E DREJTA KUSHTETUESE

1. Kuptimi dhe rendesia e pavaresise te gjyqesorit. Sistemi zgjedhor ne Republiken e

Shqiperise. Funksioni normativ i qeverise.

Parimi i pavarësisë së gjyqësorit, që është një nga parimet kryesore, realizohet nëpërmjet disa
institute të parashikuara nga Kushtetuta. Formulimi kushtetues i pavarësisë së gjyqtarëve do të
mbetej thjesht deklarativ nëse nuk do të garantohej nga Kushtetuta vetë. Ai shoqërohet edhe me
një varg të drejtash-parime të funksionit gjyqësor, siç janë: e drejta e çdo subjekti për të pasur një
gjykim të drejtë; e drejta për t’u ankuar kundër një vendimi gjyqësor në një gjykatë më të lartë;
gjykimi nga një anëtar i paanshëm; e drejta e mbrojtjes gjatë gjithë prcesit gjyqësor; detyrimi i
arsyetimit të vendimeve gjyqësore, etj.

Për të siguruar një pushtet gjyqësor të pavarur Kushtetuta ka përcaktuar organin e Këshillit të
Lartë të Drejtësisë, që do të shërbej për një ekuilibër të qëndrueshëm midis tre pushteteve, gjë që
nga vlerësimet e deritanishme duket se nuk është në gjëndje t’a garantojë. Mesa duket është e
nevojshme që Kushtetuta duhet të shpreh qartë dispozitat që lidhen me kriteret e caktimit të
gjyqtarëve, të shtimit, transferimit të tyre, rastet e largimit nga detyra, si dhe të gjej një formulë
të përshtatshme për të siguruar parimin e parevokueshmërisë së gjyqtarëve.

Eliminimi i sistemit të varësisë hierarkike në gjyqësor. Në dallim nga administrata publike,

sistemi gjyqësor nuk organizohet në mënyrë hierarkike. Me formulimin e nenit 145/1 ” Gjyqtarët
janë të pavarur dhe u nënshtrohen vetëm Kushtetutës dhe ligjeve“, Kushtetuta i ka siguruar
gjyqtarëve të zakonshëm një pozitë autonome e të pavarur në raport me organet e tjera përmes
disa instituteve në të cilat kjo autonomi e pavarësi realizohet. Kështu është bërë i mundur
eliminimi i sistemit hierarkik tek gjyqtarët; gjyqtarët dallohen midis tyre vetëm nga ndryshimi i
funksioneve që kryejnë dhe nuk kanë asnjë varësi nga njëri tjetri. Ndarja e procesit gjyqësor në
shkallë, nuk presupozon varësi hierarkike midis gjykatave të shkallëve të ndryshme.

Detyrimi i gjykatave për të arësyetuar vendimet që japin, përfaqëson një nga parimet kryesore të
procesit të dhënies së drejtësisë. Vetëm në saj të arsyetimit të vendimeve gjyqësore palët e
interesuara kanë mundësi të njohin shkallën e arsyetimit të përmbushur nga gjyqtari dhe mund të
kundërshtojnë vendimet e gjykatës me kundërargumentet e tyre duke bërë efektive kështu të
drjtën e mbrojtjes në procesin gjyqësor. Kjo lidhet gjithashtu ngushtë edhe me parimin e
rishikimit të vendimeve të gjykatave të shkallëve më të ulta nga gjykatat e shkallëve më të larta,
deri në Gjykatën e Lartë, parim ky që bën efektiv të drejtën e ankimit si të drejtë kushtetuese të
qytetarëve.

1
Autonomia dhe pavarësia e gjyqësorit sigurohet edhe me një varg normash kushtetuese që
sanksionojnë statusin e gjyqtarit.

Zgjedhjet e rregullta në Shqipëri mandatohen nga Kushtetuta dhe legjislacioni i miratuar

nga Parlamenti . Parlamenti ( Kuvendi ) ka 140 anëtarë të zgjedhur për një mandat katërvjeçar.
Sistemi zgjedhor është përfaqësim proporcional me lista të mbyllura . Ka 12 zona elektorale me
shumë anëtarë që korrespondojnë me 12 rajonet administrative të vendit . Brenda çdo zonë
elektorale, partitë duhet të arrijnë një prag prej 3 përqind të votave, dhe koalicionet
parazgjedhore duhet të plotësojnë një prag prej 5 përqind të votave. [1]

Ky sistem zgjedhor zëvendësoi një sistem të anëtarëve të përzier në Nëntor 2008. Sipas sistemit
të vjetër, 100 anëtarë u zgjodhën drejtpërdrejt në zona elektorale me një anëtar me numër
afërsisht të barabartë votuesish. 40 u zgjodhën nga listat shumëemërore të partive ose
koalicioneve partiake sipas renditjes së tyre. Numri i përgjithshëm i deputetëve të një partie ose
një koalicioni partiak do të ishte, në masën më të afërt të mundshme, proporcional me votat e
vlefshme të fituara nga ajo parti ose koalicion në shkallë kombëtare në raundin e parë të
zgjedhjeve. Partitë që morën më pak se 2.5% dhe koalicionet që morën më pak se 4% të votave
të vlefshme në shkallë kombëtare në raundin e parë të zgjedhjeve nuk përfituan nga lista
përkatëse shumëemërore.

Ndryshimi u kritikua nga partitë më të vogla, por u mbështet nga dy partitë kryesore. Ai u
konsiderua si një hap i rëndësishëm drejt integrimit evropian të Shqipërisë . Ndryshime të tjera
përfshinin kufizimin e mandatit të prokurorit të përgjithshëm në pesë vjet, detyrimin e zgjedhjeve
të parakohshme në rast të votimit të mosbesimit dhe zvogëlimin e shumicës së kërkuar për të
zgjedhur presidentin nga tre të pestat në gjysmën e deputetëve. [2]

Presidenti zgjidhet nga parlamenti.

Shqipëria ka një sistem shumëpartiak, me dy ose tre parti të forta dhe disa parti të tjera që kanë
sukses elektoral.

Funksionet dhe struktura e qeverisë

Funksionet. Qeveria vepron si organi më i lartë i pushtetit ekzekutiv stabilizon, bashkë me

organet e tjera kushtetuese të shtetit, vendimmarrjen politike, domethënë formulon opsionet
përmes të cilave përcaktohen qëllimet që shteti synon të ndjek në një moment të caktuar historik
nëpërmjet aktivitetit administrativ. Anëtarët e qeverisë, kolegjialisht ose individualisht, sipas
dikastereve përkatëse, kujdesen për kalimin e vendimarrjes politike në veprimtarinë
administrative që kryen administrata publike, duke zhvilluar kështu funksionet administrative,
dhe në veçanti, të administratës së lartë (për shëmbull, emërimi dhe shkarkimi i funksionarëve
më të lartë publik). Në Kushtetutën e Shqipërisë (neni 95, pika 2) përcaktohet se Këshilli i

2
ministrave ushtron çdo funksion shtetëror, i cili nuk u është dhënë organeve të pushteteve të tjera
shtetërore ose të qeverisjes vendore.
Qeveria mban funksione normative, domethënë ajo mund të miratojë akte normative, të cilat
kanë forcë më të ulët se ajo e ligjit; në disa raste mund të miratohen akte normative që kanë të
njëjtën forcë si ligji pas delegimit prej parlamentit ose mbas ratifikimit prej tij. Qeveria mund të
paraqes projektligje parlamentit ku shumica parlamentare mbështet qeverinë, siç ndodh
detyrimisht në sistemet parlamentare; shumica e ligjeve të aprovuar nga parlamenti janë
inisiativë qeveritare. Aktet e Këshillit të Ministrave miratohen me shumicën e votave të
anëtarëve të Këshillit të Ministrave, me votim të hapur.

2. Liria personale (Hebeas Corpus). Inisiativa ligjvenese.

Habeas corpus është një normë/veprim ligjor që kërkon që një person nën arrest të dali para një
jurie apo një gjyqtari, si një e drejtë themelore e individit për proces të drejtë gjyqësor.

Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut, në paragrafin 4 ka dispozitën "habeas corpus", e

cila i jep cdo personi të arrestuar ose të ndaluar të drejtën "të bëjë ankim në gjykatë me qëllim që
kjo e fundit të vendosë, brenda një afati të shkurtër, për ligjshmërinë e ndalimit të tij dhe të
urdhërojë lirimin, në qoftë se ndalimi është i paligjshëm". Procedura duhet të jetë e tillë që t’u
japë mundësi të dyja palëve të shprehen, dhe të dyja palët duhet të kenë barazi armësh, çfarë do
të thotë që personat e ndaluar dhe avokatët e tyre duhet të kenë akses në dokumentet bazë,
mbështetur në të cilat është kërkuar ndalimi.

"Brenda një afati të shkurtër" nënkupton që nuk duhet të ketë vonesa të pajustifikuara për
ngritjen e procedurave para gjykatës (si për shembull, vonesa në përkthimin e dokumenteve të
përdorura në proceset gjyqësore). Në rast se ndalimi urdhërohet nga një gjykatë, në përgjithësi
kjo e përmbush këtë të drejtë. E drejta përfshin normalisht të drejtën periodike të hapjes së një
procedure rishikimi për ligjshmërinë e ndalimit.

E drejta për mosmohim të lirisë personale pa shkak të ligjshëm përbën një ndër gurët kryesorë të
themelit të sistemit të Konventës. Kështu, neni 5 mbron fuqimisht prezumimin në favor të lirisë
që në fillim, si pozitivisht dhe negativisht: "Çdokush ka të drejtën e lirisë e të sigurisë personale.
Askujt nuk mund t’i hiqet liria, me përjashtim të rasteve që vijojnë dhe në përputhje me
procedurën e parashikuar me ligj …".

Gjykata ka theksuar se mbrojtja nga arbitrariteti është baza e nenit 5, i cili parashikon të drejtën
për siguri dhe liri, dhe kërkon që të respektohen në të gjitha rastet dhe procedurat e parashikura
në ligj. Për shembull, në rastin e një shtetasi të huaj të kërkuar për vrasje në shtetin A dhe në
rrethanat ku ai nuk mund të ekstradohej në këtë shtet për arsye ligjore, policia e arreston dhe e
dërgon me forcё me makinë në kufi të shtetit B, prej ku mund të ekstradohej, Gjykata u shpreh se

3
arrestimi, i cili duhej të organizohej në përputhje me kërkesat e ligjit për ektradimin, ishte
arbitrar dhe në kundërshtim me nenin 5.

