu ykde bir yasalar sistemi ya da en iyi devlet ve
plum biimini yaratmay dnmt. Fakat bunun uzun bir yapt olacan grerek ok daha f
rihe gere toplamak isteiyle bu dncesinden vazgeti.
RAWLEY

Tam bir yl kaldmz Peru'dan yelken aarak Gney Denizi* yoluyla in'e ve Japonya'ya do
ktk. Yanmza on iki aylk yiyecek almtk. Be ay ve daha fazla doudan, hafif ve zay
rlikte, uygun rzgrlar esti. Fakat sonra rzgr birdenbire dnd. Gnlerce hep batdan est
yzden az yol alyor, bazen hi alamyorduk. Birka kez geri dnmek istedik. Fakat sonra g
yden douya doru esen iddetli bir frtna kt. Bizi (btn abalarmza karn) kuzeye
tutumlu kullandmz halde, yiyeceimiz tkendi. Bylece dnyann usuz bucaksz sularn
eksiz kaldk. Kendimizi tkenmi sayyor, lme hazrlanyorduk. Bununla birlikte gnlleri
eslerimizi "denizlerde harikalarn gsteren" gklerdeki Tanr'ya ynelttik; onun acmasna
"nasl balangta denizin yzn ap kuru topra gsterdiyse imdi de bize lmememiz ii
iledik. Gerekten de ertesi gn akamzeri enginde kuzeye doru youn bulutlar grdk. Bu b
araya yaklatmz umudunu verdi. nk Gney Denizi'nin bu blmnn tmyle tannmam o
bulunmam adalara ve ktalara raslanabileceini biliyorduk. Bunun zerine rotay kara gibi
grnen yne evirdik ve btn gece yol aldk. Ertesi gn afak skerken gzlerimizin nnd
rasnn uzandn grdk. Ormanlarla kapl olduu iin daha da karanlk grnyordu. Bir
nra iyi bir limana girdik. Buras ok byk deilse de iyi yaplm, denizden pek ho grn
kentti.
Karaya kncaya kadar her dakika dnerek kyya yanatk. Karaya kmaya giriirken bird
erinde sopalar olan birtakm adamlar grdk. Bunlar sanki bizim karaya kmamz istemiyorl
ama barmadan ya da iddet gstermeden yalnzca yaptklar iaretlerle bize uzak durmamz
lard. Bunun zerine, olduka byk bir d krklna uram bir durumda, aramzda ne ya
o srada iinde yedi sekiz kii bulunan bir sandaln bize doru geldiini grdk. Sandaldak
en birinin elinde iki ucu maviye boyanm sar kamtan bir asa vard. Bu adam hibir gven
k gstermeyerek gemimizin gvertesine kt. imizden birinin dierlerinden biraz fazla il
km olduunu grnce cebinden kk bir parmen tomar kard. Bu bizim parmenlerim
abletlerinin yapraklar gibi parlak, fakat yumuakt, kolay bklyordu. En ndeki adammz
erdi. Bu tomar iinde, eski brani, eski Grek ve niversitelerde kullanlan iyi Latin ve
spanyol dillerinde u szler yazlyd: "Hibiriniz karaya kmayn. Size daha uzun bir s
zse, on alt gn iinde bu kylardan gitmek zere hazrlk yapn. Bu sre iinde tatl su,
a hastalarnza yardm isterseniz ya da geminizin onarma gereksinmesi varsa, bunlar yaz
, gcmz iinde olanlar verilecektir." Bu belge, zerinde aaya doru sarkk fakat alm
da bir ha bulunan bir melek ocuk resmini tayan bir mhrle damgalanmt. Bunu verdikte
memur dnd, yantmz almak zere yanmzda yalnzca bir uak kald.
Bunun zerine kendi aramzda konuurken ne yapacamz ardk. Karaya kmamza onay ver
eriye dnmemizin sylenmesi bizi ok zyordu. Dier yandan halkn dil bilmesi, nazik ve uy
oluu bizi biraz avutuyordu. Her eyden nce belgedeki ha iareti bizim iin bir sevin k
a ve sanki bir kurtulu iaretiydi.
Yantmz spanyolca yazdk. Gemimizin iyi durumda olduunu, nk frtnalardan ok durgu
rden esen rzgrlarla karlatmz, hastalarmza gelince bunlarn sayca ok ve ar o
in verilmezse yaamlarnn tehlikeye deceini bildirdik. Dier gereksinmelerimizi uzun uz
yazdk ve biraz malmz olduunu, bunlarla baz eyleri deitirmek isterlerse, kendilerin
lmakszn gereksinmelerimizi salayabileceimizi de ekledik. Uaa dl olarak birka altn
a verilmek zere bir para krmz kadife vermek istedikse de uak bunlar almad. Onlara b
bile istemeyerek bizden ayrld, kendisi iin gnderilen baka bir kk kaya binip gitt
Yantmz gnderdikten saat sonra bize doru, yerli olduu anlalan bir kii geldi. z
f kumatan geni kollu, gzel, bizimkilerden ok daha parlak, lacivert renkte bir kaftan
vard. giysisi yeildi, bir kavuk biiminde, ok zarif, Trk kavuklar kadar byk olma
da ayn renkteydi. Salar onun kysndan lle lle tayordu. Grn insana sayg al
kayk iinde geliyordu, yannda yalnzca drt kii daha vard. Arkalarndan gelen baka b
aysa yirmi kii bulunuyordu. Gemimize bir ok atm kadar yaklanca bize iaretler yaparak
nu su zerinde karlamamz iin birka kii gndermemiz gerektiini anlattlar; bunu hemen
aki insan ve onunla birlikte iimizden drt kiiyi gemimizin sandalyla gnderdik. Kaykla
alt yarda kalnca bararak durmamz ve daha ok yaklamamamz sylediler. Sylediklerin
zerine az nce giysilerini anlatm olduum adam ayaa kalkt. Yksek sesle spanyolca ol
istiyan msnz?" diye sordu.
Yaznn altnda grm olduumuz ha nedeniyle daha az korkarak "Evet, Hristiyanz" dedik
erine o kii sa elini gkyzne doru kaldrp yavaa azna doru ekti. Bu iareti onla
zaman kullanrlarm. Sonra bize, "Hepiniz korsan olmadnza, son krk gn iinde, hakl
kan dkmediinize, sa'nn ba zerine ant ierseniz, karaya kmanza izin verilebilir"
zerine, yanndakilerden biri, -ki giysilerinden bir noter olduu anlalyordu- durumu bi
deftere yazd. Bu yapldktan sonra, ayn sandalda byk adamn yannda bulunan baka bir
ndisi kendisine birka sz syledikten sonra, yksek sesle, "Efendim bilmenizi istiyor k
i geminizin gvertesine kmamas gurur ve byklk taslad iin deildir; aranzda biro
unduunu sylediiniz iindir. Kentin salk koruyucusu ona uzak durmas gerektiini sylem
di. Ona doru eilerek selam verdik. "Buyruklarn yerine getirmeye hazr olduumuzu, imd
kadar bize davran biimlerini byk bir onur ve esiz bir insanlk saydmz; fakat ad
olduu hastaln bulac olmadn umduumuzu" syledik. Bunun zerine geri dnd. Biraz
gemimizin gvertesine kt. Elinde o lkenin bir meyvesi bulunuyordu. Bu meyve bir portak
al gibi, fakat rengi saryla krmz arasndayd ve ok gzel kokuyordu. Anlalyor ki; o
kar bir koruma arac olarak kullanyordu. Bize "sa ve onun artamlar zerine" ant iirdi
ra da bir gn sonra sabah saat altda bize bir adam gndereceklerini, bu adamn bizi "Ya
banclar Evi" denen bir yere gtreceini, orada gerek salkl, gerek hasta olanlarmz i
n eylerin salanacan syledi.
Bundan sonra bizden ayrld; ona birka altn vermek istediimiz zaman glmseyerek "Bir i
ki kez para alamam" dedi. Bundan benim anladma gre, grevi iin devletin kendisine verd
 parann yeterli olduunu sylyordu; nk, sonradan rendiime gre, onlar rvet alan m
kez cret alyor" derlermi.
Ertesi sabah erkenden bize daha nce elinde bir asayla gelmi olan adam yine geldi v
e bizi "Yabanclar Evi"ne gtreceini, btn gn iimizle uraabilmemiz iin kararlatr
ldiini syledi. "Beni dinlerseniz" dedi, "ilk nce birkanz benimle gelir, yeri grr, s
iin nasl rahat bir duruma getirilebileceini dnr, sonra hastalarnz ve iinizden ka
stediklerinizi arrsnz." Ona teekkr ederek, "bizim gibi kimsesizlere yardmnzdan d
i kukusuz dllendirir" dedik.
imizden alt kii onunla birlikte karaya kt. Karada nmze dm giderken dnd. "Be
e rehberinizim" dedi. Bizi gzel caddeden geirdi, gittiimiz btn yol boyunca iki yand
alanm insanlar gryorduk. Bunlar o kadar uygardlar ki, bize aknlkla deil, sanki "h
der gibi bakyorlard. lerinden birka nlerinden geerken kollarn biraz ileriye dor
Bu devinimi onlar birine "ho geldiniz" demek iin yaparlar.
Yabanclar Evi gzel, geni bir konaktr. Bizim tulalarmzdan daha mavi tuladan yaplm
bir blm bir tr yaa batrlm kumala kapl gzel pencereleri var. nce bizi yukarda
aldlar. Sonra ka kii olduumuzu ve kamzn hasta olduunu sordular. Hepimizin, hasta
elli bir kii olduumuzu, iimizden on yedi kiinin hasta olduunu syledik. Biraz sabrl
ve kendisi dnnceye kadar beklememizi istedi. Bir saat sonra geldi. nmze dt. Bizim i
lanan on dokuz oday grmeye gittik. Anlalyordu ki, bu odalarn dierlerinden daha iyi o
drd bizim ileri gelen drt adammza verilecek, onlar tek balarna bu odalarda kalacakl
Dier on be odaysa, ilerinde ikier kii yatmak zere, bizlere ayrlmt. Odalar gzel,
yi denmilerdi.
Sonra bizi, yatakhaneyi andran uzun bir koridora gtrd. Orada bize bir yanda, boydan
boya uzanan on yedi hcre gsterdi. Dier yanda duvar ve pencereden baka bir ey yoktu. H
reler pek temiz ve sedir aacndan blmelerle birbirlerinden ayrlmlard. Bu koridor ve b
gerekenden krk tane daha fazla olan hcreler hastalar iin bir klinik grevini gryordu.
Bize sylediine gre, hastalarmzn arasndan iyileenler hcrelerinden alnp, bir odaya
u amala, daha nce sylediimiz saydan baka, on tane daha yedek oda ayrlmt.
