FAKULTET ZA POSLOVNE STUDIJE

BANJA LUKA

SEMINARSKI RAD

IZ PREDMETA:
TRITE NOVCA I KAPITALA

TEMA:
Finansijsko trita (uesnici na finansijskom tritu)

STUDENT: MENTOR:
Edin Kasi Dr. Mersud Ferizovi

BROJ INDEKSA: 718/05 OCJENA: 5 6 7 8 9 10

Banja Luka: Februar 2006. godine

 S A D R A J:

UVOD

1. UESNICI FINANSIJSKOG TRITA

2. BANKE
2.1. CENTRALNA BANKA
2.2. KOMERCIJALNE, DEPOZITNO KREDITNE BANKE
2.3. RAZVOJNE BANKE
2.4. OKRUPNJAVANJE BANAKA

3. DRUGE BANKARSKE ORGANIZACIJE

3.1. TEDIONICE
3.2. TEDNO KREDITNE ZADRUGE
3.3. TEDNE ZADRUGE

4. SPECIJALIZIRANE FINANSIJSKE INSTITUCIJE

4.1. INVESTICIONI FONDOVI
4.2. OSIGURAVAJUA DRUTVA I PENZIONI FONDOVI
4.3. OSTALE SPECIJALIZIRANE FINANSIJSKE INSTITUCIJE

ZAKLJUAK

LITERATURA

2
 UVOD

Razlog odabira ove teme za seminarski rad je taj to je proces proizvodnje odnosno
reprodukcija vjeiti uslov opstanka i razvoja drutva. Jedno od najznaajnijih pitanja namee
pitanje osnovnih sredstava i izvora sredstava zbog ega preduzea nerijetko dolaze u teke
situacije kada ne mogu da prate korak razvoja i odravanja osnovnih sredstava i dolaze u
situaciju da trpe velike gubitke i optereuju cijenu svog proizvoda trokovima neplanskim
odravanjem i opravkama osnovnih sredstava.
Krajnji cilj angairanja poslovnih sredstava je postizanje pozitivnih rezultata i trajne
rentabilnosti. Unoenjem finansijske komponente unose se i principi finansijskog poslovanja
kao to su: likvidnost, sigurnost, stabilnost poslovanja (rentabilnost). Novano trite je centar
tekueg finansiranja i ono ima presudan uticaj u prevladavanju tekoa u finansiranju tekue
reprodukcije.
Znaajnu ulogu u ovome ima centraklna banka, provodei uticaje na funkcionisanje
poslovnog bankarstva i trita novca. Novano trite predstavlja osnovu za razvoj trita
kapitala.
Trite je kompleksan pojam, ono je relevantna pojava, odrednica sistema privreivanja, jedna
civilizacijska tekovina koja je nastala pri samom raspadu prvobitne zajednice.
Sav trini mehanizam se dijeli na ponudu i potranju, bez obzira o kojem se tritu radi.
Trite predstavlja oblik razmjene (roba i usluga, radna snaga, kapital), redovan odnos ponude
i potranje, mjesto na kojem se formira cijena predmeta kupoprodaje. Centar finansijskog
sistema (kojeg ine: institucije, trite, pojedinci, te tehnike trgovanja) su finansijska trita.
Ekonomskoj stabilnosti moe doprinositi i odreena nezavisnost centralne banke.
Za razvoj finansijskih trita vano je razvijanje i postizanje primjerenog nadzora nad radom
banaka, koje ne bi trebale preuzimati prevelike rizike pri odobravanju zajmova, to je
rezultata propusta finansijskog sistema.
U narednom izlaganju vidjeemo da postoji vie aspekata odnosnih na uspostavljanje trinih
odnosa na finansijskom tritu, pa tako i klasifikacija uesnika na novanom tritu, tritu
kapitala i deviznom tritu.
Trini odnosi uesnika na finansijskom tritu su odnosi meusobnog povjerenja i obostrane
koristi.

