Professional Documents
Culture Documents
TARHT E EFSANEDE
VE
KAHRAMANLIK
DESTANLARINDA
ATTLA
eviren
Prof. YAAR NEM
KLTR BAKANLIGI
YAYINLARI
HELMUT DE BOOR
eviren
Prof. YAAR NEN
3
bir eseri de vardr. Ayrc'a skandinav dillerinden ve eski Alman ede
biyatndan yeni Almancaya evlrller de yapmtr. nlversltelerde ders
kitab olarak kullanlan aklamal Nlbelungen metni 24. basksn
idrak etmitir.
4
TARHTE, EFSANEDE VE KAHRAMANLIK
DESTANLARINDA ATTLA
5
Attila'nn akl ermez tipini tarih asndan ileyenler,
tabiatyla Nibelungen Destan'nn Etzelini, mesela Orlean
efsanesinin Attilas ile birletirmenin mmkn olamaya
can anlamlardr. Ortaadaki ve yenian bala
rndaki grlere gitmeye gerek duymadan xx. yilzyln
tarih aratrmalarna iaret etmek ve bu arada Fransz
A. Thierry'nin1 geni kapsaml ve ok faydalanlan ese
rine dikkati ekmek isteriz. Thierry, halk arasnda yay
gnlam bilgilere gei bir blm ayrmtr.
6
lardr. Efsanevi Attila'nn portresi her yn ile zalim ola
rak izilir. Kahramanlk destanlarnn Etzel'i de efsanevi
Attila'dan, az da olsa, bir eyler alr. Dinsizlii aka
belirlenir, yahut da tartma konusu yaplr, hatta bazen
Hun kralnn Hristiyanl geici olarak kabul edip sonra
ayrld da ortaya atlr2 Fakat bu tr yaklamlar ok
zayf kalmtr. nce ruhlu ve titiz airler kahraman Atti
la'y efsanevi Attila'dan uzak tutmay baarmlardr.
ok eski ve hemen hemen hi deimeyen bir gre
gre Cermen edebiyatnn kahraman tipini Gotlar yarat
mlardr. ster vg, ister anlatm eklinde olsun Cer
menlerin eski edebiyatn tekil eden ve bizim kahraman
lk edebiyat dediimiz edebi tr ilk defa gezgin Got boy
lar, zellikle bu boylarn aristokrat soylular arasnda
domutur. Dou Cermen krallarnn evresinde topla
nan soylularn yaratt bu edebi tr, sonradan yeni e
killer alarak btn Cermen dnyasna yayld. Biz, bu
edebiyat Andreas Heusler'in Altgermanische Dichtung
(Eski Cermen Edebiyat) adl eserinde belirttii ekil
de anlyoruz. Kahramanlk edebiyatnn tarihi hayattan
doduu hususunda Heuslerle ayn kanaattayz. Ancak,
buradaki pragmatizmin olduka nemsiz. olduu grn
deyiz. Asl nemli olan husus, tarihteki byk ahsiyet
leri sava tre kavramlarnn altnda mtalaa et
mek ve onlar drstln ideal temsilcileri ve icraclar
olarak tantmaktr. Kahramanlk edebiyatnn grevi, ta
rihi olaylar artlarda nakletmek deildir. Bu edebiyatn
asl ii, tarihi ahsiyetlerin aksiyonlar ve felaketler kar
sndaki tahammllerinde gsterecekleri rnek davran
laryla kahramanlatrmaktr. Bir edebiyatta manevi yk
seliin zel bir tasvir ve slup kudretiyle canlandrl
masna Cer:qen anlay ile yiitlik diyoruz ve bu yara
tc yeni baary Got saraynn sava soylularna mal
ediyoruz.
7
Bu edebiyatta yer alan tarihi ahsiyetler arasnda
Hun Kral Attila da vardr. Bu bakmdan Got evreleri
nin Attila'y nasl grdklerini anlatan ilk tarih yazarla
rnn verdikleri bilgileri renmemiz son derece nemli
dir. Bunu yaparken de kendisi Latinlemi bir Got olan
ve Gotlar hakkndaki bilgilere yalnz geni lde vakf
olmakla kalmayp, bunlar uurlu bir ekilde anlayp be
nimseyen Jordanes'in verdii bilgiyi n planda dikkate
almak zorundayz. Zira, Jordanes Attila devri hakkndaki
gerek bilgisini, zellikle Attila'nn ada ve Hun ge
leneklerinin gzlemcisi olmu, olaylar bizzat yaam
olan Yunan Priskos'un ve Byk Theoderich'in alma
arkada Cassidor'un eserlerinden almtr. Jordanes y
le yazyor
Dnyadaki insan soylarnn alkants iinde do
mu olan, btn lkelerin korku duyduu, hangi yolla
bilmiyorum, kendisi hakknda yaylm rktc kanaat
la btn kitlelere korku salan adam. Gerekten yry
kibirli idi; gzlerini durmadan oraya buraya gezdiri
yordu, yle ki, uzun bedeninin, hareket bakmndan da,
gc grlyordu; phesiz savalar seviyordu, fakat
eli ll, anlay ok gl idi, yalvaranlara kar yu
muak, bir kere gvenini kazananlara kar lC.tufkar idi>>3
Bundan sonraki kiilerin d grnlerini tasvir
eden ksm geliyor. Burada Hun-Mool karakteristik va
sflar ok ak bir ekilde anlatlmakta. Eserin 38. b
lmnde Attila'nn Jordanes'in kendi Cermen kavimleri
ve bu kavimlerin krallar hakknda neler sylediine k
saca bir gz atalm Gepid Kral Ardarich'in ve Dou Got
biraderler Valamer, Vidimer ve Theodemer'in Attila'nn
tam gvenini kazanm olduklarn ve Valamer ile Arda
rich'i dier prenslerin hepsinden ok daha fazla svdiini,
onlar danma meclisine ardn anlatr. Ama daha
8
sonra da unlar reniyoruz <<Geri kalan kral kalabal
eitli kavimlerin nderleri tpk hizmetkarlar gibi, Atti
la'nn bayla verdii iaretlere ve gzn evirdii yere
dikkat ediyorlar -deyim yerindeyse- geri kalan krallar
kalabalnn ve br kavimlerin nderlerinin her biri
korkup rkerek herhangi bir yaknmadan uzak duruyor
du ya da en azndan, buyruk alm olduu iin, byle ya
pyordu. Yalnz krallar kral Attila herkesi herkesten ok
dnyordu.
9
yneliktir : Yalvaranlara kar yumuak, bir defa gve
nini kazanm olanlara kar ltufkard.
10
zemeyen grlerle kar karya kaldn ve bunlar ba
datrp bir birlik salamaya altn belirtmek istiyo
ruz.
11
adan kalan her harabenin sorumlusu da Attila olurdu
demektedir. Bylece yakp ykan hkmdarla mamureler
yaratan hkmdar karlatran etkin bir antitez mey
dana km oluyor.
12
la'nn ehresinde kpek yznn hatlarnn aka grl
d sylenir10
Bu kymetli belge ile o eski bilgi arasndaki fark
anlayabilmek iin tarihi-efsanevi Attila'y gz nnde tut
mak ve onun nefretle anlan namn glgelemek maksa
dyla kendisine reva grlen kltc vasflar kulaklar
da duymak gerekir.
13
la'nn hain bir iblis olarak tanmland ve tarih kitap
larnn Attila'y menkbeleri iine alarak dokuyup ile
dikleri yerde bambaka bir Attila imaj yaamakta idi ve
bu imaj kalc da oldu. Frank blgesinde Frank - kahra
manlk destanlarnn Attila-Etzel'i ile karlayoruz13
Bu devre ait Alman kahramanlk edebiyat, Hun
Kral Attila'ya Jordanes'in eserinin baz yerlerinde sz
edilen grlere tamamen benzer bir adan bakmaktadr.
phe yok ki, Almanlarn Attilas, asl hviyeti ile ancak
XIII. yzyl kahramanlk destanlarnda gn na k
maktadr. Mesela, Nibelungenlied destanlarnda olduu
gibi. Burada Hun kral valyelik idealizminin faziletli
bir tipidir ve phe yok ki; onun yabanclara ve dinsiz
lere tam bir valyelik payesi veren toleransl hmaniz
minde de byk bir pay vardr14 Bununla beraber Nibe
lungenlied'in ve Dietrich destanlarnn Attilas'nn ilk ola
rak bunlar yazan nesil tarafndan yaratldn dn
mek, her taraf buram buram valyelik kokan bu byk
destanlarn bilinmeyen nclerinin efsanesindeki Attila'ya
benzer bir Attilalar bul.,.nduunu kabul etmemek im
kanszdr. Eski Alman edebiyat hakkndaki bilgimiz ne
kadar az olursa olsun, gene de bu edebiyatta Attila tipini
kolaylkla bulmak mmkndr. Bu konuda gvenle da
yanabileceimiz iki dkman, VIII. yzyla ait Hildebrand
Destan ile X. yzyla ait Latince yazlm Waltharius
Destandr.
Hildberand Destan'nda yurdundan kovulmu olan
Dietrich, Hun hkmdarna snr. Buradaki Hun kra
ln -ar titizlikle metin incelendiinde grlecei gi
bi- Attila'dan baka birisi olarak gstermeye alan
metinlerdeki zorlama gayretlerinin yanl ve hatal bir
mdahale olduu aktr15 htiyar silahsr Hildebrand
tipi ve onun oluyla yapt trajik atmann Got ede-
14
biyatna m ait oldu'u, yoksa Schneider'in iddia ettii gi
bi, ilk defa Hildbrand Destan ile ve onun iinde mi yer
ald konusu bizim konumuz bakmndan da nem ta
maz. Bununla beraber burada kazancmz udur: Hilde
brand'n airi Attila'nn iyilikseverliini -propitius in
fidem semel susceptis>>- (himayesine girenlere kar lu
tufkard) diyerek peinen kabul ediyor ve kahraman iin
Attila'nn sarayn emin bir barnak olarak kabul ediyor.