Bunu yaptktan sonra bizi yine salona getirdi ve birine bir grev ya da buyruk verdi
kleri zaman yaptklar gibi, sopasn biraz yukar kaldrarak yle dedi: "Bilmelisiniz ki,
zin greneine gre, adamlarnz geminizden karmak iin verdiimiz bugn ve yarndan son
de kapanacaksnz. Fakat zlmeyin ve tutuklandnz sanmayn. Rahat edin ve kendinizi di
braklm olarak dnn. Hibir eyiniz eksik olmayacaktr. Adamlarmzdan alts dard
ak zere ayrlmtr." Byk bir heyecan ve saygyla ona teekkr ettik. "Kukusuz, bu lke
e kendini gsteriyor" dedik. Ona yirmi altn lira uzattk, ama glmsedi. "ki kez cret mi
acam?" diyerek bizden uzaklat. Hemen biraz sonra yemeimiz verildi. Yiyecekler nefis,
gerek ekmek, gerek et Avrupa'da bildiklerimizden daha iyiydi. trl iki itik. Hepsi de
salkl ve gzeldi; zm arab, bizim bira gibi tahldan yaplm fakat daha ak renkli
ir meyvesinden yaplm olaanst ho ve serinletici bir tr elma arab. Bunlardan baka
armz iin bir yn krmz portakal getirdiler. Sylediklerine gre deniz tutmalarna bi
i. Ayn zamanda bir kutu kk gri ve beyazms haplar verdiler. Bunlardan hastalarmzn
yatmadan nce birer tane almasn istediler. Sylediklerine gre iyilemelerini abuklatr
Ertesi gn, gemimizden adamlarmz ve eyamz getirme ve tama ii bitip biraz sakinlei
armz toplamann iyi olacan dndm. Toplannca da onlara "Sevgili arkadalar" diye b
n ve durumumuzun ne olduunu bilelim. Biz peygamber Yunus'un, denizlere gmlmken baln
dan dar kt gibi, karaya ktk. imdi karadayz, ama ancak lmle yaam arasnda bu
m de yeni dnyann tesindeyiz. Avrupa'y bir daha grecek miyiz, ancak Tanr bilir: Bizi b
raya bir mucize getirdi, ancak bir mucize kurtarabilir. Bu nedenle gemiteki kurtul
uumuz iin ve iinde bulunduumuz ve gelecek tehlikeler iin Tanr'ya yakaralm. Her birim
durumunu dzeltsin: Sonra u da var ki biz dindar ve uygar olan Hristiyan bir halk ar
asna gelmi bulunuyoruz. Eksik ve yanllarmz gstererek kendimizi utanlacak bir durum
m. Bir ey daha var; nazik bir biimde olmakla birlikte bir buyrukla bizi gn sreyle bu
duvarlarn iine kapadlar: Bunu terbiye ve davranlarmzn nasl olduunu anlamak iin y
rn kim bilir? Bunlarn kt olduklarn grrlerse bizi hemen kovabilirler. yiyseler, bi
azla zaman verebilirler. Bize hizmet iin verdikleri insanlar ayn zamanda bizi gzetl
emek grevini zerlerine alm olabilirler. Bunun iin, Tanr akna, kendimizi seviyorsak,
nn houna gidecek ve bu halkn gzne girecek biimde davranalm."
Arkadalarm hep bir azdan, verdiim iyi tler iin bana teekkr ettiler. Arballk
gcenme frsat vermeden yaamaya sz verdiler. gn nee iinde, tasasz geirdik. Bug
e yapacaklarn merakla bekliyorduk. Bu sre iinde hastalarmzn her saat iyiletiklerini
nle gryorduk. Bunlar kendilerini kutsal bir salk havuzuna atlm* sanyorlar, doal
ve hzla iyileiyorlard.
gn getikten sonra bize daha nce hi grmediimiz yeni bir adam geldi. Bu da nceki gi
ler giymiti, yalnzca kavuu beyazd. Bunun stne kk krmz bir ta takmt. Ayn za
yun atks vard.
eri girince nmzde biraz eildi, kollarn uzatt. Biz de kendisini byk bir alakgn
adk. Sanki azndan idammz ya da aklanmamz yargs kacakm gibi bekliyorduk. Birka
ledi. Bunun zerine yalnzca alt kii kaldk, tekiler odadan ktlar.
"Ben grevim olarak" diye sze balad, "bu Yabanclar Evi'nin mdrym. Uram bakmnda
papazym: Bu nedenle sizlere hem yabanc, hem de zellikle Hristiyan olarak hizmetlerimi
sunmaya geldim. Sizin iitmek isteyebileceinizi sandm baz eyler syleyebilirim. Devl
zin alt hafta karada kalmanza izin verdi. Fakat ileriniz daha uzun zaman istiyorsa zl
meyin, nk yasa bu bakmdan ok sk deildir; kendimin bile size gerekli olan sreyi ala
den kuku duymuyorum. unu da anlamanz isterim ki, Yabanclar Evi, imdi zengin ve ok se
yelidir. nk otuz yedi yldan bu yana gelirini biriktiriyor. Bu sre iinde buralara bir
abanc gelmemitir. Bu nedenle hi zlmeyin. Devlet kaldnz sre iinde btn harcamala
yzden bir gn bile daha az kalmayacaksnz. Getirdiiniz ticaret mallarna gelince, sizler
iyi davranlacaktr. Karln ya mal olarak ya da altn ve gm olarak alabilirsiniz.
i birdir. Baka bir dileiniz varsa syleyin. Alacanz yantn sizi utandracak trde olm
siniz. Yalnzca unu sylemeliyim ki, hibiriniz zel izin olmadan kent surlarndan bir kar
ndan (onlarda bir buuk mil) fazla uzaa gidemezsiniz."
Bir sre birbirimize baktktan sonra bu iyiliksever ve babaca davrana hayran olarak u y
ant verdik: "Ne syleyeceimizi bilemiyoruz. kranmz anlatacak sz bulamyoruz. Zaten
ert nerilerinizle bize isteyecek bir ey brakmadnz. Cennete kavumu gibi olduk; nk
tehlikesiyle kar karya olan bizler imdi huzur ve avuntu bulduumuz bir yere getirildi
. Bu mutlu ve kutsal topraklar stnde biraz daha ilerlemek isteiyle gnllerimizin yanma
mas olanaksz olmakla birlikte bize verilen buyrua her zaman uyacaz." Sonra "sizin say
gdeer kiiliinizi ve btn ulusunuzu yakrlarmzda unutursak dilimiz tutulsun" diye ek
n zamanda byk bir alakgnlllkle bizleri sadk hizmetileri olarak kabul etmesini ric
Kiiliimizi ve btn varlmz buyruklarna sunduumuzu bildirdik.
"Ben bir din adamym" dedi, "ve bir din adamnn dln beklerim. Bu da sizin kardee se
eden ve ruha iyi olmanzdr." Bunun zerine gzlerinde sevecenlik yalaryla bizden ayrld
nten ve grdmz iyilikten arm bir durumdaydk. Aramzda yle syleniyorduk: "Biz
z. Onlar her gn gzlerimizle gryoruz. Hi ummadmz her rahatl daha aklmza gelme
Ertesi gn, saat on sralarnda, vali yine geldi. Selamlatktan sonra teklifsizce "bizi g
meye geldiini" syledi. Bir sandalye isteyip oturdu. imizden on kadar da (tekiler aa
adan insanlard ve bazlar da dar kmt) onunla oturduk. Sandalyelerimize henz ili
sze balad:
"Biz bu Ben Salem adas (kendi dillerinde ona bu ad verirler) halk uzak ve ssz bir yer
de olduumuz, ayn zamanda yolcularmz iin koyduumuz gizlilik yasalar ve yabanclar l
ender kabul ediimiz nedeniyle yerleik dnyann byk bir blmn iyi tanrz, fakat kend
kalrz. Bu nedenle, az bilenin sorular sormas daha uygun olur, zaman geirmek iin ben
size soru sormayaym, siz bana sorun."
Yant olarak ona bu izni verdii iin teekkr ettik. "imdiye kadar grdklerimizden anlad
zim iin dnyada bu mutlu lkenin durumunu anlamak kadar deerli bir ey olamaz. Ama her e
den nce, dnyann drt bucandan gelip burada bulutuumuza gre, -hepimizin Hristiyan o
iyle kukusuz bir gn br dnyada da bulumak yazgmzdr- lkeniz bu kadar uzak, peygambe
tandnz sa'nn dnyaya geldii yerden ok byk ve bilinmez denizlerle bu kadar ayrlm
up da bu dine girdiinizi anlamak isteriz" dedik.
Bu sorumuzun pek houna gittii yznden belli oluyordu. "Siz ilk kez bu soruyu sormakla
gnlm kendinize baladnz. nk bu sizin nce br dnyay dndnz gsteriyor" d
rine getireceim."
"Kurtarcmz sa'nn gkyzne kndan yirmi yl kadar sonra adamzn dou kysndaki
n (gece bulutlu ve sakindi) denizde bir mil kadar uzakta byk bir k stunu grdler. Si
eil, denizden gklere doru ykselen bir direk ya da silindir biimindeydi. zerinde nurda
bir ha grlyordu ki, direin kendisinden daha parlak ve gsteriliydi. Bu garip grnm
t halk aknlk iinde kumsalda topland. Sonra da bu harikann yanna gitmek iin birka
r. Fakat kayklar stuna altm yarda kadar yaklamlard ki, kendilerini olduklar yerde
dular. Daha fazla ilerleyemiyorlard. evresinde dolaabiliyor ancak ona daha fazla ya
klaamyorlard. Bylece kayklar yarm daire biiminde toplanarak bu gksel belirtiyi seyr
dlar. Bir raslant olarak kayklardan birinde Sleyman Evi Dernei'nden (bu ev veya kolej
, kardelerim, bu lkenin gzbebeidir) bir bilgin vard. Bu kii bir sre dikkat ve saygy
stun ve haa bakp kald. Birdenbire yere kapand. Sonra dizleri zerinde dorularak elle
i ge kaldrp u biimde duaya balad:
"Ey yerin ve gklerin ulu Tanrs! Sen bizim uramzdan olanlara ltfederek yarattn ya
gerek gizlerini bilmek; tanrsal olaylar, doa yaptlar, sanat yaptlaryla her tr dzm
datmaca arasndaki fark sezme yeteneini (insanoullarna verilebildii kadar) bizlere ba
u insanlar nnde doruluunu kabul ederim ki imdi gzlerimizin nnde grdmz bu ey
ve bu gerek bir tansktr. Kitaplarmzdan senin yalnz ve yalnz tanrsal ve yksek amal
t eyler yarattn reniyoruz. nk doa yasalar senin yasalarndr ve sen onlar iyi
deitirmezsin, senden bu olay bize kutlu klman, bize iyilik ederek bunu aklaman ve
gstermeni rica ediyoruz. Zaten bunu bize gndermekle biraz olsun bunun szn veriyorsun.

