Professional Documents
Culture Documents
Bir kaynak dikiinin tamamen hatasz veya mevcut hatalarn mertebe bakmndan gayet
dk olmas istenir. Kaynak esnasnda meydana gelen hatalar, hem dikiin homojenliini
bozar hem de mukavemetini drr. Hatalar, umumiyetle esas veya kaynak ilave metalinin
(elektrod ve kaynak teli) yanl seilmesi neticesinde zuhur eder. Ayrca kaynak aznn iyi
hazrlanmamas, mnasip bir kaynak usulnn seilmemesi ve kaynaknn acemilii de
hatalarn meydana kmasna sebep olur.
Esas olarak iki grup hata mevcuttur. Birinci grup gz veya pertavszla kolayca grlebilen
d hatalar, ikinci grup da gz kontrol ile tespiti imknsz olan i hatalardr. Bu hatalarn
sebepleri, grn, nlenmem ve dikiin mukavemeti zerinde tesirleri hakkndaki bilgiler
bu brorde toplanarak okuyuculara sunulmutur.
1 - Hatalar :
1
Nfuziyet azlndan mtevellit hata bertaraf edilmedii takdirde, dikiin bil-hassa
yorulma mukavemeti cidd ekilde der. Saniyen diki emeye zorland zaman dip
taraftaki oluk ve entikler ksmndan atlayarak kolayca krlr.
2
Dinamik zorlamaya maruz kalan entikli kaynak dikilerinin mukavemeti gayet zayftr.
Bu bakmdan en ufak bir entik veya olua msaade edilmemelidir. Ksacas, statik
zorlanmalarda kk ve kesikli oluklar nazar itibara alnmayabilir.
Yanmadan mtevellit entik veya oluklar, bir pasoyla doldurulmak suretiyle tamir
edilebilir. Bu ilve pasonun ekilmesinde birlemeye tesir edecek cruf ve sair pislikler
keski ile karlmaldr. Yeniden ekilen tamir pasosunun mmkn mertebe kaynak dikiinin
uymasna dikkat edilmelidir.
Bilhassa yksek mukavemetli eliklerde, bu hata tamir edilirken kullanlan alma
metodunun eliin kaynak yaplmasnda tavsiye edilen kaynak tekniine uymas icap eder.
3
Tamadan mtevellit hatalar, bir keski veya tala bertaraf edilebilir. Yalnz bu kaldrma
ameliyesi esnasnda, diki veya esas metalin zerinde derin iz brakmamaya dikkat
edilmelidir.
4
msait olmas ve iyi nfuziyetli bir kaynan yaplmas lzmdr. Kaynak ileminden nce,
azlar ve metal iyice temizlenmelidir.
Bir kaynak dikiinin ierisinde bulunan gzenekler, dikiin tayc kesitini azalttndan,
mukavemetini de drr. Ayn zamanda mahalli gerilme birikmelerine sebep olur.
Dolaysyla da balantnn mekanik zelliklerini fenalatrr. Gzenekler bilhassa yorulma
mukavemetini azaltan bir tesir icra ederler. Fakat dalm gayet kk gzenekler,
birletirmenin statik mukavemetine fazla tesir etmezler.
Fazla gzenek ihtiva eden dikiler kartlarak yeniden kaynak yaplabilir. Yeni alan bu
oyuun elektrodun hareketine msait olmas ve iyi bir nfuziyet temin etmesi icap eder.
Kaynak ileminden evvel, azlar iyice temizlenmi olmaldr.
1.8 - Fkrma :
Fkrma, katlamay mteakip krater halinde kaynak dikiinin arkasnda husule gelir.
Bu hataya, erimi metalin katlamas esnasnda intiar eden gazlar sebep olmaktadr. Bu
hata, ok defa ierideki hava kabarcklarna da sebebiyet vermektedir.
Bir kaynak dikiinin katlamas esnasnda, aadaki hallerle karlalabilir;
a - Sv metal ierisinde bulunan veya absorbe edilen gazlarn miktar az olup, katlama
srasnda tamamen intiar eder (salam kaynak dikileri).