Eer Hildebrandslied, kendi konusunu gezgin bir kahra
manlk motifi ile badatrarak yeniden ilemise bu, o
gnk ortam gzlerimizin nne sermek iin yaplm
tr. airin kahramanlarn oturttuu bu ortamda Attila'
nn teden beri devam ettirdii ve Dietrich'in yararlan
d eski ve esasl bir gelenei vardr. Evet, Attila bu ge
lenek icab yurdundan kovulan byk Got kralnn yar
dmcs olmu, onu sarayna kabul etmitir.
s
Attila'nn saray meclisine katlan, onun savalarnda
bizzat yan banda dven yiitler olarak yaarlar. Jor
danes'in yazdna gre bunlar Attila'nn saraynda Dou
Cermen krallarnn hayatn aynen srdrrler. Katlan
labilecek, hatta ksmen de parlak bir hayat; fakat var
oluun yegane gayesi ve en temiz prlts eksiktir: zgr
lk. tekiler gibi Ekkehart'n kahramanlar da zgrlk
hasreti ekerler ve bunu da salarlar.
16
Attilas'ndan en keskin hatlarla ayran aktif olmayan
Attila'nn zelliini bize ispat ediyor.
17
kararllk Alman Attila portresinin en nemli zelliini
tekil eder. Onun aktif olmama gibi kusurlu haline ok
defa alr, hatta bazen de Burgundlarn kitle halinde
tamamen imha edilileri karsnda taknd kaytsz ta
vrda olduu gibi, durumun izah imkansz olur.
Alnyazsn kendi seyrine brakmtr. Bizzat mda
hele edip durumu kurtaraca yerde aksiymu tehlike ya
ratacak lde Kriemhild'e brakr. Felaket karsnda
kendisi tamamen pasiftir ve Dietrich'in yardmna muh
tatr. Her eye ramen evresinde cereyan eden olaylar
kahramanlk olaydr ve baka bir ey olmas da mm
kn deildir zaten.
18
Attila portresindeki bu zellik Aeltere Not dan gelme pe
il. Zira, eyleme kkrtan unsur burada da Kriemhild'in
intikam hrsdr; eylemci de bizzat Attila'nn define hr
sn paravana olarak kullanan Siegfried'in dul karsdr.
Aeltere Not un temelinde bu yatar. Attila'nn altnda
kar duyduu ihtiras, ne devaml olarak, ne de maksatl
veya gerekli bir ekilde Kriemhild'in intikam hrs ile sk
skya bal ikili bir ihanet olarak kabul etm.ek mmkn
deildir. Bu ihtiras, bir ie yaramaz, olduu biimde yle
ce kalr; eserin olgusuna sktrlm yadrgayc bir ey
dir bu. Alman Attila destan hakknda sylediklerimiz kar
snda Alman Attila imajndan hibir iz tamaz. Schnei
.der'de bu zelliin yan kaynak olan bir Saechsisches Lied
Saksonya Destan 'de mevcut olduunu kabul ederek bu
destann ele alnp ilenmesi iin aba harcar. Varsaylan
edebi byklk kabul edilse bile bu olgu ayrntlarnda
deil, ayn zamanda eserin Gney Almanya'da mevcut ey
lem cokusundan ve bariz karakter zelliklerinden de ta
mamen bakadr. Burada Sant Gallenli Ekkehart'n ta
nmad, bilmedii bi.r Attila canlandrlmtr. Sakson
ya Destan, yzyllar boyunca gneydeki destan ekline
bal olmakszn yaam byk bir eserdir. Eski aratr
malar onu byle istemi, byle grm lerdi19 Ama Heus
ler ve Schneider, hakl olarak, byle bir destann varl
hakknda pheye dmlerdir. O agzl Attila n
baka bir aklama vardr. Kuzeyin Attila'y nasl grd
n aratrrken bunu reneceiz20 Attila'nn karakter
zelliklerinden biri de define hrs (Schatzgier) dir. Bunu
Thidreksaya'da da gryoruz. Memleketinin edebiyatn
ok iyi tandndan hi kimsenin phe etmedii Nor
veli Saga yazarnn, Attila'nn bu ihtirasn gz nnde
tutarak eseri iin faydaland kaynaklardaki Attila ima
jn adapte edip onu aktif bir tip olarak gstermi ol
mas yakn bir ihtimal olarak dnlebilir. Elimizde
19
Saga yazarnn Kuzey edebiyat hakkndaki bilgisinin
ne olduunu gsteren bir monografi yok. Bunun iin
Sagadaki kendi katksnn lsne ve genellikle alma
tarzna dair tam bir fikir edinmek de mmkn deil.
Byle olunca da Attila'nn aktifliinde dorudan doru
ya bir Kuzey etkisinin mevcut olduuna dair verilecek
hkmn ne derece salam ve emin olaca da dnd
rcdr. Dier bir ihtimal olarak da Schneider'in ileri
srd gibi, ikinci derecede bir kaynak olan Saksonya
Destan'nda Kuzey etkisinin mevcut olduu dnlebilir.
Kahramanlk destanlarnn meydana geliinde yalnz G
neyden Kuzeye bir akmn deil, bazen de Kuzeyden
Gneye bir akm hesaba katmak gerektii hususundaki
gr, son aratrmalarda tasvip grm ve nem kazan
mtr21.
20
Konusu bakmndan en eski Dietrich Destan'nn z
n ihtiva eden Rabenschlacht (Ravennaschlacht = Raven
na Meydan Sava) Destan23, Dietrich'in istilaya urayan
memleketini Hunlarn yardm ile geri aldn anlatr.
E tzel gen oullarn Dietrich'e emanet eder; Dietrich
bunlarn hayatn korur. Fakat aksi bir tesadf, emin
bir yerde braklm olan genleri sava meydanna s
rkler ve genler bu savata hayatlarn kaybederler. B
yk bir zaferle sonulanan sava bittiinde Dietrich fe
laketi renir; btn baarlarn bir tarafa brakp len
genlerin babasnn huzuruna kmak zere Hun diyarna
koar. Attila byk acya sabrla katlanr, Dietrich'i af
federek onu yine eskiden olduu gibi saygn bir misafir
olarak kabul eder. te Attila burada licenap bir hkm
dardr; hi tereddt etmeden hkmdarlnn nimetle
rinden hizmetindeki bir adam yararlandrr. Bylece o,
maiyetindeki kimseye vefakar bir efendi olduunu ak
a gstermitir. Halbuki, ahsi mnasebetleri bakmn
dan durum, efendi ile hizmetkar arasnda messif bir
ayrlmay gerektirmekedir.
21
almak iin deil, cezalandrmak iin bir darbe ile yere
serer. Attila'nn huzurunda Dietrich de ayn durumdadr.
O canevinden vurulmu bir babann, kahramanlk ana
nesi gerei hibir eyin engel olamayaca intikamna de
il, efendisinin verecei cezaya teslim olmutur. Attila'
nn davran ise, Dietrich'i balamak ve onu kabahat
olmakszn da olsa, kaybettii gvenilirler halkasna ye
niden almak olmutur. Bu davran, maiyetini dnme
den srf kahramanlk ananesinin gerei mmkn grlen
bir hareket deil, ayn zamanda bir ahlak yceliinin de
ifadesidir.
22
Buna ramen Etzel, yalnz bir zihniyetin deil ayn
zamanda ideal bir prensibin temsilcisidir. Bu zihniyet ve
prensibin dini kayna sorulmadan ve hi tereddt edil
meden ona bu vasflara sahip olma yetkisinin verilmi ol
mas, Attila imajnn meneinin Hristiyanlk ncesi Cer
men dnyasnda bulunduunu btn akl ile gster
mektedir. Din etkisinden uzak ahlaki davranlardaki z
grlk ancak Cermen yiitlik anlaynda grlr. Ne Ar
tus'ta, ne de Karl'da din unsurunun imaj d braklma
s dnlemez. Bylece Alman Attila, edebi adan Karo
lenjler devresinden itibaren yiit tiplerinin yaratld za
mana kadar geri gtrlm oluyor. te bu Attila, yz
yllar boyunca hi deimeden ve hviyetinden hibir ey
kaybetmeden dini efsanenin yaratt Attila yannda za
manmza kadar gelmitir.
23
geni lde kltrel ve edebi etkisini ,ne kadar aklkla
ortaya koymu olursak olalm, hi phe yok ki, zellik
le en eski Atli Destan, Edda'nn Atlakvidas, bu kolek
siyonun Hristiyanlk ncesi Cermen devrine ait temel ta
lardan biridir.
Kuzey'in Adisi bir evrenin merkezi olan sakin bir
tip deildir. Kuzeyde Attila'nn evresinde kmelenmi
Dietrich, Walther, Bieterolf, Rosengarten destanlar g
rlmez. Burada Attila, Burgund soyundan gelen kral aile
sinin aktif bir hasmdr. O, enite olarak, aile arasnda
kan bir kavgada hsmlarna kar kars ile birlikte
cephe almak zorunda braklm ve d grn ile za
fer kazanm bir kt kiidir. Attila burada kendisini
define hrsna kaptrm, hilekar bir dman olarak gs
terilmitir ve ihanet davetinde yrtlen plana gre
hareket eder. Destann can alc noktas, balarna gele
cek olanlardan habersiz bulunan kaynbiraderlerin stn
kuvvetlerin saldrsna uramalar ve definenin yern
sylememek iin kahramanca direnmeleri ve sonunda
kahramanca lmeleridir. Eserin bu ksmnda Atli, Bur
gundyal biraderlerin ahlak anlaylarnn lld bir
mihenktir.
