2.

KINETIKA STALNIH
ELEKTRINIH
STRUJA
UVOD
Vremenski nepromenljive elektrine struje ili
stalne elektrine struje su struje nepromenljive
tokom vremena. Ne menja im se ni intenzitet ni
smer.
Ovo je elektrina struja stalne vrednosti I tokom
vremena t. Uvek se nalazi sa iste strane ose. Na taj
nain se grafiki prikazuje da elektrina struja ima
isti smer.

i
I

t
Na ovoj slici nisu prikazane pozitivna i negativna
elektrina struja, ve je to grafiki prikaz
elektrine struje koja je promenila smer.

i
I

-I
Oznaka za stalnu elektrinu struju je I.

Oznaka za promenljivu elektrinu struju je i.

ta je jaina elektrine struje?

Protekla koliina naelektrisanja kroz popreni

presek provodnika u jedinici vremena.

q
I =
t
 ta je gustina elektrine struje?

Kolinik jaine elektrine struje koja prolazi kroz

popreni presek provodnika i povrine
poprenog preseka provodnika.

I
J =
S
Koja je jedinica za jainu elektrine struje?

Amper [A].
 Koja je jedinica za gustinu elektrine struje?

.
A
2
m
 ta je elektrina otpornost?

To je kolinik napona na krajevima prijemnika

i elektrine struje koja prolazi kroz njega.
Kako otpornici pruaju otpor proticanju struje?

Atomi metala se razlikuju po broju slobodnih

elektrona i broju protona i neutrona u jezgru. Kada
se metalna ica prikljui na razliku potencijala
elektroni se kreu ka kraju ice prikljuenom na
pozitivni potencijal. Prilikom tog kretanja oni se
sudaraju sa jezgrima atoma, pri emu se elektrina
energija pretvara u toplotnu. Taj proces je razliit
kod razliitih metala i definie se konstantom koja
se zove specifina elektrina otpornost, koja se
obeleava sa .
Kada se od metala napravi otpornik duine ice l i
povrine poprenog preseka S otpornost tog
otpornika je

l
R =
S
Koja je jedinica za elektrinu otpornost?

Om [ ]
 A za specifinu elektrinu otpornost?

m
.
 ta je elektrina provodnost?

Veliina reciprona elektrinoj otpornosti.

1
G =
R
Provodnost otpornika, napravljenog od metalne
ice, duine l i povrine poprenog preseka S
je:

1 1 S
G = =
R l
ta je specifina elektrina provodnost?

Veliina reciprona specifinoj elektrinoj

otpornosti.

1
=

Koja je jedinica za elektrinu provodnost?

Simens [S].
 Koja je jedinica za specifinu elektrinu
provodnost?

.
1
m
 ta je otpornik?

Elektrina komponenta odreene otpornosti R.

OMOV ZAKON
Kod otpornika stalne otpornosti R postoji
linearna veza izmeu napona na krajevima
otpornika i elektrine struje koja prolazi kroz
njega. Ta veza je definisana Omovim
zakonom.
Usaglaeni referentni smer za napon i elektrinu
struju kroz otpornik je od take koja je na
pozitivnom potencijalu ka taki koja je na
negativnom potencijalu.

I R U = RI
+ U I = GU
Neusaglaeni referentni smer za napon i
elektrinu struju kroz otpornik je od take koja
je na negativnom potencijalu ka taki koja je na
pozitivnom potencijalu.

I
R U = RI
+ U I = GU
DULOV ZAKON
Elektrina energija koja se pretvori u toplotnu
prilikom proticanja elektrine struje kroz otpornik
moe se definisati Dulovim zakonom. Snaga
Dulovih gubitaka jednaka je proizvodu napona na
otporniku i elektrine struje koja protie kroz
njega prema usaglaenom referentnom smeru.

U 2
PR = UI = RI 2
=
R
Koja je jedinica za snagu Dulovih gubitaka?

vat [W].
 ZADACI:

3.1 Na otporniku R = 100

koji je vezan u elektrino kolo, napon je
U = 10 V.
a)Kolika struja protie kroz otpornik? Nacrtati
otpornik, oznaiti pozitivan kraj napona i
nacrtati njemu usaglaen smer struje.

b) Kolika se snaga razvija na ovom otporniku

(tj. koliki su Dulovi gubici na otporniku)?

c) Kolika je provodnost ovog otpornika?

3.2 Halogena sijalica snage P = 50 W,
prikljuena je na jednosmerni napon od 12 V.
Kolika je otpornost vlakna sijalice?
GENERATORI
 ta su generatori?

To su ureaji za generisanje napona i

elektrine struje. U zavisnosti od unutranje
otpornosti generator se u kolu ponaa kao
naponski ili kao strujni.
Ako je unutranja otpornost generatora
zanemarljiva u odnosu na otpornost kola, onda
ga tretiramo kao naponski.
Ako je unutranja otpornost generatora velika
u odnosu na otpornost kola onda, ga tretiramo
kao strujni.
U emu je razlika izmeu naponskog i
strujnog generatora?
 NAPONSKI GENERATOR

Osnovna karakteristika naponskog generatora

je elektromotorna sila.
 IDEALAN NAPONSKI GENERATOR

E
+

Unutranja otpornost ovog generatora je 0.

Napon izmeu njegovih krajeva je uvek jednak

elektromotornoj sili E bez obzira gde je
prikljuen.

Struja koja protie kroz generator zavisi od kola

u koje je prikljuen.
 REALAN NAPONSKI GENERATOR

E Rg
+

Realan naponski generator uvek ima

unutranju otpornost (koja je mala, ali ipak nije
0).
 REFERENTNI SMER

Usaglaen referentni smer elektromotorne sile

generatora i elektrine struje koja protie kroz
njega:

I E
+
Neusaglaen referentni smer elektromotorne sile
generatora i elektrine struje koja protie kroz
njega:

I E
+
SNAGA NAPONSKOG GENERATORA

Za usaglaen referentni smer:

PE = E I

Za neusaglaen referentni smer:

PE = E I
 STRUJNI GENERATOR

Osnovna karakteristika strujnog generatora je

da generie stalnu elektrinu struju u grani u
kojoj se nalazi.
 IDEALAN STRUJNI GENERATOR

Ig

Unutranja otpornost ovog generatora je

beskonana.
Elektrina struja koju generie je uvek jednaka Ig
bez obzira gde je prikljuen.

Napon na generatoru zavisi od kola u koje je

prikljuen.
 REALAN STRUJNI GENERATOR

Ig

Rg

Realan strujni generator ima unutranju

otpornost koja je jako velika, ali nije
beskonana.
 REFERENTNI SMER

Usaglaen referentni smer elektrine struje

strujnog generatora i napona na njemu:

Ig

U +
Neusaglaen referentni smer elektrine struje
strujnog generatora i napona na njemu:

Ig

+ U
SNAGA STRUJNOG GENERATORA

Za usaglaen referentni smer

PE = I g U
Za neusaglaen referentni smer:

PE = I g U
Zato smo unutranju otpornost generatora kod
naponskog nacrtali vezanu na red, a kod strujnog
u paraleli?
Kod realnog naponskog generatora unutranja je
otpornost mala, ali konana i otpornik je ucrtan.
Kod idealnog otpornost je 0, pa nema ni otpornika
(kratak spoj).

E Rg
+
A B
Sa druge strane, poto napon na realnom
naponskom generatoru ipak zavisi od kola u
koje je vezan, otpornik Rg mora biti vezan
redno, a ne u paraleli, jer da je vezan paralelno
napon na krajevima realnog generatora bio bi
konstantan i jednak E u svakom kolu.

E
+
A B

Rg
Kod realnog strujnog generatora unutranja
otpornost je velika, ali konana. Kod idealnog je
beskonana, a beskonaan otpor znai prekid u
grani kola. Da je otpornik vezan na red sa
generatorom u toj grani, onda ne bi bilo struje.

I Ig

Rg
S druge strane, poto struja realnog strujnog
generatora ipak zavisi od kola u koje je vezan,
otpornik Rg mora biti vezan paralelno, a ne
redno, jer da je vezan redno struja realnog
strujnog generatora bila bi konstantna i jednaka
Ig u svakom kolu.

Ig Rg
I
KIRHOFOVI
ZAKONI
Postoje dva Kirhofova zakona.
 O emu govori prvi?

Prvi zakon govori o strujama u granama

sloenog kola: algebarski zbir jaina
elektrinih struja svih grana kola koje se stiu
u jednom voru jednak je nuli. Pri tome se
struje koje izlaze iz vora uzimaju sa
predznakom +, a struje koje ulaze u vor sa
predznakom -.
 I5
I1

I2
I4
I3

I
k
k =0

I1 + I2 I3 + I4 I5 = 0
 O emu govori drugi?

