NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE MANUAL

PR MSUESIT
N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

TIRAN, 2006
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT
SHKOLLORE
MANUAL PR MSUESIT

Botimi i ktij manuali u mundsua nga UNICEF-i dhe u prgatit pr botim nga
Fondacioni Zgjidhja e Konflikteve dhe Pajtimi i Mosmarrveshjeve

Tiran, 2006
 Autort:

Kreu I
Prof.assoc.Dr. Arta Mandro

Kreu II
Astrit Dautaj

Kreu III
Prof.assoc.Dr. Mariana Semini

Kreu IV
Mira Peshkatari

Kreu V
Zamira Gjini

Kreu VI
Rasim Gjoka

Redaktor: Pandeli Koi


I dashur lexues!
Ky botim vjen si nj libr i munguar, doracak,
duke prmbushur nj zbrazti n literaturn profe-
sionale, jo vetm t msuesit, por dhe m gjer.
Botimi i ktij manuali vjen n momentin e duhur,
kur ekspertt n arsim jan prfshir n procesin
e hartimit t kompetencave profesionale t m-
suesit, ku nj bllok kompetencash kan t bjn
me aftsin e tij pr t identifikuar, trajtuar, klasifi-
kuar, ndrmjetsuar moskuptimet, mosmarrvesh-
jet dhe konfliktet n jetn e shkolls.
T ndrmjetsosh n jetn e shkolls, dhe vea-
nrisht, t menaxhosh mosmarrveshjet dhe ko-
nfliktet q ndodhin mes grupmoshave shkollore, do
t thot t luash m shum se rolin e msimdh-
nsit.
Botimi i ktij manuali vjen n kohn kur prher
e m tepr po bhemi t vetdijshm se shko-
lla vuan t njjtat simptoma, komplekse, dilema,
paradokse q gjith shoqria po prcjell. E n kt
proces na duhet t pranojm se moskuptimet, mos-
marrveshjet, konfliktet jan pjes e natyrshme e
rritjes dhe zhvillimit t shkolls.
Manuali q kemi n dor t ndihmon t kuptosh
se shkolla prher e m tepr po bhet jo vetm
institucion q prcjell njohuri, por dhe institucioni
q ofron shprehit jetsore, q e udhheq dhe ndi-
hmon nxnsin t menaxhoj jetn e tij individ-
uale dhe at n grup.
Ky manual prcjell dukshm iden se shkolla
sht pikrrotullimi i shoqris dhe, si e till
ka pr detyr ti ofroj nxnsit thellsisht dhe
qllimshm prmasn sociale, at t mbijetess
s individit n kushtet e shoqris s hapur, ai
jep mesazhin se konflikti dhe moskuptimet jan
pjes e rritjes s individit dhe t grupit. Veanr-
isht kjo sht e dukshme n kushtet kur shkolla
funksionon n shoqrin e hapur, shoqri e cila
priret t funksionoj sipas parimit t gjith kan
t drejt. Mnyra se si do individ, msues dhe
nxns, e kuptojn dhe prcjellin te vetja dhe t
4
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
tjert kt parim q udhheq shoqrin e hapur,
bn q kjo shoqri t rritet e t zhvillohet prmes
moskuptimit, mosmarrveshjeve, konflikteve dhe
prmes procesit t ndrmjetsimit.
Manuali prcjell te lexuesi dy prmasa: at in-
telektuale - trsin e ligjsive, t koncepteve q
zbrthejn dukurit konflikt dhe ndrmjetsim,
duke i ofruar lexuesit nj shtrat t gjer teorik rreth
dukurive dhe si shfaqen ato n shkoll.
Prmasa tjetr ka t bj me metodologjin se
si, ku, n far mnyre i zbulon, i trajton, i ndr-
mjetson msuesi dukurit, mosmarrveshjet
moskuptimet, konfliktet dhe cilat jan metodat
e trajtimit dhe t ndrmjetsimit t konfliktit n
grupe t caktuara moshore.
Parimet, si konfidencialiteti i trajtimit t konflik-
tit dhe shmangia e paragjykimit t konfliktit, jan
pika referimi pr t trajtuar konfliktin n shkoll,
institucion q funksionon sipas veorive dhe ligj-
sive t veta.
N kt manual konflikti shihet si pjes e rritjes
dhe zhvillimit, ai sduhet t fshihet dhe t mos i
jepet prmasa joreale, por t trajtohet, q do t
thot t ndrmjetsohet. Autort e manualit kan
prcjell iden se moskuptimet, mosmarrvesh-
jet jan miqt tan ide q Majkll Fullani [soci-
olog] e trajton gjersisht n literatur. T ftosh
lexuesin ti konsiderojm problemet si miq, kjo
ftes t udhheq drejt emancipimit, lirimit nga
mendsit pr nj shoqri pa moskuptime dhe
mosmarrveshje.
Manuali sht lehtsisht i prdorshm. Ai lviz
nga informacioni teorik, te metodat dhe shembujt
konkret, nga prgjithsimi te modelet dhe situ-
atat e rastit, ka i jep prdoruesit gjith lehtsin
e nevojshme pr ta zbatuar n shkoll.
Manuali sht i organizuar n gjasht krer, ku
secili prej tyre sht konceptuar si nj librth m
vete, me objektiva t veanta. Secili kre prmbush
interesat e lexuesit me informacion t gjer teorik
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

dhe me list-konceptet, si dhe me terminologjin qllimin q t ngrihen kapacitete trajnuese vea-

q rrokin problematikn dhe shtjet q lidhen me nrisht pr ndrmjetsimin e konflikteve n jetn
konfliktin, ndrmjetsimin n bashksin e shko- e shkolls.
lls. QTKA-ja sht n proesin e konceptimit t nj
Fakti q do kre funksionon si nj librth m vete Katalogu Kombtar Trajnimi, ku priremi t prfshi-
e bn edhe m t prdorshm manualin nga grupe jm gjith ekspertizn trajnuese n vend, q lid-
t caktuara pr shtje dhe interesa t caktuar. het me rritjen e cilsis n jetn e shkolls.
Kjo bn q manuali t ket me shum lexues si, Falnderojm Zyrn e UNICEF-it n Tiran q
msues, drejtues, trajner t fushave t edukimit, sponsorizoi botimin e ktij manuali dhe autort, t
por veanrisht msues kujdestar, q do t jen cilt besojn, punojn, investojn, e projektojn
lexuesit e destinuar. strategji q synojn frymn qytetare, demokracin
I formuluar n trajtn e nj manuali, libri jep e mirfillt n shkoll, mirkuptimin, kompromis-
ndihmes n zhvillimin e njrs nga kompetencat in, debatin dhe dialogun profesional.
profesionale m emergjente, m t diskutueshme,
m t vshtira t msuesit, at t identifikimit,
t klasifikimit, t ndrmjetsimit dhe t trajtimit Prof.assoc.Dr. Marjana Sinani
t konfliktit n grupmoshat shkollore. Kjo kompe- Qendra Kombtare pr
tenc konsiderohet aktualisht si prparsi n jetn Trajnim dhe Kualifikim n Arsim
e shkolls.
Institucione kombtare si Qendra Kombtare pr
Trajnim dhe Kualifikim n Arsim (QTKA), por dhe
nisma civile jan prfshir n hartimin e kompeten-
cave t prgjithshme profesionale t msuesit q
jan dokumente t rndsishme n jetn e shkolls
q pritet t udhheqin gjith praktikat dhe proce-
set trajnuese kombtare dhe vendore.
Botimi i ktij manuali do t jet nj nga pikat
e referimit pr t hartuar list-kompetencat pro-
fesionale t msuesit kujdestar, t cilit ende nuk
i sht kushtuar vmendja e duhur nga ekspertt
e edukimit, pr tu mbshtetur n rolet e tij, jo
vetm si msimdhns, por si drejtues q frymzon
t rinjt.
I formuluar n trajtn e nj manuali libri bhet m
i leht pr tu prdorur nga lexuesi msues. Kjo pr
faktin se do kapitull fillon me nj set-objektivash
t cilat gjenden t trajtuara prgjat faqeve t
manualit, ku dhe gjen pothuajse, t gjitha prgjig-
jet e pritshme pr pyetjet q lexuesit i lindin gjat
jets s prditshme n shkoll.
Fakti q prgjat manualit gjen jo vetm trajte-
sa teorike dhe zbrthim t koncepteve q lidhen
me ndrmjetsimin, por dhe situate tipike rasti e
bn librin jo vetm t karakterit njohs, por dhe
praktik e aplikativ. Situatat e rastit, veprimtarit e
prfshira n manual qllimshm jan materie shqi-
ptare. Kemi t bjm me nj objektiv t qart t
grup-autorve: ta bjn manualin produkt shqi-
ptar, ka sht edhe nj vler e tij e veant.

Kush do ta prdor kt manual?

Msuesit, dhe veanrisht msuesit kujdestar,
do t jen lexuesit e par t ktij manuali. Por q
prmbajtja e tij t prcillet cilsisht tek ata pr
t cilt sht destinuar, duhet t shoqrohet me
seanca trajnimi, n nivel vendor dhe rajonal, me
5

Prmbajtja
Kreu I: Konfliktet si pjes e jets. Natyra e kon-
flikteve n grupmoshat shkollore
far sht konflikti?
Qndrimet ndaj konfliktit
Kostoja e nj konflikti t menaxhuar keq ose dobt
5 prgjigje e jo vetm 2 ndaj konfliktit
Konfliktet, t rinjt dhe msuesit
faqe 7
Kreu II: Zhvillimi i aftsive t nevojshme pr
trajtimin e konflikteve
Disa konflikte n shkoll dhe shkaqet e tyre
T kuptuarit e qllimeve dhe nevojave
Zhvillimi i aftsive pr t zgjidhur konfliktet n
shkoll
Veprimtari konkrete
faqe 17
Kreu III: Ndrmjetsimi alternative e zgjidhjes
s konflikteve n grupmoshat shkollore
Statusi juridik i grupmoshave shkollore n sistemin
shkollor nntvjear
Llojet e konflikteve n grupmoshat shkollore
Kuptimi i alternativave t zgjidhjes s konflikteve
Prparsit dhe parimet e ndrmjetsimit
Fusha e zbatimit t ndrmjetsimit
Procedura dhe hapat e ndrmjetsimit n grupmoshat
shkollore
Roli i ndrmjetsit n proces dhe kushtet ligjore pr
tu br ndrmjets
Aktmarrveshja pr pajtim, rndsia dhe forma e saj
faqe 25
Kreu IV: Roli i ndrmjetsimit n konfliktet e
lindura n shkoll
Burimet e konflikteve n shkoll
Llojet e konflikteve n shkoll
Strategjit e zgjidhjes s konflikteve
6
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Konfliktet q duhen shmangur
Rezultatet potenciale t konfliktit
Nxitja pr krkimin e fakteve ose zgjidhjeve t reja
faqe 35
Kreu V: Prvoja bashkkohore n zgjidhjen
e konflikteve prmes ndrmjetsimit mes
moshatarsh
Konfliktet pjes e natyrshme, e pashmangshme
e jets n shkoll
Si funksionon grupi i ndrmjetsimit n nj shkoll
dhe si realizohen proceset e ndrmjetsimit midis
bashkmoshatarve?
far duhet t bjn dhe t ken parasysh nxnsit
ndrmjets?
Ilustrime
faqe 49
Kreu VI: Roli i komunikimit n parandalimin dhe
zgjidhjen e konflikteve n grupmoshat shkollore
Prmirsimi i aftsive t komunikimit
Komunikimi jo-verbal (gjestet)
Pyetjet e hapura dhe t mbyllura
T dgjuarit pasqyrues
Keqkuptimet
Zhvillimi i aftsive dgjimore
Paragjykimet kulturore burim i mundshm
keqkuptimesh.
faqe 69
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

Kreu I
Konfliktet si pjes e jets.
Natyra e konflikteve n grupmoshat shkollore

N fund t ktij kreu ju do t jeni n gjendje:

t kuptoni se far sht konflikti dhe dalloni nj konflikt nga nj mosmarrveshje;

t prcaktoni qndrimet ndaj konfliktit;
t dalloni nj konflikt t mir nga nj konflikt i keq;
t kuptoni koston e nj konflikti t menaxhuar keq ose dobt;
t njihni pes prgjigjet ndaj konfliktit sipas modelit Tomas/Kilman;
t prcaktoni parimet q duhen mbajtur parasysh gjat zgjidhjes s nj konflikti;
t listoni prparsit q ka nj msues n zgjidhjen e konflikteve q lindin n mjediset shkollore.

7
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

Hyrje

Trajtimi i konfliktit dhe i situatave konfliktuale si, krijimin e stereotipave dhe t paragjykimeve etj.
nuk sht risi e ktij manuali. Njohurit pr t jan
t lidhura ngusht me prvojat jetsore. N realizi- far sht konflikti?
min e detyrave ose t shrbimeve tona, detyrimisht Prpara se t trajtojm konfliktin si nj situat
jemi t lidhur me individ t tjer. Njeriu sht faktike me larmin dhe llojshmrin e pafund t
qenie shoqrore dhe nuk mund t kuptohet pa kt konkretizimit, sht shum e rndsishme q t pr-
kontekst q i bn njerzit edhe t ngjashm edhe caktojm paraprakisht nj prkufizim t tij. Arsyeja
t ndryshm nga njri-tjetri. e termave t referencs sht shum e rndsishme,
Konflikti sht pjes e jets. sht e vshtir q sidomos, kur kemi t bjm me t tilla, t cilat i pr-
t prshkruajm nj situat jetsore pa elementet dorim n vend t njra-tjetrs ose si sinonime.
e saj konfliktuale. Edhe kur bhet fjal pr gje- N jetn e prditshme, gati-gati kur themi konflikt
ndjen e prehjes, mund t thuhet se ajo sht rela- dhe mosmarrveshje, ne nnkuptojm t njjtn
tive. Ekzistenca e konfliktit sht po kaq e lasht sa gj. Madje, ka nj prirje q mosmarrveshjen e
edhe ekzistenca e njeriut. Konflikti sht nj dukuri quan si shkak t konfliktit dhe konfliktin si pasoj t
jetsore. N kt mnyr, nuk jemi ne pioniert e mosmarrveshjes. Edhe e anasjellta ndodh jo rra-
ksaj trajtese. Ktu do t prpiqemi t fokusohemi ll. Kjo nuk ndodh vetm pr shkak t gjuhs son,
n disa lloje t veanta konflikti, t cilat jan t shqipes, por meq ka t bj me t konceptuarit e
lidhura me grupmosha t caktuara dhe konkretisht njrit ose tjetrit element, kjo ngatrres ndodh
me ato t t rinjve, me qllim q ti mirkuptojm edhe n gjuh t tjera. Pr kt arsye sht gjetur
ata dhe t pranojm diversitetin, pr t realizuar sa me vend q prpara se t trajtojm konfliktin t
m mir detyrn e prditshme. japim nj prkufizim t tij.
Konflikti ekziston. Konflikti nuk sht as i mir Konflikti mund t prkufizohet si nj situat fak-
e as i keq. Konflikti mund t jap nj rezultat t tike n t ciln elemente q duken t papajtueshme
mir ose prkundrazi, mund t jap nj pasoj t ushtrojn forc n drejtime t kundrta ose di-
skajshme negative. Cili sht ai fmij, i ri, prind, vergjente. Kto forca divergjente krijojn tension,
msues, gjysh a gjyshe, qytetar, shtetas shqiptar q por jo domosdoshmrisht armiqsi ose luft.
nuk sht dridhur kur ka marr vesh se si znka, n
Fjala konflikt jo domosdoshmrisht do t
dukje banale, kan prfunduar n marrjen e jets
thot betej. Konflikti mund t jet i heshtur
s nj adoleshenti apo t nj t riu apo t nj fmi-
dhe i pashprehur, sikurse mund t jet i shpre-
je? Sa tronditse ka qen mnyra se si nj konflikt
hur n mnyr t dukshme ose t fort.
pr nj karrige degjeneroi t nesrmen e znks,
n dukje jo aq intensive, n marrjen e jets s Konflikti do t thot q palt jan n opo-
nj fmije, nj biri t nj familjeje. Jeta e tij iku, zit.
por far mesazhi na mbeti? far msimi nxorm Pra, konflikti sht fakti, dika q ndodh dhe
t gjith? A duhet q n jetn ton t vlersojm q nuk perceptohet njsoj nga t dyja palt. sht
vetm ato konflikte q manifestohen me zhurm t e kuptueshme q perceptimi varet nga shum fa-
madhe apo edhe ato q duken sikur flen, por ktor. T till jan makromjedisi dhe mikromje-
vlojn si vullkani e presin t shprthejn? disi, n t cilt njeriu sht lindur, rritur, edukuar
Konfliktet n prmasat e tyre mund t ojn n si dhe stereotipe dhe paragjykime t caktuara t
tronditje t karakterit global, n luftra, diskrimin- formuara nga prvoja e jets vetjake ose e jets s
ime racore, gjinore, munges tolerance n prgjith- t tjerve, t till si: prindrit, motrat, vllezrit,
8

t afrmit, madje ndonjher edhe ata q duken si
pa ndikim n nj moment t caktuar, mund t ken
dhn ndikimin e tyre n nj deformim t caktuar.
Kjo varet nga toleranca, nga t pranuarit ose jo t
fajsis, nga ndjenja e trheqjes dhe e shmangies,
nga pushteti q dshiron t vendossh mbi t tjert,
nga interesi i astit, nga dshira pr tu treguar si
m i forti e fitimtari etj, etj. Arsyet dhe shkaqet e
qndrimeve t caktuara jan t pafundme.
sht e natyrshme q ndonse t gjith i prka-
sim bots njerzore dhe kemi shum gjra t pr-
bashkta, po kaq jemi edhe t ndryshm. Diversite-
ti sht pjes e jets, po aq sa edhe konflikti. T
gjith ne jemi po kaq t ndryshm nga njri-tjetri
e, pr rrjedhoj, mund t reagojm n mnyra t
ndryshme kundrejt t njjts situat konfliktuale.
Kushdo e ka t qart se kur ndodh nj vepr
penale e para gj q krkohet nga organet e heti-
mit sht gjetja e gjurmve t gishtave. Gjurmt
e vijave papilare jan krejt t ndryshme nga njri
individ tek tjetri. Asnj nuk l shenj papilare dhe
nuk ka vija papilare si t ndonj individi t dyt.
Edhe binjakt (homolog) i kan kto t ndryshme.
N kto kushte, diversiteti jo vetm e bn jetn t
larmishme, her e shtyn prpara e her e detyron
q t kthehet mbrapa, por i vendos individt n
pozicione t kontradiktorialitetit.
Ktu nuk sht fjala pr qndrime radikalisht t
ndryshme n kuptimin ekstrem. Sepse kjo varet nga
fakti se sa t ngjashm jemi. Me kt dua t them
se n grupe t ngjashme elementt e ngjashm
jan m t rndomt se n grupet e tjera. Kshtu
duhet t konstatojm se ka nj lloj tipologjie n
kto qndrime q lidhet me grupmoshn shkollore
t cils i referohemi.
Qndrimet ndaj konfliktit
Zakonisht dy jan qndrimet e edukuara lidhur me
konfliktin, ose q mund t mbajm ndaj konfliktit:
T LUFTOJM, APO
T DORZOHEMI?
T dyja qndrimet, pra si ai prej lufttari edhe
ai prej nj individi t trhequr, jan qndrime
njerzore.
A KA PRGJIGJE T TJERA NDAJ KONFLIK-
TIT?
Prpara se t trajtojm kto, le t ndalemi me
at q ndodh nse konflikti nuk zgjidhet mir ose
drejt.
Nga konflikti i menaxhuar keq ose dobt lind
mosmarrveshja. Mosmarrveshja sht faza e
shprthimit t konfliktit. Temperatura sht rritur.
T konfliktuarit jan t inatosur dhe t revoltuar.
Konflikti, tashm mosmarrveshje, manifestohet
prmes:
9
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
prleshjes n diskutim ose argumente;
grindjeve t ashpra.
Mosmarrveshja sht shenj e nj konflikti t
pazgjidhur ose t menaxhuar dobt ose keq!
Konflikt i mir ose jo?
Kur konflikti sht menaxhuar mir, ai sht
pozitiv, sht katalizator pr ndryshim, rritje, pr-
mirsim, msim dhe edukim. Ai i ndrgjegjson
palt pr rolet e tyre, pr t drejtat dhe interesat e
tyre dhe ato t t tjerve, t cilat duhet t respe-
ktohen n mnyr t njjt. Ndonjher prdorim
shprehjen duhet turbulluar q t kthjellohet ose
uji q rri qelbet pr t treguar se konflikti on
prpara, sht shenj e krkess pr progres, pr
nj alternativ m t mir etj.
Kur konflikti menaxhohet keq ose dobt, ai t
on n mosmarrveshje. Kjo e fundit u kushton nj
kosto t spikatur t gjith t prfshirve n t. Pra,
mosmarrveshja sht simptoma e nj konflikti t
pazgjidhur, t pamenaxhuar mir.
far sht situata konfliktuale? Cili sht ra-
porti ndrmjet konfliktit dhe mosmarrveshjes?
sht ajo q lind, n mes t dy forcave (grupeve
ose individve), tensione t kundrta, t cilt kan
interesa t ndryshm, si rrjedhim i t cilave krijohen
mosmarrveshje ose acarime. Konflikti sht pjes
e jets s prditshme q merr forma t ndryshme.
Ai mund t lind pr probleme ose mosmarrveshje
fare elementare e n dukje t parndsishme. Kur
konflikti rritet, njerzit veprojn n mnyr t pa-
ndrgjegjshme, n mnyrat q ata i kan zhvilluar
nga prvojat dhe vrojtimet e tyre. Disa njerzve u
plqejn konfliktet, veanrisht kur konflikti bhet
armiqsor dhe prfshihen ndjenja t fuqishme.
Pamja tregon n mnyr simbolike se si pr
shkak t konfliktit, individt hyjn n nj ingrana-
zh, nga i cili nuk dalin dot nse nuk din t dalin.
Ata vrtet prpiqen q ti kthejn shpinn njri-
tjetrit, por kjo nuk sht e leht pr sa ata jan
ende t lidhur me njri-tjetrin.

Lvizja e njrit efekton at t tjetrit. Konflikti
midis tyre, i kthyer n mosmarrveshje, fillon t
ndikoj edhe mbi t tjer individ me t cilt
kta kan lidhje t drejtprdrejta ose t trtho-
rta. Nse n shkoll t ndodh nj konflikt me nj
shok, po qe se nuk zgjidhet, ai do t ndikoj dhe
n raportet me shok t tjer, do t manifesto-
het n prqendrimin n msim, n qndrimin ndaj
msuesit, ndaj familjarve etj.
Pra, ka nj kosto t dukshme konflikti i
pazgjidhur.
Cila sht kostoja e nj konflikti t menax-
huar keq ose dobt?
Marrdhniet kto manifestojn shenja
dobsimi ose shkatrrimi, ose edhe deformimi.
sht fjala pr marrdhniet e ktyre grup-
moshave n t gjitha prmasat e tyre, t tilla si
me prindrit dhe t afrmit, familjart e tjer,
shokt e shoqet e shkolls e jasht saj, msuesit
dhe edukatort n prgjithsi etj.
Dinjiteti dhe respekti thuhet se sht e
vshtir q t shptosh faqen n kto situata.
Ka nj reduktim t respektit dhe dinjiteti duket
se sht ln mnjan.
Efektiviteti dhe produktiviteti jemi shum
m pak produktiv, sepse t gjitha energjit
jan t prqendruara jo tek ajo q duhet, por
tek ajo q ka ndodhur.
Stresi pr kdo t prfshir, konflikti sht
stres. Nuk sht aspak e pamundur q ky stres
t ket nj impakt t caktuar n shndetin
mendor ose fizik t individve t prfshir.
Koha krkohet nj koh e gjat pr t zgji-
dhur ose administruar mir e drejt konfliktet e
menaxhuara keq ose dobt.
Parat kujtdo i kushton shtrenjt. Shtre-
njt do t thot jo vetm kosto ekonomike, por
duhet par edhe n kndvshtrim moral.
Pasiguria kur konflikti mbetet i pazgjidhur
t gjith e humbasin sigurin pr t ardhmen
dhe pr kta sht e vshtir q t bjn plani- si dhe t diskutojm pr zgjidhje t tilla, t cilat
fikime pr t ardhmen.
10
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Prsritja i njjti lloj konflikti mund t
ndodh prsri, mund t rishfaqet. Ose t
njjtt njerz mund t bien n lloje t ndry-
shme konflikti.
T tjera.
sht shum e rndsishme t mbajm n mend
se lista e siprprmendur nuk sht nj list shte-
ruese. Sa prmendm m sipr, nnkupton ato q
jan tipike pr konfliktin n prgjithsi, por sipas
llojit t tyre mund t shtojm edhe t tjera impa-
kte negative q mund t prodhohen.
far sht situata e krizs?
sht nj ngjarje, ose vargu i ngjarjeve, e cila
prkohsisht ia kufizon personit aftsit normale
t veprimit dhe t menduarit. Mund t jet situat
shum serioze, ku personi reagon n mnyr po-
tencialisht t rrezikshme pr shkak t mungess s
mundshme t burimeve pr ta zgjidhur problemin
e tij/saj.
far sht ndrhyrja?
sht akti i t msuarit n mes t dy individve
(grupeve) t prfshir n konflikt, pr t msuar
ose pr t penguar dhe /ose modifikuar sjelljet ose
veprimet e tyre.
far sht zgjidhja e konfliktit?
Zgjidhja e konfliktit sht trsia e masave q merr-
en e zbatohen, t cilat bjn t mundur qetsimin
e gjendjes dhe dhnien fund t mosmarrveshjeve.
Individt e prfshir n konflikt kan nj knd-
vshtrim skeptik lidhur me zgjidhjen e situats.
Atyre u duket se nuk ka alternativ. Por ata q kan
mosmarrveshje mund t vrejn se kan interesa
t prbashkt q kjo situat t zgjidhet me kosto
sa m t ulta.
Ky interes i prbashkt pr zvoglimin ose pak-
simin e kostove sht elsi pr ti nxitur ata q t
krkojn zgjidhje alternative t mosmarrveshjes.
Le t diskutojm pr konflikte q shkaktohen,
sepse:
jan cenuar interesat;
jan cenuar t drejtat;
jan cenuar pushtetet;
kan n qendr pikrisht kta tre tregues.

Cilt do t jen prfaqsuesit e grupmoshs
s re?
sht shum e rndsishme q t prcaktojm se
cilat jan grupmoshat e reja. Nisur nga Konventa
pr t Drejtat e Fmijve, me fmij kuptohet
do qenie njerzore nn moshn 18 vje, me prja-
shtim t rasteve kur mosha madhore arrihet m
prpara 1.
Pr sa u prket grupmoshave t reja, kufijt nuk
jan edhe kaq t prer. Kjo do t thot se mund t
quajm grupmosh t re edhe at t 25-vjearve,
madje edhe m tej. Sipas Kodit t Familjes, ndo-
nse prgjegjsia prindrore prfundon ligj-
risht me arritjen e moshs 18 vje, ka disa dety-
rime q i mbarten prindit edhe pas ksaj moshe.
Kshtu, lidhur me detyrimin pr ushqim, i cili, n
rast se fmija vazhdon studimet, shtrihet deri n
moshn 25-vjeare. Ndonse instrumentet ligjore
bjn fjal pr t miturit dhe miturin, kto nuk
e zvendsojn fjaln adoleshent. Prof. Hamit
Beqja thot se fjala adoleshent ka fituar nj t
drejt t plot qytetarie dhe t shpresojm q t
jet i prkufizuar edhe brenda kontureve t Fjalo-
rit t Gjuhs s Sotme Shqipe. Ndonse trajtimi i
kufijve t ksaj moshe varet rast pas rasti, tashm
ka nj trajtim konvencional lidhur me fillimet dhe
shtrirjen e ksaj moshe (fillon rreth 11 vje dhe
vazhdon edhe pas 20 deri n mbyllje t harkut t
par rinor).
Duke dashur q t ilustrojn qndrimet dhe
prgjigjet alternative ndaj konfliktit, dy psikolog
t njohur, Tomas dhe Killman, prgatitn nj in-
strument n form pyetsori dhe identifikuan se
prgjigjet ndaj konfliktit i pozicionojn aktort ose
pjesmarrsit, jo thjesht n dy kampe (si u paraqit
m sipr n at t lufttarit dhe at t individit q
paqen e vendoste duke u dorzuar), por n pes
syresh.
1 Neni 1 i Konvents Pr t Drejtat e Fmijve. Sipas Kodit
t Familjes, fmija ndodhet nn prgjegjsin prindrore deri
n arritjen e moshs madhore. E, meq sipas dispozitave t
legjislacionit civil, mosha madhore sht ajo 18 vje, kjo dis-
pozit e Kodit t Familjes sht n prputhje me Konventn n
fjal.
11
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Gjetja e qndrimit, sjelljes dhe prgjigjes m t
mir nuk sht gjithnj e leht dhe kjo nuk do t
thot q gjithnj individt e njrit profil ose tje-
trit do t mbajn po t njjtin qndrim q mendo-
het se sht stereotipizuar te kta. Kjo varet nga
shum rrethana t tjera. Pra:
Luft # paqe nuk jan t vetmet qndrime.
Ka edhe qndrime t tjera.
do person ka reagimet e veta t natyrshme
ndaj konfliktit, t cilat mund t jen t njjta
pr situata t njjta ose t ndryshme. Kjo sht
e lidhur me interesin e atij asti, me t drejtn
q cenohet dhe me mundsit pr ta realizuar
kt interes dhe kt t drejt.
Identifikimi i qndrimeve t tjera t mund-
shme sht shum i rndsishm pr edukatort
dhe msuesit ose pr ata q n nj mnyr ose
tjetr jan t lidhur me grupmoshat e reja.
T gjejm qndrimin m t mir n astin e
duhur. Por kjo nuk sht gjithnj e leht.
5 prgjigje e jo vetm 2 ndaj konfliktit
BRJA E NJ GARE. Qenia luftarak ose
konkurrues.
PRSHTATSHMRIA ndaj konfliktit.
SHMANGIA e konfliktit.
BASHKPUNIMI pr t gjetur zgjidhje.
KOMPROMISI pr t gjetur zgjidhje.
Si mund t vlersohet dhe si mund t identifiko-
het qndrimi m i prshtatshm n nj situat t
caktuar? Cili sht qndrimi m i mir? Cili sht
qndrimi m i keq? A ka n fakt vend pr nj etik-
etim t till?
T diskutojm lidhur m kt shtje.
sht shum e rndsishme t kuptojm kto
qndrime, sepse me kto jan t lidhur tempera-
menti, psikologjia, stereotipat. M kt sht e
lidhur tendenca pr diskriminim e paragjykim t
nj individi t caktuar. Nga ana tjetr, kjo u sh-
rben individve pr t kuptuar se far prirjeje ata
kan n prgjithsi e si mund ta modifikojn at,
n mnyr q t mos bhen shprdorues me t
tjert ose anasjelltas. At q dikush e ka me tepri
ia tregon msuesit se duhet t menaxhohet me ku-
jdes, n mnyr q t paksohet dhe t stimulohet,
far sht munguese tek individ t ca-ktuar.
N detyrn ton si edukator kemi ven re se
tipat e nxnsve jan t ndryshm. Dikush ka ini-
ciativ pr tu prgjigjur, ka kuraj edhe kur sht
gabim, nj tjetr sht m i ndrojtur e i pasigurt.
Ul kokn dhe kur ne e aktivizojm konstatojm nj
nivel t lart prgatitjeje e pjekurie intelekti. Pra,

asnj nuk mund t paragjykohet. Por ky qndrim
mundet ti bj t tjert t prfitojn prej ktij pa
t drejt dhe jo vetm t tjert, por kur ne si m-
sues jemi t pakujdesshm pr ta evidentuar dhe
stimuluar, mund t shkaktojm pa dashur dshp-
rim dhe paknaqsi, t cilat mund t prshkallzo-
hen n raportet me vetveten dhe me t tjert. Nj
natyr e till ka shum prirje t dukshme q t
mbyllet n vetvete dhe t konsumoj t gjitha ene-
rgjit, duke u konfliktuar me veten. Kto mund t
ojn edhe n situata tragjike.
Vendosmri
luftarak bashkpunues
Vendosmria
brja e kompromisit
Pavendosmri
shmangs prshtats
jobashkpunues bashkpunues
bashkpunimi
Ka disa shprehje metaforike q ne i prdorim,
pr t treguar pikrisht kt mnyr adresimi t
zgjidhjeve t konfliktit:
Dy mendje jan m mir se nj mendje
ose trim i mir me shok shum prdoret
pr t treguar se kemi prirje pr t qen ba-
shkpunues.
Gjuha sht tule, por thyen kocka ose
vrite tjetrin me pambuk prdoren pr t
treguar tendencat prshtatse.
Sot kemi edhe shprehje t tilla q, ndonse
prdoren n nivele politike, mund t zbato-
hen edhe midis nesh opozitar, por vllezr.
Tregon q e pranojm diversitetin dhe bashk-
jetojm n kompromis me t.
Do t bhet kshtu dhe pik! As mos
guxo t bsh ndryshe! tregojn vendosmrin
pr t predominuar mbi t tjert.
Dhnia e nj prgjigjeje ose tjetrs, varet nga
ne, por edhe nga situata q na paraqitet, si edhe
nga pala tjetr. Secili prej nesh sht n gjendje
q t zbatoj njrn prgjigje ose tjetrn, as-
nj nuk mund t karakterizohet si mbajts i nj
qndrimi, por mund t ndodh q disa individ
t prdorin m mir nj qndrim ose metod t
caktuar sesa tjetrn. Kjo mund t ndodh pr
shkak t temperamentit ose t prakticitetit.
Kjo varet nga predispozita vetjake dhe krke-
sat e situats n t ciln ata e gjejn vetveten.
12
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Pr t treguar se cila do t ishte metoda m e
prshtatshme n situata t veanta, s bashku
do t diskutojm pr specifikat e qndrimeve
dhe avantazhet e tyre n situata t ndryshme.
Ndonjher ngulja kmb n nj qndrim ose e
kundrta, qndrimi liberal pr nj shtje ra-
dikale, mund t kushtoj shtrenjt.
Cilat jan llojet e konflikteve n grupmoshat
e reja? A jan ato t shumta? A jan ato t shpe-
shta? A jan me pasoja negative? far ndikimi
pati periudha e tranzicionit dhe problemet e reja
n konfliktet n grupmoshat e reja?
Lidhur me metodat pedagogjike, sht shum
e rndsishme q t nnvizojm se prej tyre varet
shum modelimi i qytetarit t ardhshm dhe q-
ndrimet e tij n situata t vshtira. Pr ta ilustruar
sa m shkurt kt, vini re tri thnie me kuptim t
veant, prmes t cilave kuptojm rolin ton si:
pedagog, msues, edukator, trajnues etj. :
Po tu japsh njerzve peshk do ta han
vetm nj dit, po ti msosh si t peshkojn
vet, do t han gjith jetn
Ju nuk mund tia ngulisni dijen n kok
nj njeriu. Ju mundeni vetm ta ndihmoni at q
ta zbuloj at vet, brenda vetvetes.
Galileo Galilei
Un kurr nuk i msoj nxnsit e mi.
Un vetm prpiqem tu krijoj atyre kushtet n
t cilat ata mund t msojn
Albert Einstein
Tipologjia e konflikteve n moshat e reja sht
e lidhur shum me faktin se kjo sht mosha e
identitetit t personalitetit. Krkojm t njohim
veten dhe t njihemi prej t tjerve. Flitet pr
krizn e identitetit. Ktu ndikojn shum faktor
t till si: urbanizimi, industrializimi, respektimi
ose jo i t drejtave, liria e shprehjes etj. sht
nj prov e madhe pr t sotmen dhe pr t ardh-
men. Kjo manifestohet me nj performanc fizike
q sht n ndryshim t shpejt, por shum m
e fort sht pjesa e transformimit shpirtror dhe
moral t t rinjve. Bota e tij emocionale transfo-
rmohet gjithashtu. Prcaktimi i tipave t mos-
marrveshjeve midis t rinjve ose n grupmoshat
e reja varet nga rrethanat ose burimi q e shkaktoi
konfliktin, nga nevojat dhe nga vlerat.
Mbiemri i tij ka nj konotacion humori. Kur
msuesi e ndryshon theksin gjat shqiptimit, t
gjith fillojn e qeshin. Msuesi nuk po kupton pse
po qeshin me t. Ai nuk sht n gjendje q me
takt ta kaprcej situatn e t mos lndoj as au-
ditorin, por shprthen.
Ndrsa msuesi shpjegon nj tem t re,