3
 1. Uesnici finansijskog trita

Finansijski posrednik je sastavni dio finansijskog trita, pored kojeg se kao nezaobilazni dio
nameu, imaoci sredstava i krajnji korisnici sredstava, a zadatak finansijskog posrednika je da
svojim djelovanjem, funkcijom ostvari osnovnu svrhu finansijskog trita tj. efikasnu
alokaciju tednje kako bi se efikasnije ostvario protok sredstava u privredi.
Znaajni ponuai i traioci na finansijskim tritima prikazani su u tabeli 2. Polazei od
najoptije identifikacije uesnika na finansijskom tritu, imaoci sredstava, krajnji korisnici
sredstava i posrednici, mogla bi se prikazati na sljedei nain: tabela 1.

UESNICI FINANSIJSKOG TRITA

Finansijski posrednici:
Imaoci sredstava: -banke Krajnji korisnici:
- pojedinci -druge bankarske organizacije - pojedinci
- preduzea -specijalizirane finansijske institucije - preduzea
- vlada (investicioni fondovi, osiguravajua - vlada
drutva, penzioni fondovi)
Tabela 1. Uesnici finansijskog trita

Uesnici na finansijskim tritima

Najvaniji ponuai i potraioci sredstava
Trite novca Trite kapitala
Imaoci sredstava Korisnici sredstava Imaoci sredstava Korisnici sredstava
(glavni ponuai) (glavni potraioci) (glavni ponuai) (glavni potraioci)
Komercijalne banke Dravni trezor Penzioni fondovi Preduzea
Nefinansijske Osiguravajua
Komercijalne banke Domainstva
institucije drutva
Nefinansijske
Uzajamni fondovi Domainstva Drava
korporacije
Finansijske tedno-kreditna
Drava
korporacije udruenja
Dileri-brokeri
Centralna banka Komercijalne banke
vrijednosnih papira
Tabela 2. Najvaniji ponuai i potraioci sredstava

Iz tabele 1. Se moe najlake uoiti mjesto finansijskog posrednika na finansijskom tritu

koja je takorei centralna i nezaobilazna, jer sva finansijska sredstva moraju da preu preko
njega, od imaoca do krajnjeg korisnika, a da oni pri tome kao posrednici od te aktivnosti
imaju i neku dobit. U daljoj razradi finansijski posrednici se dijele na: banke, druge bankarske
organizacije i specijalizirane finansijske institucije.
Imaoci i traioci sredstava imaju potrebu za uslugama finansijskih posrednika. Uloga
posredovanja je veoma vana, a razvijala se u toku vremena, vezana za razvoj finansijskih
odnosa. Danas su se svojom snagom mnogi finansijski posrednici nametnuli ne samo kao
respektabilni nego i nezamjenjivi na finansijskom tritu. Finansijski posrednici, obavljanjem
svojih poslova, svojom funkcijom ostvaruju osnovne svrhe finansijskih trita u privredama
zemalja kroz potpomaganje efikasnijeg odvijanja toka sredstava u privredi.