5
b - Gazlarn miktar olduka fazla ve katlama sresi de olduka ksa ise, gazlar
katlaan banyonun ierisinde kalarak nemli miktarda gaz kabarcklarnn
teekklne sebep olur.
c - Gazlarn miktar olduka fazla ve katlama sresi de olduka uzun ise gazlar
fkrma yaparak dar kar.
eliklerde gaz teekklne, karbonun redkleyici reaksiyonu sebep olur.
Fe + C = Fe + CO
ntiar eden CO gaz, katlama sresi ksa ise, gaz kabarcklarna, uzun ise fkrmalara
sebebiyet vermektedir.
Burada, hatann kaynaknn mesleki kabiliyetine bal olmad ve metalin terkibiyle
ilgili bulunduu grlr.
Bu hata, eliklerde manganez ve silisyum gibi dezoksidan elemanlar yeter derecede
bulunmad takdirde %0,20 karbon miktarndan itibaren balayabilir.
Fkrmaya kar pek az are vardr. Genel olarak fkrma yapan elik kaynaa elverili
olmadndan terk edilir. Bu olay, teekkl artlar bakmndan da oksi-asetilen kaynak
usulnn karakteristik bir hatasdr.
1.9 - atlaklar :
Bu hata dierlerine nazaran en tehlikeli olandr. Bu eritme kaynanda atlama, ya esas
metalde, ya da kaynak yerinde olabilir. Kaynak yerinde husule gelen atlaklarn balcalar
unlardr:
a - Uzunlamasna atlaklar.
b - Enlemesine atlaklar.
c - Krater atlaklar.
d - Kl atlaklar.
Kl atlaklarn teekkl, cruf kalntlaryla bir ekilde ilgilidir. Uzunlamasna atlaklar
da dikite bir krater atlamasnn devam olarak gzkebilir.
Esas metaldeki atlaklar umumiyetle s tesiri altnda kalan blgede uzunlamasna (diki
kenarnda), enlemesine veya kkte teekkl eder. Enine atlaklar da kaynak yerinde husule
gelen atlaklarn devamdr.
6
malik olmaldr. Kaynak yerinin, bir hava cereyan ile abuk soutulmas veya dk
shunetler, atlak teekkln kolaylatrr.
Birbirine iyi intibak etmeyen paralar veya gayri muntazam kaynak azlarnda nfuziyet
azl, fena birleme yahut cruf kalntlar gibi hatalarda kendini gsterir. Bu hatalar
zamanla dikite, kl atlaklarn hasl olmasna sebebiyet verebilir.
Uzunlamasna atlaklar, ekseriya ilk (kk-dip) pasoda meydana gelir. Eer bu dip pasosu
tamamen bertaraf edilerek yeniden kaynak yaplmazsa, atlak mteakip pasolara da sirayet
eder. Uzunlamasna atlaklar, ayn zamanda krater atlaklarnn meydana gelmesine sebep
olur.
Enine atlaklar, kaynak esnasnda asgari hareket kabiliyetine malik dikilerde zuhur eder.
Eer snn tesir ettii blgede, bir sertleme husule gelirse, esas metalin uzanmasyla da bu
atlama esas metale geebilir. Bilhassa yksek mukavemetli eliklerde, snn tesiri altnda
kalan blgenin sertleme ve gevreklemesi, atlama problemine tesir eden nemli faktrdr.
Bu nokta, biraz sonra esas metalde husule gelen atlaklar bahsinde etraflca incelenecektir.