"Yakarmasn bitirince iinde bulunduu kayn zlm ve ilerlemeye hazr olduunu grd
; bunu yaklamasna izin olarak kabul edip kayn yavaa ve sessizce stuna doru ilerlet
iin buyruk verdi; fakat yanna varmadan nce stun ve kutsal ktan ha dald, sanki y
atld. Bu da hemen biraz sonra gzden yitti. Sedir aacndan kk bir kutu ya da sandkt
bir ey grnmez oldu. O da kuruydu, sudan hi slanmamt, ama yzyordu. Kendisine doru
a kk yeil bir hurma dal bymt. Bilgin sand byk bir saygyla kaya alnca ken
bir mektup kt. kisi de ince parmen zerine yazlm, Hint kumalarna sarlmlard.
bulunan biimde (nk biz sizin kiliselerinizin neyi kabul ettiini ok iyi biliyoruz) Ahd
Atik ile Ahdi Cedid'in btn kitaplarn, ayn zamanda Apocalypse'i (yani Ahdi Cedid'in s
on kitabn); ayn zamanda Ahdi Cedid'in o zaman yazlmam fakat yine kitapta olan dier b
ini ieriyordu. Mektuba gelince, iinde u szler yazlyd:
"Ulu Tanr'nn hizmetisi ve sa'nn havarisi olan ben Bartholomew'ya, gzmn nnde belir
lek bu sand denizin dalgalar arasna atmam salk verdi. Bu nedenle bu sandn karaya
n halkna onlara ayn gn Tanr'dan ve sa'dan kurtulu, bar ve iyilik geleceini bildiri
"Ayn zamanda bu yazlarn ikisinde, yani hem kitap, hem mektupta byk bir tansk gsteril
. Bu tansk havarilere verilen her dilde anlalmak yetisine benziyordu. nk o alarda b
erde yerlilerden baka braniler, ranllar ve Hintliler vard. Bunlarn her biri kitab ve
ktubu sanki kendi dilinde yazlm gibi okuyordu. Bylece, nasl eski dnyann kalan ksm
gemisi araclyla kurtarlmsa, Aziz Bartholomew'nun havarilik ve olaanst din alma
sizlikten kurtuldu." Biraz durdu. Bu srada bir haberci geldi, onu ard. Bu nedenle bu
toplantda btn konutuklarmz bu kadarla kald.
Ertesi gn vali yemekten hemen sonra yine geldi ve u biimde zr diledi. "Dn anszn siz
brakp gitmek zorunda kaldm. Fakat arkadalmdan ve syleimden holandysanz bugn bu
ir sre konuuruz" dedi. Yant vererek, "O kadar holandk ki, siz konuurken geirdiimiz
ikeleri ve geireceimiz korkular unutuyoruz. Sizinle geirdiimiz bir saat, daha nce ya
arn tmnden deerlidir" dedik.
Bizleri hafife eilerek selamlad. Hepimiz yeniden oturduktan sonra "sorular sormak si
ze der" dedi. imizden biri biraz durduktan sonra: "Bir konuyu bilmek istiyoruz, faka
t snrmz aarz diye sormaktan korkuyoruz. Sizin bize kar gsterdiiniz rnei olmaya
eklenerek kendimizi yabanc sayamyoruz. Sizin sadk hizmetiniz olmaya sz verdiimiz i
de bunu sormak cesaretini kendimizde buluyoruz. Yantlamay uygun bulmazsanz, yant ver
meyin ve kendinibilmezliimizi balayn.
"Bugn zerinde bulunduumuz u mutlu adann pek az kimse tarafndan bilindii, buna karn
dnya uluslarnn ounu bildiiyle ilgili anlattklarnz dikkatle dinledik. Bu szleri d
siz Avrupa dillerini konuuyorsunuz, durumumuzu ve ilerimizin ounu biliyorsunuz. Faka
t biz Avrupa'da, bu son dnemin btn uzak deniz seferlerine ve bulularna karn, bu aday
ilgili hemen hemen hibir ey duymadk. Bunu son derece garip buluyoruz. nk btn ulusla
birleriyle ilgili, ya yabanc lkelere giderek ya da gelen ziyaretiler araclyla bilgi
ibi oluyorlar. Her ne kadar yabanc lkelere giden bir gezgin ok kez gzyle grerek, yurd
nda kalarak gezginlerin anlattklaryla elde edebildiinden daha ok bilgi elde eders
e de, her iki biim de iki lkeyle ilgili bir dereceye kadar karlkl bilgi edinmeye yet
r. Fakat biz bu adadan herhangi bir geminin Avrupa limanlarndan birine geldiini hi
kimseden duymadk. Hayr, ne Dou, ne Bat Hindistan'dan, ya da dnyann herhangi bir yer
nden bir gemi oraya gitmemitir. Fakat alacak ey bu deildir. nk, siz yce kiinin s
buras, byle geni bir denizin en gizli bir yerinde bulunmas nedeniyle bilinmeyebilird
i. Fakat kendilerinden bu kadar uzakta olanlarn dilleri, kitaplar ve ileriyle ilgil
i bilgi sahibi olmalarn bir trl anlayamadk. Bakalarna gizli ve grnmez olmak, sonra
larn bir k altndaym gibi apak grmek bize tanrsal glerin ve varlklarn bir du
Vali bu sylevi sevimli bir biimde glmseyerek yantlad: "imdi sorduunuz bu soru neden
balama dilediiniz iin iyi ettiniz; nk anlalyor ki, siz bu lkeyi bir sihirbazlar
nuz, sanki bizler dnyann her yanna dier lkelerden haber ve bilgiler getirmek iin cinl
r ve periler gnderiyoruz" dedi.
ok byk bir alakgnlllkle yant verdik. Fakat yznde onun bunu yalnzca bir aka ol
i gsteren bir anlam vard. "Bu adada doann stnde bir ey olduuna inanacaktk, ama bun
rle deil, daha ok meleklerle ilgili olduunu sanyoruz. Fakat bizi bu soruyu sorma kon
usunda dikkatli ve kukulu olmaya srkleyen neden, efendimizin gerekten bilmesini iste
riz ki, byle bir dnce deildi. Daha ok bu lkede yabanclarla ilgili gizli yasalar bu
na ilikin bir nceki konumanzda st kapal olarak sylediiniz bir eyi anmsamamzd.
rek "Doru" dedi. "Bu nedenle size syleyeceim eylerde benim iin aklanmas yasak olan
ktalar izninizle gizli brakacam; fakat syleyeceklerim sizi tatmin etmeye yeterli olac
aktr.
"unu bilmelisiniz ki, -belki de buna inanmayacaksnz- aa yukar bin yl hatta biraz
dnya denizcilik, hele uzak yolculuklar bakmndan, bugn olduundan daha ileriydi. Sanma
yn ki, u son yz yirmi yl iinde lkenizde yolculuklarn ne kadar ok arttn bilmiyor
um, ama yine sylyorum ki, gemite denizcilik imdikinden daha ileriydi. Byk tufandan s
a insanlarn bir blmn kurtaran Nuh'un gemisi bir rnek oluturarak insanlara denize k
saret ve gven mi verdi, nedir bilmiyorum ama gerek byledir. Finikeliler, hele Suriy
elilerin byk donanmalar vard. Daha batda smrgeleri olan Kartacallarn da, douya do
listin'in de gemicilikleri ayn biimde ok gelimiti. imdi ancak kayk ve kanolar olan
ve Amerika dediimiz Byk Atlantis'in o zaman pek ok sava gemisi vard. O alardan kalm
ytlarda grdmze gre bu ada iyi donatlm bin be yz salam gemiye sahipti. Btn bu
pek az ey biliyorsunuz veya hi bilmiyorsunuz, fakat bizim geni bilgimiz var.
"O dnemde bu lke daha nce adlarn saydmz btn lkelerin gemileri tarafndan bilini
ilirdi. ok kez bunlarn iinde gemici olmayan baka lkelerin insanlar da geliyordu: ran
, Keldaniler, Araplar gibi. Bu nedenle, bugn lkemizde hemen hemen btn gl ve nl lk
ileler ve kk boylar var. Kendi gemilerimizle birok yolculuk yaptlar. Bu arada Herkl S
nlar dediiniz boazlara (Cebelitark), ayn zamanda Atlas Okyanusu'na, Akdeniz'e, Hanbal
Da denen Pekin'e, Dou denizlerindeki Hongchow'a ve Dou Tataristan snrlarna kadar gi
ler.
"Bu dnemde ve daha sonra, Byk Atlantis halk geliip ilerlemeye balad. Geri sizin by
rnzdan birinin (Platon) Neptn'n ocuklarnn orada yerlemesini, grkemli tapnak, sara
e tepeyi, bu alan ve tapna zincirler gibi evreleyen ve zerinde gemiler dolaan rmakl
sanlarn ayn yere kmak iin kullandklar ve sanki gkyz merdivenleriymi gibi vd
venlerin yks ve betimlemesi ok iirsel bir sylenceyi dile getirir. Ama u kadar dor
, ad geen Atlantis lkesi o zaman Coya diye tannan Peru, yine o zaman Tyrambel diye a
nlan Meksika, askerlik, donanma ve zenginlik bakmndan gl ve ok byk lkelerdi; o ka
i, bir dnem, hatta on yl iinde, Tyrambel halk Atlantik'ten Akdeniz'e, Coyallar ise Gn
y Denizi'nden adamza iki byk sefer yaptlar.
"Bu seferlerden Avrupa'ya yaplan ilkiyle ilgili, anlalyor ki, sizin ayn yazarnz, ad
iim bir Msrl rahibin anlatsndan yararlanmtr. Gerekten de byle olmutur. Fakat bu
ve onlar kovmak onuru eski Atinallarn mdr, bunu bilmiyorum; fakat u kesindir ki, bu
olculuktan ne bir gemi, ne de bir insan geri dnmtr. Daha merhametli dmanlarla karla
lard, Coyallarn lkemize yaptklar ikinci seferin sonucu da daha iyi olmazd. nk bu
bin adndaki akll ve iyi sava olan kral, kendisinin ve dmanlarnn gcn ok iyi b
glerini gemilerinden ayrmay becerdi, donanmalarn ve ordughlarn onlarnkinden daha
em karadan, hem denizden sard. Onlar bir arpma bile olmadan teslim olmak zorunda brak
Aman diledikleri zaman bir daha kendisine kar silah kullanmayacaklarna ant iirmekle
yetinerek hepsini zgr brakt.
"Fakat Tanr'nn c bu kurumlu giriimi yok etmekte gecikmedi. nk, yz yldan daha ksa
e Byk Atlantis tmyle yok oldu. Yazarnzn dedii gibi byk bir depremle deil, (nk
ok grlmez) tufan ve sellerle ykld. O lkelerde bugn de eski dnyada olduundan ok
ar ve onlar besleyen ok daha yksek dalar vardr.