nxnsi m pran tij, plotsisht i prfshir n
fokusin e pamjes s msuesit, ka hapur nj revist
me pamje erotike. Msuesi revoltohet. Ai e etike-
ton nxnsin si rruga dhe e nxjerr prjashta.
Celulari n mjediset shkollore thot nj
msues i universitetit sht br nj problem
shqetsues. Nj pjes e studentve e kan mend-
jen te mesazhet q presin e drgojn ose mundet
q qetsisht t luajn me t.
Ai mban syze t errta gjat gjith ors s
msimit. Kjo ose veshje t caktuara, si nj kapele,
mbajtja e barkut jasht nga vajzat e reja, pjes-
marrja n msim vetm me nj bllok shnimesh
etj., shpeshher na provokojn.
Msuesit ankohen se pjesn m t madhe
t kohs s tyre e shpenzojn duke folur pr disi-
plinn.
sht i trash se vjen nga kjo zon e Shqi-
pris.
E mban veten me t madh se sht dre-
jtoresha e shkolls ose msuesja e nj lnde t
vshtir.
Un i detyrohem msuesit tim q u b
ndrmjetsi midis meje dhe drogs e q
un t shkputesha prfundimisht prej saj.
Vlersimi i qndrimeve t t rinjve n klas mund
t jet realist ose jo. Kjo varet nga paragjykimet
q kemi pr ta dhe nga paragjykimet q ata kan
pr msuesit. Ndonjher kemi paragjykime pr
veten. Kjo ndodh edhe pr nxnsit edhe pr m-
suesit. Vet t rinjt mund t identifikojn q-
ndrime q bhen burim konflikti n klas ose n
mjediset shkollore.
Si mund ti prcaktojm ato me gjykimin e
nxnsit, me syrin e nj individi q i prket
grupmoshs s re?
Si i prcaktojn msuesit qndrimet e nx-
nsve dhe t kolegve t tyre?
Si reflektohen kto qndrime t ndryshme
n marrdhniet e tyre?
Cilt jemi ne?
A ndikon prkatsia gjinore n tipologjin
dhe tempin e konfliktit?
A ndikojn rezultatet n msime?
13
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
far parimesh duhet t mbajm parasysh?
Parimi i respektimit t t drejtave dhe i
prmbushjes s detyrimeve. Ruajtja e ekuilibrit
midis tyre dhe e mosminimizimit, fetishizimit
ose interpretimit t gabuar t njrs n dm
t tjetrs.
Parimi i interesit m t lart t fmijs. Sipas
Kushtetuts, fmijt, t rinjt, nnat e reja e
grat shtatzna mbrohen n mnyr t veant
prej shtetit. N ofrimin e shrbimit kt duhet
ta kemi parasysh. N t gjitha veprimet dhe
vendimet e lidhura me fmijt, duhet t nisemi
nga konsiderata parsore e interesit m t lart
t fmijs. Konsiderat parsore do t thot q
mirqenia e fmijve prcakton kursin q duhet
t ndiqet. Ajo tejkalon do vlersim tjetr ose
ndonj grupim faktorsh t tjer t vendosur
n favor t ndonj pale tjetr. N grupet e
ngjashme, pra kur duhet t vendoset pr disa
fmij, nse ka konflikt t interesit dhe t
mirqenies s tyre, do individ duhet t tra-
jtohet dhe t vlersohet n mnyr t veant.
Msuesit, edukatort, prindrit, shoqria duhet
t zgjedh zgjidhjen m pak t dmshme ose
m t vogln midis dy t kqijave dhe alterna-
tivn m pak t keqe.
Msuesit dhe prindrit duhet t vlersojn fakto-
rt n t gjitha drejtimet dhe t vendosin se cili
prej dy faktorve sht m pak i rrezikshm, duke
pasur parasysh interesat dhe mirqenien afatgjat
t fmijs.
Pasja si konsiderat parsore e interesit t t
miturit gjen zbatim edhe prmes zgjidhjes shpejt,
pa vonesa e pa zvarritje t ktyre problemeve. Kjo
mund t arrihet prmes nj menaxhimi t rastit, jo
vetm profesionalisht, por edhe brenda nj kohe sa
m t shkurtr. Aq m e spikatur sht kjo n ra-
stet kur vonesa prbn nj rrezik t pakthyeshm
mbi jetn familjare. Nj msues duhet t vlersoj
do dmtim ose do vuajtje t fmijs ose rreziqe
q i kanosen atij dhe t parandaloj keqtrajtimin
fizik, intelektual, seksual dhe emocional. Ktu
duhet prfshir edhe situata e dhuns s asistuar,

pra, kur fmija bhet dshmitar i keqtrajtimeve
q njri prej individve n shkoll ose jasht saj i
bn tjetrit.
Pasja, si konsiderat kryesore interesin e fmi-
js, shpeshher mund ta shtyj pr m von ma-
rrjen e nj vendimi prfundimtar pr shtjen
nga ana e edukatorit, instruktorit ose msuesit.
Si mund t vlersohet respektimi i parimit t
interesit m t lart t fmijs?
Kjo sht nj sfid e vrtet. Nj detyr aspak e
leht dhe nj prgjegjsi q krkon prgjegjshmri
shum t madhe. Krkohet durim e analiz e shum
faktorve q kontribuojn n kt interes dhe ktu
nuk sht fjala pr faktor madhor, por edhe disa
dytsor t cilt kan efekt n nj mnyr radikale realizon vlersimin objektiv t interesit m t lart
n t ndierin mir t fmijs dhe t respektimit
t interesave t tij jo vetm pr momentin, pr
t sotmen, por edhe pr t ardhmen. N vendo-
sjen e nj balance t tyre situata duhet vlersuar
rast pas rasti. Asnj situat nuk sht e njjt me
tjetrn. Disa prej tyre duken krejt t ngjashme,
por kjo sht vetm nj dukje. Ajo q mbetet e
njjt, sht se kushdo q duhet t bj vlersim
interesash, prparsi duhet ti jap interesit t
fmijs. Kjo do t thot q t gjitha t tjerat do
t kushtzohen prej tij, sepse ai sht m i lart
dhe m parsor. Vlersimi i interesit m t lart
t fmijs dhe marrja e vendimeve n prputhje
me kt sht nj shtje, e cila rndon dhe varet
jo vetm prej faktorve objektiv, por edhe prej
atyre subjektiv. Kta t dytt kan karakter dua-
list. Subjektiv n kuptimin e fmijve dhe n kupti-
min e autoritetit, i cili merr vendimin pr fmijn.
Sa sht n gjendje nj prind, nj autoritet admini-
strativ, t mbaj n qendr t vmendjes s vepri-
meve dhe t vendimeve t tij interesin m t lart
t fmijs, kjo sht nj shtje, e cila varet nga
faktor psikologjik, moral, etik, tradicional,
kulturor, edukativ, arsimor, t prejardhjes e t
s shkuars, t vizionit t s ardhmes etj. Kjo varet
edhe prej ligjit, i cili l autonomi deri n nj far
pike, por vetvendos pr shtje madhore. Fmijt
rriten n familje dhe u takon prindrve t tyre t
marrin shpeshher dhe prgjithsisht vendimet m
t rndsishme pr mirqenien e fmijve, edu-
kimin e tyre, arsimimin, ndjekjen e riteve fetare
ose jo etj. Sa her, n pozicionin e fmijve, kemi
qen t detyruar ti bindemi nj vendimi t pri-
ndit lidhur me edukimin ton, arsimimin etj., dhe
jo gjithnj kemi reaguar pozitivisht pr momentin
ose, nse kemi reaguar pozitivisht pr momentin,
n t ardhmen e kemi par kt n mnyr shum
kritike dhe anasjelltas. Por jo gjithnj prindrit
jan konsensual. N kto kushte, ( aq m tepr n
rastin e prindrve t divorcuar), nse prindrit nuk
bien dakord pr at q krkon interesi i fmijs,
14
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
ata mund ti drejtohen gjykats, e cila vendos pasi
sht prpjekur ta zgjidh shtjen me pajtim.
T vlersuarit e interesit m t lart t fmijs
nuk sht nj msim q msohet pr nj dit dhe
me disa leksione. Qenia prind jo gjithnj prputhet
me kapacitetin e vlersimit realist t interesit m
t lart t fmijs. N fakt, do dit dhe do le-
ksion l nj gjurm n prafrimin e vlersimit t
interesit m t lart t fmijs n standardet e
krkuara. T vlersuarit e interesit m t lart t
fmijs nuk sht nj proces i njanshm dhe, n do
koh, ai nuk mund t bhet vetm sipas vlersimit
dhe muarjes s prindit, autoriteteve arsimore etj.
Prej ktij ka dal nj e drejt dhe, pr rrjedhoj,
nj parim tjetr shum i rndsishm q, ndrkoh,
t fmijs nga kndvshtrimi i vet fmijs dhe,
nga ana tjetr, kthen n detyrim respektimin e nj
t drejte q ka do fmij, pr tiu dgjuar me-
ndimi, vlersimi dhe dshira e tij.
E drejta e do fmije ose e t rinjve pr tu
dgjuar
Nisur nga kuptimi i mituris dhe i marzhit t
pjekuris s intelektit, i cili sht i ndryshm jo
vetm n individ t ndryshm, por edhe n grup-
mosha t ndryshme, e drejta e dgjimit t fmijs
duhet t jet n balanc me moshn dhe me aft-
sin e tij, pr t kuptuar at q po ndodh dhe at
q do t vendoset n mnyr q ai t jap plqimin
ose mosplqimin e tij.
Thniet, mendimet e ndjenjat e t miturit
duhet t vlersohen drejt.
Konfliktet, t rinjt dhe msuesit
N jetn ton t prditshme mund t na ket
ndodhur shpeshher q t prballemi me situata
konfliktuale t thjeshta ose t ndrlikuara dhe t
kemi luajtur nj rol n zgjidhjen e tyre.
Kt e kemi br edhe si qytetar t thjesht. Kt
e bjm m mir duke qen prindr, edukator ose
msues.
Pse do msues ka mundsin reale dhe pro-
fesionale t luaj nj rol t rndsishm n
prmirsimin real t jets dhe efektivitetin
e sistemit edukativ dhe arsimor. Ai/ajo ka n
dor terapin ose mundsin e vendosjes s
nj melhemi shrues n plagn e madhe ose t
vogl q ka shkaktuar konflikti.
do msues, kudo q ndodhet, sht nj
profesionist q ka nj status t privilegjuar n
raportet me t drejtat themelore t njeriut
n prgjithsi dhe ato t grupmoshs s re n
veanti.

do msues sht, jo pr shkak t mend-
sis s tij mbivlersuese, por realisht, profe-
sionisti m i besuar dhe i kualifikuar, t cilit t
rinjt, nxnsit i besojn dhe e dgjojn. Atyre
u krkohet ndihm e sugjerime.
do msues sht nj qenie me ndjeshmri
t lart shoqrore, psikologjike e pedagogjike,
q krkon t pajtoj ata t cilt nuk kan arsye
t jen armiqsor me njri-tjetrin.
do msues si ju ka t gjith autoritetin dhe
kredibilitetin q t njoh drejt situatn e ko-
nflikteve shkollore e jashtshkollore t grup-
moshave t reja q e prfshin nj person n
konflikt.
do msues, n rast konflikti, ka prparsi
tua sugjeroj i pari me dashamirsi t rinjve
dhe tua shpjegoj rrugn apo alternativn
m t mir. N kto kushte duke respektuar
parimet e ktij procesi, msuesi ka n dor
t gjitha mundsit t ul realisht rndimin e
konflikteve dhe t adresoj menaxhimin e tyre
shpejt, drejt, me kosto m t ult dhe me pro-
fesionalizm.
do msues n kt mnyr nxit dhe edukon
stabilitet shoqror. Pra, ai bhet nj reklamu-
es pr rolin e stabilizatorit n rast t rritjeve
t tensionit, jo n kuptimin elektrik, pr t sot-
men e pr t ardhmen.
do msues e njeh mir sistemin e drejt-
sis restauruese me t mirat dhe prparsit.
Kshtu, ai bn nj nder t dyfisht ose t
shumfisht. Kursen kohn, parat, forcon re-
spektin, ekuilibron emocionet, mirkuptimin,
qndrueshmrin e raporteve dhe shrimin e
dhimbjeve te t rinjt etj. Dhe krijon shanse
pr t mos riskuar.
do msues sht njohs i mir i profilit
t grupmoshs, me prirjet, botkuptimin, t
metat e t mirat.
Konfidencialiteti. Msuesit jan konfiden-
cial. Ata nuk kan pr qllim t ndshkojn,
por t edukojn nj moral, qndrim e sjellje
qytetare t standardit m t lart.
Prparsit q msuesit t kuptojn grup-
moshn, tipologjin e konflikteve dhe mnyrn
e adresimit a t zgjidhjes s tyre sht shum
e rndsishme. Manuali i prgatitur pr kt
qllim do t lehtsoj t menaxhuarit e disa
situatave, por gjithka sht n dor t atyre
q duan t realizojn m t mirn.
Msuesit mund t kontribuojn q mos-
marrveshja t zgjidhettani! Kjo do t thot
shum m shpejt se do rrug tjetr.
Koha shpenzohet n mnyr m produktive
dhe efektive.
Mbahet nn kontroll shtja. Msuesit mund
15
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
t mbajn plotsisht nn kontroll rezultatin.
Prmirsojn metodn pr tu t kuptuar
nga t gjith. Sepse gjat msimit luhet m
mir roli i edukatorit
Zbulohen n mnyr informale opsione zgji-
dhjeje. Gjat takimeve kok m kok, pr
shkak t natyrs konfidenciale, msuesi mund
t zbuloj dshirat e do pale pr zgjidhjen
dhe mund ti paraqes ato n mnyr asnja-
nse.
Organizohen shum negociata gjat nj pro-
cesi.
Mbron dhe ruan vazhdimsin e marr-
dhnies.
Nisur nga fakti se konflikti ekziston, sfidat pr
ta prballuar at dhe sakrificat jan t lidhura
ngusht me nj detyr shum t shenjt: at t
edukimit qytetar t t rinjve. Cilt m mir sesa
msuesit e t gjitha niveleve mund ta realizojn
at?
Literatura
Beqja, Hamit. Adoleshenca, prparsi dhe
kundrshti, Pajtimi Nr.3, 2000.
Beqja, Hamit. Konfliktet midis brezave. Rea-
litete dhe vizione pr t ardhmen, Pajtimi
Nr.2, 1998.
Gjoka, Rasim. Grupmoshat shkollore dhe
ndrmjetsimi i mosmarrveshjeve, Pajtimi
Nr.1, 1996.
Kajca, Roland. Shprpjestime e kontra-
dikta n formimin psikologjik e arsimor t stu-
dentve, Pajtimi Nr.2, 2001.
Dervishi, Zyhdi. Paragjykime dhe keqkuptime
t rastit - nxits konfliktesh ndrmjet msuesve
dhe adoleshentve, Pajtimi, Nr.4, 2001.
Dervishi, Zyhdi. Sfondi psiko-kulturor ndr-
mjets n konfliktet msues-nxns-adole-
shent, Pajtimi Nr.3 2001.
Orhani, Zenel. Mosmarrveshjet prind-ad-
oleshent dhe mekanizma t rinj pr kaprci-
min e tyre. Pajtimi Nr. 3, 2001.
Pettijon, Terry F. Psikologjia, faqe 80-99.
Tiran
Zaka, Tefta. Konventa mbi t Drejtat e Fmi-
js dhe legjislacioni shqiptar, Tiran, 2001, bo-
tim i UNICEF-it.
Kadiu, Arian. Sa dhe si zgjidhen konfliktet n
mjediset e shkollave t mesme, Pajtimi Nr.4,
2002.
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

16
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

Kreu II
Zhvillimi i aftsive t nevojshme pr
trajtimin e konflikteve

N fund t ktij kreu ju do t jeni n gjendje:

t analizoni shkaqet q ojn n lindjen e konflikteve n shkoll;

t zhvilloni aftsit e duhura pr vendosjen e mirkuptimit n mjedisin shkollor;
t zhvilloni aftsit pr t vlersuar, n mjedisin e shkolls dhe m gjer, sjelljet dhe
qndimet q ndihmojn n pandalimin ose zgjidhjen paqsore t konflikteve;
t organizoni veprimatari praktike q mund ti prdorni pr aftsimin e fmijve n
menaxhimin e situatave konfliktuale.

17

I dashur msues,
Jeta e ka konfliktin n thelbin e vet. Konflikti
sht nj mnyr e ekzistencs s saj. T mbyllsh shkollore, ather ndodh q msuesi merr masa
syt prball ktij realiteti, do t thot t biesh
ndesh me veten dhe me misionin e msuesit q ti
ke zgjedhur.
Trajtimi i konflikteve ka qen objekt i vepri-
mit qytetar, i individve e i grupeve, i njerzve t
thjesht e i personaliteteve t shquara publike, t
cilt kan ln pas nj prvoj tepr t pasur q nga veprime t kryera, ato, menjher, pozi-
duhet t vlersohet e mbahet parasysh n jetn
ton t prditshme.
N kt trajnim, ne do t prpiqemi t prcjel-
lim te ju nj pjes modeste t ksaj prvoje, t
ciln ju mund ta prdorni n mnyr krijuese n ku-
shtet e veanta q ofron mjedisi juaj shkollor dhe
ta pasuroni me prvojn tuaj q, ndonse mund
t mbetet anonime, ka vler t pallogaritshme n
praktikn e gjall t veprimit tuaj si msues dhe si
qytetar.
Disa konflikte n shkoll dhe shkaqet e tyre
Jeta e prditshme shkollore, krahas konflikteve
nxns - nxns, prmban edhe konfliktet nxns-
msues.
Pjesa m e madhe e tyre jan konflikte: a) pr
nevoja ose b) pr vlera, rrall her ato jan ko-
nflikte pr shkaqe te tjera.
a) Konfliktet pr nevoja lidhen drejtprdrejt
me realizimin ose mosrealizimin e interesave t
ndryshm t nxnsve ose t msuesve.
Kshtu, kur nj nxns nuk merr notn q dshi-
ron, nuk arrin mesataren e plqyeshme ose me-
ndon q vlersimi i tij me not sht subjektiv dhe
nuk i prgjigjet nivelit real t dijeve q ai zotron,
ather ai hyn n konflikt me msuesin q ska
qen i drejt n vlersimin e tij.
Nga ana tjetr, msuesi, kur nuk e ndien t reali-
zuar detyrn e tij si edukator pr shkak se nxnsit
prishin rregullin gjat ors s msimit, nuk marr-
18
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
in pjes n kshillime ose n veprimtarit jasht-
disiplinore, duke krijuar nj konflikt t heshtur ose
t shprehur me nxnsit.
b) Konfliktet pr vlera lidhen me figurn ose per-
sonalitetin e msuesit ose t nxnsit. Kur t
dyja palt nuk ndihen t respektuara nga njra-
tjetra, kur ndihen t fyera nga fjal t thna ose
cionohen kundr njra-tjetrs. Konflikti, n kt
rast, mund t jet edhe m i thell n qoft se
mosrespektimi i vlerave t ndrsjella bhet n
mjedis publik: n klas, n oborrin e shkolls dhe
sidomos kur ngjarja ndodh para nj auditori me
nxns e msues.
Nj prej shkaqeve m tipike q i v msuesit n
konflikt me nxnsit, sht shprdorimi i pushtetit
nga ana e msuesve.
Arsyet pse msuesit shprdorojn me pushtetin
e tyre jan t shumta, por ne do t shqyrtojm tri
prej tyre:
1.Pushteti prdoret n mnyr tekanjoze dhe au-
toritare.
2.Mungon pushteti nga ana e nxnsve.
3.Kontrolli mbshtetet m shum mbi frikn,
sesa mbi arsyen, kujdesin ose n ndonj prej fo-
rcave pozitive.
N shum raste, n praktik, drejtimi autoritar i
klass shpesh kthehet n nj bumerang. N pamje
t par duket sikur sht shum i efektshm, sepse
sht i shpejt dhe jep rezultate, por megjithat ai
trajton vetm problemet siprfaqsore. Megjithse
mund tu jap fund konflikteve msues-nxns,
zemrimi dhe grindjet q vrehen te nxnsit pr
shkak t keqprdorimit t pushtetit nga msuesi,
mund ta kanalizojn konfliktin n drejtime shkat-
rruese dhe t rnda, sepse konflikti mund t shkall-
zohet m tej dhe t prfshij n t edhe persona
t tjer si prindrit, vllezrit e motrat, t afrmit
ose edhe rrethin shoqror t t konfliktuarve.

T kuptuarit e qllimeve dhe nevojave
Nj nga shkaqet pr shprdorimin e pushtetit n
klas sht se msuesit shpesh reagojn tej mase
ndaj konflikteve me nxnsit. Ata i konsiderojn
konfliktet si krcnim ndaj pushtetit t tyre, q
nuk sht medoemos e vrtet.
Nj konflikt trondit harmonin n marrdhniet
msues-nxns. Megjithat, msuesi duhet t jet
shum i kujdesshm q t mos kaloj menjher n
marrjen e masave t skajshme ndshkimore ndaj
sjelljes s nxnsit. do veprim i gabuar i nxnsit
q cenon figurn dhe pushtetin e msuesit duhet
t vlersohet e t peshohet mir prej tij. Vetm n
kt mnyr mund t jepet ndshkimi i duhur,
duke filluar nga m t lehtt e pr t vazhduar m
tej me masa m t forta, kur sjelljet e pahijshme
jan t prsritura.
Zhvillimi i aftsive pr t zgjidhur konfliktet n
shkoll
Trajnimi i msuesit pr t trajtuar, parandaluar
dhe zgjidhur konfliktet n shkoll, ndr t tjera,
synon:
t rrit aftsit e msuesit pr t mena-
xhuar konfliktet;
t zhvilloj aftsit e msuesit pr vendo-
sjen e mirkuptimit n mjedisin shkollor;
t zhvilloj aftsit e msuesit pr t vler-
suar, n mjedisin e shkolls dhe m gjer, sjell-
jet dhe qndrimet q ndihmojn n parandali-
min ose n zgjidhjen paqsore t konflikteve;
t ndihmoj msuesin n punn pr krijimin
e ndjenjs s bashksis n klas, si faktor i
rndsishm jo vetm pr zbutjen e konfli-
kteve, por edhe pr trajtimin e tyre n mnyr
krijuese e konstruktive.
Trajtimi dhe zgjidhja e konflikteve sht nj
shtje sa e gjer aq edhe komplekse. Po ju kujto-
jm disa nga fushat q meritojn t mbahen para-
sysh, sa her q synohet t punohet pr fitimin e
njohurive, t aftsive, t shprehive dhe t qndri-
meve t domosdoshme pr trajtimin dhe zgjidhjen
krijuese dhe paqsore t konflikteve n mjedisin
shkollor.
1. Bashkpunimi
Fmijt duhet t msojn t punojn s bashku,
t besojn, t ndihmojn dhe t ndajn gjithka
me njri-tjetrin.
N mjedise konkurruese ku:
secili sheh punn e vet;
mungojn aftsit pr t punuar n grupe;
mungon besimi te msuesit dhe te shokt e
klass;
19
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
konkurrohet n koh t paprshtatshme;
nxnsit msohen t punojn m tepr kundr, se
sa n bashkpunim me njri-tjetrin, duke shtuar
mundsit pr lindjen e konflikteve.
2. Komunikimi
Fmijt duhet t msojn t vzhgojn me kujdes,
t komunikojn me korrektsi dhe t dgjojn me
vmendje.
Komunikimi i dobt mund t krijoj konflikt, kur
nxnsit:
nuk din t shprehin nevojat dhe dshirat e
tyre n mnyr efektive;
nuk kan ku ti shprehin emocionet dhe
nevojat e tyre ose druhen ti shprehin ato.
Shum konflikte e kan burimin te keqkuptimi
i qllimeve, ndjenjave, nevojave ose i veprimeve
t t tjerve.
3. Toleranca
Fmijt duhet t msohen t respektojn dhe
t vlersojn ndryshimet ndrmjet njerzve, t
kuptojn paragjykimin, shkaqet dhe mnyrat e ve-
primit e t shfaqjes s tij.
Nj klas jotolerante, ku sundon:
formimi i grupazheve, klikave dhe grupeve re-
bele,
intoleranca ndaj dallimeve raciale e kulturore,
mosprkrahja e shokve t klass q t on
n vetmi dhe izolim,
zemrimi pr arritjet e t tjerve,
sht terren pjellor pr krijimin e armiqsive,
mosbesimit dhe konflikteve.
4. Shprehja pozitive e emocioneve
Fmijt duhet t msojn t kontrollojn veten
kur shprehin ndjenjat, t mos jen agresiv dhe
shkatrrues, veanrisht, n rastet kur shprehin
zemrimin dhe shqetsimin e tyre.
do konflikt ka komponentin e vet emocional.
Kur nxnsit:
nuk i respektohen ndjenjat,
nuk din rrug t tjera pr t shprehur zem-
rimin prve atyre agresive,
i shtypen emocionet,
nuk i edukohet vetkontrolli etj.,
ather kemi krijuar t gjitha mundsit pr rritjen
e konflikteve n klas.

5. Zgjidhja e konfliktit
Fmijt duhet t msojn t sillen ndaj konfli-
ktit n mnyr krijuese, n kuadrin e nj bashksie
t sigurt, q kujdeset pr ta.
N kuadrin e ktij modeli, zgjidhja krijuese e ko-
nfliktit nuk prpiqet t zhduk konfliktin n klas.
Kjo nuk sht as e mundur, as e dshirueshme.
Prkundrazi, ajo synon t zbus konfliktin dhe tju
ndihmoj juve e nxnsit tuaj, pr ti trajtuar ko-
nfliktet n mnyr sa m efektive e konstruktive.
Konfliktet n klas mund t rriten kur nxnsit
ose msuesit nuk din se si ti trajtojn ato n
mnyr krijuese, ose kur msuesi shprdoron me
pushtetin e tij.
Kjo e fundit mund t mos jet tipike, por sht
fakt se nj numr i madh konfliktesh n klas kan
si shkak pikrisht shprdorimin e pushtetit prej m-
suesve. Duke pasur parasysh ndikimin e madh q ka
sjellja e msuesit n klas, ai mund t ndihmoj n
krijimin ose prshkallzimin e konflikteve kur:
i zhgnjen nxnsit, kur ushqen tek ata
shpresa t paarsyeshme ose t pamundura pr
tu realizuar,
drejton klasn me rregulla t ngurta,
i drejtohet vazhdimisht prdorimit t auto-
ritetit t pushtetit,
krijon atmosfer frike e mosbesimi.
M posht po ju kujtojm disa kshilla t
thjeshta q sugjeron praktika e gjat e trajtimit
dhe e zgjidhjes s konflikteve
Koha m e mir pr tu marr me nj konflikt
sht kur palt e prfshira n t jan relativisht
m t qeta. Nisja e nj beteje fizike do t thell-
onte konfliktin.
Mos harroni se edhe njerzit q krcnojn
ose sulmojn t tjert kan pikat e tyre t
dobta, edhe ata kan frik. Prpara se t ve-
proni, prpiquni ti njihni dhe ti kuptoni ata.
Prpiquni sa m shum t jet e mundur t
kuptoni se cilat jan motivet q i kan shtyr
njerzit n nj grindje, far shpresojn t arr-
ijn, duke u prfshir n t dhe cila sht frika
q i shoqron.
Mos i pranoni sjelljet e dhunshme, por mos
harroni edhe njerzit q i ushtrojn ato jan
qenie njerzore. Prpiquni t zbuloni eleme-
ntet pozitive te njerz t till, pasi kjo mund
tju ndihmoj t ndikoni n ndryshimin e tyre.
Mos harroni, ne kemi mundsi t bjm edhe
mir edhe keq. Shanset pr t br mir nuk
mungojn. Kjo varet vetm nga vendimi q
marrim.
Fantazia sht dhuntia jon e madhe. Ajo
20
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
duhet shfrytzuar pr t shqyrtuar sa m shum
alternativa prfundimesh pozitive pr konfli-
ktet. Kjo do t ndihmoj edhe procesin e zgje-
dhjes s alternativs m t mir.
Respekti sht shum i rndsishm n ma-
rrdhniet shoqrore. Nse i respektojm t
tjert, edhe ata do t priren t na respektojn
ne. Ne do t jemi m t aft t respektojm
t tjert, nse msojm t respektojm vet-
veten.
Kur nga zgjidhja e nj debati t dyja palt
jan t knaqura me prfundimin, ather kemi
t bjm me nj zgjidhje fituesish. Vetm re-
spekti dhe vlersimet pozitive pr prfundimet
e mundshme t konfliktit mund t ojn n
zgjidhje t tilla.
Prpiquni t kuptoni dhe t vlersoni proble-
min nga t gjitha kndvshtrimet e mundshme.
Kjo do tju ndihmoj t njihni n plotsi tablon
e konfliktit dhe t siguroni zgjidhje fituesish.
T kundrshtosh refuzosh prdorimin e dhu-
ns sht m tepr se trimri. Sjellja e kundrt
ndihmon n riciklimin e saj. Njerzit q zgje-
dhin sjelljen e par jan t shumt.
Disa veprime q kshillohen t kryhen nga
msuesit n raste konfliktesh n klas:
Msuesi duhet t prpiqet ti bind fmijt
q ta zgjidhin vet konfliktin.
Msuesi duhet ti ndaj fmijt n konflikt
dhe pr nj koh t caktuar ti mbaj ata larg
njri-tjetrit.
Msuesi duhet t prpiqet t zbuloj shkakun
dhe natyrn e konfliktit.
Msuesi duhet t prcaktoj vendin dhe rolin
e secils pal (nxns, grup nxnsish) n do
konflikt.
Msuesi duhet t prpiqet q t gjith nx-
nsit e prfshir n konflikt t ndihen t leht-
suar nga ndrhyrja e tij.
Msuesi duhet ti ndihmoj fmijt t kupto-
jn m mir mendimet e njri-tjetrit.
Msuesi duhet t prpiqet t gjej zgjidhje
kompromisi q ti knaq t gjitha palt e pr-
fshira n konflikt.
Msuesi duhet ti nxit nxnsit t gjejn
zgjidhje alternative.
Msuesi vet duhet tu paraqes fmijve
alternativa q ata t mund ti zgjidhin.
Msuesi duhet t prpiqet q ti msoj fmi-
jt t krkojn falje.
Msuesi duhet ti lejoj fmijt t veprojn
ndaj konfliktit, por t jet i kujdesshm q
fmijt t mos cenohen nga ky proces.
Q msuesi t jet i efektshm n veprimet e

tij ai paraprakisht, duhet:
t vlersoj mir situatn n t ciln zhvi-
llohet konflikti,
t prcaktoj llojin e konfliktit,
t vlersoj shkalln e konfliktimit.
Lloje t qndrimeve q duhet t mbahen nga
msuesi me nxnsit e konfliktuar:
1.Qndrimi q synon zgjidhjen e problemit. Kon-
flikti sht n t njjtn koh nj problem q
krkon zgjidhje. Pra, sa her q lind nj konflikt
n klas, msuesi duhet t prpiqet ta zgjidh
at s bashku me t gjith fmijt dhe jo ti pr-
jashtoj ata nga zgjidhja e tij. Kjo jo vetm do t
sillte ide t shumta n klas, por edhe do t fo-
rconte klimn dhe marrdhniet pozitive n t.
2.Qndrimi q synon arritjen e kompromisit. Ky
qndrim krkon tu bj t ditur nxnsve se
n jet sht e vshtir t arrish gjithmon dhe
gjithka q dshiron. Pr kt arsye, shpesh sht
mir q palt n konflikt t arrijn nj kompro-
mis ndrmjet tyre dhe ta vlersojn kompromisin
si arritje. Kjo krkon nga msuesi q jo vetm t
dgjoj mir krkesat e nxnsve, por edhe ti
mundsoj ata t dgjojn dhe t kuptojn mir
krkesat e njri-tjetrit.
3.Qndrimi q synon krijimin e situatave paq-
sore n klas. Zakonisht pr msuesit q priren
drejt situatave t tilla, pjesa m e madhe e ko-
nflikteve t fmijve jan t parndsishme dhe
ai prpiqet q t drejtoj vmendjen e nxnsve
drejt gjrave t tjera.
4.Qndrimi shprfills. Nj qndrim i till ba-
zohet n iden se sht m mir q fmijt t Pyetjet dhe prgjigjet q shoqrojn hapat e
msohen t parashikojn dhe t gjykojn vet
pasojat e veprimeve t tyre. Pr kt arsye m-
suesi i lejon fmijt t punojn vet, pasi u ka
prcaktuar m par kufijt e ktij veprimi.
Megjithat, jo gjithmon mund t bsh gjithka
pr situatat me konflikte. Ndonjher, secili prej
qndrimeve t msiprme mund t jet i drejt.
Ka situata q krkojn si prgjigje shprfilljen e
konfliktit; n raste t tjera, pr shembull, kur
siguria e nj fmije sht n rrezik, nevojitet
qndrimi q synon zgjidhjen e problemit etj.
Rrugt pr zgjidhjen e konfliktit
Sidoqoft, nse shtrohet shtja e zgjidhjes s
konfliktit, ather shtrohet edhe shtja e rrugs
q t on drejt saj. Rrugt pr zgjidhjen e kon-
flikteve mund t jen t ndryshme dhe n varsi
t situatave dhe konflikteve konkrete. Megjithat,
nj ndr rrugt q sugjerohet t ndiqet n rastet e
zgjidhjes s konflikteve n mnyr paqsore prm-
ban hapat e mposhtm:
Hapi i par synon t ndihmoj palt n ko-
21
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
nflikt t artikulojn m mir krkesat e tyre.
N kt rast mund t bhen pyetje q ndihmo-
jn palt ti shprehin krkesat e tyre lidhur me
ko-nfliktin konkret.
Hapi i dyt synon t zbuloj shkaqet e ko-
nfliktit dhe t ndihmoj palt t prcakto-
jn m mir lidhjen e tyre n konflikt. Meq
shpeshher konfliktet kan si shkak perceptimet
e gabuara t palve lidhur me at q krko-
jn, ky hap mundson sqarimin e mtejshm t
tyre.
Hapi i tret synon t shqyrtoj mundsit q
ofrohen pr t knaqur palt n konflikt. Ktu
mund t bhen pyetje t tilla si: Cilat jan disa
nga rrugt pr t plotsuar dshirat tona? Cilat
jan disa nga rrugt q edhe kundrshtart tan
t mund t plotsojn dshirat e tyre? far
sugjerojn shokt e tjer t klass n kt dre-
jtim?
Hapi i katrt synon shqyrtimin e alternati-
vave t zgjidhjeve. Pyetjet q mund t bhen
pr kt qllim mund t jen: Cila prej rrugve
t propozuara sht m e mira? Cilat do t ishin
pasojat e saj pr palt n konflikt? A do t jen
t gjith t knaqur prej tyre?
Hapi i pest synon zgjedhjen m t mir pr
t dyja palt. Prve ksaj, n kt faz mund
tu krkohet atyre q jo vetm ta miratonin
at, por edhe t shprehnin prgjegjsin e tyre
pr pasojat e saj.
Hapi i gjasht synon t filloj procesin e shqy-
rtimit t vlers praktike t zgjidhjes s pranuar
dhe t jetgjatsis s saj.
msiprm, do t ndihmojn msuesit dhe nxnsit
q t arrijn m shpejt n thelbin e konfliktit dhe
n gjetjen e zgjidhjeve t tij.
sht e rndsishme t mbajm parasysh se
pr nxnsit e moshs 7-14 vje, msuesi sht
modeli i sjelljes s paanshme dhe ndrmjetsi
pr zgjidhjen e konfliktit. Pas ksaj moshe rriten
mundsit q nxnsit t marrin n dor zgjidhjen
e konflikteve, bazuar, fillimisht, n modelin e ofru-
ar nga msuesi. Kjo krkon nga msuesi jo vetm
prgjegjsin si model sjelljeje, por edhe prpjek-
jet pr ti prgatitur ata n fushn e zgjidhjes s
pavarur t konflikteve.
Ata duhet t aktivizojn nxnsit m serioz, m
t sjellshm, m t qet e me reputacion m t
mir ndr shokt, pr t krijuar n do klas nj
brtham me nxns q kan aftsin e komuni-
kimit dhe t ndrmjetsit pr zgjidhjen e konfli-
kteve e pajtimin e palve n konflikt.
Mos harroni!
Konfliktet jan t pashmangshm dhe ne nde-
shemi do dit me ta. N rast se do jemi t aft

