Gjuha shqipe

q iten nga shqiptart. Gjuha shqipe ka dy dialekte

kryesore: gegrishten dhe toskrishten. Fjalori i shqipes
ka disa huazime nga greqishtja e lasht, si dhe nga
latinishtja; huazimet pastaj vazhdojn nga gjuht sllavo-
jugore, greqishtja dhe turqishtja, si dhe nga italishtja e
frngjishtja dhe gjuht tjera. Aktualisht gjithnj vijn
duke u shtuar huazimet nga anglishtja.

1 Dialektet

Dy dialektet kryesore t gjuhs shqipe jan Geg n veri

dhe Tosk n jug, t ndara afrsisht nga Lumi Shkumbin.
Gegrishtja dhe Toskrishtja jan degzuar pr s paku
nj mijvjear, dhe format e tyre m pak ekstreme jan
ndrsjellash t kuptueshme. Gegrishtja ka nn-variantet
Gjuha shqipe (ose thjesht shqipja) sht emri i m t dallueshme, prerjet t cilat jan lloje m veriore dhe
prbashkt pr gjuhn standarde t shqiptarve dhe pr lindore, q prfshin ato t qyteteve t Shkodrs, rajonin
dialektet e nndialektet me t cilt asin apo kan folur e Ish Republiks Jugosllave t Maqedonis verilindore,
shqiptart. sht gjuha amtare e 2,765,610 njerzve n Kosovn, Malin e Zi, Serbin, dhe fshatin e izoluar
Shqipri (v. 2011[1] ), 1,644,865 n Kosov (v. 2011[2] ), Arbanasi (jasht Zars) t bregut t Kroacis, Dalmacis.
507,989 n Maqedoni (v. 2002[3] ), 176,293 n Zvicr Arbanasi i themeluar n llimin e shekullin XVIII nga
(v. 2013[4] ), rreth 66,000 n Turqi (v. 2014[5] ), 63,835 refugjatt nga rajoni rreth qytetit bregdetar t Malit t Zi,
n Serbi (v. 2002[6] ), 32,671 n Mal t Zi (v. 2011[7] ), Tivarit, ka rreth 17.000 fols t gjuhs shqipe.
23,820 n Kanada (v. 2011) 17,069 n Kroaci (v. Toskrishtja dhe Gegrishtja kan dallime fonetike,
2011[8] ), rreth 10,000 n Rumani (v. 2009[9] ), 7,177 nmorfologjike apo dallime n fjalor. Dallimet fonetike
Slloveni (v. 2002[10] ), 4,925 n Bosnj dhe Hercegovin jan t pakta dhe disa nga to jan: hundore e gegrishtes
(v. 1991[11] ), 1,740 n Ukrain (v. 2001[12] ) e n vende
me -n e Toskrishtes (nna nna; bni bri) n-ja
t tjera si dhe ka rreth 100,000 fols t arbrishtes n Itali
e Gegrishtes me r-n e Toskrishtes (syni syri) etj.
dhe rreth 50,000 n Greqi (v. 2007).[13][14]
Ato morfologjike Tosk - Geg: t punoj me punue etj.
Shqipja sht gjuha zyrtare e Shqipris,[15] si dhe nj Disa nga dallimet n fjalor Toskrisht- Gegrisht jan:
nga dy gjuht zyrtare t Kosovs.[16] N Republikn dhelpr skile, gjalp tlyn, fshat katund etj.
e Maqedonis shqipja sht gjuh zyrtare n komunat T gjitha dialektet e folura shqipe n enklavat italiane
ku shqiptart prbjn m shum se 20% t popullsis. dhe greke jan variantet e toskrishtes dhe duket se jan
Gjuha shqipe sht n prdorim zyrtar n tre komuna n t lidhura m s afrmi me dialektin e amris dhe te
Mal t Zi (Ulqin, Plav e Tuz),[17][18] dhe tre n Serbi Bregdetit n jugun e Shqipris. Enklavat Italiane
(Preshev, Bujanoc dhe Medvegj).[19] Gjuha arbrishte, rreth 50 fshatra t shprndar me siguri jan gjetur
si gjuh e shqiptarve n Itali, sht e mbrojtur me nga emigrantt nga sundimi i Turqis n Greqi. Disa
ligj.[20] Sipas Karts Europiane mbi gjuht rajonale ose dialekte t largta dhe t izoluara t origjins jugore t
minoritare, gjuha shqipe sht e mbrojtur n Serbi Toskrishtes iten n Bulgari dhe Trakin Turke por nuk
(2006), Mal t Zi (2006), Rumani (2007), Bosnj dhe ka te dhna t sakta. Gjuha ende prdoret n Madritsa,
Hercegovin (2010).[21] Bulgari, n kurin afr Edirnes, dhe n prfundim t
Shqipja, si gjuh moderne, prfaqson nj deg m vete ktij fshati q po mbijeton n Mandres, afr Kilkis n
n familjen e gjuhve indo-evropiane. Shkruhet me Greqi, q daton nga Lufta Ballkanike. Nj enklav
shkronja latine. Gjuha shqipe prfshin gjuhn standarde Toskrisht afr Melitopolit n Ukrain shfaqet vendosja
ose gjuhn e njsuar letrare shqipe, e cila u miratua n e fundme nga Bullgaria. Dialektet Shqiptare nga Istria,
Kongresin e Drejtshkrimit t Shqipes n vitin 1972 n pr t cilin ekziston nj tekst, dhe nga Sreim, pr t cilin
Tiran, dhe t gjitha dialektet, nndialektet e t folurat nuk ekziston asnj tekst jan zhdukur.

1
2 3 KLASIFIKIMI

2 Tradita shkrimore 16 dhe 17 kan buruar shum n zonn e gegrishtes

(shpesh n gegrishten Shkodrane veriore) dhe pasqyruan
veprimtarit misionare t Katolicizmit Romak. Nj
rrym shum m e vogl e literaturs n shekullin e 19-
t ishte prodhuar nga mrgimtart. Ndoshta punimet e
letrsis m t hershme dhe t pastr t fardo niveli
sht poezia e shekullit t 18-t t Jul Varibobs, t
enklavave n S. Giorgio n Kalabri. Disa prodhime
letrare vazhduan n shekullin e 19-t n enklavat italiane,
por asnj veprimtari e ngjashme nuk sht ruajtur n
zonat e Greqis. T gjitha kto dokumente t hershme
historike tregojn pr nj gjuh e cila dallon pak nga
gjuha e tanishme, sepse kto dokumente nga krahina dhe
koh t ndryshme paraqesin karakteristikat e shnuara
t dialektit. Sidoqoft, ato shpesh kan nj vler pr
studimet e gjuhsis dhe jan shum m t rndsishme
pr vlern e tyre letrare.