"Fakat bu sel suyunun ok derin olmad, ok yerlerde yerden krk aya gemedii dorudur
e genel olarak insan ve hayvanlar ldrmekle birlikte ormanlarda yaayan hayvanlardan b
ir bl kaabildi. Kular da yksek aalara ve ormanlara snarak kurtuldular. nsanlar
yerde yaplar suyun derinliinden daha yksek olsa bile, sular s olsa da uzun sre yery
lad iin vadide boulmayan insanlar yiyecek ve dier gerekli eylerin yokluundan ldle
"Bu nedenle Amerika'nn nfusunun ok az oluuna, halkn gerilik ve bilgisizliine amayn
ka halkn gen, hem de dnyann dier insanlarndan en aa bin yl daha gen saymalyz.
nlarn urad sel ykm arasnda bu kadar zaman vard. Dalarda kalan zavall insanlar
kelerini yeniden doldurdu. Basit ve yabanl insanlar olduklar, dnyann balca ailesi ola
Nuh ve oullar gibi olmadklar iin sonraki kuaklara yazn, sanat ve uygarlk brakmad
elerinde, o blgelerin son derece souk olmas yznden kaplanlar, aylar ve o yerlerde gr
uzun kll byk keilerin postlarn giyerlerdi; vadiye indikten sonra oradaki scakl d
dular. Daha hafif giysiler yapmasn bilmedikleri iin de plak gezmek zorunda kaldlar. B
alkanlk bugne kadar srmtr, yalnzca balarna ku tyleri takmaktan byk onur ve
da, sular basp alaklar doldurduu zaman yksek yerlere srler halinde konan kular ara
ra yol bulabilen atalarndan almlardr.
"Gryorsunuz ki, tarihin bu olaan ykm yznden bize en yakn olmalar nedeniyle her za
ttiimiz Amerikallarla ilikilerimizi yitirdik. Dnyann baka blmlerine gelince, akt
izleyen dnemlerde savalar yznden mi, yoksa zamann doal olarak deimesiyle mi, her ne
denizcilik her yerde ok geriledi. zellikle uzak yolculuklar, kalyon ve denize daya
namayacak gemilerin kullanlmas nedeniyle, hi yaplmaz oldu.
"Bu nedenle ilikilerimizin, baka lkelerden bize gemiler gelmesi blm uzun zamandan ber
sryor. Fakat ilikilerimizin ikinci blmnn yani bizim gemicilerimizin baka lkelere
i iinin srmemesi iin size baka bir neden gstermeliyim. nk, doru sylemek gerekirse
imiz say, salamlk, denizciler, kaptanlar ve gemicilikle ilgili her konuda her zaman
olduundan daha iyidir; yleyse niin yurdumuzda kaldmz imdi size ayrca aklayaca
e ana sorunuza biraz olsun yant vermi olacam.
"Bu adada bin dokuz yz yl nce bir hkmdar yaamt. Biz onun ansna btn dier hkm
la sayg gsteririz. Biz ona herhangi bir kr inan yznden deil, fakat lml olmakla bi
anr'nn bir aracs olduu iin bu saygy gsteriyoruz: Ad Sleyman olan bu hkmdar mi
verdii iin nemsiyoruz. Yreinin iyiliiyse sonsuzdu, lkesini ve ulusunu mutlu etmek,
rinci amacyd. Bu nedenle evresi be bin alt yz mil olan ve byk bir blm son derece
an bu lkenin dardan hibir yardm grmeden kendisini yaatacak kadar zengin ve kendine
olduunu dnd. Gemiler balklk ve tamaclk yaparak ayn zamanda bizden pek uzak o
etin ynetimi ve yasalar altnda bulunan baz kk adalar arasnda gidip gelerek bol bol
bilirlerdi.
"Memleketin o zaman iinde bulunduu mutlu ve zengin durumunu, bunun daha fazla iyil
eemeyeceini, oysa bin kez daha ktleebileceini gz nnde tutarak kendi dneminde olu
luu sonsuzlatrmak amacyla (onun amac soylu ve kahramanca olmakla birlikte sonuta bir
nsan kadar ileriyi grebiliyordu) lkemizin temel yasalarna, yabanclarn lkeye girmesine
yasaklar ve engeller koydu. O sralarda, Amerika'nn ykmndan sonra olmakla birlikte, ya
banclar buraya pek sk gelip giderlerdi. Hkmdarmz yenilikten ve (yabanc) greneklerin
irine karmasndan holanyordu.
"Yabanclarn zel izin almadan lkeye girmesini yasaklayan buna benzer bir yasa, in'de d
e vardr ve hl da yrrlktedir. Fakat orada bu yasa ok kt sonular vermi, onlar aca
, korkak ve budala bir ulus yapmtr. Fakat bizim yasa koyucumuz yasay bambaka bir ruhl
a oluturmutur. nk, her eyden nce, gemileri kazaya uram yabanclarn kurtarlmas
farkllk getirmi, insanlk lksnden ayrlmamtr. Bunu siz kendiniz de yaadnz."
Bu szler zerine, hepimiz ayaa kalktk. nnde sayg ile eildik.
O szlerini srdrerek: "Yine ayn kral insanlk duygusunu ve siyaseti birletirmek isteyer
k ve yabanclar istemedikleri halde burada alkoymay insanlk duygusuna, onlarn geri dn
k bu devlete ilikin bilgilerini aklamalarn siyasete aykr bulduu iin, bu nlemleri
alarna izin verilen yabanclar ne kadar ok olurlarsa olsunlar, istedikleri zaman gid
ebilecekler, kalmak isteyenlerse, devletin salayaca ok iyi yaama koullar bulacaklar
unda o kadar byk bir uzak grllk gstermiti ki, yasan konduu dnemden bu yana bir
ri geldiini grmedik. Yalnzca on kii ayr ayr zamanlarda bizim gemilerimizle bize d
u birka kiinin dardayken bizim iin neler sylediklerini bilmiyorum. Fakat ne sylerle
lesinler geldikleri yer onlara ancak bir d lkesi olmutur.
"imdi, bizim buradan yabanc lkelere yolculuklarmza gelince, yasa koyucumuz, bunu tmy
yasaklamay uygun buldu. in'de byle deildir, nk, inliler istedikleri ve gidebildikle
re giderler; bu onlarn yabanclar lkelerine sokmamak iin kardklar yasann bir korka
lk yasas olduunu gsterir. Fakat bizim bu yasamzn tek bir zel durumu vardr ki; hay
a deer ve yabanclarla ilikiden doan yarar koruyarak zarar nler. imdi bunu size ak
rada konudan biraz ayrlyor gibi grneceim ama sonuta ilikiyi greceksiniz."
"unu anlamalsnz ki sevgili dostlarm, o hkmdarn baard byk ilerden biri dierl
yman Evi' dediimiz bir topluluu ya da dernei oluturmas ve kurmasdr. Dncemize gre
adar dnya zerinde grlmemi en soylu kuruldur ve lkemizi aydnlatan bir fenerdir. Grev
r'nn yaptlarn ve yaratklarn incelemektir. Baz kiiler kurucusunun adn biraz bozm
ona Evi olmas gerektiini sylyorlarsa da, kaytlarda, konuulduu gibi yazlmtr. Bunu
bilinen ve bize de yabanc olmayan branilerin kral Sleyman'n ad olduunu kabul ediyoru
bizde onun yaptlarnda sizin yitirdiiniz baz blmler vardr: rnein, 'Lbnan sedirinde
byyen yosuna kadar' btn bitkiler, canllar ve devinen btn eylerle ilgili yazd do
"Bu beni u inanca ulatryor ki, kralmz kendisinden yllarca nce yaam olan brani
birok eyde ayn dncede olduu iin onu bu kurulun adyla onurlandrmtr. Bu toplulu
en 'Sleyman Evi', bazen de 'Alt Gnlk Yaptlar Koleji' denmesi beni bu dnceye daha o
yor. Byk hkmdarmz, Tanr'nn dnyay ve iindeki btn varlklar alt gn iinde ya
ulu btn varlklarn gereini bulup kartmak iin kurmutur. Bylece Tanr'nn sanatl
ara bunlardan yararlanma konusunda daha byk olanaklar salamak iin ona bu ikinci ad ve
rmitir.
"Fakat imdi konuya dnelim. Hkmdarmz btn halkmza kendi egemenlii altnda olmayan
yi yasaklad zaman u kural da koymutur: Her on iki ylda bir bu lkeden ayr yolculukl
ak zere iki gemi yola kacak, bu iki geminin iinde 'Sleyman Evi'nin' retim yelerinde
da dier ilgililerinden oluan kiilik bir kurul bulunacak, bunlarn grevi de, bize git
leri lkelerin ileri ve durumu, zellikle btn dnyadaki bilim ve sanatla, bulularla, ye
lerle ilgili bilgilerin ve bunlarla birlikte her tr kitap ve rneklerin getirilme
siydi. Gemiler retim yelerini karaya kardktan sonra geri gelecek ve retim yeleri b
de yeni bir kurul gelinceye dek kalacaklard. Gemilerde yiyecek ve olduka ok para ve
deerli eyadan baka bir ey bulunmayacakt. Bu para ve deerli eya retim yelerinin y
nacak ve onlar tarafndan byle eyler almak ve uygun grdkleri kiileri dllendirmek ii
nlacakt.
"imdi sradan gemicilerimizin karaya ktklar zaman nasl olup da tannmadklarn, gitt
gre adlarn ve giysilerini deitirerek nasl karaya karldklarn, bu yolculuklarn
pldn, yeni kurullarla buluacaklar yerlerin nasl saptandn ve imdiye kadar ne ya
urumunda deilim ve siz de herhalde istemezsiniz. Fakat gryorsunuz ki, biz altn, gm v
elmas, yahut ipek, baharat ya da mal ticareti yapmyoruz... Biz yalnzca Tanr'nn ilk
yaratt ey olan istiyoruz. Dnyann her yerini aydnlatacak olan !"
Bunu syledikten sonra sustu. Biz de bir ey sylemedik; gerekten hepimiz bu kadar inan
drc bir biimde sylenen byle garip eyleri duyduktan sonra armtk. Bizim bir eyl
izi, fakat hemen hazr olmadmz anlayarak byk bir nezaketle yardmmza yetiti ve s
lculuumuzu nasl geirdiimizi sormak alakgnllln gsterdi. Sonunda devletten ne ka
ni isteyeceimizi dnrsek iyi olacan, bu sreyi ksa kesmeye gerek olmadn, isted
leceimizi syledi. Bunun zerine hepimiz ayaa kalktk. Boyun atksnn ucunu pmeye hazr
at izin vermeyerek yanmzdan ayrld.