3. E drejta per nje proces te rregullt gjyqesor.

E drejta për një process të rregullt ligjor, garantohet nga Neni 6 i Konventës Europiane të të
Drejtave të Njeriut, ku shprehimisht citohet se:

“1. Çdo person ka të drejtë që çështja e tij të dëgjohet drejtësisht, publikisht dhe brenda një afati
të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme, e krijuar me ligj, e cila do të vendosë si
për mosmarrëveshjet në lidhje me të drejtat dhe detyrimet e tij të natyrës civile, ashtu edhe për
bazueshmërinë e çdo akuze penale në ngarkim të tij. Vendimi duhet të jepet publikisht, por
prania në sallën e gjykatës mund t’i ndalohet shtypit dhe publikut gjatë tërë procesit ose gjatë
një pjese të tij, në interes të moralit, të rendit publik ose sigurisë kombëtare në një shoqëri
demokratike, kur kjo kërkohet nga interesat e të miturve ose mbrojtja e jetës private të palëve në
proces ose në shkallën që çmohet tepër e nevojshme nga gjykata, kur në rrethana të veçanta
publiciteti do të dëmtonte interesat e drejtësisë.

2. Çdo person i akuzuar për një vepër penale prezumohet i pafajshëm, derisa fajësia e tij të
provohet ligjërisht.

3. Çdo i akuzuar për një vepër penale ka të drejtat minimale të mëposhtme:

a. të informohet brenda një afati sa më të shkurtër, në një gjuhë që ai e kupton dhe në mënyrë të
hollësishme, për natyrën dhe për shkakun e akuzës që ngrihet ndaj tij;
b. t’i jepet koha dhe lehtësitë e përshtatshme për përgatitjen e mbrojtjes;
c. të mbrohet vetë ose të ndihmohet nga një mbrojtës i zgjedhur prej tij, ose në qoftë se ai nuk ka
mjete të mjaftueshme për të shpërblyer mbrojtësin, t’i mundësohet ndihma ligjore falas kur këtë e
kërkojnë interesat e drejtësisë;
d. të pyesë ose të kërkojë që të merren në pyetje dëshmitarët e akuzës dhe të ketë të drejtën e
thirrjes dhe të pyetjes të dëshmitarëve në favor të tij, në kushte të njëjta me dëshmitarët e akuzës;
e. të ndihmohet falas nga një përkthyes në qoftë se nuk kupton ose nuk flet gjuhën e përdorur në
gjyq”.

Procesi i rregullt ligjor është një karakterisitikë e pandashme e shtetit të së drejtës.

Mbrojtja që i afrohet individit nga klauzola e procesit të rregullt ligjor nuk është e kufizuar vetëm
në të drejtat që përfshihen në Kushtetutë, por edhe në të drejtat e njohura nga ligji. Formulimi
kushtetues i jep shtrirje të gjerë procesit të rregullt ligjor për çdo shkelje ligjore. Ai e identifikon
procesin e rregullt ligjor si garantues jo vetëm ndaj veprimeve arbitrare që mund të kryejnë

4
autoritetet shtetrore mbi lirinë, pronën dhe të drejtat e tyre Kushtetuese dhe ligjore të individit,
por edhe të procedurave të drejta e të ndershme gjyqësore.

Në të drejtën e brendshme, neni 42 i Kushtetutës së RSH është themeli ku ne bazohemi për të

kërkuar procesin e rregullt ligjor:
1. Liria, prona dhe të drejtat e njohura me Kushtetutë dhe me ligj nuk mund të cënohen pa një
proces të rregullt ligjor.
2. Kushdo, për mbrojtjen e të drejtave, të lirive dhe të interesave të tij kushtetues dhe ligjorë, ose
në rastin e akuzave të ngritura kundër tij, ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda
një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj”.

Nga përmbajtja e nenit 42 të Kushtetutës rezulton se mbrojtja kushtetuese do të jetë e pranishme

dhe e domosdoshme në çdo ndërhyrje në rast se realizohen dy kushte bazë që lidhen me cënimin
e të drejtave e para, kërkohet që liria, prona, dhe të drejtat kushtetuese apo ligjore të jenë shkelur
dhe e dyta, se ky cënim i të drejtave të jetë kryer pa i afruar një gjykim të rregullt dhe të drejtë
ligjor.

4. Kuptimi i Kushtetutes ne aspektin formal dhe material. Kuptimi dhe roli i Presidentit
ne Republiken Parlamentare. Marredheniet e Presidentit te Republikes me gjyqesorin
ne baze te Kushtetutes.

Kushtetuta është ligji apo akti juridik kryesor i një vendi apo organizate. Ligjet dhe rregulloret
tjera të shtetit dhe organizatës duhet të jenë në përputhje me dispozitat e kushtetutës. Në disa
vende, kushtetuta njihet edhe si ligj themeltar apo status themeltar.

Kushtetuta është, në kuptimin e gjerë të fjalës, një grup rregullash që kërkon të vendosë
detyrimet, pushtetet dhe funksionet e institucioneve të ndryshme shtetërore, të rregullojë
marrëdhëniet midis tyre dhe të përcaktojë marrëdhëniet midis shtetit dhe individit.

Kushtetuta përmban parimet themelore, mbi bazën e të cilave do të funksionojnë të gjtiha

institucionet shtetërore: parimin e ndarjes së pushteteve, sovranitetin shtetëror dhe sovranitetin e
popullit, të drejtën e popullit që të organizohet politikisht në parti politike, simbolet e shtetit etj.

Kushtetuta përmban një kre të posaçëm për të drejtat dhe liritë themelore të shtetasve. Gjithashtu,
ajo përcakton organet që ushtrojnë pushtetin legjislativ, ekzekutiv e gjyqësor, strukturën e rolin e
tyre. Në këtë kuadër, kushtetuta afirmon pozitën e Kuvendit (Parlamentit) të Presidentit të
Republikës, të Këshillit të Ministrave e të Kryeministrit, afirmon parimet kryesore të

5
funksionimit të pushtetit gjyqësor; përcakton organizimin dhe shkallën e autonomisë së pushtetit
vendor etj.

Statusi i Kushtetutës lidhet me epërsinë e saj në raport më normat e së drejtës. Kushtetuta duhet
të jetë ligji më i lartë i një shteti. Kjo do të thotë se të gjitha ligjet dhe aktet e tjera nënligjore do
të jenë në përputhje me Kushtetutën. Ato dalin në bazë dhe për zbatim të saj e nuk mund të jënë
në kundërshtim me të. Rrjedhimisht cdo ligj ose cdo akt administrativ është i pavlefshëm në
qoftë se do të vijë në kundërshtim me përmbajtjen e Kushtetutës.

Në shkencën juridike janë të njohura dy kuptime të Kushtetutës: kuptimi formal dhe ai material.

a. Në kuptimin formal, kushtetuta është akt juridik i shkruar dhe i kodifikuar, me fuqinë më
të lartë juridike, i miratuar nga organi më i lartë shtetëror, sipas procedurës së vecantë.
b. Në kuptimin material, kushtetuta paraqitet si një tërësi normash ose rregullash themelore
me të cilat rregullohen bazat e rendit shoqëror, shtetëror e juridik të një vendi. Sipas këtij
kuptimi, nuk ka rëndësi nëse kushtetuta është e shkruar dhe e kodifikuar, rëndësi ka
vetëm përmbajtja e saj.

Kushtetutat kanë një numër funksionesh, ku ndër më të rëndësishmet janë:

 Të fuqizojë shtete;
 Të sanksionojë krijimin e shteteve të reja;
 Të krijojë vlera dhe qëllime unifikuese;
 T’i japi qeverisjes stabilitet;
 Të mbrojë lirinë;
 Të legjitimojnë regjimet.

Presidenti i Shqipërisë apo Institucioni kushtetues i Presidentit të Republikës sipas Kushtetutës

së Shqipërisë është kryetari i shtetit.
Në Kushtetutën e Republikes së Shqipërisë është përcaktuar mënyra e zgjedhjes, mandatit,
shkarkimit ose të zëvendësimit të Presidentit të Republikës.
Kushtet për zgjedhjen e Presidentit të Republikës së Shqipërisë janë të parapara në nenin 86 të
Kushtetutës. Sipas këtij neni Presidenti i Republikës është kryetar shteti dhe përfaqëson unitetin
e popullit. Si president mund të zgjidhen vetëm personat me moshë mbi 40 vjeçare me shtetësi
shqiptar nga lindja dhe që së paku dhjetë vitet e fundit i kanë kaluar në Shqipëri.

Marrëdhëniet e Presidentit të Republikës me pushtetin gjyqësor:

Në lidhje me pushtetin gjyqësor dhe funksionimin e tij , Presidenti:

6
a) Emëron anëtarët dhe Kryetarin e Gjykatës së Lartë më pëlqimin e Kuvendit si dhe gjyqtarët e
tjerë me propozim të Këshillit të Lartë të Drejtësisë (neni 136 i Kushtetutës së R.SH);

b) Kryeson Këshillin e Lartë të Drejtësisë dhe propozon zëvëndëskryetarin e tij;

c) Me pëlqimin e Kuvendit, emëron anëtarët e Gjykatës Kushtetuese dhe nga rradhët e tyre,
Kryetarin e saj.

5. Procesi i emerimit dhe i shkarkimit te gjyqtareve te Gjykates se Larte. Rastet e

shkarkimit te tyre.

Në Republikën e Shqipërisë pushteti gjyqësor ushtrohet vetëm nga Gjykatat në përputhje me

Kushtetutën dhe kompetencat e ngarkuara me ligj. Sistemi ynë gjyqësor përbëhet nga Gjykatat e
Rretheve Gjyqësore (Gjykata e Shkallës së Parë), Gjykatat e Apelit dhe Gjykata e Lartë, e cila
krijohet me ligj.