4
 2. Banke

Banke su najvaniji uesnik na novanom tritu. Banka kao organizaciona cjelina je veoma
sloen i univerzalan finansijski mehanizam, a u isto vrijeme je najvaniji finansijski
posrednik. Najee se banke formiraju na osnovu posebnih zakona kojima se regulie koja to
institucija moe imati u svom nazivu rije banka. One vre prikupljanje i plasiranje
finansijskih sredstava. Finansijska sredstva prikupljaju na sljedee naine: voenjem rauna
plaanja, primanjem depozita (po vienju ili ronog), zaduivanjem kod drugih banaka,
emisijom vlastitih dionica, blagajnikih zapisa i obaveznica. Dok se plasman finansijskih
sredstava vri kreditnim linijama iji glavni kriterij usmjeravanja sredstava mora biti
ekonomski, a time banka ostvaruje kamatu koja je kao profit temeljni motiv djelovanja banke
koja za banku moe biti aktivna i pasivna. Aktivna kamata je ona koju banka ostvaruje po
osnovu plasiranih sredstava i naplauje je od subjekata kojima su ta sredstva plasirana, dok
pasivnu kamatu plaa banka sama i to na novoprikupljena depozitna sredstva onima koji su ta
sredstva plasirali, dli banci. Poto su promjene na dananjem finansijskom tritu brze i
veoma este, tako i banke pokuavaju da idu u korak sa njima i specijaliziraju se za posebne
djelatnosti, ovisno o vrsti sredstva, ronosti i sl. Iako se poslovanjem banaka vri plasiranje,
pozajmljivanje novca koje donosi kamatu, bankarsko poslovanje je u isto vrijeme i veoma
rizino, a ta rizinost se putem nekih mehanizama pokuava to je vie mogue smanjiti, to
se ini najee ugovorima koje banke sklapaju sa strankom kojoj se pozajmljuje novac.
Podjela banaka nastala je kao posljedica njihovog istorijskog razvoja i prilagoavanja
novonastalim uslovima na finansijskom tritu, tako da sada postoje: privatne, javne,
nacionalne, multinacionalne, razvojno-investicione, poslovne, hipotekarne, emisione,
komercijalne i dr. Meutim ta se podjela moe svesti na: komercijalne (depozitno-kreditne)
i razvojne. Banke su najznaajnije depozitne finansijske institucije. Kao poseban oblik su se
razvile poslovne banke industrijskih kartela i koncerna, koje su danas "investment banks".
Pored snane veze i saradnje sa industrijom ove banke su se prilagodile potrebama komitenata
i trita. Ove banke usmjeravaju svoju aktivnost na osnivanje, finansiranje industrijskih
preduzea, kupoprodaju vrjednosnih papira, velike finansijske transakcije, a za to je potreban
veliki kapital. Banke koje se bave dugoronim (investicijskim) kreditiranjem, akrediti koje
one odobravaju su osigurani (obezbjeeni) sa hipotekom na nekretnine nazivamo
hipotekarnim bankama.

2.1. Centralna banka

Poto se nalazi na vrhu piramide bankarskog sistema bilo koje savremene drave nemogue je
raspravljati o ostalim vrstama banaka, a nespomenuti centralnu banku iji je osnovni zadatak
ouvanje vrijednosti nacionalnog novca i uticanje monetarno kreditnom politikom na
privredni ivot zemlje. Javna je dravna institucija ili je pod nadzorom drave i uobiajen je
sistem sa jednom centralnom bankom. To je u isto vrijeme i neprofitna institucija koja svoje
funkcije ostvaruje preko bankovnog sistema zemlje. Njene najznaajnije funkcije su:
- reguliranje monetarne stabilnosti zemlje i
- odravanje likvidnosti u domaem i meunarodnom plaanju.
Ova banka je ujedno i jedina emisiona banka u zemlji jer samo ona moe emitirati novanice i
kovani novac. Funkcija centralne banke u potpunosti je definisana nakon velike ekonomske
krize i od tada one ne samo da kontroliraju nacionalni opticaj novca ve postaju vaan organ
drave za sprovoenje ekonomske politike djelovanjem na ponaanje ekonomskih subjekata.
Samim tim to utie na monetarnu politiku zemlje ona utie i kontrolie itav bankarski
sistem u zemlji, vodei rauna o likvidnosti i kreditnoj sposobnosti komercijalnih banaka, iz

5
ega proizilazi da je ona vrhovna monetarna vlast u jednoj zemlji. U instrumente kreditno
monetarne politike se ubrajaju:
1. politika operacija na diskontnom tritu
a) kredit za prilagoavanje
b) krediti sezonskog pozajmljivanja
c) produljeni krediti
2. politika operacija na otvorenom tritu
a) direktna prodaja ili prodaja vrijednosnih papira
b) kupovina ili prodaja vrijednosnih papira prema sporazumima
3. politika obaveznih rezervi
minimalna i obavezna rezerva kod centralne banke.