Ticari yumuak eliklerin kkrt muhteviyat, genel olarak malzemenin kaynak
kabiliyetine tesir etmez. Fakat esas veya ilve metal ierisinde fazla miktarda kkrt
bulunmas, kaynak yerinin atlamasna sebebiyet verebilir. Byle bir phe hasl olduu
zaman basit bir kkrt analizinin yaplmas lzmdr. Kkrdn, kaynak kabiliyetine
iddetle tesir etmesine ramen, nikel gibi dier alam elemanlarnn fazla miktar da
atlama husule getirebilir. Kaynak dikiinin ierisinde husule gelen atlaklara mani olmak
iin aadaki hususlara riayet etmek icap eder.
a - Kaynak ilemi esnasnda diki, kendini serbeste ekebilmelidir.
b - Dikiin ekme gerilmelerine dayanabilmesi iin, mnferit pasolarla yeter derecede
geni ekilmelidir. Bu husus, bilhassa kaln saclarn veya sabit paralarn kaynanda
mhimdir.
c - Uzunlamasna atlaklar, ok defa, birbirine uymayan diki kesitleri ile yanl kaynak
srasnn tatbik edilmesinden husule gelir. Bu takdirde alma metodu
deitirilmelidir.
d - Kk pasosunda meydana gelen atlak bertaraf edilmeden, mtebaki paso
ekilmemelidir.
e - Enine atlaklarn teekkln nlemek iin, baz hallerde entik hassasiyeti kk
veya scak atlama mukavemeti yksek, zel elektrotlar kullanlmaldr.
7
milleridir. Souma hz da sac kalnl, kaynak esnasnda verilen s miktar ve havann
scakl gibi faktrlerin tesiri altndadr.
Muhtelif eliklerin sertleme kabiliyetleri, terkipleriyle deiir. Aadaki noktay nazar,
birinci derece alak alaml kaln yap elikleriyle alamsz eliklere tatbik edilebilir.
Isnn tesiri altnda kalan blge, kayna mteakip paray hzl soutmakla sertleir. Kaln
salarda s abuk daldndan, diki hzl sour. Bu itibarla atlama tehlikesi para
kalnlna ve souma artlarna bal olarak artar. Gei blgesinde sert bir ksmn
meydana gelmesini nlemek iin, souma hzn mmkn mertebe kltmek icap eder.
Souma hz da ancak aadaki hususlara riayet edilmekle kltlr:
a - Para nceden tavlanr ve kayna mteakip de ikinci bir tavlamaya tbi tutulur.
b - Paraya tevcih edilen s miktar arttrlr. Bunun iin de uygun bir metot
seilmelidir. Mesel, kaln apl bir elektrodla geni pasolar ekerek,
c - ok pasolu kaynaklarda, paraya verilen snn abuk dalmas nlenmelidir. Yani
mmkn mertebe s sabit tutulmaldr. Bu da, pasolarn birbirinin arkasndan
soumaya meydan verilmeden ekilmesi ile temin edilir (blok kaynak usul).
d - Sertleme hassasiyetini haiz eliklerin kaynanda, nceden, talama ilemi tatbik
edilmedii takdirde, balamadan (puntalamadan) kanlmaldr. Ayn ekilde,
kaynak aznn haricinde, ark husule getirmekten de kanmak lazmdr. Zira byle
bir ilem, mahalli sert blgelerin meydana gelmesine sebep olur ve bu da kk y-
zey atlaklar husule getirir.
e - Havann shuneti sfr ve sfrn altnda olduu zamanlar, yap eliklerinin
kaynanda bile hafif bir n tavlamaya ihtiya vardr. Bazen da bazik tipi gibi zel
elektrodlar kullanmak bir fayda temin eder.
Gerek dikite ve gerekse esas metalde meydana gelen atlaklarn yegne tashih ekli
hatal yeri skp kartarak yeniden kaynak yapmaktr. Bu karma esnasnda btn
atlaklarn tamamen bertaraf edilmesine bilhassa dikkat edilmeli ve yeniden kaynak
yaplacak yer ilemden evvel iyice temizlenmelidir. Bazen ayn hatann tekerrrn
nlemek maksadyla tekrar kaynak yapldnda, deiik bir metodun kullanlmas icap eder.
D zorlamann ekli ne olursa olsun, atlaklar daima balantnn mukavemetini drr.
Bu bakmdan, hibir kaynakta atlamaya msaade edilmemelidir.
8
iddeti de, i bkeylik husule getirir. Bunlara elektromun kaynak esnasndaki tutulmu
vaziyeti de nemli derecede tesir eder.