ti trajtojm ato drejt, ather pasojat e tyre te
fmijt do t jen m t vogla. Urrejtja, inatet,
mrit, ambiciet duhet t zn sa m pak vend n
botn dhe shpirtin e fmijve. Miqsia dhe toler-
anca duhet t jen ndjenjat q duhet t sundojn
botn e tyre shpirtrore dhe botn e jashtme q
i rrethon.
Tema e veprimtaris: Dita e Albans
Qllimi: Kjo veprimtari mund t ndihmoj n
sensibilizimin e fmijve pr mundsit e lndi-
mit t ndjenjave t secilit dhe ti ndihmoj ata t
identifikojn dhe ndrmarrin veprime pozitive me
njri-tjetrin.
Procedura
Hapi i par
Lexohet, me z t lart, pjesa me titull: Dita e
Albans. Detyra e fmijve sht t ngren dorn dhe thon se ajo sht budallaqe.
sa her ata dgjojn n historin e treguar dika
q ata mendojn se prek ndjenjat e Albans ose e
bjn at t ndjehet keq pr veten. Atyre mund tu
krkohet t shpjegojn pse ata mendojn se disa
nga fjalt e prdorura n pjesn q dgjojn ose
veprime t kryera, jan t dmshme.
Hapi i dyt
Pasi mbaron s lexuari pjesa, msuesi e lexon
at prsri. Kt her msuesi ndalon n ato pjes mit dhe e ushqimeve t shndetshme, ndrsa Alba-
t tregimit n t ciln nxnsit kan identifikuar
veprime ose fjal t dmshme. Atyre u krkohet t
mendojn pr dika tjetr, q mund t ishte br
ose thn ndryshe, n mnyr q Albana t mos
ndjehej e ofenduar, e lnduar por ta ndihmonte
at t ndjehej m mir pr veten e saj. Ata mund
t shkruajn idet e tyre edhe n formn e nj
tregimi t ri.
Pas ksaj, me nxnsit zhvillohet nj diskutim n
t cilin mund t bhen pyetjet e mposhtme:
far fjalsh keni dgjuar t thuhen nga
shokt tuaj q mund t ken lnduar t tjert?
Cili sht ndikimi i tyre tek ai q i dgjon?
Pse mendoni se njerzit prdorin fjal t
ktilla?
Hapi i tret
Msuesi fton nxnsit t identifikojn disa nga
konfliktet m t ndeshura n bashksin e shko-
lls dhe m pas t reflektojn dhe t diskutojn s
bashku pr shkaqet e tyre.
Dita e Albans
Albana sht nj vajz n moshn tuaj. Nj dit
ajo ohet nga gjumi me ndjesin se ajo dit duhet
22
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
t ishte nj dit e veant pr t! Ishte dita e par
pr t n nj klas t re. Ndrsa vishej mendonte
se si do t ishte msuesja e saj e re. Mamaja e
Albans po prgatiste mngjesin. Kur Albana ulet
pr t ngrn, mamaja i thot: Albana, ti dukesh
shum e shmtuar me ato flok q nuk je n gje-
ndje ti rregullosh asnjher si duhet. Nuk mund
t shkosh n shkoll me ato flok. Albana detyro-
het t lr mngjesin dhe t shkoj t rregulloj
flokt.
M pas ajo niset pr n shkoll. N rrug disa
fmij tallen me t, ndrkoh q ajo kthen kokn
mnjan pr t fshehur syt e saj gati t prlo-
tur.
N shkoll Albana shkon n klasn e re dhe takon
msuesen. N orn e gjuhs, nga emocioni ajo lexon
me vshtirsi dhe ngatrron edhe ndonj fjal.
Disa nga shokt dhe shoqet e klass tallen me t
N orn e matematiks Albana ndien vshtirsi
n zgjidhjen e nj ushtrimi dhe vonohet. Msuesja
i thot: Mjaft ndrrove, hajt puno. Ti do t jesh
e fundit q do ta zgjidhsh detyrn.
Gjat pushimit ajo i afrohet nj grupi shoqesh
q luanin s bashku, por ato i thon: Ti nuk je
shoqja jon. Kshtu Albana mjaftohet t vzhgo-
j nga larg shoqet q luajn.
N orn e biologjis po diskutohej shtja e ushqi-
na, me syt e mbyllur, mendonte pr mngjesin
e saj t pangrn dhe ndjehej e uritur. Msuesja
e v re dhe i thot q t hapte syt, pasi nuk po
tregohej e vmendshme n msim.
N orn e muziks Albana kndonte e knaqur
bashk me t tjert, por nj nga shoqet pran saj i
z vesht me duar. Kjo gj e vuri n siklet Albann,
e cila vendosi t mos kndonte m por t lvizte
vetm buzt.
Ndrkoh q Albana kthehet n shtpi, ajo kalon
pak koh duke vshtruar ret q lviznin me shpe-
jtsi n qiell. Ajo i sheh dhe i prfytyron n forma
t ndryshme, si kafsh, sende etj.
Kur kthehet n shtpi motra e saj m e madhe i
brtet duke i thn: Ku ishe deri tani? Ti duhet
t ishe ktu pr t m br gati drekn, dembele.
Kshtu q Albana ndihmon motrn pr t prgati-
tur drekn.
Kur shtrihet pr t fjetur, Albana pyet veten si
do t ishte pr t dita e dyt e shkolls.
Titulli i veprimtaris:
Njohuri, shprehi, qndrime
Qllimi:
T nxis pjesmarrsit t identifikojn obje-

ktivat e veant lidhur me njohurit, shprehit
dhe qndrimet t nevojshme pr nj program
pr parandalimin dhe zgjidhjen e konflikteve
n shkoll.
Ti aftsoj ata pr t prcaktuar prparsit
sipas veorive t mjedisit shkollor n t cilin
punojn.
Materialet
Tabak t mdhenj letre dhe markera pr do
grup.
Hyrje
Vizioni i nj mjedisi shkollor ndihmon n p-
rcaktimin e synimeve dhe t objektivave m
t gjer pr programet edukative q synojn
parandalimin dhe zgjidhjen e konflikteve.
Realizimi i tyre krkon tu jepet prgjigje
edhe pyetjeve t mposhtme:
1.far duhet t din dhe t kuptojn njerzit pr
t qen t aft t parandalojn dhe t zgjidhin
konfliktet n rrug paqsore?
Cilat jan objektivat n fushn e njohurive
pr programet pr zgjidhjen e konflikteve?
2.far duhet t jen n gjendje t bjn njerzit dhn dhe pr shkalln e dhn t njohjes s situ-
pr t parandaluar dhe pr t zgjidhur konfliktet
n rrug paqsore?
Cilat jan objektivat n fushn e shprehive
pr programet pr zgjidhjen paqsore t ko-
nflikteve?
3.Cilat jan qndrimet e njerzve ndaj t tjerve,
ndaj konflikteve, ndaj proceseve t zgjidhjes s
problemit etj?
Me fjal t tjera, cilat jan objektivat afe-
ktiv n fushn e qndrimeve?
Procedura.
Hapi I
Lehtsuesi fton pjesmarrsit t punojn n
grupe. Detyra e do grupi sht t prgatis tri
lista objektivash (nj list pr do lloj objektivi:
njohuri, shprehi, qndrime) pr nj program edu-
kimi pr zgjidhje konflikti. Pjesmarrsit duhet
t nxiten t prfshijn n list do sugjerim t
antarve t grupit, pavarsisht se mund t mos
jen dakord me t.
Hapi II
Pas prfundimit t listave, pjesmarrsit lvizin
23
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
n dhom pr tu njohur me listat e grupeve t
tjera. Ndrkoh, nj antar grupi duhet t mbaj
listn dhe tu prgjigjet pyetjeve t mundshme t
pjesmarrsve t tjer.
Lehtsuesi kujton pjesmarrsit q t gjith
duhet t njihen me listat e t tjerve
Hapi III
Grupeve u krkohet t vendosin prparsit tek
objektivat, duke vendosur shenjn 9 prkrah obje-
ktivave q mendojn se jan parsore. Ata mund
t vendosin deri n 15 shenja, duke br kujdes q
ato t jen t ndara n mnyr t barabart nd-
rmjet kategorive t objektivave (secili nga 5 obje-
ktivat e njohurive q jan n krye t lists duhet t
marr nj 9, e kshtu me radh edhe kategorit e
tjera). Pas ksaj, pjesmarrsit qarkullojn prsri
pr tu njohur me prparsit.
Hapi IV
Pjesmarrsit n seanc plenare t prcakto-
jn, duke u mbshtetur n shenjat e marra, se cilat
jan parsore n seciln kategori. Ktu duhet the-
ksuar se vendosja e prparsive nuk nnkupton p-
rjashtimin e t tjerave nga konsiderata n kuadrin
e hartimit t programit t zgjidhjes s konflikteve.
Ajo nnkupton veten q n kohn dhe hapsirn e
ats nuk jan parsore.
Hapi V
Pasi falnderon pjesmarrsit pr punn, leht-
suesi vendos listat n vend t dukshm, me shpres
se disa nga objektivat parsor do t ken shansin
t trajtohen m gjer gjat zhvillimit t seancave
vijuese.
Pr kt, lehtsuesi, her pas here, u referohet
objektivave, kur paraqet temat e seancave duke
theksuar sesi objektivat e veant lidhen drejtpr-
drejt me temat n diskutim.
Literatura
Hocker, Joyce L. & Wilmot, William W. Inter-
personal conflcits, 1991.
Wilmot, William W. The influence of personal
conflict styles of teachers on students attitudes
towards conflicts, 1976.
Gjoka, R., Semini, M., Dautaj, A. Trans-
formimi i konflikteve n mjediset shkollore, Ti-
ran 2001.
Resolving conflcits, Prmbledhje veprimtarish
e prgatitur nga UNICEF, Tiran 1998.
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

24
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

Kreu III
Ndrmjetsimi alternativ e zgjidhjes
s konflikteve n grupmoshat shkollore

N fund t ktij kreu ju do t jeni n gjendje :

t njihni statusin juridik t nj fmije;

t njihni llojet e konflikteve n grupmoshat shkollore nga kndvshtrimi juridik;
t kuptoni alternativat e zgjidhjes s konflikteve;
t ndrgjegjsoheni pr prparsit e ndrmjetsimit, si alternativ e zgjidhjes s konflikteve;
t ndiqni parimet e ndrmjetsimit n nj rast konkret konflikti;
t prcaktoni konfliktet q mund t ndrmjetsohen;
t njihni procedurn dhe hapat e ndrmjetsimit n grupmoshat shkollore;
t njihni aspektin ligjor t ndrmjetsimit: rolin e ndrmjetsit n proces, kushtet pr tu br
ndrmjets, aktmarrveshjen pr pajtim, rndsin, formn dhe fuqin e saj juridike.

25

Statusi juridik i grupmoshave
shkollore n sistemin shkollor
nntvjear
Q nga asti q konceptohet n barkun e nns,
fmija gzon zotsi juridike, me kusht q ai t
lind i gjall1. Kjo gjendje e shoqron fmijn
gjat gjith kohs q ai sht gjall dhe mbaron
me vdekjen e njeriut.
Pasja e zotsis juridike do t thot q fmija,
pavarsisht nga mosha, q nga asti q konceptohet
n barkun e nns, nse lind i gjall, ka t drejt t
jet trashgimtar ligjor ose testamentar2; nxnsit
pavarsisht nga mosha kan t drejt t jen autor:
t krijojn n fushn e letrsis, t muziks, arteve
t bukura e t tjera t ngjashme me to dhe t
fitojn t drejta pr ti botuar krijimet e tyre, pr
ti shfaqur, ekzekutuar, shumfishuar, tregtuar, shitur
e t tjera; trashgimia, nga e drejta e autorit3, e t
tjera, pavarsisht se jan n mosh nn 14 vje.
Nxnsit n grupmoshat 6 deri n 15 vje nuk
kan t drejt t ngren padi n gjykat4, madje
edhe n rastet kur jan viktima t nj veprimi
ose dhune t skajshme. Kt t drejt, pr ti
prfaqsuar ata para gjykats, e kan vetm
prindrit ose kujdestart.
Nga pikpamja e prgjegjsis ligjore, fmijt
deri n 14 vje nuk mbajn prgjegjsi pr dmet
pasurore t shkaktuara prej tyre. N kto raste
prgjegjsi mbajn prindrit ose kujdestart5, q
rast pas rasti mund t jen msuesit, drejtuesit e
kampeve verore, drejtuesit e spitaleve, kur fmija
sht shtruar pr mjekim, e t tjera. Kjo pr shkak
1 Shih nenin 2 t Kodit Civil t Republiks s Shqipris, botuar
n Fletoren Zyrtare Nr. 11, 12, 13, 14/1994.
2 Shih nenin 320 t Kodit Civil t Republiks s Shqipris, bot-
uar n Fletoren Zyrtare Nr. 11, 12, 13, 14/1994.
3 Shih ligjin nr. 9380, dat 28.04.2005 Pr t drejtn e autorit
dhe t drejta t tjera t lidhura me t.
4 Shih nenin 33 t Kodit t Procedurs Civile t Republiks s
Shqipris, miratuar n ligjin nr. 8116, dat 29.03.1996.
5 Shih nenet 613 dhe 615 t Kodit Civil t Republiks s Shq-
ipris, botuar n Fletoren Zyrtare nr. 11, 12, 13, 14/1994.
26
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
se ligji parashikon q fmija nn 14 vje nuk ka
zotsi pr t vepruar. Me fjal t tjera fmija n
kt mosh nuk e mon dot rndsin e veprimeve
q kryen, kshtu q do veprim i till sht
absolutisht i pavlefshm. Si prjashtim, fmija ka
t drejt t blej me t holla n dor. Aty pr aty
dhe n vlera t vogla sende shkollore ose konsumi
q i prgjigjen interesave t tij t prditshm6.
Fmija, n kto grupmosha, nuk mban as
prgjegjsi penale pr kryerjen e veprave penale
dhe ky fakt jo rrall shfrytzohet nga krimi i
organizuar, pr t kryer vjedhje e t tjera krime,
ku prfitimet u kalojn personave madhor7.
N grupmoshn mbi 14 vje, nxnsit e sistemit
nntvjear prfaqsojn individ me nj entitet
fizik, psikologjik dhe juridik t prcaktuar nga
disa parametra t prgjithshm q karakterizojn
grupin, si dhe nga disa parametra t veant q
karakterizojn individin. Parametrat e veant
lidhen me karakteristikat e do individi q
kushtzohen kryesisht nga kushtet e jetess,
kultura dhe edukata familjare, formimi arsimor,
raportet shoqrore, si dhe nga temperamenti,
ndrsa parametrat e prgjithshm lidhen me ato
karakteristika q i takojn gjith grupit t t rinjve
t ksaj moshe dhe q lidhen me zhvillimin fiziko-
anatomik dhe me statusin juridik.
Treguesi kryesor i statusit juridik t nxnsve
mbi 14 vje sht zotsia e kufizuar pr t vepruar,
e cila karakterizohet nga nj rreth i kufizuar t
drejtash juridike dhe nga nj prgjegjsi e kufizuar
juridike pr veprimet e kryera nga ana e nxnsve,
si dhe pr pasojat q vijn prej tyre8. Kshtu pr
6 Shih nenin 8 t Kodit Civil t Republiks s Shqipris, botuar
n Fletoren Zyrtare Nr. 11, 12, 13, 14/1994.
7 Shih nenin 12 t Kodit Penal t Republiks s Shqipris, mi-
ratuar me ligjin nr. 7895, dat 27.01.1995.
8 Shih nenin 6 t Kodit Civil t Republiks s Shqipris, botuar
n Fletoren Zyrtare nr. 11, 12, 13, 14/1994.

shembull, nxnsit me t mbushur moshn 15 vje
kan t drejt t hyjn n marrdhnie pune9;
kan t drejt t gzojn t ardhurat e nxjerra nga
puna e tyre apo nga burime t tjera t ligjshme;
ata kan t drejt t lidhin martes nga mosha 18
vje10 e t tjera.
Ashtu si ka t drejta, nxnsi n kt mosh
ka edhe detyrime e prgjegjsi juridike. Kshtu,
ai mban prgjegjsi vet pr dmet pasurore dhe
jopasurore q mund t shkaktoj me veprimet dhe
sjelljen e tij, vetm n qoft se nxjerr t ardhura
nga puna e tij, ose nga burime t tjera t ligjshme
(nga trashgimia, nga dhuratat e t tjera).
N qoft se i mituri mbi 14 vje nuk ka t ardhu-
ra nga puna ose burime t tjera t ligjshme, pr
dmet q ai shkakton mban prgjegjsi prindi apo
kujdestari i tij11 (msuesi i tij, punonjsi i institu-
cionit arsimor, kulturor ose shndetsor, ku i mituri
sht prkohsisht). Kjo lloj prgjegjsie quhet
prgjegjsi juridike civile. Prgjegjsia pr shp-
rblimin e dmit nga t miturit nn 14 vje sht
parashikuar nga ligji si prgjegjsi e kushtzuar12,
q do t thot, q nse prindi ose kujdestari provon
se i ka marr t gjitha masat pr rritjen e edukimin
si duhet t fmijs dhe prsri dmi ka ardhur, ai
shkarkohet nga prgjegjsia.
Nxnsi mbi 14 vje mund t ket edhe prgjegj-
si penale pr veprimet e kryera, kur kto prbjn
krime ose kundrvajtje penale, por, n ndryshim
nga prgjegjsia civile, prgjegjsia penale pr t
miturit n kto mosha nuk sht e plot. Ata dno-
hen penalisht me nj t dytn e mass s dnimit
q do ti takonte nj personi madhor me zotsi t
plot pr t vepruar (mbi 18 vje), pr t njjtn
vepr penale t kryer13.
Nxnsit n sistemin nntvjear mund t ken
edhe prgjegjsi administrative n rast t shkeljeve
t disiplins ose t sjelljeve t tjera t paligjshme
n mjediset shkollore ose shoqrore. Sanksionet n
kto raste jan m t lehta dhe jepen nga institu-
cioni administrativ, shkolla e t tjera.
9 Shih nenin 98 t Kodit t Puns s Republiks s Shqipris,
provuar me ligjin nr. 7961, dat 12.7.1995, botuar n Fletoren
Zyrtare nr. 16/1995. Ky nen parashikon q pr punt sezonale
n periudhn e vers t miturit mund t punojn edhe kur jan
n moshn 14 vje.
10 Shih nenin 7 t Kodit t Familjes s Republiks s Shqipris
miratuar m 21.06, 2003.
11 Shih nenin 614 t Kodit Civil t Republiks s Shqipris,
botuar n Fletoren Zyrtare nr. 11, 12, 13, 14/1994.
12 Shih nenin 614, paragrafi i dyt, t Kodit Civil t Repub-
liks s Shqipris, botuar n Fletoren Zyrtare nr. 11, 12, 13,
14/1994.
13 Shih nenin 51 t Kodit Penal t Republiks s Shqipris,
miratuar me ligjin nr. 7895, dat 27.01.1995.
27
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
2.Llojet e konflikteve n grupmoshat shkollore
Pr moshat deri n 14 vje, q frekuentojn shko-
llat e sistemit nntvjear, konfliktet m karakte-
ristike, t para juridikisht, mund t grupohen n
disa nnndarje, n varsi t objektit ose t pasojs
s tyre, t cilat jan:
fyerja e personalitetit t njri-tjetrit,
fyerja e br ndaj figurs s msuesit,
shpifja dhe prhapja e t dhnave t rreme,
nxjerrja e sekreteve t jets vetjake t shoku-
shokut,
marrja ose prishja e sendeve pron vetjake,
dmtimi i objekteve dhe mjediseve msi-
more, t cilat prbjn edhe konfliktet m t
thjeshta,
rrahja me shoku-shokun,
plagosjet e lehta,
kanosja pr t ushtruar nj veprim dhune,
vjedhja e pasuris private ose publike etj,
t cilat prbjn edhe konfliktet m t rnda ose
m t vshtira pr tu zgjidhur.
Nj pjes e mir e konflikteve q manifestohen
n mjediset shkollore ose nga moshat shkollore
jan me t vrtet t thjeshta pr tu zgjidhur
dhe pasojat e tyre t lehta pr tu kaprcyer, fa-
lur dhe harruar nga palt. Por nj pjes, si jan
ato t nnndarjeve t fundit, q prmendm m
lart, jan t vshtira pr tu zgjidhur, pr shkak se
shpeshher ato plotsojn n vetvete karakteristi-
kat e nj vepre penale.
Kuptohet q sanksionet ose dnimet q rndojn
mbi shkaktuesin e tyre n kto raste jan t rnda
dhe me pasoja juridike.
Konfliktet q prbjn vepra penale jan m t
vshtira pr tu zgjidhur nga palt, por jan t tilla
q ia vlen t luftohet pr ti zgjidhur jashtgjyq-
sisht, sepse mundsit ligjore pr ta br kt gj
ekzistojn.
Konfliktet q prbjn vepra penale mund t
zgjidhen me ndrmjetsim vetm ather kur pr
to Kodi Penal parashikon t fillojn t shqyrtohen
nga organi kompetent mbi bazn e ankimit t pals
s dmtuar14.
Duke u nisur nga subjekti q e shkakton konfli-
ktin, ato q i interesojn shkolls s sotme pr ti
zgjidhur brenda kufijve t veprimtaris s saj edu-
kative ose msimore, mund ti grupojm:
14 Shih ligjin nr. 9090, miratuar dat 23.6.2003 Pr ndrm-
jetsimin e mosmarrveshjeve, dhe nenet 59 dhe 248 t Kodit
t Procedurs Penale t Republiks s Shqipris, miratuar me
ligjin nr. 7905, dat 21.3.1995.

a. Konflikte midis nxnsve t s njjts shkoll,
t t njjtit grup ose klas, ose t klasave dhe
grupeve t ndryshme.
b. Konflikte midis nxnsve t shkolls dhe
prindrve ose familjarve t tyre.
c. Konflikte midis nxnsve dhe msuesve ose
punonjsve t tjer administrative t shkolls.
. Konflikte midis nxnsve t shkollave t
ndryshme.
d. Konflikte midis nxnsve t shkolls dhe
personave t tret t lidhur ose jo me shkolln,
si, pr shembull, pronart e shtpive pran
shkolls dhe familjart e tyre e t tjera.
Nga kto konflikte, megjithse duhet thn se
pr zgjidhjen e t gjith atyre shkolla sht e
interesuar, prsri ato q jan m t mundshmet
pr tu realizuar nga vet nxnsit ose msuesit,
jan konfliktet e parashikuara n pikat a, b dhe c.
3.Kuptimi i alternativave t zgjidhjes s konflikteve
Rrugt e zgjidhjes s konflikteve jan t ndry-
shme. M posht, po radhisim disa nga alternativat
bashkkohore dhe tradicionale t zgjidhjes s ko-
nflikteve:
Rruga e zgjidhjes tradicionale t konflikteve
sht rruga gjyqsore, e cila realizohet nga ana
e gjykats. Kjo rrug vihet n lvizje me ann e
krkess s palve pr fillimin e nj procesi civil
ose mbi bazn e nj aktakuze t prgatitur nga
organi i prokuroris pr kryerjen e nj vepre penale.
Vendimi, q merr gjykata n kto raste, mund
t ankimohet prej palve n nj gjykat t nj
shkall m t lart. Shkallt e zgjidhjes gjyq-
sore t konflikteve jan tri: gjykata e shkalls
s par, gjykata e apelit dhe Gjykata e Lart.
Pas dhnies s vendimit nga gjykata e shkalls s
par, ai merr form t prer, q do t thot se
sjell pasoja juridike pr palt ndrgjyqse.
Arbitrazhi realizohet me an t nj ose disa
arbitrave, t cilt jan nj lloj i caktuar gjyqtari.
Arbitri fillon procedurn e arbitrimit mbi bazn e
krkess t paktn t njrs prej palve1 ose kur
palt e kan parashikuar kt rrug zgjidhjeje n
mnyr t shprehur n nj kontrat ose marr-
veshje t tyre. Njlloj si gjyqtari, edhe arbitri
merr nj vendim. Pala q nuk sht dakord me
vendimin e arbitrazhit mund t ankimohet n
Gjykatn e Apelit. Zgjidhja e konfliktit me an t
arbitrit, n ndryshim nga ajo gjyqsore, zbatohet
pr nj kategori t caktuar konfliktesh me natyr
pasurore, tregtare, por nuk mund t zbatohet pr
1 Shih nenet 400-438 t Kodit t Procedurs Civile t Republiks
s Shqipris, miratuar me ligjin nr. 8116, dat 29.03.1996.
28
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
konflikte penale. Nj institucion mjaft i njohur
juridik sht Arbitrazhi Ndrkombtar Tregtar2,
q zgjidh konfliktet tregtare midis shoqrive
dhe firmave tregtare t shteteve t ndryshme.
Rruga e zgjidhjes administrative t konfli-
ktit ku me krkesn e pals s interesuar ose
edhe me vet nismn e institucionit administra-
tiv pran t cilit jan palt n konflikt, mer-
ren vendime t detyrueshme administrative n
formn e nj sanksioni3. Pr shembull, pr ra-
stet kur konfliktet vijn si rezultat i shkeljes s
rregullores s shkollave t sistemit nntvjear,
palt e konfliktuara, lidhur me masat ose dni-
met administrative, mund ti drejtohen pr
zgjidhje rrugs administrative. Pr vendime t
karakterit administrativ, q merren nga organet
e administrats shtetrore, mund t ankohesh
n organin administrativ n varsi t t cilit
sht organi q ka marr vendimin. N qoft
se nuk bie dakord me vendimin e dhn nga ky
organ, ather t lind e drejta q ti drejtohesh
gjykats.
Ndrmjetsimi ose zgjidhja e konfliktit me
pajtim ose me marrveshje nga palt. Ndr-
mjetsimi sht nj veprimtari jashtgjyqsore
q realizohet nga nj person i tret (ndrmjet-
si) pr zgjidhjen me pajtim t mosmarrveshjeve
midis shtetasve, ndrmjet tyre dhe subjekteve
juridike private, ose midis ktyre t fundit, si-
pas kushteve t parashikuara n kt ligj.
4.Prparsit dhe parimet e ndrmjetsimit
Secila nga rrugt e msiprme ka avantazhet dhe
disavantazhet e veta n raport me t tjerat. Le t
ndalojm me radh n avantazhet e ndrmjetsi-
mit:
S pari, ndrmjetsimi i v palt n rolin e pro-
tagonistit, ku jan t lira t pyesin dhe t komu-
nikojn pa u ndikuar nga ndrmjetsi. Kjo gj, nga
ana psikologjike, krijon nj atmosfer t ngroht
dhe t lirshme komunikimi. Rrugt e tjera kan n
qendr t tyre nj figur shtetrore me cilsi au-
toritare, t tilla si gjyqtari, arbitri ose drejtuesi
administrativ. Kto subjekte kan t drejtn ligjore
q t marrin nj vendim, pavarsisht nse ai sht
ose jo i plqyeshm dhe i pranueshm nga palt.
S dyti, ndrmjetsimi, n rastet kur sht i su-
ksesshm, prfundon me nj marrveshje pajtimi
e cila arrihet me vullnetin e lir t palve, ka nuk
2 Shih nenet 439-441 t Kodit t Procedurs Civile t Republiks
s Shqipris, miratuar me ligjin nr. 8116, dat 29.03.1996.
3 Shih Komentarin e Kodit t Procedurave Administrative t Re-
publiks s Shqipris, faqe 184-202, botuar nga Instituti i Stu-
dimeve Publike e Ligjore.

ndodh te rrugt e tjera.
S treti, ndrmjetsimi prfundon me vendosjen
e nj raporti paqsor dhe miqsor midis palve. T
dyja palt dalin me fitore, sepse shuajn mri-
n, inatin, paknaqsin e shkaktuar nga konflikti.
Ndrsa n tri rrugt e tjera, njra nga palt del e
fituar, ndrsa tjetra e humbur dhe ato pothuajse i
prishin raportet ose lidhjet q kan pasur edhe n
rastet kur kan qen lidhje farefisnore ose lidhje
gjaku.
S katrti, ndrmjetsimi ka pasoja t dobishme
edhe pr shoqrin, sepse ajo sht e interesuar
q shtetasit e saj t bashkjetojn nn frymn e
paqes, tolerancs e mirkuptimit dhe t edukohen
me ndjenjn e faljes e t pajtimit.
do zgjidhje e gjetur nga palt, me ndihmn e
nj ndrmjetsi, mund t jet origjinale dhe jo
detyrimisht duhet t rregullohet shprehimisht n
ligj, sepse ligji nuk mund t parashikoj t gjitha
situatat konfliktuale q ndeshen n jetn e prdit-
shme. Zgjidhje t tilla, ku vet ligji lejon q palt
t zgjidhin lirisht nj alternativ t plqyeshme
pr to, jan t shpeshta dhe t shumllojta. Kto
lloj zgjidhjesh duhet t synohen nga ndrmjetsit
pr tu prdorur n marrveshjet pr ndrmjetsim,
sepse i ndihmojn palt q t mbeten miq me njri-
tjetrin.
Juridikisht ndrmjetsimi sht nj proces q
synon t ndihmoj palt e konfliktuara q t gjejn
nj zgjidhje t pranueshme pr to dhe realizimin
e nj aktmarrveshjeje q t mos vij n kundr-
shtim me ligjin.
Parimet e ndrmjetsimit dhe procedura e rea-
lizmit t tij jan t parashikuara n ligjin nr. 9090,
dat 2003 Pr ndrmjetsimin n pajtimin e mos-
marrveshjeve. Kto parime jan:
Vullnetarizmi q do t thot se t dyja palt
e prfshira n konflikt duhet t zgjedhin me vu-
llnet t lir pjesmarrjen e tyre n nj proces
ndrmjetsimi. Pjesmarrja e njrs pal dhe
mospranimi i pals tjetr, do t thot q procesi
i ndrmjetsimit nuk mund t realizohet.
Pavarsia q do t thot, q t dyja palt e
konfliktuara duhet t jen t pavarura nga njra-
tjetra, por n t njjtn koh edhe nga ndr-
mjetsi pr marrjen e vendimeve t tyre dhe n
gjetjen e zgjidhjes q plotson m mir interesat
e tyre materiale dhe jomateriale.
Paanshmria sht nj parim q i referohet
sjelljes dhe qndrimit t ndrmjetsit gjat pro-
cesit t ndrmjetsimit. Ndrmjetsi duhet t
jet i barabart ndaj t dyja palve, t flas, t
sillet dhe t komunikoj n mnyr t njjt, pa
krijuar prshtypjen se sht duke mbajtur ann
e njrs ose tjetrs pal. N momentin q njra
nga palt mund t konstatoj se ndrmjetsi
29
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
sht i njanshm n qndrimin dhe gjykimin e
tij, ather ky i fundit duhet t trhiqet nga pro-
cesi i ndrmjetsimit;
Ligjshmria Ky parim i referohet zgjidhjes apo
marrveshjes s ndrmjetsimit t arritur prej
palve, si dhe mnyrs s kryerjes s procedu-
rave ndrmjetsuese. Palt duhet t kryejn nj
ndrmjetsim brenda kufijve q i lejon ligji pr
ndrmjetsimin, si dhe t gjejn nj zgjidhje q
t jet e vlefshme prball ligjit. N t kundrt,
nse marrveshja e arritur nga palt bie ndesh
me ndonj dispozit ligjore, ajo do t shpallet e
pavlefshme dhe nuk do t sjell pasoja pr palt.
sht ndrmjetsi ai q u lehtson palve gjetjen
e nj zgjidhjeje t pranueshme prej tyre, por n
t njjtn koh t pranueshme edhe nga ligji.
Konfidencialiteti Ky parim sht mjaft i
rndsishm, sidomos kur kemi t bjm me
konflikte penale dhe familjare, ku ka elemente
t dukshme t intimitetit dhe t jets private t
njerzve. Gjat nj ndrmjetsimi, ku njra nga
palt sht viktim e nj trafikimi, mund t dalin
t dhna, t cilat jan n interes t t gjith
pjesmarrsve, q t mbetet dhe t mbahen ko-
nfidenciale. Ruajtja e konfidencialitetit sht nj
detyr ligjore q rndon mbi ndrmjetsin dhe
mbi qendrn e ndrmjetsimit. Ligji shpjegon se
ndrmjetsi nuk sht i detyruar t dal as d-
shmitar n nj proces gjyqsor penal ose civil,
pr t dshmuar lidhur me t dhnat q ka marr
gjat nj procesi ndrmjetsimi, edhe sikur kto
ti referohen nj vepre penale. Kjo do t thot,
se konfidencialiteti sht nj parim shum i
rndsishm q shkon n favor t viktims dhe t
shkaktuesit t veprs penale. Ky parim duhet tiu
thuhet palve q n fillim t procesit t ndrm-
jetsimit, me qllim q ato t ndihen t sigurta
dhe t qeta pr shpjegimet q do t japin.
T edukuarit nprmjet procesit Procesi i
ndrmjetsimit duhet t synoj drejt edukimit
t palve t prfshira n konflikt, me sjelljen
e duhur pr t komunikuar me njri-tjetrin, me
radh e n mnyr t qet. Q n fillim t pro-
cesit, ndrmjetsi i njeh palt me rregullat se
si duhet t flasin, se si duhet ti drejtojn py-
etjet, me rregullat pr respektimin e kohs dhe
t procesit e t tjera. Ndrmjetsimi duhet t
synoj ti shndrroj palt n njerz t qytetru-
ar dhe t shrbej si nj lloj shkolle pr to. T
edukuarit nprmjet nj sjellje paqsore, gjuhe
e gjestesh t qytetruara, prdorimi i fjalorit
t prshtatshm dhe i rregullave elementare t
edukats qytetare duhet t jen rregulla prmes
t cilave ndrmjetsimi gjen gjuhn e prba-
shkt t interesave t palve drejt arritjes s nj
marrveshjeje.
Kostoja e ult Procesi i ndrmjetsimit mund

