KABANATA 22 - TAPON SA DAPITAN
mababa ang kwalidad. Dapitan. Tinuruan niya ang mga ito ng mga
A. Ang Buhay ng Isang Tapon
1. Hulyo 15, 1892 - nakarating si Rizal sa
Dapitan at ipinagkaloob kay Kapitan Ricardo
Carnicero ang komandante ng hukbong
Espanyol sa lugar.
2. Dala ni Rizal ang sulat ni Padre Pablo
Pastells na superior ng mga Jesuita para kay
Padre Antonio Obach ang paring Jesuita sa
Dapitan. Ang sulat ay naglalaman ng mga
kondisyon upang si Rizal ay makatira sa
kumbento.
3. Pansamantalang nanirahan si Rizal sa
kuwartel na pinamumunuan ni Kapitan
Carcinero na kanyang naging kaibigan.
4. Setyembre 21, 1891 - nakatanggap sina
Rizal, Carcineroat isang Espanyol ng
Dipolog ang gantimpala na ang kanilang
ticket bilang 9736 ay nanalo ng ikalawang
gantimpalang P20,000. Ang naging hati ni
Rizal ay P6,200. Ibinigay niya ang P2,000 sa
kanyang ama at P200 kay Jose Ma. Basa sa
Hongkong at ang natira ay kaniyang ginamit
sa pagbili ng lupa sa Talisay na isang
kilometro ang layo sa bayan ng Dapitan.
5. Ngkaroon ng isang mahabang sulatan sina
Rizal at Pastells ukol sa usapin ng relihiyon
na naglalaman ng mga paniniwalang
pangrelihiyon ni Rizal.
a. Ginagamit ng mga prayle ang relihiyon
sa pansarilingkapakinabangan.
b. Ang sariling pagpapasiya ay biyaya ng
Diyos sa lahat ng tao.
1. Hindi nagtagumpay si Pastell na maibalik si
Rizal para sasimbahan.
2. Hinamon ni Rizal ang isang Pranses na si
Mr. Juan Lardet ng duwelo dahilan sa
pagbebenta kay Rizal ng mga kahoy na
3. Inilipat ni Padre Pastells si Padre Francisco
Sanchez sa Dapitan upang muling akitin si
Rizal na magbalik sa simbahan. ngunit hindi
rin ito nagtagumpay.
4. Nakatanggap na rin si Rizal ng mga
panauhin sa Dapitan at nakasama niya ang
kanyang mga kapamilya at nagpatayo na ng
bahay sa Talisay.
5. Nagpadala ang mga prayle ng isang tao na
may alyas na Pablo Mercado (Florencio
Namanan) upang isangkot si Rizal sa mas
malaking kaso.
6. Nagtrabaho si Rizal sa Dapitan bilang isang
manggagamot. Ang kanyang mga pasyente
ay mga mahihirap na hindi makabayad at
mga mayayaman na nagbabayad ng malaki
sa kanyang paglilingkod. Nang tumira ang
kanyang ina sa Dapitan sa loob ng isa at
kalahating taon, ginamot din ito ni Rizal.
Nakilala ang kahusayan ni Rizal sa
panggagamot kahit na siya ay nasa Dapitan,
sinasadya sya ng mga pasyente mula sa
iba't ibang panig ng daigdig. Naging interes
din ni Rizal ang mga lokal at halamang
gamot.
7. Itinayo ni Rizal ang isang sistema ng
patubig sa Dapitan upang magkaroon ng
malinis na tubig sa bawat bahay ng Dapitan.
8. Mga Proyektong Pangkomunidad sa Dapitan:
a. Paglilinis ng mga latian upang
mawala ang malaria
b. Paglalagay ng pailaw sa lansangan
ng Dapitan
c. Pagpapaganda ng liwasan at ang
paglalagay ng mapang Mindanao sa
plasa.
1. Ang malaking panahon ni Rizal ay ginamit
din niya sapagtuturo ng mga kabataan sa
aralin sa wika, heograpiya, kasaysayan,
matematika, gawaing industriyal at iba pa.
Ang oras ay mula alas 2:00 hanggang 4:00
ng hapon.
2. Mga ambag ni Rizal sa Agham sa Dapitan
a. Pinasok ni Rizal ang mga
kagubatan at baybay dagat
ng Dapitan para sa
paghahanap ng mga
specimen upang ipadala
niya sa mga museo ng
Europa.
b. Nakapag-ipon siya ng 346
na uri ng mga kabibi.
c. Natagpuan niya ang species
ng Draco rizali Apogonia
rizali at Rhacophorus rizali.
1. Ang pag-aaral ng mga wika ay ipinagpatuloy
ni Rizal sa Dapitan. Sa panahong ito ay
natutunan niya ang wikang Bisaya,
Subuanin, at Malayo.
2. Ang kahusayan sa larangan ng sining ay
makikita pa rin kay Rizal sa panahon ng
pagkakatapon niya sa Dapitan. Gumuguhit
siya ng mga bagay na nakaakit sa kanya at
nililok niya ang (1) Paghihiganti ng Ina: (2)
ang ulo ni Padre Guericco; (3) estatwa ng
isang babaeng taga-Dapitan.
3. Ginamit din ni Rizal ang kanyang panahon
sa Dapitan bilang isang magsasaka. Umabot
ng 70 hektarya ang lupang kanyang pag-aari
na tinaniman niya ng abaka, niyog, punong
kahoy, tubo , mais, kape, at cocoa. Ginamit
din ni Rizal ang modernong pagsasaka sa
pamamagitan ng pag-aangkat sa Estados
Unidos ng mga makabagong makinarya.
