Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

ORGANIZIMI I JUDIKATURS

Ilaz RAMAJLI

1.Nocioni, prmbajtja dhe karakteri i funksionit gjyqsor

Me nocionin funksion gjyqsor kuptojm veprimtarin n zbatimin e normave t prgjithshme

juridike n raste konkrete me zgjidhjen e kontesteve nga ana e gjykatave. Kte funksion, sipas
Kornizs Kushtetuese pr Vetqeverisjen e Prkohshme n Kosov dhe Ligjit t zbatueshm, e
kryejn gjykatat e regullta n Kosov.
Realizimi i funksionit gjyqsor nnkupton sigurimin e mbrojtjes s lirive dhe t drejtave t njeriut
si dhe respektimin dhe mbrojtjen e kushtetutshmeris e ligjshmeris.
Parimet themelore, mbi t cilat mbshtetet organizimi dhe metodat e puns s gjykatave dhe
pozita e realizimi i funksionit t tyre jan parime prgjithsisht t pranuara n botn demokratike.
Nga kto parime rndsi t veant kan parimi i legalitetit dhe i pavarsis s gjykatave dhe t
gjyqtarve, puna publike e gjykatave, zgjedhja dhe pozita e gjyqtarve dhe gjyqtarve t juris,
parimi i gjykimit instancional, trupi gjykuesaliteti n gjykim etj.
Gjykatat jan organe t pushtetit shtetror. Ato n kryerjen e funksionit gjyqsor vendosin n
kontestet q kan t bjn me marrdhniet themelore personale, t drejtat dhe detyrimet e shte-
tasve, shqiptojn dnime dhe masa t tjera ndaj kryersve t veprave penale e t veprave t tjera t
dnueshme t parashikuara me ligj. Gjykatat gjithashtu vendosin mbi ligjshmrin e akteve indi-
viduale t organeve shtetrore e t organizatave q ushtrojn autorizime publike, zgjidhin konteste
reth marrdhnieve pasurore dhe t puns dhe vendosin mbi marrdhniet e tjera, kur kjo sht
parashikuar me ligj.
Nj funksion me rndsi i gjykatave sht edhe prcjellja dhe studimi i marrdhnieve dhe
dukurive shoqrore me interes pr realizimin e funksioneve t veta dhe u japin kuvendeve dhe
organeve t tjera shtetrore propozime prkatse pr parandalimin e dukurive shoqrisht t rezik-
shme e t dmshme dhe pr forcimin e shtetit ligjor.
Edhe pse n Kornizs Kushtetuese pr Vetqeverisjen e Prkohshme n Kosov t nuk sht thn
shprehimish, gjykatat kan t drejt dhe detyrim t informojn Kuvendin (komunal ose at t
Kosovs) pr zbatimin e ligjit dhe punn e gjykatave.
Puna e gjykatave sht publike. Ky parim sigurohet sidomos me me an t shqyrtimit publik t
shtjeve n seancat para gjykats dhe me shpalljen e prbrjes s trupave gjykues si dhe me
informimin e personave t interesuar pr ecurin e procedurs gjyqsore. Njoftimi i publikut pr
punn e gjykatave me an t shtypit dhe mjeteve t tjera t informimit si dhe shpallja e vendimeve
t rndsishme gjyqsore jan elemente qensore n sigurimin e karakterit publik t puns s
gjykatave. Megjithat, ka raste kur nga shqyrtimi mund t prjashtohet pjesmarrja e publikut
dhe kto raste jan t prcaktuara decidivisht me ligj.
1.1 Pavarsia e gjykatave dhe e gjyqtarve n gjykim

Pavarsia e gjykatave garantohet nga shteti dhe shpallet n Kushtetut dhe n legjislacionin e ven-
dit.T gjitha institucionet qeveritare dhe t tjera kan pr detyr q t respektojn pavarsin e
organeve gjyqsore.Gjykatat, n parim, gjykojn n baz t Kushtetuts dhe ligjit dhe ky parim

25
DORACAKU PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

sht baz dhe korniz e pavarsis s tyre. Pra gjyqet realizojn funksionin e tyre n mnyr t
pavarur nga institucionet dhe subjektet e tjera, por jo edhe jasht Kushtetuts dhe ligjit. Gjykatat i
zgjidhin me paansi shtjet q u paraqiten, duke u mbshtetur n fakte dhe n ligj, pa kufizime
dhe pa qen objekt ndikimesh, nxitjesh, presionesh, krcnimesh ose ndrhyrjesh t padrejta, t
drejtprdrejta ose t trthorta, nga kushdo qoft dhe pr fardo arsye qoft. Procesi gjyqsor
duhet t zhvillohet jasht do ndrhyrjeje t paautorizuar dhe t pajustifikueshme. Vendimet e
gjykatave nuk mund ti nnshtrohen rishikimit. Ky parim nuk paragjykon t drejtn e pushtetit
gjyqsor pr t br nj rishikim, as t drejtn e autoriteteve kompetente pr t zbutur ose pr t
ndryshuar dnimet e dhna nga gjykatat, n prputhje me ligjin e zbatueshm dhe Rregulloret e
UNMIKU-t t ksaj fushe.
Pr sa i prket vendimit gjyqsor, gjyqtari sht i pavarur nga kolegt dhe eprort e tij. Organizimi
hierarkik i drejtsis dhe diferencat n grada dhe nivele nuk mund ta cenojn aspak t drejtn e
gjyqtarit q t jap lirisht gjykimin e tij. Gjyqtart ushtrojn funksionet e tyre si gjyqtar t vetm
ose n kuadr t trupit gjykues, duke zbatuar me prpikri ligjin n kuadr t sistemit juridik t
Kosovs.

1.2 Kolegjialiteti n gjykim

Gjykatat, si regull, gjykojn n trupa gjykuesj. Trupat gjykues mund t jen t prbr nga tre
oseo pes gjyqtar. Ky parim zbatohet n t gjitha llojet e procedurave q zhvillohen para
gjykatave. Gjyqtari i vetm gjykon vetm n ato raste q jan parashikuar shprehimisht me ligj.
Parimi i kolegjialitetit n gjykim, si parim i rndsishm n procedurn gjyqsore, siguron nj
zgjidhje m t drejt t kontesteve gjyqsore, nivel m t lart objektiviteti, shqyrtim m t
gjithanshm t provave dhe rethanave t shtjeve kontestuese. Kjo paraqet nj siguri m t plot
t vlerave t proklamuara t mbrojtjes gjyqsore t t drejtave dhe lirive t njeriut dhe t respek-
timit t ligjshmris.

1.3 Parimi i gjykimit instancional

Ky parim mbshtetet n t drejtn e garantuar t do personi pr t paraqitur ankes ose ndonj

mjet tjetr juridik kundr vendimeve gjyqsore, vendimeve t organeve shtetrore dhe atyre t
organeve dhe organizatave t tjera, me t cilat vendoset mbi t drejtn e tij ose mbi nj interes t
mbshtetur n ligj.
Nisur nga kjo e drejt, me ligjet e procedurave, krahas procedurs n gjykatn e shkalls s par,
sht parashikuar edhe mundsia e gjykimit instancional. Kjo nnkupton mundsin e gjykimit
mbi ankesn apo mbin donj mjet tjetr t regullt a t jashtzakonshm juridik. Kjo procedur
gjithnj zhvillohet para gjykats s nj shkalle m t lart sesa gjykata e cila ka marr vendimin e
shkalls s par.
1.4 Zgjedhja e gjyqtarve, kushtet e zgjedhjes dhe shkarkimit

Kandidatt pr gjyqtar duhet t jen t ndershm, kompetent dhe t njohin mir t drejtn dhe
zbatimin e saj. Kandidatt q i plotsojn kto kushte duhet t ken mundsi t barabarta pr tu
zgjedhur gjyqtar. Organi q bn przgjedhjen e kandidatve pr gjyqtar duhet ta bj kt pa
dallimi race, ngjyre, gjinie, gjuhe, besimi, prejardhjes kombtare, opinioni politik, prejardhje
shoqrore, pasurie, bindjeje a pozite.
Korniza Kushtetuese pr Vetqeverisjen e Prkohshme n Kosov, n pjesn 4 t saj (Sistemi