3 Klasikimi
Q shqipja sht qart me prejardhje indo-evropiane
ishte e njohur nga lologu gjerman Franz Bopp n
1854; hollsit e ngjashmrive kryesore t shqipes me
gjuht indo-evropiane ishin prpunuar nga nj lolog
tjetr gjerman, Gustav Meyer, n vitet e 1880-1890.
Prmirsimet e mtejme gjuhsore ishin paraqitur nga
gjuhtari danez Holger Pedersen dhe Norbert Jokl nga
Faqe nga Meshari. Libri i par shqip 1555 Austria.
Etimologjit n vazhdim e ilustrojn lidhjen e shqipes
Gjuha zyrtare, e shkruar me germa latine dhe q u me gjuht indo-evropiane (nj yll q i paraprin fjals
prvetsua n vitin 1909, ishte e bazuar n dialektin tregon t pavrtetuarat, fjala burimore indo-evropiane
e Gegrishtes Jugore t qytetit t Elbasanit nga llimi hipotetike):
i shtetit t Shqipris deri n Luftn e dyt botrore.
Deri n vitin 1968 shqiptart e Kosovs, Ish Republiks
pes (nga Geg. i lasht pans nga *pnke);
Jugosllave t Maqedonis dhe Malit t Zi prdorn gjuhn
letrare shqipe t dialektit geg si gjuh zyrtare. N zjarr, zjarme (nga *xherma nga *germs);
Shqipri pas Lufts s Dyt Botrore dialekti geg u
mnjanua prej vitit 1945 deri n vitin 1967dhe de-fakto nat (nga *nktis);
prej vitit 1972 deri sot. Gjuha e sotme zyrtare shqipe jo
vetm q bazohet n toskrisht, por edhe fjalt e shprehjet dhndr (nga *xandor nga *omh-ter-);
qe huazohen prej gegrishtes kthehen n morfologjin, gjarpr (nga *srpeno);
fonologjin dhe sintaksn e t folmes tosk. Shqiptart q
jetojn edhe sot nn administrimin e sllavve e pranuan bjer (nga *bere);
dialektin tosk si nivel t gjuhs zyrtare shqipe. Ky
vendim politik i marrn Prishtin n vitin 1968 sot po djeg (nga *dgo);
sdohet nga shkrimtar, gazetar dhe sidomos rinia q
kam (nga *kagmi);
shkruan n internet si jo frutdhns dhe diskriminues ndaj
folsve t dialektit geg, n veanti ndaj kosovarve t pata (nga *pt-);
cilt tingllojn si emigrant kur asin gjuhn standarde
shqipe. pjek (nga *pko);
Libri i par n gjuhn shqipe i gjetur deri m sot sht thom, thot (nga *cmi, *cte nga *hmi, *hte).
Meshari i Gjon Buzukut i shkruar nga data 20 mars 1554
deri m 5 janar 1555. Sistemi i foljes prfshin shum tipare arkaike, si ruajtja e
Vetm disa t dhna t shkruara shkurt jan ruajtur nga aktive e dallueshme dhe prfundimet mesatare personale
shekulli i 15-t. E para ishte nj formul pagzimi e (si n greqisht) dhe ndryshimi i zanores rrnj e n
vitit 1462. Shprndarja e librave t prodhuar nga shekujt t tanishmen n o n kohn e shkuar, nj tipar i