Drugi zakon govori o naponima u strujnoj konturi:

algebarski zbir napona u zatvorenoj strujnoj
konturi jednak je nuli. Pri tome se elektromotorne
sile generatora uzimaju sa predznakom ''+'' za
usaglaeni referentni smer (ako se smer obilaska
po konturi poklapa sa referentnim smerom
elektromotorne sile), a naponi na otpornicima sa
predznakom ''-'' za usaglaeni referentni smer
(kada se smer obilaska po konturi poklapa sa
smerom elektrine struje kroz otpornik). Naponi
strujnih generatora se ne mogu sabirati ovim
zakonom jer napon na strujnom generatoru ne
moemo odrediti direktno iz generatora (on zavisi
od kola u koje je generator vezan).
 + I1

R1

+
E1 E2

+
E5 I5 I2
R2
I3

R4 R3

(E ;RI ) = 0

E 1 + R1 I 1 E 2 + R 2 I 2 R 3 I 3 R 4 I 3 + E 5 = 0
PROSTO
KOLO
 +

R1

+
E1 E2

+
E5
I R2

R4 R3

Kako se zove kolo prikazano na slici?

Prosto kolo. To je kolo koje se sastoji samo od

jedne strujne konture. U njoj postoji redna veza
naponskih generatora i otpornika.
Elektrina struja u ovom kolu se moe izraunati
i Omovim zakonom za prosto kolo: Elektrina
struja u prostom kolu jednaka je koliniku sume
svih elektromotornih sila naponskih generatora
prema usaglaenom referentnom smeru, i sume
svih otpornika u kolu. Ukoliko struja protie kroz
generator u usaglaenom referentnom smeru
generator ima predznak ''+'' i obrnuto.
Otpornosti otpornika se uvek uzimaju sa
predznakom ''+''.
i E i
I =
i Ri
Za prosto kolo prikazano na gornjoj slici
Omov zakon glasi:

E1 E2 + E5
I =
R1 + R 2 + R 3 + R 4
 ZADACI:
6.1 Tri generatora ems E1 = 25 V, E2 = 5 V i E3 =
30 V, zanemarljivih unutranjih otpornosti i
etiri prijemnika otpornosti R1 = 100 , R2 = 50
, R3 = 150 i R4 =200 vezani su u kolo kao
na slici. Odrediti:
a) intenzitet elektrine struje u kolu;
 6.2 Tri generatora ems E1 = 25 V, E2 = 5 V i
nepoznate E3 kao i prijemnici otpornosti R1 = 100 ,
R2 = 150 , R3 = 450 i R4 = 300 vezani su u kolo
kao na slici.
Intenzitet elektrine struje u kolu je I = 10 mA, prema
oznaenom referentnom smeru.
Odrediti nepoznatu ems E3 , snage koje razvijaju
generatori i snage usled Dulovog efekta u
otpornicima.
PRORAUN NAPONA
IZMEU 2 TAKE
Kako se moe izraunati napon izmeu neke
dve take u elektrinom kolu?
Prema pravilu o sumiranju naponskih lanova
izmeu te dve take:

A
U AB = (E;-RI )
B
Napon izmeu taaka A i B jednak je algebarskom
zbiru svih naponskih lanova elektromotornih sila
naponskih generatora i napona na otpornicima,
raunatih od B ka A. Pri tome se elektromotorne
sile naponskih generatora uzimaju sa
predznakom ''+'' za usaglaen referentni smer, a
naponi na otpornicima sa predznakom ''-'' za
usaglaen referentni smer. Ako je smer
neusaglaen predznaci su suprotni.
 ZADACI:

7.1 Potroa otpornosti RP = 48

vezan je na realan naponski generator
elektromotorne sile E = 50 V i unutranje
otpornosti Rg = 2 .

Odrediti:
a) napon na potroa
b) snagu koja se razvija na potroau
c) snagu koju razvija generator, kao i snagu
koja se gubi na unutranjoj otpornosti
generatora
7.2 Na slici je prikazan deo elektrinog kola sa
stalnom elektrinom strujom jaine I = 0.5 A.
Odrediti napone UAB, UBC i UAC , ako je R = 20
i E = 2 V.

A
R B
E +
C

I
7.3 Generatori E1 = 10 V, E2 = 20 V i E3 = 30 V,
zanemarljivih unutranjih otpornosti, i otpornici
R1 = 150 , R2 = 50 i R3 = 200
povezani su kao na slici. Odrediti:
a) intenzitet struje u kolu
b) napon izmeu taaka A i B
c) snage koje razvijaju generatori i snage
Dulovih gubitaka u otpornicima.
E1 + R2
B

+
R1 E2
R3 E3 +
A
7.4 Generatori E1 = 25 V, E2 = 50 V i
E3 = 30 V, unutranjih otpornosti
Rg1 = Rg2 = Rg3 = 5 E1 R g1 R2 C R3
A B D
+
i otpornici

+
R1 = 200 , R2 = 100 E2
R1
R3 = 125 i R4 = 75 R g2
povezani su kao na slici. R4 R g3 + E3
G F E
Odrediti:
a) intenzitet struje u kolu
b) napone UAE, UDG i UFB
c) snage koje razvijaju generatori, snage Dulovih
gubitaka u otpornicima, kao i snage koje se troe
na unutranjim otpornostima generatora.
7.5 Generatori E1 = 10 V, E2 = 20 V i E5 i otpornici
R1 = 100 , R2 = 200 , R3 = 300 i R4 = 200
obrazuju prosto elektrino kolo kao na slici.
Intenzitet struje u kolu je I = 250 mA. Odrediti
nepoznatu elektromotornu silu E5, kao i snagu
tog generatora. Da li se ureaj elektromotorne
sile E5 ponaa kao generator ili kao potroa?

R1

+
E1 E2
E5
I R2

R4 R3
7.6 Tri generatora ems E1 = 25 V, E2 = 50 V i E3
= 30 V, zanemarljivih unutranjih otpornosti i
etiri prijemnika otpornosti R1 = 100 , R2 = 50
, R3 = 150 i R4 =200 vezani su u kolo kao
na slici. Odrediti:
a) intenzitet elektrine struje u kolu
b) napon izmeu taaka A i B
7.7 Za kolo prikazano na slici odrediti napon UAB.
Brojni podaci su:
E1 = 10 V, E2 = 15 V, E3 =15 V, E4 = 20V, Rg1 =
Rg2 = Rg3 = Rg4 =0.1 , R1 = 50 i R2 = 40 .
METODE I TEOREME
ZA REAVANJE
SLOENIH
ELEKTRINIH MREA
Postoje prosta i sloena (razgranata) elektrina
kola. Prosto kolo se sastoji od samo jedne
konture, a sloena kola se sastoje od veeg
broja vorova i grana, odnosno od dve ili vie
kontura.
 ta je vor elektrinog kola?

vor elektrinog kola je taka u kojoj se spaja tri

ili vie grana kola. Broj vorova u kolu
obeleavamo sa n.
 ta je grana elektrinog kola?

Grana elektrinog kola je provodan put koji

povezuje dva vora kola. Broj grana u kolu
obeleavamo sa ng.
Metode za proraunavanje sloenih elektrinih
kola su:

- metod neposredne primene Kirhofovih zakona

- metod konturnih struja
- metod potencijala vorova
Postoje i razliiti postupci za pojednostavljivanje
sloenih elektrinih kola:

- transfiguracije kola
- Tevenenova teorema
- teorema superpozicije
- Nortonova teorema
- teorema reciprociteta
- teorema linearnosti
- teorema kompenzacije
Ako u elektrinom kolu treba izraunati struje
svih grana, koji od ovih postupaka emo
primeniti?
Kirhofove zakone, metod konturnih struja ili
metod potencijala vorova. (Konkretnu metodu
za reavanje biramo po minimalnom broju
jednaina.) Transfiguracije kola i Tevenenova
teorema se ne smeju primeniti jer se u tim
metodama "gube" grane kola, a samim tim i
njihove struje. Metod superpozicije se u
principu moe primeniti, ali je proraun struja
svih grana kola tom metodom suvie obiman.
METOD
NEPOSREDNE PRIMENE
KIRHOFOVIHZAKONA
Po Kirhofovim zakonima broj jednaina koje
piemo je:
- po 1. Kirhofovom zakonu:

n 1

- po 2. Kirhofovom zakonu:

n g (n 1)
Ovaj metod ima ukupan broj jednaina isti kao
to je i broj nepoznatih struja grana kola.
Ako kolo ima nIg strujnih generatora, onda je broj
jednaina koje piemo po 2. Kirhofovom zakonu:

n g (n 1) n Ig

a broj jednaina po 1. Kirhofovom zakonu

ostaje nepromenjen.
Nezgodna osobina metode je da ako kolo ima
vie od 3 grane, broj jednaina za reavanje je
vrlo veliki i reavanje je sloeno.
 ZADACI:

8.1 Za kolo prikazano na slici odrediti

intenzitete struja u svim granama
neposrednom primenom Kirhofovih zakona,
ako je E1 = 6 V, E2 = 20 V i R1 = 700 , R2 = 300
R3 = 400 .