26
 Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

juridik ), pika 9.4.7, thekson se gjykatsit e t gjitha gjykatave t Kosovs duhet t jen jurist t
dalluar, me karakterin m t lart moral dhe me kualifikime prkatse. Antarsia e gjyqsorit, sipas
ksaj dispozite t Kornizs Kushtetuese, duhet t reflektoj shumllojshmrin e popullit t
Kosovs.
Korniza Kushtetuese, n pjesn 4 t saj (Sistemi juridik ), pika 9.4.8, parashikon q gjykatsit dhe
prokurort emrohen nga Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm (PSSP) nga lista e kan-
didatve t propozuar nga Kshilli Gjyqsor dhe Prokurorial i Kosovs dhe t miratuar nga
Kuvendi. Gjithashtu, n Kornizn Kushtetuese sht prcaktuar se vendimet pr ngritjen n
detyr, transferimin dhe pushimin nga puna t gjykatsve merren nga PSSP-ja, bazuar n reko-
mandimet e Kshilli Gjyqsor dhe Prokurorial t Kosovs dhe, n raste t veanta, me nismn e
tij.
Me Rregulloren e UNMIK-ut nr. 7/99 dhe 57/2000 jan parashikuar kushtet e emrimit dhe
shkarkimit t gjyqtarve dhe prokurorve nga ana e PSSP. Kjo Rregullore gjithashtu ka prcaktuar
procedurat dhe kriteret, t cilat duhet ti plotsoj kandidati pr tu zgjedhur gjyqtar. Kandidati
pr gjyqtar duhet t ket t kryer Fakultetin Juridik, duhet t ket t dhn provimin e
judikaturs, t ket vlera t larta morale, t mos ket dosje penale, t mos ket marr pjes n
masat diskriminuese ose n zbatimin e ndonj ligji represiv a n zbatimin e politiks diktatoriale,
t mos jet i regjistruar n ndonj parti politike dhe t mos jet prfshir n aktivitete politike.
Gjithashtu krkohet nj prvoje caktuar pune n profesion: pr gjyqtar t gjykatave komunal tri
vjet, pr gjyqtart e gjykatave t qarkut shtat vjet. Gjyqtart e gjykatave ekonomike t qarkut
duhet t ken katr vjet prvoj pune.
Rregullorja gjithashtu ka parashikuar edhe kushtet dhe rethanat e pushimit nga puna t gjyqtarve.
Gjyqtari do t pushohet nga puna nga ana e PSSP: nse konstatohet paaftsia psikike ose fizike
e tij, e cila ka t ngjar t jet e prhershme ose e zgjatur; pr sjellje shum t kqija, pr
moskryerje t detyrs dhe pr vnie n pozitn q sht e papajtueshme me kryerjen e detyrs s
tij, pr arsye t sjelljes personale ose pr ndonj shkak tjetr.
Sa u prket procedurave dhe kritereve pr zgjedhjen e kandidatve pr gjyqtar t juris (ndihms-
gjyqtar), ato jan kryesisht t njjta sikurse edhe pr gjyqtart. Dallimi i vetm ka t bj me faktin
se nga ata nuk krkohet t ken provimin e judikaturs dhe duhet t ken s paku 18 vjet.
Mnyra e emrimit dhe e shkarkimit t gjyqtarve t juris (ndihmsgjyqtarve) sht identike me
procedurat dhe kushtet e parapashikuara pr gjyqtart, t cilat jan prcaktuar me Rregullore t
UNMIK-ut.

1.5 Imuniteti i gjyqtarve

Parimi sipas t cilit nj gjyqtar, gjat ushtrimit t pushtetit t tij t ligjshm, duhet t jet i lir t
veproj sipas ndrgjegjes s vet, pa pasur frik nga pasojat pr veten e tij, sht shum i rnd-
sishm pr mbarvajtjen e drejtsis. Ndjenja se mund t prgjigjet ndaj fardo personi q men-
don se sht i cenuar nga veprimi i gjyqtarit do t ishte e papajtueshme me kte liri dhe do t
ishte n dm t pavarsis gjyqsore.
Imuniteti i gjyqtarve dhe gjyqtarve t juris, n do shtet, sht i garantuara me Kushtetuit dhe
ligj. Ligji i zbatueshm n Kosov parashikon se gjyqtari dhe gjyqtai i juris nuk mund t merren
n prgjegjsi pr mendimin e dhn me rastin e marrjes s vendimit gjyqsor. Ata gjithashtu nuk
mund t vihen n paraburgim, me rastin e procedurs s filluar pr vepr penale t kryer gjat
ushtrimit t funksionit t gjyqtarit, pa lejen e organit q i zgjedhur.

27
DORACAKU PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

1.6 Papajtueshmria e funksionit t gjyqtarit me ushtrimin e ndonj pune tjetr

Korniza Kushtetuese ka prcaktuar se gjyqtart nuk mund t ushtrojn funksione t tjera zyrtare.
Edhe Ligji pr Gjykatat e Rregullta, si ligj i zbatueshm, ka prcaktua se gjyqtart nuk mund t
angazhohen n punt q jan inkompatibile me funksionin e gjyqtarit. Asnjri prej ktyre akteve
nuk saktson se cilat jan ato funksione a pun t cilat mund t jen inkompatibile me funksionin
e gjyqtarit. Si duket, kjo mbetet t prcaktohet n praktik, n secilin rast ve e ve. Por, gjiths-
esi, nse kemi parasysh disa kritere ligjore, mund t vihet n prfundimin se gjyqtari nuk mund t
zgjidhet deputet i Kuvendit i cili e ka zgjedhur apo ka dhn mendim pr zgjedhjen e tij. Ai nuk
mund t ket funksion e as t punoj n organet ekzekutive; nuk mund t punoj n t njjtn
koh edhe si avokat a t ndrmarr fardo roli t prfaqsimit etj. Gjyqtart, n parim, nuk
mund t kryejn funksione dhe pun t cilat do ta komprometonin pavarsin e tyre si gjyqtar.
Gjithashtu, gjyqtari do t duhej ti shmangej do veprimi tregtar dhe punve t tjera t cilat do ta
vinin n rrezik pavarsin, dinjitetin dhe prestigjin e gjykatsit dhe t gjykatave. Angazhimi i gjyq-
tarit n aktivitete shkencore t organizatave joqeveritare si dhe n veprimtarit q mund t ken
karakter t funksionit t nderit, nuk mund t konsiderohen t papajtueshme me funksionin e gjyq-
tarit.

1.7 Gjyqtart dhe prokurort ndrkombtar n sistemin gjyqsor t Kosovs

Me qllim q t ndihmohet procesi gjyqsor n Kosov, Prfaqsuesi Special i Sekretarit t

Prgjithshm ( PSSP ) vendosi q t angazhoj gjyqtar dhe prokuror ndrkombtar n sistemin
gjyqsor t Kosovs. Fillimisht, me Rregulloren, nr. 6/2000, mbi Emrimin dhe Shkarkimin nga
Detyra t Gjyqtarve Nndrkombtar dhe Prokurorve Ndrkombtar, ai prcaktoi angazhimin
e gjyqtarve dhe prokurorve ndrkombtar n Mitrovic. Shum shpejt pas ksaj, Rregullorja
6/2000 u ndryshua me amandamentet, t cilat u prfshin n rRregulloret 34/2000, 64/2000 dhe
2/2001; kto ndryshime mundsuan angazhimin e gjyqtarve dhe prokurorve ndrkombtar
n tr sistemin gjyqsor t Kosovs.
Sipa dispozitave t rregulloreve t prmendura, Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm
(PSSP) mund ti emroj dhe largoj nga detyra gyqtart dhe prokurort ndrkombtar. Ai
emrimin e gjyqtarve dhe prokurorve ndrkombtar do t mund ta bnte n cilndo gjykat a
prokurori n territorin e Kosovs. Gjyqtart ndrkombtar, t cilt do t emrohshin nga PSSP,
kan autorizime dhe prgjegjsi pr ushtrimin e funksionit t tyre si dhe pr marrjen e prgjegj-
sis pr rastet e reja penale dhe t pazgjidhura brenda juridiksionit t gjykats, n t ciln jan
zgjedhur. Gjithashtu, prokurort e zgjedhur ndrkombtar kan autorizime pr t zhvilluar het-
ime penale, t zgjidhin dhe t marrin prgjegjsi pr hetime t reja dhe t pazgjidhura penale q
jan n juridiksionin e zyrs s prokurorit ku ata jan emruar. Ka edhe autorizime t tjera, t cilat
jan parashikuar n kt Rregullore pr gjyqtart dhe prokurort ndrkombtar. Rregullorja
parashikon kriteret q duhet ti prmbushin gjyqtart dhe prokurort ndrkombtar pr tu
emruar nga ana e PSSP. Gjithashtu, n Rregullore jan parashikuar arsyet, pr t cilat PSSP mund
ti shkarkoj nga detyra gjyqtart dhe prokurort ndrkombtar.