Gjykata e Lartë, është autoriteti më i lartë gjyqësor. Ajo e ka selinë në Tiranë dhe përbëhet nga
17 gjyqtarë të cilët emërohen nga rradhët e gjyqtarëve me vjetërsi jo më pak se 10 vjet, ose nga
rradhët e juristëve të shquar, që e kanë ushtruar këtë profesion jo më pak se 15 vjet. Gjyqtarë
mund të jenë vetëm shtetasit shqiptarë.

Procedura e emërimit të gjyqtarit të Gjykatës së Lartë është e thjeshtë. Ai emërohet nga

Presidenti i Republikës, pasi të jetë marrë më parë pëlqimi i Kuvendit. Kryetari i Gjykatës së
Lartë zgjidhet njëri nga anëtarët e saj i cili emërohet si i tillë nga Presidenti i Republikës, pasi të
jetë marrë më parë pëlqimi i Kuvendit. Mandati i gjyqtarit të Gjykatës së Lartë fillon me hyrjen
në fuqi të dekretit të Presidentit për emërimin e tij. Edhe mandati i Kryetarit të Gjykatës së Lartë
llogaritet brenda mandatit të gjyqtarit të kësaj gjykate.

Gjyqtarët dhe Kryetari i Gjykatës së Lartë qëndrojnë në detyrë për 9 vjet pa të drejtë riemërimi,
por koha prej 9 vjetësh nuk mund të kufizohet. Qëndrimi në detyrë lidhet edhe me moshën e tyre.
Pra, ata mund të qëndrojnë në detyrë deri në moshën 65 vjeç.

Qënia gjyqtar nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër shtetërore, politike ose private, çka do të
thotë se atyre u ndalohet të bëjnë pjesë në parti politike ose të marrin pjesë në veprimtari me
karakter politik si dhe të kenë çdo mandat tjetër zgjedhor apo çdo lloj funksioni dhe veprimtarie
tjetër publike ose private. Gjithashtu gjyqtarëve u ndalohet të marrin pjesë në administrimin apo
trajtimin e shoqërive civile ose tregtare, personalisht ose me anë përfaqësimi.

7
Para fillimit të detyrës, gjyqtarët bëjnë betimin si më poshtë: "Betohem solemnisht se gjatë
kryerjes së detyrës do t'i qëndroj kurdoherë besnik Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë,
ligjeve në fuqi dhe do të respektoj rregullat e etikës profesionale."

Trajtimi protokollar dhe shëndetësor i anëtarëve të Gjykatës së Lartë, është i njëjtë me atë të
deputetit. Ata gëzojnë një lejë të pagueshme vjetore e cila bëhet në muajt korrik dhe gusht. Pra,
këto dy muaj, Kolegjet e Gjykatës së Lartë nuk gjykojnë, por gjithsesi edhe në këto dy muaj,
ngarkohen disa gjyqtarë për të qenë të gatshëm që të kryejnë ndonjë detyrë të ngutshme.

Paga e gjyqtarit të Gjykatës së Lartë është e barabartë me pagën e Ministrit, ndërsa ajo e
Kryetarit të Gjykatës së Lartë, 20 për qind më e lartë se paga e gjyqtarit të kësaj gjykate.
Gjyqtarit të Gjykatës së Lartë dhe bashkëshortes u njihet e drejta e pajisjes me pasaportë
diplomatike edhe për 3 vjet pas mbarimit të mandatit.

Me plotësimin e mandatit, pra kur kanë kaluar 9 vjet, gjyqtari i Gjykatës së Lartë, me kërkesën e
tij, emërohet gjyqtar në Gjykatën e Apelit.

Për të drejtat financiare dhe protokollare të gjyqtarit të Gjykatës së Lartë, të parashikuara në

dispozitat e ligjit nr.8588, datë 15.3.2000 "Për organizimin dhe funksionimin e Gjykatës së Lartë
të Republikës së Shqipërisë" Këshilli i Ministrave ka nxjerrë aktet nënligjore për zbatimin e
këtyre dispozitave.

Sikurse thamë më lart gjyqtarët e Gjykatës së Lartë qëndrojnë në deyrë për 9 vjet, por ky mandat
mund të mbarojë para kohe. Mbarimi para kohe i mandatit deklarohet nga Kolegjet e Bashkuara
të Gjykatës së Lartë me propozimin e Kryetarit ose çdo gjyqtari të Gjykatës së Lartë.

Kështu mandati i gjyqtarit të Gjykatës së Lartë mbaron kur:

 Dënohet me vendim gjyqësor të formës së prerë për kryerjen e një krimi

 Nuk paraqitet në detyrë pa arsye për më shumë se 6 muaj
 Mbush moshën 65 vjeç
 Jep dorëheqjen
 Deklarohet i paaftë për të vepruar me vendim gjyqësor të formës së prerë.

Gjithashtu, gjyqtari i Gjykatës së Lartë mund të shkarkohet nga Kuvendi me dy të tretat e të

gjithë anëtarëve të tij për shkelje të Kushtetutës, për kryerjen e një krimi, për paaftësi mendore a
fizike dhe për akte e sjellje që diskreditojnë rëndë pozitën dhe figurën e gjyqtarit.

Megjithatë, edhe pse Kuvendi mund të ketë miratuar shkarkimin e gjyqtarit të Gjykatës së Lartë,
ky vendim i Kuvendit duhet të shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese, e cila, kur vërteton se
ekziston një nga shkaqet e mësipërme, deklaron shkarkimin e tij nga detyra.

8
Ndjekja penale ndaj gjyqtarit të Gjykatës së Lartë mund të bëhet vetëm me miratimin e
Kuvendit. Ai mund të ndalohet ose të arrestohet vetëm në qoftë se kapet në kryerje e sipër të një
krimi ose menjëherë pas kryerjes së tij. Organi kompetent njofton menjëherë Gjykatën
Kushtetuese. Kur Gjykata Kushtetuese nuk jep pëlqimin brenda 24 orëve për dërgimin në gjykatë
të gjyqtarit të arrestuar, organi kompetent është i detyruar ta lirojë atë.

6. Kushtet e nevojshme per te qene Gjyqtar ne Republiken e Shqiperise. Roli dhe

funksionimi i KLD per emerimin dhe shkarkimin e gjyqtareve. Keshilli i Larte i
Drejtesise dhe roli i tij ne pavaresine e gjyqesorit.

Gjyqtarë mund të emërohen shtetasit shqiptarë që përmbushin kriteret e mëposhtme:

1. Të kenë zotësi të plotë për të vepruar.

2. Të jenë me arsim të lartë juridik.
3.Të kenë përfunduar Shkollën e Magjistraturës.
4. Të mos kenë qenë të dënuar ndonjëherë dhe të gëzojnë reputacion të mirë.
5. Të jenë jo më pak se 25 vjeç.

Këshilli i Lartë i Drejtësisë mund të emërojë si gjyqtarë persona, që nuk kanë përfunduar
Shkollën e Magjistraturës, nëse ata përmbushin kushtet e mëposhtme:
1. Kanë punuar për mbi tre vjet si pedagogë në Fakultetin e Drejtësisë ose në Shkollën e
Magjistraturës, deputet, këshilltarë ligjorë në Kuvend, pranë Presidentit ose në Këshillin e
Ministrave, ose specialistë në Ministrinë e Drejtësisë, në Gjykatën e Lartë apo në Prokurorinë e
Përgjithshme.
2. Kanë marrë një diplomë nga një program kualifikimi afatgjatë pasuniversitar juridik jashtë
shtetit, që përmbush kërkesat e legjislacionit shqiptar ose të marrëveshjeve ndërkombëtare.
3. Kanë punuar për pesë ose më shumë vjet si gjyqtarë, ndihmës gjyqtarë, prokurorë, avokatë ose
noterë dhe kanë kaluar një provim kualifikimi profesional të organizuar sipas këtij neni.

Gjyqtarët mund të qëndrojnë në detyrë deri në moshën 65 vjeç.

Qenia gjyqtar nuk pajtohet me asnjë veprimtari tjetër politike ose shtetërore, si dhe veprimtari
profesionale që ushtrohet kundrejt pagesës, me përjashtim të aktivitetit mësimdhënës, akademik,
shkencor, si dhe delegimit pranë institucioneve të sistemit të drejtësisë, sipas ligjit.

Këshilli i Lartë i Drejtësisë (KLD) është autoriteti shtetëror i cili ka për detyrë që të emërojë,
shkarkojë, transferojë gjyqtarët e shkallës së parë dhe të dytë në Republikën e Shqipërisë (neni
147 i Kushtetutës). Për rrjedhojë, çështje të cilat lidhen me organizimin dhe funksionimin aktual
të KLDsë kanë rëndësi të madhe për mirëfunksionimin e pushtetit gjyqësor në përgjithësi.

9
KLD nuk varet nga ndonjë segment klasik i Qeverisë. Vetë Kushtetuta e shpreh shumë qartë këtë
fakt duke i kushtuar një kapitull të veçantë jashtë pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe bile edhe
gjyqësorit.

Tradicionalisht, roli i KLDsë është parë nga akademikët si i kufizuar në kompetenca disiplinore.
Në fakt, kjo është vetëm njëra anë e vlerësimit. Në anën tjetër, KLD ushtron një pushtet
pothuajse rregullator, i cili materializohet në drejtimet e mëposhtme:

Së pari, në përcaktimin e juridiksionit territorial të Gjykatave të Shkallës së Parë dhe atyre të

Apelit (ky është një vendim i Presidentit të Republikës). Presidenti vepron në bazë të
propozimeve të Ministrit të Drejtësisë, i cili, nga ana e tij, është i detyruar të sqarojë paraprakisht
këtë çështje me KLD (neni 11 i ligjit Nr. 8436, dt. 28.12.1998 "Mbi Organizmin e Sistemit
Gjyqësor në Republikën e Shqipërisë");

Së dyti, në përcaktimin e numrit të gjyqtarëve të cilët do të shërbejnë në nivele të ndryshme të

drejtësisë (edhe ky është një vendim i Presidentit). Është e detyrueshme për Presidentin që ti
marrë një mendim paraprak KLDsë (neni 11 i të njëjtit ligj);

Së treti, KLD është një aktor i rëndësishëm në fushën e trajnimit pasi ai programon dhe
organizon trainimin vazhdues për gjyqtarët, në bashkëpunim me Shkollën e Magjistraturës dhe
Fakultetin e Drejtësisë në Universitetin e Tiranës (neni 20 i të njëjtit ligj).