Devletin kalmak isteyen yabanclara baz koullarla izin verecei haberi duyulur duyulma
z gemiye bakacak birka kii bulmak, onlar hemen valiye gidip koullar renmekten alkoy
g oldu; fakat birok grltden sonra, ne yapacamz kararlatrncaya kadar onlar al
Yok olmak tehlikesinin ortadan kalktn grerek imdi kendimizi zgr duyumsuyor, nee i
izin verilen alan iinde grlecek eyleri gryor, birok insanla tanyorduk. Bunlar pek
n kimseler deildi. Bize o kadar iyi davrandlar ve yabanc olduumuz halde barlarna bas
iin o kadar byk bir istek gsterdiler ki, neredeyse hepimiz yurdumuzda braktmz sev
mizi unutacaktk. Srekli olarak grmeye ve anlatlmaya deer birok eyle karlayorduk.
cak bir ayna varsa, o da bu lkedir.
Bir gn arkadalarmzdan ikisi bir aile dnne arldlar. Bu onlarn en doal, dinsel
eridir. Halkn hep iyi insanlardan olutuunu gsterir. Yapl biimi yledir: Kendi soyu
kiinin yaadn grme mutluluuna erimi kiilere harcamalar devlete denerek bu d
irsan dedikleri aile bakan, dnden iki gn nce setii arkada yanna alr. Dn
cileri de kendisine yardm eder. Ailenin kadn, erkek btn yeleri toplantya arlr.
Bu iki gn sresince tirsan, oturup ailenin durumunu onlarla grr. Orada aile bireyleri
rasnda bir geimsizlik veya dava varsa zmlenir, rahata ermeleri ve iyi yaama koullar
etmeleri iin karar alnr, kt alkanlklara ve yollara kendilerini kaptrm olanlar v
nr ve knanr. Ayn biimde evlenmeler, yaam biimlerini deitirecek olanlar varsa onlar
lar ve buna benzer baka ilerde buyruklar verilir, nerilerde bulunulur. Tirsann karar
ve buyruklarna uyulmazsa ynetici resmi yetkisine dayanarak uygulamalarn gerekleebilm
esi iin yardm eder. Fakat buna ok az gerek olur. nk doann buyruuna byk sayg ve
. Tirsan da oullar arasndan kendisiyle ayn evde yaayacak birini seer ki ona bundan so
ra, "asma filizi" derler. Bunun nedenini sonra aklayacam.
Dn gnnde, baba yahut tirsan, duadan sonra, dnn yapld byk salona gelir. Salon
yer vardr. Bu yerin ortasna, duvarn nne, bir sandalye ve bir masa konmu, bir hal se
mitir. Sandalyenin zerinde bir yuvarlak ya da oval sayvan vardr. Sayvan bizim sarmakl
armzdan biraz daha beyaz, gm kavak yapran andran fakat daha parlak olan bir sarma
eil kalr. Sayvan gm ve trl renklerde ipekle ok gzel ilenmi, sarmak bir erit g
lenin kzlar ilerler. Yukars ipekten ve gm srmadan ince bir duvakla rtlr; fakat
sarmaktr. Bunlar indirilince ailenin dostlar birka yaprak veya dal koparp saklarlar.
irsan btn ailesi veya soyuyla, erkekler nde, kadnlar arkada olduu halde gelir. Btn a
yi dourmu olan bir anne varsa sandalyenin sanda zel bir kaps, yaldzl ve mavi kuru
ir cam penceresi olan ykseke bir oda ierisinde bir kafes arkasnda oturur, fakat kend
isi grlmez.
Tirsan geldii zaman tahta oturur, btn soyu arkasnda ve ykseke yerin yan boyunca duva
e ya srasna gre kadn, erkek fark gzetmeksizin ayakta dururlar. Oturduu zaman oda, d
kalabalk fakat dzenlidir, biraz bekledikten sonra odann aa ucundan duyurucu gelir. Ya
da iki delikanl vardr. Biri parlak, sar parmen kdndan bir tomar, teki uzun sapl
r zm salkm tar. Haberciyle ocuklar deniz yeili atlastan birer kaftan giymilerdir,
duyurucunun kaftan srmaldr ve yerde srnr.
Sonra duyurucu kez yerlere kadar eilerek hazr olanlar selamlar, ykseke bir yere kad
gelir. Orada ilkin eline tomar alr. Bu tomar kraln, aile bakanna balad gelir, ay
len grevleri ieren bir ferman ve beratdr. Hep "Bizim sevgili arkadamz ve alacaklmz
balar. Bu niteleme yalnzca bu durumlarda kullanlr. nk sylediklerine gre, kral halk
inden baka herhangi bir ey iin bir kiiye borlu olamazm. Kraln fermana bast mh
kabartma bir resmi vardr. Bu gibi beratlar sorulmadan ve bir hak olarak karlmakla b
irlikte ailenin byklk ve onuruna gre deiirler.
Duyurucu bu berat yksek sesle okur. Okunurken baba yani tirsan setii iki olunun kolun
da ayaa kalkar. Bundan sonra duyurucu ykseke yere, yani krsye kar, berat ona verir.
yaparken orada bulunanlarn hepsi kendi dillerinde "Ben Salem halkna ne mutlu!" di
ye barrlar. Bundan sonra duyurucu teki ocuktan eline altndan zm salkmn, dal ve
kte alr, fakat zmler boyaldr. Ailede erkeklerin says oksa zmler mor renge boyanm
ir gne oturtulmutur. Kadnlar oksa yeile alan sar bir renge boyanm, zerine bir ye
ur. zmlerin says ailede bulunan birey says kadardr. Bu altn salkm da duyurucu tir
r. O da hemen, birlikte oturaca ve bu amala nceden setii oluna verir. Olu bundan so
nu babas ne zaman dar karsa nnde bir onur iareti olarak tar ve "asmann filizi"
Bu tren bittikten sonra, baba yani tirsan ekilir, bir sre sonra yine yemee gelir. Or
ada daha nce olduu gibi tek bana sayvann altnda oturur; Sleyman Evi'nden olanlarn d
ndan gelenlerin hibiri, ne derecede ve rtbede olursa olsun, onunla oturmaz. Yalnzc
a kendi ocuklar ona hizmet ederler. Erkekler diz kerek her trl sofra hizmetini grrl
adnlarsa, yalnzca evresinde duvara dayanarak ayakta dururlar. Ykseke yerin aasndak
yanlarnda arllar iin masalar vardr. Bunlara byk ve gzel bir trenle yemek verilir
una doru ki en byk lenler bile bir buuk saatten fazla srmez, bir ilahi okunur. Bu il
, bestecinin d gcne gre deiir, nk ok gzel iirleri vardr, fakat bunlar her zam
ahim'in vgleridir. lk ikisi dnyay insanlarla doldurmu, sonuncusuysa inanllarn baba
. Sonuta her zaman doumuyla hepsinin doumunu kutsam olan kurtarcmz sa'nn dnyaya
arn sunarlar.
Yemek bitince tirsan yine gider, tek bana bir yere ekilerek dua eder, nc kez geldii
ce yapt gibi evresine toplanan akrabalarn kutsar. Sonra birer birer onlar adlaryla
t ya srasn ok az bozar. arlan kii, masa nceden kaldrlm olduundan, sandalyeni
ini onun bann stne koyar. u szlerle onu kutsar:
"Ben Salem'in olu veya Ben Salem'in kz, bunu sana atan sylyor. Sayesinde soluk aldn
aama kavutuun adam sylyor. Sonsuz gemiten sonsuz gelecee kadar atamz olan bar ve
rnn ve kutsal kumrunun iyilikleri, gzellikleri senin olsun ve ziyaret gnlerini ok ve
uurlu etsin"; onlarn her birine bunu syler; bu i bitince oullarndan erdem ve artamlar
yksek olanlar varsa (bunlarn ikiden fazla olmamas gerekir) yine arr, onlar ayakta
urken kollarn omuzlarnn zerine koyarak yle der: "ocuklarm, domanz iyilik getirmi
n ve sonuna kadar byle srdrn." Ayn zamanda her birine buday baa biiminde birer el
. Onlar bundan sonra onlar hep kavuklarnn ya da apkalarnn nne takarlar.
Tren bitince, gnn kalan blmn alglarla, danslarla ve kendilerine zg baka elence
Dnn tam izlencesi budur.
Alt yedi gn getikten sonra, o kentte Joabin adnda bir tccarla arkada oldum; kendisi Y
hudi idi ve snnet olmutu. nk aralarnda birka Yahudi ailesi hl yaamaktadr. Bunlar
erini korumalarna izin verilmitir. Bu da iyi olmutur, nk dier lkelerdeki Yahudilerd
daha farkl kiiliktedirler. Dierleri sa'nn adndan nefret eder ve aralarnda yaadklar
ra kar iten ie gizli bir kin beslerlerken bunlar tersine kurtarcmza birok yksek ni
lemekte ve Ben Salem halkn son derece sevmektedirler.
Gerekten bu sylediim adam sa'nn bir erdenden doduunu ve insandan stn bir varlk ol
zaman kabul eder, ayn zamanda Tanr'nn onu kendi tahtn koruyan meleklere nasl hkmdar
latr. Ona Kehkean ve Mesih'in Elias ve baka birok yksek ad verirler. Bunlar ulu Tanr
verilen zelliklerden aa olmakla birlikte dier Yahudilerin dilinden ok farkldr. Bu
Ben Salem lkesini ve ve bitiremedi; oradaki Yahudiler arasnda var olan bir gelenee gr
, bu lke halknn brahim'in Nachoran adndaki baka bir erkek ocuunun soyundan olduklar
Musa'nn gizli bir kabbala (hdis) ile Ben Salem'in imdiki yasalarn kardna, Mesih g
uds'teki tahtna oturduu zaman Ben Salem Kralnn onun ayann dibine oturacana, oysa
arn byk bir uzaklkta duracaklarna inanlmasn istiyordu. Fakat, bu Yahudi dlemlerin
a brakrsak, adamakll bilgili, ayn zamanda dikkatliydi. O ulusun yasalarn ve gelenekl
ni biliyordu.
Dier konumalarmz srasnda bir gn ona dedim ki: "Arkadalarnzdan bazlarnn anlatt
neiniz beni son derece duygulandrd. nk bana gre, doaya bu kadar uygun bir tren asl
z. Ailelerin oalmas iftlerin evlenmeleriyle gerekletii iin nikh yasa ve grenekler
mek, evlilik yaamnz iyi mi, tek bir kadna m balanyorsunuz, renmek isterim. Nfusa
em verirken sizin lkeniz gibi bir yerde -bana yle geldi- genel olarak birden fazla
kadn almaya izin var mdr?"
Buna yant vererek, "bu eksiksiz aile treni greneini vmekte haklsnz" dedi, "deneyiml
anlamsnzdr ki, bu trene katlan aileler o gnden sonra ok gzel bir gelimeye ve gn
r. Fakat dinleyin beni imdi, ben de size bildiklerimi syleyeceim.