ndar me gjuht baltike. Pr shembull, ekziston mbledh
(kalimtare) dhe po ashtu mblidhet (jokalimtare), n
kohn e shkuar, dhe mblodha me nj o n t shkuarn.
Pr shkak t ndryshimeve siprfaqsore n formn
fonetike t gjuhs gjat 2.000 vjetve dhe pr shkak
t huazimit t fjalve nga vendet fqinj, vazhdimsia e
trashgimis s indoevropianishtes n shqip ka qen e
nnvlersuar.
4 Krahasimi me gjuht tjera indo- 6
evropiane
5 Gramatika
Kategorit e gramatiks s shqipes jan shum t afrme
me gjuht e tjera evropiane. Emrat tregojn dukshm
gjinin, numrin, dhe pes rasa. Nj tipar i pazakonshm
sht q emrat ndryshohen m tutje me prapashtesa pr
t treguar domethnien e caktuar apo pacaktuar: buk,
buka. Mbiemrat-prve numror dhe disa shprehje t
caktuara sasie-dhe emrat e varur prcjellin emrin t cilin
e modikojn; dhe ata jan t shquar n krkimin e
pjeszs q i prcjell ata q pajtohen me emrin. Andaj,
n nj burr i madh, modikohet nga i madh, i cili
paraprihet nga i, i cili pajtohet me termin pr njeri;
gjithashtu n dy burra t mdhenj, mdhenj, forma
mashkullore e shumsit nga i madh, prcjell emrin burra
dhe paraprihet nga nj pjesz q pajtohet me emrin.
Foljet kan numrin dhe nj llojllojshmri t formave
t gjetura n Frngjisht apo Italisht dhe jan mjaft t
parregullta n formimin e rrnjve t tyre. Shumsat
e emrit po ashtu jan t dukshm pr parregullsit n
nj numr t madh t tyre. Kur t prcaktohet nj
emr apo nj i marrur si i njohur sht kundrinori
i drejt, nj premr n rastin e vrtet q prsrit brad, Shqip bredh. Andaj kto dy gjuh reektojn
kt informacion po ashtu duhet t futet n shprehjen
e foljes; p.sh. I-a dhash librin atij drejtprdrejt sht
him-it I-gave the-book to-him, e cila n anglishten
standarde do t ishte I gave the book to him.N
prgjithsi, gramatika dhe dallimet formale t shqipes
na kujtojn greqishten moderne dhe gjuht romane,
veanrisht ajo rumune. Tingujt sugjerojn hungarishten
apo greqishten, por gegrishtja me zanoreve hundore
tingllon m karakteristike.
Gramatika e gjuhs shqipe sht mjaft e komplikuar n
krahasim me gjuht e tjera Indoevropiane. Gjuha shqipe
ka 6 ose 5 rasa, emrore, gjinore, dhanore, kallzore,
rrjedhore dhe q thirrore, e cila sht hequr. Foljet jan
mjaft t parregullta. Disa folje si jap e ha, n kohn
e shkuar dhe n pjesore ndryshojn plotsisht n dhn"
dhe ngrn". Foljet e cila mbarojn me t n vetn e
tret njejs, t kohs s kryer t thjesht, marrin dy tt i tipareve t tilla regjionale n Ballkan sht br nj
p.sh ai hesht bhet ai heshtte, q shpesh gabimisht
shkruhet heshte.
3
Fjalt n gjuhn shqipe ndiqen nga nyje t shumta, gj
q e bn t komplikuar edhe pr folsit e gjuhs shqipe.
Ka 27 forma t shumsit. Shumsi i emrave ndiqet nga
prapashtesat por, edhe nga ndryshie brenda emrit, p.sh
dash-desh, kal-kuaj,djal-djem etj. Disa emra asnjjs
nuk ndryshojn fare, si p.sh nxns-nxns, fmij-fmij
etj.
Fonetika
Transkriptimin n pasoj t prdorimit e Alfabetit
Fonetik Ndrkombtar.
7 Fjalori dhe Kontaktet me gjuht
e tjera
Edhe pse shqipja ka pranuar huazime nga fqinjt, po
ashtu tregon jashtzakonisht disa dshmi t kontaktit me
Greqishten e lasht; Si e till sht Gegrisht mokn
(Toskrisht mokr), nga Greqishtja mekhane. Kontaktet
e afrta me Romakt japin shum huazime latine
mik nga Latinishtja amicus, kndoj nga cantare. Prve
ksaj, huazimet e tilla t fjalve n Shqip vrtetohen
nga ngjashmrit n zhvillimin e Latinishtes s folur n
Ballkan dhe Rumani, nj gjuh e Romantizmit Ballkanik.
Pr shembull, Latinisht paludem u kthye n padulem dhe
pastaj padure n Rumani dhe pastaj pyll n Shqip, t dyja
me kuptim t modikuar.
Anasjelltas, rumanishtja po ashtu i ndan disa terma
vendor jo-latinishte me Shqipen p.sh. Rumanisht
kontakte t veanta historike t kohve t hershme.
Komunikimet e hershme me barbart me sa duket
kontribuuan fjaln tirq (nga bashkimi i vjetr thigh-
breech), prderisa huazimet me kontaktet e hershme
Sllave mund t atribuojn n kontaktet kulturore gjat
500 viteve t kaluara me Venedikasit, Osmant, Grekt
(deri n jug), dhe Sllavt (deri n lindje).
Nj numr i favorshm i tipareve p.sh. formimi i
kohs s ardhshme dhe shprehjes s emrit jan t ndara
nga gjuht tjera t Ballkanit por kan nj origjin dhe
zhvillim t pakuptueshm, ku ndoshta ne te ardhmen
mund t nxirt sekreti kodik i ndrtimit t tyre; Shqipja
apo forma e saj e hershme, shum leht mund t jet
burimi pr t zbrthyer mnyrn e ndrtimit te gjuhs
se pare universale para arjeve t mdha dialektore dhe
me vone shendrimit te tyre ne gjuhe te veanta. Studimi
rast klasik pr hulumtimi mbi fenomenin e prhapjes s
gjuhs.
4 9 SHQIPJA STANDARDE

8 Alfabeti Kombtare.
N vitin 1824 Naum Veqilharxhi lloi punn pr t
Alfabeti shqip ka tridhjet e gjasht shkronja dhe nga krijuar alfabetin shqip dhe n vitin 1844 dhe 1845 u botua
to shtat zanore: A, E, , I, O, U, Y, dhe 29 Evetar-i. Vaqilharxhi ishte i pari q shprehu qllimet e
bashktingllore: B, C, , D, Dh, F, G, Gj, H, J, K, L, Rilindjes Kombtare Shqiptare nprmjet traktatit t tij,
Ll, M, N, Nj, P, Q, R, Rr, S, Sh, T, Th, V, X, Xh, Z, Zh. parathnies s Evetar-it t par dhe shum shkrimeve
Rreshtat e msiperme i prkasin versionit zyrtar t t tjera.
prkuzimit t Alfabetit Shqip. Versioni i sakt sht N programin e Rilindjes, msimi dhe lvrimi i gjuhs
dhe duhet t jet ky: Alfabeti shqip ka 27 shkronja dhe amtare, prpjekjet pr pasurimin e saj dhe pastrimin nga
9 grupshkronja (digra) bashktinglluese q s bashku fjalt e huaja dhe t panevojshme, zinin nj vend qendror.
prbjn 36 tingujt e Gjuhs Shqipe t folur. Ndahen n: Gjat ksaj periudhe, u zhvillua nj veprimtari e gjer
shtat zanore: A, E, , I, O, U, Y, n 20 bashktingllore: letrare, kulturore dhe gjuhsore.
B, C, , D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, X,
N vitin 1879, u krijua Shoqata e t shtypurit shkronja
Z, dhe n 9 tinguj: Dh, Gj, Ll, Nj, Rr, Sh, Th, Xh, Zh.
shqip, q i dha nj shtys t re ksaj veprimtarie. U
Kta 36 tinguj studiohen s bashku n Shkolln Fillore
hartuan gramatikat e para me synime normative dhe u b
dhe njihen gjithshmrisht q aty e tutje si Alfabeti shqip.
hapi i par pr hartimin e nj fjalori kombtar i gjuhs
Alfabeti modern, i vendosur n Kongresin e Manastirit n shqipe, q sht Fjalori i Gjuhs Shqipe i Kostandin
vitin 1908, sht i bazuar n at Latin. Kristoforidhit, i botuar pas vdekjes s autorit, m 1904.
Dgjoni shqiptimin e alfabetit (Skedar ne formatin Ogg Gjat periudhs s Rilindjes Kombtare, u prvijuan dy
Vorbis, madhsia 146KB). variante letrare t kombit shqiptar, varianti letrar jugor
dhe varianti letrar verior. U bn gjithashtu, prpjekje
pr afrimin e ktyre varianteve dhe pr njsimin e gjuhs
9 Shqipja standarde letrare. Detyra e par q duhej zgjidhur, ishte njsimi
i alfabetit. Deri ather, shqipja ishte shkruar n disa
alfabete: alfabeti latin, alfabeti grek, alfabeti turko-arab
dhe alfabete t veanta. Kt detyr e zgjidhi Kongresi
i Manastirit, i mbledhur m 14 deri m 22 nntor t
vitit 1908, n qytetin e Manastirit, q sot ndodhet n
Maqedoni. Ne kt Kongres, pas shum diskutimesh,
u vendos q t prdorej nj alfabet i ri, i mbshtetur
trsisht n alfabetin latin, i plotsuar me nnt digrame
(dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh), dhe me dy shkronja
me shenja diakritike (, ), sht alfabeti q ka edhe
sot n prdorim gjuha shqipe. Kongresi e la t lire
edhe prdorimin e alfabetit t Stambollit, q kishte mjaft
prhapje, por koha ja lshoi vendin alfabetit t ri, q u
paraqit n Kongres, pra alfabetit t sotm.
Nj hap tjetr pr njehsimin e gjuhs letrare shqipe, bri
Komisioni letrar shqip, q u mblodh n Shkodr n vitin
1916. Komisioni nnvizoi si detyr themelore lvrimin e
gjuhs letrare shqipe dhe zhvillimin e letrsis shqiptare.
Ky komision gjuhtarsh e shkrimtarsh, krijuar pr t
ndihmuar n formimin e nj gjuhe letrare t prbashkt
prmes afrimit t dy varianteve letrare n prdorim,
vlersoi variantin letrar t mesm, si nj ur n mes
toskrishtes dhe gegrishtes dhe prcaktoi disa rregulla
pr drejtshkrimin e tij, t cilat ndikuan n njsimin e
shqipes s shkruar.
Vendimet e Komisionit letrar shqip pr gjuhn letrare
Gazeta Albania, botim i tetor 1899 e pr drejtshkrimin e saj, u miratuan m von edhe
nga Kongresi Arsimor i Lushnjs (1920) dhe vijuan te
Formimi i gjuhs letrare kombtare t njsuar (gjuha zbatoheshin deri n Luftn e Dyt Botrore.
standarde), si varianti m i prpunuar i gjuhs s popullit Pas Lufts s dyt Botrore, puna pr njehsimin e gjuhs
shqiptar, ka qen nj proces i gjat, q ka lluar q letrare kombtare (gjuhs standarde) dhe t drejtshkrimit
n shekujt XVI-XVIII, por prpunimi i saj hyri n t saj, nisi t organizohet nga Instituti i Shkencave. U
nj periudh t re, n shekullin XIX, gjat Rilindjes
 5