Kuzey Destan'nn ikinci ksmnda Burgundyal kzkar
de Gudrun (Alman destannn Kriemhild'i) ise Atli'den
kardelerinin intikamn alan bakahraman rolndedir.
Bu intikam alma olay, alev alev yanan Hun kralnn sara
ynn byk salonun.da Gudrun kahramanca bir davran
iinde baarya ulatktan sonra lanetlenen ve katledilen
kocasndan hemen sonra kendisinin de hayatna son ver
mesiyle zirveye ular. u halde btn eser boyunca Atli
kahraman deil, hasm rolndedir. Bu durum kendini
beenmiliin ve karanlk bir tablonun izilmesini ge
rektirir. Ancak, ilk bakta efsanedeki Attila ile olan k-
24
msenmeyecek benzerlik, daha yakndan baklnca kay
bolur. Kuzeyin Attilas kahramanca davranlar ile ef
sanenin Attilas'ndan kesinlikle ayrlr. Attila burada ka
ranlk taraflar, ztlamann gerei olarak meydana gel
mi bulunan byk kahraman grubuna dahildir. Onu
doymak bilmeyen define ihtirasna iten drt, kendi t
rnde bir kahramanlk tezahrdr ve davranlar ise,
Cermen gz ile baklnca ahlaki adan mutlaka irkin
ve knanmas icabeden bir durum deildir. Bu davran,
olsa olsa, dostlar birbirine lme kadar balayan, fakat
dmana kar her trl hyanete ve hileye msaade eden,
hatta bunu emreden bir hayat grnn karanlk ters
yzd.
25
gundlu biraderlerin lmle karlanca nasl kahraman
ca bir davran iine girdiklerini belirtmek olmutur;
bunu yapabilmek iin de onlara burada reva grlenler
abartlarak korkun bir biime sokulmutur. Btn bun
lar salayabilmek iin ise hasm Atli'yi eski de;tanlarda
olduundan daha saldrgan, daha vahi gstermek gerek
mitir. Bununla beraber o, cellat gibi grnmesine ra
men yiite bir asaleti daima muhafaza etmitir. Bu ken
di kudretinin azametine inanm bir insann gsterecei
bir zelliktir; yoksa efsanede olduu gibi Tanr gc kar
snda kpekleen, korkudan tir tir titreyip yerlere se
rilen Attila'ya has bir davran deildir. Buradaki aile
trajedisinde virga furorls del = Tanrnn gazab gibi
bir dini gr asla sz konusu olamaz.
Kuzeyin Atlisi'ni efsanenin Attilas'ndan ayran, zel
lik, onun bir hasm olarak kahramanca davrandr; Adi
sakin ve n;laym Alman Etzel'den de aktif oluu, snr
sz define hrs ve hilekarl ile ayrlr. te bu husus At
tila'nn Kuzey meneili btn tasvirlerinde onun bariz
vasf olarak grlr. Alman kahramanlk destannn Ku
zey adaptasyonunu yapan airin Atli'nin bu vasfn unut
madn daha nce yazmtk. O, Alman Nibelungen'inin
Attilas'ndan fegjamasta allra manna = btn erkekle
rin en harisi diye sz eder ve Attila'ya kendi karakterine
uygun bir akbet hazrlar27
Bu Attila tipini yanyana getirip karlatrmak
gerekir. Jordanes'in izdii Attila tipinde btn zellik
lerin yaklam iinde birleme yolunda olduklarn gr
rz. Efsanedeki tip dier iki tipten tamamen ayr olarak
kendi bana bir oluumdur. O, kilisenin ve kilise tara
fndan fethedilmi eski Roma mparatorluu blgelerinin
mahsuldr. Dier iki tip ise Cermenlerin kahraman tip
leridir. Her ikisi de, yalnz Kuzeyin vahi tipi deil, ayn
26
zamanda kta Cermenlerinin mlaym tipi de, Hristiyan
lk ve kilise tarafndan el srlmemi bir haldedirler ve
Cermen alemi, henz kilisenin evrensel dnyasnda ve
yeni .kurulan imparatorluk iinde yerini almam iken de
mevcut idiler. Her iki imaj da yeni manevi akmlara ve
bu akmlarn getirdii Attila imajna ramen hemen he
men hi el srlmeden ve hibir mdahaleye uramadan
varlklarm srdrmlerdir.
Bu nemli durum ile, ilgili baz sorulardan birini
burada belirtelim: Nasl oluyor da Cermen dnyasnn
bizzat kendisi iki ayr Attila imaj yaratyor, Ve gene nasl
oluyor da Cermen dnyas bu konuda aka bir Alman
ve Kuzey (skandinav) blgesi diye ikiye ayrlyor ?
Bu soruya cevap verebilmek iin Jordanes'in Attila'
nn lmnden bahseden bilinen 49. blmden hareket
etmek gerekir. Bu blm ak olarak Priscus'a atf yap
makta, yani bir belgeye dayanmaktadr. Bunun iin biz de
bu ksm aynen iktibas ediyoruz
Ki o (Attila), tarihi Priscus'un anlattna gre,
ld srada Ildico aal, ok gzel bir kz, o soyun gele
nei uyarnca, saysz elerinin ardndan, kendisine e
olarak alyordu ve dn srasnda ok fazla neelenerek
geveyip arap ve uykunun verdii arlkla srtst uzan
dnda, her zaman bana geldii zere, burnundan oluk
oluk kan akmaya balad; kann normal ak yollar en
gelleninc de, ldrc yoldan boazna inerek hayatna
son verdi. Ertesi gn ise, gnn byk bir ksm
boa geirildikten sonra, kraln, bir eyden iddetle ku
kulanan nbetileri, ok byk barmalarn ardndan
kaplar krp aarlar ve zerinde hibir yara izi bulun
mayan Attila'nn lmne kan akmasnn yol atn an
larlar ve gen kz da, yzn peesinin altna gmm,
alarken bulurlar27a.
27
Burada Kuzeyin verdii bilginin kaynana Attila'
nn lm asndan bakldn ve ismine gre Cermen
olduu kesin olarak anlalan (H)ildico'nun da Gudrun
Kriemhild'in tarihi prototipi olarak kabul edilmi oldu
unu iaret ederek bilinen eyi bir defa daha vurgulam
oluruz. Jordanes-Priscus, Cermen prensesinin eylemci bir
tip olduunu elbette bilemezlerdi. Onun iindir ki, kud
retli Hun kralnn lmn uursuz bir kaza olay olarak
kabul etmilerdi. Bunun sonucu olarak da Attila'nn zifaf
gecesi lm zerine hakl olarak tasal bulunan tek ta
nn ileride bana neler gelecei hakknda hibir bilgi
vermemilerdir. Eldeki metin daha ok Attila'nn lm
dolaysyla yaplan byk at treninden bahsetmekte
dir. - Non vulnere hostium, non fraucle suorun - =
Dmanlarnn yaralamasyla deil, kendi adamlarnn al
datmasyla deil. .. Jordanes, bu son dn gecesinden
phe etmez ama adalar yahut da en azndan daha
gen nesil bu hususta kukuludur. imdi tarih yazarlar
nn Attila'nn lm ile ilgili olarak verdikleri bilgiye bir
gz atalm.
28
bolmutur. Bunun iin sz edilirken karanlk, dini bir
imaj verilmitir.
Yzyl sonra yazlm ve sonra da 1042'ye kadar eksik
bilgilerle uzatlm olan Chronicon Pasehale, nce Pris
cus'un verdii bilgiyi kabul eder ve kz bir Hun kapat
mas olarak gsterir. Fakat bundan sonra dier rivayeti
ilave eder Kzn birinin onu ldrd sanld. Bu
yorum sonra Bizansl tarih yazarlarna (Johannes Mala
las) intikal eder. Malalas ayn zamanda katilin se
bebini aratrr ve sebebi siyasi entrikada bulur.
IX. yzylda Ravennal Agnellus, Ravenna Kilisesi'
nin tarihini yazar (Liber pontif. ecel. Ravennatis). Angel
lus Attila'y anlatrken, iinde Ravenna'nn nemli bir yer
tuttuu dini efsanenin etkisi altnda kalmtr. O da At
tila'nn lmn yle anlatr Etpost haec omnia a
vilissima muliere cultro defossus, mortuus est. = Btn
bunlardan sonra da, ok aalk bir kadn tarafndan
baklanmas jizerine lmtr. Angellus, Priskus'un ver
dii bilgiyi zikretmekten vazgeip dier rivayet zerinde
durur. Ravennal bir in adam olarak onun iin nemli
olan husus vlissima mulier = Cermen prensesinin adi
bir kadn olduunu vurgulamakta. Katil prensesin ba
yalnn vurgulanmasyla hain Hun kralnn da byle bir
akbeti haketmi olduu kendiliin:len ortaya km
oluyor.
Nihayet Paulus Diaconus, Historia Romana XIV
adl eserinde Jordanes'in verdii bilgiye tam olarak daya
nyor : Bunun iindir ki, Cermen prensesinin adn ldico
olarak veriyor; fakat te yandan prensesin Attila'nn
lmne karm olduu hususuna ait hi sz yok. Pau
lus Dianconus'ta yeni olan ey, Attila'nn evresinin fazla
tantanal bir biimde anlatlm olmasdr. Burada da
gsteri ve zppelie kalmtr.
29
Attila'nn lmne dair bilgi veren bu tip tarihiler
kk bir gruptur. Jordanes bir Ostrogottur, Marcellius
lliryaldr. Chronicon Paschale'nin yazanda Bizansldr;
dierleri ise Ravennal Angellus ve Lombardyal Paulus
Friauler'dir. Bunlarn hepsi de Dou Roma mparatorlu
u kesimindedir. nk Ravenna'da VIII. yzyla kadar
Bizans valilerinin oturduu yer olarak tamamen Douya
bal kalmtr. Ayrca Ravenna'da meydana gelen Attila
efsanesinin Roma'ya kar belirgin bir mukabil zirve te
kil etmesi de dikkat ekicidir28
Bu gruplamann bir tesadf eseri olmadn, ayn
zamana rastlayan Bat Roma tarihileri ile yaplacak bir
karlatrma ortaya koyar. Bu ise Cassidor ile balar.