28
 Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

2. Struktura e gjykatave

Korniza Kushtetuese pr Vetqeverisjen e Prkohshme t Kosovs ka prcaktuar strukturn e

gjykatave n Kosov. Sipas saj, Kosova ka Gjykatn Supreme, gjykata t qarqeve, gjykata komu-
nale dhe gjykata pr kundrvajtje.

2.1 Gjykata Supreme e Kosovs

Gjykata Supreme e Kosovs prbhet nga Kryetari, gjyqtart dhe gjyqtart e juris, t cilt zgjid-
hen nga ana e PSSP. Gjykata Supreme e Kosovs gjykon n kolegje dhe ka degt gjyqsore t saj.
N kuadr t saj konstituohet dhe punon edhe Mbledhja e Prgjithshme e Gjykats Supreme.
Gjykata Supreme e Kosovs vendos mbi ankesat kundr aktgjykimeve dhe vendimeve t tjera t
gjykatave n territorin e Kosovs; vendos n shkall t tret mbi mjetet e regullta juridike kundr
vendimeve t gjykatave t qarkut dhe t Gjykats Ekonomike t Qarkut, kur kjo gj sht caktuar
me ligj. Ajo vendos mbi mjetet e jashtzakonshme juridike kundr vendimeve t forms s prer
t gjykatave n Kosov; vendos mbi revizionin e ushruar kundr vendimeve t shkalls s dyt t
gjykatave n shtje kontestimore, kur nj gj e till sht caktuar me ligj; ajo, po ashtu, vendos
mbi ligjshmerin e akteve definitive administrative n konfliktin administrativ. Gjykata Supreme
u jep udhzime gjykatave lidhur me mnyrn e mbajtjes s evidencave, me studimin e praktiks
gjyqsore dhe t marrdhnieve e dukurive shoqrore, q jan vn re n punn e gjykatave; pr-
cakton qndrimet parimore dhe mendimet juridike pr shtjet q kan rndsi pr zbatimin unik
t ligjeve nga ana e gjykatave n territorin e Kosovs. Gjykata Supreme zgjidh konfliktet pr kom-
petencn midis gjykatave t rregullta dhe kryen edhe pun t tjera t caktuara me ligj.
N Gjykatn Supreme, si form e veant e ushtrimit t funksionit gjyqsor, konstituohet dhe
punon Mbledhja e Prgjithshme e Gjykats Supreme t Kosovs. Gjykata Supreme n Mbledhjen
e Prgjithshme prcakton qndrimet parimore dhe mendimet juridike parimore pr zbatimin unik
t ligjeve t Kosovs nga ana e gjykatave t Kosovs. Ajo vendos mbi mjetet e rregullta e t
jashtzakonshme juridike kundr vendimeve t kolegjit t vet, po qe se nuk sht caktuar ndryshe
me ligj. Gjithashtu ajo jep mendimin pr nevojn e nxjerrjes, ndryshimeve ose t plotsimeve t
ligjeve ose t dispozitave t tjera. Mbledhja e Prgjithshme e Gjykats Supreme bn propozimin
pr interpretimin autentik t ligjit n Kosov dhe vendos mbi propozimin e paraqitur pr
vlersimin e kushtetutshmeris ose t ligjshmeris s ligjeve dhe t akteve t tjera t
prgjithshme. Ajo i shqyrton shtjet lidhur me marrdhniet dhe dukurit shoqrore, t cilat kjo
Gjykat i ka prcjell e studiuar si dhe shtjet q kan t bjn me punn e gjykatave dhe zba-
timin e ligjeve dhe dispozitave t tjera dhe vendos se pr cilat shtje do t njoftojn Kuvendin e
Kosovs dhe PSSP-n. Mbledhja e Prgjithshme kryen edhe pun t tjera t parashikuara me ligj
dhe me aktin e prgjithshm t Gjykats Supreme t Kosovs.
Me Kornizn Kushtetuese pr Vetqeverisjen e Prkohshme n Kosov sht parashikuar themeli-
mi i Kolegjit t Veant t Gjykats Supreme mbi shtjet e Kornizs Kushtetuese. Ky Kolegj
do t vendos mbi krkesn e Kryetarit t Kosovs, do antari t Kryesis s Kuvendit, do
komisioni t Kuvendit, m s paku pes deputetve t Kuvendit a t Qeveris, nse ndonj ligj i
miratuar nga Kuvendi sht i papajtueshmose jo me Kornizn Kushtetuese, duke prfshir edhe
instrumentet juridike ndrkombtare, t specifikuara n Kreun 3 mbi t Drejtat e Njeriut. Kolegji
gjithashtu do t vendos n rast t mosmarveshjes ndrmjet Institucioneve t Prkohshme t
Vetqeverisjes ose ndrmjet Komisioneve t Kuvendit, antarve t Kryesis s Kuvendit si dhe
deputetve t Kuvendit dhe nj Institucioni t Prkohshm t Vetqeverisjes lidhur me shtrirjen e

29
DORACAKU PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

t drejtave dhe detyrimeve t tyre n pajtim me kt Korniz Kushtetuese. Ai do t vendos edhe

mbi kkrkesn e Avokatit t Popullit a ndonjrs nga zyrat dhe organet e pavarura t
parashikuara n Kreun 11 t Kornizs Kushtetuese - nse nj vendim i Institucioneve t
Prkohshme t Vetqeverisjes shkel mbi pavarsin dhe prgjegjsin e organeve ose zyrave
prkatse t pavarura. Kolegji vendos gjithashtu mbi krkesn e Prokuroris Publike - nse nj
veprim i nj deputeti t Kuvendit, nj antari t Qeveris ose i Kryetarit t Kosovs prbn
veprim zyrtar dhe n kt mnyr sht i veshur me imunitet n baz t ksaj Kornize
Kushtetuese.
Gjithashtu me Rregulloren e UNMIK-ut, nr. 2002/13 dat 13 qershor 2002, sht themeluar
Dhoma e Veant e Gjykats Supreme t Kosovs pr shtjet q Lidhen me Agjencin e
Mirbesimit t Kosovs.
Dhoma e Veant pran Gjykats Supreme t Kosovs sht thmluar me qllim t marrjes s
vendimeve gjyqsore lidhur me krkesat q kan t bjn me vendimet apo veprimet e Agjencis
s Mirbesimit t Kosovs, n prputhje me Rregulloren e UNMIK-ut, nr. 2002/12 dat 13 qer-
shor 2002, pr Themelimin e Agjencis s Mirbesimit dhe shtje t tjera q mund ti referohen
me ligj.
Dhoma e Veant prbhet nga nj kolegj prej pes gjykatsve, prej t cilve tre do t jen
gjykats ndrkombtar dhe dy gjykats banor t Kosovs. Caktimin e gjykatsve pr t shrbyer
n Dhomn e Veant e bn Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm, pas konsultimit me
Kryetarin e Gjykats Supreme. Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm, gjithashtu, e cak-
ton njrin prej gjykatsve ndrkombtar pr kryesues t Dhoms s Veant.
Kompetenca e Dhoms s Veant t Gjykats Supreme shtrihet n marrjen e vendimeve mbi
kundrshtimet ndaj vendimeve ose veprimeve t tjera t Agjencis Kosovare t Mirbesimit t
marra n prputhje me Rregulloren nr. 2002/12, duke prfshir ngarkimin e gjobave, si sht
prcaktuar n nenin 27 t Rregullores nr. 2002/12; mbi krkesat kundr Agjencis lidhur me
humbjet financiare q rezultojn nga vendimet a veprimet e marra n prputhje me rolin e
Agjencis, si drejtuese e nj ndrmarrjeje apo korporate; mbi krkesat, si jan ato t kreditorve
ose krkesat pr pronsin, t bra kundr nj ndrmarrjeje a korporate, q aktualisht sht ose
ka qen m par nn autorietin administrativ t Agjencis, nse krkesat e tilla kan lindur gjat
ose para se ndrmarrja apo korporata e till ti jet nnshtruar autoritetit administrativ t
Agjencis; mbi krkesat q prfshijn njohjen e nj t drejte, nj titulli a interesi pronsor q sht
n posedim ose nn kontrollin e nj ndrmarrjeje a korporate q aktualisht sht ose ka qen m
par nn autoritetin e Agjencis, nse krkesat e tilla kan lindur gjat kohs ose para kohs kur
ndrmarrja a korporata e till i sht nshtruar autoritetit administrativ t Agjencis; mbi zbatimin
e kompetencave t Agjencis, t ushtruara n prputhje me Rregulloren nr. 2002/12 me rastin e
aplikimit (?) t Agjencis; mbi kkesat pr anulimin e transaksioneve t ndonj ndrmarrjeje
shoqrore q i sht nnshtruar proecdurs s likuidimit, si sht parashikuar n nenin 9.4 t
Rregullores nr.2002/12 dhe mbi shtje t tjera q mund ti caktohen me ligj.
Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm ka nxjerr rregulla pr zhvillimin e procedurs
gjyqsore nga Dhoma e Veant me an t Urdhress Administrative nr. 2003/13. Me kt
Urdhres Administrative palve u sht ofruar mundsia kuptimplot (?) pr t zgjidhur
krkesn e tyre n mnyr t paanshme dhe transparente brenda nj afati t arsyeshm e n pr-
puthje me normat e prcaktuara nga Konventa Evropiane pr t Drejtat e Njeriut dhe duke i
respektuar plotsish standardet ndrkombtara.