 4. Ang pagnenegosyo ay isa sa mga naging
gawain ni Rizal sa Dapitan. Nakipagsosyo
siya kay Ramon Carreon , mangangalakal
na taga-Dapitan sa negosyo ng pangingisda,
koprahan at abaka. Itinayo din ni Rizal ang
kooperatiba ng mga magasasaka sa Dapitan
upang mabawasan ang monopolyo ng mga
Tsino sa lugar.
5. Naging malikhain si Rizal sa Dapitan sa
pamamagitan ngpaglikha ng mga
sumusunod;
a. sulpukan - isang pagsindi ng
sigarilyo na gawa sa kahoy
b. makina sa paggawa ng bricks
1. Si Josephine Bracken.
a. Namatay si Leonor Rivera noong Agosto
28, 1893 dahilan sa panganganak.
b. Dumating si Josephine Bracken (edad
17) sa Dapitan upang samahan ang
kanyang ama-amahan na si George
Tauffer upang mapagamot kay Rizal.
Dala nila ang isang tarheta ni Julio
Llorente.
c. Nagmahalan sina Rizal at Josephine at
nagbalak namagpakasal ngunit ayaw
silang ikasal ni Padre Obach ng walang
permiso ng arsobispo ng Cebu.
d. Umalis si Tauffer sa Maynila at naiwan
si Josephine sa Dapitan upang
makisama kay Rizal.
e. Sa unang bahagi ng 1896, nakunan si
Josephine sa kanilang anak ni Rizal.
1. Dumating sa Dapitan noong Hunyo 1896 si
Dr. Pio Valenzuelaupang ipaalam kay Rizal
ang ukol sa Katipunan. Hinikayat ni
Valnzuela ang pamumuno ni Rizal sa
Katipunan na tinaggihan naman niya.
2. Nagboluntaryo si Rizal upang maglingkod
sa hukbong Espanyol bilang isang seruhano
sa Cuba. Ang kanyang kahilingan ay tinugon
naman ni Gob. Hen. Ramon Blanco na
sumagot sa kanyang sulat noong Hulyo
1896 na nagsasabi ng pagsang-ayon sa
kanyang plano.
3. Nilisan ni Rizal noong Hunyo 31, 1896 sakay
ng barkong Espana kasama nina Josephine,
Narcisa, at pamangking si Angelica.
KABANATA 23 - HULING PAGLALAKBAY SA LABAS NG
BANSA
1. Mula Dapitan patungo ng Maynila
a. Nagdaan ang barkong Espana sa
Dumaguete at binisita dito ni Rizal ang
isa niyang kaibigan na si Herrero Regidor
na hukom ng lalawigan. Inoperahan niya
sa mata ang isang kapitan ng guardia
civil.
b. Dumaan sa Cebu at inoperahan niya ang
mag-asawang Mateo na kanyang nakilala
sa Madrid.
c. Dumaan ng Iloilo para mamili at nagdaan
sa Capiz ang barko.
1. Sa pagdating ni Rizal sa Maynila ay nakaalis na
ang barkong Isla de Luzon na sasakyan sana
niya patungo ng Espanya. Napilitang tumigil si
Rizal sa barkong Castilla sa loob halos ng isang
buwan bilang panauhin ni Enrique Estalon, ang
kapitan ng barko.
2. Habang nasa barko si Rizal ay sumiklab ang
himagsikangPilipino laban sa mga Espanyol.
Nalaman ni Rizal ang pagsiklab ng himagsikan
sa pamamagitan ng pagbabasa ng mga
pahayagan sa barko.
3. Sa petsang Agosto 30, 1896 natanggap ni Rizal
ang isang sulat ni Blanco na nag-eendorso sa
kanya sa Ministro ng Digma.
4. Inilipat si Rizal ng Setyembre 2, 1896 sa barkong
Isla de Panay na maglalayag na patungong
Barcelona.
5. Ang barkong Isla de Panay ay dumaan ng
Singapore, pansamantalang bumaba si Rizal sa
Singapore at pinayuhan siya ni Don Manuel
Camus na isang Pilipinong naninirahan na
samantalahin na ang pagkakataon upang
makatakas. Hindi ito sinunod ni Rizal.
6. Habang si Rizal ay naglalakbay patungo ng
Espanya ay lihim na nagpapadala ng telegrama si
Blanco sa Ministerio ng Digmaan na si Rizal ang
utak ng himagsikan.
7. Sa Suez Canal ay narinig ni Rizal ang balita ukol
sa pagbitay sa mga Pilipinong naghihinalang
kasangkot sa himagsikan.
8. Setyembre 28, 1896 - narinig ni Rizal ang bali-
balitang siya ay aarestuhin pagdating sa
Barcelona.
9. Setyembre 30, 1896 - ipinaalam kay Rizal ni
Kapitan Alemany ang kautusan na siya (Rizal) ay
idedetine sa loob ng kanyang kabina hanggang
hindi nakakabalik sa Maynila.
10. Oktubre 3, 1896 - nakarating ang barkong Isla de
Panay sa Barcelona at ipinadala sa Munjuich
Castle na noon ay pinamumunuan ni General
Eulogio Despujol.
Oktubre 6, 1896 - inilabas si Rizal ng kulungan
para ibalik sa Maynila sakay ng barkong Colon.