Cassidor'un Gotlarn Tarihi adl eseri maalesef kaybol
mutur. Bu bakmdan bu eserde Attila'nn akbeti hak
knda verilen bilgiye dair bir ey syleyemeyeceiz. ok
defa Cassidor'u teyideden Jordanes_ de bu konuda tama
men Priscus'a dayanr. Belki de Cassidor bu hususta ne
gibi bilgi vereceini bilmiyordu. 519'da, Gotlarn Tarihi
adl eserinden nce yazd Chronica'snda o yla ait ver
dii bilgi sadece His consulibus Attila in , sedibus mo
ritur = Bunlarn konsll srasnda Attila tahtnda
otururken ln> den ibarettir.
Hieronymus'un Dnya Kronii'ni devam ettiren Hyda
tiusda yle yazyor : repetunt sedes, ad quas rex eorum
Attila mox reversus interiit = Onlarn kral Attila'nn
dndkten hemen sonra ld tahta saldrrlar.
sidor'un Gotlarn Tarihi adl eserinde ise ad quas
rex eorum Attila mox ut remeavit, occubuit = ki bu tahta,
onlarn kral Attila dner dnmez lmtr denmekte.
Prosper Aquitanusda Attila in sedibus suis mur-
tuo = Attila tahtnda otururken lm(tr) diye geer.
30
Victor Tonnensis Eo tempore moritur Attila = At
tila o srada lr der.
31
leride zerinde duracamz Attila'nn lm ile il
gili bu yeni gr, zellikle Saksonya blgesinde sakin
yazarlar arasnda bir gelenek halinde yaamaya devam et
mie benziyor. En azndan iki kronik XI. yzyla ait
Quedlingburg kronii ile buna dayanlarak yazlan XII.
yzyla ait Chronographus Saxo, kzn Attila'y ldrme
sinin sebebinin babasnn intikamn almaktan ibaret ol
duunu bildiriyorlar ve bu motifi biraz daha ileriye gt
rerek kzn Attila tarafndan zorla karldn ve bu es
nada da kzn babasnn ldn sylyorlar30
32
sini avuttuu kolayca anlalr. Hun hkmd.rnm l
m ile ilgili daha sonraki iki ima ise bu konuda hibir
ey bilinmediini aka gstermekte ve ancak Nibelun
gen'deki belli yere atf yapmakla yetinmektedir30b. Bun
larn dnda Attila'nn lm hakknda ciddi olarak ka
bul edilebilecek bir belge yoktur300
33
erlendiriyordu. Kuzeyin Attila tipi, onun define hrs
ile yanp tutuan karakteri ve intikamc bir elin Attila'y
ldrmesi gibi hususlar daha nceden kendisince bilin
dii iin Thidrekssaga'nn yazar Hagen'in olunun inti
kam almas hikayesini kolaylkla Attila'ya kaydrd. Bu
yzdendir ki daha sonraki Kuzey kaynaklar gerekten
Kriemhilt'i intikam eyleminin hedefi olarak vermek su
retiyle hikayeyi Alman eserlerinden rendikleri biimde
yanstmlardr. Bu durumda bu hususta da Thidrekssa
ga Kuzey ve Alman karm bir rndr, yoksa Attila'
nn lmnn tahrif edilmemi bir belgesi deildir.
34
Dou Roma tarih yazarlar, Priscus'un verdii bilgi
yi, cinayeti kzn ilediine dair mevcut tamamlayc bilgi
ile birletirerek Attila'nn lm ekli hakknda bilgi sa
hibi oluyorlar. Kzn eylemini Cermen orjinli bir sebebe
dayandran Kuzeyin Atli Destan da Dou Roma tarih ya
zarlarnn grne uymaktadr. Zaten Bizans tarihileri
de bu eylem iin Bizans orjinli sebep bulmulardr
(Aethius).
Bat Roma tarih yazarlar Karolenj devrine kadar
Attila'nn lm hakknda hibir bilgiye sahip deildiler.
Alman kahramanlk destan ise Attila'mn lmne dair
herhangi bir bilgisi olduunu hibir yerde aa vurma
mtr.
Acaba bu gruplamalarda bnyevi bir balant var
mdr? Romanist Voretzsch tarihilerin verdii bilginin
byk bir ksmn toplam ve bir konferansnda bu aca
ip gruplamay zellikle belirterek ilk defa zerinde
durmutur. Kendisi bundan radikal bir sonu karm
tr. Voretzsch diyor ki Ne eski tarih yazarlar, ne de
Frank blgesi destanlar Attila'nn akbetine dair hibir
ey bilmediklerine gre ve te yandan Jordanes'in verdii
bilgi kahramanlk motifinin oluturulmas bakmndan ve
ayrca Kuzeyin Atli Destam'mn, Frank Destan'nn bir
uzants, bir filizi olarak kabul edilmesi iin Jordanes'in
verdii bilgi Frank -Cermen dnyasna ok ge ulat
iin Priscus- Jordanes raporlar ile Cermen-kahraman
Attila figrnden aslnda vazgemek gerekir. te Voret
zsch'in Merovenj-Karolenj destanlarna dayanarak yeni
bir yorumu gerekli klan makalesinin bu nemli birinci
ksm da ancak olumsuz bir nsz olmaktan ileri gideme
mitir.
Attila'mn lm hususunda tarih ve edebiyat ara
snda bir balant kuran bu ok nemli ve deerli belge-
35
den vazgemeye kolay kolay karar veremeyeceiz. Kah
ramanlk destanlar zerine yaplan ilmi aratrma da
Voretzsch'in ulat sonucu paylamamtr33 Hermann
Schneider'in kahramanlk destanlar hakkndaki byk
eseri de eski benzetmelere sk sJkya bal kalmtr. Bu
konuda, ancak bilgin romanistin hakl eletirisini tart
ma ve bu acayip gruplamay anlama hususlar ihmal
edilmitir. Hakikatte, mevcut artlar karsnda Kuzey
Destan, Alman Destan'nn kolu olarak kabul edilecek
olursa bu destanda Attila'nn davran ve lmn anla
mak mmkn deildir. Kuzey Destan, Frank Destan'nn
Attila'nn karakteri ve lm hakkndaki ok erkenden
deitirmi olduu grn varsaymtr. Almanca met
nin ilk biimi olduu ve Kuzey Destan'na rnek olduu
sanlan o eski Attila tipi hakknda Karolenj devrinde bi
le hibir ey bilinemiyordu. lildebrand Destan, Attila'
nn karakteri, Saksonyal air de onun akbeti ile ilgili
olarak Almanya'da aydnla kavumam bir Attila ima
jnn mevcut olabileceini dnmemektedirler. Bununla
beraber, phe yok ki, yeni Alman Attila imaj yannda
Kuzeyde muhafaza edilen daha eski bir Attila tipinin de
bulunabilecei hala geerli saylyordu. Fakat; ne var ki,
btn bu grler ispatlanm salam bir zemine otur
tulamamaktayd. Elde mevcut kaynak malzemesi buna
izin vermiyordu. te yandan ihtiyar Saksonyalnn ortaya
koyduu belge bizim iin ok daha deerlidir. Zira Sak
sonya, aa Almanya blgesi olmas sebebiyle Frank bl
gesinden Kuzeye, skandinavya'ya gei alannda ve ara
trclar tarafndan, bu blge, efsane ve destanlarn ilk
ekillerini muhafaza eden tabii bir koruyucu blge olarak
kabul edilmitir.
36
yok mudur? Aslnda byle bir yol olmas gerekir. Ka
vimler G srasnda gneye, Karadeniz'e ve aa Tuna
blgesine doru uzanan Dou Baltk Cermen boylar ara
snda hareketli kltr balar bulunduunu biliyoruz. Bu
konuda ihtiyat elden brakmayarak, skandinavya'dan
sz etmiyoruz; tersine Baltk Denizi havzasndan bah
sediyoruz. Kuzey ve Dou Cermenlerinden deil, gmen
ve yerleik Dou Baltk Cermenlerini zikrediyoruz. Zira,
hem bir kltr birlii gsteren Dou Baltk havzas, hem
de Got grubunun gmen Cermenleriyle Baltk Cermen
leri arasnda ok yakn benzerlikler gnmzn etnoraf
ya ve kltr tarihi aratrmalarnn elde ettii en inanlr
sonular tekil etmektedir34
37
ler, ayn zamanda aradmz btn balarn birer istas
yonudurlar da.
38
ge Yunan italik harflerinden domutur. Ve Gotlar ta
rafndan ad geen Dou yolu ile Kuzey'e gtrlm
tr411. Friesen'in Run yazlar hakkndaki gr son za
manlarda ok byk bir tepki ile karlamtr. Ancak bu
konu henz kesin bir sonuca kavumamtr41 Bununla
beraber kltr tarihi ile ilgili ksm, yani Dou yolu
hakkndaki iddiaya kar bir tepki gsterilmemitir. Din
tarihi ise Kuz.eyde bulunan dkmanlarda, az ok, g
-
neydouya ait; dini unsurlar bulmu ve bu unsurlarn gi
ri yolun:un Dou yolu olduunu kabul etmitir42 Bu
hususta da birok eyler tartma konusudur. leri sr
len :]?: itirazlar hakikaten tutarsz ve abartmadr. Dini
unsurlarn gneydoudan geldii hususu artk tartma
konusu olmamaldr.