krijuan komisione t posame pr hartimin e projekteve Shqipja ka sot nj sistem fonologjik t vetin, q
t drejtshkrimit. Kshtu, u hartuan disa projekte n vitet prbhet nga shtat fonema zanore dhe 29 fonema
1948, 1951, 1953 e 1956. U organizuan gjithashtu, dy bashktingllore. Shkruhet me alfabet latin t caktuar n
konferenca shkencore n vitin 1952, pr t diskutuar pr vitin 1908 n Kongresin e Manastirit.
problemin e gjuhs letrare. Alfabeti i shqipes ka 36 shkronja, nga t cilat 25 jan t
M 1967, u botua nga Instituti i Historis dhe i Gjuhsis, thjeshta (a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t,
projekti i ri Rregullat e drejtshkrimit t shqipes. Ky u, v, x, y, 9 jan bigrame (dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh))
projekt lloi t zbatohet n t gjith hapsirn shqiptare, dhe 2 me shkronja diakritike (, ).
n Republikn e Shqipris, n Kosov dhe n Mal t Zi. Shqipja ka theks intensiteti dhe prgjithsisht t
Ndrkoh, prpjekje pr njehsimin e gjuhs letrare dhe palvizshm gjate eksionit. N shumicn e rasteve,
t drejtshkrimit t saj, bheshin edhe n Kosov. sidomos n sistemin emror, theksi bie n rrokjen e
N vitin 1968, u mblodh Konsulta Gjuhsore e Prishtins, parafundit.
e cila, e udhhequr nga parimi nj komb-nj gjuh Shqipja ka nj sistem t zhvilluar (t pasur) formash
letrare, vendosi q projekti i ortogras i vitit 1968, posa gramatikore, ka nj sistem lakimi binar: lakimin e shquar
t miratohej e t merrte formn zyrtare n Republikn e dhe t pashquar, ruan ende mir format rasore (ka pes
Shqipris, do t zbatohej edhe n Kosov. Vendimet e rasa), sistemin prej tri gjinish (mashkullore, femrore dhe
ksaj Konsulte kan qen me rndsi t jashtzakonshme asnjanse), kjo e fundit po shkon drejt zhdukjes, mbahet
pr njsimin e gjuhs letrare kombtare shqipe. vetm n nj kategori t veant emrash foljor, t tipit:
Projekti Rregullat e drejtshkrimit t shqipes i vitit 1967, t shkruarit, t menduarit, etj.
pas nj diskutimi publik, ai u paraqit pr diskutim n
Sistemi emror ka trajt t shquar dhe t pashquar
Kongresin e Drejtshkrimit t Shqipes, q u mblodh n dhe pr pasoj, edhe lakim t shquar e t pashquar;
Tiran, n vitin 1972, i cili ka hyr n historin e gjuhs nyja shquese sht e prapavendosur si n rumanisht
shqipe dhe t kulturs shqiptare, si Kongresi i njsimit t dhe n bullgarisht; ka nyje t prparme te emrat n
gjuhs letrare kombtare. rasn gjinore (i, e malit) dhe te mbiemrat e nyjshm (i
Kongresi i Drejtshkrimit t Shqipes, n t cilin morn mir, i vogl, etj)., te emrat asnjans t tipit t folurit,
pjes delegat nga t gjitha rrethet e Shqipris, nga etj. Prvec eksionit me mbaresa t veanta, shqipja
Kosova, nga Maqedonia dhe nga Mali i Zi dhe nga njeh edhe eksionin e brendshm (dash ~ desh, marr ~
arbresht e Italis, pasi analizoi t gjith punn e br merr); ka dy tipe strukturor mbiemrash t ngjashm
deri ather pr njsimin e gjuhs letrare, miratoi nj (i madh, i ndershm) dhe t panyjshm (trim, besnik).
rezolut, n t ciln prve t tjerash, pohohet se populli Te numrort prdor kryesisht sistemin decimal (dhjet,
shqiptar ka tashm nj gjuh letrare t njsuar. tridhjet, pesdhjet), por ruan edhe sistemin vigezimal
Gjuha letrare kombtare e njsuar (gjuha standarde), (njzet, dyzet); numrort e prber nga 11-19, formohen
mbshtetej kryesisht n variantin letrar t jugut, sidomos duke vn numrin e njsheve prpara, parafjaln mb dhe
n sistemin fonetik por n t jan integruar edhe elemente pastaj dhjetshet (njmbdhjet, dymbdhjet, etj) si n
t variantit letrar t veriut. rumanisht dhe n gjuht sllave.