2.2 Gjykata e Qarkut

30
 Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

Gjykatn e Qarkut e prbjn Kryetari, gjyqtart dhe gjyqtart e juris, t cilt zgjidhen nga ana e
PSSP.

Gjykata e Qarkut vendos n shkall t dyt mbi ankesat kundr vendimeve t gjykatave komu-
nale t nxjerra n shkall t par.
Ajo n shkall t par gjykon pr veprat penale pr t cilat me ligj sht parashikuar dnimi me
m tepr se pes vjet burgim; pr veprat penale pr t cilat me ligj t veant sht caktuar kom-
petenca e gjykats s qarkut; kontestet mbi vrtetimin dhe kundrshtimin e atsis respektivisht t
amsis; kontestet lidhur me ekzistimin ose mosekzistimin e martess, anulimin e martess ose
shkurorzimin. Ato gjithashtu vendosin lidhur me kontestet q kan t bjn me detyrimin ushqi-
mor ligjor, kur vendoset bashk me kontestet pr ekzistimin ose mosekzistimin e martess,
anulimin e martess ose shkurorzimin, vrtetimin a kundrshtimin e atsis, respektivisht t am-
sis, pr besimin e fmijve pr ruajtje dhe edukim, kur vendosin pr kontestet lidhur me eksis-
timin ose moseksistimin e martess. Ato gjithashtu vendosin pr anulimin e martess ose
shkurorzimin. Gjykatata e qarkut vendos, po ashtu, edhe lidhur me kontestet q kan t bjn
me krkesat pasurore-juridike, kur vlera e kontestit kalon vlern e prcaktuar me ligj, kurse te
kontestet e dmshprblimit t personave t dnuar n mnyr t paligjshme dhe personave q u
sht hequr liria n mnyr t kundrligjshme, pa marr parasysh vlern; kontestet q kan t
bjn me t drejtat e autorit dhe ato q kan t bjn me mbrojtjen ose me prdorimin e shpik-
jeve, mostrave, modeleve ose damkave si dhe me t drejtat e prdorimit t firms. Gjykata e
Qarkut zhvillon hetime dhe kryen veprime t tjera n procedurn paraprake nga kompetenca e
saj; vendos pr njohjen dhe pr ekzekutimin e vendimeve t gjykatave t huaja; jep ndihmn
juridiko-penale ndkombtare me krkes t organit t huaj; zhvillon procedurn dhe vendos mbi
lutjen e shtetit t huaj pr dorzimin e personave t pandehur dhe t dnuar; zhvillon procedurn
dhe vendos mbi lutjen pr fshirjen e dnimit dhe mbi lutjen pr pushimin e masave t sigurimit;
vendos edhe mbi konfliktet e kompetencs midis gjykatave komunale n territoret e veta.

2.3 Gjykata komunale

N sistemin e gjykatave t rregullta n Kosov gjykatat komunale jan gjykata themelore. Gjykatat
komunale prbhen nga Kryetari i gjykats, gjyqtart dhe gjyqtart e juris n at gjykat, t cilt i
emron PSSP.
Gjykatat komunale i gjykojn t gjitha shtjet penale, pr t cilat, n baz t ligjit, sht kompe-
tent gjyqtari i vetm. Ato gjykojn pr veprat penale pr t cilat me ligj si dnim kryesor sht
parashikuar gjoba, dnimi me burgim deri n pes vjet, nse pr vepra t veanta penale nuk
sht kompetente nj gjykat tjetr, si dhe pr veprat penale t vjedhjes s rnd. Gjykatat komu-
nale gjykojn pr veprat penale, pr t cilat me ligj t posam sht caktuar kompetenca e
gjykats komunale. Ato ndrmarrin veprime urgjente n procedurn paraprake penale, me rastin e
veprave penale t kryera n territorin e gjykats komunale, nse ekziton rreziku q gjyqtari hetues
i gjykats s qarkut nuk do t mund ti kryente n kohn e duhur kto veprime. Ato gjithashtu
zhvillojn hetime dhe kryejn veprime t tjera n procedurn paraprake pr veprat penale nga
kompetenca e gjykats komunale dhe kryejn edhe pun t tjera t caktuara n Kodin e
Procedurs Penale. Gjykatat komunale gjykojn kontestet q kan t bjn me krkesa pasurore -
juridike, kur vlefta e kontestit nuk kalon shumn e caktuar me ligj, nse me kte ligj nuk sht
caktuar kompetenca e nj gjykate tjetr t regullt. Ato gjykojn kontestet nga marrdhniet e

31
DORACAKU PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

puns, po qe se jan n kompetencn e gjykatave t regullta; gjykojn kontestet rreth detyrimit

ushqimor ligjor, kur nuk zgjidhen bashk me kontestet rreth qenies ose mosqenies apo reth vrte-
timit ose kundrshtimit t atsis dhe t amsis; gjykojn kontestet q kan t bjn me ruajtjen
dhe edukimin e fmijve q paraqiten pasi vendimi t marr form t prer dhe me t cilin sht
zgjidhur martesa, sht anuluarajo ose sht shpallur e paqen. Ato gjithashtu zgjidhin kontestet
lidhur me servitudat reale dhe vejiake, kontestet pr shkak t pengimit t posedimit. N kompe-
tenc t gjykatave komunale jan edhe kontestet q kan t bjn me ushqimin e prjetshm; me
denoncimin e kontrats s huaprdorjes ose me kontratn e qiras s sendeve a lokaleve afariste;
me marrdhniet banesore, po qe se ato jan n kompetencn e gjykatave t regullta. Ato ven-
dosin n procedurn e trashigimis, n procedurn e ekzekutimit, n procedurn e regjistrimit t
t drejtave dhe mbi sendet e palujtshme, n lndt e pjestimeve fizike, regullimin e sinorve,
legalizimin e kopjeve t dorshkrimeve e t nnshkrimeve, si dhe n shtje t tjera jasht kontes-
timore, t cilat me ligj i jan ln n kompetenc gjyqsore. Gjykata komunale arkton gjobat e
shqiptuara n baz t dispozitave t ligjit t procedurs penale dhe zbaton ekzekutimin e akt-
gjykimeve lidhur me shpenzimet e procedurs penale dhe me krkesat pasurore - juridike. Ajo
kryen edhe pun t ndihms juridike.