t jet pjes e nj shrbimi fitimprurs ose jofi-
timprurs. Praktika ka treguar se ndrmjetsimi
pa shprblim sht m i suksesshm se sa ai me
shprblim. Gjithsesi ligji pr ndrmjetsim lejon
q ndrmjetsimi t realizohet n t dyja fo-
rmat. Ajo q sht e rndsishme pr tu theksuar
lidhur me kt parim sht se, edhe n rastet kur
ndrmjetsimi realizohet me pages, pagesa ka
nj karakter simbolik dhe sht shum m e ult
sesa kostoja e t njjtit proces t realizuar nga
avokatt n zgjidhjen gjyqsore t konfliktit.
T dyja palt jan fituese Parimi m i
rndsishm i gjith procesit t ndrmjetsi-mit,
dhe q e bn kt alternativ t dalloj nga t
gjitha rrugt e tjera t zgjidhjes s konflikteve,
sht pikrisht fakti q palt pas procesit t ndr-
mjetsimit dalin t dyja fituese. N qoft se n
gjykat dhe n arbitrazh njra pal humbet dhe
tjetra fiton, n ndrmjetsim nuk ndodh kshtu,
pr faktin e thjesht se konflikti zgjidhet me paj-
tim dhe me marrveshje, ku secila nga palt ku-
jdeset q t realizoj interesat e vet material
dhe shpirtror.
T gjitha parimet q prmendm m sipr duhet
t respektohen me korrektsi, si nga palt e ko-
nfliktuara, ashtu edhe nga ndrmjetsi, sepse n t
kundrt, procesi i ndrmjetsimit nuk do t quhet i
ligjshm dhe, si rezultat, do t jet i pavlefshm.
5.Fusha e zbatimit t ndrmjetsimit4
Konfliktet q mund t ndrmjetsohen jan:
a-Konfliktet familjare, qofshin kto pasurore ose
jopasurore, t tilla si: konfliktet midis prindrve
dhe fmijve, midis vllezrve dhe motrave,
konfliktet q vijn nga zgjidhja e martesave,
nga mosprmbushja e detyrimeve pr ushqim
t prindrve ndaj fmijve, nga mosrealizimi i
detyrimeve q rrjedhin nga e drejta prindrore,
nga pjestimi i pasuris bashkshortore etj.
b-Konfliktet juridike civile dhe tregtare. Ktu
futen konfliktet q vijn nga cenimi i pronsis,
nga konfliktet q lindin nga kontratat, nga ma-
rrdhniet tregtare, nga shkaktimi i dmeve.
Kto konflikte kan si karakteristik se shka-
llzohen m leht n konflikte m t rnda,
prandaj, sa m shpejt ti zgjidhsh ose ti shu-
ash ato, parandalon konflikte t reja.
c-Konfliktet penale. Jo t gjitha konfliktet pe-
nale mund t ndrmjetsohen. Ligji parashikon
se mund t zgjidhen me ndrmjetsim vetm
ato konflikte penale q kan nj rrezikshmri
4 Shih nenet 2, 3 dhe 4 t ligjit nr. 9090, dat 23.6.2003. Pr
ndrmjetsimin n pajtimin e mosmarrveshjeve.
30
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
shoqrore t ult dhe q vihen n lvizje me
paraqitjen e ankess nga i dmtuari akuzues, t
tilla si rrahja, fyerja, shpifja, plagosja e leht,
plagosja e rnd nga pakujdesia etj.
6. Procedura dhe hapat e ndrmjetsimit n
grupmoshat shkollore
Procesi i ndrmjetsimit fillon pasi palt e kan
pranuar kt rrug si alternativ pr zgjidhjen e
konfliktit t tyre. Hapat e ndrmjetsimit jan:
Ndrmjetsi e fillon diskutimin duke u shpjeguar
palve procesin e ndrmjetsimit, avantazhet e tij
dhe rolin e tij.
Ndrmjetsi u shpjegon palve rregullat q do t
ndjekin gjat procesit, mnyrn si do t komuni-
kojn, kohn q do t ken n dispozicion etj.
Pas ksaj u jepet me radh fjala palve q t
shpjegojn se far ka ndodhur dhe pse jan ko-
nfliktuar. Gjat ksaj faze ndrmjetsi m shum
dgjon dhe mban shnime. Ai mund t bj pyetje
t hapura pr t nxitur palt q t flasin.
Ndrmjetsi prpiqet t evidentoj tempera-
mentet dhe karakteristikat e secils pal pr t
konkluduar nse ka gjasa q t paktn njra prej
tyre t ket frym tolerance apo jo, sepse n t
kundrt procesi i ndrmjetsimit mund t jet i
rrezikuar pr dshtim.
Nse ndrmjetsi vren se palt jan mjaft t
konfliktuara dhe procesi ngec pr shkak se ato gri-
nden prsri n pranin e tij, ather ndrmjetsi
e ndrpret procesin dhe l nj takim n nj dit
tjetr me seciln nga palt ve e ve. N rast se
palt n takimet e veanta tregojn gatishmri pr
tu riulur n tryezn e diskutimit, ather ai rinis
procesin me t dyja palt s bashku.
Ndrmjetsi seleksionon edhe persona t tjer
nga rrethi familjar ose shoqror i palve t ko-
nfliktuara, t cilt mund t shrbejn si lehtsues
n zgjidhjen e konfliktit. Pr shembull, familjart,
nna, motra, daja, msuesit, shoqet dhe shokt
bashkmoshatar, prfaqsuesit fetar, prfaq-
suesit e organeve t qeverisjes vendore e t tjer
persona, te t cilt pala e konfliktuar me t dhna
si m pak tolerante ka besim dhe gzon respekt.
Ndrmjetsi i orienton palt q ti shfaqin njra-
tjetrs interesat dhe t drejtat e tyre, si dhe
kushtet pr t dal nga konflikti. Nga shpjegimet
e palve ai vren nse ka pika t prbashkta ta-
kimi, ku mund t prputhen kto interesa dhe t
drejta.
Ndrmjetsi nuk jep zgjidhje t gatshme dhe
nuk bn sugjerime. Ai vetm lehtson palt q t
konkludojn n nj marrveshje.
Nse marrveshja ka si objekt vlera pasurore ose
materiale, ajo duhet t bhet me shkrim, sepse n
t kundrt sht e pavlefshme. Marrveshja nn-

shkruhet nga t dyja palt dhe nga ndrmjetsi.
N rastet e tjera, marrveshja mund t bhet edhe
me goj.
7. Roli i ndrmjetsit n proces dhe kushtet
ligjore pr tu br ndrmjets
Ndrmjetsi sht aktori m i rndsishm n
procesin e ndrmjetsimit, aq sa themi se prania e
ktij personi t tret n pozicionin midis dy palve
t konfliktuara i jep emrin dhe kuptimin gjith pro-
cesit t ndrmjetsimit. Procesi i ndrmjetsimit
n konfliktet midis t rinjve q i prkasin grup-
moshave t shkollave t sistemit nntvjear mund
t ket ndrmjets, t cilt hyjn spontanisht n
kt rol, pa pasur ndonj prgatitje ose trajnim t
posam.
Ndrmjets mund t jet do person q ka nj
dhunti natyrore pr t negociuar, pr t krijuar
besim, pr t imponuar respekt dhe pr t zbutur
gjakrat e nxehta. N kt kontekst, ndrmjets
mund t jen vet t rinjt, mund t jen msuesit
kujdestar ose msuesit n prgjithsi, mund t
jen drejtuesit e shkolls, mund t jen prindrit
ose t afrmit.
N vendet perndimore, pr shembull n Dani-
mark, Norvegji, e t tjera, ka praktika q d-
shmojn pr ngritjen e grupeve t ndrmjetsve
brenda do klase me nxns, duke filluar nga
moshat 7-vjeare e n vijim. Kjo ndodh, sepse n
kto vende, t msuarit me parimet e tolerancs
dhe t mirkuptimit sht pjes e programeve t
tyre msimore.
Edhe n Shqipri, prej vitit 1998, ka pasur pro-
grame pilote n 22 shkolla t mesme t prgji-
thshme dhe n 11 shkolla tetvjeare n disa
qytete, ku grupe msuesish dhe nxnsish u tra-
jnuan dhe praktikuan seanca t ndryshme ndrmje-
tsimi. N mjaft shkolla ka filluar t praktikohet
edhe ngritja e zyrave me psikolog ose punonjs
social, t cilt mund t luajn nj rol aktiv n
procesin e ndrmjetsimit dhe t shuarjes s kon-
flikteve.
Krahas ndrmjetsimit me karakter spontan, t
realizuar rast pas rasti, q prmendm m sipr,
duke u mbshtetur n ligjin pr ndrmjetsimin,
procesi i ndrmjetsimit, i organizuar n nivel pro-
fesionistsh, mund t kryhet si shrbim nga:
a.organizata jofitimprurse, t organizuara si
qendra, shoqata ose fondacione;
b.shoqri tregtare;
c.persona fizik.
Pavarsisht nga forma e organizimit t tij, n
kto raste, subjekti q ofron shrbimin e ndr-
mjetsimit, duhet t depozitoj emrin e tij dhe
dokumentacionin e nevojshm n Ministrin e Dre-
jtsis, si dhe t depozitoj listn e ndrmjetsve
31
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
q punojn pran tij.
Ndrmjetsit kan si detyrim ligjor q t trajno-
hen n nivele bazike dhe t avancuara me njohu-
rit e nevojshme bashkkohore, pr t prballuar
kryerjen e shrbimit n nivele profesionale dhe
ligjore.
Q nj person fizik t punoj si ndrmjets,
ligji parashikon disa kritere t detyrueshme, si m
posht:
T jet mbi 22 vje.
T jet, si rregull, me arsim t lart, pavar-
sisht nga lloji. Kjo do t thot q ndrmjetsi
mund t mos jet detyrimisht i diplomuar n
nj universitet ose shkoll t lart.
T ket nj figur morale t prshtatshme.
T jet i padnuar pr nj vepr penale t
kryer me dashje.
T prfaqsoj nj figur publike q t ket
nj emr t mir n bashksin komunitetin ku
jeton e punon.
Procesi i ndrmjetsimit mund t realizohet me
nj ose m shum ndrmjets. Zakonisht praktiko-
het ndrmjetsimi me nj ndrmjets dhe palt
kan t drejt t zgjedhin, nga lista q iu ofrohet,
ndrmjetsin q paraplqejn por, n rast se ato
nuk bien dakord pr t njjtin ndrmjets, ligji u
njeh mundsin q secila nga palt t zgjedh nj
ndrmjets dhe procesi i ndrmjetsimit t real-
izohet nga dy ndrmjets. Megjithat, ka raste kur
palt mund t krkojn edhe m shum se dy ndr-
mjets.
Ka raste kur ndrmjetsi, pavarsisht nse sht
profesionist ose joprofesionist (q del ose spontan-
isht n nj rast t vetm ose vepron n nj rreth t
ngusht personash), duhet t trhiqet nga procesi,
pasi ky ka filluar. Kjo ndodh ather kur:
ka rrethana q mund t tundojn ndrmjet-
sin n cenimin e pavarsis dhe t paansis t
drejtimit t procesit;
krkohet nga njra prej palve;
ka njohje me njrn pal n proces;
ka interesa t drejtprdrejta ose t trthorta
n zgjidhjen e shtjes.
Nse ndodhemi para ndonjrs nga situatat
e msiprme, ndrmjetsi do t ndrrohet me
nj tjetr, sipas rregullave pr zgjedhjen e ndr-
mjetsit q u parashtruan m lart.
8.Aktmarrveshja pr pajtim, rndsia dhe for-
ma e saj
Akti prfundimtar i nj procesi ndrmjetsimi
sht arritja e marrveshjes s pajtimit midis
palve t konfliktuara dhe shuarja e konfliktit n
mnyr q palt ti kthehen jets, puns dhe shkol-
ls, pr t bashkjetuar n paqe e mirkuptim.

Duke u mbshtetur n ligjin Pr ndrmjetsimin
n pajtimin e mosmarrveshjeve, aktmarrveshja
prmban detyrimet dhe kushtet, q palt i ven
njra-tjetrs, mnyrn dhe afatin e prmbushjes
s tyre, nnshkrimin e palve dhe at t ndr-
mjetsit.
Aktmarrveshja lidhet ndrmjet palve me
shkrim, me prjashtim t rasteve kur nuk sht e do-
mosdoshme pr vet natyrn e mosmarrveshjes.
do konflikt q zgjidhet me pajtim, prfundon
me sukses ather kur palt pranojn kushtet e
njra-tjetrs dhe hartojn nj aktmarrveshje
pajtimi, duke i shtrir dorn njra-tjetrs. Shpesh
n praktik huazohen edhe elemente pozitive t
tradits shqiptare t pajtimit, t tilla si pirja e ka-
feve, ulja n nj drek t prbashkt, shkmbimi i
dhuratave simbolike etj.
N prmbajtje t saj, aktmarrveshja duhet t
parashikoj t jepen identitetet e palve t ko-
nfliktuara, data dhe vendi i ndrmjetsimit, lloji i
konfliktit dhe natyra e tij, pretendimet e palve pr
shkaqet e konfliktit dhe rrugzgjidhjet ose kushtet
q ato i ven njra-tjetrs pr t dal nga konflikti,
zgjidhja e arritur dhe nnshkrimet e palve dhe t
ndrmjetsit.
Kur baz e konflikteve jan fyerja, shpifja,
rrahja, plagosja etj, pra kryesisht pr konfliktet
penale, ose n konflikte familjare jopasurore, kur
familjart jan grindur pr nj konflikt shoqror,
aktmarrveshja e br nga palt para ndrmjetsit
mund t jet gojore.
Aktmarrveshja gojore konsiston n:
krkimin e faljes,
kryerjen e vizitave t ndrsjella n shtpi dhe
organizimin e festave familjare,
pagimin e shpenzimeve t mjekimit t t
dmtuarit, vizit n spital t t dmtuarit (pr
rastet e plagosjeve t lehta),
heqjen dor nga ndjekja penale nga ana e
pals s dmtuar, etj.
Mund t ndodh q palt t zgjedhin edhe ele-
mente nga tradita pr zgjidhjet gojore t konflik-
teve, si pr shembull, konflikti zgjidhet me an t
brjes s bes, dhnies s bess, etj.
N konfliktet me natyr pasurore n prgjithsi,
q lidhen me dmshprblimet dhe kompensimet
n t holla, aktmarrveshja duhet t bhet me
shkres. Kjo marrveshje sht tipike pr shembull
n rastet e prplasjes s dy makinave, t dmtimit
t kompjuterit t shkolls, etj.
Aktmarrveshja shkresore duhet t ket t
shprehura qart t gjitha kushtet q palt i ven
njra-tjetrs dhe aktmarrveshja mund t para-
shikoj edhe afate pr prmbushjen e detyrimeve
dhe kushteve q palt i kan vn njra-tjetrs.
32
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
N kto raste ndrmjetsi, pasi t skadoj afati,
duhet t verifikoj edhe afatin e realizimit t saj.
Sipas ligjit t ndrmjetsimit, aktmarrveshja
hartohet n tri kopje, nj pr seciln pal dhe nj
kopje depozitohet nga ndrmjetsi n organizatn
s cils i prket. Organizata sht e detyruar t
ruaj dhe t administroj aktmarrveshjen dhe do-
kumentacionin n lidhje me t.
N ligj jepen disa rregulla t ans formale, t
cilat jan t rndsishme pr provueshmrin e
realizimit t procesit t ndrmjetsimit dhe pr
evidentimin e rasteve t zgjidhura nga ana e orga-
nizats joqeveritare.
Formalizmi i msiprm ka rndsin e tij, sepse
mbajtja, depozitimi dhe skedimi i do marrveshje-
je t arritur midis t konfliktuarve ka vlern e
provs pr procese t ardhshme.
Depozitimi dhe ruajtja e kopjes s aktma-
rrveshjes dhe e dokumentacionit t paraqitur nga
palt sht nj nga detyrimet e subjektit q orga-
nizon shrbimin e ndrmjetsimit, n mnyr q t
ruhet fshehtsia e t dhnave q kan dal gjat
ndrmjetsimit.
Materialet e grumbulluara gjat ndrmjetsimit
nuk mund t dalin jasht mjediseve ku i depozi-
ton organizata, prve rasteve kur palt jan t
interesuara dhe e krkojn vet nj gj t till.
9. Fuqia juridike e aktmarrveshjes dhe zbatimi
vullnetar i saj
Ligji pr ndrmjetsimin parashikon se aktma-
rrveshja zbatohet vullnetarisht nga palt sipas
prmbajtjes s saj, n t kundrt palt kan t
drejt t krkojn zbatimin e saj, n prputhje me
rregullat e parashikuara n kt ligj.
Nga praktika e rasteve t zgjidhura me ndr-
mjetsim nga Fondacioni Zgjidhja e Konflikteve
dhe Pajtimi i Mosmarrveshjeve, sht vrejtur se
aktmarrveshja e nnshkruar nga palt nuk sht
shkelur m pas nga ana e tyre, pra, rastet e ndr-
mjetsuara na rezultojn t suksesshme.
Megjithat, kjo nuk do t thot q ndrmjetsi-
mi sht absolutisht i suksesshm. Pr kt arsye,
ligjvnsi ka parashikuar q zgjidhja me ndr-
mjetsim sht nj alternativ q i takon palve
ta zgjedhin dhe ta zbatojn. Por ajo nuk sht e
detyrueshme pr tu prmbushur. Kshtu q, n
nj rast t kundrt, palt jan t lira ti drejtohen
gjykats ose nj organi tjetr kompetent, pr t
krkuar forcn e tyre shtrnguese pr zgjidhjen e
konfliktit.
Aktmarrveshja sht me t vrtet nj akt i
rndsishm q prcakton fatin e konfliktit dhe fa-
tin e marrdhnieve midis palve. Megjithat, ajo
nuk duhet t hiperbolizohet si qllim n vetvete n
punn ndrmjetsuese, sepse nj aktmarrveshje

e shkelur ose prpilimi i nj aktmarrveshjeje t
pavlefshme mundet t sjell pasoja edhe m t
rnda, sesa ato t shkaktuara para ndrmjetsimit.
Duhet t kihet parasysh q puna e ndrmjetsit
nuk sht nj pun e leht. Zgjidhja e nj ko-
nflikti me pajtim krkon koh dhe mund, energji
dhe prkushtim. Pr kt arsye, ndrmjetsimi nuk
duhet t mendohet si nj proces q i bn palt e
konfliktuara mike me njra-tjetrn sapo ato ulen
n tryez. Ndrmjetsimi mund t krkoj seanca
t tra, para se t jap rezultatet e tij pozitive.
Ndrmjetsi duhet t jet i prgatitur dhe i du-
ruar t punoj me palt individualisht ose bash-
krisht, drejtprdrejt ose n mnyr t trthort,
duke aktivizuar edhe persona t tret q mund
t jen me reputacion dhe q gzojn besimin e
palve n nj rast konkret ndrmjetsimi.
Megjithse pr t arritur n nj ndrmjetsim
duhet t bhen prpjekje t vazhdueshme, prsri
procesi nuk mund t zgjas pafundsisht.
Kur ndrmjetsimi sht vn n lvizje me
krkesn e njrs ose t dyja palve, ather pro-
33
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
cedurat ndrmjetsuese do t vazhdojn pr aq
koh sa e mon ndrmjetsi t arsyeshme, ose pr
aq koh sa palt shfaqin vullnetin e tyre pr t va-
zhduar ndrmjetsimi. N raste t tilla nuk ka kufij
t prer.
Nj situat krejt tjetr paraqitet n rastin kur
konflikti vjen n qendrn e ndrmjetsimit nga
gjykata, prokuroria ose policia. N kto raste
ligji Pr ndrmjetsimin n pajtimin e mos-
marrveshjeve, parashikon nj afat ligjor 45-ditor,
brenda t cilit duhet t tentohet nga ndrmjetsi
pr pajtim. N t kundrt, rasti konsiderohet i pa-
pajtuar ose i pazgjidhur.
Zgjidhja me pajtim, q i bn ligjvnsi konfli-
kteve dhe mosmarrveshjeve, sht nj mundsi
m shum, e realizuar nga persona q jan vullne-
tar n procesin e pajtimit. Emrimi ose caktimi
i ndrmjetsve sht nj mundsi m shum pr
t lehtsuar gjykatat dhe prokurorit n punn e
tyre, sht nj shkurtim kohe pr t gjith pjes-
marrsit dhe, nga ana tjetr, sht nj mundsi q
palt t dalin t gjitha t fituara.
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

34
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

Kreu IV
Roli i ndrmjetsimit n konfliktet e lindura
n shkoll

N fund t ktij kreu ju do t jeni n gjendje:

t dalloni pikpamjet lidhur me konceptin e konfliktit;

t listoni burimet e konflikteve n shkoll dhe llojet e tyre;
t analizoni motivet e ndryshme q ojn n lindjen e konflikteve t ndryshme n mjediset shkollore;
t vlersoni mundsin q t jep komunikimi n parandalimin, shmangien ose zgjidhjen e konflikteve;
t prcaktoni strategjit e menaxhimit t konflikteve.

35

Konfliktet msues-drejtues, msues-msues,
msues-nxns, msues-prindr, nxns-nxns,
nxns-prindr, ndrmjet drejtuesve.
Konfliktet, nj dukuri e pranishme n jetn e
prditshme, jan nj dukuri e natyrshme e pra-
nishme edhe npr shkolla. Kjo pr shum arsye.
Shkolla ka n themel edukimin q, duke qen du-
kuri komplekse ngrthen mjaft probleme, t cilat
q jo rrall prfundojn n konflikte.
Konflikti nuk sht domosdoshmrisht nj dukuri
negative. Konflikti dhe paqja bashkjetojn. Jo
rrall momentet m intensive t paqes jan produkt
i zgjidhjes s suksesshme t konfliktit. Konflikti nuk
sht e kundrta e paqes. Dhuna sht e kundrta
e paqes.
Lidhur me konfliktin si koncept ekzistojn dy
pikpamje:
Pikpamja tradicionale:
konflikti lind nga ngatrrestart;
konflikti sht dukuri negative;
konflikti duhet t shmanget;
konflikti duhet t shtypet.
Pikpamja bashkkohore:
konflikti sht i pashmangshm n marr-
dhniet njerzore;
konflikti shpesh ka vlera dhe sjell prfitime;
konflikti sht rezultat i natyrshm i ndry-
shimit;
konflikti mund t menaxhohet.
Po cilt jan personazhet e konflikteve n shko-
ll?
Msuesit, nxnsit, drejtuesit, prindrit. T
gjith i pranojn konfliktet, nuk kan frik prej
tyre, nuk i konsiderojn si nj t keqe t madhe,
por si dika t natyrshme, t pashmangshme q,
nse parandalohen, nse zgjidhen me mirkuptim
e toleranc, krijojn nj tradit, kultur dhe af-
tsi, pr ti prballuar edhe kur nuk arrin ti para-
ndalosh.
36
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Ti parandalosh konfliktet duhet t njohsh
shkaqet, rrnjt e tyre. Konflikti lind pr shkak t
diversitetit t mendimeve, bindjeve, ideve, formi-
meve, individualiteteve. N shkolla kto konflikte
i shkaktojn pikrisht msuesit, nxnsit, dre-
jtuesit, prindrit.
A sht e mundur q konfliktet n shkoll t
parandalohen?
T parandalosh konfliktet do t thot t krijosh
nj klas kompakte, nj grup kompakt msue-
sish, nj grup kompakt prindrish. Pra, nj grup
msuesish, drejtuesish, prindrish q udhhiqen
nga t njjtit objektiva, ku secili ka ngarkesat e
tij, prgjegjsit dhe autoritetin e tij. Nj grup
ku nuk ka t humbur e fitues. Nj grup me shum
individualitete, por q konkurrojn ndershmr-
isht pa paragjykime, pa tendenciozitet, me larmi
interesash. Mundsit pr t parandaluar konfliktet
ekzistojn. Sigurisht jo t gjitha. Probabiliteti pr t
parandaluar konfliktet sht aq m i madh, sa m
shum t punohet pr parandalimin e tyre. Duhet
synuar q konflikti t zgjidhet me variantin m t
mir: me marrveshje, me mirkuptim me tole-
ranc. Duhet synuar pr t arritur ndryshimin:
ndryshimin n konceptimin e zgjidhjes s konflik-
teve, n mendsin e t konfliktuarve, t atyre q
ndrmjetsojn, ndryshimin n do antar t gru-
pit. T gjith duhet t synojm t rrisim nj brez
t aft pr t punuar n nj shoqri demokratike,
duke respektuar antart e grupit, t komunikojm
me ta, t debatojm me toleranc, t bashkpuno-
jm, nj brez q t dij t zbatoj se puna n grup
ka detyra, prgjegjsi dhe t drejta, se interesat
vetjake duhet tu shrbejn interesave t grupit
dhe anasjelltas.
Kuptohet q shkolla duhet t prpunoj e
prgjithsoj rrugzgjidhjet pr konfliktet. Kjo
nuk mund t bhet me skema e modele, sepse do
konflikt ka t veantn e vet. Kjo pun krkon an-
gazhim e prkujdesje t prditshme, bashkrendim

t t gjitha forcave t shoqris.
Cilat jan burimet e konflikteve n shkoll?
Nevojat themelore, krkesat: Jan t pre-
kshme, t vazhdueshme, t prhershme nevojat
e msuesit, t nxnsit e prindit. Kto krkesa
bien shpesh ndesh me statusin aktual, me zhvi-
llimet e perspektivs.
Dallimet n vlera: Ndryshimi i botkuptimeve
t msuesve, prindrve e nxnsve sjellin ndry-
shime n vlera, pra sjellin dhe lindjen e konfli-
kteve n shkoll.
Kndvshtrimet e ndryshme: Ndryshimet
n perceptim, q ekzistojn ndrmjet m-
suesve dhe nxnsve, msuesve, nxnsve dhe
prindrve, sjellin konflikte t pashmangshme.
Interesat e ndryshm: Msuesit, nxnsit,
prindrit me interesa t ndryshm q bien ndesh
sjellin konflikte.
Nevojat psikologjike: Aftsit e do per-
soni n veanti, vlersimi objektiv ose subje-
ktiv, t qenit i rndsishm ose jo jan nevoja
psikologjike q gjenerojn konflikte.
Llojet e konflikteve n shkoll
Konfliktet msues-drejtues
Konfliktet msues-nxns
Konfliktet nxns-nxns
Konfliktet msues-prindr
Konfliktet msues-msues
Konfliktet fmij-prindr
Konfliktet ndrmjet drejtuesve.
1. Konfliktet msues-drejtues. Motivet
Konfliktet msues-drejtues konsiderohen si nga
konfliktet m t pranishme n shkolla q tronditin
mbarvajtjen, tronditin ekuilibrat.
Cilat jan disa nga motivet e lindjes s ktyre
konflikteve:
Intoleranca e drejtuesit: kjo n marrdhnie me
vartsit. Urdhrat e tij t padiskutueshm.
Prepotenca e drejtuesit: prpiqen ta vendo-
sin autoritetin me arroganc. Komandon vetm
drejtuesi.
Subjektivizm n vlersimin e puns s m-
suesit: mungojn standardet e vlersimit dhe
pr rrjedhoj vlersimi sht subjektiv.
Subjektivizm n krkesn e llogaris: dife-
rencimet sipas paraplqimeve vetjake t dre-
jtuesve.
Neglizhenca e parregullsi n kryerjen e
detyrave nga msuesi.
37
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Ekzistenca e drejtuesit informal.
Por kush mund t jet ndrmjetsi pr t shuar
apo zgjidhur nj konflikt t lindur midis msuesit
e drejtuesit? A ka mundsi t gjendet gjithnj nj
i till apo prfundojn pr tu zgjidhur n organet
eprore?
Prvoja ka treguar se drejtuesi i mir arrin t
parandaloj konfliktin me vartsin e vet, por, edhe
n mos ndodht kjo, pra konflikti krijohet, ky dre-
jtues di ta menaxhoj e t nxjerr msime q kjo
t mos ndodh me varts t tjer. Lideri informal
i shkolls n kt rast shfrytzohetnga drejtuesi
n drejtim t zgjidhjes s konfliktit.
Por, ka edhe plot raste n shkolla ku konfliktet,
jo vetm nuk arrihet t parandalohen nga drejtue-
si, por rndohen dhe prishin krejt klimn n shko-
ll n rastin m t mir, duke krijuar qejf-mbetje
e mrira dhe, n rastin m t keq, duke krijuar
klane q jan n dm t msuesve, nxnsve dhe
mbarvajtjes s shkolls. Ka plot raste q kto
konflikte shkojn deri n drejtorin arsimore pr
tu zgjidhur nga eprort, dhe pse jo ndonjher
prfundojn me lvizje t drejtuesve nga pozicio-
net e tyre.
2. Konfliktet msues-nxns. Motivet
Konsiderohen si konflikte pothuaj t prditshm
n shkoll. Jan pjes e natyrshme dhe e pa-
shmangshme e shkolls. E pamundur t mos ekzi-
stojn. Her t hapur, e her t mbuluar, her
t zgjidhur lehtsisht, e her duke prfunduar n
mnyr t dhunshme, ato krkojn vmendje e ku-
jdes t veant.
Nga rezultatet e anketimeve br pr kt
lloj konflikti, 70 pr qind e nxnsve t anketuar
pranojn se midis tyre dhe msuesve ka pasur kon-
flikt. M intrigues sht fakti se n 40 pr qind t
rasteve msuesit e konfliktuar jan hakmarr. Do
ti konsideronim kto raste si nj t keqe t madhe
t shkolls.
Pra, ai q edukon edukon me ose pa dashje. Dhe
kjo ka t bj me formimin e msuesit, formim q
sigurisht nuk vjen menjher pr kushtet q ekzi-
stojn n nj shoqri si e jona, ku shkaqet pr tu
konfliktuar jan nga m t rndomtt, deri n ato
m jetikt. Vet shkolla mund t konsiderohet si
nj shoqri e vogl me strukturn e saj t veant
me marrdhniet, forcn, mnyrn e komunikimit
dhe konfliktet e veta.
Konfliktet msues-nxns jan objektive. Ato
ndodhin e do t ndodhin. Dhe kan specifikn e
tyre: Msuesi, prve msimdhnies edhe edukon,
jo vetm si qllim n vetvete, por edhe me do
veprim e sjellje t tij. Dhe pa dashur shrben si nj
model i mir ose i keq pr nxnsin.
Nga ana tjetr nxnsi q edukohet prej tij mu-
ndohet t marr nga msuesi do gj t mir dhe

pse jo, shpesh dhe t imitoj e t kopjoj at,
por dhe jo rrall ta kundrshtoj. Dhe pikrisht kto
kundrshtime bhen shpesh burime konfliktesh q,
n varsi t shkaqeve, her-her shuhen shpejt e
paqsisht, her-her ashprsohen e rndohen duke
u br si ortek e duke prfshir edhe grupe t tra
njerzish q gjenden pa dashur n konflikt e q e
kan t vshtir pr tu ndar paqsisht nga ai.
Dikush mund t thot se konfliktet msues-nxns
mund dhe duhet ti shmangim. Prvoja ka treguar
se kjo jo gjithmon sht e mundur. Ather duhet
t orientohemi t gjitha palt pr ti minimizuar,
gjithnj duke tentuar pr ti zgjidhur sa m paq-
sisht e duke pasur pr qllim q, nprmjet zgji-
dhjes, t edukojm.
Disa nga motivet q ojn n lindjen e ktyre
konflikteve jan:
Vlersimet subjektive t msuesve
Diferencime t msuesit,
Intoleranca e msuesit,
Moszbatim i rregullores nga ana e nxnsve.
Kush mund t ndrmjetsoj pr parandalimin,
menaxhimin dhe zgjidhjen e konflikteve msues-
nxns?
Vet msuesi mund t jet nj parandalues i
lindjes s konfliktit, duke vlersuar objektivisht,
duke mos br diferencime, duke qen tolerant,
duke marr parasysh moshn e nxnsve, duke u
munduar, pse jo, ndonjher t zr vendin e pri-
ndit, t shokut, t vllait ose motrs.
Msuesi kujdestar mund dhe duhet t jet nj
ndrmjets pr t parandaluar, menaxhuar apo
zgjidhur konflikte q lindin ndrmjet nxnsve dhe
msuesve t lndve t ndryshme pr t gjitha
llojet e arsyeve. Msuesi kujdestar sht ai tek i
cili nxnsi ka m shum besim, msuesi kujdestar
sht ai q njeh m mir se kushdo interesat, pri-
rjet dhe komplekset e nxnsit t vet, sht ai
q mund t shrbej si ur lidhse midis nxnsit,
msuesit t lnds dhe prindit.
Drejtuesit e shkolls mund t jen n raste t
veanta ndrmjets n zgjidhjen e konflikteve mi-
dis msuesve dhe nxnsve t tyre, mbasi ata kan
prve t tjerash edhe autoritetin e drejtuesit dhe
t kryemsuesit ose msuesit m t przgjedhur.
Senatort e qeveris s nxnsve mund t
jen, gjithashtu, ndrmjets shum t mir n
parandalimin, menaxhimin dhe zgjidhjen e ko-
nflikteve midis nxnsve dhe msuesve t tyre, pr
shum arsye ndr t cilat dhe m t rndsishmet,
se ata jan zgjedhur ndr nxnsit m t mir t
shkolls, jan t nj moshe dhe njohin psikologjin
e njri-tjetrit dhe jan m t afrt me msuesit
pr shkak t pozicionit t tyre si qeveritar.
M rrall ndodh q edhe prindrit mund t
ndrhyjn, pr t parandaluar ose zgjidhur kt
38
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
lloj konflikti.
3. Konfliktet nxns-nxns. Motivet
Jan konflikte q lindin dhe shuhen shpejt. Disa
nga motivet q ojn n lindjen e tyre jan:
Egoizmi (pr notn, veshjen, shoqrin etj.)
Mungesa e sinqeritetit.
Xhelozia.
Fyerjet.
T gjitha t pranueshme pr moshn. Pr zgji-
dhjen e ktyre konflikteve (q shpesh si lindin
edhe shuhen shum shpejt), mund t ndrmjet-
sojn kryesisht shokt e klass, msuesi kujdestar
ose edhe msuesit e lnds, kur arrijn ti dallojn
n or t msimit.
4. Konfliktet msues-prindr. Motivet
Jan konflikte q ekzistojn n t gjitha kate-
gorit e shkollave, nga m e ulta deri n t lartn;
konflikte q n prgjithsi zhvillohen e zgjidhen
paqsisht, por ka dhe raste, kur ato bhen t ash-
pra e kalojn deri n fyerje e krcnime. Motivet
q ojn n lindjen e ktyre konflikteve jan krye-
sisht:
Vlersimi joobjektiv i msuesit: sht nga
dukurit m t pranishme n shkoll, q bhet
her pa paragjykime, padashur, por edhe pr in-
ate, paraplqime vetjake etj.
Qndrimet intolerante t msuesit: Me pre-
tendimin e zbatimit t rregullave, rregullores,
normave etj. msuesi zgjedh rrugn e ashpr t
komunikimit.
Problemet edukative: Krkesat e msuesit, q
kan t bjn me sjelljen e nxnsit, mnyrn
e t veshurit, t t folurit etj. nuk transmeto-
hen saktsisht nga nxnsi te prindi.
Qndrimi subjektiv i prindrve: Beson gjithka
q i thot fmija i tij, e sheh si t pagabueshm
at.
Nga rezultatet e anketimeve me prindr mund
t arrish n disa prgjithsime: 60 pr qind e tyre
pranojn se n shkoll ka konflikte dhe kto ko-
nflikte n 90 pr qind t rasteve jan me msuesit.
Kto konflikte n 60 pr qind t rasteve jan zgji-
dhur menjher dhe 70 pr qind me tolerancn e
t dyja palve. 70 pr qind e prindrve pranojn
t jen ftuar n shkoll pr zgjidhje konfliktesh,
por pranojn edhe faktin tjetr q n 30 pr qind
t rasteve zgjidhjet kan pasur pasoja pr fmijn
e tyre. Nuk mund t gjykohet nse kjo prqindje
sht rrjedhoj prsri e subjektivizmit t prindit
apo sht dika reale. Nse kemi t bjm me sub-
jektivizm t prindit, prsri shkolla, msuesi ka
pjesn e vet. Kjo tregon q msuesi n konfliktet
me prindrit nuk arrin zgjidhjen e sakt, nuk e bind

