11.

PERVANE DZAYNI

Pervane dizaynnda ama, minimum g gereksinimine karlk maksimum verimle alacak

optimum pervane geometrisinin belirlenmesidir. Bu gerekletirilirken ayn zamanda
pervanenin mukavemet asndan yeterli olmas, en az kavitasyon gstermesi ve en az tekne
titreimine neden olmas istenilir. Dizayn edilecek pervanenin performans karakteristiklerini
belirleyecek temel parametreler; PD pervaneye verilen g, N pervane devri ve V gemi hzdr.

Pervane dizaynna balanrken ilk adm olarak geminin bir grev profilinin karlmas
gerekir. Gemilere ait grev profili gemi sahibi veya tasarmcs tarafndan hazrlanabilir.
Belirli bir gemiye ait grev profili de zamanla deien artlara bal olarak deiebilir. Bu
durumda gemiye ait pervane dizaynnn da deimesi gerekebilir. Buna gzel bir rnek
1970lerin balarnda petrol krizi nedeniyle baz byk tankerlerin pervanelerinin
deitirilmesidir. O yllarda ekonomik artlar dev tankerlerin daha dk hzlarda
seyretmelerini zorunlu hale getirmi ve bu deiim gemilere ait grev profillerinin
deimesine ve sonu olarak da baz gemi sahiplerinin verim avantaj nedeniyle yeni grev
profiline uygun pervane dizayn ve teminine gitmelerine neden olmutur.

ekil 1de ticaret gemilerine ve sava gemilerine ait rnek grev profilleri grlmektedir.
Grev profilleri incelendiinde her gemi iin genel bir performans aral seilmesi gerektii
ortaya kmaktadr.

Ticaret Gemisi
Hz Kullanm Oran

Gemi Hz

PDF processed with CutePDF evaluation edition www.CutePDF.com

 Ticaret Gemisi

Hz Kullanm Oran

Gemi Hz

Sava Gemisi
Hz Kullanm Oran

Gemi Hz

ekil 1 Ticaret ve sava gemileri iin tipik grev profilleri.

2
Sevk sisteminden iyi bir performans elde edilebilmesi iin gemi pervanesinin gemi grev
profiline uygunluunun salanmas yannda, pervane ve makine karakteristiklerinin de uyumu
salanmaldr. Bu uyumun geminin yeni olduu dnemde veya sadece seyir tecrbeleri
srasnda deil ayn zamanda servis mr boyunca salanmas hedeflenir.

ekil 2de bir geminin dizel makinesinin genel karakteristii grafik olarak gsterilmektedir.
Ayn ekil zerinde pervane yk erisi de verilmektedir. Grld gibi pervane yk erisi
ile makinenin srekli maksimum g (MCR) erileri makinenin g snrnda
kesimektedirler. Pervane hatvesi yanl seildiinde makine gcnden tam olarak istifade
edilememi olacaktr. Hatvenin fazla verilmesi halinde maksimum g ekildeki A erisinde
grld gibi makine tork limiti nedeniyle daha dk bir devirde elde edilecektir. Hatvenin
kk verilmesi halinde ise ayn ekilde B erisiyle ifade edilen durum ortaya kacak yine
maksimum g elde edilemeyecektir.

100
Tork Limiti

Vuruntu + Duman
A
Makine Gc (%)

Pervane Yk Erisi
50
B
Dk Yk

Rlanti

50 100

RPM (dev/dak) (%)

ekil 2 Makine karakteristik erisi.

Belirtilen geometrik pervane zellikleri yannda deniz artlar, deplasman durumu, teknenin
kirlilii ve przll gibi faktrler de pervane performans zerinde etkili olurlar. Bu
etkilerin ortaya kmas durumunda geminin ayn hzda sevk edilebilmesi iin ek glere
ihtiya duyulur. Bu durumda pervane g erisi sola doru itilmi olur.

3
Sonu olarak eer pervane ideal artlarda, gemi karinas temizken, hafif deplasmanda ve iyi
hava artlarnda srekli maksimum gte istenilen hz yapacak ekilde dizayn edilmi ise bu
artlardan farkl bir durumun ortaya kmas halinde; karinann kirlenmesi, hava artlarnn
ktlemesi, deplasmanda deime vs. gibi geminin olaan olarak iinde bulunaca servis
artlarnda tam gcnden istifade edemiyor olacaktr. Bu artlar altnda makine tork limiti,
makinenin salam olduu gc snrlam olacaktr. Bu istenilmeyen durumu amak iin
pervaneler genelde gemi yeni iken veya havuzlanmadan hemen sonra biraz yksek devirde
alacak ekilde dizayn edilirler. Bylece ortalama servis artlarnda veya havuzlama
periyotlar ortasnda pervane devri, kirlenme vs. nedenlerle arzulanan dzeye inmi olacaktr.