Pas Kongresit t Drejtshkrimit, jan botuar nj varg Sistemi foljor paraqitet mjaft i larmishm. Shqipja ka
vepra t rndsishme, q prcaktojn normat e gjuhs nj sistem t pasur formash mnyrore dhe kohore, nj
standarde, si jan Drejtshkrimi i gjuhs shqipe (1973), pjes t e cilave jan t trashguara nga nj periudh
Fjalori i gjuhs s sotme letrare (1980), Fjalori i e hershme, nj pjes jan kryer gjat evolucionit t saj
shqipes s sotme (1984), Fjalori Drejtshkrimor i gjuhs historik. Folja ka gjasht mnyra; (dftore, lidhore,
shqipe (1976), Gramatika e gjuhs s sotme shqipe, kushtore, habitore, dshirore, urdhrore) dhe tri forma t
I Morfologjia (1995), Gramatika e gjuhs s sotme pashtjelluara (pjesore, paskajore dhe prcjellore). Koha
shqipe, II Sintaksa (1997). e ardhshme ndrtohet n mnyre analitike, me dy forma:
me do (forma e foljes dua) + lidhore (do t punoj) dhe me
foljen ndihmse kam + paskajore (kam pr t punuar).
Rendi i fjalve n fjali sht prgjithsisht i lir, por m
10 Veori tipologjike t shqipes s i zakonshm sht rendi kryefjale + folje + objekt.
sotme standarde Leksiku prbhet nga fjal me preardhje vendase e nga
fjal t huazuara. Fjalt me burim vendas trashgohen
nga periudha e lasht indoevropiane (dit, nat, dimr,
Nga ana strukturore, paraqitet sot si nj gjuh sintetiko- motr, jani, etj.), ose jan formuara m von, me mjete
analitike, me nj mbizotrim t tipareve sintetike dhe me t shqipes (ditor, dimror, i prnatshm).
nj prirje drejt analitizmit. Nj pjes e mir e tipareve
t saj fonetike dhe gramatikore, jan t trashguara nga Pr fjalt e huazuara qe disa mendojn vijn nga gjuht
nj periudh e lasht indoevropiane, nj pjes tjetr jan e popujve me t cilt shqiptart kan pasur marrdhnie
zhvillime te mvonshme. gjat shekujve, greqishtja e vjetr dhe e re, latinishtja
6 12 STUDIMET PR GJUHN SHQIPE
e gjuht romane, gjuht sllave, turqishtja, frngjishtja,
sht nj proces i gjate ne diskutim dhe analizim. Kjo
pr arsyen e thjeshte sepse burimi i pare i tyre dyshohet se
sht prsri gjuha shqipe e folur. Metodat e krahasimit
ne shkencn e Entomologjis nuk jan akoma ne nivelin
e saktsis se duhur prderisa nuk arrihet te zbrthehet ne
njsin minimale kuptimi logjik i simbolo-shkronjave te
alfabetit grek dhe atij latin.
11 Prhapja e gjuhs shqipe
Shqipja itet sot nga m se gjasht milion vet n
Republikn e Shqipris, n Kosov, n viset shqiptare
t Maqedonis, t Malit t Zi, t Serbis jugore, si dhe
n viset e amris n Greqi. Shqipja itet gjithashtu,
n ngulimet shqiptare n Itali, n Greqi, n Bullgari,
n Ukrain, si dhe n shqiptar t mrguar n viset e
ndryshme t bots para Lufts se Dyt Botrore dhe n
kt dhjetvjearin e fundit.
Gjuha shqipe msohet dhe studiohet n disa universitete
dhe qendra albanologjike n bote, si n Paris, Rom,
Napoli, Kozenc, Palermo, Shn Pjetrburg (Leningrad),
Pekin, Mnchen, Bukuresht, Selanik, Soe, etj.
12 Studimet pr gjuhn shqipe
Gjuha dhe kultura e shqiptarve, lashtsia dhe karakteri
origjinal i tyre, kan trhequr prej kohsh vmendjen e
studiuesve t huaj dhe shqiptar q n shekullin XVIII
dhe m par. N mnyr t veant, gjuha, historia u shqua sidomos Prof. Dr. Aleksandr Xhuvani.
dhe kultura e shqiptarve, trhoqi vmendjen e bots
gjermane. Me t u mor edhe nj lozof i madh, si
ishte Gotfried Leibniz, q punoi nj shekull para lindjes
s gjuhsis krahasimtare. Ai mendonte, se studimi
krahasues i gjuhve ishte themelor pr t ndrtuar nj
histori universale t bots, pr ta kuptuar dhe pr ta
shpjeguar at. N disa letra, qe ai i shkruante nj
bibliotekari t Biblioteks Mbretrore t Berlinit, n
llim t shekullit XVIII, shprehet edhe pr natyrn dhe
prejardhjen e gjuhs shqipe dhe pas disa luhatjeve, arriti
n prfundimin, se shqipja sht gjuha e ilirve t lasht.
Megjithat, studimet shkencore pr gjuhn shqipe, si dhe
pr shum gjuh t tjera, nisn pas lindjes s gjuhsis n fushn e fjalformimit t gjuhs shqipe. Botoi dhe nj
historike-krahasuese nga mesi i shekullit XIX. Nj nga
themeluesit e ksaj gjuhsie, dijetari gjerman Franz
Bopp, arriti t provonte q n vitin 1854, se shqipja bnte
pjes n familjen e gjuhve indoevropiane dhe se zinte
nj vend t veant n kt familje gjuhsore. Pas tij, leksikor t gjuhs s popullit. Fjalt dhe shprehjet e
studiues t tjer, si G. Meyer, H. Pedersen, N. Jokli,
studiuan aspekte t ndryshme t leksikut dhe t strukturs
gramatikore t gjuhs shqipe. G. Meyer do t hartonte
q n vitin 1891 nj Fjalor etimologjik t Gjuhs shqipe
(Etymologisches Wrterbuch der albanesischen Sprache,
Strasburg 1891), i pari fjalor i ktij lloji pr shqipen.
Prve ktyre, nj varg i madh gjuhtarsh t huaj, si F.
Miclosich, G. Weigand, C. Tagliavini, St. Man, E. Hamp,
A. Desnickaja, H. lberg, H. Mihaescu, W. Fredler, O.
Bucholtz, M. Huld, G. B. Pellegrini, etj. kan dhn
kontribute t shnuara pr studimin e historis s gjuhs
shqipe, t problemeve q lidhen me prejardhjen e saj, me
etimologjin, fonetikn dhe gramatikn historike, si edhe
n studimin e gjendjes s sotme t shqipes.
Ndrkoh, krahas studimeve pr gjuhn shqipe t
albanologve t huaj, lindi dhe u zhvillua edhe gjuhsia
shqiptare. Ajo i ka llimet e saj q n shekullin
XVII, kur Frang Bardhi botoi t parin fjalor t gjuhs
shqipe Dictionarium Latino-Epiroticum (1635). Gjat
Rilindjes Kombtare u botuan disa gramatika t gjuhs
shqipe. Kshtu, n vitin 1864, Dhimitr Kamarda,
nj nga arbresht e Italis, botoi veprn Laggio della
grammatica comparata sulla lingua albanese, Livorno
1864, vll.II LApendice al saggio dalla gramatica
comparata sulla lingua albanese, Prato 1866. M
1882, Kostandin Kristoforidhi botoi Gramatikn e
gjuhs shqipe dhe m 1806, Sami Frashri botoi
Shkronjtoren e gjuhs shqipe, dy vepra gjuhsore
t rndsishme t shekullit XIX pr gramatologjin e
gjuhs shqipe. Nga fundi i shekullit XIX, Kostandin
Kristoforidhi prgatiti edhe nj Fjalor t gjuhs shqipe,
i cili u botua n vitin 1904 dhe prbn veprn m t
rndsishme t leksikogras shqiptare, q u botua para
Lufts se Dyt Botrore. N vitin 1909, botohet Fjalori i
shoqris Bashkimi.
Pas shpalljes s Pavarsis, u botuan nj varg gramatikash
dhe fjalor dygjuhsh, pr t plotsuar nevojat e shkolls
dhe t kulturs kombtare. N fushn e gramatiks
Aleksandr Xhuvani (1880-1961) kreu studimet e larta
n Universitetin e Athins. Veprimtaria e tij pr studimin
e gjuhs shqipe dhe arsimin kombtar, e nisi q gjat
periudhs s Rilindjes Kombtare. Bri nj pun t
madhe pr pajisjen e shkolls son me tekste t gjuhs
shqipe, t letrsis, t pedagogjis dhe t psikologjis.
Drejtoi e punoi pr hartimin e udhzuesve drejtshkrimor
n vitet 1949, 1951, 1954, 1956. Pati nj veprimtari
t gjer n fushn e pastrtis s gjuhs shqipe e t
pasurimit t saj dhe botoi veprn Pr pastrtin e gjuhs
shqipe (1956). Bashkpunoi me profesorin Eqerem
abej, pr hartimin e veprave Parashtesat (1956) dhe
Prapashtesat e gjuhs shqipe (1962), trajtesa themelore
varg punimesh monograke pr pjesoren, paskajoren dhe
parafjalt e gjuhs shqipe.
Ai ishte njohs i mir dhe mbledhs i pasionuar i visarit
mbledhura, u botuan pjesrisht pas vdekjes, n formn
e nj fjalori. Prgatiti nj botim t dyt t Fjalorit t
gjuhs shqipe t Kristoforidhit (1961). Vepra e plot e
tij, e projektuar n disa vllime, ende nuk sht botuar.
N vitin 1980 sht botuar vllimi i par.
 7