7. Ligjet per ndryshimin e kushtetutes. Dallimet nga ligjet e zakonshme.

Rishikimi i kushtetutes konsiston ne plotesimin, ndryshimin ose zevendesimin e dispozitave te

caktuara te kushtetutes ekzistuese, per ta pershtatur me realitetet e reja te cilat nuk mund te
parashikoheshin gjate procesit te hartimit.

Rishikimi i kushtetutes behet duke ndjekur rregullat dhe procedurat e parashikuara nga
kushtetuta ne fuqi, e cila modifikohet nga venia ne jete e procedurave, qe ajo vete i permban per
kete qellim.

Per procedure te rishikimit te kushtetutes, ne kuptimin e mirfillte te fjales, mund te flitet vetem
ne lidhje me kushtetutat e ngurta, sepse, persa i perket atyre elastike, modifikimet ne tekstet
respektive mund te behen kurdo duke ndjekur proceduren ligjore te zakonshme.

Përcaktimi i formulës së rishikimit duket se është i lidhur pikërisht me momentin gjenetik të

hartimit të paktit kushtetues dhe me karakterin e tij. Kështu, për shembull, në punimet e

10
Asamblesë Kushtetuese të datës 31 gusht 1791 për Kushtetutën franceze të vitit 1791 Antoine
Barnave pati sukses me fjalimin e tij në mbrojtje të formulës për rishikimin e kushtetutës që
propozonte për shkak të efektivitetit që ajo paraqiste në raport me një objektiv të caktuar:
pengimin e forcave politike që marrin shumicën që të posedojnë kontrollin e rregullave të lojës.

Zgjidhjet që zakonisht përdoren për të krijuar këtë rezultat zakonisht janë tre:

i. shumicë e cilësuar, më e madhe se ajo që kërkohet zakonisht për të qeverisur;

ii. përjashtimi nga rishikimi i disa pjesëve të kushtetutës;
iii. një procedurë e ndarë në më shumë legjislatura. Siç është e dukshme nga formulat e
tri zgjidhjeve të sipërpërmendura, ato nuk janë zgjidhje ekuivalente, pasi i shërbejnë
qëllimeve të ndryshme.

i. Varianti i parë – sipas të cilit kërkohet shumica e cilësuar për rishikimin e kushtetutës
– mbetet gjithsesi në kuadër të shumicës apo një varianti të saj të rënduar lehtas. Ndër
efektet negative që mund të ndodhin nga aplikimi i kësaj formule mund të jetë
modifikimi përfundimtar i rregullave të lojës në favor të një pale që mund të vijë nga
fitorja e rastësishme elektorale e një force politike që procedon e vetme në
modifikimet kushtetuese (pikërisht për shkak të zotërimit rastësor të shumicës së
cilësuar në organin përfaqësues) apo mundet që nga aleanca e forcave mazhoritare
opozitare të bëhen modifikime të tilla në kushtetutë që sjellin si pasojë minimizimin
deri në eleminim të partive të vogla në organin përfaqësues. Aplikimi i shumicës së
cilësuar parashikohet në shumicën e kushtetutave në shqyrtim, ndërkohë që
referendumin e detyrueshëm pas miratimit të rishikimit të kushtetutës nga të dy
dhomat e Parlamentit e gjejmë në Kushtetuta zvicerane të vitit 1874 në nenin 123,
ndërsa referendumin 22 fakultativ në nenin 90 të Kushtetutës franceze të vitit 1946,
në nenin 138 të Kushtetutës italiane të vitit 1947 dhe në nenin 177 të Kushtetutës tonë
të vitit 1998.

ii. Varianti i dytë ka të bëjë me parashikimin e kufizimeve eksplicite absolute në

rishikimin e kushtetutës dhe çështja që shtrohet këtu është përcaktimi i pjesëve që
përjashtohen nga rishikimi i kushtetutës, nëse do të jenë thjesht disa dispozita
thelbësore apo do të guxohet me përjashtimin nga rishikimi të një numri të madh
dispozitash për të garantuar një kushtetutë të ngurtë, duke kushtëzuar me këtë rast
vazhdimësinë juridike të tërë sistemit normativ me respektimin e këtyre normave,
rishikimi i të cilave është i ndaluar në çdo kohë dhe ndalimi i vënë në proçesin
rishikues nuk mund të kapërcehet në asnjë mënyrë të ligjshme, duke detyruar
nxjerrjen në dritë “me forcë” të pushtetit kushtetues.

11
 iii. Varianti i tretë – një procedurë për rishikimin e ndarë në më shumë legjislatura –
duket se synon haptas frenimin e ndërmarrjes çdo iniciative për rishikimin e
kushtetutës. Në këtë rast zgjedhjet e zhvilluara ndërmjet këtyre dy legjislaturave
marrin rëndësinë e një referendumi. Përveç kësaj, shumica parlamentare që procedon
me rishikimin duhet të tregojë maturi dhe përgjegjësi, pikërisht për shkak të përballjes
së sërishme me elektoratin lidhur me përdorimin që i ka bërë votës së marrë më parë.
Aplikimin e kësaj formule e gjejmë në Hollandë, ku ndiqet procedura vijuese:
fillimisht bëhet publikimi i një projekti të rishikimit të votuar nga Parlamenti, pas
kësaj shpërndahen dy dhomat e Parlamentit; dhomat e reja e miratojnë rishikimin me
një shumicë të cilësuar prej dy të tretave të votave.

Ligjet kushtetuese dallohen nga ligjet e thjeshta në disa pika :

 Kushtetuta mund të ndryshohet vetëm nën kushte të vështirësuara ; për ndryshimin e saj
shpeshherë është i thirrur vetëm kushtetutdhenesi.
 Veprimet e organeve shtetërorë janë nga ana formalë dhe përmbajtjesorë të lidhura për
udhëzimet kushtetuese.
 Ajo gëzon përparësi kundrejt të gjithave ligjeve të tjera shtetërorë.
 Në shumicën e demokracive të lira respektimi i saj ruhet nga një juridiksion i veçantë dhe i
pavarur. Ai, pra juridiksioni i veçantë (Gjykata Kushtetuese në shumicën e rasteve), mundët
përmes kontrollit ligjor jo vetëm të shpallë ligje si kundërkushtetuese, por edhe të shpallë
ndryshimet kushtetuese vetë si kunndërkushtetuese.

8. Marredheniet e Presidentit te Republikes me pushtetin legjislativ dhe ate ekzekutiv ne

baze te Kushtetutes. Burimet normative ne Kushtetute.

I. Në lidhje me pushtetin legjislativ dhe funksionin e tij. Presidenti:

a) Thërret në mbledhjen e parë Kuvendin e prosazgjedhur (neni 67/1);

b) I drejton mesazhe Kuvendit (neni 92/a);
c) Shpall ligjin e miratuar nga Kuvendi (neni 84/1);
d) Shpall ligjin e miratuar me referendum (neni 151/1);
e) Jep pëlqimin për hyrjen menjëherë në fuqi të ligjit, në kushtet e përcaktuar në Kushtetutë (neni
84/4);
f) Ka të drejtë ta kthej ligjin për rishqyrtim, vetëm një herë (neni 85/1);
g) Cakton datën e zgjedhjeve për Kuvendin dhe për zhvillimin e referendumeve (neni 92/gj)

12
h) Mund të kërkojë që mbledhja e Kuvendit të bëhet e mbyllur (neni 79/2);
i Shpërndan Kuvendin kur ky nuk arrin të zgjedh kryeministrin e ri (neni 96/4);
j) Kur Kuvendi nuk mund të mblidhet gjatë gjendjes së luftës, me propozim të Kryeministrit, ka
të drejtë të nxjerrë akte që kanë fuqinë e ligjit (neni 176).

II. Në lidhje me pushtetin ekzekutiv dhe funksionin administrativ, Presidenti:

a) Emëron Kryeministrin (neni 96);

b) Emëron dhe shkarkon ministrat, me propozim të Kryeministrit (neni 98/1);
c) Jep dekorata e tituj nderi sipas ligjit (neni 92/ç);
d) Jep dekorata më të larta ushtarake sipas ligjit (neni 92/ç);
e) Emëron dhe liron, me propozim të Kryeministrit, përfaqësitë e Republikës së Shqipërisë, në
shtetet e tjera dhe në organizatat ndërkombëtare (neni 92/dh);
f) Pranon letrat kredenciale dhe tërheqjen e përfaqësuesve diplomatikë të shteteve të tjera dhe të
organizatave ndërkombëtare (neni 92/e);
g) Emëron Drejtorin e Shërbimit Informativ të Shtetit, me propozim të Kryeministrit (neni 92/f);
h) Emëron Kryetarin e Akademisë së Shkencave dhe rektorët e Universiteteve, sipas ligjit (neni
92/g);
i) Kërkon mendim dhe të dhëna me shkrim nga drejtuesit e institucioneve shtetërore për cështje
që kanë të bëjnë me detyrat e tyre (neni 92/h);
j) Lidh marrëveshje ndërkombëtare sipas ligjit (neni 92/ë);
k) Emëron Prokurorin e Përgjithshëm me pëlqimin e Kuvendit dhe mund ta shkarkojë atë me
propozim të Kuvendit si dhe emëron prokurorët e tjerë me propozimin e Prokurorit të
Përgjithshëm (neni 149);
l) I propozon Kuvendit zgjedhjen e Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë (neni 161/2);
m) I propozon Kuvendit zgjedhjen dhe shkarkimin e Kryetarit të Kontrollit të Lartë të Shtetit
(neni 162/2);
n) Është Komandant i Përgjithshëm i forcave të Armatosura (neni 168/2) dhe në kohë paqeje
ushtron drejtimin e tyre nëpërmjet Kryeministrit dhe Ministrit të Mbrojtjes (neni 169/1);
o) Emëron dhe shkarkon Shefin e Shtabit të Përgjithshëm me propozim të Kryeministrit dhe
komandantët e forcave tokësore, detare dhe ajrore me propozim të ministrit të Mbrojtjes (neni
169/3);
p) Shpall gjendjen e luftës, në rrethanat e përcaktuara në Kushtetutë (neni 171/1);
q) I propozon Kuvendit shpalljen e gjendjes së luftës, vendosjen e gjendjes së mobilizimit dhe të
çmobilizimit të përgjithshëm ose të pjesshëm në rrethanat e përcaktuara në Kushtetutë (neni
171/2);
r) Ka një sërë kompetencash të tjera në lidhje me funksionin administrativ, si dhënien e shtetësisë
shqiptare dhe lejimin e lënies së saj sipas ligjit (neni 92/ç), caktimin e zgjedhjeve për organet e
pushtetit vendor (neni 92/gj).

