TRIGONOMETRIJSKE FUNKCIJE POLUUGLOVA

Formule su:

1 cos
1. sin = ili 2 sin 2 = 1 cos
2 2 2
1 + cos
2. cos = ili 2 cos 2 = 1 + cos
2 2 2
1 cos
3. tg =
2 1 + cos
1 + cos
4. ctg =
2 1 cos

Primeri:
4 3
1) Odrediti cos , ako je sin = i ,
2 5 2
1 + cos
Poto je cos = moramo nai cos .
2 2

sin 2 + cos 2 = 1 1 + cos

cos =
cos = 1 sin
2 2
2 2
2
4 3
cos = 1
2
1
5 5
cos =
16 2 2
cos 2 = 1
25 2
9
cos 2 = cos = 5
25 2 2
9
cos 2 = 1 racionaliemo
25 cos =
2 5
3
cos =
5 5
cos =
2 5
3 3 3
Poto je , iz , ,
2 2 2 4 2

To nam govori da je iz II kvadranta

3
cos =
5 www.matematiranje.com

1
 4 2 3
2) Odrediti cos , ako je sin = i ,
2 9 2

Moramo najpre nai cos

cos 2 = 1 sin 2 3 3
, ,
4 2
2 2 2 2 4
cos = 1
2


9
16 2 Za sin uzimamo +
cos 2 = 1 2
81
7
32 1+
cos 2 = 1 1 cos 9
81 sin = + =+
2 2 2
49
cos 2 = sin = +
4
81 2 3 2
7
cos = 4 2 4 2
9 sin = =
3 2 3 2 2 3 2
,
2
2 2
7 sin =
cos = 2 3
9

3) Dokazati:

1 cos
a) tg = za (2k + 1), k z
2 sin
sin
b) tg = za (2k + 1), k z
2 1 + cos

a) Podjimo sad od desne strane da dokaemo levu. sin = 2 sin cos
2 2

2 sin 2 sin
1 cos 2 2 = tg
= =
sin 2
2 sin cos cos
2 2 2

2 sin cos sin
sin 2 2 2 = tg
b) = =
1 + cos 2 2
2 cos cos
2 2

Odakle 2 sin cos =sin ? Pa iz: sin 2 = 2 sin cos
2 2
www.matematiranje.com

2
 sin x + 2 cos x x
4) Izraunati vrednost izraza A = , ako je tg = 2
tgx ctgx 2

x
Iskoristiemo tg = 2 , da nadjemo cos x
2

x 1 cos x
tg =
2 1 + cos
1 cos x
=2 Kvadriramo
1 + cos
1 cos x
=4
1 + cos
1 cos x = 4(1 + cos)
1 cos x = 4 + 4 cos x
cos x 4 cos x = 4 1
5 cos x = 3
3
cos x =
5
sin x = 1 cos 2 x
2

9
sin 2 x = 1
25
16
sin 2 x =
25
4 Izraunajmo vrednost izraza A
sin x =
5 sin x + 2 cos x
A=
tgx ctgx
4 4 3
sin x = + + 2
5
A=
5 5
4 3
4 +
3 4
sin x 4
tgx = = 5 = 2
cos x 3 3
5 A= 5
7
3
ctgx = 12
4 24
A=
35
www.matematiranje.com

3
5) Dokai indetitete:

1 + sin x cos x x
a) = tg
1 + sin x + cos x 2

2 sin x sin 2 x x
b) = tg 2
2 sin x + sin 2 x 2

Reenje: Naravno, podjemo od leve strane pa transformiemo izraz dok ne dodjemo do

desne strane!!

2 x
1 cos x = 2 sin 2

1 + sin x cos x 1 cos x + sin x x
a) = Ideja je: 1 + cos x = 2 cos 2
1 + sin x + cos x 1 + cos x + sin x 2
x x
sin x = 2 sin 2 cos 2

x x x
2 sin 2+ 2 sin cos
= 2 2 2 = Izvuemo zajedniki gore i dole!!!
x x x
2 cos 2 + 2 sin cos
2 2 2
x x x
2 sin sin + cos
2 2 2
=
x x x
2 cos cos + sin
2 2 2
x
sin
= 2 = tg x
cos
x 2
2

b)
2sin x sin 2 x 2sin x 2sin x cos x
= =
2sin x + sin 2 x 2sin x + 2sin x cos x
2sin x (1 cos x)
= =
2sin x (1 + cos x)
x x
2 sin 2 sin 2
= 2 = 2 = tg 2 x
2 cos 2
x
cos 2
x 2
2 2

4
6) Izraunati bez upotrebe raunskih pomagala tg 7 o30'

sin
Ideja nam je da iskoristimo malopre dokazanu jednakost: tg =
2 1 + cos

15o sin 15o

tg 7 o30' = tg =
2 1 + cos15o

Sada moramo nai sin 15o i cos15o

3
1
30o
1 cos 30 o
2 = 2 3
sin 15o = sin = =
2 2 2 4
2 3
sin 15o = , ovo je tano, al je malo komplikovano zbog duplog korena
2
koji bi morali da unitimo preko Lagranovog indetiteta (pogledaj to), zato emo ii:

sin 15o = sin(45o 30o ) = sin 45o cos 30o cos 45o sin 30o =
2 3 2 1 2 ( 3 1)
= =
2 2 2 2 4

cos15o = cos(45o 30o ) = cos 45o cos 30o + sin 45o sin 30o =
2 3 2 1 2( 3 + 1)
= + =
2 2 2 2 4

Sad je:

(
2 3 1 )
tg 7 o30' = 4
1+
2 3 +1 ( )
4
6 2
tg 7 o 30 ' = = odradimo duplu racionalizaciju (pogledaj to u delu
6 + 2 +5
korenovanje)

tg 7 o30' = 6 3 + 2 2

www.matematiranje.com

5
 x
7) Ako je tg = t izraunati sin x , cos x i tgx preko t,
2

Reenja: (ovo e nam biti smena kod trigonometrijskih integrala, zato obratiti panju!!!)

x
x sin 2
cos 2 2
x x 2 x
2sin cos cos
sin x 2 2 = 2
sin x = =
1 x
sin 2 + cos 2
x 2x
sin
2 2 cos 2 x 2 + 1

2 cos 2 x
2
x
2tg
= 2 = 2t = 2t
tg 2 + 1 t + 1 1 + t
2 2
x
2
x
sin 2
x 2
cos 2 1
x x 2 cos 2 x
cos 2 sin 2
cos x 2 2= 2
cos x = =
1 x
sin 2 + cos 2
x 2x
sin
2 2 cos 2 x 2 + 1

2 cos 2 x
2
x
1 tg 2
2 = 1 t
2
=
x 1+ t2
1 + tg 2
2

2t
sin x 1 + t 2 2t
tgx = = =
cos x 1 t 2
1 t 2
1+ t 2

sin 160o
8) Izraunati vrednost izraza =
cos 4 40o sin 4 40o

sin 160o
= (ovo dole je razlika kvadrata)
cos 4 40o sin 4 40o
www.matematiranje.com

6
 sin160o
= ovde je cos 2 40o + sin 2 40o = 1
(cos 40 + sin 40 )(cos 40 sin 40 )
2 o 2 o 2 o 2 o

sin 160o
= (ovo dole je cos 2 x sin 2 x = cos 2 x )
cos 40 sin 40
2 o 2 o

sin160o 2sin 80o cos80o

= = 2sin 80o
cos80 o
cos80 o

www.matematiranje.com