Pervane tasarmnda ounlukla aadaki iki yntem kullanlr:

1. Sistematik pervane serilerine ait test sonularndan elde edilen diyagramlar yardmyla
pervane dizayn.

2. Sirklasyon teorisine dayanan matematiksel yntemlerle pervane dizayn.

11.1 Standart Pervane Serileri le Pervane Dizayn

Pervane dizaynnn ilk aamasnda genellikle sistematik model pervane serilerine ait ak su
deney sonularndan elde edilen diyagramlardan yararlanlr. Bu pervane serileri; pervane
kanat says, pervane alan oranlar, hatve/ap oran, kanat kesiti ekli ve kanat kesiti kalnl
sistematik olarak deitirilen pervanelerden oluur. En ok bilinen ve yaygn olarak kullanlan
pervane serileri Gawn (veya Froude) ve Wageningen (veya Troost) pervane serileridir. Gawn
serisi, yksek hzl gemiler iin uygun olabilecek yksek alm alan oranna sahip, 3 kanatl
ve segmantal kanat kesitli pervanelerden oluur.

Wageningen pervane serileri A ve B tipi olmak zere ikiye ayrlr. Wageningen A tipi; 4
kanatl ve pervane alan oran 0.40 olan, kanat boyunca kesitleri aerofoil bir pervane serisidir.
A tipi pervanelerde kavitasyon riski yksek olduundan bunun yerine kanat ular
geniletilmi bir seri olan B tipi gelitirilmitir. Bu seri geni kanat ulu, u kesitleri
segmantal ve kanat says ile alm alan oran asndan Tablo 1de gsterildii gibi geni bir
arala sahiptir:

4
 Tablo 1 Wageningen B serisinde kanat saysna gre kanat alm alan oranlar.

Kanat
Wageningen B, Kanat Alm Alan Oranlar (AE/A0)
Says
2 0.3
3 0.35 0.50 0.65 0.80
4 0.40 0.55 0.70 0.85 1.00
5 0.45 0.60 0.75 1.05
6 0.50 0.65 0.80
7 0.55 0.70 0.85

rnein B-4.40 eklindeki ifade edilen bir pervane tipinde, ilk harf pervanenin B serisi
olduunu, ikinci terim olan tek haneli rakam pervane kanat saysn, son iki haneli rakam ise
pervane anm alan orann ifade etmektedir. ekil 3te 4 kanatl ve alm alan oranlar 0.40,
0.55 ve 0.70 olan pervanelerin geometrik zellikleri verilmitir:

ekil 3 4 kanatl Wageningen B serisinden baz pervanelerin geometrik zellikleri.

Boyutsuz olarak ifade edilen pervane karakteristikleri aadaki gibi yazlr:

T
tme Katsays KT =
n2 D4

5
 Q
Tork Katsays KQ =
n2 D5
vA
lerleme Katsays J=
nD

Bu katsaylara ilave olarak ak su pervane verimi bunlara bal olarak aadaki ekilde ifade
edilir:
PT T vA K J
o = = = T
PD 2 n Q K Q 2

Kanat says, kanat alm alan oran ve hatve/ap oran belli olan bir ak su pervanesinin
itme katsays, tork katsays ve ak su pervane veriminin pervane ilerleme katsaysna gre
izilmesiyle oluturulan diyagrama ak su pervane diyagram denilir (ekil 4):

0.7 KT
10 KQ
0.6
o
0.5
KT 0.4
10K Q
0.3
0.2

0.1

0
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8
lerleme Katsays (J)

ekil 4 Ak su pervane diyagram (KT, KQ, o - J).

Wageningen serisi pervanelerin ak su deneylerinden elde edilen karakteristikleri n dizayn

aamalarnda bilgisayarlarla kullanlmak zere polinomlar eklinde de verilmektedir. Bu
polinomlar ak su deneylerinden elde edilen sonulardan regresyon analizi ile karlmtr.
tme ve tork katsaylar (KT ve KQ) ilerleme katsays J, hatve/ap oran P/D, kanat alm
alan oran AE/A0, kanat says Z, Reynolds says Rn ve kanat kesit kalnlk oran t/c
cinsinden polinom eklinde ifade edilebilmektedir:

KT = f1(J, P/D, AE/A0, Z, Rn, t/c )

6
 KQ = f2(J, P/D, AE/A0, Z, Rn, t/c )

Wageningen B serisi pervanelerin ak su test sonularndan yararlanlarak; kanat says ve

kanat alan oran sabit ancak hatve/ap oranlar farkl pervanelerin KT, KQ, o - J erilerinin bir
arada gsterildii ak su diyagramlar oluturulmutur. Wageningen B serisi bir pervane
dizaynnda (serideki pervanelerden uygun olann seilmesi), KT, KQ, o - J erilerinin
kullanlabilecei gibi, orijinal B-serisi pervanelere ait ak su pervane deney sonularndan
Taylor formuna gre hazrlanan Bp- diyagramlar da kullanlabilir. Ak su pervane
deneyleri tatl suda gerekletirildiinden dizayn hesaplarnda bu husus gz nnde
bulundurulmaldr.