2.2. Komercijalne, depozitno kreditne banke

Najkarakteristinije za ove banke je to to su to banke koje plasiraju kratkorone kredite. One

prikupljaju depozit koji je po svojoj prirodi novac, a zatim ga kroz kreditnu aktivnost
umnoavaju, zbog ega su pod vrstim nadzorom centralne banke. Veza koja postoji izmeu
centralne banke i komercijalnih banaka je neraskidiva, a same komercijalne banke u
mnogome ovise o centralnoj banci koja je, kao to je to ve navedeno, ta koja se brine o
likvidnosti i kreditnoj sposobnosti komercijalne banke, a daljnja potvrda tome je i ta da su
one, komercijalne banke nosioci domaeg i inostranog platnog prometa u zemlji. One su
veoma bitan inilac na savremenom finansijskom tritu, a ujedno i reguliu privredna
kretanja, a to vre tako to aktiviraju prikupljena novana sredstva, tj. depozit svojih
komitenata kao i novanu tednju, a isto tako uzimaju kredite od centralne banke, te tako
prikupljena sredstva plasiraju onima koji ih potrauju. One na taj nain objedinjuju, zatvaraju
proces kruenja-cirkulacije novca to se odraava i na likvidnost cjelokupnog procesa
drutvene reprodukcije.
Ovaj termin komercijalne banke u evropskom bankarstvu ima takorei samo terminoloku
vrijednost, zbog tradicije univerzalnog bankarstva, meutim u SAD zakonom iz 1933. godine
komercijalno bankarstvo je odvojeno od investicionog kako bi se deponenti zatitili od
pekulacija neodgovornih banaka. Ovaj zakon je veoma uticao na razvoj bankarstva u SAD,
meutim ve sada postoje naznake da je isti nepotreban jer se danas banke na savremenom
finansijskom tritu javljaju kao univerzalni finansijski posrednici.

2.3. Razvojne banke

Dok komercijalne banke plasiraju kratkorone kredite, razvojne banke plasiraju dugorone
kredite to ujedno predstavlja i osnovnu razliku meu ovim bankama. Ove banke su
specijalizirane poslovne banke (industrijske, graevinske, hipotekarne, investicijske) koje
mogu biti dravne ili pod uticajem drave, zatim regionalne ili na kraju meunarodne (IBRD).
Svoja finansijska sredstva prikupljaju: oroavanjem depozita, emisijom obaveznica na
dravnom i meunarodnom tritu kapitala, uzimanjem dugoronih kredita, emisijom dionica,
formiranjem vlastitog tajnog kapitala, a esto raspolau i sa sredstvima javnog sektora,
razvojnih fondova drave meunarodne pomoi i sl. Svoja prikupljena finansijska sredstva
plasiraju za kreditiranje stalnih sredstava i kapitalnu izgradnju. One svojim djelovanjem ne
izazivaju vee monetarne efekte, jer u biti one samo prerasporeuju sredstva od investitora-
tedia ka kapitalnim dobrima, stalnim sredstvima. Za poslovanje ovih banaka vrijede
posebna pravila u pogledu ispitivanja kreditne sposobnosti traioca kredita kao to su: analiza
kreditnog zahtjeva, osiguranje vraanja kredita, procjena rizika, nain i vrijeme otplate i sl.
Zbog toga to vre preraspodjelu sredstava i nihovo usmjeravanje pojedine djelatnosti, one

6
imaju makroekonomski znaaj za dravu, te utiu na razvoj djela ili itavu dravu. Poto se u
dananjem bankarskom svijetu ide prema "univerzalnom bankarskom poslovanju", dugorono
kreditiranje sve vie postaje posao svih tako da u njega ulaze i komercijalne (amerike) te
druge manje regionalne banke.

2.4. Okrupnjavanje banaka

Savremene tendencije u svijetu bankarstva su podizanje profitabilnosti, lake obavljanje