39
de gneyden kuzeye geme yolunu bulmu olmaldr. Ge
nel olarak da bu alanda bir beraberliin mevcut olmas
icabeder. Bylece Got - Kuzey edebiyatnn en eski ortak
yanlarnn izleriyle karlam olduumuzu kabul edebi
liriz. Bunun byle olduuna dair ilk iaretler eksik de
ildir. Bu iaret ve bilgiler Kuzey'in Hunlar hakkndaki
gr ile ilgili olduu srece biz de bunlarla megul ola
caz. lk nce bunu belirtmek yerinde olur ki, Dou Bi
zans tarih yazm ile Kuzey edebiyat arasndaki ilikinin
aklanmasnda bu yol en uygun olandr. Attila'nn l
mne dair geleneksel bir biimde yaylm bulunan Pris
cus'un verdii bilgi ile Kuzey kahramanlk edebiyatndan
edinilen bilgi ayn olayn eitli biimlerde yazlm yans
malardr. Bu yansmalar uzaklarda, herhangi bir yerde
deil, byk Hun hkmdarnn dumanl evresinde ce
reyan eder. Batya gre Attila, kendilerine mehul gkler
den gnderilmi bir ceza, bir Tanr gazab idi; onu Tanr
yollamt, buralara Tanr itmiti. imdi ise, onu tekrar
geriye ekiyordu. Bu, uzan ne olduu belirsizdi, biline
miyordu. Bilinen ey, ancak in sedibus Suis mox in
teriit = Attila'nn ikamet ettii yerde ldrlddr.
Dou iin de Attila Katalonya yenilgisinden sonra da ok
byk ve tehdit edici bir kuvvet olarak kalmtr. Ancak
dou, iki ksmdan ibaretti Bir yandan snrlar belirsiz
Dou Roma mparatorluu, te yandan Dou Cermen
dnyas, mparatorluk bize Attila'nn lmn Priscus'
un ve haleflerinin az ile kendi tarznda tarihi kronolo
jik adan hitap etmekte, Attila evresinin Cermenleri
ise, kendi tarzlarnda, yani kahramanlk destan vasta
syla konumakta. Attila'nn lm Cermenlere gre des
tani bir kahramanlk problemi idi; bunun iindir ki, kah
ramanlk motifleri arasna alnd: Soya ballk ve soyun
intikamn alma eklinde ilendi. Attila'nn lmndeki
esrarn dm noktasn korkun gerdek gecesinin kadn
40
tekil eder. Bu kadn kahraman Cermen kadn iin en uy
gun bulunan bir grnmde, intikam kadn olarak te
zahr eder43
41
Kuzey, Hunlarn deerlendirilmesinde Gotlarnkin
den ayr olarak bize yeni bir bak as salayan ve te
zimizi destekleyen ok nemli yeni bir dkman getirmek
tedir : Lied von der Hunnenschlact ( = Hun Sava Des
tan)44. ok ge devirlere ait yazmalarda tesadfen bize
ulam olmasna ramen, bu mkemmel, fakat ok ko
puk yerleri bulunan destann z ve esas Ce_rmen kahra
manlk destanlarnn en eskisidir. Konu, iki erkek kar
de arasnda geen bir miras anlamazldr. Bunlardan
biri Angantyr, Got kral soyunun gerek evladdr. Ve ba
basnn varisi olur. Dier karde HLQdr, Got kralnn bir
Hun kralnn kzyla birlemesinden doar. HLQdr dev
letin taksiminden tam payn almak ister. Angantyr ise
ona tazminat kabilinden bir prenslik vermeyi ileri srer:
Bu konuda msralar eski Cermen devirlerinin gz kama
trc servetlerini nmze sererler. Ama asl olan mem
leketi ve mukaddesat simgeleyen hkmdarlktr. An
gantyr, bunu paylamaktan kanr45. Ertesi yaz HLQdr,
byk babas Hun kral Humli'nin saysz savalar ile
birlikte dman olarak kardeinin karsna kar. Bir
Got snr kalesi zaptedilir. Bu srada kalede bulunan ve
cesur bir sava olan Angantyr'in kz kardei HervQr'un
ldrlmesi zerine Hunlar ve Gotlar arasnda amansz
bir sava balar; yle ki rmaklar cesetlerle dolup kylar
doldururlar. Sava esnasnda iki karde kar karya ge
lirler. Angantyr, HLQdr'u ldrr. Hunlar yenilirler ve
yok edilirler.
42
sinde mmkn olabilecei gereini grmtr. Heinzel'
in bu tanmlamas yaygnlamamtr; nk Heinzel id
diasn Dou Gotlara ait mevzu ve olaylarla dolu ilmi ay
rntlar vermek suretiyle anlalmaz hale sokmu ve ger
ekte de Kuzeye ulalmas imkansz olan bir yol teklif
etmitir. Katalonya hipotezinden vazgeerek doru yolu
gstermi bulunan Heinrich Schck48 de Kuzey'e intikal
konusunda ileri srd gei tarz ve zaman yznden
eseriyle hakettii olumlu tesiri kaybetmitir. Bunun ze
rine Heusler49 ilmi otoritesini 'Katalonya hipotezi' ze
rine toplayarak Hun Sava Destan'nn, aslnda bir Bat
Got mahsul olduunu ileri srmtr. Fakat o da ese
rin corafi temellerinin Galya'ya deil, Dou Avrupa'ya
dayandn kabul etmek zorunda kalmtr. Heinzel'in
Dnieper ve Qon -yahut Tuna?- kylarndaki arazi iin
karlk gsterdii eski Danparstadr ve Dunheidi tabir
leri tartmasz kabul edilmilerdir. Ayn ekilde Karpat
lar karl olarak Jassarfjoll ad da Heusler tarafndan
uygun grlmtr. Hunlar ile Got devletleri arasndaki
snr tekil eden da silsilesinin ad Myrkvidr - Karanlk
Orman - da herhalde . Dou Got corafyasndan bir para
dr. Destanda geen nemli ahs adlar da skandinav
yal aratrclar tarafndan reidgotisch, yani Dou Got
lara ait olarak kabul edilmitir. Ayrca Dou Gotlardan
silahr Gizurr Grytingaliti'nin ad da bir Dou Got boyu
olan Greutungen'den gelmektedir. Bir lakap olan Grytin
galiti'nin Kuzey'de deil, ancak Got Destan'nda kullanl
m olmas gerekir. Bu ad Orta Yksek Almancada Hagen
iin kullanlan der Nibelunge trsta tekabl edebilir.
Ancak Dou Got Destan byle bir silahr tipini yarat
m olabilir50 Katalonya tezini savunan kimsenin Heus
ler'in verdiinden daha kuvvetli bir Dou Got unsurunu
hesaba katmas zorunludur. Katalonya tezinin aldatc
yn, Katalonya Sava'n anlatan tarihilerin bu sava
43
Gotlarn muazzam kavimler savandakine ok benzer
ekilde abartc tasvirlerle anlatm olmalarndandr. Ger
ekte, karde kavgas yannda halk hareketine geni l
de yer veren ve Cermenlerin, zellikle yabanc soydan
olan dman Hunlar karsndaki stnln belirterek
onlarn milli duygularna itenlikle hitap eden ikinc bir
kahramanlk destan bilmiyoruz. te, kahramanlk des
tannda, burada, tam bu noktada byk bir hayatn ar
l mahade edilir. Hun akn Gotlarn kuvvetli mda
faas karsnda byk bir yenilgiye urar. Herhalde ulus
lararas Katalonya Sava'na katlan Bat Gotlarnn, ha
tralarn etkisiyle, Got milli duygular uyanm ve yaa
tlm olmaldr. Katalonya Sava hakknda edindiimiz
etkin tasvirlerin meydana geliini yalnz olayn bykl
ne deil, ayn zamanda bu savan Hristiyan hkm
ranl iin bahis konusu olan nemine de borlu olduk
larn ok abuk unutmaktayz. Bu sava, bat kltr
aleminin rkek baklar nnde cereyan etmi ve bu ale
min tarihileri tarafndan kaleme alnm, ferahlanm
bir atmosfer iinde efsaneletirilerek allanp pullanm
tr. Batl tarihiler, Gotlarn karlatkla. birok olay
larn ve kazandklar zaferlerin farknda bile olmamlar
dr; halbuki btn -bunlar, en azndan Got-Cermen dn
yas iin Katalonya olayna Batnn verdii deer kadar
nemli idiler. Zira bu savalar, Attila'nn lmnden son
ra Cermen kavimlerinin Hun hakimiyetinden kurtulma
savalar idi. Frank tarih yazar Gregor von Tour ve onu
izleyen dier tarihilerden bu savalar yanstmalarn
bekleyemeyiz. te yandan Jordanes'in Gotlar Tarihi'nin
50-52. blmlerini okuyan bir kimse, onun Latincedeki
slup mkemmelliinde ecdad Gotlarn bamszlk sa
vandaki kahramanlklar karsc:da Got kalbinin ar
pn duyar ve Bat tarihilerinin Katalonya savalarn
da yaptklar abartmal tasvirleri aynen bu savalarda da
44
gorur. Valamer'in idaresinde kazanlan Got zaferi ile
Dou Got krallarnn en ulusu Byk Theoderich'in do
umu arasnda pitoresk bir balant kurulmu olmas,
Dou Got geleneinin bu savalara ne kadar byk bir
nem verdiini gstermektedir. Burada byk Hun mey
dan muharebesi hakknda bir destann ortaya kmas
iin elverili zemin mevcuttur.