2.4 Gjykata Ekonomike e Qarkut

Gjykata Ekonomike e Qarkut sht nj gjykat e specializuar, e cila merret me zgjidhjen e konflik-
teve ekonomike si dhe t konflikteve t tjera n fushn e s drejts ekonomike. Tani pr tani n
Kosov funksionon vetm Gjykata Ekonomike e Qarkut Prishtin, por pritet q punn ta filloj
edhe ajo n Gjakov.
Gjykata Ekonomike e Qarkut n shkall t par gjykon mbi konfliktet e ndrsjella ekonomike
dhe konfliktet e dmshprblimit, n t cilat si ndrgjygjs paraqiten ndrmarrjet ekonomike. Ajo
gjithashtu vendos pr deliktet ekonomike, pr konfliktet ekonomike, q kan t bjn me mbrojt-
jen dhe me prdorimin e shpikjeve, mostrave, modeleve dhe vulave metalike dhe me t drejtn e
prdorimit t firms, si dhe mbi konfliktet n lmin e konkurrencs jolojale dhe t t drejtave t
autorit. Ajo gjithashtu vendos mbi konfliktet administrativo - llogaritare. Gjykata Ekonomike e
qarkut gjithashtu zbaton procedurn e zbatimit t dhunshm t falimentimit dhe t likuidimit t
rregullt, si dhe mbi t gjitha konfliktet q lindin me rastin e zbatimit t ktyre procedurave, pa
marr parasysh cilsin e ndrgjyqsve. Ajo sht e autorizuar t mbaj regjistrin e ndrmarrjeve
dhe personave t tjer juridik, pr t cilt kjo sht caktuar me ligj. Gjuthashtu ajo vendos dhe
zbaton ekzekutimin e vendimeve, q i ka marr n shkall t par, si dhe mbi konfliktet q lindin
g me rastin e ekzekutimit t atyre vendimeve, me kusht q zbatimin e ekzekutimit mbi mjetet
jomonetare t t prmbaruarit tia besojn gjykats komunale. Gjykata Ekonomike e Qarkut kryen
edhe pun t tjera q me ligj i jan caktuar n kompetenc.
Me ndryshimin e sistemit ekonomik n Kosov dhe me nxjerrjen e rregulloreve komerciale nga
ana e UNMIK-ut dhe ligjeve t tjera nga lmi i ekonomis, do t paraqitet nevoja e pashmang-
shme pr riprkufizimin e kompetencave dhe organizimin e brendshm t gjykatave ekonomike
t qarkut.

2.5 Gjykatat e kundrvajtjeve

Gjykatat e kundrvajtje jan pjes e sistemit juridik t Kosovs, t prkufizuiar me Kornizn

Kushtetuese pr Vetqeverisjen e Prkohshme.

32
 Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

Kundrvajtje konsiderohet shkelja e rendit publik t prcaktuar me ligj ose me dispozita t tjera,
pr t cilat jan prcaktuar dnime pr kundrvajtje dhe masa mbrojtse.
Organet q zhvillojn procedurat prkitazi me kundrvajtjet, sipas Ligjit t zbatueshm, jan
gjykatat komunale t kundrvajtjeve, si organe t shkalls s par, dhe Gjykata e Lart e
Kundrvajtjeve, si organ i shkalls s dyt. Me ligj mund t caktohet q edhe organe t tjera
shtetrore t zhvillojn procedura t kundrvajtjes pr kundrvajtje t caktuara.
N gjykatn komunale t kundrvajtjeve procedurn e kundrvajtjes e zhvillon dhe aktvendimin e
merr gjyqtari i kundrvajtjes, si gjyqtar i vetm. N Gjykatn e Lart t Kundrvajtjes vendos
trupi gjykues i prbr nga tre gjyqtar.
T gjitha parimet q vlejn pr gjykatat e regullta, si: parimi i pavarsis n gjykim, parimi i puns
publike, parimi i gjykimit instancional, parimi i imunitetit t gjyqtarve, parimi i papajtushmris
s ushtrimit t funksionit t gjyqtarit me ushtrimin e ndonj pune tjetr, n trsi apo pjesrisht,
vlejn edhe pr gjyqtart dhe gjykatat e kundrvajtjeve.
Gjykata komunale e kundrvajtje sht kompetente t vendos n shkall t par pr lndt e
kundrvajtjes, t vendos lidhur me krkesn pr prsritje t procedur dhe gjithashtu kryen
edhe pun t tjera t prcaktuara me ligj dhe akte t tjera.
Gjykata e Lart e Kundrvajtjeve vendos n shkall t dyt mbi ankesat e paraqitura kundr
vendimeve t gjykatave komunale t kundrvajtjeve. Ajo vendos edhe lidhur me konfliktin pr
kompetenc mes gjykatave komunale t kundrvajtjes. Gjykata e Lart e Kundrvajtjeve mund t
ushtroj mbikqyrjen e puns s gjykatave komunale t kundrvajtjeve dhe t krkoj prej tyre
raporte dhe t dhna.

Gjyqtart e gjykatave pr kundrvajtje dhe ato t Gjyakts s Lart t Kundrvajtjeve i emron

PSSP. Procedurat dhe kushtet pr emrimin dhe pushimin nga puna t gjyqtarve t kundrvajt-
jeve jan t njjta sikurse ato pr emrimin dhe pushimin nga puna t gjyqtarve t gjykatave t
regullta, me dallimin se pr gjyqtarin e kundrvajtjeve krkohet provimi i dhn pr gjyqtar t
kundrvajtjeve.

2.6 Administrata gjyqsore

Punt e administrats gjyqsore n gjykata jan t ndara nga punt e gjykimeve dhe prfshijn sig-
urimin e kushteve pr pun dhe veprimtari t regullt t gjykatave, gj q nnkupton kryerjen e
punve administrativo-teknike dhe financiare, si dhe punt e administrimit t gjykats, si trsi.
Organizimi dhe mnyra e kryerjes s ktyre punve regullohen me ligj, Rregulloren pr
Veprimtarin e Brendshme t Gjykats, programet dhe aktet e tjera t prgjithshme, t cilat i
nxjerrin organet drejtuese n gjykata.

Punt e administrats gjyqsore i kryen Kryetari i gjykats n mbshtetje t ligjit. Kto detyra
Kryetari i gjykats i ushtron njkohesisht me detyrat e gjyqtarit q ai tashm i ka. Ai drejton orga-
nizimin e puns n gjykat, ushtron mbikqyrje t prhershme t puns s gjykats, si trsi, dhe
ndrmerr masa pr t siguruar q organizimi dhe punt e gjykats t mbshteten n ligj, q ato
t jen efikase dhe t drejta, me qllim t realizimit t funksionit q ka gjykata.

Punt e administrats gjyqsore prfshijn organizimin e veprimtaris s brendshme t gjykats;

kujdesin q punt n gjykat t kryhen n regull dhe me koh; punt profesionale lidhur me real-
izimin e t drejtave dhe detyrave t punonjsve n bashksin punuese t gjykats. Gjithashtu ato

33
DORACAKU PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

kan t bjn edhe me organizimin e ngritjes profesionale t gjyqtarve, t praktikantve dhe

punonjsve t tjer t gjykats, mbajtjen e statistikave e shrbimin pr informim t gjykats,
punt e thirrjes e t caktimit t gjyqtarve t juris, punt lidhur me prkthyesit, interprett e
prhershm gjyqsor dhe ekspertt dhe vlersuesit. N kto pun bjn pjes edhe punt e
ekzekutimit t sanksioneve penale, veprimtaris financiare-materiale t gjykats, punt e legaliz-
imeve t shkresave t destinuara pr prdorim n botn e jashtme, punt lidhur me ankimet e
palve ndaj puns s gjykatave si dhe pun t tjera, t cilat jan caktuar me ligj dhe me regullat
mbi veprimtarin e brendshme t gjykatave.

N shkrimtoren e gjykats bhet pranimi i t gjitha shkresave, t cilat i drejtohen gjykats; mba-
hen regjiatrat gjyqsor dhe evidencat e tjera si dhe kryhen pun t tjera administrativo-teknike
sipas lndve t gjykats. Gjykatat jan t detyruara q t mbajn regjistrat n at mnyr q n
do koh nga ata mund t konstatohet se n ciln faz ndodhet procedura n lndn e caktuar si
dhe ku gjendet lnda. T gjitha gjykatat prcaktojn n mnyr t pavarur programin vjetor t
puns s tyre.