poslova, poboljanje poreznog tretmana, obavljanje meunarodnog poslovanja, izbjegavanje
zakonskih propisa i sl. Da bi banke rijeile ove probleme one okrupnjavaju svoj kapital
udruujui se, a najei oblici ovakvog udruivanja su: bankarski holding, bankarski
konzorcij i bankarski sindikat.
Bankarski holding je takav vid okrupnjavanja kapitala u kojem jedna banka posjeduje
kontrolni paket dionica sa pravom glasa u drugoj ili vie drugih banaka ili finansijskih
institucija, kapital se najee okrupnjava kako bi se izbjegli odreeni zakonski propisi i
ogranienja.
Bankarski konzorcij je vid okrupnjavanja kapitala sa ciljem realizacije nekog projekta, kojeg
banke kao pojedinci nisu u stanju realizirati. Ovaj konzorcij osniva se i traje onoliko koliko je
potrebno da se perojekat realizuje, a za sve to vrijeme banka zadrava svoju samostalnost.
Bankarski sindikat predstavlja grupu banaka koje odobravaju sindikalne kredite kada svaka
od njih osigura svoj dio, isto tako one kupuju novo izdane vrijednosne papire od emitenata sa
ciljem rasprodaje investitorima, ponekad ih nazivaju i kupovnom grupom (Purchase Group).
Kao poseban vid okrupnjavanja kapitala u dananjem svijetu javljaju se multinacionalne
banke koje udruuju banke i kapital iz vie zemalja i na taj nain pridonose globalnoj
ekonomskoj integraciji. Dobit koja je i konani cilj njihovog djelovanja ostvaruje se na
osnovu razlika na finansijskimtritima pojedinih zemalja preko mree svojih podrunica u
vie zemalja obavljajui pri tome sve mogue bankarske poslove.
Znaaj banaka proizilazi iz njihove funkcije kao institucije finansijskog i monetarnog sistema,
koja se bavi depozitnim i kreditnim poslovima, poslovima kreiranja kredita, te poslovima
posredovanja u platnom prometu. Banke su najvaniji posrednici na finansijskom tritu, koji
su uestvovali u razvoju finansijskog posredovanja, pa tako kroz svoj razvoj uestvovali u
razvijanju finansijskih odnosa. Banke su institucije finansijskog i monetarnog sistema, a
bankarski, kreditni, novani podsistem je zapravo stub ekonomskog sistema zamlje. Banke su
se zbog svoje funkcije nametnule kao nezaobilazan, najznaajniji, najrespektabilniji,
osamostaljeni posrednik , kao glavni i nezaobilazni zajmoprimac i emitent vrijednosnih
papira, operator na tritu naovca i kapitala, novani trgovac. Iznoenje podjela banaka imalo
je za cilj da ukae na razvoj bankarstva, specijalizacije banaka, od one koja je dovela do
odvajanja emisione banke (centralne banke) od ostalih banaka, do specijalizacije,
diverzifikacije bankarskih poslova, koji su pratili razvoj finansijskih odnosa.

7
 3. Druge bankarske organizacije

Kao drugi veoma vaan finansijski posrednik javljaju se druge bankarske organizacije, a one
se od banaka razlikuju po tome to ne obavljaju depozitno-kreditne poslove kao svoju
osnovnu djelatnost, obavljaju ih za ogranieni segment trita, obavljaju samo jedan od tih
poslova (na pr. odobravaju kredite) ili nisu odgovarajuim zakonima uvrtene u skupinu
institucija koje se mogu nazivati bankama. Najvanije meu njima su tedionice, meutim
prije nego to se ue u bilo kakvu razradu mora se rei ta je to tednja, a ona je
najjednostavnije reeno razlika izmeu novanog dohotka i potronje u istom vremenskom
periodu.

3.1. tedionice

One se javljaju pojavom industrijskog radnitav i stalnih novanih prihoda koja tedionice
prikupljaju od graana, pruajui im pri tome finansijske usluge, sigurnost, ukamaivanje i
kerdit. U poetku su se osnivale po osnovu meusobne pomoi, dok su to danas kapitalne
organizacije, sudionici domaeg, ali i meusobnog finansijskog trita koji vode rauna o
malim i srednjim preduzeima te uestvuju u platnom prometu. Pojavljuju se pod razliitim
organizacionim oblicima i nazivima i variraju po nainu i opsegu poslovanja od drave do
drave ovisno o vaeim zakonima drave u kojoj se osnivaju. Upravo zbog toga to pruaju
usluge malim tediama pod vrstom su kontrolom drave. Kao izvor sredstava imaju: tedne
raune, depozite po tednim tekuim i iro raunima. Odobravaju kredite koji su uglavnom
potroaki, stambeni ili lini, graanima-lanovima. Nastaju uglavnom na principima
teritorije, profesije, djelatnosti i sl.