13
Hierarkia e burimeve normative në Kushtetutë :

1. Amendamentet kushtetuese.
2. Marreveshjet nderkombetare te ratifikuara nga Parlamenti.
3. Ligjet.
4. Aktet normative te Keshillit te Ministrave.
5. Aktet qe nxirren nga organet e pushtetit vendor.

9. Parimi i ndarjes se pushteteve. Kerkesat kryesore te tij. Juridiksioni i Gjykates se Larte.

Ndarja e pushteteve, e njohur gjithashtu si trias politica, është një model i qeverisjes së
shteteve demokratike. Në demokraci, parimi i rëndësishëm i ndarjes dhe i balancimit të
pushteteve synon kryesisht të mënjanojë rrezikun e përqëndrimit të pushtetit në duart e një organi
apo të personave të caktuar, gjë që praktikisht mbart me vete rrezikun e shpërdorimit të tij. Për
këtë qëllim, pavarësisht se pushteti shtetëror në tërësi është një dhe i pandarë, brenda tij ka një
sërë ndërthurjesh dhe raportesh të ndërsjella që Kushtetuta krijon ndërmjet segmenteve të
caktuara të tij. Sipas Kushtetutës sonë, Shqipëria është republikë parlamentare. Republika e
Shqipërisë është shtet unitar dhe i pandashëm. Ky koncept i sistemit të qeverisjes bazohet në
ndarjen dhe balancimin ndërmjet pushteteve ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor. Megjithëse këto
pushtete janë të ndarë në aspektin e autonomisë funksionale dhe në pavarësinë e ushtrimit të
detyrave të ngarkuara nga Kushtetuta, ato balancojnë njëri-tjetrin nëpërmjet bashkëveprimit
ndërmjet tyre për ushtrimin e detyrave, duke respektuar, nxitur, mbështetur dhe kontrolluar njëri-
tjetrin.

Parimi i ndarjes së pushteve nuk do kuptuar që çdo pushtet është i mbyllur dhe i pakontrolluar
nga askush. Ndarja e pushteteve midis tri degëve të qeverisjes garantohet vetëm nëpërmjet
sistemit të kontrolleve dhe ekuilibreve. Në këtë mënyrë, sipas Kushtetutës, aq sa flitet për ndarje
bëhet fjalë edhe për ekuilibër të pushteteve.

Sipas këtij koncepti të Kushtetutës, organi ligjvënës, Kuvendi, ushtron kompetenca të

rëndësishme kontrolli ndaj ekzekutivit. Baza e përgjegjësisë parlamentare është raporti që
krijohet në marrëdhëniet ndërmjet parlamentit dhe qeverisë. Parlamenti jo vetëm kontrollon
qeverinë, por në çdo kohë, miraton dhe raporte apo rezoluta të veçanta instruktive për të. Sipas
Gjykatës Kushtetuese, funksioni i ligjvënësit materializohet, nga njëra anë, në miratimin e
ligjeve dhe, nga ana tjetër, në ushtrimin e kontrollit mbi pushtetet e tjera deri në atë masë që ky
pushtet zbatohet. Në këtë mënyrë, duke ia besuar parlamentit funksionin kontrollues, sigurohet

14
edhe balanca ndërmjet pushteteve, ç’ka përbën një arritje esenciale për një sistem institucional që
funksionon mbi ndarjen dhe balancimin ndërmjet trupës legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore.

Kontrolli parlamentar ushtrohet edhe në kontekstin e të drejtës kushtetuese të shtetasve për të

marrë informacion në lidhje me çështjet e interesit publik. Duke qenë se lidhja parlament –
qeveri është një lidhje shumë e fortë (qeveria është produkt i maxhorancës parlamentare), kjo
shpesh con në mënyrë të paevitueshme në bashkimin e kompetencave të pushtetit legjislativ me
ato të ekzekutivit. Në këtë kontekst pushteti gjyqësor është pushtet më i kërcënuar në aspektin
funksional, financiar dhe organizativ në raport me dy pushtetet e tjera. Prandaj dhe kontrolli
kushtetues në drejtim të respektimit të ndarjes së pushteteve është orientuar më tepër tek pushteti
gjyqësor dhe pavarësia e tij si dhe konfliktet pushtet gjyqësor – pushtet legjislativ/ekzekutiv.

Ne fakt një harmoni perfekte midis gjyqësorit dhe organizmave politike nuk është një sinjal i
shëndetit të mirë për institucionet demokratike, por një rrezik për implementimin e parimeve të
ligjshmërisë dhe barazisë. Është krejt nomale që konfliktet dhe tensionet të karakterizojnë
marrëdhëniet midis pushteteve politike (Parlamenti, Qeveria) dhe gjyqësorit, përderisa politika
udhëhiqet nga parimet e vlerësimit dhe dobishmërisë, ndërsa drejtësia vepron në pajtim me
parimet e ligjshmërise dhe barazis. Në optikën e vendimmarrjes së saj në lidhje me gjyqësorin,
GjK ka theksuar se institucionet dhe pushtetet e tjera kanë detyrën kushtetuese që të respektojnë
pavarësinë e gjykatave. Sipas saj pavarësia e gjyqtarëve dhe gjykatave nuk është një qëllim në
vetvete. Respektimi i këtij parimi është një kusht i nevojshëm për mbrojtjen e të drejtave dhe
lirive themelore të njeriut.

Në paragrafin e dytë të nenit 42 të Kushtetutës parashikohet se: “Kushdo, për mbrojtjen e të

drejtave, të lirive dhe të interesave të tij kushtetuese dhe ligjore, ose në rastin e akuzave të
ngritura kundër tij, ka të drejtën e një gjykimi të drejtë dhe publik brenda një afati të arsyeshëm
nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e caktuar me ligj”.

Në këtë kuptim, kjo pavarësi nuk është një privilegj, por një nga detyrat themelore të gjyqtarëve
dhe të gjykatës, që rrjedh nga të drejtat e njeriut për të patur një arbitër të paanshëm në një
konflikt, të garantuar nga Kushtetuta. Pavarësia e gjyqësorit sipas Gjykatës duhet kuptuar si
pavarësi thelbësore (tagër e gjykatave për të dhënë vendime me paanësi dhe pa u ndikuar nga
interesat e ndonjë dege tjetër të pushtetit) dhe si pavarësi strukturore, që kërkon parashikimin në
Kushtetutë të institucionit që realizon emërimet dhe shkarkimet e gjyqtarëve. Si pjesë të
pavarësisë strukturore kjo gjykatë ka konsideruar njëkohësisht edhe pavarësinë organizative dhe
financiare. Po në kuadër të parimit të ndarjes dhe balancimit të pushteteve, Gjykata Kushtetuese
ka marrë në konsiderate mosmarrëveshjet e kompetencave mes organeve kushtetuese që nuk në
pjesë e gjyqësorit, ekzekutivit apo legjislativit dhe është shprehur se asnjë organ apo institucion
tjetër, në përbërje ose jo të një prej tri pushteteve nuk mund të ndërhyjë në trajtimin dhe

15
zgjidhjen e çështjeve, që sipas rastit, do të përbënin objektin qëndror të veprimtarisë së organeve
apo institucioneve të tjera kushtetuese.

Juridiksioni i Gjykatës së Lartë

Gjykata e Lartë gjykon çështje të juridiksionit të përgjithshëm dhe të posaçëm.

Si gjykata më e lartë në vend, Gjykata e Lartë mbulon të gjithë territorin e vendit. Selia e saj
është në Tiranë. Ajo shqyrton rekurset kundër vendimeve të gjykatave të juridiksionit të
përgjithshëm dhe gjykatat e posaçme të shkallëve më të ulëta, me misionin e vetëm që të sigurojë
unifikim dhe zhvillim të mëtejshëm të praktikës gjyqësore. Gjykata e Lartë i ushtron funksionet
gjyqësore të përmes kolegjeve të saj.

Kolegji Civil, shqyrton rekurset kundër vendimeve të gjykatave të juridiksionit të përgjithshëm

për çështje tregtare, civile dhe familjare, si dhe për çështje të tjera, të përcaktuara në ligj.

Kolegji Penal, shqyrton rekurset kundër vendimeve penale të gjykatave të juridiksionit të

përgjithshëm dhe nga gjykatat e posaçme për çështjet e korrupsionit dhe krimit të organizuar, si
dhe për çështje të tjera, të përcaktuara në ligj.

Kolegji Administrativ, shqyrton rekurset kundër vendimeve të gjykatave administrative.

Gjykata e Lartë shqyrton çështje lidhur me kuptimin dhe zbatimin e ligjit për të siguruar njësimin
ose zhvillimin e praktikës gjyqësore, sipas ligjit.

Për ndryshimin e praktikës gjyqësore, Gjykata e Lartë tërheq për shqyrtim në Kolegjet e
Bashkuara çështje të caktuara gjyqësore të vendosura nga kolegjet, sipas ligjit.

10. Procedurat parlamentare per miratimin e ligjeve.

Procesi ligjvënës (procedura parlamentare) zakonisht kryhet në katër faza: faza pregatitore, faza
e diskutimit të përgjithshëm, faza e diskutimit dhe miratimit nen për nen si dhe faza e miratimit
në tërësi.

Momentet kryesore të procesit ligjëvënës janë:

1) Iniciativa legjislative,
2) Shqyrtimi i projektligjeve në Kuvend,
3) Shpallja dhe Botimi,
4) Hyrja në fuqi.