at, por mjaftohet me nj zgjidhje t astit. Nse
kemi t bjm me nj shifr reale, nga gjykimi real
i prindit, ather problemi bhet shum i mpreht.
Kemi t bjm me msues q denigrojn rolin e
shkolls.
Konfliktet msues-prindr mund t klasifikohen
n konflikte, ku t dyja palt kan qllime t pr-
bashkta: edukimin, arsimimin, prparimin sa m
t mir t nxnsit. Por prsri konflikti lind. Lind
sepse jan interesat e kundrta q shpesh rretho-
jn nj dukuri. Lind pr shkak se nj veprim i nx-
nsit shihet nga dy kndvshtrime t ndryshme.
Lind sepse shpesh palt i mbulojn e trhiqen pas
emocioneve dhe i shohin e trajtojn problemet
vetm bardh e zi.
N kt lloj konflikti palt n prgjithsi i shqet-
sojn dy gjra: Prindi do t realizoj synimet e tij
lidhur me fmijn, dhe, nga ana tjetr, krkon t
ruaj marrdhnie t mira me msuesin, po pr
hir t fmijs. Kur realizimi i synimeve sht i do-
mosdoshm, sipas pikpamjes s tij, dhe ato bien
ndesh me dika t msuesit, ather marrdhniet
prishen.
Msuesi, pr t realizuar detyrat e tij, por jo
vetm detyrat shtetrore, por edhe humanitare,
sht i interesuar t mbaj marrdhnie t mira
me prindin, por kur realizimi i detyrave, gjithmon
sipas mendimit t tij, pengohet nga nxnsi, pri-
ndi, ather marrdhniet e mira acarohen.
Nga anketimet rezulton se 70 pr qind e kon-
flikteve msues-prind nuk trajtohen e zgjidhen,
shpesh ato mbulohen. Arsyet mund t ishin:
N veanti n kt lloj konflikti pretendohet
me forc nga t dy palt se e drejta u takon
t dyve. Kjo ndodh sepse t dy palt e shohin
veten n rolin e edukatorit dhe, si t till, ata
pretendojn se sht vshtir t gabojn. N
kto kushte, shpesh, asnjra pal nuk trhiqet
dhe kur nuk ka ndrmjets, konflikti qndron i
pazgjidhur dhe gradualisht mbulohet.
Msuesi, me mentalitetin anakronik, e ndjen
veten superior ndaj prindit me mendimin se i
ka fmijn n dor dhe ai, prindi, do t jet
i detyruar t ul kokn, prandaj nuk tenton
shum t gjej kompromisin.
Prindi, si gjithnj mjaft i ndjeshm ndaj
fmijs s tij, i beson verbrisht atij dhe, duke
e par veten n pozicionin e mbrojtsit, pr t
arritur nj t drejt, krkon gjithmon vetm t
fitoj, por jo kompromisin. Por, nse n shumicn
e rasteve msuesi krijon konfliktin padashur, pa
paragjykim, prindi hyn gjithnj n konflikt me
paragjykim: Fmijs s tij i kan br padre-
jtsi! Prirja e prindit jo n pak raste sht q ta
shoh veten dhe fmijn n pozicionin e vikti-
ms. Pretendimi i tij sht se ai ka patjetr t
drejt dhe se zgjidhja i takon atij, ndrsa m-
39
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
suesi q e ndjen veten n gabim nuk priret ndaj
zgjidhjes. Prindi sillet si i verbr ndaj sjelljeve
t fmijs, ndrkoh q sjelljet e msuesit kon-
siderohen si t qllimshme, armiqsore dhe shi-
hen me indinjat.
N konfliktet msues-prind mbizotrojn ko-
nfliktet q kan si motiv vlersimin ose prete-
ndimin pr vlersim joobjektiv t msuesit. Duke
ndjekur disa konflikte msues-prindr, por edhe
n baz t prgjigjeve t anketave, n prgjithsi
konfliktet msues-prindr, me kt motiv, ndjekin
kt rrjedh:
Motivi i konfliktit. Nxnsi krkon t justi-
fikohet te prindi pr notn e padshiruar. Pra,
sipas tij, vlersim jo i drejt. Prindi gjithnj i
prirur pr t mbrojtur fmijn, akuzon msue-
sin. Msuesi, n rastin m t mir ka vlersuar
drejt, pr rrjedhoj sht n nj pozicion m
komod pr t hyr n konflikt. N rastin m t
keq, kur ai ka vlersuar subjektivisht, duhet t
prgatitet pr t dhn argumentet e veta.
Shkaku i konfliktit. Tensioni i prhershm q
ekziston midis msuesve, prindrve-nxnsve
lidhur me vlersimin. Ky tension rritet ose
zvoglohet n varsi t intensitetit t vler-
simeve dhe keqinterpretimeve ose pretendi-
meve t secils pal. Msuesi me pretendimin
se vlerson objektivisht. Nxnsi pretendon se
atij i sht ngrn nota dhe kt pretendim ia
prcjell prindit. Prindi i tensionon m tej kto
marrdhnie.
Argumente q nxjerrin. Msuesi: Un nuk
mund t toleroj n not. Me nxnsit duhet t
tregohemi t kujdesshm, nuk duhet ti eduko-
jm me iden q sukseset n jet arrihen leht.
Nxnsi: Un prgatitem sistematikisht, pr-
piqem shum. Edhe n krahasim me t tjert
jam mir. Kam mendim qe msuesi nuk m jep
at q meritoj.
Zhvillimet. Msuesi ngul kmb n sjelljet
dhe vlersimet e tij. I konsideron fyerje ndrhy-
rjet e prindrve. Pretendon se kto sjellje e ve-
prime kushtzohen nga rigoroziteti q e kara-
kterizon pr t zbatuar detyrn e tij. Nxnsi
vazhdon t prgatitet gjithnj e m shum, por
mbetet gjithnj i paknaqur nga vlersimi i m-
suesit. Prindi nuk trhiqet nga pretendimet.
Prfundimi. Nse realisht m von nxnsi
mbetet i knaqur me vlersimin e msuesit,
prindi konsideron t suksesshm ndrhyrjen e
tij dhe s bashku me fmijn e konsiderojn
t mbyllur konfliktin. Nse prsri pr vlersi-
met e mpastajme kan kundrshtime, konflikti
bhet m i ashpr dhe pozicionet e t dy palve
bhen gati armiqsore. N kto momente m-
suesi duhet t kuptoj q marrdhniet mund
ti normalizoj ai. Me durim, me argumente,

me dashamirsi duhet t shpjegohet e t bind
nxnsin e prindin se nga ana e tij nuk ka as-
njfar tendence. Prkundrazi, ai duhet t ndi-
hmoj realisht prindin dhe nxnsin pr t dal
nga kjo situat, duke i ofruar edhe ndihmn e
tij pr t arritur vlersimin real q pretendon
prindi. Por e rndsishme sht q ai ta bind
prindin se vlersimi i tij sht real (n qoft se
sht vrtet i till).
Nse edhe pas ksaj ndrhyrjeje miqsore t
msuesit nuk arrihet ndonj rezultat pr pajtim,
ather sht e domosdoshme ndrhyrja e dre-
jtuesve ose antarve t bashksis .
Prvoja ka treguar q kto konflikte zgjidhen n
mnyrn m t mir, kur msuesi merr nismn pr
t br lshime brenda caqeve, kur ai mendon seri-
ozisht pr zgjidhjen e konfliktit. Duke qen nxnsi
ndrmjet msuesit dhe prindit, ai gjithmon shr-
ben si katalizator pr zbutjen e konfliktit. sht
aftsia e msuesit ta shfrytzoj kt.
Ndrmjets n zgjidhjen e ktyre konflikteve
mund t jen drejtuesit e shkolls, t cilt pasi
njihen me gjendjen, mbasi peshojn faktet e t
dyja palve arrijn ti sheshojn kto konflikte,
duke negociuar m shum me msuesin, duke qen
se pr t ka edhe pozicionin e drejtorit, por edhe
me prindin, pr ta bindur me argumente.
5. Konfliktet msues - msues. Motivet
Si edhe konfliktet e tjera n shkoll, kto ko-
nflikte lindin nga shkaqe objektive dhe subje-
ktive. Kryesisht disnivel n prgatitjen shkencore,
ndrhyrje t pamotivuara, ndrthurje interesash
etj. Por konfliktet q shkaktohen pr arsye subje-
ktive jan m t vshtirt. sht fakt, gjithashtu,
q kto konflikte n t shumtn e rasteve zgjidhen
nga vet msuesit e konfliktuar, ose shuhen vet
me kalimin e kohs. Jan konflikte q kryesisht
klasifikohen n konfliktet e buta. Rrallher m-
suesit e konfliktuar, me njri-tjetrin krkojn ndr-
mjetsim, q n prgjithsi sht drejtori i shkolls
ose nj kolegu i tyre.
Vetm 30 pr qind e msuesve n anketime
pranojn q kan pasur konflikte me njeri-tjetrin.
Asnj nuk pranon q konfliktet t jen zhvilluar
t ashpra. 20 pr qind pranojn q kto konflikte
jan zgjidhur nprmjet kompromisesh, 10 pr
qind kan shkuar drejt shuarjes. 30 pr qind e t
anketuarve theksojn se konfliktet midis tyre kan
qen pa pasoja. Pr rrjedhoj do t konsidero-
heshin konfliktet m komode n shkoll. E sigurisht
kshtu duhet t jet. Jan konflikte midis atyre q
duhet t msojn t tjert se si duhet t trajto-
hen, menaxhohen e zgjidhen. Ata jan trajnert,
t tjert lojtart.
Jan konflikte q ndodhin n mes njerzish t
prgjegjshm e t shkolluar dhe pritet q t zgji-
40
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
dhen paqsisht, por nuk ndodh gjithmon kshtu.
Disa nga motivet q shkaktojn lindjen e tyre
jan:
Disnivel n prgatitjen shkencore.
Disnivel n kultura.
Ndrhyrje t pamotivuara.
Ndrthurje interesash.
Shpesh pr ti shuar kto konflikte ndrhyjn
vet msuesit me njri-tjetrin dhe rrall sht e
nevojshme ndrhyrja e drejtoris e aq m pak e
organeve eprore.
6. Konfliktet fmij-prindr. Motivet
Jan konflikte q duken sikur skan t bjn
me shkolln por, n fakt, mbarten nga familja dhe
shpesh gjejn zgjidhje n shkoll.
Disa nga shkaqet q ojn n lindjen e ktyre
konflikteve jan:
Ndryshim i mendsive ndrmjet brezave.
Tutela e pajustifikuar.
Dobsia e prindit pr fmijn e tij.
Gjendja shoqrore.
Prvoja ka treguar se ndrmjets n kto lloj
konfliktesh mund t jet edhe shkolla, msuesi ku-
jdestar, nj msues i lnds, shokt, drejtuesit e
shkolls.
7. Konfliktet ndrmjet drejtuesve. Motivet
Konfliktet ndrmjet drejtuesve jan konflikte q
po ndeshen gjithnj e m shpesh npr shkolla.
Disa nga motivet q ojn n lindjen e ktyre kon-
flikteve jan:
Prgatitja e pamjaftueshme profesionale.
Kulturat e ndryshme.
Klanet q krijohen.
Paprgjegjsia dhe paprgjegjshmria.
Pr t ndrmjetsuar n kto lloj konfliktesh
sht m e vshtir se me do lloj tjetr, mbasi
duke qen me pushtet, gjithsecili nuk pranon t
ul hundn. Ndrmjets n kt rast mund t
jen kolegt, lideri informal, ose njri nga dre-
jtuesit formal.
Prfundim: Shkolla e mbrthyer nga konfliktet.
Trajtuam shtat llojet e konflikteve q veprojn
brenda shkolls. Me dhjetra e qindra t tjer
veprojn jasht saj. Por q kan ndikimet e veta
t fuqishme n shkoll. Me dhjetra e qindra mo-
tive, q i bjn ato mjaft t veanta specifike
pr nga trajtimi, menaxhimi dhe zgjidhja. M t
rndsishme, konfliktet msues-drejtues, m-
sues-nxns. Me pasoja m negative konfliktet q
prsriten si rrjedhoj e hakmarrjes s msuesit.

M elegantet pr nga mnyra e menaxhimit,-
konfliktet nxns-nxns. Gjithsesi, edhe kjo sht
nj pasuri e shkolls, q duhet shfrytzuar. Pra-
ndaj krkohet vmendje, kujdes, profesionalizm.
N t kundrt, pasojat do t jen m t rnda se
kto q po kalojm. Ende nuk sht von.
Konfliktet duhen parandaluar, shmangur, zgji-
dhur?
Konfliktet duhen parandaluar ose zgjidhur. Nuk
duhen mbuluar, sepse ato rishfaqen prsri, shpesh
me nuanca e pasoja m t forta. Por edhe ktu do
t thoshim se varet nga lloji i konfliktit, rrethanat
dhe pjesmarrsit n konflikt.
Rrugt pr parandalimin e konflikteve jan t
shumta por, n baz t t gjithave qndron komu-
nikimi. Padyshim rrugt, mjetet pr ti paranda-
luar jan t shumta, por nj nga m frytshmet t
pranuara dhe t vrtetuar, sht komunikimi.
sht nj koncept, nj proces q si t thuash
ka fituar t drejtn e qytetaris, q ia vlen t
ndalesh pr faktin se ai sht mjaft i rndsishm
dhe mjaft interesant.
Pra, far sht komunikimi?
Me shum pak fjal, sht nj proces dhnie-
marrje. Dhnsit vzhgojn dika duke prdorur
shqisat e tyre t shikimit, dgjimit, prekjes, nu-
hatjes dhe shijimit. Ata e prpunojn kt informa-
cion duke e krahasuar me prvojat e informacionet
e mparshme, e vlersojn at, duke u bazuar n
bindjet e nevojat e tyre dhe pastaj e kodojn n
nj mesazh, t cilin e transmetojn nprmjet t
folurs ose mjeteve t tjera t komunikimit. Ma-
rrsi, pasi merr kt mesazh, e kodon, duke e
interpretuar sipas prvojs, bindjeve e nevojave
t tij dhe e kalon n filtrin e shqisave, t cilat ia
transmetojn prsri dhnsit, e kshtu vazhdon
ky proces.
Komunikimi t jep mundsin:
t shprehsh at q mendon;
t paraqessh konceptet e tua pr nj pro-
blem;
t njohsh konceptet e tjetrit;
t reflektosh;
t parandalosh keqkuptimin.
Komunikimi sht nj art i veant n shkoll
dhe ta zbatosh at do t thot:
t shkmbesh ide, alternativa;
t bashkpunosh;
t njohsh njri-tjetrin;
t afrohesh me njri-tjetrin;
t mos prjashtohesh;
t bhesh m njerzor;
41
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
t japsh mesazhe;
t buzqeshsh, t prshndetsh, t respe-
ktosh.
Komunikimi parandalon konfliktin, zbut konfli-
ktin, zgjidh konfliktin, ndihmon menaxhimin e sakt
t zgjidhjes s konfliktit, nuk lejon prsritjen e
konfliktit. Pra, komunikimi sht nj els.
Si mund t zgjidhen konfliktet e lindura?
Disa nga mnyrat mund t jen:
Trheqja: Konsiderohet si trheqje nga mos-
marrveshjet aktuale ose t mundshme dhe nga
situatat e konfliktit. Kjo lloj zgjidhjeje sht e
prshtatshme vetm pr disa situata p.sh., kur
duhet nj periudh ftohjeje ose uljeje ten-
sioni.
Zbutja: Prdoret kur theksi nuk vihet te dife-
rencat, por te gjrat e prbashkta. Por zbutja
nuk sht metod zgjidhjeje, sht nj metod
pr t krijuar hapsira pr momentin.
T dyja kto mnyra jan t prkohshme, t
dobishme vetm pr t vonuar rezultatet e ko-
nfliktit dhe nuk ojn n zgjidhje t tij.
Kompromisi: Konflikti trajtohet n gjith
gjersin e tij. Merren n konsiderat t gjitha
shtjet dhe synohet t knaqen pjesrisht t
dyja palt. sht nj situat ku asnjra pal
nuk fiton, por knaqen pjesrisht t dyja palt,
t dyja palt njkohsisht duhet t heqin dor
nga dika q sht e rndsishme pr ta.
Imponimi: Prdoret si shansi i fundit n zgji-
dhjen e nj konflikti.
Zgjidhja e problemit: sht mnyr q i adre-
sohet drejtprdrejt mosmarrveshjes. sht nj
proces ku konflikti trajtohet si nj problem pr
tu zgjidhur. Pra, problemi prkufizohet, mbli-
dhet informacioni, zhvillohen alternativat dhe
analizohen ato. Przgjidhet alternativa m e
prshtatshme.
Mendimi filozofik bashkkohor, prvoja jon, por
edhe far kemi trajtuar deri tani, pranojn faktin
se konflikti nuk sht nj dukuri plotsisht nega-
tive, prkundrazi sht provuar se konfliktet jan
nj forc lvizse, rrezatojn impulse pozitive,
synojn ndryshimin.
Ather, cilt konflikte duhet ti shmangim
dhe cilt duhet ti stimulojm?
Edhe prgjigjja e ksaj pyetje sht jo pak e
vshtir, pasi do konflikt, nse zgjidhet, pr-
mban si impulset negative, ashtu dhe ato pozitive.
Problemi shtrohet q konfliktet sjellin pjesrisht
produkte pozitive dhe n raport me energjit q
shpenzojm, forcat q marrin pjes jan minimale,
ather kto konflikte duhen, brenda mundsive e

situatave q krijohen, t shmangen.
Duke mos pretenduar pr nj klasifikim shum t
sakt, pr arsyen e thjesht q sht e vshtirt shme prej tons. Koncepti, se gjrat duhet t jen
t prcaktosh q n fillim rrjedhat q do t marr
menaxhimi i konfliktit, si dhe alternativat e zgji-
dhjes q do t paraqiten e q do t jen prfu-
ndimtaret, mund t prcaktojm disa konflikte, t
cilat mund t konsiderohen t panevojshm dhe q
duhet ti shmangim:
Konflikte q lindin pr motive banale (sharje,
fyerje)
N shkoll kto jan t shpeshta. Ndodhin midis
drejtuesit e msuesve, midis msuesve e nxnsve,
midis nxnsve, midis msuesve. Jan konflikte q
krijojn tension t menjhershm dhe marrdhnie
t ashpra, me nj zhvillim t tensionuar dhe zgji-
dhje q nuk premton pr produkte t ndjeshme, t
cilat t ndikojn n formimin e cilsis pozitive t
personalitetit t palve.
Konflikte ku cenohen interesat e vogla, me-
skine
Nj ndarje e ngarkess msimore n shkoll, q
prek padashur interesat e nj grupi msuesish dhe
favorizon nj grup tjetr. Prpilimi i orarit msimor
shkakton konflikte midis drejtuesit e msuesve, t
cilat, po t bhen t pranishm n shkoll, krijojn
jo pak shqetsime dhe do t ishte shum her m
mir n qoft se do t parandaloheshin.
Konflikte ku marrdhniet ndrtohen mbi arro-
ganc, prepotenc
T prekshme n shkoll. Qndrimi prepotent
i drejtuesit karshi nj msuesi, ose i msuesit
ndaj nj nxnsi, ose midis vet msuesve dhe
nxnsve shkaktojn konflikte t panevojshme
q prishin klimn n shkoll dhe zgjidhja e tyre,
prve se mbyll konfliktin, nuk jep ndonj produkt
t ndjeshm pozitiv. Pra, jan konflikte q nuk
sjellin produkte ose t paraprgatitin ndryshime.
Kryesisht ato turbullojn dika, bhen t ashpra
n qoft se nuk tregohet kujdes dhe zgjidhen duke
mos ln gjurm t ndjeshme. Rrjedhimisht duhet
t luftohet pr ti parandaluar.
Folm m sipr pr faktin se komunikimi t jep
nj sr prparsish, t krijon nj sr mundsish. kusht pr nj komunikim t dobt dhe pr nj pun
Duhet t stimulohet ai, duhet t evidentohen fa-
ktort q e ndihmojn dhe e pengojn. Po mundo-
hemi t evidentojm disa prej tyre:
Prirja pr ti par dukurit n dy t kundrta
t skajshme
Aktualisht si e kemi theksuar edhe m sipr,
prirjet, jo vetm n shkoll por n prgjithsi n
shoqrin ton jan t tilla, q i shohin dukurit
vetm bardh e zi.
42
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Po ashtu sht e vshtir sot, nga secili prej
nesh, t pranoj iden e tjetrit q sht e ndry-
ose ashtu, ose kshtu, e kufizon mjaft komunikimin
dhe t menduarit kritik rreth konfliktit. Mnyra t
menduari, sipas t cilave: nse un kam t drejt,
patjetr ti duhet ta kesh gabim, ose anasjelltas,
mbyllin rrugn e alternativave t tjera, mbyllin
rrugn e komunikimit, krijojn premisa pr lindjen
e konfliktit, mundsi t pakta pr komunikim, zhvi-
llimin e tij t ashpr dhe mundsi t pakta pr ta
menaxhuar saktsisht at. Ashtu si un besoj dhe
mundohem t mbroj nj pikpamje timen, ashtu
edhe tjetri beson n drejtsin e qndrimit t tij.
E kjo duhet respektuar, jo denigruar.
Vlersimi i diversitetit
Diversiteti sht objektiv. Edhe pse disa njerz
mendojn se jan t ngjashm me nj njeri apo me
disa t tjer, midis tyre ka mjaft diferenca. Kto
diferenca shprehen n interesat e aftsit e secilit
q njkohsisht variojn e ndryshojn n koh.
Por nse pranojm q ka diversitet, kjo nuk do
t thot se njerzit nuk kan gjra t prbashkta.
T prbashktat krijojn t gjitha premisat pr
tu kuptuar me njeri-tjetrin. Sikur do gj t ishte
e njllojt, pra me shum gjra t prbashkta,
ather dhe jeta do t ishte e mrzitshme. sht
kombinimi i t prbashktave dhe i diferencimeve,
i diversitetit t njerzve dhe i mendimeve e i ko-
nceptimeve t tyre q e bjn jetn interesante.
Mosnjohja e mosrespektimi i tyre e zvoglon mjaft
hapsirn e komunikimit dhe, pr rrjedhoj, shton
mundsit pr konflikte.
Mosafirmimi i vlerave t gjithsecilit
Mosnjohja dhe mosvlersimi i cilsive t mira
te vetja dhe te t tjert prbn nj faktor tjetr
n moskrijimin e nj klime pozitive komunikimi.
Duhet pranuar fakti q t gjith kemi cilsi, t
cilat duhen evidentuar e theksuar. Shum nxns e
msues, p.sh., nuk besojn se kan cilsi t mira,
pasi vazhdimisht jan nnvleftsuar, kritikuar e
fyer. Ata e kan shum t vshtir komunikimin,
e kan shum t vshtir tu besojn t tjerve e,
pr rrjedhoj, me ta sht e vshtir t parandalo-
het konflikti.
Mosafirmimi i vlerave t gjithsecilit sht para-
joefektive n shkoll.
Roli i ndjenjave n komunikim
T njohsh ndjenjat e t tjerve dhe t jesh n
gjendje tu tregosh atyre pr to sht nj aft-
si e rndsishme pr realizimin e nj komunikimi
mjaft t efektshm. Jo rrall komunikimi prishet
pr shkak t ndjenjs s zemrimit q karakte-
rizon njrn pal gjat komunikimit. Dhe jo rra-
ll zemrimi on n konfliktin m t ashpr, n

agresion, zgjidhja e t cilit sht dhuna. Kuptohet
q njerzit e kan n dor vet pr t zgjedhur se pr zgjidhje t suksesshme t tij.
far duhet t bjn kur nxehen. Njra mundsi
q theksuam ishte t vepronin n mnyr agresive.
Agresioni prmbledh do sjellje q synon t dm-
toj nj person tjetr fizikisht ose emocionalisht.
N disa rrethana agresioni mund t shihet si e vet-
mja zgjidhje n nj situat konflikti, por n disa
rrethana t tjera sjellja agresive i lndon njerzit
pa qen e nevojshme ose krijon m shum pro-
bleme pr agresorin.
Nj mundsi tjetr, kur je i zemruar, sht pr-
pjekja pr t ikur nga situata ose t shmangesh prej
saj. Disa priren drejt veprimeve agresive kur nxehen,
disa i shmangen konfrontimit me do kusht. T tjer
luhaten her nga njeri skaj, her nga tjetri, duke
shmangur konfliktin dhe duke e mbajtur inatin de-
risa shprthejn n agresion. Por ka shum variante
t tjera midis ktyre dy qndrimeve t skajshme.
Njeri prej tyre sht t prballesh, por pa i br
keq tjetrit, t kmbngulsh pr t arritur at q
krkon, por pa e dmtuar tjetrin. Zgjidhja m e
mir sht t tregohesh i zgjuar. Gjithnj ka nj
zgjidhje t zgjuar. Pikrisht kt duhet t synojm
te drejtuesit, msuesit, nxnsit, prindrit, pr t
gjetur kt zgjidhje t zgjuar q synon krijimin e
aftsive dhe prdorimin e strategjive pr t pr-
mbajtur zemrimin dhe pr tu prballur me ko-
nfliktin.
T gjith kan ndjenja. Nganjher ndjenjat
krijojn komunikimin e dobt dhe nganjher ko-
munikimi lind ndjenjat. Megjithse zemrimi sht
nj ndjenj e fuqishme, kemi shum mundsi ve-
primi pr tiu shmangur agresionit. Prpjekjet pr
t kuptuar ndjenjat e tjetrit ndihmojn fuqishm
n komunikimin e ngroht.
Forcimi i bashkpunimit
N nj shoqri q tenton drejt ekonomis s
tregut, konkurrenca sht pothuaj e pranishme n
do fush t jets. Kjo bn q bashkpunimi pr t Prandaj sht e domosdoshme t ndrtohen urat
arritur nj produkt t prbashkt t jet jo shum
efektiv e i pranueshm. Padyshim, ky fakt do t
reflektohet edhe n shkoll. Konkurrimi dhe indi-
vidualizmi fitojn terren. Por, konkurrenca dhe in-
dividualizmi zbehin ndjeshm komunikimin q sjell
si pasoj konfliktin. Konkurrenca sht e kundrta
e bashkpunimit, por kjo nuk do t thot se duhet
ta zhdukim at. Edhe n kt rast krkohet nj ra-
port i drejt midis konkurrencs, individualizmit
dhe bashkpunimit. Prvoja ka treguar se ba-
shkpunimi sht shum i frytshm, kur prdoret
strategjia fitojn t dy palt, ndrsa konkurrimi
i prgjigjet strategjis fiton-humbet.
Prandaj sht e domosdoshme q bashkpunimi
t shihet si nj nga faktort m t rndsishm madje shum shpesh. Dhe sht e natyrshme, q
q ndikon n nj komunikim t frytshm e t va-
zhdueshm, q ul dukshm shansin pr t lindur
43
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
konflikt dhe, kur konflikti shfaqet, e zbut rrugn
Duke ngulmuar ende pr komunikimin si nj nga
mjetet m t frytshme pr parandalimin ose pr
zgjidhjen me efektivitet t konfliktit, do t donim
t paraqitnim edhe disa rregulla q duhen zbatuar
q ai t jet sa m i suksesshm:
Kur komunikohet duhet t flas vetm nj
njeri.
Nuk duhet t ndrpritet ai q flet.
Nuk duhen prdorur fjal fyese kur komu-
nikon.
Kur nuk je dakord, formulo opinionin tnd pa
atakuar asnj person dhe shprehe kur e ke ra-
dhn t flassh.
Duhet ndjekur e shikuar n sy folsi, duke
treguar se je i interesuar.
Bj pyetje pr t marr sa m shum info-
rmacion.
Duhet t bsh prpjekje pr t konceptuar
iden kryesore t bashkfolsit.
Pranimi i prvojs s njri-tjetrit, pa dhn
opinione pr t.
Duhet t prpiqesh t kuptosh at q ndjen
tjetri pa e paragjykuar.
T vazhdohet komunikimi edhe kur bhen for-
mulime t papranueshme.
Prfundim: Gjith sa tham me sipr kurrsesi
nuk nnkupton q gjithka sht relative, prfshi
ktu edhe at q e mira nuk dallohet nga e keqja
ose veprimet e dmshme duhen justifikuar, pasi
burojn nga nj kuptim i ndryshm i gjrave, nga
diversiteti ose nga afirmimi i vlerave t gjithse-
cilit. Kto ndryshime e diferenca, ky bashkpunim
e kto ndjenja n kuptimin e konceptimin e komu-
nikimit n rastin m t keq shkaktojn konflikte.
e komunikimit duke shmangur pengesat e shkaqet
q dmtojn kto ura, n mnyr q t kuptojm
se far mendon tjetri, cilat jan ndryshimet mi-
dis meje dhe atij, cilat jan vlerat e secilit, pasi
kshtu dhe vetm kshtu mund t parandalojm
konfliktet e panevojshme, si dhe t konceptojm
drejt mundsin e zgjidhjes s nj konflikti t pra-
nishm.
Si mund t zgjidhen konfliktet e lindura?
Ndonse strategjit pr bashkveprimin, ko-
munikimin dhe kontrollin e duhur t ndjenjave
t forta japin shum shanse pr t shmangur ko-
nfliktet e panevojshme, konfliktet prsri shfaqen,
kur bhen t pranishme, duhen shprehi, aftsi pr
ti zgjidhur.

Kur shfaqet konflikti ne kemi tri mundsi:
T mnjanohemi nga konflikti dhe t fillojm
prpjekjet pr zgjidhjen e tij.
T reagojm me agresivitet, duke ngulmuar
me pasion pr zgjidhjen n favorin ton (duke
sulmuar me fjal, fizikisht ose me t dyja).
T kontribuojm pr zgjidhjen e konfliktit,
ashtu si prpiqemi t zgjidhim nj problem.
Edhe pse ka raste kur shmangia ose qndrimi
pasionant, deri edhe agresiv, mbeten zgjidhjet e
vetme, sht mir q gjithnj ti shohim konfliktet
si probleme q duhen zgjidhur. Fakti sht se t
gjith jemi t prfshir n konflikte. Ky sht nj
fakt real i pranueshm nga t gjith. Por aq i pran-
ueshm duhet t jet fakti q kto konflikte duhen
zgjidhur. Dhe jo gjithmon t krkohet zgjidhja q
t fitoj njra pal. Duhet ngulmuar q zgjidhja t
jet e till q t knaq t dy palt, t dyja palt
t jen t fituar. E pr t arritur kt duhet q do
njeri, aq m tepr nxnsi, msuesi, drejtuesi, t
bhen zgjidhs t mir t konfliktit, duke synuar
zgjidhjen me mnyra, stile, metoda krijuese.
Rezultatet potenciale t konfliktit
Sigurisht, q rezultatet e konfliktit nuk jan do-
mosdoshmrisht negative dhe t kqija. N fakt,
nuk mund t thuhet prerazi q konflikti i lindur
sht gj e mir ose e keqe. Konflikti mund t sjel-
l si rezultate pozitive edhe negative pr palt n
konflikt, po ashtu edhe pr institucionin. Kjo varet
nga shum faktor: nga motivet e lindjes s kon-
fliktit, nga mnyra e menaxhimit, nga pozicionet
e palve t konfliktuara, nga atmosfera e krijuar
etj. Por nj gj sht provuar dhe vrtetuar q,
edhe kur rezultatet e konfliktit jan potencialisht
ose realisht destruktive, ato mund t minimizohen
ose t shmangen nprmjet nj menaxhimi t ku-
jdesshm.
Pra, mund t kemi t bjm edhe me konflikte
q japin rezultate destruktive ose konflikte destru-
ktive q, n qoft se nuk punojm pr ti shmangur,
nse nuk arrihet t shmangen, kuptohet q pasojat
jan t paplqyeshme:
Pengohet krejtsisht procesi i vendimma-
rrjes, duke e br at kompleks t gjat e t
vshtir.
Mund t oj n krijimin e grupeve, aleancave
konkurruese brenda shkolls, duke ulur angazh-
imin e nxnsve, msuesve, drejtuesve pr rea-
lizimin e objektivave.
Lindin mosmarrveshje t tjera ose vet kon-
flikti n fjal bhet m i ashpr, m i vshtir
pr tu menaxhuar, duke krkuar energji shum
her m t mdha, q padyshim nuk rezonojn
me qllimet e shpallura t shkolls.
sht e kuptueshme q pr t shmangur kto
44
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
pasoja, sht detyr e t gjithve n shkoll, por
n veanti e drejtuesit t kanalizoj konfliktin n
at mnyr q konflikti t jet i zgjidhshm ose t
prdoret pr qllime konstruktive.
Nxitja pr krkimin e fakteve ose zgjidhjeve t
reja
Kur dy pal q respektojn njra tjetrn, si jan
palt n konfliktet n shkoll, procesi i trajtimit t
tyre mund t oj shpesh n qartsimin e fakteve.
Konflikti mund t nxis edhe krkimin e metodave
t reja ose zgjidhjeve t reja. N vend t njrs
nga alternativat e paraqitura nga secila pal, mos-
marrveshja mund t oj n krkimin e nj zgjid-
hjeje t re, t pranueshme nga t dyja palt. Por,
gjithsesi, n do rast konflikti duhet t trajtohet
duke u fokusuar te faktet e situata dhe duke te-
ntuar pr t mbajtur n nivele minimale aspektin
emocional.
Efektet e konfliktit mund t ndahen n dy periu-
dha kohore: Gjat konfliktit dhe pasi sht prca-
ktuar fituesi, i humburi, fituesit ose humbsit.
Gjat konfliktit, grupi ka dshir ose jo t
ballafaqoj qndrimet, idet; bn ose jo pr-
pjekje t kuptoj paln kundrshtare; vlerson
pozitivisht pozicionin e kundrshtarit. Prpjekja
e grupit rritet ose jo dhe konkurrimi me grupin
tjetr vepron ose jo si stimul pr punn e grupit
n prgjithsi etj.
N prfundim t konfliktit situata sigurisht
ndryshon. Drejtuesi i grupit fitues ose fituesi
fiton status t ri (ndikimi i tij vazhdon t rritet).
Ndrsa drejtuesi i grupit tjetr ose humbsi
humbet statusin (ndjehet i turpruar pr humbjen).
Edhe atmosfera n secilin grup ndryshon. Te
grupi ose personi humbs ka tension t lart,
dshir pr tu shmangur nga problemet, pr t
arritur nj sukses, si dhe ndjenj konkurrence.
Kta faktor bien te grupi fitues ose fituesi. Atje
zotron knaqsia dhe siguria. Grupi fitues ka
prirje pr relaks, ndrsa grupi humbs ka prirje
pr t rritur prpjekjet. Prandaj gjat konfliktit
ka rritje t kohezionit dhe t angazhimit.
Konflikti mund t ofroj metod t sakt matse.
Prmes situatave t konfliktit, identifikohet fu-
qia relative e palve. Forca, kontrolli dhe shtypja
krkojn eprsi t qart fuqie t njrs pal mbi
tjetrn, ndrsa zgjidhja e problemit krkon nj
baraspesh pushteti midis palve. Shtypja e njrs
pal mbi tjetrn mund t shmanget, duke krijuar
nj balanc pushteti pothuajse t barabart. Kjo
on n zbatimin e metods s zgjidhjes t mos-
marrveshjes.
Prhapja e konflikteve serioze, t cilat kan
zgjidhje t pranueshme, shrbejn si masa preven-
tive ndaj rezultateve destruktive.
Kuptohet q konfliktet n shkoll duhet t kana-
lizohen drejt konstruktivitetit e, pr t arritur
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

kt, duhet t kihen parasysh tri drejtime:

Rrethanat e faktort q ojn n lindjen e
konfliktit.
Rezultatet potenciale t konfliktit.
Metodat e ndryshme t trajtimit t konflik-
tit.
Literatura
Tamo, Adem. Shfaqjet psikologjike t konflik-
teve familjare dhe disa momente, Pajtimi,
Nr.1, Tiran 1997.
Karaj, Theodhori. Aspekte psikologjike t
konflikteve, Pajtimi Nr.3, Tiran 1977.
Shapiro, Daniel. Konflikti dhe komunikimi,
Tiran 1977.
Kreidler, William J. Zgjidhja krijuese e kon-
flikteve, Illinois 1984
Buscaglia, Leo. T jetosh, t dashurosh, t
kuptohesh, Tiran 1984
Kraja, Musa. Hakmarrja tek shqiptart, Ti-
ran 1996
Revista Pajtimi Nr.1, 2, 3, Botim i Fon-
dacionit Zgjidhja e Konflikteve dhe Pajtimi i
Mosmarrveshjeve, Tiran 1997
Adoleshentt t konfliktuar apo, botim i
Fondacionit Zgjidhja e Konflikteve dhe Pajtimi
i Mosmarrveshjeve, Tiran 1999.
Anketime n shkolla: Tiran, Elbasan, Lezh,
Sarand. 2002.