3.2. tedno kreditne zadruge

Ustvari je zadruga osnivaa osnovana radi dodjele kredita lanovima, iji je osnovni izvor
tednja lanova zadruge. Naelno na osnovu udjela u zadruzi i iznosa koji se kontinuirano dri
na oroenom depozitu dobija se pravo na odreeni iznos kredita. Takve zadruge najvei dio
svoje aktive imaju plasirano u kredite osnivaa. One se u poetku osnivaju unutar odreenih
zajednica (selo, grad, djelatnost) dok danas prerastaju u takve kapitalske organizacije koje
svojim dioniarima dijele dividendu. Koliko su one snane danas govori i podatak da ih danas
u SAD ima 3000 (S & L) te da su druga po snazi finansijska institucija u dravi.

3.3. tedne zadruge

To su dionike ili mjeovite finansijske organizacije koje novana sredstva prikupljaju iz

tednje svojih lanova ili uzimaju kredite od banaka. Po svom broju ove zadruge su u svijetu
najvie proirene s jasno razgaranienom grupom tedia u odnosu na grupaciju korisnika
kredita, dok je upravljaka struktura direktno proporcionalna uloenim sredstvima.
Depozitarima i ulagaima se raspodjeljuje dividenda umjesto kamatnih prinosa. Sredstva ovih
zadruga su stabilna jer je najvei dio uloenih depozitnih sredstava srednjoronog ili
dugoronog karaktera, a ista zadruga moe i da povea uzimanje kredita, i kao takve su
veoma konkurentne bankama. U novije vrijeme priliv tedia je sve vei zbog uvoanja
kamate na neoroene depozite, automatiziranja transfera depozita, i pristupa tritu kapitala.
Najvei dio plasmana svojih kredita usmjeravaju na stambene kredite, ali i na nenamjenske
kredite.

8
 4. Specijalizirane finansijske institucije

Razvojem ekonomskih odnosa i finansijskog trita razvijalo se i finansijsko posredovanje

tako da danas postoje nedepozitne finansijske institucije koje svoja finansijska sredstva ne
kreiraju iz depozita. Ove institucije tako mijenjaju dananje finansijsko trite sve vie
potiskujui dominantnost banaka. U prilog tome ide i injenica da je u SAD u periodu 1970.
do 1980. godine uee banaka na finansijskom tritu shodno sredstvima bilo 35% dok je taj
procenat u 1992. godini pao na 26%. Najpozanatije meu ovim institucijama su:
1. investicioni fondovi
2. osiguravajua drutva i penzioni fondovi
3. ostale specijalizirane finansijske institucije.

4.1. Investicioni fondovi

Neki ih smatraju i kampanjama, koji prikupljaju novana sredstva iroke javnosti, tedia ali i
individualnih investitora, te tako prikupljena sredstva plasiraju u dugorone, a ponekad i
kratkorone kredite. Ova novana sredstva su udio u fondu (unite) i razlikuju se od dionica jer
nedaju pravo upravljanja kojim se bavi organizator fonda koji za to uzima naknadu. Svojim
aktivnostima investicioni fondovi utiu na stabilnost trita kapitala u itavom svijetu. Za
individualnog investitora su bitni jer pruaju mogunost irenja portfelja, izbjegavanje rizika,
smanjenje prometnih trokova transakcija na veliko osiguravaju likvidnost i profesionalno
voenje. Oni su oblik okrupnjavanja pojedinanih, obino malih uloga u jedan veliki iznos
koji kao takav i nastupa na finansijskom tritu. Po osnovnoj podjeli razlikujemo:
- otvorene (open end fund) i
- zatvorene (closed end fund)
Otvoreni investicioni fondovi kod ovog fonda ne postoji ogranienje o broju udjela, imaju
promjenjiv broj udjela, ulaganjem u fond poveava se udio u fondu, a akcije fondu tj. povui
uloeni kapital na koji nain se veliina fonda smanjuje. irenje fonda zavisi u ovom sluaju o
potranji.
Zatvoreni investicioni fondovi kod ovog fonda udio je fiksan, predstavljaju klasinu formu
akcionarskog drutva. Broj dionica kod ovog fonda je fiksan, a iste se registriraju kod dravne
komisije za vrijednosne papire, njihova ponuda nije kontinuirana, niti se iste mogu povui na
zahtjev. Ove dionice se mogu prodavati na otvorenom tritu ili se mogu prodati organizatoru
fonda.