16
1. INICIATIVA LEGJISLATIVE

a) Iniciativa e Këshillit të Ministrave

Iniciativat legjislative të Këshillit të Ministrave zënë vendin kryesor në ushtrimin e kësaj të
drejte. Mesatarisht, në raport me iniciativat e deputetëve, projektligjet e qeverisë zënë mbi 90 %.
Fakti i përparësisë së iniciativave të qeverisë është karakteristikë për sistemet parlamentare.
Është qeveria përgjegjëse për realizimin e një programi politik të caktuar, i cili mishërohet në
miratimin e legjislacionit përkatës. Përgatitja e projektligjit nga ana e qeverisë deri në miratimin
e tij dhe dërgimin në Kuvend kalon nëpër disa faza.

b) Iniciativa e deputetit
Iniciativa legjislative e deputetit zë një përqindje të vogël të projektligjeve të paraqitura. Kjo
lidhet kryesisht me arsye që deputeti nuk ka burimet dhe mjetet e duhura informuese dhe
këshilluese duke i krahasuar me ato të ekzekutivit. Normat kushtetuese e kufizojnën deputetin të
paraqesë projektligje të cilat prekin Buxhetin e Shtetit. Për këto projektligje duhet të shprehet më
parë Këshilli i Ministrave. Në praktikë, deputeti mund të kërkojë asistencën e shërbimit ligjor në
Shërbimin juridik të Kuvendit. Deputeti mund të mbështetet dhe në burime jashtë parlamentit.
Zakonisht, sipas grupeve parlamentare, deputetët mbështeten nga specialistët pranë partive të
tyre.

c)Iniciativa e 20 000 zgjedhësve

Kushtetuta (neni 81) sanksionon dhe inisiativën popullore, e cila kërkon që projektligji të
nënshkruhet nga 20 000 zgjedhës. Qëllimi i kësaj të drejte të rëndësishme është që të bëjë të
mundur futjen dhe shqyrtimin në Parlament të propozimeve të shoqërisë civile, për të cilat
qeveria dhe grupet parlamentare janë pak të interesura t’i sjellin në Parlament. Një inisiativë e
tillë në Kuvendin e Shqipërisë është ushtruar vetëm në një rast në vitin 1996 lidhur me ligjin nr.
7698, datë 15.4.1993 “Për kthimin dhe kompesimin e pronave ish-pronarëve”, të cilin Kuvendi
mbasi e morri në shqyrtim nuk e miratoi në parim.

2. SHQYRTIMI I PROJEKTLIGJEVE NË KUVEND

Projektligjet që depozitohen në Parlament shqyrtohen sipas një procedure të caktuar që është e

bazuar në Kushtetutë dhe e rregulluar në mënyrë më të detajuar në Rregulloren e Kuvendit. Në
bazë të kësaj procedure, projektligji kalon nëpër disa faza deri në miratimin e tij.

a) Përcaktimi i radhës së shqyrtimit të projektligjeve; rendi i ditës

Radha e shqyrtimit të projektligjeve në seancë plenare, përcaktohet nga Konferenca e
Kryetarëve. Në këtë mbledhje merr pjesë dhe një anëtar i qeverisë i ngarkuar për marrëdhëniet
me parlamentin. Programi dhe kalendari i miratuar me konsensus i bëhet i njohur Kuvendit dhe
është i detyrueshëm të zbatohet. Çdo deputet ka të drejtë të propozojë shtesa në këtë program, të

17
cilat votohen në seancë plenare. Projektligjet nuk mund të futen në rendin e ditës dhe të
shqyrtohen pa kaluar të paktën një afat prej 10 ditësh nga depozitimi i tyre.

b) Shqyrtimi i projektligjeve nga komisionet parlamentare

Pas miratimit të kalendarit të Kuvendit, komisionet e përhershme parlamentare hartojnë
programet e tyre, në të cilat përcaktojnë radhën e shqyrtimit të projektligjeve. Zakonisht, një
projektligj shqyrtohet nga komisioni përgjegjës sipas fushës dhe objektit të projektit. Komisioni,
gjatë shqyrtimit të projektligjeve, në radhë të parë dëgjon iniciatorët dhe deputetët relatorë.

Komisioni e vlerëson, sipas karakterit të projektligjet, nevojën e marrjes së informacionit dhe

konsultimit me burime të tjera që janë jashtë qeverisë. Një element i rëndësishëm në këtë drejtim
është organizimi i seancave të dëgjimit publik me përfaqësues të organizatave joqeveritare, si
dhe të subjekteve të tjera të interesuara. Pas shqyrtimit të projektit, komisioni përkatës harton një
raport, duke bërë propozime lidhur me miratimin e tij ose, sipas rastit, me ndryshimin ose me
hedhjen poshtë të projektligjit të shqyrtuar.

c) Shqyrtimi i projektligjeve në seancë plenare

Në fillim të debatit për projektligjet në seancë plenare, nga iniciatori paraqiten arsyet dhe motivet
që kanë përcaktuar propozimin e projektit, më pas bëhen pyetje në parim dhe jepen përgjigjet.
Në vazhdim, paraqiten raportet e komisioneve dhe hapet diskutimi në parim. Në fund të debatit
në parim, ku çdo deputet ka të drejtë të flasë deri në 10 minuta, flasin kryetarët e grupeve
parlamentare. Pas kësaj votohet projekti në parim.

Pas miratimit në parim kalohet në miratimin nen për nen. Gjatë shqyrtimit nen për nen
diskutohen dhe ndryshmet e eventuale që mund të jenë propozuar nga komisionet e përhershme.
Pas miratimit nen për nen projektligji miratohet në tërësi së bashku me gjithë ndryshimet e bëra.

Kuvendi, për miratimin e ligjeve vendos me shumicë të thjeshtë votash me përjashtim të ligjeve
të parashikuar nga neni 81 i Kushtetutës për të cilat kërkohet një shumicë prej tri të pestat e të
gjithë anëtarëve të Kuvendit. Për ndryshimet kushtetusee kërkohet një shumicë prej jo më pak
2/3 e të gjithë deputetëve. Mbas miratimit ligji firmoset nga Kryetari i Kuvendit dhe i dërgohet
Presidentit të Republikës për shpallje.

3. SHPALLJA DHE BOTIMI

Ligji i miratuar nga Kuvendi shpallet nga Presidenti brenda 20 ditësh. Presidenti ka të drejtë ta
kthejë ligjin për rishqyrtim vetëm një herë. Në rastin kur ligji kthehet për rishqyrtim nga ana e
Presidentit, Kuvendi e shqyrton sipas procedurës të përmendur më sipër dhe në përfundim

18
vendos për miratimin ose jo të rekomandimeve të Presidentit, me shumicë e të gjithë anëtarëve të
Kuvendit. Nëse brënda 20 ditëve Presidenti i Republikës nuk shprehet, ligji quhet automatikisht i
shpallur. Pas shpalljes ligji botohet në Fletoren Zyrtare. Afati për botimin e ligjit nuk është i
përcaktuar në kushtetutë, me përjashtim të rasteve të veçanta të parashikuar në neni 84, pika 4.
Në kto raste ligji duhet të botohet në Fletoren Zyrtare në numërin më të parë të saj.

4. HYRJA NË FUQI

Ligji hyn në fuqi me kalimin e jo më pak se 15 ditë pas botimit në Fletoren Zyrtare duke
përjashtuar rastet kur parashikohet ndryshe nga vetë ligji. Ligjit, në parim nuk mund t’i jepet fuqi
prapavepruese. Në rastet kur ligjvënësi çmon se është i domosdoshëm një afat i ndryshëm nga
afati 15 ditor, atëherë ky afat duhet të përcaktohet prej tij dhe të shprehet në tekstin e vetë ligjit.
Kushtetuta ka parashikuar se, në përjashtim nga rregulli i përgjithshëm, ligji mund të hyjë në fuqi
menjëherë kur plotësohen disa kushte së bashku: a) kur janë rastet e masave të jashtëzakonshme,
si dhe në rast nevoje e urgjence; b) Kuvendi vendos me shumicën e të gjithë anëtarëve; c)
Presidenti jep pëlqimin; ç) Ligji njoftohet publikisht.

11. Konventa Europiane per te drejtat e njeriut, tipare te pergjithshme dhe vendi i saj ne
kushtetuten e Shqiperise ne raport me burimet e tjera normative te parashikuara ne te.

Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNj) (emri zyrtar Konventa për Mbrojtjen e
të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore) është një dokument ndërkombëtar për mbrojtjen e të
drejtave të njeriut dhe lirive themelore në Evropë. Hartuar në vitin 1950 nga Këshilli i
Evropës, atëherë i sapoformuar, konventa hyri në fuqi më 3 shtator 1953. Të gjitha shtetet
anëtare të Këshillit të Evropës nuk janë nënshkrues të konventës dhe anëtarët e rinj duhet të
ratifikojnë këtë konventë në mundësinë më të parë.
Konventa krijoi Gjykatën Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GjEDNj). Cilido individ që beson
se të drejtat e tij sipas konventës janë shkelur nga një shtet anëtar i konventës mund të ngrejë një
padi pranë kësaj gjykate. Vendimet ku gjenden shkelje janë të detyrueshme për t'u zbatuar nga
shteti në fjalë, i cili duhet ta ekzekutojë vendimin. Vendimet e gjykatës janë të detyrueshme
pavarësisht shumës së kompensimit.
Pas ratifikimit të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, në Shqipëri ndodhën ndryshime
pozitive në rendin kushtetues dhe ato, hapën rrugën drejt forcimit të shtetit ligjor. Më parë
dispozitat kryesore kushtetuese dhe më pas Kushtetuta e vitit 1998, sanksionuan të drejtat dhe
liritë themelore të individit dhe krijuan mjetet e nevojshme për të garantuar ushtrimin efektiv të
tyre. Në këto procese, duke zënë një vend të rëndësishëm, u përfshi dhe Gjykata Kushtetuese.

19
Kontrolli i pajtueshmërisë së legjislacionit me standardet e KEDNJ-së përbën detyrën parësore të
Gjykatës Kushtetuese. Sipas nenit 131 të Kushtetutës, GJK vendos, ndër të tjera, “për
pajtueshmërinë e ligjit me Kushtetutën ose me marrëveshjet ndërkombëtare” (siç parashikohet në
nenin 122). Në larminë e çështjeve të kontrollit kushtetues të legjislacionit, një vend të posaçëm
zënë vendimet për çështje të respektimit të standardeve të të drejtave të njeriut siç parashikon
KEDNJ. Nëpërmjet veprimtarisë vendimmarrëse, GJK ka dhënë kontribut të qenësishëm për
rritjen e përgjegjësisë së institucioneve drejt përmbushjes, gjithnjë e më shumë, të standardeve
evropiane për respektimin e të drejtave dhe lirive të individit.