Kahramanlk destannn tarihin gerek seyriyle kar
latrlmasnda fazla ileriye gitmemek gerekir. Fakat
Katalonya tezinin savunucular, zellikle Heinzel, bu
byk savataki ahslar destandaki kiilerle ayn kl
maya aba harcamtr. Halbuki Heusler'in ihtiyatla se
tii en mkemmel durum hile hibir ekilde karlatr
madan daha ileri gitmemitir; ayniyet bahis konusu de
ildir. Zira Bat Gotlarna gre Katalonya Sava'mn en
nemli olay, tarihi bilginlerin de kesinlikle belirttikleri
zere, krallar Theoderich'in lmdr. Theoderich'in
lmn ve sava curcunas arasnda cesedinin kurtar
larak at treni yaplmasn Jordanes -herhalde Cassi
dor'dan esinlenerek-'- Bat Gotlarna mal etmektedir.
Btn destanda bu meydan sava hakknda tek bir ke
lime gemez. Burada Got birader zaferi kazanm kii
olarak Hunlunun cesedi banda durur. Babas Theode
rich'in yerine sava meydanna atlm olan ve Heusler
tarafndan yaplm olan mukayesede yararlanlmak is
tenen olu Thorismund dahi hibir yerde destandaki
olaylarla balant kuramaz; kendisinden ancak bir Latin
anekdotunda aldatlm ahmak bir barbar tipi olarak ya
rarlanlr. Dier kyaslamalarn herhangi biri de geerli
deildir. Bunlardan vazgeilebilir.
phe yok ki, Jordanes'in Got bamszlk savalar
hakknda verdii bilgilerle de yzde yz kesin balantlar
kurulamaz. Attila'nn lmnden sonra huzursuzluklarla
45
dolu geen ilk on senenin tarihi olaylar, bizim iin, zel
likle Hun - Got i ilikileri asndan Jordanes'in anlat
t tarihi gerekle belirtme ve ipular elde etme imka
nndan uzaktr. Biz ancak genel durumu ana hatlaryla
belirtmekten baka bir ey yapamayz. Attila'nn ,Arda
rich'in kz kardei olan soylu bir Cermen prensesiyle ev
lendiini ve bu evlilikten Hun - Cermen karm bir ve
liaht doduunu biliyoru.z51 Bat Gotlannda deil dou
da, Hun - Cermen hanedanlk aileleri arasnda birleme
lerin olabilecei msait yerlerde ve Cermen prensesleri
nin Hun prenslerine varmasndan sonra Cermen kral
oullar da Hunlardan kz alma yollarn aratrp bulmu
olmaldrlar. Huni - ile balayan veya iinde Huni bu
lunan Dou Gotlara ait adlarn Hun - Cermen evlenme
lerinden meydana geldii zikredilmeye deer52 Byle bir
lemelerin Attila'nn lmnden sonra birden bire kesil
dii kolaylkla anlalabilir. Bu hava Jordanes'in eserinde
de aka grlr. Jordanes cap. SO'de Ardarich'in n
latum seruiendi pudorem secuta felisitate detersit = duy
duu hizmet etme utancn, kavutuu mutlulukla sildi.
olarak vurgular. te yandan Hun grn de onlarn
Valemer'e kar giritikleri saldrnn bu sebeplere da
yandn ileri srerek belirtir (cap. 52) Contigit ergo,
ut Attilae filii contra Gothos, quasi desertores dominati
onis suae, velut fugacia mancipia reguirentes verirent =
yleyse Attila'nn oullar, Gotlar sanki kendi hakimi
yetlerini brakp kaarlarm gibi, onlarn peinden ka
ak klelerin ardna dercesine giderler.
46
de bu ad Hun byk babas Humli'den alnm olarak
geer) kltc anlamda Hunnlungr'un bozulmu ekli
Hnnling = Hun veledi ol,arak kabul olunmak istenir.
Katalonya Bat Got yahut da Dou Got hipotezle
rinden birini semek durumunda kalrsak Dou Got hi
potezi daha ok kuvvetli bir ihtimal olarak karmza
kar. Dou Got tezi yer adlaryla da hakllk kazanr. Ayn
ekilde ahs adlar ve tabirleri de ancak Dou Got hi
potezi ile aklanabilir. Ksaca, bu hipotez, zellikle Dou
Got evresinde ve Dou Got hrriyet havas iinde olay
larn yansmasn ve eski kahramanlk destann simge
leyen .bu kymetli eserde yksek edebi zevki bulur.
E . Mogk'un eski bir dncesinin yeniden ele alnp
zerinde durulmas gerektiine iaret etmeden geeme
yiz53. E . Mogk, Ermanerich Destan'nn kaynann, bizim
burada Kuzeydeki Hun imajnn teekkl ediinde gs
termeye altmz gibi, Dou Got destan olduunu ve
Frank diyarna uramadan dou kltr birliinden geen
bir yol izlediini ileri srmtr. Alman ve Kuzey Er
manerich tipleri de tpk Alman ve Kuzey Attila imajlar
gibi birbirinden farkldrlar. Burada da Kuzey, ok ak
bir ekilde Jordanes'le beraberdir, halbuki Alman blge
sinde en azndan ok erken bir ada radikal bir biim
deimesinin meydana gelmi olduu kesindir. Kanaat
mzca, problemin burada da yukarda iaret ettiimiz an
lamda zlmesi mmkndr. Bu olumlu imkanlara kar
lk iin bir de olumsuz yan iin nemli bir ilave yap
mak gerekir. Kuzey, eski Got edebiyatnn kahramanlk
destann V. yzyln sonuna kadar tanr, o Attila'y ta
nr, Alman topraklarnda izler brakmam olan Hun
meydan savan tanr, Ermanerich Destan'n tanr. Fakat
Gotlarn bakahraman Dietrich von Bern hakknda ku
zeyin hibir bilgisi yoktur
47
sve eyaleti stergtland'taki mehur Rk Run ya
ztnda Dietrich tipini belirten bir iaret mevcut deil
dir54. Bu duruma gre XII. ve XIII. yzylda Almanya'
dan sve'e intikal eden kaynak bilgilerden nce Dietrich
hakknda sve'te hibir eyin bilinmediine kesinlikle
inanabiliriz. Got destan malzemesinin Kuzeye geiinde
yegane yolun Almanya'dan getii kabul edildii srece
kta Cermen destanlarnda ok nemli bir kahraman olan
Dietrich tipinin Kuzey destanlarnda bulunmamas garip
ve izah g bir keyfiyettir. Bizim gr amzdan ise
durum daha ok aklk kazanmaktadr. Kuzey, edebi
destan konularn ayn konularn hemen hemen ayn dil
ve ayn biimde yaad Got - Baltk Cermenleri kltr
birliinden almaktayd. Bu sebepledir ki, bu destanlar
Ermanerich, Attila ve Hun Meydan Sava destanlardr.
Daha sonraki Dou Got nesli ise, Gotlarn Tuna blge
sinden talya'ya kesin olarak g ettikleri bir devirde ye
tien bir nesildir. Bylece Baltk Denizi'ne uzanan ba
artk kopmutur; imdi Gotlar ile onlarn eski akrabalar
arasnda yksek Alplerin tekil ettii yksek bir duvar
vardr. Gotlarn mezarlar Roma ve Bizans'a evrilmi
tir; bylece onlar Cermen kltr birliinin bir paras
olmaktan ziyade zlp dalan Roma mparatorluu'
nun bir paras haline gelmilerdir. VI. yzyln bandan
bu yana slavlarn Bat'ya sokulmalar hususu da dou
daki Cermen kprsnn ktn gstermektedir.
imdi anlyoruz ki, Kuzey'e son zamanlara ait Dietrich
von Bern etrafnda toplanan Got kahramanlk destan
lar hakknda hibir bilgi gelmemektedir. Frank evresi
de bu Got destanna o kadar ge kavumutur ki, eser
Kuzey'e geememitir. Ancak Orta Yksek Almanca des
tan Dietrich von Bern'i Kuzey'e tantm ve hem de sev
dirmitir.55
48
Kltrel katmanlamaya ve bunun Cemen edebiya
t bakmndan dourduu sonulara genel bir baktan
sonra tekrar Attila ve Hunlara dnelim. Biz, yalnz Atti
la'nn genel olarak karakterini tahlil etmekle kalmadk,
ayn zamanda lmqn Dou'da Got - Kuzey destannn
ortak mal olarak zel bir edebi hviyet kazann da ele
alm olduk. yle ki, imdi gzmzn nne Attila'nn
lmn, akrabalarnn intikamn alan bir kadnn ak
siyonu olarak ileyen bir Got destan_ gelmektedir. imdi
biz, bu intikamn sebebinde ve erkek kardelerin yok
edilmesinde Kuzey'in Attila destanlaryla ortak yan olan
bfr destan kastedip etmediimiz hususunu akla ka
vuturmak zorundayz. Daha pratik bir deyile Bur
gundlann y:k olularn anlatan destan ilk nce Dou
Gotlarnn mahsul olarak m kabul edeceiz; daha do
rusu -Attila'nn lmnden bahseden Got destan ile Bur
gundlarn yok olularn anlat destan arasndaki iliki
yi mi dneceiz?