3. Prokuroria Publike

Prokuroria Publike sht organ i pavarur shtetror, i cili ndjek kryersit e veprave penale dhe t
veprave t tjera t dnueshme me ligj. Realizimi i funksionit t prokuroris mundson ndarjen e
funksionit t ndjekjes nga funksioni gjyqsor.
N prputhje me parimin e akuzativitetit n procedurn penale, kjo procedur, n parim, nuk
mund t filloj dhe t zhvillohet pa iniciativn e prokurorit publik. Nga kjo mund t konkludo-
het se funksioni i ndjekjes penale i sht besuar subjektit t veant procedural dhe ky sht
prokurori publik. Nga kjo bjn prjashtim veprat penale q ndiqen me padi private.
Funksionin e Prokuroris Publike n Kosov e ushtrojn Prokurori Publik i Kosovs, prokurort
publik t qarkut dhe prokurort publik komunal. Prokurorit publike, sipas regullit, formohen
dhe kryejn funksionin e tyre pran gjykatave t regullta.
Duke pasur parasysh natyrn dhe karakterin e funksionit q ushtrojn, prokurorit publike jan
t lidhura n vij vertikale mes tyre. Kjo do t thot se prokurori i lart, n pajtim me ligjin, mund
ti jap prokurorit t ult udhzime t obligueshme pr punn e tij dhe t marr prsipr edhe
ushtrimin e punve, pr t cilat sht kompetent prokurori i ult publik. Me Ligjin e zbatueshm
sht parashikuar e drejta e prokurorit t lart pt ta autorizuar prokurorin e ult publik t
veproj n raste t veanta ose t ushtroj veprime t caktuara nga kompetenca e prokurorit tjetr
t ult publik.
N ushtrimin e funksionit t ndjekjes s kryersve t veprave penale dhe t veprave t tjera t
dnueshme, t caktuara me ligj, prokurori publik prcakton dhe merr masa t nevojshme, n
bashkpunim me organet e tjera t autorizuara, lidhur me zbulimin e ktyre veprave dhe t kry-
ersve t tyre. N pajtim me autotizimet e caktuara n ligj, prokurori publik orienton procedurn
paraprake. N procedurn penale, ekonomiko-ndshkimore dhe n procedurn e kundrvajtjes
prokurori publik ndrmerr veprime pr t cilat sht i autorizuar me ligj. Ai ndrmerr veprime
pr t cilat sht i autorizuar me ligj edhe n procedurn civile, jashtkontestimore, t prmbarim-
it, procedurn administrative dhe n procedura t posame. Prokurori publik gjithashtu mund t
propozoj fillimin e procedurs pr vlersimin e kushtetutshmris s ligjit dhe kushtetutshmris
dhe ligjshmris s dispozitave t tjera dhe akteve t prgjithshme, nse shtja e kushtetut-

34
 Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

shmris dhe ligjshmris paraqitet n punn e prokuroris publike.

Prve ktyre finksioneve, prokurorit publike, po ashtu, prcjellin dhe studiojn marrdhniet
dhe dukurit shoqrore q jan t rndsishme pr realizimin e funksionit t tyre. Pr vrojtimet e
veta, lidhur me kto dukuri dhe mardhnie, i njoftojn kuvendet si dhe organet q i kan zgjed-
hur, organet shtetrore dhe organet e tjera, si dhe japin propozime pr parandalimin e dukurive t
rezikshme dhe t dmshme pr shoqrin dhe pr forcimin e ligjshmris.
Prokurorit publike kan t drejt dhe pr detyr t njoftojn kuvendet kompetente dhe organin i
cili i ka zgjedhur pr zbatimin e ligjeve dhe pr punn e vet.
Funksionin e prokuroris publike e ushtron prokurori publik. Ai prfaqson prokurorin publike,
udhheq punn e saj dhe ushtron t drejtat dhe detyrat e tjera t prcaktuara me ligj. Prokurori
publik mund t ket nj a disa zvends. Zvendsprokurori ushtron punt t cilat ia beson
prokurori publik.
Korniza Kushtetuese pr Vetqeverisjen e Prkohshme n Kosov ka prcaktuar q emrimin e
prokurorve ta bj PSSP nga lista e kandidatve t propozuar nga Kshilli Gjyqsor dhe
Prokurorial dhe t miratuara nga Kuvendi. Vendimet pr ngritjen n detyr, transferimin dhe
pushimin e prokurorve merren nga PSSP, bazuar n rekomandimet e Kshillit Gjyqsor dhe
Prokurorial dhe, n raste t veanta, sipas nisms s tij.
Me Rregulloren e UNMIK-ut 57/2000 jan parashikuar kushtet pr emrimin dhe shkarkimin e
gjyqtarve dhe prokurorve. Kandidati pr tu zgjedhur prokuror duhet ti plotsoj kriteret e pr-
caktuara me kt Rregullore. Kandidati duhet t ket t kryer fakultetin juridik, duhet t ket t
dhn provimin e judikaturs, t ket vlera t larta morale, t mos ket dosje penale, t mos ket
marr pjes n masat diskriminuese ose n zbatimin e ndonj ligji represiv a n zbatimin e poli-
tiks diktatoriale, t mos jet i regjistruar n ndonj parti politike dhe t mos jet prfshir n
aktivitete politike. Gjithashtu krkohet nj prvoj pune n profesion dhe kjo pr prokurort
komunal prvoja trivjeare, pr prokurort e qarkut dhe Prokurorin e Kosovs shtat vjet prvoj
pune.
Rregullorja ka parapar edhe kushtet dhe rethanat e pushimit nga puna t prokurorve. Prokurori
do t pushohet nga puna nga ana e PSSP, nse konstatohet paaftsia psikike ose fizike q ka t
ngjar t jet e prhershme ose e zgjatur; pr sjellje shum t kqija; pr moskryerje t detyrs;
pr vnien n pozitn q sht e papajtueshme me kryerjen e detyrs s tij, si pasoj e sjelljes per-
sonale ose pr ndonj shkak tjetr.

4. Avokatia

Avokatia sht shrbim i pavarur, i cili siguron dhnien e ndihms juridike profesionale pr qyte-
tart dhe subjektet e tjera juridike n marrdhniet e tyre t ndrsjella dhe n realizimin dhe
mbrojtjen e t drejtave dhe t interesave t tyre t bazuara n ligj. Ligji pr Avokatin, si ligj i
zbatueshm n Kosov, nuk ka psuar ndrhyrje me rregullore t UNMIK-ut pr tiu prshtatur
rethanave t reja n Kosov. Shum pjes t ktij Ligji aktualisht jan t pazbatueshme, duke
pasur parasysh natyrn e misionit t OKB n Kosov si dhe ndryshimet n sistemin politik dhe
ekonomik, q kan ndodhur s fundi ktu. Oda e Avokatve sht n prgatitje e sipr t nj pro-
jekti t Ligjit t ri pr Avokatin n Kosov, i cili do ti paraqitet Kuvendit t Kosovs pr mira-
tim dhe me t cilin pretendohet q Avokatia n Kosov t organizohet dhe t funksionoj mbi
parimet, sipas t cilave jan organizuar dhe funksionojn avokatit n vendetet evroatlantike.