45
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

46
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

Kreu V
Prvoja bashkkohore n zgjidhjen e konflikteve prmes
ndrmjetsimit mes moshatarsh

N fund t ktij kreu ju do t jeni n gjendje:

t listoni arsyet q ndikojn n lindjen e konflikteve midis grupeve t identifikuara n shkoll;

t prcaktoni hapat pr t zgjidhur konfliktet midis individve dhe grupeve t prfshira n
konflikte n mjediset shkollore;
t kuptoni dinamikn e marrdhnieve midis aktorve t prfshir n jetn shkollore;
t vlersoni ndrmjetsimin midis bashkmoshatarve si nj alternativ frytdhnse t zgjidhjes
s konflikteve nxns-nxns;
t prcaktoni detyrat e nxnsit ndrmjets dhe parimet q ai/ajo duhet t ndjek n zgjidhjen e
nj konflikti me ndrmjetsim;
t prdorni ndrmjetsimin n situata konkrete konfliktesh.

47

Konfliktet pjes e natyrshme, e
pashmangshme e jets n shkoll. Zgjidhja
e tyre me metodn e ndrmjetsimit
Periudha e tranzicionit solli mjaft ndryshime
n shoqrin shqiptare, shpesh me efekte t d-
mshme mbi adoleshentt. Sot shkolla ndodhet pr-
ball problemeve t shumta q krkojn prgjigje.
Pavarsisht nga gjykimet pr to dhe ndryshimet q
psojn, shkollat mbeten institucionet kryesore
pr edukimin pr qytetarin demokratike. Prve
ksaj, ajo vazhdimisht duhet t siguroj q e tr
veprimtaria e saj t mos jet n kundrshtim me
t drejtat e njeriut. Kjo krkon nga shkolla ngritjen
e strukturave q mundsojn tolerancn, dialogun,
shkmbimin e ideve dhe t prvojave dhe rritjen e
pjesmarrjes dhe prgatitjen e qytetarve t rinj.
N qoft se dikush do t donte t ulej me nj
grup adoleshentsh q frekuentojn gjimnazin dhe
do t bisedonte me ta, ndoshta do ti bnte pr-
shtypje niveli i tyre i diskutimit dhe n veanti,
mnyra e tyre e arsyetimit pr probleme t ndry-
shme. Po aq interesant dhe t mpreht jan edhe
ata m t vegjlit, nxnsit e shkollave 9-vjeare.
N prgjithsi t gjith jan t shpenguar e komu-
nikues.
Zakonisht kjo sht klima q mbizotron n
shkollat tona sot.
Konfliktet, kontradiktat, problemet edhe pse t
etiketuar me terma t ndryshm jan nj dukuri e
prgjithshme, q ndeshen kudo, pra edhe n shko-
llat tona, ku veprimtaria realizohet nga aktort
kryesor: nxns-msues-staf drejtues-prind.
Prve pjesmarrsve t drejtprdrejt n nj
konflikt, sipas llojit t tij, ka edhe pal t tjera
trthorazi pjesmarrse: shrbimi pran shkolls
(punonjs t pastrimit, roje etj.), punonjs t sh-
rbimit psiko-social, biznesi pran shkollave-bashk-
sia-mjedisi shoqror (p.sh. familja, t afrmit, t
njohurit), media (p.sh. shtypi, radioja, televizio-
ni), grupe mbshtetsish, organizata mbshtet-
sish ...).
T gjith, msues, nxns, prindr punojn
pr ti shrbyer sa m mir rritjes intelektuale t
48
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
nxnsit, zgjerimit t bagazhit t tij kulturor, por
sidomos edukimit t tij me vlerat e nj qytetari
t mir e t civilizuar. Pr kt, stafi msimor n
shkolla prpiqet t krijoj pr t gjith nxnsit
nj mjedis sa m shoqror, nj atmosfer sa m
bashkpunuese, nj klim sa m paqsore. Por ja,
q jo t gjith e pranojn nj mjedis t till ose
i prshtaten atij. Secili nxns, si nj individu-
alitet i veant, ka mnyrat e veta t prshtatjes
me informacionin e ri q bota e jashtme i servir
atij, si nj mnyr konstruktimi t bots s tij t
brendshme. T gjith nxnsit, q frekuentojn
arsimin 9-vjear ose at t mesm, nga pikpamja
psikologjike prfaqsojn individ me nj perso-
nalitet n formim e sipr. Kompleksiteti i perso-
naliteteve t tyre dhe diversiteti ndrmjet tyre na
bn q ta shohim dhe ta analizojm me kujdes sje-
lljen e ktyre nxnsve-individ.
Grupmosha 10-18 vje, prfshin stade t ndry-
shme, t prcaktuara nga psikolog t njohur, t
rritjes dhe zhvillimit n t gjitha sferat e tij. Indi-
vidt e ksaj moshe t cilt jan n brumosje e
sipr kan nj mnyr t t parit t gjrave dhe t
arsyetimit rreth tyre q ndryshon nga ajo e t rri-
turit pr vet faktin q sht nj ose dy prmasore
dhe jo shum prmasore. sht tejet e rndsishme
q ata t kuptohen drejt dhe t ndihmohen nga t
rriturit (konkretisht prindrit dhe msuesit) q t
arrijn n nj ekuilibr arsyetimi dhe kontrolli t
ndjenjave e mendimeve mbi veten.
N rastet kur diversiteti i mnyrave t kndv-
shtrimit t shtjeve dhe dhnies zgjidhje t tyre,
shfaqet haptazi dhe ka pasoja t paplqyeshme,
madje t dmshme pr palt ndrvepruese, n
shkoll, ather kemi t bjm me situat konfliktuale
ku krkohet (jo domosdoshmrisht, por sht e
nevojshme) ndihma e nj pale t tret pr arritjen
e nj zgjidhjeje me sa m pak pasoja.
Cilat jan ato q ndikojn n lindjen e konfli-
kteve midis grupeve t identifikuara n shkolla?

Gjendja sociale e familjes.
Gjendja ekonomike e familjes.
Cilsia e procesit msimor.
Aftsia profesionale e msuesit.
Cilsia e programeve msimore.
Aftsit komunikuese t msuesit.
Marrdhnia me bashksin.
Marrdhniet e msuesit me prindrit.
Ndikimi i medias, biznesit etj.
Cilat jan shkaqet kryesore t lindjes s ktyre
konflikteve n shkoll, kush jan pjesmarrsit,
cilat do t ishin mnyrat m efektive t zgjidhjes
s tyre?
Ndr shkaqet kryesore t kontradiktave (t cilat
mund t prshkallzohen n konflikte verbale, pr-
dorim t dhuns fizike etj) mund t prmenden:
Mospajtimi ose kundrshtimet pr vlersimin
e nxnsit.
Sjellja ose qndrimi i pahijshm n klas nga
ana e nxnsit.
Diskutimet n lidhje me pranin e nxnsit n
klas (mungesat me dhe pa arsye).
Krkesat e ndryshme nga ana e prindrve t
nxnsve pr msuesit (krkes llogarie pr
mungesat, debatim me msueset e lnds pr
vlersimin e (pa)drejt t fmijve etj).
T gjitha problemet e karakterit emocio-
nal bhen shpesh burim konfliktesh tek adole-
shentt.
Thyerje nga ana e nxnsve t disiplins q
manifestohet me akte dmtuese t bazs mate-
riale t shkolls;
Diferencime t msuesit, intoleranc e m-
suesve.
N jetn e prditshme n shkolla, konfliktet
shpesh barazohen me grindjet, me kundrshtit
e interesave t dy palve q jan n konflikt, t
cilat askush nuk mund ti fsheh dot pasi jan t
pranishm n do moment. Konfliktet jan ose
mosmarrveshje midis dy a m shum njerzve
ose mospajtim midis ideve t tyre. Mbi t gjitha,
konflikt do t thot ndrveprim ose dialog. Mnyra
se si reagon nj nxns ndaj konfliktit prbn nj
pjes t rndsishme t personalitetit t tij ose
t saj. N shkolla, ku palt n konflikt shpeshher
jan vet bashkmoshatart adoleshent, sht
e rndsishme q konfliktin ta konsiderojm n
mnyr objektive si rrethan sociale, duke mos
e ngatrruar me format e zgjidhjes s tij; ai nuk
duhet kufizuar me an vlersimesh, si dhe nuk
duhet przier me trsin e shkaqeve t tij. do
konflikt paraqet n vetvete mundsi pozitive. Pa-
49
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
varsisht nse sht zgjidhur ose jo nj konflikt,
gjithmon ekziston nj baz pr t njohur nevojat
dhe dshirat e do adoleshenti, t cilt jan n
fazn e zhvillimit t vrullshm t tipareve kryesore
t personalitetit t tyre.
Konfliktet nuk duhen par n aspektin e fitores
s njrs pal dhe t humbjes s kundrshtarit, por
n at t qllimit t fitores s prbashkt. Kjo do
t thot se konflikti q n fillim nis t zhvillohet
n nj linj t till, ku t dyja palt n konflikt
mund t dalin t knaqura nga zgjidhja, duke arritur
pjesrisht qllimet e tyre dhe n prfundim marr-
dhniet mund t ruhen ose t prmirsohen.
Cilat jan nivelet e konflikteve n shkolla?
1. Individi ( nxns, msues, prind etj) me
konfliktet ndrvetjake.
2. Grupet me
konfliktet brenda grupit (nxns-nxns, msues-
msues, drejtues-drejtues);
konfliktet mes grupeve (grupe nxns-nx-
ns, grupe nxns (klas) msues).
3. Organizma brenda shkolls (drejtoria e shkolls,
qeveria e nxnsve, bordi i shkolls, sindikatat)
konflikte brenda organizmit;
konflikte mes organizmave.
4. Bashksia (banort e bashksis prreth shko-
lls, bizneset brenda dhe pran shkolls, etj) me:
konflikte ndrvetjake;
konflikte brenda bashksis.
N konceptimin e konflikteve n shkolla, anali-
zat e konflikteve ndihmojn t gjith aktort t
prpilojn jo vetm shkaqet dhe paraqitjen e nj
konflikti, por edhe piknisjet e para pr mnyrat e
zgjidhjes s tij.
Pr t zgjidhur konfliktet midis individve dhe
grupeve sht e rndsishme t prcaktohen hapat
q duhet t ndiqen:
1.Identifikimi i problemit.
2.Parashtrimi i zgjidhjeve t mundshme.
3.Vlersimi i zgjidhjeve.
4.Gjetja e zgjidhjes m t mir.
5.Ndrtimi i metods pr zgjidhje.
6.Vlersimi i saktsis s zgjidhjes.
Q konflikti t jet prvoj rritjeje dhe zhvi-
llimi, krkon disa aftsi t veanta si nga msuesit
edhe nga nxnsit. Kto aftsi t veanta mund t
zgjidhen n mnyra t tilla q t mos shkelen t
drejtat e njeriut, por njkohsisht t gjith t din
dhe t zbatojn detyrat dhe prgjegjsit e tyre.

Shpesh n shkolla ndodhin keqkuptime, me dashje
ose jo, t pranimit dhe respektimit t drejtave dhe
detyrave q bhen shkak pr lindjen e konflikteve
ose prshkallzimin e tyre. do institucion arsimor
parauniversitar n fillimin e vitit msimor ka miratuar
nga t gjith pjesmarrsit n jetn e shkolls, nj
rregullore t shkolls, ku jan t deklaruara detyrat
dhe prgjegjsit e secilit. E, gjithashtu, gjithsecilit
i mbrohen t drejtat sipas Konvents s t Drejtave
t Njeriut. Nxnsit jan qytetar t Republiks s
Shqipris dhe atyre nuk u zbehen t drejtat dhe
prgjegjsit, kur hyjn n dyert e shkolls. Sot
msuesi shihet si nj person i sjellshm, i prmba-
jtur dhe q bashkpunon me nxnsit, pasi t dyja
palt duhet t ndiejn dhe t ushtrojn shkallt
e liris, q u jep demokracia. Nxnsit n klas
konsiderohen qytetar dhe jo subjekte t m-
suesit. Si qytetar, detyra e tyre sht t bashkpu-
nojn pr t mirn e prbashkt, tu binden ligjeve
t demokracis n klas dhe t respektojn e tu
binden autoriteteve shkollore. Nxnsit n shkoll
mbrohen nga Konventa e t Drejtave t Njeriut,
por ato jan t detyruar t zbatojn rregulloren e
shkolls s miratuar n fillim t vitit dhe dispozitat
normative t miratuara nga MASH-i.
N shkollat tona vihet re nj dukuri q ka t bj
me faktin se sa nj nxns di t dalloj se cilat
jan detyrat/prgjegjsit dhe t drejtat e tij. N
kt mnyr kur nxnsi nuk zbaton detyrat e tij
shkollore, mund t shfaq sjellje q bhen shkak
pr lindjen e nj konflikti midis tij dhe msuesit.
Ose msuesi nuk sht i gatshm t njoh dhe ti
lejoj nxnsit t drejtat e tij n shkoll dhe mund
t shrbej si nj burim pr lindjen e nj konflikti
nxns-msues.
Disa msues sillen n mnyr t till, q i bn
nxnsit e tyre shkaktar t sjelljeve jo t plqy-
eshme t nxnsve t tyre. Ata jan tepr strikt,
pa takt, joefektiv, jokompetent ose t mrzit-
shm. Jan t pasjellshm, t ashpr dhe jomiq-
sor dhe shprdorojn kohn. Ritmi i tyre i puns
sht i ult dhe i zvarritur dhe po njsoj sht edhe
organizimi i ors s msimit. Ata abuzojn me nx-
nsit duke u ven epitete, duke i ven n loj ata
vet dhe gabimet e tyre; jan t padrejt n debat
dhe n prgjithsi i trajtojn nxnsit si njerz pa
vler. Nuk ka variacion: do or msimi prsritet
njsoj, duke krijuar monotoni. Ort e msimit t
mrzitshme jan prher mikpritse t sjelljeve t
pahijshme.
Msuesi duhet ta msoj nxnsin se si t sillet.
Vet disiplinimi i msuesit.
Prcaktimi i asaj se far din nxnsit mbi
disiplinn dhe konkretisht far pritet prej tyre
dhe pse.
50
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Prcaktimi i faktit nse ndjehen t knaqur
nga disiplina e vendosur dhe e krkuar.
Rregullat n klas duhet t forcohen vazhdi-
misht. Nxnsit nuk duhet t ken dyshim q kto
rregulla jan operative dhe q thyerja e tyre nuk
tolerohet.Mnyra se si msuesi zotron situatn n
nj sjellje jo t mir ka ndikim t madh te nxnsit
q shikojn incidentin ose dgjojn pr t.
Problemet, jan tre tipash: nxnsi ka probleme,
p.sh., probleme q kan t bjn me nevojat e nx-
nsve; msuesi ka probleme, p.sh., probleme q
kan t bjn me nevojat e msuesve; probleme t
prbashkta, p.sh. probleme q kan t bjn me
nevojat e t dyja palve. Metoda prdor n mnyr
t konsiderueshme t nxnit aktiv dhe un jap
mesazhe nga msuesi. Ideja sht se, nse nxn-
si ka probleme, msuesi duhet ta dgjoj nxnsin
me kujdes, t prpiqet ta kuptoj kndvshtrimin
e nxnsit. N kt proces, msuesi duhet t njoh
edhe ndjenjat e nxnsit, q t dij t sillet me
t dhe ti lej atij t kuptoj se msuesi e kupton
plotsisht at. Nse msuesi ka probleme, ai duhet
ta lejoj nxnsin t njoh problemin e tij (p.sh.,
sjellja e keqe e nxnsit) dhe si ndjehet msuesi
pr kt. Nse procesi funksionon, nxnsi do ta
kuptoj q nuk sht sjellja e mir, far dmi
shkakton ajo dhe si ndikon te msuesi, n rastet
kur nuk shoqrohet me zemrim ose me sharje.
Prirja q kan disa msues, pr t trhequr vazhdi-
misht vmendjen dhe pr t ngacmuar nxnsit,
rregullojn msimin dhe mund t ojn n sjellje
t oroditura t nxnsve. N rastet kur msuesi
vren ndrhyrje t vogla shqetsuese t nxnsve,
sht m mir q ti neglizhoj se sa, n mnyr
strikte, ti korrigjoj ato. T kritikosh ose t vesh
n faj me ashprsi gjithmon t njjtin nxns,
on n rritjen e simpatis dhe t mbshtetjes s
tij nga nxnsit e tjer. Prve ksaj, ky qndrim i
msuesit ul tempin e ors s msimit.
elsi i suksesit sht t prcaktoni konfliktin n
kndvshtrimin e nevojave t paplotsuara. Nse
nj fmij sillet n mnyr t papranueshme, kjo
tregon q disa nga nevojat si msues nuk duhet t
jen plotsuar. Por far duhet br me at sjellje
t papranueshme? Prse ndodh ajo? Ajo ka t bj
me mnyrn se si fmija krkon t plotsoj nevo-
jat e veta. Sapo ta kuptoni kt, nuk ekziston m
sjellja e mir ose e keqe, por vetm sjellja.
M pas, ju mund t filloni t gjeni t gjitha mnyrat
pr t arritur plotsimin e nevojave tuaja dhe t
fmijs. N kt mnyr fitoni t dy. Megjithat,
nuk sht e nevojshme, si pr msuesin ashtu dhe
pr fmijn, t formohen mekanizma iftzimi pr
t mbshtetur njri-tjetrin.
N disa shkolla t qytetit t Tirans jan br
pyetsor pr respektimin e t drejtave n shkoll
dhe marrdhniet me msuesit. N anketim morn

pjes gjithsej 389 nxns t shkollave t mesme
t Tirans. Nga ky kampion 232 t rinj studiojn
n nj shkoll periferike, shkolla A e qytetit t Ti-
rans dhe 157 n nj shkoll n qendr t qytetit,
shkolla B, me synimin q t dhnat t prfaqsonin
mendimin e t rinjve n t gjith Tirann. Nxnsit
u informuan mbi qllimin e studimit, mnyrn e
plotsimit t pyetsorve dhe ruajtjen e konfiden-
cialitetit nga studiuesi. Nxnsit u przgjodhn n
mnyr rastsore npr klasat ku studionin.
Ja cilat jan rezultatet e ktij anketimi:
Pr pyetjen e par:
4%
16%
34%
4% Shum mir
46% 34 % Mir
46 % Mjaftueshm
16 % Aspak
Si shihet nga grafiku 46 pr qind e t anketu-
arve e vlersojn respektimin e t drejtave n
shkoll. Por 20 pr qind e nxnsve e konsiderojn
t pavlersuar respektimin e t drejtave t tyre
n shkoll. Nj pjes e nxnsve nuk ndihen t
trajtuar me dinjitet, madje disa nxns ndihen t
denigruar ose t ln n harres. Duket se bashk-
veprimet msues- nxns karakterizohen nga nj
model asimetrik i marrdhnieve, ku msuesi sht
autoriteti q imponon rregulla, dhe q ka mjetet
pr ti mbajtur nxnsit t nnshtruar, edhe me
kusht t fyerjes s tyre. Kjo paknaqsi n rritje
nga nxnsit sht n prpjestim t drejt me
rritjen e moshs. Nxnsit m t rritur jan m t
ndrgjegjsuar dhe informuar mbi t drejtat dhe
detyrimet e tyre dhe, si pasoj, m t ndjeshm
ndaj shkeljes s tyre. Madje edhe njohurit dhe
sjellja e msuesve vlersohen tashm nga nj opti-
k m racionale dhe kritike, duke evidentuar n
kt rast edhe mangsi q duhen korrigjuar. Nx-
nsit m t rritur jan m pak konformist dhe
kan nj qndrim m t pavarur, duke u konsideruar
m objektiv n vlersimet e tyre.
Ja disa nga opinionet e tyre:
sht shqetsuese q komentet zotruese pr
msuesit e plqyer jan: nuk kemi frik n orn
e tij/saj, shprehim lirshm mendimet tona,
na kupton, kur ky lloj komunikimi duhet t jet
51
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
n fakt fillesa e t nxnit, dhe jo nj arritje ma-
dhore. sht gjithashtu nj kamban alarmi kur
nxnsit shprehen se ndihen t lnduar nga fye-
rjet, kemi frik gjat msimit, ecn me opin-
ion n vlersim, nuk e lshon notn etj. Msuesi
jep msim prmes dy mnyrave: (1)njohurive q
prcjell, (2) mnyrs se si i prcjell njohurit. M-
suesi nuk sht vetm msimdhns i njohurive,
por edhe nj model i gjall pr t formuar qytetar
dhe modeluar me sjellje tolerante. Prve t tje-
rave, ndshkimi i nxnsve me nota negative nuk
tregon paaftsin e nxnsve pr t msuar, por
paaftsin e msuesve pr ti msuar me efektshm-
ri, ka shpesh bhet shkas pr lindjen e konflikteve
midis msuesve dhe nxnsve dhe ndonjher duke
u prshkallzuar konflikti edhe midis prindrve dhe
msuesve.
Ja si shprehen dhe si vlersojn nxnsit m-
suesit e tyre:
sht e vetmja msuese q na kupton dhe
ndihmon.
sht m i miri n shpjegim, realizon shum
eksperimente, sht i drejt n vlersim.
Shpjegon qart dhe sht tolerant.
E vlersoj shum shpjegimin e msueses, m-
suesja sht e shklqyer, m plqen lnda.
Shpjegon shum mir, organizon mir orn e
msimit.
Shpjegon shum mir, ofron informacion
plotsues.
Shpjegon shum mir, ka komunikim t mir
me nxnsit, ofron informacion plotsues.
Ora organizohet kndshm, na bn t ndihe-
mi mir gjat gjith ors, e shpjegon lndn n
mnyr t prkryer.
Respekton nevojat tona, shpjegon shum
mir, shpjegimi lehtson lndn, na ndihmon
me ushtrime jasht librit, siguron materiale
plotsuese, sht msuese e prkryer,
Msuesja sht shum e komunikueshme.
Ora zhvillohet n trajt bashkbisedimi,
kemi marrdhnie t mira, kemi nj msuese t
mrekullueshme, vlerson shum mir, shpjegi-
mi i lnds e bn orn t bukur, ora zhvillohet
n mnyr prsosur, msimi zhvillohet lirshm
dhe natyrshm.
Ka komunikim t mir me nxnsit, ora zhvi-
llohet n trajt bashkbisedimi.
Msuesja sht e komunikueshme, kemi
mundsi t shprehim lirshm mendimet tona.
Komunikon mir me nxnsit, m bn t ndi-
hem mir, msuesja sht shum e prgatitur.
Krijon mundsi diskutimi edhe pr tema jasht
msimit, profesori sht i mrekullueshm, ko-

munikon si shok.
Marrdhniet msues-nxns, ora sht ak-
tive, t gjith shprehim lirshm at q dim.
E bn orn interesante, sillet si shoqe.
Msuesja sht e mrekullueshme, nuk kemi
frik gjat ors s msimit, msuesja e ko-
munikon shum mir lndn, msuesja e bn
lndn trheqse, m bn t ndihem mir,
mund t flasim lirshm pr at q mendojm
dhe ndiejm.
E zhvillon orn aq kndshm sa mezi e presim,
na respekton, ora zhvillohet n mnyr intere-
sante, e bn orn t leht dhe t plqyeshme.
Po t shohim fjalt q nxnsi kan prdorur pr
msuesit e tyre dhe marrdhniet me to, kuptojm
se me kta msues, me kto cilsi kurr nuk do t
ket konflikte me nxnsit e tyre.
Pra, si shihet nga opinionet e nxnsve, nj nga
pikat e forta n marrdhniet midis nxnsve dhe
msuesve sht komunikimi. Pra, komunikimi n
shkoll sht nj aspekti rndsishm i jets s zgjidhet vetm nga palt kundrshtare. N sken
shkolls, i cili ndihmon n procesin e t msuarit
dhe shrben si nj rregullator i prgjithshm i tr
marrdhnieve midis grupeve sociale me partner
n edukim, msues, nxns, prindr.
Problemet e komunikimit n shkoll marrin nj
rndsi t veant. N kndvshtrimin e komuni-
kimit si nj problem brenda shkolls duhen veuar
ato elemente t reja t cilat i japin komunikimit
nj profil t ri, mes t cilave mund t reflektosh
nn prizmin e humanizmit e t demokratizimit t
jets s brendshme t shkolls.
Shkolla prfaqson sot epiqendrn e nj bash-
ksie t caktuar shoqrore. Marrdhniet ko-
mplekse brenda shkolls nuk mund t vshtrohen
t shkputura nga veprimi i shum faktorve t
jashtm, ato t bashksis. Komunikimi i naty-
rshm, i kujdesshm, njerzor ndrmjet t gjitha
palve harmonizon ndikimin e veprimit edukativ t
shkolls me ato t familjes, vendos n nj vlefshmri
efektet e ndikimeve t ndryshme mbi fmijn,
zbut efektin negativ t ndikimeve t padshiruara,
minimizon ndikimin e mesazheve frenuese mbi
nxnsit.
N kt trsi marrdhniesh, fmija e ndien
veten t sigurt, t qet, t rrethuar me dashuri
dhe kujdes. Msuesit dhe prindrit msohen ti
trajtojn ndryshe fmijt e tyre, trthorazi ven-
dosen norma t reja komunikimi n shkoll dhe n
familje, krijohen raporte t mirkuptimit, bashk-
punimit dhe shkmbimit t mesazheve miqsore
midis msuesve dhe nxnsve.
Komunikimi n shkoll i vshtruar n kontekstin
e msiprm motivon procesin e transmetimit t di-
jeve dhe vlerave njerzore, karakteristikave t
nj shoqrie t re, shoqris demokratike, marr-
52
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
dhniet midis individve t s cils duhet t kara-
kterizohen nga humanizmi, toleranca, fryma e dia-
logut, vetgjykimi, vetkontrolli, etika, rezultati
dhe shmangia e konflikteve.
Prindrit dhe msuesit, por edhe nxnsit, n
praktikn e prditshme edukative dhe msimore
prballen vazhdimisht me sfidn e nevojs pr t
vepruar n situata t paqarta. N kt rast, ata
nga nj spektr alternativash veprimi shkpusin nj
mostr sjelljeje shpesh problematike (kalim norme,
prdorim dhune, shkelje e normave t etiks).
Nj hap i till mund t oj n keqkuptime ose
konflikte, ose edhe n procese prshkallzimesh.
Konfliktet e prditshme mund t zgjidhen shpejt
dhe n mnyr t pakomplikuar, nse mbahen
parasysh disa rregulla t caktuara.
Ndrmjetsim do t thot ndrmjetsim n ko-
nflikte prmes pals asnjanse, neutrale me qllim
negocimin e nj zgjidhjeje t prbashkt t pra-
nueshme nga t gjitha palt. Kjo bazohet n pr-
vojn q, duke nisur nga nj pik e caktuar e dina-
miks s prshkallzimit, nj konflikt nuk mund t
duhet t hyj edhe nj pal e tret e pranuar nga
t gjith pjesmarrsit n konflikt.
Metodat e ndrmjetsimit bazohen zakonisht n
parimet e zgjidhjeve t konfliktit, orientuar pr
nga interesat, t cilat kan pr piknisje faktin, q
konfliktet mund t zgjidhen n mnyr m efektive
dhe me m pak kosto, nse n plan t par do t
qndronin interesat. Prpunimi i konfliktit prmes
ndrmjetsimit sht m i prhapur se sa mund t
mendohet n prgjithsi. Ky model tashm sht
shum i prhapur n shkoll dhe ndihmon n zgji-
dhjen e konflikteve midis bashkmoshatarve. Ve-
ndimtare sht, gjithsesi, q konfliktet t zgjidhen
jo nga msuesit, por nga vet nxnsit, ku konflikti
duhet kapur n koh dhe t zgjidhet zakonisht n
pushimet mes orve ose menjher pas ors s
fundit. Pr ndrmjetsit sht e rndsishme tu
mundsojn palve n konflikt pajtimin dhe nj fillim
t ri. N aspektin e edukimit t vetprgjegjsis
duhet vlersuar si tejet pozitiv fakti q nxnsit
edukohen si drejtues n raste konfliktesh dhe se ata
ngarkohen q hert me prgjegjsi dhe edukohen
me ndjenjn e tolerancs dhe t paqes. Ktu kon-
fliktet nuk zgjidhen ose shtypen me urdhr nga
lart, por ato kapen dhe i nnshtrohen nj procesi
prpunimi q ka n qendr vullnetin dhe dshirn e
gjitha palve t prfshira n ndrmjetsim.
Procesi i ndrmjetsimit midis bashk-
moshatarve ka vlera edukative shumpalshe,
edhe pr palt q jan n konflikt, por edhe pr
ndrmjetsit q kryejn procesin e pajtimit.
Nj model i ndrmjetsimit n shkolla midis
bashkmoshatarve do t jet mjaft produktiv n
zgjidhjen e konflikteve dhe t mosmarrveshjeve
n shkolla.