Kushtetuta dhe KEDNJ kanë kaq shumë pika takimi, sa që të arrish në përfundimin se një ligj
është i papajtueshëm me Kushtetutën, pa hezitim mund të thuash se ai është i papajtueshëm edhe
me standardet e KEDNJ-së. Megjithë përputhshmërinë, njohja dhe reflektimi me standardet e
KEDNJ-së dhe me jurisprudencën e Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut përbën një
domosdoshmëri. Veçanërisht jurisprudenca e GJEDNJ përbën një eksperiencë të çmuar për
reflektimin dhe pasqyrimin deri në perfeksion të standardeve të Konventës.

12. Parimi i mosfuqise prapavepruese te ligjit ne kushtetute, roli i tij ne sigurimin e te

drejtave personale. Aktet e miratuara nga Keshilli i Ministrave dhe klasifikimi i tyre.

Në këndvështrim të interesave të individit si dhe rolit të parimeve kushtetuese në sigurimin e të

drejtave personale, konsiderohet me rëndësi të veçantë edhe parimi për ndalimin e fuqisë
prapavepruese të normave juridike. Padyshim që në këtë rast bëhet fjalë për normat juridike që
parashikojnë dënime, vendosin detyrime apo rregulla të reja sjelljeje për individin. Normat me
karakter lehtësues apo favorizues për individin, sigurisht që në përputhje me parimin e sigurisë
juridike, rast pas rasti mund të shtrijnë efektin e tyre edhe për një periudhë të mëparshme. Nga
ana tjetër, si elemente të tjerë të parimit të sigurisë juridike mund të konsiderohen edhe detyrimi
për ekzekutimin e vendimeve gjyqësore të formës së prerë, arsyetimi i vendimeve gjyqësore, e të
tjerë.

Parimi i sigurisë juridike mund të evidentohet shprehimisht edhe në Kushtetutë. Megjithatë, edhe
në rast të kundërt, vetëkuptohet se në kuptim të përgjithshëm ai gjen hapësirën e duhur për t’u
njohur e respektuar në praktikë edhe në kuadër të parimit të shtetit të së drejtës. I tillë është edhe
rasti i Shqipërisë. Në rastin e vendit tonë, baza kushtetuese për evidentimin e këtij parimi të
rëndësishëm bëhet duke ju referuar angazhimit për respektimin e shtetit të së drejtës që
përmendet shprehimisht në Preambulën e Kushtetutës.

Në fillimet e saj, Gjykata Kushtetuese e ka kushtëzuar zbatimin e parimit të sigurisë juridike me

fuqinë prapavepruese të ligjit të ri, duke cenuar kështu të drejtat e fituara tashmë me një ligj të
mëparshëm, që në fakt përbën edhe elementin material të këtij parimi. Kështu, në Vendimin nr.
1/200352 të saj, duke shfuqizuar nenin 30 të ligjit “Për lojrat e fatit, kazinotë dhe hipodromet”, i
cili kushtëzonte marrjen e licensës për këtë veprimtari me pagesën e një shume të caktuar edhe
20
për subjektet që e kishin marrë tashmë këtë dokument në bazë të një pagese tjetër që kërkonte
ligji i mëparshëm, Gjykata Kushtetuese bën vëzhgimin e shkurtër e sporadik, duke theksuar ndër
të tjera se: Në aspektin kushtetues, ligji me fuqi prapavepruese është i kundërshtueshëm në qoftë
se cenon të drejtat e fituara me ligjet ekzistuese, ose krijon një detyrim të ri për sa u përket
transaksioneve të shkuara.

Vendimet e gjykatave të çdo shkalle, të cilat shfuqizohen nga Gjykata Kushtetuese, nuk kanë
fuqi juridike nga momenti i marrjes së tyre. Çështja i dërgohet për shqyrtim gjykatës, vendimi i
së cilës është shfuqizuar.

Vendimi ka fuqi prapavepruese vetëm:

a) ndaj një dënimi penal edhe gjatë kohës që është në ekzekutim, nëse ai lidhet drejtpërdrejt me
zbatimin e ligjit ose të aktit normativ të shfuqizuar;

b) ndaj çështjeve që shqyrtohen nga gjykatat, derisa vendimet e tyre nuk janë përfundimtare dhe
të formës së prerë;

c) ndaj pasojave ende të paezauruara të ligjit apo aktit normativ të shfuqizuar.”.

Aktet normative që kanë fuqi në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë janë:

a) Kushtetuta;
b) marrëveshjet ndërkombëtare të ratifikuara;
c) ligjet;
ç) aktet normative të Këshillit të Ministrave.

Aktet që nxirren nga organet e pushtetit vendor kanë fuqi vetëm brenda juridiksionit territorial që
ushtrojnë këto organe.

Aktet normative të ministrave dhe të organeve drejtuese të institucioneve të tjera qendrore kanë
fuqi në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë brenda sferës së juridiksionit të tyre.

Kriteret e klasifikimit të tyre në Kushtetutën e Shqipërisë:

a) Kriteri i hierarkisë, konsiston në renditjen dhe koordinimin e burimeve sipas efikasitetit

që iu është atribuuar atyre nga rendi juridik. Në bazë të tij, burimi më i lartë është
superior në raport me atë të nëj shkalle më poshtë.

21
 b) Kriteri kronologjik, ka në bazë rregullin “Lex posterior derogate priori”, Ligji i
mëvonshëm e shfuqizon ligjin paraardhës. Në këtë kuadër mund të përmendim se kriteri
kronologjik përshkohet nga parimi “Ligji nuk ka fuqi prapavepruese”.

c) Kriteri i kompetencës, shërben për klasifikimin e akteve normative sipas tagrave dhe
pushtetit.

13. Funksioni politik dhe funksioni administrativ i qeverise. Zgjedhja, mandati dhe
komisionet e Kuvendit te Shqiperise.

Funksioni politik i qeverisë

Termi ” qeveri ” (nga folja latine gubernare , “mbaj timonin”, që nga ana e saj rrjedh nga
greqishtja kybernan ) përdoret në gjuhën juridike dhe politike me kuptime të ndryshme. Në një
kuptim shumë të gjërë, qeveria është bashkësia e subjekteve që në një shtet mban pushtetin
politik. Ky kuptim përfshin të gjitha organet e shtetit dhe të enteve të tjera publike që i përkasin
pushtetit legjislativ, ekzekutiv ose gjyqësorit. Këtij kuptimi i referohet thënia që qeveria, bashkë
me territorin dhe popullin, është një prej elementëve përbërës të shtetit.
Në një kuptim më të ngushtë, qeveria është bashkësia e subjekteve që në një shtet mbajnë
pushtetin politik duke qënë në krye të shtetit dhe jo të varura nga subjekte të tjera.

Në një rregjim parlamentar, termi “qeveri” përcakton një organ kolegjial dhe solidar të përbërë
nga ministra që vendosen nën autoritetin e kryeministrit. Qeveria përcakton drejtimet kryesore
të politikës së përgjithshme të Shtetit. Ajo merr të gjitha vendimet dhe veprimet e nevojshme për
funksionimin normal të Shtetit.

Funksioni administrativ i qeverisë

Nëpërmjet funksionit të tij administrativ Shteti synon të realizojë objektivat e tij themelore, siç
janë mbrojtja e territorit dhe e tërësisë territoriale të vendit, ruajtja e rendit publik, zhvillimi i
marrëdhënieve ndërkombëtare, zhvillimi ekonomik i vendit, ngritja e nivelit arësimor dhe
kulturor të popullsisë, përkujdesja për shëndetin e popullsisë, etj. Këtë funksion administrativ
Shteti e kryen me anën e një aparati të posaçëm, që është aparati i tij administrativ, ku përfshihen
forcat e armatosura, policia dhe struktura të tjera që garantojnë rendin publik, institucionet e

22
ndryshme të qeverisjes qëndrore dhe të qeverisjes vendore, si dhe shkollat publike, bibliotekat,
spitalet shtetërore, etj.

Punonjësit e këtij aparati administrativ quhen funksionarë shtetërorë (si, në Francë, Itali, etj),
sepse shërbejnë për të kryer funksionet e Shtetit. Në Shqipëri këta quhen nënpunës shtetëror,
sepse janë marrë në punë prej Shtetit. Marrëdhëniet e nëpunësve me Shtetin përcaktohen në dy
mënyra: ose nëpërmjet një Statusi të përcaktuar me ligj të veçantë ose nëpërmjet një Kontrate
sipas dispozitave të Kodit të Punës. Në Shqipëri deri tani gëzojnë status nëpunësit e Shërbimit
Civil (nënpunësi civil), ata të Shërbimit të Jashtëm, ushtarakët, punonjësit e policisë, arësimtarët,
infermierët.

Kuvendi i Republikës së Shqipërisë përbëhet nga 140 deputetë, të cilët zgjidhen për një
periudhë 4 vjeçare. Sistemi i zgjedhjeve për Kuvendin është sistemi proporcional me zona
zgjedhore shumëemërore. Kriteret dhe rregullat për zbatimin e sistemit zgjedhor proporcional,
për caktimin e zonave zgjedhore dhe për numrin e mandateve për secilën zonë, përcaktohen në
Kodin Zgjedhor.

Për zgjedhjet për Kuvend, zona zgjedhore i korrespondon ndarjes administrativo-territoriale të

qarkut. Numri i përgjithshëm i zonave zgjedhore është 12 (dymbëdhjetë) dhe numri i mandateve
të deputetëve për çdo zonë varion nga 3 mandate për Qarkun e Kukësit dhe deri në 36 mandate
për Qarkun e Tiranës.

Komisionet e Kuvendit të Shqipërisë janë trupa punues të Kuvendit dhe pasqyrojnë përbërjen e
Kuvendit. Komisionet mblidhen së paku dy herë në muaj dhe mund të jenë të përhershme apo
funksionale. Komisionet shqyrtojnë projekt-ligje dhe kanë autorizim për të bërë mbikëqyrjen e
zbatimit të ligjeve.