35
DORACAKU PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

Ndihma juridike, sipas ligjit t zbatueshm, prfshin dhnien e kshillave juridike, hartimin e
parashtresave, (padive, ankesave, ligjeve etj.), hartimin e dokumenteve. ( kontratave, testamenteve
etj.), prfaqsimin dhe mbrojtjen e palve para gjykatave, organeve t tjera shtetrore, subjekteve
ekonomike dhe organizatave t tjera si dhe prfaqsimin e palve n punt e tyre juridike dhe
marrdhniet me persona t tjer, ( lidhja e kontratave dhe marveshjeve, pranimi dhe pagesa e t
hollave, dhnia e deklaratave etj.)
Pavarsia e avokaturs realizohet me kryerjen e pavarur t punve t avokatve, me organizimin e
avokatve n Odn Avokatve, me nxjerrjen e akteve t prgjithshme t Ods s Avokatve dhe
organeve t saj, me vendosjen pr ertifikim t avokatve t rinj, me vendosjen e pushimit t s
drejts s ushtrimit t avokaturs etj.
Avokatt jan t bashkuar n Odn e Avokatve , si organizat profesionale. Oda e Avokatve e
Kosovs po bn prpjekje q t ristrukturohet dhe ti prshtatet realiteteve t reja n Kosov, si
dhe funksionit dhe organizimit q kan simotrat e saja n shtetet perndimore. Oda ka nxjerr
Statutin e saj t ri, Kodin e Etiks Profesionale t Avokatit dhe ka br zgjedhjen e organeve t
saja.
Oda e Avokatve organizimin, punn, misionin dhe angazhimet e saja i mbshtet mbi parimet e
pavarsis s profesionit t avokatit, ( parimet e Notos), dhe mbi parimet e adoptuara nga kon-
ventat dhe aktet e tjera ndkombtare t ksaj fushe. Duke u mbshtetur n kto parime, Oda e
avokatve ka prcaktuar me Statutin e saj detyrat dhe prioritetet e veta q kryesisht jan: t nxis e
t mbroj shtjen e drejtsis, pa frik dhe me paansi t plot dhe t ruaj nderin, dinjitetin,
ndershmrin, kompetencn, moralitetin, etikn dhe disiplinn e profesionit. Oda angazhohet q
t mbroj rolin e avokatve n shoqri dhe t ruaj pavarsin e profesionit dhe t mbrojtsit, t
ruaj e t mbroj dinjitetin e pavarsin e pushtetit gjyqsor, t mbroj lirin e publikut pr tiu
drejtuar drejtsis dhe sidomos shrbimeve t ndihms gjyqsore dhe juridike, t mbroj t
drejtn e secilit q shtja e tij t shqyrtohet me drejtsi dhe publikisht nga nj gjykat e pavarur,
n pajtim me procedurat ligjore n fuqi n t gjitha fushat. Ajo do t nxis dhe t mbshtes
reformn e s drejts, do t bj studime dhe do t favorizoj nj debat publik pr prmbajtjen,
interpretimin dhe zbatimin e legjislacionit n fuqi ose t atij n projekt. Gjithashtu Oda nxit
krkesn pr nj formim juridik t nj niveli t lart, si kusht paraprak t mundsis pr t hyr n
profesion dhe do t kujdeset q hyrja n profesion t jet e hapur, e lir dhe pa kurrfar diskrim-
inimi, pr cilindo q ka kompetencn profesionale dhe nj reputacion t ndershm dhe t ndih-
moj ata q kan hyr rishtas n profesion. Oda inkurajon ndihmn e ndrsjell midis antarve
t profesionit dhe t angazhimit t tyre pr ti ndihmuar familjet e antarve t Ods, kur e krko-
jn rrethanat. Oda punon n drejtim t aderimit n organizatat ndrkombtare t avokatve dhe
t pjesmarrjes n veprimtarit e tyre.
Organet e Ods s Avokatve jan: Kuvendi i Ods, Kshilli Ekzekutiv i Ods, Kryetari i Ods,
Kshilli Mbikqyrs i Ods, Komisioni i Kuvendit pr Shqyrtimin e Ankesave, Prokurori
Disiplinor, Gjykata Disiplinore dhe Gjykata e Lart Disiplinore.
Kuvendin e Ods e prbjn t gjith avokatt e regjistruar n regjistrin e avokatve t Ods.
Kuvendi i Ods miraton Statutin e Ods dhe Kodin e Etiks Profesionale t Avokatve, miraton
Rregulloren e puns s Ods, zgjedh Kryetarin e Ods, antart e Kshillit Ekzekutiv, t Kshillit
Mbikqyrs si dhe Kryetarin dhe antart e Ggjykats Disiplinore, Prokurorin disiplinor dhe
zvendsit e tij. Kuvendi gjithashtu shqyrton raportin e puns s Kshillit Ekzekutiv dhe kryen
pun t tjera t parashikuara me Statut. Kryetari i Ods prfaqson Odn e Avokatve dhe kryen
pun t tjera t prcaktuara me Statutin e Ods.
Avokati sht nj person i kualifikuar dhe i aft t mbroj klientt e tij dhe t veproj n emr

36
 Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

t tyre, t marr pjes n praktikn juridike, t dal n gjyq dhe ti kshilloj e ti prfaqsoj klien-
tt e tij n shtje ligjore. Ai duhet t jet i ertifikuar nga ana e Ods s Avokatve t Kosovs
dhe i regjistruar n regjistrin e avokatve t ksaj Ode.
Avokatt kan pr detyr q t japin me ndrgjegje ndihmn juridike, n pajtim me ligjin dhe
Kodin e Etiks Profesionale t Avokatit, si dhe duhet t kujdesen pr realizimin e kushtetut-
shmris dhe ligjshmris.
Me rastin e prfaqsimit, avokati sht i obliguar ta ruaj pavarsin e tij t plot, t liruar nga do
trysni, posarisht nga ato q dalin nga inrteresat e tij vetjake ose nga ndikimet e jashtme. Ai
duhet ti shmanget fardo cenimi t pavarsis s tij dhe t kujdeset t respektoj etikn profe-
sionale t tij.
Avokati kurr nuk duhet t merret me pun q do t ishin n kundrshtim me respektimin e din-
jitetit, t pavarsis dhe t autonomis s profesionit t tij, t cilat do t mund ta cenonin pres-
tigjin e tij t avokatit, si edhe at t profesionit t avokatit, n prgjithsi. Ai duhet ti shmanget
fardo cenimi t pavarsis s tij dhe t kujdeset t mos e lr pasdore etikn profesionale, duke
dashur ti plqej klientit t tij, gjykatsit ose pals s tret.
Profesioni i avokatit sht n shprputhje me profesionin e gjyqtarit efektiv, bashkpuntorit pro-
fesional dhe puntorve n organet shtetrore. Po ashtu, ky profesion sht n shprputhje me
punn n industri dhe n tregti, me punt dhe veprimtarit publike ose private, t cilat paguhen,
prpos n qoft se ato nuk e vn n rrezik pavarsin dhe dinjitetin e avokatit dhe prestigjin e
Ods s Avokatve.
Avokati sht i detyruar ta prfill fshehtsin e do informate, t ciln e njeh n suazat e veprim-
taris s tij profesioanle. Ai duhet t vlersoj vet se ka dshiron pala q t ruhet si fshehtsi.
Avokati sht i obliguar t kujdeset q fshehtsin ta ruajn antart e personelit t tij dhe
dokush q bashkpunon me t n veprimtarin e tij profesionale. Ky detyrim nuk ka kufizim
kohe. Fshehtsi t avokatit jan t gjitha shkresat, shnimet tonike, llogaritare t fotografuara dhe
shnime t ngjajshme q gjenden n zyrn e tij. Fshehtsin avokati sht i detyruar ta ruaj nn
kanosje t prgjegjsis disiplinore gjat kohs s dhnies s ndihms juridike, por edhe pas ksaj
derisa zbulimi i saj mund ti shkaktoj dm pals. Pr mbrojtjen e fshehtsis s avokatit, ai nuk
guxon t jap kurrfar shnimesh pr lndet q i jan besuar si avokat, edhe pas pushimit t pr-
faqsimit t pals. Zbulimi i fshehtsis s avokatit sht i lejuar n rast se klienti ia lejon kt
avokatit dhe vetm kur sht e domosdoshme pr mbrojtjen dhe n interes t mbrojtjes s tij.
Avokati nuk mund t paraburgoset pr shkak t veprs penale t kryer gjat kryerjes s detyrs s
avokatit, pa lejen paraprake t trupit gjykues, tek i cili sht duke u zhvilluar procedura pr at
vepr penale.
Avokati sht i obliguar ti ofroj ndihm juridike pals q i drejtohet. Ai sht i obliguar ta refu-
zoj dhnien e ndihms s krkuar juridike vetm pr shkaqet e parashikuara me ligj, Statut dhe
Kodin e Etiks Profesionale t Avokatit. Avokati sht i obliguar t marr prsipr mbrojtjen e
ofruar t t pandehurit n shtjet penale, pavarsisht nga personaliteti i t pandehurit dhe lloji i
veprs.
Avokati sht i obliguar q t i plotsoj me ndrgjejgje obligimet e tij ndaj Ods, t respektoj, t
ruaj dhe t ngrej prestigjin dhe t kontribuoj n punn e sukseshme t saj. Ai duhet t marr
pjes n mbledhjet e organeve t Ods dhe, me aktivitetet e veta, t kontribuoj n punn e suk-
seshme t saj. Zgjedhja n fardo organi t Ods duhet t t jet nder pr secilin avokat, kshtu
q ai mund ta refuzoj zgjedhjn vetm n rast se gjendja e tij shndetsore nuk i mundson
punn n ato organe.
sht obligim i avokatit ta njoftoj paln e interesuar pr t gjitha ato q i krkon si honorare

37
DORACAKU PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

dhe pr t gjitha shpenzimet q kan t bjn me at lnd. Ai duhet gjithashtu ta njoftoj klientin
pr shpenzimet, pr t cilat ka vendosur gjyqtari dhe q bien mbi paln tjetr.
N kuadr t nj ndihme eventuale juridike n shtetet e huaja, avokatt duhet ti prfillin parimet
t cilat i prmban Kodi i Etiks s Avokatve t Unionit Ndrkombtar t Avokatve, parimet
themelore te Kodit t Deontologjis s Avokatve t Bashkimit Evropian dhe Konkluzionet e
Konferencs s Avokatve, t miratuara n Konferencen Multilaterale n Kshillin e Evrops.