+
E1 E2
R3

+
R1 R2
8.2 Generatori E1 = 12 V, E2 = 24 V, E3 = 24 V i
Ig = 60 mA, i otpornici R1 = 300 , R3 = 300 ,
R4 = 500
vezani su u kolo kao to je prikazano na slici.

a) Odrediti intenzitete struja u svim granama

neposrednom primenom Kirhofovih zakona.
b) Odrediti napon UAB. A
+

E2

+
E1 Ig E3

R1 R4 R3

B
 8.3 Za kolo prikazano na slici odrediti
intenzitete struja u svim granama
neposrednom primenom Kirhofovih zakona.
Brojni podaci:
E1 = 90 V, E2 = 10 V, R1 = 100 , R2 = 200 , R3
= 60 , R4 = 40 , R5 = 30 i R6 = 70 .
 8.4 Naponski generator ems E = 70 V, strujni
generator struje Ig = 18 mA i opornici
otpornosti R1 = 300 , R2 = 150 , R3 = 100 ,
R4 = 60 , vezani su u kolo kao na slici.
Odrediti intenzitete struja u svim granama kola.
8.5 Generator struje jaine Ig =15 mA i unutranje
otpornosti R = 25 k i prijemnik otpornosti Rp = 2
k, vezani su u kolu kao na slici.
Odrediti:
a) intenzitete struja u svim granama kola;
b) napon U12 .
METOD
KONTURNIH STRUJA
Metod konturnih struja ima broj jednaina jednak

n g (n 1)

(isti broj jednaina kao to se pie po 2.

Kirhofovom zakonu), ali nepoznate veliine i u tim
jednainama nisu struje grana ve ''zamiljene''
struje kontura.
Opti sistem jednaina, na primer, treeg reda glasi:

R11I I + R12 I II + R13 I III = E I

R21I I + R 22 I II + R23 I III = E II
R 31I I + R 32 I II + R 33 I III = E III
 U ovom optem sistemu lanovi se odreuju
prema precizno definisanim pravilima:

- sve otpornosti sa istim indeksima (na primer

R11, R22, R33) uvek su pozitivne i predstavljaju zbir
svih otpornosti u konturi iji je broj u indeksu
 sve otpornosti sa meovitim indeksima (na
primer R12, R23, R13) predstavljaju zbir otpornosti
u granama zajednikim za dve konture, iji broj
stoji u indeksu. Mogu biti ili pozitivne ili
negativne, to zavisi od usmerenja kontura: ako
je isti smer obe konture, ove otpornosti dobijaju
predznak ''+'', a za suprotan smer dobijaju
predznak ''-''
 - sve otpornosti sa meovitim indeksima istih
brojeva, a suprotnog redosleda (na primer R12 i
R21) uvek su jednake

- elektromotorne sile sa desne strane opteg

sistema jednaina (na primer EI) predstavljaju
zbir svih elektromotornih sila generatora u
konturi iji je broj u indeksu, prema
usaglaenom referentnom smeru
 - II, III i IIII su konturne struje

- kada se reavanjem sistema jednaina

izraunaju konturne struje, onda se preko njih
izraunavaju elektrine struje grana kola
Vano je da prilikom izbora i ucrtavanja kontura
svaka mora biti nezavisna, tj. da svaka kontura
mora imati barem jednu granu koja samo njoj
pripada (na taj nain e jednaina koju piemo za
tu konturu biti matematiki nezavisna).
Ako postoji strujni generator u kolu, onda
obavezno kroz granu sa njim sprovodimo samo
jednu konturu. Tako e elektrina struja te
konture biti jednaka struji strujnog generatora.
Time se broj jednaina (broj nepoznatih) opteg
sistema smanjuje za broj strujnih generatora u
kolu nIg.
 ZADACI:

9.1 Za kolo prikazano na slici metodom konturnih

struja odrediti intenzitete struja u svim granama,
ako je E1 = 6 V, E2 = 20 V i R1 = 700 , R2 = 300 ,
R3 = 400
.

+
E1 E2
R3

+
R1 R2
9.2 Za kolo prikazano na slici napisati jednaine
po metodi konturnih struja i izraze za struje
pojedinih grana.

+
R2 R4 R7

+
E1 E5 E8
R3
R1 R5 R8
R6
9.3 Generatori E1 = 10 V, E2 = 20 V, E3 = 24 V i
Ig = 60 mA, i otpornici R1 = 300 , R3 = 600
i R4 = 500
vezani su u kolo kao to je prikazano na slici.
Metodom konturnih struja odrediti intenzitete
struja u svim granama kola.

A
+

E2

+
E1 Ig E3

R1 R4 R3

B
9.4 U kolu na slici poznato je:
Ig1 = 12 A, Ig2 = 6 A,
E2 = 30 V, E3 = 20 V, E4 = 40 V,
R1 = 100 , R3 = 400 , R4 = 200
R5 = 300 R3
3

a) Odrediti struje svih

+
R4 E2 E3
grana I g2
kola primenom metode 1 2
konturnih struja. + R5 I g1
E4
b) Odrediti snagu R1
strujnog 4 5
generatora Ig1.
9.5 U kolu na slici
R R
izraunati: 1 4

a) struje u svim granama

kola primenom metode

+
E 1 E E 6 4

+
konturnih struja E E
R R 5 7

b) snagu strujnog
5
+ +
7

generatora Ig2 R 8

Vrednosti elemenata: I g2 R 3

E
E1 = 10 V, E4 = 40 V, I
8

+
R 2
g3

E5 = 50 V,
E6 = 60 V, E7 = 70 V,
E8 = 80 V,
Ig2 = 2 A, Ig3 = 3 A,
R1 = R2 = 100 ,R3 = R4 = R5 = 200 ,R7 = R8 = 300
9.6 Odrediti struje svih grana
kola primenom metode
konturnih struja, kao i snage
svih elemenata u kolu. Poznato
je:
E4 = 130 V, Ig = 35 mA,
R1 = 2 k , R2 = 2 k, R3 = 3 k
R4 = 500 k , R6 = 6 k
R1
. +
2
1 3
R4 E4 Ig
R2 R6 R3

4
9.7 Generatori elektromotornih sila E1 = 6 V, E2 =
4 V i E3 = 5 V, zanemarljivih unutranjih
otpornosti i prijemnici otpornosti R1 = 200 , R2
= 400 i R3 = 100 vezani su u kolo kao na
slici. Odrediti intenzitete struja svih grana kola
primenom metode konturnih struja i proveriti
teoremu o odranju snage u kolu.
9.8 U kolu prikazanom na slici je E1 = 6V, R1 = 2
k, R2 = 500 i R4 = 1.5 k, R5 = 750 ,
I3 = 3 mA i I4 = 15 mA.
Odrediti otpornost R3 i elektromotornu silu E5 .
9.9 Izraunati jaine struja u svim granama
mree prikazane na slici, kao i snage svih
generatora i otpornika. Brojni podaci: Ig1 = 2 A,
Ig2 = 1 A, R1 = R2 = 100 , R3 = R4 = R6 = 50 ,
R7 = 80 , R8 = 80 , E3 = 8 V, E5 = 10 V,
E6 = 12 V, E8 =7 V.
9.10 Metodom konturnih struja izraunati jaine
struja u svim granama mree prikazane na
slici, kao i snage svih generatora i otpornika.
Brojne vrednosti: E1 = 10 V, E2 = 20 V, E3 = 30
V, E5 =50 V, E6 = 60 V, Ig4 = 0.3 mA, R1 = 1
k, R2 = 7 k, R3 = 3 k, R5 = 7 k, R6 = 6 k.
 9.11 Najoptimalnijom metodom odrediti jaine
struja u svim granama kola prikazanog na slici.
Odrediti snage svih generatora i otpornika.
Brojni podaci: E2 = 10 V, E3= - 30 V, E4 = 30 V, Ig1 =
12 A, Ig2 = 8 A, R1 = 500 , R3 = 400 , R4= 200 ,
R5 = 300 .
9.12 U kolu prikazanom na slici je: E4 = 40 V, Ig
= 10 mA, R1 = 3 k, R2 =5 k , R3 = 2 k , R4 =
500 , R5 = 400 . Odrediti snagu koju razvija
strujni generator.
9.13 Za razgranato kolo prikazano na slici je
poznato: Ig =75 mA, E1 =70 V, E2 =30 V,
E3 =40 V, R1 = 2 k, R2 = 1 k, R3 = 4 k, R4 =
100 , R5 = 500 , R6 = 300 .
Odrediti:
a) napon na krajevima strujnog generatora
b) snagu koju razvija strujni generator
METOD
POTENCIJALA VOROVA
 ZADACI:

10.1 Odrediti intenzitete struja kroz sve grane

mree prikazane na slici, kao i snage svih
generatora i otpornika. Brojne vrednosti: E1 = 10
V, E2 = 100 V, R1 = 100, R2 = 100 , R3 = 200 ,
R4 = 500 , R5 = 100 .
10.2 Za sloeno kolo prikazano na slici je
poznato: E1 = 50 V, E3 = 30 V, Ig = 40 mA, R1 = 200
, R2 = 500 , R3 = 3 k, i R4 = 10 k. Odrediti
intenzitete svih struja u kolu koristei metodu
napona izmeu vorova.
10.3 Za kolo prikazano na slici poznato je : Ig =
25 mA, E1 = 12 V, E2 = 10 V, E4 =25 V, E5 = 15 V,
R1=100 , R2 =2 k, R3 =1 k, R4 =200 i R5 =5
k. Odrediti intenzitete struja svih grana kola
metodom napona izmeu vorova.
10.4 Elektromotorna sila naponskog generatora
je E1 = 60V, struja strujnog generatora Ig =10
mA, a provodnosti prijemnika su: G1 =5 mS, G2
=10 mS, G3 =2.5 mS, G4 = G5 =1 mS. Odrediti
snage svih elemenata kola.
10.5 Za kolo prikazano na slici poznato je: E1 =
10 V, R1 =100 , R2 = 50 , R3 = 100 , R4 = 100
, R5 = 50 , I5 = 0.2 A. Odrediti elektromotornu
silu E2 metodom napona izmeu vorova.
 10.6 Na slici je prikazano razgranato kolo za
koje je: Ig = 100 mA, E1 = 20 V, E2 = 30 V, E3 = 70
V, R2 = R3 = 1 k, R4 = 4 k, R3 = 1 k, R5 =
200 , R6 = 600 i R7 = 4 k.
Odrediti:
a) napon izmeu krajeva strujnog generatora
b) snagu koju razvija strujni generator
TRANSFIGURACIJE
KOLA
Transfiguracije kola se dele na transfiguracije
otpornika i transfiguracije generatora.

Transfiguracije kola se smeju primeniti ako ne

treba odrediti struje u svim granama u kolu.

Pri svim ovim transfiguracijama naponi i struje u

delu kola koji se ne transfigurie moraju ostati
nepormenjeni. Zato se transfiguracije rade prema
tano definisanim pravilima.
TRANSFIGURACIJE
OTPORNIKA
 ta znai transfigurisati grupu otpornika?

To znai nai ekvivalentnu otpornost otpornika koji

bi zamenio tu celu grupu.
 REDNA VEZA

R1 R2
A B R AB = R1 + R 2

Karakteristika redne veze je da su elementi

vezani u
istoj grani, to znai da imaju zajedniku struju
koja kroz njih prolazi
 PARALELNA VEZA
R1

A B 1 1 1 R1 R 2
= + R AB =
R AB R1 R 2 R1 + R 2
R2

R1
1 1 1 1
= + +
A R2 B R AB R1 R 2 R 3
R3 R1 R 2 R 3
R AB =
R1 R 2 + R 2 R 3 + R1 R 3

Karakteristika paralelne veze je da su elementi

vezani izmeu dve iste take, to znai da je
napon na njima isti.
MEOVITE VEZE
R2

A R1 B R 2 R3
R AB = R1 +
R3 R 2 + R3
 R1 R2

A B
R3 R4

R AB =
(R1 + R 2 )(R 3 + R 4 )
R1 + R 2 + R 3 + R 4
 R1 R2

A
R3 R4
B

R1 R 2 R3 R 4
R AB = +
R1 + R 2 R 3 + R 4
 Primer:
C
A R1 R2 D

R3 R4 R5
B R6 R7 F

Obeleena grupa otpornika sa slike ima potpuno

drugaiju ekvivalentnu otpornost u ova tri
sluaja, jer se trai ekvivalentna otpornost
izmeu razliitih taaka.
Postoje i neto sloenije veze otpornika koje nisu
ni redne, ni paralelne, ni meovite. To su
otpornici povezani u ''trougao'' i otpornici
povezani u ''zvezdu''. Koriste se transfiguracija
''trougao u zvezdu'' i transfiguracija ''zvezda u
trougao''.
 TRANSFIGURACIJA ''TROUGAO U ZVEZDU''

2 2

R2
R12 R23
R1 R3
0
1 3 1 3
R13

R12R13 R12R 23
R1 = R2 =
R12 + R13 + R 23 R12 + R13 + R 23
R 23R13
R3 =
R12 + R13 + R 23
 TRANSFIGURACIJA ''ZVEZDA U TROUGAO''

2 2

R2
R12 R23
R1 R3
0
1 3 1 3
R13

R 1R 2 R 1R 3
R12 = R1 + R 2 + R13 = R1 + R 3 +
R3 R2
R2R 3
R 23 = R2 + R 3 +
R1
 Transfiguracija ''trougao u zvezdu'' smanjuje
broj kontura za jednu, pa se kolo lake reava.
Najei primer za formu trougla u zadacima
je:
Transfiguracija zvezda u trougao ne smanjuje
broj kontura, naprotiv. Zato na prvi pogled i nije
logina. Meutim, dobija se mnotvo paralelnih
veza koje u jednom koraku mogu da se
ekvivalentiraju.

Najei primer za formu zvezde u zadacima je:

 ZADACI:
11.1 Za deo kola prikazan na slici odrediti napone
na otpornicima R1 i R2.
Brojni podaci: R1 = 3 , R2 = 7 , U = 3 V.

R1 R2

+ U1 + U2
+ U
11.2 Za deo kola prikazan na slici odrediti struje
kroz grane sa otpornicima R1 i R2.
Brojni podaci: R1 = 3 , R2 = 7 , I = 5 A.

I1 R1
I
I2 R2
11.3 Za grupu otpornika na slici odrediti
ekvivalentne otpornosti izmeu svih parova
taaka oznaenih na slici.

C
A R1 R2 D

R3 R4 R5
B R6 R7 F

E
11.4 Izraunati ekvivalentnu otpornost izmeu
taaka A i B, ako je R1 = 10 k , R2 = 20 k
R3 = 60 k

R1 R2 R3 B
A
.
11.5 Izraunati struje u granama kola sa slike, kao
i snagu naponskog generatora.
Dato je:
R1 = 7 k , R2 = 8 k , R3 = 10 k , R4 = 30 k
R5 = 3 k , R6 = 6 k , R7 = 2.5 k , R8 = 8 k
E = 40 V
R4
R7
R3
R6

R2 R5
R1 R8
E +
TRANSFIGURACIJE
REALNIH GENERATORA
Ovde emo prouiti samo transfiguraciju
realnih generatora.
 Kako se transfigurie realan strujni generator?

A I A I

+
+
E
Ig RIg UAB Rp Rg
UAB Rp

B B

E = I g RIg

Rg = R Ig
Ova transfiguracija oigledno uproava kolo:
smanjuje broj kontura. Primenjujemo je, na
primer, u sledeem sluaju:

+
+
 Kako se transfigurie realan naponski generator?