Yukardan aaya veya yatay vaziyetlerde kaynak yaplan i ke kaynaklarnda, gayri
muntazam ebatlar hatal el hareketine baldr. Dikey dzlemdeki yatay kaynaklarda bir
geni paso ekmek gtr, 6 ile 8 mm.den daha yksek i ke dikilerde oluk durumunda
kaynak yapma imkn yoksa, ok pasolu kaynak usul tatbik edilmelidir.
Elektrik ark kaynayla yaplan aln birletirmelerinde kalnln az veya fazla olmasna,
aadaki faktrlerin tesiri vardr:
a - Yanl bir alma metodu;
b - Kaynak azlarnn iyi hazrlanmamas;
c - Elektrod ap;
d - Kaynak akm iddeti;
e - ekilen pasolarn adedi;
f - Kaynak hz.
Fazla derecede ibkey ve gayri muntazam i ke dikileri, kaynak yerinin Kalnln
azalttndan, balantnn mukavemetini drr. Ar dbkey ve gayri muntazam i ke
dikileri de messir kaynak yksekliini azaltr ve dolaysyla da balantnn mukavemetine
tesir eder. ok fazla dbkey dikilerde, umumiyetle kifayetsiz nfuziyet ve birleme azl
gibi hatalar birlikte meydana kar. Fazla d bkeyliin dier bir mahzuru da dikite
tamalara sebep olmasdr. Bu tamalar da mahall blgelerde entik etkisi husule
getireceinden, buralarda gerilmeler toplanr. Dolaysyla de balantnn yorulma
mukavemeti der. Aln birletirmelerindeki fazla ykseklik, yine birletirmenin yorulma
mukavemetine tesir eder. Kalnlk azl da kesiti klteceinden, balantnn statik
mukavemetini drr.
Fazla ibkey veya kalnl az dikilerdeki bu hata, bir ek paso ile yeniden kaynak
yaplarak kolayca bertaraf edilir. Ar d bkey dikilerdeki bu fazlalk da, keski veya tala
kaldrlr. Ayni ey kaln aln birletirmeleri iin de caridir. Yeniden kaynak yaparken,
bilhassa temizlie ve crufun arada kalmamasna dikkat edilmelidir.
Gayri muntazam, diki yzeyi veya kabarklarn teekkl, bazen elektrodlarn kaynak
zelliklerine bal olmasna ramen, ekseriya yanl bir kaynak tekniinin seilmesiyle
ortaya kar. Kaynan d grn hakknda bir karara varmadan evvel kaynak vaziyeti
nazar itibara alnmaldr. Birletirilecek yerler, daima kaynaknn elektrodu kolayca
hareket ettirebilecei bir vaziyete getirilmelidir.
Kaynak dikiinin fena bir d grn arz etmesi, balantnn yorulma mukavemetine
tesir eder. Yzeydeki hatalar, mahall gerilme blgelerinin teekklne sebep olur. Bu da
yorulma atlaklarnn teekklne yol aar. Statik yklemede, dikiin d yzeyindeki
hatalar, balantnn mukavemetine pek tesir etmez.
Diki yzeyindeki kusurlu ksmlar, trl ekilde bertaraf edilerek, yeniden kaynak
yapmakla, tashih edilebilir.
9
1.12 - Sramalar :
stenmeden kaynak dikii veya esas metal zerinde, kresel kk metal paracklarnn
dalmasdr. Paracklar, bazen dtkleri yere kuvvetle yapr. Bu hata, ekseriya elektrik
ark kaynanda meydana gelir. Baz hallerde sramaya, elektrodun kendi kaynak zellikleri
veya rtsnn rutubetli olmas sebep olur. Fakat sramann esas amili, yksek akm
iddetidir. Arkn kaynak esnasnda sk sk kesilmesi (snmesi) de sramaya sebebiyet
verdiinden, bundan kanlmaldr. Sramann balca mahzuru, maden kayb ve
temizleme iin harcanan zamandr. Bu hatann, balantnn mukavemeti zerine grnr bir
tesiri yoktur. Sramay temizlemek iin, kaynak yerini veya esas metali bir keski yahut tel
fra ile temizlemek kfidir.
10