Komisionet mund të mbajnë dëgjime publike, për të marrë njoftime për çështje që janë në
shqyrtim e sipër, me ekspertë të organizatave publike, të përfaqësuesve të grupeve të interesit
dhe të personave të tjerë.

14. Parimi i prezumimit te pafajesise ne kushtetute. Roli i tij per garantimin e personit.

Kushtetuta parashikon në nenin 30 të saj se “Kushdo quhet i pafajshëm përderisa nuk i është
provuar fajësia me vendim gjyqësor të formës së prerë”. Prezumimi i pafajësisë paraqitet kështu
si një parashikim shprehimisht kushtetues, që në të njëjtën kohë është edhe një nga elementët
përbërës të procesit të rregullt ligjor. Gjykata Kushtetuese ka mbajtur këtë qëndrim shprehimisht
në disa vendime të saj si p.sh. Vendimi Nr. 9/2004151 apo Vendimi nr. 19/2008.152 Parimi i
prezumimit të pafajësisë do të thotë së pari që gjykimi të jetë i paanshëm dhe të mos jetë i tillë që
të fillojë procesi i gjykimit me bindjen se i pandehuri ka kryer krimin për të cilin akuzohet, por
23
edhe se barra e provës i takon palës akuzuese dhe se çdo dyshim duhet të shkojë në favor të të
pandehurit si dhe se gjykata duhet ta mbështesë vendimin në prova direkte dhe indirekte që duhet
të provohen nga akuza.

Në Vendimin Nr. 4/2001154 GjK theksoi se:

Nga materialet e çështjes nxirret konkluzioni, se gjykata e shkallës së parë që e ka deklaruar

fajtor të pandehurin, e ka marrë të mirëqenë akuzën, duke cenuar parimin e prezumimit të
pafajësisë që parashikohet nga neni 6, pika 2 e Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe
nga neni 4 i Kodit të Procedurës Penale. Në këto dispozita parashikohet, se çdo person i akuzuar
për një shkelje të ligjit prezumohet i pafajshëm derisa fajësia e tij të provohet ligjërisht. Cenimi i
këtij parimi të rëndësishëm procedural nga ana e gjykatës tregon se nuk është zhvilluar një
proces i rregullt ligjor, që shprehet qartë në qëndrimin e mbajtur nga gjykata ndaj alibisë së
pretenduar nga i pandehuri, sipas të cilit, në kohën e krimit ndodhej në Greqi.

Të gjithë elementët thelbësorë të kuptimit të prezumimit të pafajësisë të paraqitur më lart janë

pra elementë thelbësorë për vetë procesin e rregullt ligjor, i cili duhet të jetë i paanshëm për
palët. Kështu, në Vendimin Nr. 19/2008 GjK ritheksoi edhe një herë të njëjtin qëndrim se:

“...parimi i prezumimit të pafajësisë është një nga elementët përbërës të procesit të rregullt
ligjor”.

15. Garancite proceduriale per te pandehurin ne procesin penal ne baze te kushtetutes.

Garancitë proceduriale të të pandehurit në procesin penal, janë parashikuar nga Neni 34/a i Kodit
të Procedurës Penale të R.SH., ku përcaktohet:

Personi nën hetim ose i pandehuri ka të drejtë:

a. të njoftohet, në një kohë sa më të shkurtër në gjuhën që kupton, për veprën penale për të
cilën hetohet, si edhe për shkaqet e akuzave;
b. të përdorë gjuhën që flet ose kupton ose të përdorë gjuhën e shenjave, si dhe të
ndihmohet nga një përkthyes dhe interpretues nëse ka paaftësi të kufizuar në të folur dhe
në të dëgjuar;
c. të heshtë, të paraqesë lirisht mbrojtjen e tij, si dhe të mos u përgjigjet pyetjeve të
caktuara;

ç. të mbrohet vetë ose me ndihmën e një mbrojtësi të zgjedhur prej tij;

d. të ketë një mbrojtës të siguruar nga shteti, nëse mbrojtja është e detyrueshme ose nuk ka
mundësi financiare për të pasur një mbrojtës, sipas parashikimeve të këtij Kodi dhe
legjislacionit në fuqi për ndihmë juridike;

24
 dh. të takohet privatisht dhe të komunikojë me mbrojtësin që e përfaqëson;

e. të këtë kohë të mjaftueshme dhe lehtësi për të përgatitur mbrojtjen;

ë. të njihet me materialet e çështjes, sipas parashikimeve të këtij Kodi;

f. të paraqesë prova që i shërbejnë mbrojtjes së tij;

g. t’u bëjë pyetje dëshmitarëve, ekspertëve dhe të pandehurve të tjerë gjatë gjykimit;

gj. të ushtrojë të drejta të tjera të parashikuara nga ky Kod.

16. Marredheniet midis qeverise dhe parlamentit ne baze te kushtetutes, kontrolli

parlamentar mbi qeverine.

Demokracitë e sotme parlamentare karakterizohen nga mënyra se si vendimmarrja politike

ndahet midis parlamentit dhe qeverisë. Ndonëse funksionet tradicionale të këtyre dy degëve të
qeverisjes janë të strukturuara formalisht në kushtetutën e një vendi, realiteti është më shumë një
ndërveprim midis tyre. Presioni qeveritar ndaj legjislativit realizohet nëpërmjet ndryshimeve të
procedurave parlamentare: shumica qeverisëse nuk e ka të vështirë të ndryshojë rregulloren e
parlamentit përmes futjes së rregullave që kufizojnë deputetët dhe rrisin hapësirën e qeverisë;
madje, me këtë synim, nëse është e nevojshme dhe e mundëshme, ajo mundet të shkoj deri në
ndryshimin e dispozitave kushtetuese. Efekte të tilla ndodhin edhe për shkak të ndryshimeve të
sistemit zgjedhor: listat e rregulluara partiake të kandidatëve për deputetë i shërbejnë mjaft mirë
funksionimit të disiplinuar të tyre. Fenomene të tilla janë prezente sidomos në vendet me
demokraci ende të pakonsoliduar. Ndërsa zgjedhjet demokratike në këto vende shpien në
parlamente shumëpartiake, ato rrallë herë prodhojnë institucione të forta demokratike.
Parlamenteve të këtyre vendeve u mungon organizimi, burimet financiare, anëtarët dhe stafi me
përvojë për tu shërbyer në mënyrë të kualifikuar dhe të pavarur përfaqsuesve të popullit.

Demokracia atrofizohet në mënyrë thelbësore kur ekzekutivi mbisundon në mënyrë të tepruar në

raport me parlamentin. Në këtë rast duket se parlamenti ekziston vetëm për të “vulosur”
vendimet e ekzekutivit. Shteti me një parlament që i mungon kapaciteti për të kontrolluar
ekzekutivin ose për të ndikuar në politikat e tij, nuk mund të mendohet demokratik në kuptimin e
sotëm.

Megjithë rritjen e rolit të ekzekutivit në qeverisjen e vendit, baraspesha relative e pushtetit

ndërmjet ekzekutivit dhe legjislativit mund të ndryshohet dhe të rivendoset. duke ndërmarrë
reforma që synojnë ndërtimin e institucioneve të forta legjislative. Reformat mund të jenë të
sukseshme nëse gjëndet vullneti politik i përbashkët midis shumicës qeverisëse dhe opozitës.

25
Faktorët strukturorë dhe procedurial që ndikojnë drejpërsëdrejti në raportet midis legjislativit dhe
ekzekutivit janë:

Rendi i ditës : Zakonisht është sanksionuar prioriteti qeveritar në përcaktimin e rendit të ditës së
parlamentit, sepse ai nuk shihet si një parim i “brëndshëm” i organizimit të punës së parlamentit,
por si një mjet që kushtëzon në një shkallë të rëndësishme punën e institucioneve të tjera të
shtetit, sidomos të qeverisë. Megjithëse përcaktimi i rendit të ditës është pjesë e rëndësishme e
autonomisë parlamentare, praktikisht nëpërmjet këtij prioriteti qeveria dominon axhendën e
punimeve parlamentare. Në një parlament përfaqësues absolutizimi i priroritetit të qeverisë çon
në mosrespektimin e nismave të aktorëve të tjerë, sidomos të forcave politike në opozitë dhe të
deputetëve të veçantë.

Procesi ligjvënies : Pothuajse të gjitha nismat e rëndësishme të ekzekutivit në fushën e

politikave kalojnë nëpërmjet miratimit nga parlamenti të legjislacionit përkatës. Ky përbën dhe
rastin më të rëndësishëm ku parlamentarët mund të ndikojnë në politikat e pushtetit ekzekutiv.
Përsa i përket nismës për ligje të reja, në shumicën e parlamenteve demokratike, është qeveria që
mbisundon. Kjo argumentohet me faktin se qeveria ka mandat zgjedhor për zbatimin e programit
të saj, por një ndikim të ndjeshëm në këtë rast ka dhe mungesa e kapaciteteve njërzore dhe
materiale, që asistojnë parlamentarët.

Procesi i buxhetit : Buxheti është fushë e ekzekutivit. Ai konsiderohet si deklaratë e politikave

qeveritare e shprehur në terma financiare. Megjithë rolin mbisundues të ekzekutivit, është
vendimtare që parlamenti të luaj një rol thelbësor në këtë proces. Zakonisht parlamenti e ushtron
ndikimin e vet në buxhet nëpërmjet procesit të amendamenteve.

Procesi i kontrollit parlamentar të qeverisë : Mbikqyrja e ekzekutivit është ndoshta funksioni

më i rëndësishëm i çdo parlamenti. Mbikqyrja është edhe ndjekja në vazhdimësi e veprimtarisë
ligjvënëse. Parlamenti duhet të shoh nëse ligjet po zbatohen me efektivitet dhe nëse ato zgjidhin
dhe korrigjojnë problemet siç u synua nga hartuesit e tyre. Është një veprimtari që mund të
zhvillohet si nga shumica që mbështet qeverinë, ashtu dhe nga opozita, por ndërsa deputetët e
opozitës janë plotësisht të motivuar të ushtrojnë atributet e kontrollit, nuk është e njëjta gjë për
ata të shumicës qeverisëse. Shumica qeveritare predominohet nga besnikëria partiake.

26