A I A I
+

+
+

Rg
UAB Rp Ig RIg UAB Rp

B B
E
Ig =
Rg

R I g = Rg
Ovu transfiguraciju primenjujemo u sledeim
sluajevima:

a)
+

+
b)
+

+
+ c)
+

+
 d)
+

+
 ZADACI:

12.1 Za kolo prikazano na slici poznato je:

E1 = 40 V, E2 = 100 V, E3 = 30 V, Ig = 0.2 A,
R1 = 300 , R2 = 150 , R3 = 200
R4 = 100 , R5 = 75

Primenom transfiguracija generatora odrediti

struju kroz otpornik R5.
12.2 Intenzitet i smer elektromotorne sile E1
odrediti tako da intenzitet struje kroz otpornik
otpornosti R1 bude I1 = 20 mA u naznaenom
smeru, ako je E = 10 V, Ig = 10 A, R =500 i
R1 = 100 .
 12.3 Za kolo prikazano na slici poznato je:
E1 = 10 V, R1 = 150 , R2= 50 , R3= R4 = R5= 100
, R6 = R7 = R8 = 200 , R9 = 200 i I1 = 0.1A.
Odrediti intenzitet Ig struje strujnog generatora.
12.4 Generatori elektromotornih sila E1 = 50 V, E2,
E3 = 5 V, E4 = 8 V i otpornici otpornosti R1 =
300 , R2 = 100 , R3 = 200 , R5 = 100 i R6 =
400 vezani su u kolo kao to je prikazano na
slici.
Ako je intenzitet struje, u grani sa generatorom
nepoznate elektromotorne sile E2, poznat, I41 = 30
mA, odrediti nepoznatu ems E2.
 12.5 U kolu prikazanom na slici odrediti snagu
strujnog generatora.
Brojni podaci: Ig = 2 A, E = 50 V, E1 = 20 V, E2 = 40
V, E3 = 30 V, R = 200 , R2 = 400 , R3 = 600 i
R4 = 300 .
 12.6 Naponi izmeu napojnih provodnika u kolu
na slici su: U1 = U2 = 120 V. Otpornosti
prijemnika su: R1 = 200 i R2 = 100 .
Odrediti intenzitete struja u napojnim
provodnicima. Zanemariti padove potencijala du
provodnika.
TEVENENOVA
TEOREMA
Ova teorema nam govori da deo kola izmeu
neke dve take moemo zameniti realnim
naponskim generatorom. Zato? Pa zato to
izmeu te dve take sigurno postoji napon U, a i
taj deo kola sigurno ima ekvivalentan otpor R.
 Prilikom odreivanja elektromotorne sile
Tevenenovog generatora potuj proceduru:
ako u kolu treba nai struju (ili otpornost
potroaa, ili elektromotornu silu naponskog
generatora) u jednoj grani, onda se prvo ta grana
iskljui iz kola;
obelee se krajevi koji su ostali otvoreni (na primer
sa A i B, ili 1 i 2);
rei se napon UAB pri tako otvorenim krajevima. To
je onda elektromotorna sila Tevenenovog
generatora.
 Zato?

Ma kako kolo na poetku bilo sloeno, primenom

Tevenenove teoreme moemo ga svesti na
prosto.

A
+

ET
Rp
RT

B
 Kada odvojimo granu sa RP, ostaje:

A
+
ET U AB | = E T
OK

RT

B
Ako u proraunu uzmemo da je

E T = U AB |
OK

onda e pozitivan kraj Tevenenovog generatora

biti kod take A, i obrnuto.

znai ''otvoreno kolo''.

Simbol
|
OK
Treba uoiti da je

U AB | U AB
OK

u poetnom kolu, jer kad su krajevi otvoreni

nema elektrine struje u toj grani, tj. napon
na RT jednak je 0.
 Prilikom odreivanja otpornosti Tevenenovog
generatora potuj proceduru:
kada se iskljui grana iz kola preostalo kolo sa
otvorenim krajevima treba uiniti pasivnim. To
znai da treba ponititi dejstvo svih generatora
u kolu (odnosno svesti ih na nulu).
Kad je napon na naponskom generatoru jednak 0?

Onda kad je u kratkom spoju.

Kad je struja strujnog generatora jednaka 0?

Onda kad je generator u otvorenoj vezi.

 Zato se pasivno kolo pravi tako da se svi
naponski generatori kratko spoje, a strujni se
izvade iz grana kola. Ako su generatori realni,
njihove otpornosti ostaju u kolu.
Nae se ekvivalentan otpor RAB pri otvorenim
krajevima i to e biti otpor Tevenenovog
generatora.
Na kraju se sklopi prosto kolo od Tevenenovog
generatora, Tevenenovog otpora i grane koju
smo izvadili iz kola na poetku. Reavanjem
tog prostog kola dobija se traena elektrina
struja (ili otpornost potroaa, ili
elektromotorna sila naponskog generatora).
 Ip
+
ET ET
I =
Rp R T + RP
RT

Tevenenovom teoremom se u optem sluaju moe

ekvivalentirati bilo koji deo kola izmeu proizvoljne
dve take. U tom sluaju se otkai ceo ostatak kola
koji se ne ekvivalentira.
 ZADACI:

13.1 U kolu sa slike odrediti jainu struje u grani

sa otpornikom R3, primenom Tevenenove
teoreme. Poznato je:
E1 = 20 V, E2 = 12 V, Ig = 150 mA,
,
R1 = 400 , R2 = 600
R3 = 160, R4 = 100

+
E1 Ig E2
R3

+
R1 R4 R2
13.2 U kolu prikazanom na slici poznata je struja
I23 = 50 mA kroz otpronik R4. Primenom
Tevenenove teoreme odrediti otpornost R4, ako
je:
E1 = 60 V, E5 = 40 V, E5 = 50 V,
R1 = 2 k , R2 = 6 k , R3 = 750 , R5 = 750

R1 E5 +
3

+
.
E1 E4 R5
R2
+

R3 R4
1 2
 13.3 Primenom Tevenenove teoreme odrediti
intenzitet struje prijemnika otpornosti R6.
Poznato je: Ig = 250 mA, E = 30 V, R1 = 300 ,
R2 = 120 , R3 = 60 , R4 = 90 ,
R5 =180 , R6 = 6 .
13.4 U kolu prikazanom na slici je: R1 = 200 , R2
= 300 , R3 = 400 , R4 = R5 = 100 .
Primenom Tevenenove teoreme odrediti
elektromotornu silu E tako da struja I4 bude
20 mA, prema datom referentnom smeru.
 13.5 Koristei se Tevenenovom teoremom
odrediti snagu koja se razvija na otporniku
otpornosti R6 u kolu prikazanom na slici.
Brojne vrednosti: E1 = 1 V, E2 = 2 V, E3 = 3 V, E5
= 5 V, E6 = 6 V, Ig4 = 0.3 mA, R1 = 1 k,
R2 = 7 k, R3 = 3 k, R5 = 7 k i R6 = 6 k.
 13.6 Koristei se Tevenenovom teoremom
odrediti snagu koja se razvija na otporniku
otpornosti R8 u kolu prikazanom na slici.
Brojni podaci: Ig1 = 2 A, Ig2 = 1 A, R1 = R2 = 10 ,
R3 = R4 = R6 = 50 , R7 = 80 , R8 = 40 , E3 =
8 V, E5 = 10 V, E6 = 12 V, E8 = 7 V.
 13.7 Primenom Tevenenove teoreme odrediti
struju u grani sa otpornikom otpornosti R3 u kolu
prikazanom na slici.
Brojni podaci: U = 30 V, E4 = 18 V, Ig1 = 60 mA,
Ig2 = 30 mA, R1 = 100 , R2 = 200 , R3 = 80 i
R4 = 300 .
13.8 U kolu prikazanom na slici poznato je: E1 =
6 V, E5 = 40 V, R1 = 2 k, R2 = 500 , R4 = 1.5
k, R5 = 750 .
Primenom Tevenenove teoreme odrediti
otpornost R3 tako da struja I13 bude 3 mA.
NORTONOVA
TEOREMA
 ZADACI:

14.1 Pomou Nortonove teoreme odrediti struju

prijemnika otpornosti R4 u kolu prikazanom na
slici.
Poznato je: E1 = 10 mV, E2 = 100 mV, R1 = 1 ,
R2 = 10 , R3 = 20 , R4 = 50 i R5 = 10 .
 14.2 Odrediti intenzitet struje u grani sa
otpornikom otpornosti R4 u kolu prikazanom na
slici koristei Nortonovu teoremu.
Poznato je: Ig1 = 30 mA, Ig2 = 10 mA, R1 = 100 ,
R2 = 300 , R3 = 200 , R4 = 500 i R5 = 1 k .
14.3 Za kolo prikazano na slici poznato je: Ig1 = 2
A, Ig2 = 1 A, R1 = R2 = 100 , R3= R4 = R6 = 50 ,
R7 = 80 , R8 = 40 , E3 = 8 V, E5 = 10 V, E6 = 12 V,
E8 = 7 V.
Koristei Nortonovu teoremu odrediti intenzitet
struje u grani sa generatorom ems E6.
 14.4 Za kolo prikazano na slici elektromotorna
sila naponskog generatora je E1 = 60 V, intenzitet
struje strujnog generatora je Ig = 10 mA, a
otpornosti prijemnika su: R1 = 200 , R2 = 100 ,
R3 = 400 , R4 = R5 = 1 k.
Pomou Nortonove teoreme odrediti intenzitet
struje u grani sa otpornikom otpornosti R2.
14.5 U kolu prikazanom na slici odrediti intenzitet
struje u grani sa otpornikom otpornosti R
koristei Nortonovu teoremu.
Brojni podaci: E1 = 70 V, E2 = 30 V, E3 = 20 V,
Ig = 100 mA, R1 = R2 = 1 k, R4 = 200 ,
R5 = R6 = 4 k, R = 600 .
PRILAGOENJE
PRIJEMNIKA
PO SNAZI
Ponekad postoji potreba da se potroa
prilagodi generatoru. Tada se na potroau
razvija maksimalna snaga. Uslov za to je da se
otpornost potroaa izjednai sa otpornou
generatora.
 A
Ip PR = Pmax
+
E P