49
kendisini tehdit eden bir tehlikeye kar uyarmak mak
sadyla Danimarkal Dk Knut Lavard'a 1 13 l 'de okuduu
Kriemhild'in ihaneti arksdr. Bu destani ark ile ilgili
elimizde hibir somut belge yoktur. Bu yzden Nibelun
gen Destan'nn dou ve geliim tarihinin aratrlmasn
da Siegfried ile Brgundlarn yok oluunu anlatan Edda
destanlar daima takviyeli olarak Alman Nibelungen Des
tan'nn tarihi oluumu iine alnr. Bu i yaplrken de Ku
zey destanlarnn eski Frank destanlarnn bir devam ol
duklar ve bu destanlarn muhteva ve zihniyetini yansttk
lar noktasndan hareket edilir. Bir Frank mahsul oldu
u tartmasz kabul edilen Siegfried konusu iin bu g
r, metod bakmndan da tartma gtrmez. Fakat Bur
gundlarla ilgili konu zerinde de nemli lde durul
maya deer. Zira, Burgundlarn Yok Oluu Destan'nn
k yeri de teden beri belli deildir; Burgundlarn ba
na gelenlere hem doudan hem de batdan baklm ola
bilir. kinci olarak da Kuzeyin Almanya'dakinden tama
men baka olan destan takdim tarz, ne yazk ki, her
trl belgenin eksiklii yznden objektif olarak izleye
mediimiz, ancak kyaslamalar yolu ile zebildiimiz
veya aslna benzetmeye altmz Alman topraklarnd?
cereyan eden ok radikal deimelerden etkilenmek du
rumunda kalm olabilir. Eski gr bir tarafa brakp
Bergund Destan'nn konusunun tamamen baka bir yer
den Kuzey'e ulap ulamad sorusunu ortaya attmz
da, bu sefer de faydalanabileceimiz her trl objektif
belgeden mahrum oluumuzun yan sra, ortada zerin
de tartacamz ve olumlu dayanaklar sahip bir gr
de yoktur.
50
rqevcut olduunu ve Kuzeye her iki hikayenin beraberce
ulatm tekrarlamaya gerek yoktur. _Her iki tarihi olay,
merkezi Worms olan Burgund Devleti'nin 437 ylnda bir
Hun ordusu tarafndan imha edilii ile 453'de Attila'nm
saraynda lmesi arasnda hibir iliki yoktur. te yan
dan Cermen prensesinin Attila'y ldrmesinin srf Bur
gund krallarnn ldrlm olmalarnn intikamn al
maktan ibaret olduu grnn ne zaman ortaya atl
d da belli deil. Bununla beraber ayet Attila'nn l
mnn Got destannda -Burgundlarn yok edilmi olma
snn intikam olarak hissedildii ve byle gsterildii
fikrini kabul ediyor ve Burgundlarn ypk olular hika
yesini dou kahramanlk destanlar serisine malediyor
sak, bizi buna iten belirtiler unlardr
51
elde edilen hsrnlq kar duyulandan ok daha fazladr.
Siegfried'in lrken karsna syledii sz de enteresan
dr Alama, zira kardelerin yayor! Siegfried bu
szle dul kalacak olan karsn kaynbiraderlerine emanet
ediyor dernektir. te sonralar Atli tarafndan ldrlen
kardelerinin intikamn almakla, Kriernhild ancak zeri
ne den bir vaz'ifeyi yerine getirmi oluyor. Fakat bu
hukuki davrana ramen eski Cermen anda gerek
evlilik ba ok kuvvetlidir; Sigurd'un etrafnda cereyan
eden btn olaylarn ikinci ksmda tamamen gzden kay
bolmas sebebiyle Kuzey Nibelungen Destan'nn kompo
zisyonunda byk bir kopukluk kalm olmaktadr.
52
diliinden kesin sonuca varr; balangta bir devam ba
his konusu deildir. Fakat biz eserde bir aksiyon devam
olacaksa, bu aksiyon sahibinin iki kadndan sa kalan
nn olmas gerektiini seziyoruz. Bu aksiyon ancak Kri
emhild aksiyonu olabilir; fakat hibir ekilde Kuzey'in
Atlisi'ndeki deil. Ancak Alman destanndaki Kriemhild
aksiyonu Siegfried efsanesini doyurucu bir ekilde devam
ettirebilir ve bu aksiyonla Kriemhild ahlanp ycelie
ular. Tesbit ettiimiz kadaryla, Gudrun Kuzey'in Atli
Destan'nda yapt gibi hareket etmez, aksine eserin Sieg
fried blmnn gsterdii ynde hareket eder ve bu da
Kuzey'in Nibelungen Destari'ndaki kopukluu ok fena
bir biimde hissettirir.
53
plansz ve zayf taraflarndan biri de budur. Eer Kuzey'de
karlatmz durum ne bilinli olarak yaratlm, ne de
gezen bir komi olarak bize intikal etmemi olsayd daha
iyi olurdu. Fakat Burgundlarn Yok Oluu Destan'nn da
Got-Kuzey ortakln, Siegfried efsanesinde ise baka,
yerden gelmi yabanc, Frank unsurunu grdmzde,
bunu Kuzey topraklarnda meydana gelmi mihaniki bir
olay olarak kabul edebiliriz. O zaman isim benzerlii bizi
rahatsz etmez. Burgund ailesi eitli olaylarn doku
suna girmitir : Siegfried efsanesi, Walther efsanesi, Yok
Olu efsanesi gibi. Walther efsanesinin daha erken alar
da dierleriyle bir ilgisi olmamtr. Siegfried efsanesi
nin de byle bir eye ihtiyac olmamtr. Gerekten
eski Adi Destan ile en eski Sigurd Destan kendi balar
na idiler, birbirleriyle ilikileri yoktu. Eski Adi Desta
n'nda Sigurd'tan hi bahsedilmez, daha yeni olan son
raki destanda ise, Sigurd sz arasnda yle ksaca an
lr. Her iki destanda da sonu, tatmin edici, semboller
bakmndan zengin ve baarldr. Siegfried ksm, Sigurd
ile Brynhild'in birbirine kavutuu odun ynnn alevle
ri iinde, Adi ksm ise Hun kralnn yanan saraynn
alevleri iinde sona ererler. Kuzey destannda her iki
ksm birbirine balayan hususlar bir yandan soy ba
kmndan -Brynhild Atli'nin kzkardeidir- beraber
lik, te yandan birok eyi nceden ima eden ve sonra
yorumlayan konumalardr. lk eserde gaipten haber ve
ren hayvanlar ile lmekte olan Brynhild'in gelecee ait
aklamalar var; daha sonraki Adi Destan'nda ise, Atli
ile Gudrun arasnda geen konumalar. Bunlar her iki
eseri birbirine balayan ve kpr vazifesini gren unsur
lardr. Kuzey, her iki ksmn da Frank destanlarnda bir
biriyle ilgili olduunu renince, bu kprler kaldrl
m olabilir. Ayrca balanty salayan bu kprler Es-
54
ki Sigurd Destan'nda olduu gibi birinci ksmda da
Frank destanlarndan alnm olabilir58 Soy bana nem
veren kuzeyin Brynhild'i Atli'nin kz kardei yapm ol
mas kuvvetle muhtemeldir. Baz paralelliklerin bizi zor
ladn seziyoruz : Atli'nin kars Gunnar'n kz kardei
dir. Ayn ekilde Gunnar'n kars da Atli'nin kz karde
i yaplmtr. Her iki destan arasndaki balayc un
surlar zerinde 58 numaral dipnotta durulmaktadr. Son
radan yaplan yorumlara ise ancak yeni Atli Destan'nda
rastlanr. Frank Destan'nda her iki kslJ,1 arasnda g
rlen organik baa burada da yer vermenin denendiini
gryoruz. Ancak bu deneme baarya ulaamamtr;
nk eski Got Atli gelenei ok salamd. Bu yzden
balantlar ancak da dnk yaklamlar halinde kal
mtr. Gelimenin izledii bu yol edebi gerekler asn
dan bize Heusler'inkinden daha hakl gzkmekte. Frank
topraklarnda da her iki muhteva birbiriyle karlam
tr. Vaktiyle muhtevalarn birbiriyle saladklar uyum,
Heusler'in bize izdii biimde cereyan etmi olabilir.
Franklarn Siegfried'e verdii nem ile Almanlarn Attila
hakkndaki grleri, Burgundlarn Yok Oluu'nu Sieg
fried'in lmnn bir sonucu ekline sokmalarnda iki
. nemli amil olmulardr.
55
Alman Burgund Destan hakknda bir ey bilmiyordu : O,
bu tabiri bir kavmin baka bir kavim ile balln ifade
eden ve alagelmi baka bir ekli zannetmitir. V i n
b o r g u n d metrik bakmdan gzel olmad iin bu
ekil deiikliinin sebebi daha derinde olmal ve dal
eskiye dayanmaldr. Olaylara sahne olan Ren blgesini
de sadece en eski destan bilir. Burgundlarn definesi bu
radadr (Kta 17; 27). ' Fakat Kuzey Destan'nda Atli'nin
lm hikayesinin Got - Hun zddyeti yznden meydana
geldiine dair kantlar daha ok yaygn ve etkindir. Bu
nun sonucu olarak Gunnar eski Atli Destan'nda Gotna
pjdann ( = Got hkmdar) olarak geer ki, bu ad daha
sonra XII. ve XII. yzyllarda bir halef tarafndan Gotna
drtinn eklinde taklit edilerek alnmtr. (Gripissa, k
ta 35). Baka bir yerde kralienin annesi g o t n e s k
k o n a = Got kadn (ikinci Kudrun Destan, kta 17). Si
gurd'un lmn anlatan en eski destanda ise Gunnar'n
halk G o t a m e n g i olarak geer (Brot, kta 9) . Bu
'
belgelerin nlem olarak kullanlan g o t n a r n (er
kekler, yiitler) g o t a ' nn oultJ g o t i (P f e r d,
a t) ' nin-in olabileceinden tr reddedilmesi de kabil
deildir. Zira plem olarak kullanlan bu kelimelerin59
btn Edda destanlarnda Burgund krallaryla ilgili ola
rak yalnz bu yerlerde kullanlm\ olmalar gariptir. Bu
tabirler Burgundlarn hasmlar olarak Hunlara sonra
dan gelip katlanlar iin kullanlmlardr. Bylece soy
birliine ok nem veren destanlarda Brynhild Hun kral
lar ailesi iinde Atli'nin kz .kardei yaplmak suretiyle
Hun soyuna dahil edilmitir. Hatta Sigurd bile bu ekilde
ok defa h u n s k r (hunlu) olarak anlmtr (Ksa
Sigurd Destan, kta 4; 18; 66; 67; Yeni Atli Destan, kta
100). Yer .adlarnda da Dou Got izleri grlr. Atli'nin
kaynbiraderlerine yapt cazip davet ve bu davette ya
plan yiite teklifler, kaleme aln tarzlar bakmndan
56
Hun Meydan Sava'n ok iyi hatrlatmaktadr. u yer
adlar yeniden ge arpar : stadi Danpar Dnjeper ky
s ve eski snr orman Myrkvid. Gunnar ise Bizans im
paratorunun sarayndan gelen nadide mcevherata (ko
minn or hqll Kiars) sahiptir. Zira, 'l\.iar', Kayser an
lamna gelen ve Bizans imparatoru iin Kuzey'de kulla
nlan bir kelimedir. Nasl ki, Hildebrand Destan'nda Hun
diyarndan yurduna ' dnen Got Hildebrand, Bizans alt
nndan yaplm ziynet eyasna (cheisuringu gitan) sahip
ise ayn ekilde Kuzey'in Gunther'i de Bizans sarayndan
gelme mcevherat: sahiptir.