4.1.1. Mutual funds

Karakteristian je za SAD, otvorenog je tipa i vrlo je privlaan za individualne ulagae
koji ne ele da prihvate rizik, tipino ulaganje u ovim fondovima je od 250 do 2500
amerikih dolara po pojedincu. Sredstva prikupljaju tako to prodaju male
denominacije irokom krugu investitora, a zatim ta sredstva ulae u blokove dionica,
korporacijske obaveznice i sl. Investitori prihod ostvaruju na tri naina i to:
a) kroz dividendu,
b) kroz porast vrijednosnica i
c) kroz porast cijene udjela.
Ovi fondovi se specijaliziraju za posebne oblasti (elektronika, energija i dr.). brokerske
kue formiraju porodice fondova, meu kojima investitor moe prebacivati svoj udio
iz fonda u fond unutar porodice, danas se uoava da udjele u fondovima kupuju ak i
tedionice. O kako velikoj i snanoj instituciji se ovdje radi govori i podatak iz 1990.
godine da se u SAD nalazi 2000 fondova za 60 miliona lanova i sredstvima od 900
milijardi amerikih dolara (USD).

9
 4.1.2. Unit trust
Karakteristian je za V. Britaniju, a slian je Mutual fund-u SAD, otvorenog je tipa, sa
razvojem istog zapoeto je 1933. godine i do danas ih ima preko 1300, a drava im da
bi zatitila male investitore propisuje okvirnu strukturu ulaganja te se moraju
registrirati kod komisije za vrijednosne papire V. Britanije. Imaju pravni status
kompanije, a lanovi istog plaaju porez te lanarinu od 1,25% do 1,5% i primaju
dividendu koja se isplauje polugodinje. Udjeli fonda prodaju se preko Brokera,
banaka ili direktno. Menaderi za svoje poslove primaju naknadu od 6%, da se radi o
jakom fondu svjedoi i podatak da su u 1996. godini raspolagali sa sredstvima od 222
milijarde amerikih dolara.

4.1.3. Investment trust

Ovdje se radi o fondu zatvorenog tipa tj. ima fiksni broj udjela u prometu i kada
jednom javnosti proda udjele fond je zatvoren i formiran, iz tog razloga su prinosi po
udjelu predvidivi, te na taj nain pogodni za male investitore koji ele manji, ali
stabilni prihod. Poto imaju slabo razvijeno sekundarno trite investitori ih obino
prodaju brokerskim kuama koje organiziraju fondove. Oni u svom portfelju obino
imaju dravne obaveznice i note, korporacijske, obaveznice gradova, lokalnih organa
vlasi i slina sigurna ulaganja s malim prinosima.

4.1.4. MMMF
Money market mutual funds su posebni tipovi fondova. MMMF je tip otvorenog
fonda. Ovo je inovacija amerikog finansijskog trita koja je zbog uspjeha koje je
postigla izazvala mnoge posljedice po novano trite, ali i po monetarnu teoriju i
voenje monetarne politike, to je fond otvorenog tipa kojeg formiraju investicione
kompanije. Novac koji prikupi ovaj fond ulae u skup kratkoronih instrumenata
novanog trita, komercijalne papire, bankovne akcepte, sporazume o reotkupu
dravne kratkorone zadunice, certifikate o depozitu i sl. Poto uloeni novac nije
depozit u ovim fondovima ve udio dioniara fonda ne dobija dividendu, ve mu se
mjeseno isplauje prihod zavisno o prihodu ostvarenom kupovinom kratkoronih
vrijednosnih papira. Prvi ovakav fond formiran je 1975. godine, a 1986. godine bilo ih
je 988 sa 32 miliona lanova i sredstvima od 902 milijarde amerikih dolara.