Rp ako je
Rg
RP = R g
B
 Struja u prilagoenom kolu je:

E E
I = | =
R g + RP RP =R g 2RP

pa je maksimalna snaga:

2 2
E
Pmax
= I RP =
2 RP | = E R P =
E2
2R
R g + RP RP = R g P 4R P
Na slici je prikazana zavisnost snage na
potroau u zavisnosti od vrednosti otpornika
RP.

PR
P

RP
RP=Rg
Kola najee nisu prosta ve sloena. Na prvi
pogled ovo prilagoenje je teko izvesti. Ali,
ako se setimo Tevenenove teoreme,
zakljuujemo da svako sloeno kolo moemo
transfigurisati u prosto:
 A PR = Pmax
P
Ip
+
ET ako je
Rp
RT RP = R T
B
 ZADACI:
15.1 U kolu sa slike poznato je:
R1 = 20 , R2 = 10 R3 = 10 , R4 = 5
Ig1 = 2.6 A
Odrediti otpornost prijemnika Rp tako da se na
njemu razvija maksimalna snaga. Kolika je ta
snaga? RP

R1 R2

Ig R3 R4
15.2 U kolu prikazanom na slici odrediti
otpornost otpornika R3 tako da se na njemu
razvije maksimalna snaga. Odrediti tu snagu.
E1 = 10 V, E5 = 100 V,
R1 = 2 , R2 = 40
R4 = 20 , R5 = 20

R1 R3 R5

+
E1 R2 R4 E5
+
15.3 U kolu prikazanom na slici odrediti otpornost
potroaa Rp tako da se na njemu razvije
maksimalna snaga. Odrediti tu snagu.
E3 = 1.5 V, E5 = 1.2 V, E6 = 0.9 V, E7 = 0.4 V
Ig1 = 60 mA, Ig2 = 100 mA
R2 = 20 , R3 = 10
R4 = 20 , R5 = 20
R7 = 10

+
I g1 R4 E6
R3 E3 + + E7 Rp

+
E5
Ig2 R7
R2 R5
15.4 Za kolo stalne jednosmerne struje prikazano
na slici poznati su sledei parametri: E1 = 10 V,
E2 = 20 V, E3 = 20 V, R1 = 50 , R2 = 1 k,
R3 = 25 , R4 = 50 , R5 = 10 .
Odrediti otpornost R otpornika tako da se na
njemu razvije maksimalna snaga.
 15.5 U kolu prikaznom na slici odrediti
otpornost Rx otpornika tako da se na njemu
razvija maksimalna snaga. Izraunati tu snagu.
Brojni podaci:
E1 = 80 V, E2 = 15 V, E3 = 10 V, E4 = 150 V,
Ig1 = Ig2 = 2 A, R1 = R2 = 40 , R3 = 20 ,
R4 = 50 , R5 =10 , R6 = 30 , R7 = 90 .
 15.6 U kolu prikazanom na slici odrediti
otpornost R prijemnika tako da se na njemu
razvija maksimalna snaga. Odrediti tu snagu.
Brojni podaci:
E1 = 100 V, E4 = 20 V, Ig5 = Ig6 = 1 A, R1 =100 ,
R2 = 40 , R3 = 20 , R4 = 50 , R5 = 10 .
15.7 U kolu prkazanom na slici odrediti otpornost
Rp potroaa tako da se na njemu razvije
maksimalna snaga. Izraunati tu snagu.
Brojni podaci:
E= 60 V, R1 = 50 , R2 = 75 , R3 = 30 , R4 = 40 .
15.8 U kolu prikazanom na slici poznati su sledei
parametri: R1 = 600 , R2 = 400 , R3 = 800 , R4 =
200 , Ig1 = 2A. Odrediti:
a) otpornost R otpornika tako da se na njemu
razvije maksimalna snaga
b) maksimlnu snagu koja se razvija na tom
otporniku.
TEOREMA
SUPERPOZIGIJE
Ova teorema govori o tome da svaki generator u
linearnom kolu generie elektrinu struju u
svakoj grani kola i, ako kolo ima dva ili vie
generatora, mogue je elektrinu struju u
pojedinoj grani odrediti sabirajui elektrine
struje koje u datoj grani stvaraju pojedini
generatori.
 Kada kaemo da je kolo linerano?

Onda kada se kolo sastoji od linearnih

elemenata. To su elementi kod kojih postoji
linearna zavisnost izmeu napona na krajevima
elementa i elektrine struje koja protie kroz njih.
 Primer:

Primena teoreme superpozicije na kolo sa dva

generatora za izraunavanje elektrine struje I2:

I2 I 2 = I 2 + I 2
+
E1
R2 Ig
I 2 = I 2 (E 1 ) R1
I 2 = I 2 (I g )
, ,,
I2 I2
+

E1
R2 R2 Ig
R1 R1
 Znai, prvo napravimo kolo u kome deluje
samo naponski generator E1 i naemo elektrinu
struju I2 prema usvojenom referentnom smeru
(I2'). Strujni generator se tom prilikom iskljui iz
kola (u grani ostaje otvorena veza). Zatim
napravimo kolo u kome deluje samo strujni
generator Ig i naemo struju I2 u tom sluaju,
prema usvojenom referentnom smeru (I2'').
Naponski generator se tada kratko spaja.
Na kraju te dve elektrine struje (I2' i I2'')
saberemo i dobijamo elektrinu struju I2.
Teorema superpozicije vai i za napone.
 ZADACI:
16.1 Primenom teoreme superpozicije odrediti
struju I5.
Poznato je:
E1 = 10 V, E2 = 30 V, Ig = 80 mA,
R1 = 200 , R2 = 2 k , R3 = 1 k , R4 = 2 k
R5 = 2,5 k
Ig R6
I5
1 2
.
R5 R2
R4
+
+
E1 R3
R1 E2
3
 16.2 Za kolo prikazano na slici poznato je:
E1 = 40 V, E2 = 100 V, E3 = 30 V, Ig = 0.2 A, R1 =
300 , R2 = 150 , R3 = 200 , R4 = 100 i
R5 = 75 .
Primenom teoreme superpozicije odrediti
intenzitet struje i snagu prijemnika otpornosti R3.
 16.3 Za kolo prikazano na slici poznate su sve
otpornosti: R1 = 100 , R2 =200 , R3 =300 i
R4 =200 . Kada se prekida prebaci iz poloaja
(1) u poloaj (2), ampermetar zanemarljive
unutrnje otpornosti pokazuje struju
I41 = - 0.1A.
Primenom teoreme superpozicije odrediti
elektormotornu silu E2.
ELEKTRINA KOLA
SA KONDENZATORIMA
 Q1 Q2

V1 V2

Q1 = Q2 = Q0 u poetnom stacionarnom stanju

Q1 = Q2 = Q u krajnjem stacionarnom stanju

q koliina naelektrisanja koja protekne

kroz granu sa kondenzatorom u
trenutku zatvaranja ili
otvaranja prekidaa
Q = Q0 + q

Q/C = Q0/C + q/C

U12 = U120 + U
 ZADACI:

17.1 Kondenzatori kapacitivnosti C1 = 100 pF,

C2 = 200 pF i C3 = 100 pF, bez poetnih
optereenosti, i generatori nepoznatih
elektromotornih sila E1 i E2, vezani su u kolo kao
na slici. U stacionarnom stanju, pri zatvorenom
prekidau K1 napon kondenzatora kapacitivnosti
C3 je UAB' = 50 V. Zatim se zatvori prekida K2, pa
se u stacionarnom stanju ustanovi UAB" = - 50 V.
Odrediti ems E1 i E2.
 17.2 Za kolo prikazano na slici je poznato: Ig =
0.1A, R1 =100 , R2 = 300 , C1 = 0.5 F, C2 = 0.2 F.
Pri otvorenom prekidau K je U1/U2 = 0.2.
Odrediti:
a) odnos napona U1'/U2' u stacionarnom
stanju nastalom u kolu posle zatvaranja
prkidaa.
b) koliine elektriciteta protekle kroz grane
sa kondenzatorima od trenutka zatvaranja
prekidaa K do uspostavljanja stacionarnog
stanja u kolu.
 17.3 U kolu prikazanom na slici je poznato: E =
950 V, C1 = 7 F, C2 = 3 F, R = 400 , R1 = 100
, R2 = 200 , R3 = 300 , R4 = 400 i R5 =500 .
Kondenzatori su svi u neutralnom stanju. Prvo
se zatvori prekida P2, a zatim prekida P1.
Odrediti optereenost kondenzatora
kapacitivnosti C1 i C2 .
17.4 Za kolo prikazano na slici je poznato: E1 =
40 V, R1 = 100 , R2 = 200 , R3 = R4 = R5 = 100
, C = 1 F. Posle zatvaranja prekidaa K
galvanometar pokae da je do uspostavljanja
stacionarnog stanja u kolu, kroz granu sa
kondenzatorom, u naznaenom smeru, protekla
koliina elektriciteta q12 = 10 C.
Odrediti elektromotornu silu E5.
 17.5 U elektrinom kolu prikazanom na slici kroz
granu sa kondenzatorom protekne koliina
elektriciteta q = 10 nC, u naznaenom smeru, kada
se prekida K zatvori.
Odrediti intenzitet Ig struje strujnog generatora
Brojni podaci: R = 700 , E1 = 50 V, E2 = 40 V i
C = 1 nF.
 17.6 U elektrinom kolu sa slike kroz granu sa
kondenzatorom protekne koliina elektriciteta q =
6 nC u naznaenom smeru, kada se prekida
prebaci iz poloaja (a) u poloaj (b).
Odrediti elektromotornu silu E, kao i snage svih
otpornika i snage svih generatora u kolu u
ustaljenom stacionarnom stanju.
Ostali brojni podaci: E1 = 1 V, E2 = 3 V, E3 = 4 V,
Ig = 2 A, R = 300 , R2 = 300 , R4 = 500 ,
C = 2nF.
 17.7 U kolu prikazanom na slici poznate su
elektrine otpornosti, intenzitet Ig struje
strujnog generatora, intenzitet I struje u grani
AB i kapacitet kondenzatora. Koristei
Nortonovu teoremu odrediti:
a) intenzitet i smer ems E
b) snagu koju ems E daje kolu
c) optereenost kondenzatora C, intenzitet
i smer
Brojni podaci: R1 = 600 , R2 = 400 , R3 = 800
, R4 = 200 , Ig = 0.2 A, R = 500 , C = 2 F I
I = 0.6 A.
17.8 Kada se prekida, u kolu sa slike prebaci iz
poloaja (1) u poloaj (2) kroz kondenzator
protekne koliina elektriciteta q u naznaenom
referentnom smeru.
Odrediti elektromotornu silu E. Izraunati,
takoe, intenzitete struja u svim granama kola
kada je prekida u poloaju (2) u ustaljenom
stacionarnom stanju.
Brojni podaci: R = 200 , Rg =10 , E2 = 2 E1 =
10 V, Ig = 0.5 A, q = 5 nC i C = 4 nF.
 17.9 U elektrinom kolu prikazanom na slici
poznato je:
E3 = 50 V, E5 = 75 V, E6 = 45 V, R1 = 400 , R2
= 100 , R3 = 1 k, R4 = 200 R5 = R6 = 2 k, Ig
= 20 mA, C = 0.5 F.
Odrediti koliinu elektriciteta (intenzitet i smer)
koja e protei kroz granu sa kondenzatorom
kada se prekida prebaci iz poloaja (a) u
poloaj (b).
 17.10 U kolu predstavljenom na slici odrediti:

a) prirataj elektrostatike energije kondenzatora

posle zatvaranja prekidaa P
b) snagu koju strujni generator daje mrei pre i
posle zatvaranja prekidaa P

Brojni podaci: Ig = 0.4 A, R1 = 100 , R2 = 400 ,

R3 = 300 , R4 = 200 , R5 = 100 , C = 2 F.

PITANJA
ZA
PROVERU ZNANJA
1. ta su slobodni nosioci naelektrisanja
u metalnom provodniku?

upljine

elektroni
joni
2. ta su slobodni nosioci naelektrisanja u
elektrolitima?

upljine

elektroni

joni
 3. ta je jaina elektrine struje?

proteklo naelektrisanje kroz popreni presek

provodnika

proteklo naelektrisanje kroz

popreni presek provodnika u
jedinici vremena
kolinik proteklog naelektrisanja kroz popreni
presek provodnika i povrine poprenog
preseka provodnika
 4. ta je gustina elektrine struje?

proteklo naelektrisanje kroz popreni presek

provodnika

proteklo naelektrisanje kroz popreni presek

provodnika u jedinici vremena

kolinik jaine elektrine struje koja

protie kroz popreni presek
provodnika i povrine poprenog
preseka provodnika
 5. ta je elektrina otpornost?

kolinik napona na krajevima

otpornika i struje koja kroz
njega protie

kolinik elektrine struje koja protie kroz

otpornik i napona na otporniku
 6. ta je elektrina provodnost?

kolinik napona na krajevima otpornika i

elektrine struje koja kroz njega protie

kolinik elektrine struje koja

protie kroz otpornik i napona
na otporniku
7. Koja je jedinica za elektrinu otpornost?

m
S
8. Koja je jedinica za specifinu elektrinu
otpornost?

m
S
9. Koja je jedinica za elektrinu provodnost?

1
m

S
10. Koja je jedinica za specifinu elektrinu
provodnost?
1
m
m

S
 11. ta je otpornik?

sposobnost provodnika da prua otpor proticanju

struje

elektrina komponenta sa
nazivnom vrednou otpora
 12. O emu govori Omov zakon?

o linearnoj vezi izmeu napona

na krajevima otpornika i struje
koja protie kroz njega

o transformisanju elektrine energije u toplotnu

prilikom proticanja elektrine struje kroz otpornik
 13. O emu govori Dulov zakon?

o linearnoj vezi izmeu napona na krajevima

otpornika i struje koja protie kroz njega

o transformisanju elektrine
energije u toplotnu prilikom
proticanja elektrine struje kroz
otpornik
 14. Kako glasi 1. Kirhofov zakon?

algebarski zbir jaina elektrinih struja svih

grana kola, koje se stiu u jednom voru
jednak je nuli. Pri tome se elektrine struje
koje izlaze iz vora uzimaju sa predznakom
''+'', a elektrine struje koje ulaze u vor sa
predznakom ''-''.

algebarski zbir napona u zatvorenoj strujnoj

konturi je jednak nuli. Pri tome se elektromotorne
sile generatora uzimaju sa predznakom ''+'' za
usaglaeni referentni smer, a naponi na
otpornicima sa predznakom ''-'' za usaglaeni
referentni smer.
15. Struje grana koje izlaze iz vora prema 1.
Kirhofovom zakonu dobijaju u jednainama:

predznak ''+'

predznak ''-''
 16. Struje grana koje ulaze u vor prema 1.
Kirhofovom zakonu dobijaju u jednainama:

predznak ''+'

predznak ''-''
 17. Elektromotorne sile u konturi prema 2.
Kirhofovom zakonu dobijaju u jednainama (za
usaglaeni referentni smer):

predznak ''+'
predznak ''-''
 18. Naponi na otpornicima u konturi prema 2.
Kirhofovom zakonu dobijaju u jednainama (za
usaglaeni referentni smer):

predznak ''+'

predznak ''-''
19. Otpornost idealnog naponskog generatora je:

0
mala , ali konana

velika, ali konana

20. Otpornost realnog naponskog generatora je:

mala , ali konana

velika, ali konana

21. Otpornost idealnog strujnog generatora je:

mala , ali konana

velika, ali konana

22. Otpornost realnog strujnog generatora je:

mala , ali konana

velika, ali konana

23. Usaglaeni referentni smer elektrine struje i
elektromotorne sile kod naponskog generatora
je:

I E
+ I E
+
24. Neusaglaeni referentni smer elektrine struje
i elektromotorne sile kod naponskog generatora
je:

I E
I E
+
+
25. Usaglaeni referentni smer na strujnom
generatoru i njegove struje je:

Ig Ig

+ U
U +
26. Neusaglaeni referentni smer napona na
strujnom generatoru i njegove struje je:

Ig
Ig
U +
+ U
27. Usaglaen referentni smer za napon na
krajevima otpornika i elektrinu struju koja kroz
njega protie je:

I R I R

U +

+ U
28. Neusaglaeni referentni smer za napon na
krajevima otpornika i elektrinu struju koja kroz
njega protie je:

I
I R
R

+ U

U +
29. Na kojoj slici je snaga naponskog generatora

PE = E I

I E
+ I E
+ I +E
30. Na kojoj slici je snaga naponskog generatora

PE = E I

I E
I E
+
+ I +E
31. Na kojoj slici je snaga strujnog generatora

PIg = U I g

Ig Ig Ig

+ U U +
U +
32. Na kojoj slici je snaga strujnog generatora

PIg = U I g

Ig
Ig
Ig

U + + U
+ U
 33. Jednaina po 1. Kirhofovom zakonu za
kolo nacrtano na slici glasi:

I5
I1

I1 + I 2 + I 3 + I 4 + I 5 = 0 I2
I4
I3
I1 I 2 I 3 I 4 I 5 = 0

I1 + I 2 I 3 I 4 + I 5 = 0
34. Jednaina po 1. Kirhofovom zakonu za kolo
nacrtano na slici glasi:

I5
I1 + I 2 + I 3 + I 4 + I 5 = 0 I1

I2
I4
I1 I 2 I 3 I 4 I 5 = 0 I3

I1 + I 2 I 3 I 4 + I 5 = 0
 35. Zaokrui sliku za koju vai jednaina

I1 + I 2 I 3 + I 4 I 5 = 0
I5
I5
I1
I1
I2
I4
I2
I3
I4
I3
I5
I1

I2
I4
I3
 36. Jednaina po 2. Kirhofovom zakonu za
kolo nacrtano na slici glasi:

E 1 + R1 I E 2 + R 2 I + E 3 = 0 E1 R1

+
+
E3 E2

I
E 1 R1 I + E 2 + R 2 I E 3 = 0
R2

E 1 R1 I + E 2 + R 2 I E 3 = 0
 37. Zaokrui sliku za koju vai jednaina

E 1 R1 I + E 2 R 2 I + E 3 = 0

+ I

E1 R1

+
E3 E2
+

E1 R1

+
+

E3 E2
+

R2
R2
+ I

E1 R1
+

E3 E2
+

R2
38. Jednaina po 2. Kirhofovom zakonu za
konturu nacrtanu na slici glasi:

E 1 + R1I 1 R 2 I 2 + E 2 R 3 I 3 R 4 I 3 = 0

E 1 R1I 1 R 2 I 2 + E 2 R 3I 3 R 4 I 3 = 0 I5
B

R1 R2
E 1 + R1I 1 + R 2 I 2 + E 2 + R 3I 3 + R 4 I 3 = 0 E1
I1 I2
E2
+ I3

+
A C
R4 R3
I4 I6
39. Kako glasi Omov zakon za prosto kolo
prikazano na slici?
E1 + E 2
I =
R1 + R 2

E1 E 2
+
A

I =
E1
E2 R1

R1 + R 2

+
B
R2

E1 + E 2
I =
R1 + R 2
40. Kako glasi Omov zakon za prosto kolo
prikazano na slici?

E1 E 2 + E 3
I =
R1 + R 2

+
E1 + E 2 + E 3
I = R1
R1 + R 2 E1
E3 E2

+
+
I

E1 + E 2 E 3 R2

I =
R1 + R 2
 41. Odredi napon U AB u kolu sa slike

U AB = R 1 I E 1
+ I
A
U AB = R 1 I + E 1 E1
E2 R1

U AB = R 1 I + E 1 + R2
B
 42. Odredi napon U AB u kolu sa slike

U AB = R 2 I E 2
+ I
A
U AB = R 2 I + E 2 E1
E2 R1

+
B
U AB = R 2 I + E 2 R2
43. Odredi napon U BC u delu kola sa slike

U BC = R 2 I 2 + E 2

U BC = R 2 I 2 E 2 I5
B

R1 R2

E1
I1 I2
U BC = R 2 I 2 + E 2 E2
+ I3

+
A C
R4 R3
I4 I6
 44. Odredi napon U BA u delu kola sa slike

U BA = R 1I 1 + E 1

U BA = (R 3 + R 4 )I 3 E 2 + R 2 I 2
I5
B

R1 R2
U BA = R 2 I 2 + E 2 (R 3 + R 4 )I 3 E1
I1 I2
E2
+ I3

+
A C
R4 R3
I4 I6
 45. Ako sloeno kolo ima 3 vora i 6
grana koliko jednaina treba napisati po 1.
Kirhofovom zakonu?

2
4
46. Ako sloeno kolo ima 3 vora i 6 grana i nema
idealnih strujnih generatora, koliko jednaina treba
napisati po 2. Kirhofovom zakonu?

4
47. Koliko jednaina treba napisati po metodi
konturnih struja ako u kolu nema strujnih
generatora?

n j = n 1

n j = n g (n 1)

n j = n g (n 1) n Ig
48. Koliko jednaina treba napisati po metodi
konturnih struja ako u kolu ima strujnih
generatora?

n j = n 1

n j = n g (n 1)

n j = n g (n 1) n Ig
49. Koliko kontura sme da se ''provue'' kroz
granu sa strujnim generatorom ako reavamo
kolo metodom konturnih struja?

1
2

nije bitno koliko

50. U optem sistemu jednaina kod metode
konturnih struja otporni lan R 11 je:

zbir svih otpornosti u prvoj

konturi
zbir svih otpornosti u granama koje se stiu
u voru 1

otpornik R1 u prvoj konturi

51. U optem sistemu jednaina kod metode
konturnih struja otporni lanovi R 11 , R 22 , R 33 su:

uvek pozitivni

uvek negativni

mogu biti pozitivni ili negativni

 52. U optem sistemu jednaina kod metode
konturnih struja lan R 12 je:

zbir svih otpornosti u prvoj i drugoj konturi

zbir svih otpornosti u granama koje

su zajednike za prvu i drugu konturu

otpornik R 12 u prvoj ili drugoj konturi

53. U optem sistemu jednaina kod metode
konturnih struja otporni lanovi R 12 , R 13 , R 23 su:

uvek pozitivni

uvek negativni

mogu biti pozitivni ili negativni

54. Ako su dva otpornika povezana u istoj grani
onda je to:

redna veza

paralelna veza

meovita veza
55. Ako su dva otpornika povezana izmeu dva
vora u razliitim granama onda je to:

redna veza

paralelna veza

meovita veza
56. Veza otpornika na slici je

redna veza
R2

1 R1 2
paralelna veza
R3

meovita veza
57. Veza otpornika na slici je

redna veza R1 R2

1 2
paralelna veza
R3 R4

meovita veza
58. Veza otpornika na slici je

redna veza
1 R1 R2 2
paralelna veza

meovita veza
 59. Veza otpornika na slici je

redna veza
R1

1 2
paralelna veza
R2

meovita veza
60. Karakteristika redne veze je

ista elektrina struja prolazi

kroz otpornike

isti napon je na oba otpornika

 61. Karakteristika paralelne veze je:

ista elektrina struja prolazi kroz otpornike

isti napon je na oba otpornika

62. Koja transfiguracija otpornika smanjuje broj
kontura:

''trougao'' u ''zvezdu'

''zvezda'' u ''trougao''
63. Koja transfiguracija smanjuje broj kontura:

realan strujni generator u

realan naponski

realan naponski generator u realan strujni

 64. emu je jednaka elektromotorna sila
Tevenenovog generatora?

naponu izmeu otvorenih krajeva u

kolu kod kojeg smo prethodno
odstranili granu sa traenom
elektrinom strujom

naponu izmeu vorova kola meu kojima je

prikljuena grana u kojoj traimo elektrinu struju
65. emu je jednaka otpornost Tevenenovog
generatora:

ekvivalentnoj otpornosti kola

posmatranoj izmeu otvorenih
krajeva pasivne mree kojoj smo
prethodno odstranili granu sa
traenom strujom

ekvivalentne otpornosti celog kola

 66. ta je pasivno elektrino kolo?

kolo koje se sastoji samo od idealnih generatora

kolo koje se sastoji samo

od otpornika

kolo koje se sastoji i od generatora i od otpornika

67. emu je jednaka otpornost otpornika na kome
se razvija maksimalna snaga u prostom kolu?

otpornosti generatora

ekvivalentnoj otpornosti kola

68. Teorema superpozicije primenjuje se:

samo na elektrine struje u kolu

samo na napone u kolu

i na elektrine struje i na
napone u kolu