Si funksionon grupi i ndrmjetsimit n nj
shkoll dhe si realizohen proceset e ndr-
mjetsimit midis bashkmoshatarve?
Pik s pari, e gjith puna n grup do t moni-
torohet nga 1-2 msues q do t jen trajnuar
dhe kualifikuar n fushn e ndrmjetsimit. Pran
shkolls formohet grupi brtham i prbr nga 4-6
nxns t t gjitha niveleve t moshave t nx-
nsve q prfaqsojn shkolln. Ky grup harton
planin e veprimtarive q do t kryej n do muaj.
N fillim bhet njohja e nxnsve t shkolls me
grupin brtham t ndrmjetsimit dhe programin
e tij, rolin q do t luaj ai n shkoll pr zgji-
dhjen e konflikteve dhe mosmarrveshjeve. Kjo
realizohet nprmjet paraqitjes n grupe nxn-
sish npr klasa, ku nxnsit ftohen t zgjedhin
nga nj ndrmjets n seciln klas. Ndrmjetsi
i zgjedhur duhet t rekomandohet nga msuesit,
drejtuesi i shkolls ose organizmat n klas dhe
ky person duhet ta pranoj me shum dshir dhe
prgjegjsi kt detyr.
N kt mnyr krijohet rrjeti i ndrmjetsimit
n shkoll, pra nxnsit e do klase kan nj ndr-
mjets t cilit mund ti drejtohen kur e ndiejn
se kan nevoj pr ndihmn e tyre. Shpesh, kur
krkohet t fillohet nj procedur ndrmjetsimi,
nj pal mund t ket iden, por mund t has n
vshtirsi n brjen e ftess pr paln ose palt
e tjera n mosmarrveshje. Sigurimi i pranimit t
konceptit t ndrmjetsimit ka m shum t ngjar
q t ndodh, n qoft se ftesa, pr t marr pjes
n nj proces t till, bhet nga grupi i zgjedhur i
paanshm i ndrmjetsimit. Ky grup ndrmjetsi-
mi do t rris mundsin pr sukses n trheqjen e
palve n ndrmjetsim dhe do t organizoj logji-
stikn dhe dokumentacionin. Statistikat e vendeve,
q kan koh q e prdorin ndrmjetsimin trego-
jn se m shum se 50 pr qind e rasteve zgjidhen
me kt metod.
far do t bjn nxnsit ndrmjets?
Bjn ftesn formale pr nxnsit q jan
n konflikt ose n mosmarrveshje.
Nga nj pozicion asnjans do tiu shpjegojn
thelbin e ndrmjetsimit, vlerat e marrjes n
konsiderat t ndrmjetsimit pr zgjidhjen e
mosmarrveshjes dhe t gjitha rregullat dhe
procedurat.
Prcaktojn se kush do t marr pjes n
ndrmjetsim.
Organizojn pjesmarrjen me dshir t
palve q do t pajtohen.
Caktojn nj dat dhe or t prshtatshme
pr pjesmarrsit.
Organizojn q pjesmarrsit t zbatojn
53
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
marrveshjet pr t siguruar kuptimin e plot
dhe nivelin e duhur t angazhimit pr t marr
pjes.
Marrin masat pr t siguruar nj vend as-
njans pr zhvillimin e procedurave, t pr-
shtatshm dhe t rehatshm dhe me shrbimet
e nevojshme.
T zgjedhin nj ndrmjets t prshtatshm
pr natyrn e mosmarrveshjes, n vartsi t
marrveshjes mes palve.
Tu kujtojn pjesmarrsve datn, orn dhe
vendin 24 or prpara fillimit t ndrmjetsi-
mit.
Grupi i ndrmjetsve do t trajnohet gjat vitit
me tema pr konfliktet n shkolla dhe menaxhi-
min e tyre ose pr ndrmjetsin dhe rolin e tij n
shkoll.
do ndrmjets duhet t dij t menaxhoj mir
nj konflikt n do rast t mundshm dhe t ndr-
toj dhe zbatoj me prgjegjsi seancn e ndr-
mjetsimit pr zgjidhjen e tij. Ai duhet t dij se,
nse nj konflikt nuk menaxhohet mir, ai ka ko-
stot e tij mbi:
Marrdhniet - ato tensionohen, dobsohen dhe
shpesh her shkatrrohen;
Dinjitetin dhe respektin - kur konflikti mena-
xhohet keq, shpesh dinjiteti i nxnsve lihet pas
dore dhe ka nj rnie t prgjithshme t respe-
ktit ndaj njri-tjetrit;
Produktivitetin - ne jemi m pak produktiv
dhe efektiv;
Stresin - konflikti shpeshher mbart stres pr
t gjith q prfshihen n procesin e ndr-
mjetsimit;
Kohn - konfliktet e menaxhuara keq zakonisht
krkojn nj koh t gjat pr tu zgjidhur pr-
fundimisht;
Qartsin - kur konflikti mbetet i pazgjidhur pr
nj koh t gjat, t gjithve t prfshirve n
t iu mungon qartsia rreth rezultatit, duke e
br kshtu t vshtir planifikimin pr t ar-
dhmen;
Prsritjen - i njjti tip konflikti prsritet va-
zhdimisht.
E rndsishme pr ndrmjetsin sht, pavarsisht
faktit se kush po konfliktohet, ti dgjoj t dyja
palt duke i dhn t njjtn vler prgjigjes s
secilit. Asnjher nuk duhet t prononcohet se
kush ka t drejt, pasi shpesh njerzit, sidomos
nxnsit, edhe po tu japsh argumente bindse q
tregojn gabimin e qndrimit t tyre, e kan shum
t vshtir ta pranojn kt, sidomos n momentin
e nxeht n t cilin po zhvillohet konflikti. Kshtu
ndrmjetsit duhet t prpiqen t jen sa m
objektiv, duke thn vetm kshilla dhe komente

sqaruese, pasi sht nj situat e brisht. Kujdes
duhet treguar q konfliktet t mos prshkallzohen
duke u br t rrezikshm pr faktin se:
konfliktet mund t dalin jasht kontrollit;
ka gjithnj e m pak alternativa veprimi n
dispozicion;
ndodh nj personifikim i konfliktit;
emocionet marrin prparsi.
N kt mnyr gjetja e zgjedhjeve dhe
mundsive t veprimit pr do nivel, synimi drejt
bashkpunimit dhe zgjidhjeve me an t procesit
t ndrmjetsimit sht detyr e rndsishme
e pjesmarrsve n grupin e ndrmjetsimit n
shkoll. Pr kt jan njsoj t rndsishme si
perceptimi realist i ngjarjes s konfliktit, ashtu
edhe peshimi i vetdijshm dhe planifikimi i
hapave q duhen br n procesin e pajtimit me
ndrmjetsim.
sht e rndsishme q nxnsit ndrmjets:
T prcaktojn saktsisht konfliktin:
Qartso qllimet e tua!
Prpiqu t kuptosh qllimet e kundrshtarit
tnd!
Vru theksin qllimeve t prbashkta!
Shpjego n mnyr objektive faktet, q jan
vendimtare pr konfliktin!
T din ti afrohen konfliktit n mnyr pozi-
tive:
Jepi konfliktit nj theks pozitiv!
Konsideroje konfliktin si nj rast pr t'u
takuar me kundrshtarin!
Konsideroje konfliktin si nj mundsi pr t'i
dhn shoqris nj form tjetr!
Konsideroje konfliktin si nj rast pr t
ndryshuar vetveten!
Zhvillimi i konfliktit:
Sillu pa dhun n konflikt!
Qndro larg veprimeve fyese ose dmtuese!
Qndro larg fjalve fyese ose dmtuese!
Qndro larg mendimeve fyese ose dm-
tuese!
Vepro n mnyr t orientuar, t prcaktuar
qart!
Ji i gatshm t sakrifikosh!
Shmang ngritjen e fronteve artificiale!
Shmang ekseset e panevojshme!
Zgjidhja e konflikteve:
Sille konfliktin drejt nj zgjidhjeje!
54
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Kmbngul n gjrat thelbsore jo n ato t
parndsishmet!
Ndrmjetsit respektojn rregullat e biseds
dhe pajtuesja ose pajtuesi do t trheq v-
mendjen n lidhje me respektimin e rregullave
n rast se ato shkelen.
Marrveshje rreth fillimit t biseds: Sqaro-
het se kush duhet t filloj me paraqitjen e kon-
fliktit sipas kndvshtrimit t tij. Ose partnert
n konflikt bien dakord pr nj renditje t ca-
ktuar ose hidhet me short se kush do t filloj.
Sqarime:
1. Raportimi: Palt n konflikt referojn njra
pas tjetrs kndvshtrimin e tyre n konflikt
dhe situatn momentale.
2.Prmbledhja: Pajtuesja ose pajtuesi prsrit
pikat m t rndsishme dhe prmbledh pre-
zantimet e konfliktit (mundsisht me fjalt e
gjelave t lufts).
3.Pas: Nse sht e mundur, duhet t arrihet q
emocionet dhe motivet e partnerve n konflikt
lidhur me rastin konkret konfliktual t shprehen
me fjal:
Pse ke ...?, far mendove, kur ...?
4.T shprehim gjendjen shpirtrore: Meqense
kjo sht dika shpesh e nevojshme ose e do-
mosdoshme pr vijimin e procesit t pajtimit,
pajtuesi/ja pyesin pr gjendjen shpirtrore
t palve n konflikt, edhe si nj form re-
agimi pr at, q ata sapo kan dgjuar.
Ndoshta mund t ecim m leht m tej nse,
mund t thoni, se si ndiheni n kt moment.
5.T artikulojm pjesmarrjen n konflikt:
Pjesmarrjet n konflikt mund t diskutohen m
leht nse shmangen prcaktimet e fajtorve.A
mund t thuash, se si ke ndikuar ti n konflikt
apo n rritjen e tij? Ndoshta prmes shpre-
hjesh t caktuara, t qeshurash, krcnimesh
apo edhe dika t ngjashme? Ju nuk duhet
t mendoni vetm pr dmet materiale.
6.Lidhja: N mbyllje t ksaj faze sht s-
rish e mundshme t bhet nj feed-back (rea-
gim). Ktu mund t prmblidhen edhe njher
pikat m kryesore. Kshtu, vshtrimi mund
t prqendrohet n hapin e ardhshm, kr-
kimin e zgjidhjeve. Tanim duhet t mendo-
ni mir, se si mund t korrigjohet srish dmi
dhe se si mund t prmirsohet lidhja juaj.
Udhzim: N kt faz mundet q, n raste t ca-
ktuara, t jet e nevojshme t alternosh biseda indi-
viduale me kundrshtart, si p.sh., nse
diskutimi nxehet s teprmi;
kndvshtrimet krejtsisht t ndryshme

t konfliktit nuk jan afruar aspak me njri-
tjetrin;
biseda krcnon t dal jasht kontrollit;
njri nuk do ose nuk mund t flas hapur, ose
rregullat parimisht nuk respektohen.
Pajtuesja ose pajtuesi duhet ta ndrpresin
bisedn, kur fillon t krijohet prshtypja se
mundsia e gjetjes s nj zgjidhjeje t pr-
shtatshme me kta partner konflikti pr mo-
mentin pothuajse prjashtohet. N kt rast
pajtuesi ose pajtuesja duhet ta konsiderojn
veten si nj njeri q gabon.
Tregoji nj pozicionim bujar kundrshtarit
tnd!
Shndrrim, por jo detyrim!
Gjat procesit t ndrmjetsimit, palve, pasi
jan bindur pr t marr pjes me dshir n pa- ndrmjetsi n nj flet.
jtim, u theksohet se sa i rndsishm sht komu-
nikimi gjat procesit. Secila pal n negocim arrin
prfitime t ndryshme gjat ktij procesi nse
krijon dhe mirmban procese komunikimi t qa-
rta dhe me dy kahe. Ndrmjetsimet ndonjher
preken nga keqkuptimet. Gjat ndrmjetsimit,
vshtirsit q lidhen me komunikimin mund t
marrin prmasa problematike, sepse komunikimi
sht komponenti m jetsor i ktij procesi. Nj
komunikim i keq pengon progresin dhe dmton
marrdhniet e palve gjat ndrmjetsimit.
Prve peer mediation (ndrmjetsimi mes
moshatarsh) n shkoll duhet t ket edhe ele-
mente t tjera t prpunimit t konflikteve shkol-
lore. Kta komponent t rndsishm kan t
bjn si me komunikimin msues-nxns, rregullat
n raportin me njri-tjetrin, ngjarjet n procesin
msimor, ashtu edhe me t gjith strukturn e
shkolls.
Programi i zgjidhjes s konflikteve mes nxnsve
me an t metods s ndrmjetsimit hartohet
sipas ktyre etapave:
Prshndetja: Prezantimi. Pajtuesja ose
pajtuesi prezantohet duke thn emrin e vet
dhe pyet, nse duhet, pr emrin e partnerve
n konflikt.
Qartsimi i qllimeve: Bhet i qart qllimi
i biseds s pajtimit. Vet personat n konflikt
krkojn zgjidhje t knaqshme pr t dyja
palt. N kt proces pajtuesja ose pajtuesi
ofron ndihmn e vet.
Prcaktohen parimet baz: Pajtuesi ose
pajtuesja u siguron partnerve n konflikt
mirbesim dhe asnjansi.
Shpjegohet procesi i pajtimit: Pajtuesja ose
pajtuesi shpjegon hapat e ardhshm t procesit
t pajtimit:
referohen pikpamjet,
55
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
krkohen zgjidhje dhe gjenden zgjidhje, mar-
rveshjet fiksohen me shkrim.
Sqarohen rregullat e biseds: Pajtuesja ose
pajtuesi shpjegon rregullat m t rndsishme
n bisedn e pajtimit:
mos ndrprit tjetrin, n vend t ksaj, nse
duhet, mbaj shnim mendimet e tua;
mos shaj ose sulmo tjetrin.
Zgjidhjet
1.T mendohen mundsit e zgjidhjes: Partnert
n konflikt mbledhin zgjidhje. Secili mban shnim
n qetsi propozimet e tij. Mendohuni: far jam
gati t bj? far pres prej tjetrit?
2.Shkruaj mundsit e zgjidhjeve: T gjitha
mundsit e zgjidhjeve lexohen me z t lart dhe
dgjohen, mblidhen dhe zakonisht shkruhen nga
3.Zgjidhjet m t mira przgjidhen: Zgjidhjet m
t mira t propozuara vlersohen nga t gjith s
bashku. Zgjidhjet e mira jan: realiste, t peshuara
mir dhe mjaft t sakta! Shtrohet pyetja Cili pro-
pozim ishte m i miri? Apo mund t krijohet edhe
nj kombinim zgjidhjesh t propozuara?
4. Marrveshja mbi zgjidhjet: Marrveshjet e
mundshme lidhen gojarisht dhe verifikohet, nse
partnert n konflikt mund t bien dakord me kto
zgjidhje.
Marrveshjet
1.Shkruhen marrveshjet: Hartohet marrveshja
me shkrim. Zgjidhja duhet formuluar saktsisht:
Cili do t bj; far, ku dhe kur, pr t shmangur
konfliktin ose pr t korrigjuar dmet? Duhen pr-
dorur fjal t thjeshta, asnjanse (asnj fyerje).
N rast se duhet, prcaktohet se far ndodh, kur
nj pal nuk i prmbush detyrimet q dalin nga
kontrata, p.sh. vijimin e procesit t pajtimit ose
rifillimin e tij.
2.Nnshkruhen marrveshjet: Nse marrveshja e
pajtimit sht formuluar, ather ajo lexohet fjali
pr fjali dhe miratohet nga partnert n konflikt.
Pasi t jen trajtuar t gjitha hollsit, pajtuesja
ose pajtuesi pyet nse marrveshja mund t mirato-
het n trsi ose nse ka ende pyetje pa prgjigje.
Pas ksaj nnshkruhet marrveshja.
3. Ndarja: Ndoshta ofrohet edhe mundsia e nj
prapavshtirmi, pr t par se si e kan prjetuar
partnert n konflikt bisedn e pajtimit dhe se si
e shohin ata tashm marrdhnien e tyre t mte-
jshme. Partnert n konflikt ndahen nga njri-tjetri.
Kryesisht konflikte emotive q ndodhin m
shum pr arsye t vogla, por q shuhen shpejt.
Konflikte q shpesh i lihen kohs pr tu zgjid-
hur dhe rrallher krkojn procesin e ndrm-
jetsimit.

Konflikte q ndodhin pr shkak t moshs, ku
mbizotrojn temperamenti agresiv, mungesa e
komunikimit sipas rregullave t etiks. Por nuk
mungojn edhe thashethemet, xhelozia, egoi-
zmi, ambicia, mungesa e sinqeritetit, fyerjet,
ngacmimet ofenduese etj.
Do t shohim disa raste konfliktesh q kan ndo-
dhur n shkolla t qytetit t Tirans dhe t shohim
se cila do ishte zgjidhja m efektive.
Ilustrime
Konflikte nxns-nxns
Rasti 1
Historiku i konfliktit
Dy nxnse t vitit dyt n nj shkoll t mesme
t prgjithshme fillojn n orn e pushimit n
klas nj debat midis tyre, i cili me kalimin e kohs
i ngrinte sa m shum tonet. Pjesa tjetr e klass
nuk ndrhyri pr asnj moment edhe pse debati
kaloi m pas n fyerje vetjake. Arsyeja e debatit t
tyre ishte nj ndodhi e pak kohve m par, ku pro-
tagoniste ishte njra prej vajzave e quajtur K. Sipas
versionit t saj (dhe t disa shoqeve t saj m pas)
ajo shoqrohej me nj nxns tjetr t gjimnazit
m t cilin, u shpreh se e lidhte thjesht shoqria.
Ky pasazh i historis u gjet i vrtet me konfirmi-
min e shoqeve t tjera t klass (pa dijenin e saj).
Shoqja e saj e klass E. u kishte rrfyer shoqeve
t saj t ngushta n klas interesimin q tregonte
pr kt nxns dhe dshirn pr tu shoqruar me
t. Pasi ia doli q t trhiqte vmendjen e tij dhe
t zinte shoqri me t, kuptoi se djali i interesonte
nga ana romantike. N kt periudh ajo shikon
shoqen e saj t klass q shoqrohej me djalin n
fjal dhe pret rastin pr ta sulmuar shoqen dhe
jo pr t biseduar me t.
Kshtu, n klas filloi debati, nj debat i ndezur,
i shoqruar me akuza, fyerje dhe me nj fjalor t
pahijshm. Situata u keqsua dhe debati degjene-
roi n prdorimin e dhuns fizike nga t dyja vajzat.
Me ndrhyrjen e pjess tjetr t klass dhe t disa
msuesve, vajzat u ndan.
Zgjidhja
T dyja vajzat pjesmarrse n konflikt u thirrn
n drejtor dhe biseduan me nndrejtoreshn, dre-
jtoreshn, msuesen kujdestare dhe prindrit e
tyre. Duke qen se vajzat kishin prirjen pr t va-
zhduar me znkat e tyre, u bisedua n privatsi me
to me psikologen e shkolls, n fillim pa pranin e
prindrve dhe pastaj n prani t tyre. Shkaku i ko-
nfliktit t tyre ishte me karakter emocional, pran-
daj dhe puna me t dyja vajzat paraqiste vshtirsi
n komunikim. Njra prej tyre, vajza e quajtur E.
ishte me nj karakter tepr sanguin dhe shum
56
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
emotive, prandaj u desh nj periudh prej 5 se-
ancash kshillimi individual q ajo t pranonte t
bisedonte qetsisht me paln kundrshtare.
Vajza tjetr K, ishte m bashkpunuese dhe
e gatshme pr pajtim. Pas biseds me t dyja
n prani t prindrve dhe drejtoreshs, vajza
e quajtur E. nuk pranoi q zgjidhja e znkave
t tyre t ishte kshillimi i vazhdueshm dhe
bisedat me shoqen e saj pr mbylljen prfundi-
misht t problemit dhe zgjodhi si rrug m t
prshtatshme largimin nga klasa e saj dhe nga
gjimnazi.
N kt rast, palt nuk jan t interesuara pr
t arritur pajtimin. Pra, nuk ekziston dshira e
t dy palve pr t arritur n nj marrveshje.
A mund t zgjidhej ky konflikt me mnyrn e
ndrmjetsimit n shkoll?
Edhe ndoshta po, nse ndrmjetsi n klas
do t ishte i pranishm me asistencn e tij. N
rolin e ndrmjetsit mund t ishte nj bashk-
moshatar, si presidenti i qeveris s nxnsve
ose nj shok q ka respekt dhe reputacion ndr-
mjet bashkmoshatarve, q i dgjohet fjala
dhe ka besueshmri, q sht tip i shtruar, i
duruar ose i qet. Dhe duke ditur se nxnsit
besojn dhe vlersojn mendimin dhe veprimin
e bashkmoshatarve, ky konflikt mund t zgji-
dhej me metodn e ndrmjetsimit.
N vendet evropiane sot prdoren shum
metodat e ndrmjetsimit me dy persona ndr-
mjets dhe kto prvoja jan t suksesshme.
Kjo ka t bj me faktin se pjesmarrja e dy
personave si ndrmjets rrit besueshmrin
te palt q jan n konflikt. Dhe n rastin n
shqyrtim ndrmjets mund t ishin, njkoh-
sisht, nj shok dhe psikologu.
Rasti 2
Historiku i konfliktit
Dy nxnse n nj shkoll t mesme t arsimit t
prgjithshm t Tirans ishin shoqe t ngushta prej
shum vitesh. Pr rrjedhoj kishin krijuar edhe
miqsi familjare. Studionin jo pak her n jav s
bashku. T dyja nxnse shum t mira, t dyja
shum miqsore ndaj t tjerve dhe n veanti
ndaj njra-tjetrs. T dyja nxnset ishin t tale-
ntuara n matematik dhe morn pjes me dshir
n olimpiadn e organizuar nga shkolla. Ato fituan
dhe duhet t konkurronin n olimpiadn n shkall
kombtare. Nxnsve fitues n kt olimpiad do
tu mundsohej nj burs nga shteti n nj nga
universitetet me emr n Evrop. Njra prej tyre
fitoi, tjetra jo. N ditt e para marrdhniet midis
tyre vazhdonin t ishin si m par. Pas disa ditsh
pretendimi i prindrve t vajzs q nuk fitoi ishte
shum i madh. Sipas tyre vajza duhet t kishte

fituar. Ajo meritonte przgjedhjen. N nj disku-
tim me njra-tjetrn t dyja vajzat kishin ngritur
tonet. Sipas vajzs q nuk fitoi, konkurrimi ishte
zhvilluar jokorrekt, pasi vlersimet prfundimtare
ishin dhn pas ndrhyrjeve t shumta, miqsive
e tarafeve. Ajo pretendonte se shoqja q kishte
fituar duhej ta kishte paralajmruar edhe at pr
mnyrn se si duhej t vepronte, pr t gjetur edhe
ajo njerzit q duhej t ndrhynin. Diskutimi u aca-
rua m tej kur fituesja ngulte kmb q vlersimi
i br nga komisioni nuk kishte t bnte aspak me
ndrhyrjen, por me prgjigjen e sakt mbi t ciln
ishte br vlersimi.
Kshtu filloi ftohja. Vajzat nuk rrinin m bashk,
nuk studionin m bashk. Prindrit e tyre as edhe
prshndeteshin. Vajza q nuk fitoi, filloi vend e
pavend t propagandonte me shokt e shoqet e
klass q olimpiadat mund t fitohen vetm me
miqsira, vetm me pages. N sjelljen e saj vi-
hej re dika e veant n krahasim me m par.
Krkonte t shoqrohej me sa m shum shok e
shoqe e t bnte sa m shum prkrahs n pre-
tendimet e saj. Vajza fituese, jo pa shqetsim e
ndiqte shoqen e saj, por vazhdimisht qndronte
e trhequr. Ndonjher tentoi t afrohej e t ha-
pte ndonj bised me t, por n momentin e fun-
dit trhiqej. Trhiqej, sepse vrente te shoqja e
saj nj qndrim gati prbuzs. Acarimi u thellua
edhe me tej, pas nj testi n matematik, zhvi-
lluar n shkoll, ku nxnsja humbse e konkursit
mori notn 10, ndrsa fituesja e konkursit notn
9. Menjher, sapo u bn t njohura vlersimet,
nxnsja humbse e paprmbajtur thot ndrmjet
t tjerash, se ne na rrofshin dhjetat me djers,
pasi konkurset fitohen vetm me miqsia, ryshfete.
Shokt e shoqet e klass heshtn pr nj moment,
por pastaj u dgjua edhe nj z q tha: Po, po,
kshtu bhet, do gj me miqsi, me pages. As-
njeri tjetr nuk u prononcua m direkt. Ndoshta
edhe pr faktin q pr t dyja shoqet ata kishin
mjaft respekt dhe i donin. Ftohtsia u b edhe me
e madhe. Tani ato edhe nuk prshndeteshin m.
Nuk po merrte iniciativn asnj nga shokt e shoqet
e klass, qoft edhe pr ti shtyr n nj diskutim.
As msuesja e matematiks q e dgjoi deklaratn
e nxnses humbse, as msuesja kujdestare q
kishte konstatuar prishjen e tyre. Ato mbetn t
konfliktuara midis tyre. Vajza fituese u largua me
mbarimin e vitit shkollor. As edhe nj telefonat
prshndetse ose urimi.
Shkaqet
A do t lindte ky konflikt nse nuk do t zhvi-
llohej olimpiada dhe nse fitorja n t do t kishte
t bnte me t ardhmen e vajzave pr studimet e
larta? Mendoj se po. Olimpiada ishte nj pretekst
q i dha shkas t shfaqej ai. N qoft se ishte i
vrtet pretendimi i vajzs humbse, q n kt n kto kushte? Msuesit, shokt e shoqet e klass,
57
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
olimpiad kishte ndrhyrje e miqsira, kjo nuk
e justifikon sjelljen q ajo bn ndaj shoqes s saj.
N rastin konkret, vajza q nuk fitoi, a besonte
vrtet edhe vet pretendimin e saj (rrjedhoj
edhe e mbshtetjes s ktij pretendimi nga ana e
prindrve) dhe n kt rast sjellja e saj do t pr-
bnte gjysmn e s keqes, apo ajo e kuptonte fa-
ktin q vrtet n kt konkurs nuk kishte ndrhy-
rje. Por ishin egoizmi, inati, sedra e smur q nuk
e linte at ta shmangte kt konflikt. Sidoqoft,
egoizmi i fshehur n ndrgjegjen e vajzs humbse,
n mos n kt rast n nj rast tjetr, do t dilte
n pah. Sigurisht themeli, rrnja e konfliktit duhet
t krkohet tek formimi, edukimi jo i shndosh,
q mbart shenjat e egoizmit e t xhelozis. Kto
lloj konfliktesh do t jen t pranishme n jetn e
shkolls. Jan krejtsisht objektive, por q duhet
t menaxhohen me kujdes, saktsisht, pr ti
parandaluar ato dhe duke edukuar t ruaj paqe
dhe toleranc.
A mund t zgjidhej ky konflikt me an t
ndrmjetsimit?
N grupin e konflikteve nxns-nxns, prvoja
ka treguar, se kur ato zgjidhen ndrmjet bashk-
moshatarve, efekti ka qen shum her m i madh.
N kt rast, vajza q ka fituar olimpiadn duhet t
tentonte pr t diskutuar e komunikuar me shoqen
e saj. Ajo duhej ta bindte shoqen e saj, se sa korrekt
ishte konkurrimi dhe sa pak mundsi kishte pr tu
manipuluar ai. Kshtu q ajo vet nuk kishte asnj
faj pr vlersimin e komisionit. Ky konkurrim ishte
nj test q provonte aftsit e nxnsve n nj fush
t caktuar, por kjo kurrsesi nuk mund t vinte n dyshim
aftsit intelektuale t shoqes s saj q nuk fitoi. Vajza
fituese duhej t tentonte e t kmbngulte pr t
komunikuar me shoqen e saj, kur u dhan vlersi-
met e testit t matematiks t zhvilluar n shkoll.
Ajo do t duhej ta prgzonte, ta uronte e ta nxi-
ste shoqen joformalisht, por sepse ajo e ndiente dhe
ishte e sigurt q shoqja n konkurse t tjera do t
fitonte dhe pr kt ajo do t gzohej e do t ndi-
hej po aq mir sikur t kishte fituar ajo vet. Pra,
vajza fituese duhej te tregohej m e kujdesshme, m
e ndjeshme, m tolerante ndaj shoqes. Me qndrimin
q mbajti, t krijohej prshtypja sikur edhe tek ajo
mbizotronte egoizmi.
Ndrsa vajza q humbi konkursin, edhe nse nuk
e besonte as vet q nuk kishte manipulime n
kt konkurs, prsri kshtu do t sillej. Ndjenja
e egoizmit, e ambicies s smur, nuk e linte at
t gjykonte e vepronte ndryshe. Nga ajo kurrsesi
nuk pritej ndonj nism pr t komunikuar me
shoqen e saj, ashtu si edhe ndodhi.
Zgjidhja
Ather kush do t ishte ndrmjetsi m i mir

prindrit? Padyshim m t plqyeshmit do t ishin
shokt e shoqet e klass, pr vet faktin se mnyra
e t menduarit, e t konceptuarit deri diku sht e
prafrt. Pr faktin, se kur mosmarrveshjet shtro-
hen pr zgjidhje midis shokve e shoqeve, palt
ndjehen m t qeta. Paragjykimet jan m t vogla
pr vet veorit psikologjike t ksaj moshe.
N rastin konkret, ata q prkrahnin vajzn
q nuk fitoi n konkurs mund t mendonin:
Vrtet vajza q humbi ka t drejt. Sepse n
mos sht nxnse m e mir se ajo q fitoi,
t paktn jan t barabarta. Pra, edhe ajo
duhet t fitonte. Fituesja duhej t ishte m e
sinqert me shoqen e saj, aq me tepr q ato
kishin qen shoqe t ngushta. Pra, nj nga
bashkmoshatart mund t realizonte procesin
e pajtimit ndrmjet vajzave, pasi lidhjet dhe
konfidencat, besimi dhe siguria mund ta bnte
t suksesshme kt zgjidhje.
Kshtu, senatorja e klass i fton t dy vajzat
n nj takim, duke kmbngulur q ato t bin-
den dhe t marrin pjes me dshir n procesin
e pajtimit. Kjo sht e rndsishme, pasi ka t
bj me nj fillim t mbar q siguron nj per-
spektiv t mir pr prfundimin e procesit. T
dyja vajzat vendosen prball njra-tjetrs, ku
ndrmjet tyre ulet senatorja.
Senatorja i krkon secils vajz t tregoj
historikun e konfliktit, sipas mnyrs s saj.
Pasi i dgjon me vmendje bn nj prmble-
dhje t shkurtr t asaj ka ka treguar secila
nga vajzat.
Pastaj i fton vajzat t japin alternativa t
zgjidhjes, duke u krkuar atyre q donjra
duhet t lshoj pak dhe t fal dika.
Vajza q ka fituar shprehet se shoqja ime ka
t drejt, sepse edhe ajo sht nxnse e mir
pra, edhe ajo duhet t fitonte. Un duhej t
isha m e sinqert me shoqen, duke pranuar
faktin se ajo sht po aq e zonja sa edhe un,
por ja q konkursi sht vetm nj rast dhe jeta
do t na krijoj dhe shanse t tjera, ku secila
nga ne do t marr vlersimin e dshiruar.
Vajza tjetr pranon se ajo do t duhej ta
prgzonte, ta uronte e ta nxiste shoqen jofo-
rmalisht dhe pr kt ajo do t gzohej e do t
ndihej po aq mir sikur t kishte fituar ajo vet.
Pra, vajza duhej t tregohej m e kujdesshme,
m e ndjeshme, m tolerante ndaj shoqes. Me
qndrimin q mbajti ajo pranon se tek ajo mbi-
zotrojn shenja egoizmi. Ajo pranon ti krkoj
falje asaj dhe prindrve t saj pr situatn e
padshiruar q ishte krijuar.
Ather vajza q ka fituar e fton shoqen e saj
q t ulen prsri n nj bank dhe t vazhdo-
jn t msojn s bashku.
Senatorja i prshndet vajzat pr tolerancn
58
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
dhe qytetarin e treguar dhe i fton ato t nn-
shkruajn nj marrveshje t prbashkt, e cila
sht shkruar m par nga ndrmjetsit.
N kt rast kemi t bjm me nj zgjidhje,
ku t dy palt dalin t fituara, pra t knaqura.
Rasti 3
Historiku i konfliktit
Dy nxnse t vitit t par kan qen shoqe t
mira dhe komunikonin shpesh me njra-tjetrn.
Konflikti nis kur Antea dgjon nga nj shoqe e pr-
bashkt thashetheme dhe fjal t rnda t thna
nga Klodi. Si kundrprgjigje ajo reagon n po t
njjtn mnyr dhe pasoja ishte nj dyluftim i
hapur n klas. Gjat konfliktit thuhen fjal ofe-
nduese n adres t njra-tjetrs, por asgj nuk
sqarohet. Pas ksaj shoqet e ndrpresin komuni-
kimin dhe fillon lufta n heshtje, duke prdorur
shoqet pr t br thashetheme, duke injoruar si
dhe duke fyer njra-tjetrn n prani t tjerve.
Shkaqet
N shikim t par shkaku i konfliktit sht perso-
ni i tret q thot thashetheme ose gjysm t vr-
teta pr nj nga vajzat. Por arsyet e vrteta duhen
gjetur te paaftsia e vajzave pr t peshuar rretha-
nat me maturi. Ato u besojn menjher thashe-
themeve, pa krkuar asnj sqarim. Gjithashtu, ato
veprojn n mnyr impulsive kur shprthen kon-
flikti. N vend q t largohen nga vatra e zjarrit,
kur ndizet konflikti, dhe t sqarohen m von me
qetsi, ato i hedhin dru zjarrit, duke prshkall-
zuar si tonin e zrit, edhe fyerjet.
Zgjidhja
Pak koh pas konfliktit n klasn e vajzave u zhvi-
llua nj seminar me tem Zgjidhja e konflikteve.
N kt seminar tregohej prmes puns n grup
dhe dramatizimeve t nxnsve metoda konkrete
dhe efektive t zgjidhjes s konflikteve. Pas semi-
narit, dy vajzat krkojn nj takim me psikologen,
meqense informacioni i prafrohej situats s
tyre. Pas disa bisedave ato tregojn shqetsimin
e tyre. Psikologia luan rolin e nj ndrmjetsi,
duke dgjuar qndrimin e secils pal dhe perifra-
zon qndrimin e tyre dhe, s fundi, secila tregon
si mund t zgjidhet konflikti dhe bien dakord q
jo vetm t zgjidhin kt mosmarrveshje, por
edhe t zgjidhin do konflikt tjetr sipas t njjts
mnyr.
Rasti 4
Historiku i konfliktit
N nj shkoll periferike, ku msojn nxns me

prejardhje origjine nga krahina t ndryshme t Shq-
ipris, dy vajza grinden me njra-tjetrn. Njra
nga vajzat shkruan n xhupin e vajzs tjetr nj fjal
me an t s cils i kujton vajzs ve-ndin nga ajo ka
ardhur. Vajza e mrzitur shkon me-njher te pri-
ndi dhe ai vjen i revoltuar n shkoll duke krkuar
takim me msuesin dhe me drejtorin e shkolls.
Drejtori duke prdorur metodn e ndrmjetsimit
arrin t pajtoj t dy nxnset dhe prindin q t
dalin t knaqur nga kjo zgjidhje. Por, duke kaluar
npr mjediset e shkolls, prindrit e vajzs takon
djalin e tij q mson n t njjtn shkoll, n nj
vit m sipr. Djali i shqetsuar pyet prindrit prse
ka ardhur n shkoll dhe, edhe pse dgjon vari-
antin e pajtimit, nga prindrit e tij, ai nuk sht
dakord. Ather djali i revoltuar dhe i prekur ose
i fyer krcnon shoqen e motrs, duke tentuar t
ushtroj dhun fizike ndaj saj. N kt moment
vajza e trembur dhe e friksuar shkon te prindrit
e saj dhe tregon historin q ka ndodhur,,duke
krkuar ndihm prej tyre.
Nga ky moment fillon konflikti midis prindrve
t dy vajzave, konflikt, i cili krkon nj mena-
xhim t mir, pasi ai ka filluar t prshkallzo-
het. N kt rast sht drejtori dhe psikologia
e shkolls q do t bjn procesin e ndrmje-
tsimit ndrmjet prindrve.
Ky sht nj rast konflikti ku numri i pjes-
marrsve n t rritet. N fillim kemi konfliktin
ndrmjet nxnseve, pastaj nxnses-vllait t
nxnses tjetr dhe n fund konflikti ndrmjet
prindrve t dyja nxnseve. Konflikti sht i
ndrlikuar, sepse ai prbhet nga disa konfli-
kte t lidhur me njri-tjetrin, t cilt nuk jan
t shkputur, por bjn q prshkallzimi t
prparoj.
Pse ka ndodhur kjo?
Shkaqet
Konflikti nuk sht menaxhuar mir nga personat
q kan dashur ta ndrmjetsojn at, pra, mund
t themi q kemi ndrmjets t paaft. Gjat pro-
cesi t pajtimit palt nuk jan respektuar, duke i
dgjuar deri n fund, por bisedat jan br n ko-
rridore t shkolls.
Nj efekt negativ q ka ndikuar n thellimin e
konfliktit sht mungesa e komunikimit nga ana e
drejtuesit dhe prdorimi i autoritetit t tij institu-
cional.
Zgjidhja
Do t kishte qen m rezultativ procesi i pajtimit
nse nxnset do t ishin pyetur se k do t dshi-
ronin pr t luajtur rolin e ndrmjetsit dhe kt
rol shum mir mund ta bnte msuesja kujdestare
e tyre.
59
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Msuesja do t ftoj n procesin e pajtimit t
gjitha palt, vajzat, prindrit, vllan e njrs
vajz dhe, pr t arritur bindjen e tyre, duhet
koh, kmbngulje, durim, besim n vetvete
dhe n palt e konfliktuara.
Pasi t gjith bien dakord, duhet treguar
kujdes n mnyrn e komunikimit me to, t
zgjidhen dhe t prdoren me efektivitet fjalt,
gjestet dhe mimika, ku t mbizotroj nj gje-
ndje e qet dhe e patensionuar.
T gjitha palt duhet t ulen n mnyr q
ta shikojn dhe dgjojn pa vshtirsi njra-
tjetrn dhe mjedisi t jet i pastr, me drit
dhe i rehatshm.
Palt duhet ta dgjojn pa ndrprer njra-
tjetrn dhe msuesja gjithmon t bj nj
prmbledhje t fjals s tyre pr t futur nota
tolerance gjat biseds. Palt shtrojn alte-
rnativa zgjidhjeje dhe vendosin s bashku pr
zgjidhjen m t mir t mundshme, ku t gjith
t mbeten t knaqur.
Kshtu vajza q ka fyer shoqen krkon falje,
duke pranuar q u ndodh n nj moment dobsie
dhe inati ndaj shoqes s saj.
Vajza tjetr, bashk me prindrit, pranojn
t falin at duke i krkuar asaj m shum re-
spekt ndaj kujtdo, pavarsisht se nga cili vend e
ka origjinn dhe far dialekti prdor.
Edhe pse, vllai i vajzs tregohet pak kok-
fort, n fund ai bindet pr t falur dhe pre-
mton q nuk do ta fyej dhe godas m shoqen
e motrs s tij.
Konflikt prind-msues
Rast 5
Historiku i konfliktit
Nj prind i ka dy fmijt n nj shkoll 9-vjeare
n Tiran, djalin n klas t pest dhe vajzn n
klas t tet. N nj prej mbledhjeve me prindr,
prindi fillon t ankohet te msuesja kujdestare pr
paknaqsit q ka ndaj saj n lidhje me vlersi-
min ndaj djalit. Ajo ka nj besim shum t madh
dhe bindje q djali i saj mson shklqyeshm n
lndn q jep msuesja kujdestare, por sht m-
suesja q nuk e vlerson drejt at. Pas diskutimit
me msuesen kujdestare dhe debatimit n lidhje
me notn, ajo vendos ti drejtohet drejtoreshs
s shkolls. Pas sqarimit t situats dhe biseds
edhe me msuesen kujdestare n drejtor, prindi
largohet n dukje i bindur. Pas disa ditsh krkon
ta takoj prsri msuesen kujdestare, sepse nuk
i plqen q ajo e ka vlersuar me nj not (q si-
pas saj nuk e meritonte) djalin e saj n nj testim.
Diskutimi me msuesen vazhdon pr nj koh t
gjat, tani me akuza nga ana e prindit se msuesja
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

e ka inat djalin e saj dhe e vlerson qllimisht me
pak, duke e dalluar nga nxnsit e tjer. Por, prindi
nuk pranon q t pyes dhe shokt e tjer t djalit
ose t shoh testimin e tij dhe vlersimin prkats
si i sugjeroi t bj msuesja. Tashm ky prind
beson se msuesja e vlerson m pak vetm djalin
e saj, por pa prova konkrete.
Zgjidhja
N kt rast, ky problem krkonte ndrhyrjen e
drejtoris s shkolls dhe kshtu drejtoresha ven-
dosi q, pas dgjimit t dyja palve dhe argu-men-
teve t tyre, t bisedoj me t dy. Prindi n kt
diskutim nuk pranoi t dgjonte jo vetm msuesen
kujdestare dhe argumentimet e saj pr do vlersim
t djalit, por madje nuk pranoi as drejtoreshn t
ndrhynte pr t qetsuar situatn. Prindi paraqiti
si argumente vetm akuzat dhe fyerjet vetjake
ndaj msuesit me ose pa t drejt. N kt rast
konflikti, u pa e arsyeshme q t dgjohej deri n
fund prindi, t paraqiteshin t gjitha testimet e
djalit dhe vlersimet e tij (si prov e padiskutueshme
e shkruar nga ana e tij) dhe t dgjohej mendimi
i t gjith shoqeve dhe shokve t klass s djalit
si nj mnyr e drejt ballafaqimi. Pas bisedave
t vazhdueshme me prindin, n prani jo vetm t
msueses kujdestare, por edhe t djalit, u arrit q
ai t krijonte bindjen q duhet punuar shum nga
t dyja palt, msues dhe nxns, n mnyr q t
arrihen rezultatet e dshiruara.
shkak prbn edhe mosrespektimi i rregullave dhe
normave disiplinore nga ana e nxnsit. Por shkaqe
t tjera mund t jen edhe mungesa e burimeve
dhe mjeteve pr zhvillimin e msimdhnies, si dhe
veorit psikologjike dhe problematikat e moshs.
Msuesit dhe nxnsit bashkpunojn n kushtet
e mbipopullimit t klasave dhe vshtirsis s te-
ksteve q vshtirsojn ndrveprimin dhe vlersi-
min e prshtatshm t nxnsve.
Zgjidhja
N kt rast menjher pas ors msimore, ku
ndodhi konflikti i siprprmendur, nxnsi para-
qitet te psikologia e shkolls dhe krkon disa su-
gjerime. Gjat seancs s terapis, nxnsi, pasi
qetsohet, ndrgjegjsohet mbi prgjegjsit e
tij n kt konflikt dhe informohet me mnyrat e
zgjidhjes s konflikteve prmes negocimit. Pas se-
ancs s kshillimit, nxnsi komunikon me msue-
sen. Duke respektuar autoritetin e msueses dhe
me nj ton t qet, ai krkon t shpjegoj sjelljen
e tij dhe at t msueses. T dyja palt zotohen
t respektojn rolet e tyre prkatse si nxns dhe
msues, duke ruajtur marrdhnie miqsore deri
n fund t vitit shkollor.
Literatura
Edukimi ndrkulturor dhe i t drejtave t
njeriut n shkoll, Tiran 2003

Konflikt msues nxns: Grup autorsh, Nj bot pr tu zbuluar,

botim i UNESCO-s, Tiran 2002
Rasti 6 Dervishi, Zyhdi. Bashkjetes me demont e
konflikteve, Tiran 2002
Historiku i konfliktit
Probleme psiko-sociale, botim i ISP-s,
Nxnsi A. studion n vitin e tret t shkolls s Nn Tereza, Tiran 2003.
mesme. Ai kujton se zanafilla e mosmarrveshjeve
ka qen n fillim t vitit shkollor. Msuesja ankohej
pr zhurmn dhe qndrimin arrogant t nxnsit.
Ndrsa A. mendonte se vlersimi i msueses ishte
subjektiv, tendencioz dhe motivohej nga hakma-
rrja dhe jo nga formimi dhe prgatitja e tij. A.,
gjithashtu, mendonte se msuesja reagonte keq
ndaj tij, sepse ai nuk bnte pjes ndr t prefer-
uarit e msueses. Konflikti shprthen kur n nj
rast q A. ishte ngritur n msim dhe paraqitet
me nj prgatitje modeste, msuesja e vlerson
me nj not shum t ult. Nxnsi B. reagon me
brtitje, fyerje e madje prpiqet edhe t godas
msuesen.