"unu bilmelisiniz ki, yeryznde bu Ben Salem ulusu kadar namuslu, her trl pislik ve kt
en arnm bir ulus olamaz. Dnyann erdeni bu ulustur. Avrupa'da yaynlanm kitaplarnzd
e okumutum. Aranzdaki bir kei zina ruhunu cisim olarak grmek istemi, gznn nne uf
in bir yaratk km. Eer Ben Salem'in temiz ruhunu grmek isteseydi, nne gzel, ho bi
ller arasnda bu halkn temiz ruhundan daha gzel, daha hayran olunmaya deer bir ey olam
z.
"Bilin ki, bunlar arasnda ne genelevler, ne de bu tr eyler vardr. Avrupa'da byle eyle
e izin verdiiniz iin sizlere aar ve kzarlar. Sizin evlenme kurumunu yok ettiinizi sy
ler. nk evlenme yasa tanmayan isteklerin bir aresidir. Fakat insanlarn elinde kendi k
steklerine daha uygun gelen bir ila olursa evlenme hemen hemen ortadan kalkar. Bu
nedenle sizin lkenizde bir sr evlenmeyen erkek vardr. Evlenenlerin ou da ge, genli
atelilii ve gc getikten sonra evlenirler. Evlendikleri zaman onlar iin evlenme nedir
Ancak bir pazarlk ki, akrabalk ya da drahoma yahut n iin yaplr. ocuk sahibi olma i
hemen hi yoktur. Bu evlenme ilk alardan beri grenek olan kadn ve erkein birbirine se
gi balaryla ve yasal olarak balanmas deildir.
"Glerinin byle byk bir blmn bo yere harcayanlarn teki namuslu insanlar kadar o
lanakszdr. Bylece evlilik iinde bile durum dzelmez, oysa yalnzca bu eylere zorunlu
durumlar iin hogr gsterilseydi dzelmesi gerekirdi. Hayr, bunlar yine evlilii hie
bi davranmaktadr. Bu gezi yerlerini ziyaret eden evliler de bekrlar gibi hibir ceza
ya arplmazlar; eni deitirmek gibi kt alkanlk evlilii skc yapar ve bir tr y
irir.
"Bu eylerin daha byk ktlkleri nlemek iin yapldn savunuyormusunuz, fakat hemen
ve manta aykr olduunu syleyebilir. Hatta daha da ileri giderek bundan byk bir ey k
acan, nk ayn kt huylarn ve isteklerin olduklar gibi kaldn ve daha da artt
yan ehvet bir frna benzer, alevlerini bsbtn bastrrsanz sner. Fakat onu biraz hava
udurur... Dnyann hibir yerinde burada olduu kadar, unutulmayan sevgiyle bal dostlukla
olamaz. Genel olarak, daha nce sylediim gibi, bu insanlar kadar ar ve namus sahibi
insanlar olduunu hi bir yerde okumadm. Her zaman yineledikleri bir sz vardr: Namuslu
olmayan kimsenin kendine saygs olamaz. Onlara gre, bir insann kendine saygs, dinden
onra, btn kt huylarnn en bata gelen dizginidir."
Bunu syledikten sonra, iyi Yahudi biraz durdu. Ben kendim konumaktansa onu konuturm
ay daha ok istemekle birlikte, bu duraklamas srasnda bsbtn susmak da yakk almaya
unlar syledim: "Size Sarepta'nn dul karsnn Elias'a sylediini syleyeceim. Bize g
; ak yreklilikle syleyebilirim ki, Ben Salem halknn doruluu Avrupa'nn doruluunda
Bu szler zerine ban edi. Sonra yle srdrd: "Evlenme yasalar da pek akllca ve y
almaya izin vermezler... Erkekle kadnn ilk grmelerinin zerinden bir ay gemeden nia
alar ve evlenmeleri yasaklanmtr. Ana ve babann onay alnmadan yaplan evlenmeyi geer
mazlar, fakat bunun cezasn miraslarndan karrlar. nk, bu gibi evlenmelerden doan
e babalarnn mirasnn ancak te birini alabilirler. Sizden birinin dsel bir devlet kon
a yazd bir kitab okudum. Orada evli iftlerin, nikhlanmadan nce, birbirlerini plak
grmelerine izin verilirmi. Bunlar byle eyden holanmazlar, nk, bunlara gre, birbiri
adar yakndan bildikten sonra geri evirmek aalamak olur. Fakat kadn ve erkeklerin gizl
vcut kusurlarn anlamak iin daha uygar bir yol bulmulardr. Her kentin yaknnda Adem
vva havuzlar dedikleri bir ift havuz vardr. Orada erkein arkadalarndan biriyle kadn
adalarndan birinin onlar ayr ayr plak olarak ykanrken grmelerine izin verilir."
Biz byle konuurken zerine balkl bir palto giymi haberciye benzer biri geldi. Yahudi
bir eyler konutu. Bunun zerine Yahudi bana dnerek "Balayn. Beni ivedi istiyorlar"
Ertesi sabah yine bana geldi, neeli grnyordu. "Kentin valisine haber gelmi" dedi. "S
eyman Evi'nin bakanlarndan biri yedi gn sonra burada olacakm... On iki yldan beri hi
raya uramamt. Ziyaretinin nedeni bilinmiyor. Ben size ve arkadalarnza kente giriini
leceiniz bir yer bulacam." Kendisine teekkr ettim ve verdii haberden ok honut oldu
dim.
Bakan sylendii gn kente girdi. Orta boylu ve orta yata, yakkl bir adamd. Yznde
ra acyan bir anlatm vard. Ar, siyah kumatan geni kollu ve ksa pelerinli bir giysi g
. Bembeyaz ketenden i amar ayaklarna kadar iniyordu. Ayn kumatan belinde bir kuak,
da bir omuz atks vard. lemeli ve deerli talarla ssl eldivenler, kays rengi kadif
blar giymiti; boynu omuzlarna kadar akt: apkas bir miferi yahut spanyol av apkas
ar apkasnn altnda gzel bukleler halinde tayordu ve kestane rengindeydi, ember saka
de ayn, belki biraz daha akt.
Tekerleksiz tahtrevana benzeyen ssl arabas ilemeli mavi kadifeden takmlar olan iki a
ekiliyor, yine ayn kumatan giysiler iindeki iki uak iki yanda oturuyordu. Araba bata
baa sedir aacndan yaplm, yaldz ve kristallerle sslenmiti. Yalnzca n blm alt
oturtulmu safir levhalar, arka blmyse, Peru zmrtleri renginde zmrtlerle kaplanmt
e, tam ortada domakta olan altndan bir gne vard. n blmn stndeyse kanatlarn am
lek yontusu grlyordu. Araba mavi zemin zerine srma ilemeli bir kumala denmiti.
nnde elli koruma yryordu. Bunlarn hepsi genti ve dizlerine kadar inen beyaz atlastan
ol paltolar ve beyaz ipekten uzun oraplar giymilerdi. Pabular mavi kadifedendi. Trl r
nkte gzel tyler apkann evresini kurdele gibi eviriyordu.
Arabann hemen nnden balar ak, ayaklarna kadar inen keten giysiler iinde, kuakl,
ayakkabl iki adam gidiyordu. Biri bir bapiskopos, teki de bir piskopos asas tayordu
unlarn hibiri madeni deildi. Bapiskoposun asas belsem aacndan, piskoposunki ise sedi
cndand. Arabasnn ne nnde, ne de arkasnda atllar vard. Grlt ve karkla olana
anlalyordu.
Arabann ardndan kentin btn memurlar ve lonca bakanlar yryordu. Bakan tek bana u
avi kadifeden minderlerin zerinde oturuyordu. Ayann altna trl renklerde, ilemeli ip
llar serilmiti. Bunlar ran hallarna benziyorlarsa da, ok daha gzeldiler. Giderken, h
kutsamak iin, eldivensiz elini havada tutuyor, fakat bir ey sylemiyordu. Cadde olaans
t denecek kadar bakml ve dzenliydi, hibir ordunun askerleri, bu halkn durduu gibi, d
i sralar oluturamaz. Pencereler de kalabalk deildi, fakat herkes onlarn iine aklm
uyordu.
Geit treni bitince, Yahudi bana dedi ki:
"Bu byk kiiyi arlamak iin Kent Meclisi bana grev verdi. Onun iin sizlerle, istedii
ilgilenemeyeceim."
gn sonra, Yahudi yine geldi. "Siz ok talihli insanlarsnz" dedi. "nk Sleyman Evi'
izin burada olduunuzu rendi. Hepinizi huzuruna kabul edeceini size bildirmemi bana b
uyurdu. inizden setiiniz bir kiiyle zel olarak konuacak. Bunun iin yarndan sonraki
d. Sizi kutsamak istedii iin de sabahtan leye kadar olan zamann bu ie ayrd."
Saptanan gn ve saatte geldik. zel grme iin arkadalar beni temsilci semilerdi. Onu
salonda bulduk. Duvarlar ve yerler deerli hallarla kaplyd. Son derece ssl, alak bir
ht zerine oturmutu. Bann stnde mavi atlastan ilemeli ok deerli bir sayvan vard.
iki yannda duran, biri gzel beyaz giysiler iindeki iki iolanndan baka yannda kimse
. giysileri arabada grdmz gibiydi, fakat zerinde cppe yerine bir palto vard. Ayn
kumatan yaplm bir kap onun zerine tutturulmutu. eri girdiimiz zaman bize retild
kez yerlere kadar eildik. Tahtna yaklatmz zaman ayaa kalkt, eldivensiz elini kuts
ileriye doru uzatt. Her birimiz eilerek atksnn ucunu ptk. Bundan sonra tekiler gi
n kaldm. Sonra iolanlarn odadan kard. Beni de yanna oturttu. spanyolca olarak un
"Tanr seni mutlu klsn, oul, ben sana elimdeki en byk mcevheri vereceim.
yman Evi'nin doru bir yksn, Tanr ve insanlarn iyilii iin, anlatacam. Olum, ben
Evi'nin gerek durumunu bilmen iin u sray izleyeceim: lkin kurulumuzun amacn; ikinc
k almalarmz iin gerekli hazrlklarmz ve aralarmz; nc olarak, arkadalarm
larak da uymak zorunda olduumuz kurallar anlatacam.
"Kurulumuzun amac olaylarn nedenleri ve gizli etkenlerle ilgili bilgi edinmek, o
labilecek her eyi yapabilmek iin, insann doa stndeki egemenliinin snrlarn genil
"Hazrlklarmz ve aralarmz unlardr: Bizim trl derinliklerde geni ve derin maaral
ni alt yz kulatr, bunlarn bazlar byk tepeler ve dalar altnda kazlm ve yaplm
nin derinliini birlikte hesap ederseniz bunlarn bazlar milden fazla derindir. nk
en balayarak bir dan derinliiyle bir maarann derinliinin ayn ey olduunu, her ikis
e ve gkyznn nlarndan ve ak havadan ayn derecede uzak olduunu anladk. Bu maar
oruz. Bunlar cisimleri katlatrmak, sertletirmek, dondurmak ve korumak iin kullanyoru
Bunlar ayn zamanda doal maden filizlerinin benzerlerini yapmak, kullandmz ve yllarc
da beklettiimiz karmlar ve gerelerle yeni yapay madenler elde etmek iin kullanyoruz.
zen de (bu garip grlebilir) hastalklarn iyiletirilmesi iin ve orada kendi istekleriyl
yaamay kabul eden kendi kelerine ekilmi insanlarn yaamlarn uzatmak iin kullany
rin btn gereksinimleri salanr ve gerekten pek uzun zaman yaarlar; biz de onlardan pek
k ey reniriz.