Standart pervane serilerini kullanarak pervane dizayn edilirken, aada aklanan admlar
gerekletirilir:

lk aamada sevk ile ilgili iz, itme azalmas vs. gibi bilgilerin derlenmesi gereklidir.
Model deneyleri sonucunda elde edilmi bilgilerin bulunmas halinde bu deneylerden
elde edilecek sevk parametreleri deerleri kullanlr. Model deney sonularnn
bulunmamas halinde ise benzer gemilerden, ampirik veya teorik yaklamlarla gemi izi,
itme azalmas ve sevk ile ilgili dier bilgilerin karlabilmesi iin gemi ana boyutlar,
form katsaylar, nemli parametrelerin oranlarna ihtiya duyulacaktr.

z katsays ve itme azalmas belirlendikten sonra tekne verimi ve pervaneye gelen akm
hz bulunabilir. Geminin servis artlarndaki iz katsays, tecrbe artlarndakinden
yaklak olarak % 10 daha fazla alnmaldr.

Geminin tecrbe artlarndaki (yeni denize indirilmi, sakin hava ve deniz artlar ve
karinas temiz bo gemi) efektif g (PE) deeri model deneyleri veya hesapla
bulunabilir. Gemiye ait hz-efektif g erisinin karlmas tercih edilir. Efektif gcn
belirlenmesi srasnda takntlarn direnci ve hava direnci de gz nnde
bulundurulmaldr.

Geminin servis artlarndaki (karinas kirlenmi, ykl durumda ve olumsuz hava ve

deniz etkileri altnda) efektif gc, geminin alma koullarna uygun bir servis marj
(sea margin) ilave edilerek bulunabilir. Servis gc tecrbe artlarnda ihtiya duyulacak
gten % 10 - % 20 fazlasn salayacak ekilde belirlenmelidir.

Geminin grev analizi yaplarak pervane dizayn iin gemi hz tespit edilmi olmaldr.
Geminin tecrbe artlarndaki hznn, servis artlarndaki hzndan yaklak 1 knot fazla
olaca kabul edilebilir.

7
 Geminin belli bir hz deeri iin toplam direnci veya efektif gc biliniyorsa, pervanenin
salamas gereken itme deeri ve pervaneye iletilen g de biliniyor demektir. Ancak
bunlardan birisi tercih edilerek dizayna devam edilebilir:
Pervane tmesi T = RT/(1-t)

Pervaneye letilen G PD = PE / D

Burada D sevk verimi olup; literatrden, benzer gemilere ait deney sonularndan veya
bir modelin yaklak olarak doru ap ve hatveye sahip bir stok pervane ile
donatlmasyla deneysel olarak bulunur. Bulunan tahmini deer dizaynn ileri
aamalarnda kontrol edilir.

Pervane kanat says Z, gemi gvdesi ve makine kaynakl rezonansa sebep olmayacak
ekilde seilir.

3 kanatl pervaneler, yksek sratli motorbotlarda ve ift pervaneli gemilerde Gawn
tipi olarak tercih edilmektedir.

4-5 kanatl pervaneler genellikle btn koster, yk gemisi ve benzerlerinde
Wageningen tipi olarak tercih edilmektedir.

6-7 kanatl pervaneler ise ok byk glerdeki tanker ve kuru dkme yk tayan
gemilerde Wageningen tipi olarak tercih edilmektedir.

Kanat alm alan oran (AE/A0), pervane kanatlarnda kavitasyon olmayacak ekilde
belirlenir. Kanat alm alannn artmas kavitasyon riskini azaltr ancak direnci
artracandan pervane verimini drr. Bu nedenle kavitasyona neden olmayacak
minimum kanat alan oran seilmelidir.

Pervane devir says (N) genellikle balangta belirlenir ve dizaynn bir paras deildir.
Devir says azaldka pervane verimi artar. Bunun iin genellikle yksek makine
devirleri azaltlarak pervaneye aktarlr.

Pervane ap ne kadar artarsa pervane verimi de artar. Pervane alma ortam, grlt
limiti, titreim durumu vs. gibi kstlar belirlendikten sonra pervane ap D, genellikle
gemi arkasnda msaade edilen maksimum genilik eklinde belirlenir.