4.2. Osiguravajua drutva i penzioni fondovi

Predstavljaju najznaajniju nedepozitnu finansijsku instituciju jer sredstva koja prikupljaju

kontinuiranog su karaktera i vremenom se uveavaju. Koliko su ove institucije znaajne
govori podatak da su 1990. godine u zemljama EU, Japana i SAD raspolagali sa 12000
milijardi amerikih dolara.
Osiguravajua drutva sredstva prikupljaju dugoronim ugovornim aranmanima nakon
ega ih plasiraju na trite kapitala. Prodajom polica osiguranja i uplatom premija zatiuju se
pojedinci i preduzea od ekonomskog gubitka. Postoje razliite vrste osiguranja, ali
zajedniko im je to da jame zagarantovan priliv gotobvine, tako da se prikupljena sredstva
mogu ulagati u dugorono kreditiranje ili na novano trite. Osiguravatelji ivota najvie
ulau u dugorone korporacijske obaveznice, hipotekarne obaveznice, dravne vrijednosne
papire i sline relativno sigurne plasmane. Osiguravatelji imovine najvie ulau u obaveznice
drave (sigurnost, likvidnost), obaveznice gradova i lokalnih organa vlasti (porezne olakice).
Kolika je mo ovih drutava govori podatak da je 1990. godine 18% aktive SAD bilo u
rukama osiguravajuih drutava.

10
Penzioni fondovi su vrsta ugovorne tedne organizacije i u svijetu doivljavaju sve vei
zamah. Poto se radi osredstvima iji se priliv moe predvidjeti (obavezna uplata lanarine po
odreenoj dinamici) likvidnost i sigurnost ovih fondova je neupitna. Prikupljena sredstva se
najee ulau u: dravne vrijednosne papire, dionice korporacija, korporacijske obaveznice i
slino. Kako im je cilj ouvanje realne vrijednosti i ostvarenje prihoda na prikupljena sredstva
lanova, radi veih isplata po odlasku lanova u penziju, penzioni fondovi su neprofitne
organizacije. Da je i ovaj fond snana institucija govori podatak da je 1990. godine 19%
aktive SAD bilo u njegovom vlasnitvu.

4.3. Ostale specijalizirane finansijske institucije

Meu njima su najvanije Finansijske kompanije koje osnivaju banke, velike korporacije,
multinacionalne kompanije, osiguravajua drutva i druge finansijske institucije. Banke to na
primjer rade iz razloga da bi dole na podruje finansijskih usluga koje im je zabranjeno,
velike korporacije to rade da bi ule u finansijske poslove sa glavnim motivom da prodaju
robu kreditirajui kupca (automobilski krediti) takozvane potroake finansijske kompanije, i
na taj nain izbjegli postojee finansijske posrednike. Finansijske kompanije esto se nazivaju
i korporacijskim bankama, kunim bankama (inhouse bank), te iz njihove moi (kreditne)
proizilazi injenica da se smatraju veoma uglednim kompanijama.

ZAKLJUAK

Iz izloenog se moe konstatovati da je finansijski posrednik dio finansijskog trita, gdje se

kao nezaobilazni dio nameu, imaoci sredstava i krajnji korisnici sredstava. Zadatak
finansijskog posrednika je da svojim djelovanjem ostvari osnovnu svrhu finansijskog trita.
Finansijski posrednici se kao to smo naveli dijele na:
1. banke
2. druge bankarske organizacije i
3. specijalizirane finansijske institucije.
Kao to sam iznio u svom izlaganju podjela banaka nastala je kao posljedica njihovog
istorijskog razvoja i prilagoavanja novonastalim uvjetima na finansijskom tritu, tako da
postoji vie tipova banaka i to:
1. privatne,
2. javne,
3. nacionalne,
4. multinacionalne,
5. razvojno-investicione,
6. hipotekarne,
7. emisione i mnoge druge.
Pored banaka vidjeli smo da postoje i drugi finansijski posrednici tj. organizacije kao to su:
1. tedionice,
2. tedno-kreditne zadruge,
tedne zadruge i druge.
Kao to smo rekli postoje i specijalizirane finansijske institucije, a razlikujemo slijedee:
1. investicioni fondovi
2. osiguravajua drutva i penzioni fondovi
3. ostale specijalizirane finansijske institucije.

11
LITERATURA

1. Doc. dr. Mersud Ferizovi

FINANSIJSKA TRITA, Biha 2004.

2. Dr Stevan Besla
OSNOVE RAUNOVODSTVA, Banja Luka 2004.

12