Nj zhvillim m t madh njohu gjuhsia shqiptare n
gjysmn e dyt t shekullit XX, kur u krijuan edhe
institucione shkencore t specializuara, si Universiteti
i Tirans, Universiteti i Prishtins dhe Akademia e
Shkencave, Universiteti i Shkodrs, m von, Universiteti
i Elbasanit, Universiteti i Gjirokastrs, Universiteti i
Vlors, Universiteti i Tetovs, etj. Gjat ksaj periudhe,
u hartuan nj varg veprash prgjithsuese nga fusha
t ndryshme t gjuhsis. N fushn e leksikologjis
dhe t leksikogras, prve studime leksikologjike, u
hartuan edhe nj varg fjalorsh t gjuhs shqipe dhe
fjalori dygjuhsh, nga t cilt, m kryesort jan: Fjalori
i gjuhs shqipe (1954), Fjalori i gjuhs s sotme shqipe
(1980), Fjalori i shqipes s sotme (1984), Fjalori
drejtshkrimor i gjuhs shqipe (1976), Drejtshkrimi i
gjuhs shqipe (1973), etj. Koht e fundit kan dal edhe
Fjalor frazeologjik i gjuhs shqipe (2000) dhe Fjalor
frazeologjik ballkanik (1999).
N fushn e dialektologjis sht br prshkrimi e Veprat e prof. Eqerem Cabej jan botuar n tet vllime,
studimi i t gjith t folurave t shqipes dhe sht
hartuar Atlasi dialektologjik i gjuhs shqipe, nj vepr
madhore q pritet t dal s shpejti nga shtypi. sht
br gjithashtu, studimi i fonetiks dhe i strukturave
gramatikore t gjuhs shqipe prmes studimeve t
veanta dhe prmes gramatikave t ndryshme, niveleve
t ndryshme, nga t cilat, m e plota sht Gramatika e
gjuhs shqipe I Morfologjia (1995), II Sintaksa (1997),
hartuar nga Akademia e Shkencave, n bashkpunim me
Universitetin e Tirans, me kryeredaktor Mahir Domin.
Nj vend t gjer n studimet gjuhsore t ktij
gjysmshekulli, kan zn problemet e historis s gjuhs
shqipe, problemet e etnogjenezs s popullit shqiptar e
t gjuhs shqipe, t etimologjis, t fonetiks dhe t
gramatiks historike, etj. Disa nga veprat themelore
n kto fusha jan: Studime etimologjike n fush
t shqipes n 7 vllime, nga E.abej; Meshari i
Gjon Buzukut (E.abej); Gramatika historike e gjuhs
shqipe (Sh. Demiraj); Fonologjia historike e gjuhs
shqipe (Sh. Demiraj); Gjuhsia ballkanike (Sh.
Demiraj), etj.
origjins s gjuhs shqipe, t autoktonis s shqiptarve
e t etimologjis dhe t lologjis s teksteve t vjetra.
Veprat themelore t tij jan: Studime etimologjike n
fush t shqipes, n shtat vllime, I Hyrje n historin e
gjuhs shqipe, II Fonetik historike (1958), Meshari i
Gjon Buzukut (1968), Shqiptart midis perndimit dhe
lindjes (1944).
Ai sht bashkautor edhe n nj varg veprash n fushn
e gjuhs s sotme, si jan: Fjalor i gjuhs shqipe
(1954), Rregullat e drejtshkrimit t gjuhs shqipe
(1972), Fjalori drejtshkrimor.
Prve veprave, ai ka botuar nj varg studimesh n revista
shkencore brenda e jasht vendit dhe ka mbajtur dhjetra
referate e kumtesa n kongrese e konferenca kombtare
e ndrkombtare, t cilat kan br t njohura arritjet e
gjuhsis shqiptare n bot, duke rritur kshtu prestigjin
e saj.
n Prishtin, me titullin Studime gjuhsore. Me
veprimtarin e shumanshme shkencore e me nivel t lart,
Eqerem Cabej ndrioi shum probleme t gjuhs shqipe
dhe t kulturs shqiptare, duke argumentuar lashtsin
dhe origjinn ilire t saj, vitalitetin e saj ndr shekuj dhe
marrdhniet me gjuht dhe kulturat e popujve t tjer.
Gjat ksaj periudhe, gjuhsia shqiptare zgjidhi edhe
problemin e gjuhs shqipe letrare kombtare, t njsuar
me shtjet teorike t s cils sht marr veanrisht
prof. Androkli Kostallari. N kuadrin e puns q sht
br n fushn e gjuhsis normative dhe t kulturs
s gjuhs, jan hartuar dhe nj numr i madh fjalorsh
terminologjik pr deg t ndryshme t shkencs e t
tekniks.
Prve veprave t shumta q jan botuar n fushn e
gjuhsis, veprimtaria e gjuhsis studimore e studiuesve
shqiptar pasqyrohet n botimin e disa revistave
shkencore, nga t cilat m kryesoret sot, jan: Studime
lologjike (Tiran); Gjuha shqipe (Prishtin); Studia
albanica (Tiran); Jehona (Shkup); etj.