Shkaqet
Shkaqet e dukshme t konfliktit jan vlersimi n
dukje subjektiv, tendencioz dhe hakmarrs i msue-
ses dhe trajtimi i diferencuar i nxnsve n baz t
paraplqimeve vetjake ose interesave. Gjithashtu,
60
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

61
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

62
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

Kreu VI
Roli i komunikimit n parandalimin dhe zgjidhjen e konflikteve n
grupmoshat shkollore

N fund t ktij kreu ju do t jeni n gjendje:

t prmirsoni aftsit tuaja t komunikimit;

t pranoni rndsin e konfidencialitetit n prmirsimin e komunikimit;
t vlersoni rndsin e komunikimit verbal;
t vlersoni rndsin e pyetjeve t hapura dhe t mbyllura;
t organizoni lojra me role me nxnsit duke synuar prmirsimin e aftsive t tyre komunikuese.

63

Prmirsimi i aftsive t komunikimit
Komunikimi jo vetm luan rol pr transmetimin e
informacioneve t ndryshme, por ai mund t bhet
shkak edhe pr lindjen e konflikteve, madje nj
pjes e mir e tyre e kan origjinn pikrisht n
mosfunksionimin e ktij komunikimi.
Procesi i komunikimit kalon n disa etapa:
N fillim vzhgojm me an t organeve t shqi-
save at q ndodh n realitet. M pas e perce-
ptojm at duke prdorur filtra t till si vlerat,
nevojat dhe prvojn ton. Pastaj regjistrojm at
q kemi perceptuar, duke e fiksuar n fjal dhe
gjeste. S fundi, transmetojm mesazhin, duke i
dhn atij kuptimin q duhet.
N qoft se duam t prmirsojm komunikimin
si mjet pr zgjidhjen e konfliktit n klasat tona,
duhet t ndihmojm nxnsit t prmirsojn aft- kimit dhe kshtu mund t nis nj rreth vicioz brenda
sit e mposhtme:
Aftsin pr t vzhguar.
Vetdijen pr perceptimin dhe pr faktort
q ndikojn n formimin e tij.
Aftsin e transmetimit me saktsi t info-
rmacionit.
Aftsin e t dgjuarit me kujdes.
Aftsin pr t kuptuar proceset e komunikimit.
Qeniet njerzore, nga vet natyra e tyre, kan
shum mnyra pr t komunikuar me njri-tjetrin.
Ne kemi mundsi ti shprehim mendimet dhe ndje-
njat tona me an t gjuhs s gjesteve, shkrimit,
t folurit, t brtiturit, skuqjes s fytyrs etj.
Pr trajtimin e konflikteve sht e domo-
sdoshme t zotrojm nj komunikim t efektshm.
Megjithat, kur ndodhemi n situat konfliktuese,
shpesh komunikimi yn bhet i ndrlikuar dhe
shqetsues. Ne e kemi t vshtir t shprehim
emocionet tona t vrteta ose mund ta humbasim
vetprmbajtjen kaq shum, sa t tjert nuk jan
n gjendje t kuptojn se n gjendje shpirtrore
ndodhemi n t vrtet.
64
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Nj element me rndsi n komunikim e efektshm
sht q tiu kushtojm vmendje t tjerve dhe
ti dgjojm me kujdes se far thon. Konfliktet
lindin m shpesh kur mendojm se i dim qndri-
met e njerzve t tjer, mirpo pa komunikuar n
mnyr t efektshme me ta, nuk mund t arrijm
t kuptojm se hamendsimet tona jan t pasa-
kta. Heshtjen, pr shembull, njeriu mund ta marr
n shum nnkuptime t ndryshme: mund ta marr
si inat, lodhje, zemrim, hutim.
Secili nga ne di gjra t ndryshme, ka bindje ose
pikpamje t ndryshme. Kur e prqendrojm vme-
ndjen te ndryshimet q kemi me t tjert, komuniki-
mi yn bhet shpesh i vshtir. Edhe kjo vshtirsi e
t komunikuarit ndikon n konflikt. Konflikti ndrliko-
het m tej pr shkak t mosfunksionimit t komuni-
t cilit, keqsimi i komunikimit dhe shkallzimi i ko-
nfliktit ushqejn njri-tjetrin.
N qoft se do t niseshim q n fillim nga nj
pikpamje paragjykuese pr t tjert, mirkuptimi
dhe komunikimi yn me ta do t ishte m pak i
frytshm. N qoft se, p.sh. mendimet tona pr
nj grup njerzish mbizotrohen nga paragjykimet,
ka shum t ngjar q ndaj ktij grupi t mbajm
qndrime diskriminuese. Jo vetm kaq, por duke
lexuar dhe dgjuar vetm ato t dhna q prpu-
then me paragjykimet tona, kto t fundit forco-
hen m tej. N vend q t shkmbejm ndjenja
dhe mendime me njerzit e nj grupi t caktuar, ne
i ojm n skaj pikpamjet tona paragjykuese pr
ta. Pr pasoj komunikimi yn me ta do t dshto-
j. N kt mnyr, rrethi vicioz i konfliktit vjen e
bhet m shkatrrues.
Pr t parandaluar lindjen e rrethit vicioz t
konfliktit, ekzistojn disa aftsi q mund ti mso-
jm t gjith. Kto aftsi msohen me lehtsi dhe
prdoren po me lehtsi.
ndjenja provon njeriu kur mbshtetet mbi dik

tjetr?
Rndsin q ka ndjenja e besimit n trajtimin e
konflikteve.
Besimi sht pjes prbrse e trajtimit t
konflikteve. N qoft se njerzit q kan mos-
marrveshje nuk kan besim te njri-tjetri, asgj
nuk mund t zgjidhet dot prfundimisht.
Le t supozojm se sot pasdite dy nxns shk-
mbyen fyerje dhe m pas goditje me njri-tjetrin.
Ata u prpoqn t pajtohen. Filluan t bisedojn,
por q n minutat e para e kuptuan se biseda nuk
po jepte rezultatin q pritnin. Megjithat, qen
pikrisht ato minuta t para q vendosn nj ur
besimi midis tyre.
Konfliktet nuk mund t zgjidhen n qoft se nx-
nsit nuk i besojn njri-tjetrit. Vendimi pr t
punuar s bashku sht hapi i par drejt zgjidhjes
s konfliktit.
1. Nxnsit ndahen n ifte.
2. do nxns i iftit mbyll syt dhe mbahet
te krahu i partnerit.
3. Partneri e udhheq, duke ecur npr
dhom (ose jasht nse sht e mundur dhe
nse duan nxnsit). U theksoni nxnsve se
partneri duhet t jet shum i kujdesshm
gjat gjith kohs q udhheq shokun ose
shoqen.
4. Pas afro 5 minutash (ose m shum, n
varsi se deri ku do ti lejoni nxnsit t udh-
heqin njri-tjetrin) u thoni drejtuesve t mos
e mbajn m t kapur partnerin e tyre. Tani
nxnsi me syt e mbyllur do t orientohet se
nga do t shkoj vetm nga drejtim i zrit.
5. Nxnsit ndrrojn rolet dhe prsrisin
hapat 2 dhe 3.
6. Zhvilloni me nxnsit nj diskutim t
shkurtr n lidhje me ecurin e besimit.
Pyetje pr diskutim:
ndjenja provuat kur ect me syt t
mbyllur?
A i hapt syt gjat ecjes? Pse, ose pse
jo?
ndjenja t pushtojn kur mbshtetesh
te ndihma e dikujt tjetr pr t ecur?
lidhje ka besimi me kt veprimtari?
Pse ka rndsi besimi kur jeni futur n nj
situat konfliktuese?
65
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Rndsia e konfidencialitetit
Konfidencialiteti sht mosnxjerrja jasht ose
mosbrja publike e nj t fshehte ose e fardo
gjje q sht intime. Ai sht pjes e rndsishme
e besimit dhe besimi sht pjes e rndsishme
e trajtimit t konflikteve. Ka raste kur njerzit e
prfshir n konflikte nuk i shfaqin hapur ndje-
njat dhe shqetsimet e tyre t vrteta, sepse kan
frik se mos t tjert zbulojn hollsirat e konfli-
ktit. Gjithashtu, shfaqja e emocioneve e v njeriun
n njfar pozite t dobt, pasi t tjert zbulojn
gjendjen e vrtet shpirtrore t tij.
Duke respektuar konfidencialitetin, njerzit pr-
mirsojn edhe komunikimin ndrmjet tyre: ata e
ndiejn veten m t lirshm, dhe jan m t prirur
pr t folur sinqerisht. Prandaj ka rndsi thelbsore
q njerzit q dshirojn t gjejn rrugzgjidhje pr
konfliktin, t respektojn konfidencialitetin.
T identifikojm mnyrat me t cilat njerzit
komunikojn me t tjert me fjal dhe me gjeste
dhe rndsin q ka vmendja ndaj komunikimit
me fjal dhe jo me fjal.
Nj pjes t madhe t komunikimit e bjm
nprmjet gjuhs s gjesteve. Pr t qen dgjues
t efektshm sht e rndsishme ti kushtojm
vmendje si fjalve t personit q flet, ashtu edhe
qndrimit t tij ose t saj. Ndodh q njerzit nuk e
pranojn menjher me fjal se jan t zemruar,
t mrzitur dhe kshtu me radh. Kjo sht edhe
arsyeja pse dgjuesit e kujdesshm u vn veshin
edhe treguesve joverbal, t till si pozicion
marrin njerzit kur qndrojn m kmb ose ulur,
thon me shprehjen e fytyrs e kshtu me radh.
Duke kuptuar gjuhn e gjesteve t njerzve t tjer,
mund t bhemi dgjues m t mir. Dhe duke u
br t vetdijshm pr gjuhn ton t gjesteve,
mund t bhemi bashkfols m t mir.
Komunikimi joverbal (gjestet)
Aftsia baz pr t kuptuar gjuhn e gjesteve
shpesh nnvleftsohet. P.sh., veprime t thjeshta
si pohimi me pruljen e koks ose duke i dhn asaj
prpara, shpreh interes dhe kuptim t ndrsjell.
N situatat konfliktuese, kur tensioni sht shtuar
dhe durimi sht sosur, gjuha e qart e gjesteve
mund t shpreh dshirn pr ta kuptuar tjetrin
dhe pr tu kuptuar prej tij.
Me vler do t ishte tu shpjegohet nxnsve
se n kultura t ndryshme njerzit kan mnyra
t ndryshme pr t shprehur vetveten me an t
gjesteve. P.sh., kur koka ngrihet dhe ulet lart e
posht, njeriu do t thot po, kurse n ndonj
vend ballkanik do t thot jo.
1.I ndani nxnsit e klass n ifte.
2.Nj nga nxnsit e do iftifolsiflet pr

nj debat ose konflikt q ka pasur koht e fu-
ndit. Nxnsi tjetrdgjuesidgjon, duke
prdorur gjuhn negative t gjesteve.
3.Pas disa minutash, ndrkoh q dgjuesi
ndjek folsin, i thoni t prdor gjuhn pozi-
tive t gjesteve. Dgjuesit mund t prdorin
fletn e puns pr ti ndihmuar t kujtojn se
cilat jan disa nga rrugt.
4.Pas disa minutash t tjera u thoni t gjithve
t pushojn. Pyesni folsin e do grupi:
ndjenja provove kur dgjuesi prdori
gjuhn negative t gjesteve?
ndjenja provove kur dgjuesi prdori
gjuhn pozitive t gjesteve?
Shpeshher n prpiqemi t kuptojm mendimet
ose dshirat e pashprehura me fjal t shokve ose
shoqeve, duke vzhguar gjendjen e tyre emocio-
nale ose gjuhn e gjesteve. Jo rrall me an t saj
arrijm t zbulojm edhe kundrshtit q shprehen
ndrmjet asaj q ata shprehin me fjal dhe pamjes
s jashtme q shpesh edhe i tradhton. Prve
ksaj, leximi dhe kuptimi i gjuhs s ndjenjave
do t na ndihmonte t kuptonim m mir gjendjen
emocionale t njerzve q nuk i njohim, vean-
risht t atyre q vijn nga kultura t ndryshme ose
t atyre q jan t ndrojtur. Kjo do t ndihmonte
n parandalimin e shum konflikteve q kan n
baz t tyre cilsin e ult t komunikimit ndr-
mjet njerzve.
Komunikimi joverbal dhe eksplorimi i tij i ma-
gjeps dhe i josh fmijt. Ky komunikim prfshin
faktor t till si veshja, prdorimi i koks, toni
dhe modulimi i zrit. N prgjithsi ai prmban ele-
mentet e mposhtme:
1. Shprehja e fytyrs
2. Qndrimi
3. Gjestet
4. Informacioni
Q nxnsit t njihet dhe t kuptojn m mir t shkruara n tabel, duke krkuar prej tyre t
secilin element dhe rolin q ata luajn n procesin
e komunikimit, n klas mund t zhvillohen vepri-
mtari t thjeshta q i mundsojn ti vn ato n
praktik.
1. Shprehja e fytyrs
Msuesi i ndan nxnsit n ifte q bisedojn
duke qndruar prball njri-tjetrit. Nxnsit nuk
duhet t qndrojn shum prball njri-tjetrit dhe
nuk duhet t bjn gjeste t pakontrolluara, duke
prdorur duart. Duke e par njri-tjetrin n sy, ata
fillojn t komunikojn, duke prdorur gjuhn e
trupit. Pr shembull, n qoft se njri nga bashk-
biseduesit dshiron ti thot tjetrit se nuk sht i
gatshm t bisedoj, kt ai duhet ta shpreh me
66
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
gjuhn e trupit, pr shembull me gjeste nervoze,
lvizje t syve, lkundje t trupit, ngrdheshje t
lehta ose t hapura t fytyrs etj. (sepse fmijt jan
t hapur n demonstrimin e shenjave t trupit).
Pasi nxnsit t ken shprehur veten n kt dia-
log, msuesit i ftojn ata t analizojn situatn n
t ciln u zhvillua dialogu. N prgjithsi gjuha e
trupit ose e gjesteve mbshtet ose kundrshton at
q sht thn.
2. Qndrimi
Shum nga konfliktet, q ndodhin ndrmjet t
rinjve, shkaktohen nga qndrime ose fjalt fyese
q ata ia thon me qllim ose pa qllim njri-tje-
trit. Jo rrall kto fjal prdoren pa t keq ndr-
mjet shokve dhe shoqeve, si shenj e afris ndr-
mjet tyre. Por, n situata t tjera ato shkaktojn
grindje, zemrime, lndime, madje mund t pr-
fundojn edhe n rrahje ndrmjet tyre.
Sensibilizimi i fmijve, pr dmet q mund t
sjell prdorimi i fjalve fyese, prbn qllimin
e veprimtaris s mposhtme t zhvilluar n tre
hapa:
Hapi 1
Nxnsve u krkohet t kujtojn fjal fyese q ata
i kan dgjuar nga t tjert ose i kan prdorur
vet. Msuesi, pasi i shkruan ato n tabeln e zez,
zhvillon pyetjet e mposhtme:
Ku keni msuar t prdorni fjalt fyese?
Si ndjehen fmijt e fyer?
Prse duhet t prdorim fjal fyese?
Si do t ndihej nj nxns nse do t ndo-
dhej vazhdimisht prball fyerjeve t shokve
t klass? etj.
Hapi 2
Klasa lihet t lodhet duke marr frym ngadal,
ndrkoh q msuesi numron deri n dhjet. N
vijim ai i fton nxnsit t ndalen n fjalt fyese
mendojn pr pasojat e mundshme q do t sillte
prdorimi i tyre n klas.
Hapi 3
N kt faz msuesi fton klasn n diskutime
pr disa prej shkaqeve dhe pasojave t qndrimeve
ose t fjalve fyese.
3. Gjestet (zemrimi)
Hapi 1
Msuesi shkruan n tabeln e zez fjaln
zemrim dhe u krkon nxnsve t kryejn ve-
prime q ata i bjn n jetn e prditshme n

mnyr t till q ato veprime t shprehin zemrim,
p.sh., ata ecin t zemruar, pastrojn tryezn t
zemruar etj.
Hapi 2
Msuesi diskuton me klasn prfundimet e fazs
s par. Duke kaluar n prgjithsimin e prfu-ndi-
meve t ksaj faze, msuesi mund t zhvilloj py-
etjet e mposhtme:
N mnyr njerzit shprehin dshirat e tyre pa
prdorur gjuhn e folur ose t shkruar?
Nse do tju duhej t kuptonit tjetrin vetm nga
pamja e jashtme, far do t krkonit n t? Cilat
veprime, sjellje, gjeste t njeriut shprehin m mir
gjendjen e tij t brendshme?
Cilat jan gjrat q ju zemrojn m shum? etj.
4. Informacioni
a) Fjalort e ndjenjave
Hapi 1
Fillimisht msuesi u kujton nxnsve se gjuha e
shkruar dhe ajo e folur nuk jan t vetmet burime
informacioni pr t njohur njri-tjetrin ose gje-
ndjen e tij n nj ast t caktuar. Shpesh arrijm
n prfundime duke u bazuar n vzhgimin e gje-
ndjes s tyre emocionale, t ciln e prkthejm n
informacion n baz t kuptimit q i japim vepri-
meve ose qndrimeve t caktuara. N kt rast,
mund t flasim pr nj fjalor ndjenjash t cilin e
prdorim pr t fituar ose plotsuar informacionin
pr njerzit, shokt, shoqet etj.
Hapi 2
Pas ksaj msuesi fton nxnsit t japin shembuj
situatash, n t cilat ata kan mundur t fitojn info-
rmacion shtes, duke prdorur pikrisht fjalorin e
ndjenjave.
Hapi 3
Nxnsit mund t organizojn skee t shkurtra,
pr t konkretizuar situata t tilla, ndrkoh q t
tjert prpiqen ti prkthejn ato n informacione,
duke prdorur fjalorin e ndjenjave.
Ktu duhet mbajtur parasysh se nxnsit mund
t ken kode t ndryshme pr deshifrimin e info-
rmacionit. Nxnsit vullnetar le t japin shembuj
t prejardhjeve ose t prvojave t ndryshme ku-
lturore.
b) Urrejtja
Hapi 1
67
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Msuesi, paraprakisht, u krkon nxnsve q,
n mnyr t pavarur, t zgjedhin fotografi ose pi-
ktura q shprehin urrejtje.
Ai u krkon atyre n klas t shpjegojn pse ata
mendojn se fotot ose pikturat e sjella shprehin
urrejtje.
Hapi 2
Nxnsit vihen t plotsojn vazhdimin e mund-
shm t fjalis:
Urrejtja . Nxnsit duhet t plotsojn deri
n pes fjali q fillojn me fjalt e msiprme.
Msuesi sqaron se vazhdimi i fjalis nuk duhet t
prfshij vetm at q ne mendojm pr urrejtjen,
por shkaqet dhe qndrimet q ne duhet t mbajm
ndaj saj. Kjo jo vetm do ta pasuroj informacionin
pr urrejtjen, por do tu jap mundsi nxnsve t
shprehin edhe qndrimin e tyre ndaj saj.
Hapi 3
Nxnsve u krkohen t shkruajn n fletore pr
ndonj rast, n t cilin ata kan urryer ose jan
ndier t urryer dhe t tregojn se si kan dal nga
kjo gjendje.
Hapi 4
N kt faz mund t zhvillohet diskutim pr
shtjet e mposhtme:
A ka shkall urrejtja? A ka kufi?
Cila sht e kundrta e saj?
A mund t ndryshoj urrejtja dhe si?
far lidhje ka urrejtja me zemrimin? Ku
ndryshon prej tij?
A mund t urreni dhe t mos jeni t zemruar
n t njjtn koh?
A mund t bjm edhe pa urrejtje?
c) Jeta private
Kjo sht nj veprimtari q synon ti bj fmi-
jt t vetdijshm jo vetm pr nevojn e t ku-
ptuarit dhe t respektuarit t tjetrit, por edhe pr
rndsin pr t mos kaluar disa kufij n bisedat
tona t prditshme me t tjert, prej t cilave
rrezikohet vet respekti pr ta dhe pr jetn e tyre
private. Edhe ktu shfaqet rndsia e njohjes s
elementeve t komunikimit joverbal, pr t para-
ndaluar konflikte t mundshme n kt fush.
M posht po japim disa nga hapat e mundshm,
pr ta zhvilluar at n klas me nxnsit.
Hapi 1
Msuesit ftojn nxnsit t shkruajn n nj

flet, n t ciln nuk kan vn emrin:
Tri gjra t cilat ata i ndajn leht me t
tjert.
Tri gjra t cilat i diskutojn me vshtirsi me
t tjert.
Tri gjra t cilat ata i konsiderojn si private
dhe nuk dshirojn ti ndajn me t tjert.
Hapi 2
N kt faz msuesi shkruan n tre tabak t
mdhenj letre (ose n drras t zez) titujt: T
lehta, T vshtira dhe Privatedhe shkruan n
to prgjigjet e nxnsve. Msuesi duhet t sqaroj
nxnsit se kjo veprimtari nuk ka t bj aspak me
ndonj nxns t caktuar dhe as t cenoj jetn e
tyre private.
Hapi 3
N kt faz msuesi drejton diskutimin, duke u
mbshtetur n pyetjet e mposhtme:
Prse disa gjra jan m t lehta pr tu di-
skutuar me t tjert?
Prse disa gjra t tjera jan t vshtira pr
tu diskutuar me t tjert?
Prse ka rndsi t mos i detyrosh njerzit t
flasin pr gjra q ata i vlersojn si private?
Tregoni disa rrug nprmjet t cilave ju
mund ti bni t tjert t kuptojn pse biseda
po priret t bhet pr gjra q kan karakter
vetjak?
Prse themi se besimi sht i rndsishm pr
bashksin e nj klase t caktuar? etj.
Prdorimi i pyetjeve t hapura dhe t mbyllura
Pyetjet e hapura jan pyetje q i ftojn njer-
zit t prfshihen n bised. N vend q ti bjn me nj shok. Lexoni dy fjalit e mposhtme dhe
njerzit ta ndjejn veten t ndrojtur, kto pyetje
i nxitin t flasin. Pyetjet e hapura zakonisht fillo-
jn me Si ose me far. Pyetjet e mbyllura
prgjithsisht e pengojn bisedn. Ato e frenojn
bashkbisedimin, sepse zakonisht ktyre pyetjeve
mund tu prgjigjen me nj ose dy fjal, si p.sh.
me fjalt Po ose Jo.
Gjat situatave konfliktuese, secili nga kundr-
shtart dshiron t sigurohet nse personi tjetr
po e kupton ose jo pikpamjen e tij. Duke br py-
etje t hapura, kundrshtart i mundsojn njri-
tjetrit t flasin lirisht pr gjithka q e quajn t
rndsishme. Le ta zm se dy nxnset: Linda dhe
Vojsava jan futur n nj debat. N qoft se Vo-
jsava i bn Linds shum pyetje t mbyllura, inte-
nsiteti i konfliktit mund t rritet.
Vojsava: Vrtet mendon se u kam thn njerzve
68
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
q ti plqen Agronin?
Linda: Jo! Dhe boll tani, se po m bn shum py-
etje!
Supozojm tani se Vojsava i bn Linds pyetje
t hapura. Shpejt situata konfliktuese bhet m e
prqendruar, sepse diskutuesit e thon vet at q
mendojn.
Vojsava: A mund t m thuash si sht puna?
Linda: Dje kam qen shum e turbulluar. Nuk mbe-
ti njeri pa m pyetur nse e plqej Agronin. Me sa
m kujtohet, vetm ty ta kam thn kt gj.
N shembullin e dyt, si mund ta shihni, Linda
pati mundsi t plot pr t shprehur at q donte.
Pyetja e hapur bri mjaft pun n kt situat.
Po nganjher edhe pyetjet e mbyllura mund
t jen t dobishme. Kur nj njeri flet e flet pa
pushuar, ju fare mir mund ti bni nj pyetje t
mbyllur. Kjo pyetje ka efekt pr ti dhn fund
biseds.
T dgjuarit pasqyrues
T dgjuarit pasqyrues sht nj teknik q pr-
doret pr t lehtsuar zhvillimin e biseds. Npr-
mjet t dgjuarit pasqyrues njeriu perifrazon qoft
informacionin faktik, qoft mendimet q ka shpre-
hur tjetri. Nj gj e till zakonisht sqaron se far
sht duke menduar ose ndjen dgjuesi.
Kur prdoret t dgjuarit pasqyrues, sht e
rndsishme t pasqyrohen me saktsi fjalt q
prdor dikush pr shprehjen e bots s tij t bre-
ndshme.
sht Pohimi i hapur i ndjenjave?
Hamendsoni se jeni futur n nj debat t ashpr
gjykoni se cila prej tyre ju ndihmon pr ta br m
t leht diskutimin midis jush dhe shokut tuaj.
1.Ke filluar t mos m dgjosh fare, dhe skam
si t t quaj ndryshe, vese nj shok t padu-
rueshm!
2.M vjen keq q nuk po m dgjon m, dhe kjo
e ka nj shkak: nuk do tia dish m pr mua.
Vini re se fjalia e par i shkakton shokut tuaj
zemrim dhe vetmbrojtje. N kt mnyr komu-
nikimi mund t dshtoj plotsisht. N fjalin e
dyt ju mbani prgjegjsi pr shprehjen e ndje-
njave tuaja. Pr shkak t mnyrs se si sht
formuar fjalia e dyt, ajo quhet Pohim i hapur i
ndjenjave.
Pohimi i hapur i ndjenjave nuk sht gj tjetr
vese nj mnyr t shprehuri, n t ciln ne po-

hojm ndjenjat dhe mendimet tona. Kur prdorim
pohimin, ne jo vetm prgjigjemi pr at q
deklarojm, por edhe e bjm kt n nj mnyr
q t mos i fyejm ose ti fajsojm t tjert.
Keqkuptimet
Keqkuptimet jan ndr shkaqet kryesore t kon-
flikteve ndrmjet fmijve n grupmoshat shkollore.
T sqaruarit e keqkuptimeve ose moskuptime-
ve ka rndsi n procesin e komunikimit dhe t
parandalimit t konflikteve t prdi-tshme q
lindin n mjediset shkollore. Pr kt, msuesi
mund t ndjek hapat e mposhtm:
Hapi 1
Msuesi pyet nxnsit se sht keqkuptimi
dhe krkon prej tyre shembuj keqkuptimesh.
Hapi 2
Msuesi mund ta ndaj klasn n grupe dhe
t krkoj nga secili grup t zgjedh njrin
prej keqkuptimeve dhe t diskutojn me njri-
tjetrin pr shkaqet dhe mundsit e sqarimit t
keqkuptimit t zgjedhur prej tyre.
Hapi 3
N kt faz msuesi mund t ftoj nxnsit
t realizojn nj loj me role pr njrin nga
skenart e keqkuptimeve.
Hapi 4
N kt faz msuesi diskuton me nxnsit pr
rastet n t cilat ata kan qen viktima t keqkup-
timeve. Gjat saj ai mund t zhvilloj edhe pyetjet
e mposhtme:
Si e kan ndier veten n raste keqkuptimesh?
A kan br prpjekje pr ti sqaruar ato?
Cilat kan qen prpjekjet e tyre?
Cilat jan disa nga mnyrat pr t sqaruar
keqkuptimet? etj.
Zhvillimi aftsive dgjimore. Loja me role
Loja me role sht nj prej teknikave q prdo-
ren n fushn e edukimit pr zgjidhje konflikti. M
posht po japim disa shembuj t zhvillimit t lojs
me role n klas.
Klasa vendoset n form rrethi. Nj fmij duhet
t bj nj deklarat n lidhje me dika q i plqen
t bj t shtunave, p.sh: T shtunave m plqen
t luaj basketboll ose Mua m plqen t shoh
TV etj. N vijim, t gjith fmijt me radh duhet
t ndajn me t tjert at far u plqen t bjn
t shtunave.
69
NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE
Fokusi pozitiv
Nxnsit ndahen n grupe t vogla me tre vet.
Njri prej antarve t grupit i quajtur fmija n
fokus vendoset n qendr t grupit dhe shpreh
opinionin e tij rreth nj teme t caktuar, p.sh.:
Prse ai beson te fantazmat?
Prse ai do t dshironte ose jo t shkonte
n kozmos?
Fmija n fokus flet pr rreth 2-3 minuta pr
temn. Dy antart e tjer t grupit duhet t d-
gjojn me kujdes shokun e tyre. Ata mund ti bjn
pyetje, por nuk u lejohet ta kundrshtojn ose ta
kritikojn at. Dy antart e tjer t grupit pr-
piqen t kujtojn at far tha fmija n fokus
dhe m pas msuesi drejton diskutimin, duke dre-
jtuar pyetjet e mposhtme:
Si ndjehet fmija n fokus gjat kohs q
shpreh opinionin?
A ishte i qart n shprehjen e mendimeve?
A ishte i qart informacioni i tij?
Nse jo, a u prpoqt ta sqaronit at? Cilat
ishin pyetjet q synonin sqarimin e informacio-
nit?
Pati ndonj q nuk ishte dakord me fmijn
n fokus?
Nse po, si u ndie ai gjat kohs q nuk
mundte t shprehte kundrshtimin e tij?
A ishte e vshtir pr ju t prqendroheshit
te fmija n fokus pr 2-3 minuta?
Si arritt ta bnit kt? etj.
Paragjykimet kulturore burim i mundshm
keqkuptimesh. Loja pr t ardhmen
Kjo loj synon t ndihmoj pjesmarrsit t ku-
ptojn m mir individt q vijn nga kultura t
ndryshme ose q kan kndvshtrime t ndryshme
prej tyre.
Pr kt klasa ndahet n dy grupe q prfaq-
sojn bashksi t ndryshme kulturore. Nxnsve
u jepen pyetjet e mposhtme. N fillim ata japin
prgjigjet q mendojn se do t jap grupi tjetr dhe
m pas u prgjigjen pyetjeve sipas kndvshtrimit t
tyre. Prgjigjet e para i dorzohen grupit tjetr,
i cili, pasi i lexon, shpreh mendimin e tij pr to.
Pyetjet jan ndar n grupe si m posht:
UN
far sht e rndsishme pr mua?
m bn mua t jem i veant?
Cilat jan pikat e mia t forta dhe t dob-
ta?
m bn mua t jem ky q jam sot?
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

UN DHE T TJERT Literatura

Me k plqej ta kaloj ditn (individ ose Daniel Shopiro, Konflikti dhe komunikimi,
grupe)? 1997
Cilt jan heronjt dhe modelet e mi t ADR Manual, Goulings Consulting, Canada,
plqyer? 2003
N lloj konfliktesh jam i prfshir dhe me
k?
Si kan lindur dhe jan zhvilluar kto kon-
flikte?

UN DHE SHOQRIA
Cili sht roli im n shoqri, ndryshim do t
psoj ai n t ardhmen?
Cili mund t jet roli im n shoqri?
Sa varet ekzistenca ime nga shoqria?
Cilat jan prgjegjsit e mia ndaj
shoqris?
M pas nxnsit krahasojn prgjigjet q njri
grup ka dhn n emr t grupit tjetr, me ato
t vet grupit. N vijim msuesi zhvillon diskutim
rreth shtjeve t mposhtme:
pasoja sjellin paragjykimet tona n ma-
rrdhniet ndrmjet njerzve me kultura ose
kndvshtrime t ndryshme?
Si e shoh dhe e vlersoj tani grupin tjetr?

70
 NDRMJETSIMI I KONFLIKTEVE N GRUPMOSHAT SHKOLLORE

71