"inlilerin porselenlere yaptklar gibi, biz de trl balklar ayr ayr topraklara gme
bizde bunlar daha eitli, bazlar ise daha incedir. Ayn zamanda topra verimli klmak i
l gbreler ve kfler kullanrz.
"Bizim byk kulelerimiz var. Bunlarn en bynn ykseklii yarm mil kadardr. Bunlarda
alar zerine kurulmutur. Bylece dan da eklenmesiyle en yksek kule, en aa mildir
ere 'yksek blge' diyoruz. Yksek yerlerle aa yerler arasndaki havay 'orta blge' say
kuleleri biz, ykseklik ve konumlarna gre, gnelendirme, soutma ve saklama iin, ayn z
a rzgrlar, yamur, kar, dolu ve scaklk gibi trl hava durumlarn gzlemek iin kullan
inde, baz yerlerde yalnzla ekilmi kimseler yaar. Ara sra onlar grmeye gider, nele
eri gerektiini retiriz.
"Tuzlu veya tatl sular olan byk gllerimiz var. Bunlar balk ve kular oaltmak iin
Ayn zamanda oralara baz doal cisimler gmeriz. nk topraa yahut topran altndaki ha
e suya gmlm eyler arasnda byk ayrmlar buluyoruz. Bizim havuzlarmz var ki, bazla
erek tatl su yaparlar, dierleri ise yapay olarak tatl sular tuzlu suya evirirler. Den
iz ortasnda da baz kayalar ve kyda baz koylarmz var ki, deniz hava ve buusuna gerek
gsteren ilerde kullanlrlar. Hzla akan derelerimiz ve alayanlarmz var ki, devinim
g grevi yapar, ayn zamanda rzgrlar artrp glendiren makinelerimizle trl biimle
i gler elde ederiz.
"Bizim birok yapay kuyularmz ve kaynak sularmz var. Bunlar doal kaynak sularna ve k
ara benzeterek yaptk. Gzta, kkrt, elik, pirin, kurun, gherile ve dier madenlerl
getirdik. Yine birok maddelerin eriyiklerini elde etmek iin kk kuyularmz var. Bural
a sular onlarn zelliklerini, kaplar ve leenler iinde olduundan daha abuk ve kolay al
r. Bunlar arasnda yaptmz ve 'cennet suyu' dediimiz bir su var ki, salk ve mr uzat
etkili ilatr.
"Byk ve geni evlerimiz var. Buralarda kar, dolu, yamur, baz cisimlerin yapay olarak y
adrlmasn, gk grltleri, yldrmlar gibi hava olaylarnn; kurbaa, sinek ve dier
remelerinin benzerlerini yapyor ve gsteriyoruz.
"Bizim birtakm odalarmz var ki, bunlara 'salk odalar' diyoruz. Oralarda havay, trl
larn iyiletirilmesine ve saln korunmasna uygun ve iyi sandmz biimde deitiriyo
"Gzel ve geni hamamlarmz var. Buralarda sulara trl eyler kartrarak hastalklar i
nsan vcudunu kurumaktan alkoyup ona eski tazeliini veriyoruz. Sinirlerin, yaamsal or
ganlarn ve vcudun sv ve z maddelerinin glerini artrmak iin baka trl hamam ve ba
lanyoruz.
"Ayn zamanda byk ve eitli ba ve bahelerimiz var. Buralarda gzellikten ok, her tr
n yetimesine uygun yer ve toprak trlerine nem veriyoruz. zm balarndan baka aalar
r dikilmi baz baheler pek genitir. Bunlardan trl ikiler yapyoruz. Burada yabanl a
dar, yemi aalarnn alanmasndan elde edilen sonular da inceliyoruz. Bunlar trl et
lar. Yine yapay olarak, ayn ba ve bahelerde, aalar ve iekleri mevsimlerinden nce ya
onra iek atrp doal olarak vereceklerinden daha abuk meyve verdiriyoruz. Yine yapay o
ak, onlar olacaklarndan daha byk, meyvelerini daha iri, daha tatl, doal tat, koku, re
k ve biimlerinden farkl olarak yetitiriyoruz. Bunlarn ounu tpta yararl duruma getir
yoruz.
"Topraklar birbirine kartrmakla tohumsuz olarak trl bitkiler yetitirmek, ayn zamand
gn olan trlerinden farkl trde yeni bitkiler elde etmek, bir aac veya bitkiyi dier bi
veya bitkiye evirme olanana sahibiz.
"Her trl hayvan ve ku iin parklarmz ve evresi kapatlm yerlerimiz var. Hayvanlar
veya az bulunur olduklar iin oralarda bulundurmuyoruz, ayn zamanda insan vcuduna ne
gibi ameliyatlar yaplabileceini aydnlatmak amacyla kesip inceleme ve deneyler yapmak
iin kullanyoruz. Bunlardan pek garip sonular alyoruz: rnein yaamsal saydnz baz
alarna karn, yaatyoruz; grnte ve dier bakmlardan lm olanlar da diriltiyoruz.
lalar cerrahi ve tbbi biimlerde, onlar zerinde deniyoruz. Yine yapay olarak onlar tr
inden daha byk ve boylu yapyoruz; trlerinden daha verimli, daha ok yavrular duruma ge
tirebildiimiz gibi, tersine ksr ve dourmaz duruma da sokabiliyoruz. Renk, biim, etkin
likleri bakmndan onlar farkllatryoruz. Deiik trleri kartrp iftletirerek bir
ve genel san olan melezlerin ksr olmamasn da salamay baardk. rmeyle, birok yer
r, solucanlar, sinekler, balklar ortaya karyoruz, bunlarn bazlar gelierek, hayvanla
kular gibi, gelimi yaratklar oluyorlar, iftleip oalabiliyorlar. Bunu tmyle raslan
iz. Hangi maddelerden ve onlarn ne oranda kartrlmasndan ne tr varlklarn oluacan
uz."
"zel havuzlarmz da var ki, oralarda balklar, nceden sylediimiz hayvanlar ve kular
denemeler yapyoruz.
"Sizin ipekbcekleriniz ve arlarnz gibi yararl trden kurtlar ve bcekleri tretmek ve
mek iin de yerlerimiz var.
"zel etkiler elde etmek iin az bulunur trl ikinin, ekmekler ve etlerin yapld iki,
brikalarmz, mutfaklarmz sayp dkmekle zamannz almayacam. zmden yaplm arap
kklerden kardmz ikilerimiz, bal, eker ve ebnemden kark erbetlerimiz, kurutul
imiz (pestil ve pekmezler) aalarn yaralarndan szan zsularmz ve kam zlerimiz var.
irok yl, bazlar krk yl bekletilir. Yine otlar, kkler ve baharattan, hatta i etler
z etlerden trl trl ikiler yapyoruz. Bunlarn bazlar gerekte hem yiyecek, hem ikid
mse hele yalandklar zaman, ok az et yiyerek ya da hi yemeyerek, yalnzca bunlarla yaa
r. Her eyden nce biz vcuda szmalar iin son derece ince molekl yapl fakat yine de y
a da trmalayc olmayan ikiler yapmaya urayoruz. O kadar ki, bunlardan bazlarn elin
oyacak olursanz, bir sre durduktan sonra, avucunuza geecek, bununla birlikte, tadar
sanz aznzda kt bir tat brakmayacaktr. Sularmz da var ki, besleyici olacak biimde
z. Gerekten ok iyi yaplm ikidir bunlar ve birok kii baka iki kullanmaz.
"Trl taneler, kkler ve ekirdek ilerinden, hatta kurutulmu et ve balklardan trl tr
ve lezzet verici eylerle yaplm ekmeklerimiz var. Bazlar o kadar fazla itiha veriyor,
r ksm da o kadar besleyicidir ki, birok kimse baka bir ey yemeden onlarla yaar, hem d
ok uzun mrl olurlar. Etlere gelince, bir ksm yle dvlm, yumuak ve hi bozulmada
etirilmitir ki, midenin en zayf bir scakl onlar gl bir scakln baka trl haz
bir biimde, hamura evirir. Baz etlerimiz, ekmeklerimiz ve ikilerimiz de var ki, yiye
nleri uzun zaman ala dayankl duruma getirir. Baka bir tr ekmek de insanlarn etlerin
umsanr derecede sertletirip katlatryor, onlara baka trl sahip olacaklarndan daha
iyor.
"Dispanserlerimiz veya ila maazalarmz var. Sizin Avrupa'da sahip olduunuzdan daha ok
itki trne ve yaayan yarata sahip olduumuzu dnrseniz, bu maazalarda otlar, ilala
bakmndan ne kadar ok eit bulunduunu kolayca anlayabilirsiniz. Bunlar ayn zamanda ayr
yllarda ve uzun bozuturmalarla elde edilmilerdir. Bunlar hazrlamak iin yalnzca byk
rle yaplm ipliklerden ekmeler ve ayrmalar deil, zellikle hafif stmalarla trl sz
tta gzenekli maddelerden szme yntemleri kullanyoruz; ayn zamanda tam bir biimde kar
apyoruz. Bu karmlarla hemen hemen doal, yepyeni maddeler elde edebiliyoruz.
"Sizde olmayan eitli makinelerimiz ve onlarla yaptmz kt, bez, iplikler, kumalar,
laklkta tylerden nefis ilemelerimiz, ok iyi boyalarmz ve baka birok eyimiz; ayrca
nz kullanmaya balamad mallar iin olduu kadar, kulland mallar iin de dkknlarm
ki, daha nce sylediimiz eylerin ou btn lke iinde kullanlmaya balanmtr; bunl
eini ve ilkelerini de saklarz.
"eit eit frnlarmz var. Bunlarn iinde iddetli ve abuk, gl ve srekli, hafif v
ru, ya ve benzeri trl slar elde ediyoruz. Fakat her eyden nce, gnein ve yldzlar
lde ettiimiz yle slar var ki, yrngeler ve dn devrelerinden ayn noktaya dnerek t
urarlar ve biz bylece alacak sonular elde edebiliriz.
"Bunlardan baka, gbrenin, yaayan yaratklarn karn ve kursak slarn, kanlarnn ve b
lak olarak ambarlanm saman ve otlarn, snmemi kirecin ve dier benzer eylerin scaklk
ruz. Yalnzca devinimle s oluturan aralarmz, ayn zamanda, gl gnelendirme yerler
altnda doal ve yapay olarak s veren maaralarmz var. Bu deiik scaklklar yapmak i
iteliine gre kullanyoruz.