Eqerem Cabej (1908-1980). Studiuesi m i shquar i Studime te rndsishme mbi gjuhn shqipe jan br nga
historis s gjuhs shqipe dhe nj nga personalitetet m gjuhtar n Kosov, Maqedoni, Mal i Zi, ku jan botuar
n z t kulturs shqiptare. nj numr i konsiderueshm veprash mbi historin e
gjuhs shqipe, fonetikn, gramatikn, leksikun etj. Prof.
Pasi bri studimet e para n vendlindje (Gjirokastr), Idriz Ajeti shquhet pr kontributin e veant q ka dhn
studimet e larta i kreu n Austri, n fushn e gjuhsis n kt fush.
s krahasuar indoevropiane. Pas mbarimit t studimeve,
kthehet n atdhe dhe llon veprimtarin shkencore e Kontribut t veant pr gjuhen shqipe kan dhen edhe
arsimore n vitet 30 t ktij shekulli dhe punoi n kto shqiptaret e vendosur n Itali, t njohur si Arbresh.
fusha pr nj gjysm shekulli, duke ln nj trashgimi t Disa nga gurat m t shquara t gjuhsis shqiptare t
pasur shkencore. ktyre dy shekujve t fundit, jan: Dhimitr Kamarda
(arbresh i Italis), Kostandin Kristoforidhi, Sami
Eqerem abej solli dhe zbatoi n gjuhsin shqiptare Frashri, Aleksandr Xhuvani, Eqerem abej, Selman
metodat dhe arritjet shkencore t gjuhsis evropiane, Riza, Kostaq Cipo, Mahir Domi, Shaban Demiraj,
duke kontribuar shum n ngritjen e nivelit shkencor Androkli Kostallari, Idriz Ajeti, Gjovalin shkurtaj etj.
t studimeve gjuhsore shqiptare. Eqerem Cabej punoi
shum n disa fusha t dijes, por u shqua sidomos n
fushn e historis s gjuhs, n trajtimin e problemeve t
8 15 VEGLA ELEKTRONIKE

13 Referencat 15 Vegla elektronike

[1] Censusi n Shqipri 2011 Fjalori i Gjuhs s Sotme Shqipe, online me rreth
[2] Censusi n Kosov 2011 40.000 fjal.

[3] Censusi n Maqedoni 2002 Drejtshkrimi i gjuhs shqipe

[4] Stndige Wohnbevlkerung ab 15 Jahren 1) nach Fjalor i gjuhs shqipe pr programet Aspell dhe
Hauptsprache, 2013 (gjermanisht, frngjisht, italisht) Ispell
(XLS). Statistik Schweiz (2015). Vizituar n 24 tetor
2015. Prektora 1 - Prshtatje shqip e tastiers pr Windows
XP (, , , , )
[5] Ethnologue ALS
[6] Censusi n Serbi 2002 Msoni gjuhen shqipe online

[7] Censusi n Mal t Zi 2011 Fjalor drejtshkrimor i gjuhs shqipe pr Firefox dhe
Thunderbird (530.000 fjal e trajta fjalsh)
[8] Censusi n Kroaci 2011
[9] Euromosaic Romania 2009 Porta Shqipe | Gjuha Shqipe

[10] Population by mother tongue, Slovenia, Census 1991 and

2002
[11] Leonard Valenta NACIONALNE MANJINE U BOSNI
I HERCEGOVINI
[12] The distribution of the population by nationality and
mother tongue UKRAINE 2001
[13] Arbrishtja e Italis 2007
[14] Arbrishtja e Greqis 2007
[15] KUSHTETUTA E REPUBLIKS S SHQIPRIS
wipo.int
[16] KUSHTETUTA E REPUBLIKS S KOSOVS
kryeministri-ks.net/
[17] Evropska Povelja o regionalnim i
manjiskim jezicima u crnoj Gori
coe.int
[18] KUSHETUTA E MALIT T ZI minmanj.gov.me
[19] SISTEM ZATITE MANJINA U REPUBLICI SRBIJI
Nevena Gojkovi kas.de
[20] Legge 15 Dicembre 1999, n. 482 "Norme in materia
di tutela delle minoranze linguistiche storiche" pubblicata
nella Gazzetta Uciale n. 297 del 20 dicembre 1999
[21] Languages covered by the European Charter for Regional
or Minority Languages coe.int