5. Avokati i popullit (Ombudspersoni)

Institucioni i Ombudspersonit, si mbrojts i t drejtave dhe lirive t individit dhe t personave

juridik nga veprimet abuzive t organeve shtetrore dhe t administrats civile i ka fillet e tij n
Suedi, ku u formua pr her t par n vitin 1809. M von, gjat shekullit t XX, ky institucion
u themelua n shum shtete evropiane dhe n SHBA. Sot shumica e shteteve antare t
Organizats pr Siguri dhe Bashkpunim Evropian (OSBE) kan t themeluar apo jan n theme-
lim e sipr t institucionit t Ombudspersonit. Ka dallime prej shteti n shtet sa i prket bazs
ligjore t themelimit, organizimit, fushveprimit, kompetencave dhe emrtimit t institucionit t
Ombudspersoni. Disa shtete e kan t regulluar me Kushtetut themelimin e institucionit t
Ombudspersonit e disa t tjera kte e kan regulluar me ligj t veant. N disa shtete, si n
Kanada, Itali Zvicr dhe n SHBA, nuk ka Ombudsperson n nivel kombtar, por atje ky institu-
cion ekziton n nivel provincial a lokal. Shtete t tjera kte institucion e kan n nivel nacional.
N disa shtete Ombudspersonit sht emrtuar edhe si Avokat i Popullit. N parim,
Ombudspersonin e zgjedh Parlamenti dhe ai pr punn e vet i raporton atij. Pr t qen efektiv
dhe i respektuar nga njerzit, Ombudspersoni duhet t jet i pavarur nga Qeveria dhe proceset
politike dhe nuk duhet t jet subjekt i ndrhyrjeve a influencs nga ata q mund t ken interes
pr rezultatet e hulumtimit t ankesave.
N Kosov institucioni i Ombudspersonit u themelua nga ana e PSSP me Rregulloren nr.38/2000
t dats 30 qershor 2000. Gjithashtu edhe Korniza Kushtetuese pr Vetqeverisjen e Prkohshme
n Kosov, n kreun e 10, bn fjal pr Ombudspersonin ( Avokatin e Popullit). Rregullorja ka
parashikuar standarde dhe autorizime t larta pr Ombudspersonin, t cilat jan n prputhje me
zgjidhjet m t reja ligjore t ksaj natyre. Kufizimet e vetme n aktivitetet e Ombudspersonit
kan t bjn me rastet kur bhet fjal pr forcat paqeruejtse t Kosovs (KFOR) dhe kur sht
fjala pr mosmarrveshjet midis administrats ndrkombtare dhe stafit t saj. N rastin e par
sht e nevojshme lidhja e nj marrveshjeje paraprake mes Ombudspersonit dhe Komandantit t
KFOR-it, n mnyr q t mundsohet veprimi i Ombudspersonit. Ndrkaq, n rastin e dyt
Ombudspersoni nuk do t ket kurrfar kompetencash.
Sipa Rregullores, Ombudspersoni do ti afirmoj dhe do ti mbroj t drejtat dhe lirit e indi-
vidve dhe personave juridik dhe do t siguroj q t gjith personat n Kosov t jen n
gjendje ti ushtrojn efektivisht t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, t mbrojtura me stan-
dardet ndrkombtare t t drejtave t njeriut, n veanti me Konventn Evropiane pr t Drejtat
e Njeriut dhe protokollet e saj si dhe Konventa Ndrkombtare pr t Drejtat Civile dhe Politike.
Ombudspersoni do t siguroj mekanizma q do t jen n dispozicion pr t br rishqyrtimin
dhe prmirsimin e veprimeve q prbjn keqprdorim t autorizimeve nga Administrata e
Prkohshme Civile ose nga do institucioni qendror a lokal.
Kompetencat e Ombudspersonit shtrihen n tr territorin e Kosovs. Ai ofron kshilla dhe bn
rekomandime te individt apo personat juridik sa i prket pajtueshmris ndrmjet ligjeve

38
 Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

vendse dhe rregulloreve me standardet e njohura ndrkombtare. Ai ndrmerr veprime t nevo-

jshme si prgjigje ndaj ankess s br apo me vetiniciativ. Me Rregullore sht parashikuar q
Ombudspersoni ka t drejt dhe do t mund ti shqyrtoj dosjet dhe dokumentet e administrats
dhe t do institucioni qendror a lokal. Ai mund t hyj dhe t inspektoj n do koh lokalet
n t cilat individt jan t privuar nga liria. Ai mund t promovoj pajtimin ndrmjet grupeve
etnike.
Nse, me gjith nxjerrjen e rekomandimeve nga Ombudspersoni, zyrtart apo organet e caktuara
administrative nuk marrin masa t caktuara brenda nj afati t arsyeshm ose nuk i sigurojn
Ombudspersonit arsyet q jan t pranueshme pr t, ai mund t trheq vrejtjen te Prfaqsuesi
Special i Sekretarit t Prgjithshm pr kte shtje dhe pastaj ta shpall at publikisht.
Rrekomandimet e Ombudspersonit publikohen, me prjashtim t rasteve kur ai konsideron q ato
kan t bjn me shtje konfidenciale ose sekrete ose kur personi q ka paraqitur ankes ka
krkuar shprehimisht q identiteti i tij dhe rethanat e ankess t mos zbulohen.
Ombudspersoni mban sekret t gjitha informatat konfidenciale dhe t dhnat e pranuara, duke i
kushtuar vmendje t posame siguris s ankuesit dhe dshmitarve.
Zyra e Ombudspersonit prbhet prej Ombudspersonit, s paku tre zvendsve t tij dhe person-
elit kompetent profesional. Ombudspersoni, sipas Rregullores, nuk mund t jet qytetar i Kosovs
dhe as i shteteve q kan dal nga ish-Jugosllavia dhe as nga Shqipria. Njri nga zvendsit e tij
sht ndrkombtar.
Ombudspersoni duhet t jet figur e shquar, me karakter t lart moral, i paanshm dhe i nder-
shm si dhe q shquhet pr nj angazhim t vrtet pr t drejtat e njeriut dhe t minoriteteve.
Ai emrohet nga PSSP pr nj periudh dyvjeare.
T njjtat kushet, si Ombudspersoni, duhet ti plotsojn edhe zvendsit e tij, n mnyr q t
mund t emrohen n kto poste. Emrimin e m s paku tre zvendsve t Ombudspersonit e
bn PSSP, me propozimin e Ombudspersonit, pasi q ai ti ket br konsultimet n nivel lokal dhe
ndrkombtar.
Pozita e Ombudspersonit dhe zvendsve t ti, si dhe personelit t ktij institucioni, sht e
papajtueshme me do aktivitet politik, publik dhe me ushtrimin e detyrave ose veprimtaris pri-
vate profesionale.
PSSP mund t pushoj nga detyra Ombudspersonin a zvendsit e tij vetm n rastet e paaftsis
fizike ose mendore, q ndikojn n kapacitetin e tij pr kryerjen e funksionit, dimin e plot-
fuqishm pr vepr penale, t dueshme me privim lirie. Ai gjithashtu mund t pushohet nga
detyra,nse dshton n kryerjen e detyrave t tij si dhe nse viet me sjellje personale ose n
mnyr tjetr n pozitn e cila sht e papajtueshme me funksionin q ai ushtron.
Ombudspersoni, zvendsit e tij dhe personeli Zyrs gzojn imunitet nga procedurat juridike sa
i prket mendimit t shprehur dhe t shkruar si dhe pr veprimet q ata i ndrmarrin gjat kryer-
jes s detyrave t tyre.
Objektet e Ombudspersonit jan t pacenueshme dhe organet kompetente kan pr detyr t
ndrmarrin veprime t domosdoshme pr ruajtjen e ketyre objekteve. Arkivi, dokumentet, mjetet
e komunikimit, prona, fondet kudo q jan t vendosura jan t paprekshme dhe nuk mund t
kontrollohen, konfiskohen ose n to t ndrhyhet n cilndo form.I vetmi organ q mund t
heq t drejtn e pacenushmris dhe paprekshmris s objekteve t Ombudspersonit sht
Sekretari i Prgjithshm i Kombeve t Bashkuara.

39
DORACAKU PR PRGATITJEN E PROVIMIT T JURISPRUDENCS

40
Rregullimi kushtetues dhe bazat e sistemit t judikaturs

41