57
Hun dmanlndan daha zel bir biimde grmeye
alagelmitir.
58
nimseyen bir kral olarak tarif eder. Eski Cermen deer
lerinin aratrlmasnda, Hun saray geleneinde Cermen
unsurlar abartlm olsa bile63, gene de btnyle birok
eyler kalmtr ve bu Attila - Got geleneinde yaanaya
devam etmitir. Jordanes, Attila'y oradan almtr
p r o p i t i u s i n f i d e m s e m e l s u s c e p -
59
tr. Bylece 'J'heoderich zamann sava izleriyle bozulma
m olan gemiin temiz Attila imaj ile birlemitir. tal
'
ya daki Dou Gotlar Dietrich von Bern'in ahsnda ber
rak bir Attila tipi yaratmla:; ve ona nihai hviyetini ver
milerdir. Yolun bundan sonraki ksm bellidir Bu yol,
Tuna zerinden Bavyera'ya ve Frank Devleti'ne, bylece
Alman Destan'na uzanr. Burada Attila alacak derecede
aslnda olduu gibi, apak ve berraktr. Nibelungen Des
'tari.'nda Attila yabanc, deiik, fakat heybetli, skntl
ve ok zor durumlarda Cermen krallarna ve kahraman
larna dosta davranan, daima yardm elini uzatan byk
bir hkmdar olarak grlr.
eitli grlerin tarifi budur. Attila'nn muhtelif
imajlarnn bulunmas, her kaynan bu byk adam ger
ek hviyetiyle kavrayamadn, aksine kendilerine na
sl yansmsa yle alp ona alacak derecede smsk
sarldklarn kesin olarak gstermektedir. Batl tarihi
lerin siyasi tesirlerle ve banaz gzlerle baktklar Attila,
Cermenlerin muharip gzlerle baktklar byk ordula
rn, kral Attila'dan tamamen baka biri olmutur. Daha
keskin ve daha doru grenler, phesiz Romallar deil,
Cermenlerdir. Jordanes'in Attila'y anlam ve anlatm
olmas, onun Cermenleri ve Cermen geleneinin varisleri
ni ok iyi tanm olduunu gsteriyor. ki ayr Cermen
Attila imajn kendi kaderleri iinde incelememiz, bize
Cermen dnyasnn edebi ve kltrel geliimine deerli
bir bak imkan vermi, nemli birok eski problemler
iinde yeni gr alar getirmitir.
60
N O T L A R
2) Bk. s. 1 5, dipnot 25
4) Bk. dipnot 12
8) o .g.y., cilt 2, 248 Thierry'in verdii bilgi doru deildir. Yll l/IX.
yzyla ait mon. germ. h ist. sorr. rer. mer. 111.'de baslan eski
Lupus menkbesinde bu tabir yoktur.
61
lcri geld ii sylenmitir (Koegel, Geschichte der deutschen Li
teratur, J , 47 ff.) . Bugn ise bu konuda Heusler'i n ok ihtiyatl
hkm geerl idir (a.g.y.s. 52 v.d . ) . Metnin ilk ekli, Gota da olsa,
bugn Latince metnin orasnda grlmemektedir.
12) Latince
62
22) Bu, herhalde aa Almanca bibliyografyasnn zel durumuna ait
grle birleir. Fakat bu bibl iyografya orada daha byk bir
yerellik (kkllk) ile izah edilir. Burada ise, ayet Saksonya
Destan gerek bir byklk olarak kabul ed ilirse, yabanc aln
tlarn karm olmas sz konusu olacaktr.
26) Has du -elnen andern, dem du bel traust und von dem du doch
Gutes begehrset
Freunlich magst du sprechen, aber falsches S innen
Zahlen Tuschung fr Trug (H6vam61)
(Gvenemediin, fakat kendisinden iyil i k bekled iin bir k imseye
dosta h itab edebil i rsin, ama iinden geceni bell i etme! Ksasa
ksas).
Edda ahlk i i ri H6vam61'da bu ve buna benzer talama deyileri
vardr. Hile ve kurnazlk varsa da, ahlk d bir durum yok.
Bk. Heusler, Altgermanische Sittenlehre und Lebensweisheit, in
Nollau, Germanische Wiedererstehung, Heidelberg 1926. Btn
Kuzey Sagalarnda bu gibi davranlar iin karakteristik rnek
ler vard r.
63
sus eum extinxte . . . scquenti vero luce, cum nagna pars diei
fuisset exempta, m inistri regii triste aliquit suspicantes post
clamores maximos fores ffringund inveniutque Atti!ae sine ulo
vulnere necem sanguinis ffusione peractam , puellamque demiso
vultu sub velamine lacrimantem.
64
30 c) Birka talyan evirisindeki Attila'nn lmne dair efsanevi
haberler deersizdir. (d'Ancona'da, a.g.y., s. 186; Tod in den
Maremmen, s. 199; Tod in Rimini, ve orada yaymlanan i irde
verilmitir).
65
37) R. Much, Zeitschr. f. dtsches Altert. 33, 4 ff. ; Gudmund Schtte,
Anganty-Kvadets Geagrafi Arkiv tr nordisk f ilologi 2 1 , 30 ff.;
Otto von Friesen. Rckstenen, Stockholm 1 920 (S. 1 08 ff. ) ; Bir
ger Nerman, Frsk till datering av Reidgoternas konungatt,
Festschrift fr Finnur Jonsson, Kopenhagen 1 928, S. 206 ff.
66
te babann nne koyar. Kesilip piirilen ocuklarla ilgili gez
gin masal burada tabiatyla Yunan efsanelerindekinden baka
trl ilenmitir. Bu motif zaruri olarak intikam olaynn bir par
as olmutur ne Cermen dnne uygun olan ,ne de iliki
bakmndan esasl bir bicimde yerine oturmu olan bu masaln
konu bakmndan helenist Got al ntlarna dahil ed ilmesi gere
kir. Biz ise onu eski Got Attila'nn lm destannn bir paras
olarak dnebiliriz.
44) Kuzey Hervararsaga'nn son ksmnda yer almtr; ilk sekiz satr
1 5. yzyla ait ince bir ktta, kalan ksm ancak 17. yzy;ldan
kopya nshalardadr. En iyi nsha Heusler-Ranisch, Addica mi
nora, Dortmund 1903. Tercme olarak Genzmer'in Edda terc
meleri serisine alnmtr. Tuhle (Dieterichs, Jena) Bd. 1, Hel
dendichtung.
45) Bu ksmn Kuzey kltr ile olan ilikiler iin bk. yazarn
Beitrag zur lslandrestschrift ber d ie religise Sprache Vqlusp6,
s. 95 und Anm. 82 (lslandfestschr .. Vqlusp6'nn dini d i l i zerine
adl makalesi, s. 95 ve not 82)
67
Forschungen 68 (1891 ) ; Hans Naumann, Altnordische Namenstu
d ien, Acta germanica, N.R. Heft 1, S. 49.
53) Dle lteste Wanderung der deuschen Heldensage nach dem Nor
den (Alman Kahramanlk Destanlarnn Kuzeye Geii). Festgabe
f r Rud. H i ldebrand, S. 1 ff.
57) Siegfried olay ile Schneider'in (s. 1 86) inceledii ve bibl iyografya
vererek (s. 1 89) tesbit ettii olaylar arasnda gerekle i lgili bir
ba kurma teebbsleri baarya u laamamtr. Biz d e Schneider'
in btn bu yeniden ina abalarna kar duyduu pheyi
paylayoruz. ayet tarihi olaylar ie karacaksa, Merovenjlerden
nceki devirlerd Franklarla Burgundlar arasnda Ren blgesinde
cereyan eden olaylar bahis konusu olmaldr. Fakaf buna dair
h ibir tarihi kaynak yoktur. Buna mukabil Siegfried efsanesinin
aydnlanmas iin daima Gregor Tours'a gitmek gerektii hak
k ndaki gr de tamamen dorudur. Merovenjin tarih efsane
tipi ile Siegfried efsanesi tipi birbi_rine benzemektedir. nk
ayn topraklardan domulardr, ayn ruhu tamaktad rlar.
68
sini duyurur, yem ine ihanet iin intikam ister. Attilo'nn nezdinde
biraderlerin lmesi Siegfried'in katled ilmesinin intikamdr. Bu
ise Alman Nibelungen felketinin ta kendisid ir. u holde biz Ku
zey'in Siegfried'i tand ktan sonra zaten Burgundlorrn imhasnn
destann malzemesi iinde Siegfried'in ldrlmesinin bir' inti
kam olarak bulduuna inanmak zorundayz. Aslnda Kuzey
bunu olmad, eski salam Atl i Deston'n m uhafaza etti. Bunun
iindi r ki, kuun kehanetinin daha ilerisi iin bir nemi yoktur.
69