14 Shiko dhe kt
WikiFjalori: Gjuha shqipe shetoni m shum n
fjalorin e lir

Wiki Libri: Gjuha jon Libr didaktik pr msimin

e gjuhs shqipe

SQ Spell Checker
Kongresi i Drejtshkrimit t Gjuhs Shqipe
 9

16 Text and image sources, contributors, and licenses

16.1 Text
Gjuha shqipe Burimi: https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuha_shqipe?oldid=1726614 Kontribuesit: Dori, Bet 0, Dan, Robbot, Uni, Zwobot,
Ko.S.ystem.OV@, Armend, Getoar~sqwiki, Vngri~sqwiki, Mig, Leke Mjeku, Puntori, JAnDbot, Thijs!bot, Alban Kardashi, Lagoon,
Aeternus, Az1568, TXiKiBoT, VolkovBot, Eagleal, BotMultichill, SieBot, DielX, Loveless, Hiosoft, DragonBot, iptari su govna,
Amantid, Phoenix~sqwiki, Namik, Lulezim, robot, MelancholieBot, Mario CUSENZA, Kosovar~sqwiki, CarsracBot, Cradel,
XXx kosovarian badboy xXx, CUSENZA Mario, WikiDreamer Bot, KosovoIsSerbia, Liridon, Steorra, AndersBot~sqwiki, Luckas-bot,
Ptbotgourou, Tfc, Mbretresha, Mikullovci11, Dae Jang Geum, Rubinbot, Bresta, Klest94, Flokarti, Darkicebot, Ijoni, Astrit Azemi,
Fobos92, Fionapolloshka, AT44, Xqbot, Euriditi, Andi Ballshi, KamikazeBot, AXRL, MastiBot, Kmoksy, EmausBot, Arjanit Binaku,
ZogSokoli, JackieBot, WikitanvirBot, Movses-bot, MerlIwBot, Rejs12345, AvocatoBot, Torvalu4, Roboti Tung, Albanianp, Addbot,
ALBA-CENTAURI, Leutrimg, Kadribistrica, Marbott, Mr Robot, TweekTheDragoon, ELuko, Ayugva dhe Anonim: 53

16.2 Images
Skeda:AlbaniaPeriodical.jpg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6f/AlbaniaPeriodical.jpg Licenca: Public
domain Kontributor: Directorate of General Archives of Albania Artisti origjinal:/i> Faik Konica
Skeda:Buzuku_meshari.jpg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/sq/d/dc/Buzuku_meshari.jpg Licenca: ? Kontributor: ?
Artisti origjinal:/i> ?
Skeda:Flag_of_Albania.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Flag_of_Albania.svg Licenca: Public
domain Kontributor: ? Artisti origjinal:/i> ?
Skeda:Flag_of_Croatia.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Flag_of_Croatia.svg Licenca: Public domain
Kontributor: http://www.sabor.hr/Default.aspx?sec=4317 Artisti origjinal:/i> Nightstallion, Elephantus, Neoneo13, Denelson83,
Rainman, R-41, Minestrone, Lupo, Zscout370,
<a href='//commons.wikimedia.org/wiki/User:MaGa' title='User:MaGa'>Ma</a><a href='//commons.wikimedia.org/wiki/File:
Croatian_squares_Ljubicic.png' class='image'><img alt='Croatian squares Ljubicic.png' src='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/
commons/thumb/7/7f/Croatian_squares_Ljubicic.png/15px-Croatian_squares_Ljubicic.png' width='15' height='15' srcset='https:
//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Croatian_squares_Ljubicic.png/23px-Croatian_squares_Ljubicic.png 1.5x,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Croatian_squares_Ljubicic.png/30px-Croatian_squares_Ljubicic.png
2x' data-le-width='202' data-le-height='202' /></a><a href='//commons.wikimedia.org/wiki/User_talk:MaGa' title='User
talk:MaGa'>Ga</a> (based on Decision of the Parliament)
Skeda:Flag_of_Italy.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Flag_of_Italy.svg Licenca: Public domain
Kontributor: There has been a long discussion on the colors of this ag. Please read the talk page before editing or reverting this image.
Pantone to RGB performed by http://www.pantone.com/pages/pantone/colorfinder.aspx Artisti origjinal:/i> see below
Skeda:Flag_of_Kosovo.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Flag_of_Kosovo.svg Licenca: Public domain
Kontributor: Originally from Image:Flag of Kosovo.png. Artisti origjinal:/i> Cradel (current version), earlier version by Ningyou
Skeda:Flag_of_Macedonia.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Flag_of_Macedonia.svg Licenca:
Public domain Kontributor: E br vet Artisti origjinal:/i> User:SKopp, redrawn by User:Gabbe
Skeda:Flag_of_Montenegro.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Flag_of_Montenegro.svg Licenca: Public
domain Kontributor: E br vet Artisti origjinal:/i> B1mbo, Froztbyte
Skeda:Flag_of_Romania.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Flag_of_Romania.svg Licenca: Public
domain Kontributor: E br vet Artisti origjinal:/i> AdiJapan
Skeda:Flag_of_Serbia.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/Flag_of_Serbia.svg Licenca: Public domain
Kontributor: From http://www.parlament.gov.rs/content/cir/o_skupstini/simboli/simboli.asp. Artisti origjinal:/i> sodipodi.com
Skeda:Flag_of_Ukraine.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Flag_of_Ukraine.svg Licenca: Public
domain Kontributor: 4512:2006 . Artisti origjinal:/i> Government of
Ukraine
Skeda:Idioma_albans.png Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Idioma_alban%C3%A9s.png Licenca: CC BY-
SA 3.0 Kontributor: E br vet Artisti origjinal:/i> Fobos92
Skeda:Red_right_arrow.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/52/Red_right_arrow.svg Licenca: Public
domain Kontributor: E br vet Artisti origjinal:/i> Lilyu
Skeda:Wiktfavicon_en.svg Burimi: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/Wiktfavicon_en.svg Licenca: CC BY-SA 3.0
Kontributor: ? Artisti origjinal:/i> ?

16.3 Content license

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0