"Optik laboratuvarmz var. Oralarda btn k ve nmlar, btn renkleri, renksiz ve s
eyip gzlem yapabiliyoruz. Biz size ayr ayr btn renkleri, gkkuanda olduu gibi dei
e prizmalarda olduu gibi deil, kendi balarna gsterebiliriz. Ayn zamanda kat kat artr
k byk uzaklklara gtrdmz ve en kk nokta ve izgileri bile sezecek kadar keskin d
z, renklendirdiimiz klar; biimler, byklkler, devinimler ve renklerde gz aldatan
trl glge oyununu gsterebiliriz. Ik yayan cisimlerden aydnlk salama konusunda sizin
mediiniz aralarmz var.
"Biz gklerdeki ve uzaklardaki eyleri grecek, yakndaki eyleri uzak, uzaktaki eyleri ya
gsterecek aralara sahibiz. Kullanlmakta olan gzlk ve camlardan ok daha stn grme a
r. Kk ve en ufak cisimleri ok iyi ve ak bir biimde grmek iin aralarmz ve camlar
arla en kk sinek ve kurtlarn renklerini, baka trl grlmesine olanak olmayan mcevhe
benekleri ve atlaklklar grr, yine baka trl yaplamayan idrar ve kan incelemelerini
Yapay olarak gkkua, ayla ve bir k kayna evresinde halkalar oluturabiliyoruz. Her
ma, eyadan yaylan gz nlarnn oaltlmasn da baarabiliyoruz.
"ou pek gzel ve sizlerce bilinmez olan her tr deerli tamz, billur ve trl camlarm
asnda camlatrlm madenlerimiz ve sizin cam yaptnz maddelerden baka maddelerimiz v
lmayan birtakm tallara, tam olgunlamam madenlere, ayn zamanda olaanst gte mkna
apay az bulunur talara da sahibiz."
"Her tr sesi ve onlarn yaylmalarn incelediimiz ve deney yaptmz ses evlerimiz var.
lmediiniz eyrek seslerden ve birinden tekine kayar gibi geilen kk seslerden armonile
yine sizce bilinmeyen, sizinkilerden daha sesli, nefis ve gzel zil ve anl, ngrakl t
k aralarna sahibiz. Kk sesleri bytp derinletirdiimiz gibi, ayn biimde gl ses
letiririz. Aslnda srekli seslerden trl titreimler ve cvltlar karyoruz. Harflerl
leri ve sesleri, hayvanlarn ve kularn ses ve tlerinin benzerlerini yapabiliyoruz. Kul
taklnca iitmeyi ok kolaylatran aletler de bulduk. Sesi birok kez yanstarak ve sank
ileriye atarak trl garip ve yapay yanklar oluturabiliyoruz. Bunlarn bazlar daha der
hatta bir blm aldklar sesi ve sz deitirerek verirler. Sesleri acayip bir biimde
ve borularla uzak yerlere tayan aralara da sahibiz.
"Bizim koku evlerimiz var. Buralarda tat deneyleri yapyoruz. Garip grnebilir ama bi
z kokular artrabiliyoruz. Benzerlerini yapabiliyoruz. Btn kokular esas ktklar kar
a baka karmlardan kartabiliyoruz. Ayn biimde tatlarn da, herhangi bir kiinin dili
bilecek derecede benzerlerini yapabiliyoruz. Bu evde bir tatlclk blm var. Burada sizd
olduundan ok daha fazla trde kuru ve ya tatllar, trl gzel araplar, stler, orbal
alar yapyoruz.
"Makine evlerimiz var. Buralarda her tr devinime elverili makine ve aralar hazrlyoruz
Burada sizde olduundan, sizin tfeklerinizden kan mermilerden ya da makinelerimizden
daha hzl devinimler elde etmek, bunlar tekerlekler ve benzer aralarla kk bir g h
ak daha kolayca artrmak; sizin en byk top ve havanlarnzdan daha gl ve iddetli duru
rmek iin aratrmalar ve denemeler yapyoruz. Ayn zamanda ar silahlar, harp aralar ve
makine retiyoruz, yeni barut alamlar ve karmlar, su iinde yanan ve sndrlemeyen
klerde ve baka nedenlerle kullanlan her tr fiek yapyoruz. Kularn umasna yknyor,
kadar havada uabiliyoruz: Sularn altndan geebilecek ve denize dayanacak gemilerimiz
ve kayklarmz, yzme kuaklarmz ve desteklerimiz var... Trl trl sanat ii saatle
nimlerle ileyen baka aletler, durmakszn alan makineler yapyoruz.
"nsanlarn, hayvanlarn, kularn, balklarn ve ylanlarn izim ve yontularn yaparak y
devinimlerini yanslatyoruz: Dikkate deer dzen, doruluk ve incelikte trl devinimler d
aptryoruz.
"Bizim bir matematik evimiz var. Orada eksiksiz bir biimde yaplm eitli geometri ve g
lim aralarmz bulunuyor."
"Hokkabazlk, gzboyayclk, madrabazlk ve onlarn her trl oyununu ve hilesini gsterdi
yumuzu aldatan beceriler evi var. Ve siz elbette kolaylkla inanrsnz ki, gerekten bu k
adar ok hayranlk uyandran doal eyleri olan bizler zel bir dnyada bunlar baka biim
ve daha gzel gstermeye alarak duygular aldatabiliriz. Fakat biz her trl sahtelik v
andan nefret ediyoruz. Bu nedenle btn arkadalarmza bunu iddetle yasakladk. Herhangi
bir yapt ve eyi ssl veya iirilmi olarak gsterirlerse, manevi ve parasal cezalara
Her eyi ancak olduu gibi saf, her trl gariplik zentisi olmadan gstermek zorundadrla
"te, ocuum, Sleyman Evi'nin zenginlikleri bunlardr.
"yelerimizin, ayr ayr uralar ve grevleri arasnda u da var: On ikisi, kendilerini
ardanm gibi gstererek; (nk biz kendi admz gizliyoruz) yabanc lkelere giderler. B
r ve btn baka lkelerde yaplan denemelerin zetlerini ve rneklerini getirirler. Biz bu
ra 'k tccarlar' diyoruz.
" yemiz, btn kitaplarda bulduklar denemeleri toplarlar. Bunlara 'yamaclar' diyoruz.
" yemiz de makine sanayii, sosyal bilimler ve sanatlar iine girmeyen dier uygulamalar
 zerindeki denemeleri toplarlar. Bunlara biz 'giz adamlar' diyoruz.
" yemiz, kendi dncelerine gre iyi sandklar yeni denemelerle urarlar. Bunlara '
denciler' diyoruz.
" yemiz, nceki drt bek yenin denemelerini dzenli balklar altnda ayrarak toplarl
eleme yapmak ve onlardan genel kurallar karmak daha kolay olur. Bunlara 'toplayclar
' diyoruz.
" yemiz, arkadalarnn denemelerini inceleyerek onlardan insan yaam ve bilgisine yarar
abilecek ve uygulanabilecek eylerin karlmas, ayn zamanda nedenlerin dpedz kantlanm
nedenlerin etkilerini nceden kestirme ara ve yntemlerinin, cisimlerin zelliklerinin
ve onlar oluturan maddelerin bulunmasyla urarlar. Biz bunlara 'drahomaclar' veya 'iy
k sahipleri' diyoruz.
"nceki alma ve toplamalar zerinde dnmek zere btn yelerin katld eitli topl
yemiz, doaya ncekilerden ok daha nfuz eden daha yksek bir k altnda yeni denem
iini zerlerine almlardr. Biz bunlara 'lamba' diyoruz.
" yemiz bu biimde ynetilen denemeleri yapar ve bize bunlar hakknda rapor verir. Bunla
a 'alar' diyoruz.
"Sonunda, yemiz denemelerle yaplan nceki bulular daha byk gzlemler, daha iyi ar
kurallar biimine getirirler. Bunlara 'doa yorumcular' diyoruz.
"unu da bilmelisiniz ki, eski memur ve iilerimizin yerlerini alacak adaylarmz ve rak
, bunlardan baka kadn, erkek birok hizmeti ve uaklarmz var.
"Ayn zamanda bulularmzn, ortaya karttklarmzn ve denemelerimizin hangisinin yayn
aca konusunda gr alverii yapar ve gizli tutulmasn uygun bulduklarmz gizlemek
ieriz. Ama bazen bir blmn devlete aklarz, bir blmn de aklamayz.
"Toplant ve ayinlerimiz iin iki uzun ve gzel salonumuz vardr. Bunlarn birinin iine he
trl az bulunur buluumuzun model ve rneklerini, dierine btn byk buluularmzn y
da Bat Hindistan' bulan Kolombunuzun, gemiyi bulan adamn, top ve barutu bulan keiiniz
in, basmevini, gkbilim aletlerini, madeni aletleri, cam, ipekbceini, arab, buday ve
, ekeri bulanlarn yontular vardr. Btn bunlar hakknda biz daha doru bilgilere sahibi
nra bizim de ok gzel eyler bulmu adamlarmz var. Bu yaptlar grmediiniz iin, bunla
mak ok uzun srer. Sonra bunlar anlatrken sizin iyice kavrayamamanz da olasdr. Her de
bulu iin sahibine bir yontu diktiimiz gibi byk ve onurlu bir dl de veririz. Bu yont
rn bazlar tuntan, bazlar beyaz ve siyah mermerden, bazlar yaldzl ve ssl sedir a
zel aalardan, bir blmyse demir, gm ve altndandr.
"Olaanst yaptlarndan dolay Tanr'ya her gn kretmek iin birtakm ilahilerimiz ve a
larmza rehberlik etmesi ve onlar iyi ve kutsal klmas iin yardm ve koruyuculuunu dil
z dualarmz var.
"Sonra, lkemizin balca kentlerini dolar ve ziyaret ederiz. Oralarda, iyi olacan d
ararl bulular yayarz. Ayn zamanda hastalklar, veba, zararl hayvanlarn akn, ktlk
remler, tufanlar, kuyrukluyldzlar, yln scaklk ve soukluu ve trl dier eylerle il
leri haber veririz. Bunlar nlemek ya da zararlarn karlamak iin halkn ne yapmas ge
onusunda onlar aydnlatrz."
Bunu syledikten sonra ayaa kalkt. Ben de bana verilen ynergeye gre, diz ktm. Sa el
e koyarak "Tanr seni kutsasn, olum" dedi. "Hem de bu anlattm yky uurlu etsin. Bun
slarn yararlanmas iin yaynlamana izin veriyorum; nk biz burada Tanr'nn kucanda,
bir lkedeyiz." Bunun zerine bana ve arkadalarma iki bin dka altn deerinde bata b
sonra ayrld. nk, onlar her vesileyle geldikleri yerlerde byk balar verirler.
Kalan blm tamamlanamad.