Standart pervane serilerine ait testler ak su pervaneleri iin yaplmtr. Bir ak su

pervanesi ayn artlarda gemi arkasnda altnda verimleri farkl olmaktadr. Bunun
nedeni gemi arkasndaki iz dalmdr. Bu sebeple ak su diyagramlar ile pervane
dizayn yaplr iken pervane apnn gemi arkasndakine gre bir miktar artrlmas
gerekir. Artrm miktarnn tek pervaneli gemiler iin % 5 ve ift pervaneli gemiler iin
ise % 3 alnmas nerilmektedir:

8
 D
Tek Pervaneli Gemiler Do =
0.95

ift Pervaneli Gemiler D

Do =
0.97

Sevk hesaplarna balanrken makine seimi yaplm olmal, makine karakteristikleri,

performans erileri ve limitleri belirlenmi olmaldr.

Makinenin maksimum srekli gcnn % 85 - % 90na tekabl eden normal srekli g

iin pervaneler tasarlanr. Bu ekilde makinenin bakm tutum masraflar ve mrnde bir
avantaj salanr. 0.85 MCRdaki makine gc biliniyor ise pervaneye iletilen g de
yaklak olarak biliniyor demektir. Aradaki kayplar ifade eden transmisyon verimi
yaklak olarak bulunabilir.

Seilen makinenin pervane g gereksinimlerini karlayp karlamayaca kontrol

edilmelidir. rnein tecrbe artlarnda pervane dizayn gerekletirilerek optimum
makine devri ve fren gc hesaplanm ise bu g 0.85 MCRdaki makine gc olarak
alnmaldr. Ayrca optimum devir iin % 85 MCRdaki ve % 100 MCRdaki gerekli
glerin, makine reticisi tarafndan salanan makineye ait g snrlar ierisinde
olduundan emin olunmaldr (ekil 5):

ekil 5 Makine g snrlar.

Genelde pervane ortalama servis artlarna gre dizayn edilmeli, tecrbe artlarnn
geminin alma koullarnda her zaman tekrarlanmayaca hatrlanmaldr. Edinilen
tecrbeler kt hava ve deniz artlarnda geni kanat alanna sahip pervanelerin daha iyi

9
 performans gsterdiini ortaya koymaktadr. n dizayn aamasnda sadece efektif g ve
hz belirlenmi olacak, sistematik pervane serilerine ait diyagramlar kullanlarak pervane
ap, pervane devir says ve hatve/ap oran optimum verimini salayacak ekilde
belirlenecektir.

Pervane dizaynnda temel olarak alt bilinmeyen vardr. Bunlar: Pervane itmesi (T) (veya
gemi direnci (RT)), pervaneye gelen suyun ortalama akm hz (VA) (veya gemi hz (Vs)),
pervane hatvesi (P), pervane ap (D), pervane devir says (N) ve pervane torku (Q).

Bu bilinmeyenlerin drd belli ise dier ikisi ak su veya Bp- diyagramlarndan

yararlanlarak bulunabilir ve pervane seimi gerekletirilebilir.

Alt bilinmeyenin belli veya ikisi belli kalan ikisi arasnda da bir bant varsa
(rnein RT-Vs veya PE-Vs grafii) problem artk bir optimizasyon problemidir. Normal
olarak optimizasyon kriteri pervane verimidir. Dizayn artlarn salayan farkl
pervanelerden verimi maksimum olan optimum pervane olarak seilir.

11.2 Bp- Diyagramlar le Pervane Dizayn

Pervaneye verilen beygir gc (DHP), pervane devir says (N) ve pervane ilerleme hznn
(VA) bilindii hallerde optimum apl pervanenin bulunmas amacyla Bp- diyagramlarnn
kullanlmas tercih edilir. Bp- diyagramlarnda yatay eksende Bpye karlk olarak dey
eksende hatve/ap oran (P/D) bulunmakta ve ak su pervane verimi (o) ve ilerleme sabiti
() erilerinden olumaktadr. Her bir diyagram belli bir kanat says ve kanat alm alan
oranna sahip pervaneleri kapsar. ekil 6da X kanatl ve kanat alan oran 0.YZ olan
pervaneler iin Bp- diyagram rnek olarak gsterilmitir. Bu diyagramlarda kullanlan
Taylor pervane katsaylar:

N DHPo N: Pervanenin dakikadaki devir says, RPM (dev/dak)

G Katsays BP =
VA2.5 (Bu deer makine devir says ile kartrlmamaldr.)
DHPo: Tatl suda pervaneye iletilen g (HPng)
ND D: Pervane ap (fit)
lerleme Sabiti = VA: Pervane ilerleme hz (knot)
VA
(1 HPng = 745.4 W)

10
P B-X.YZ
D o

Maksimum Verim
(P/D)opt ( o ) Erisi

Dizayn Bp Bp
Deeri

ekil 6 Bp- diyagram.

Bp- diyagramlar ile pervane dizaynnda, pervanenin bilinen ve bilinmeyen deerlerinin

neler olduuna bal olarak farkl ilem sralarnn takibi gerekir. Aada en ok rastlanan
durumlardan biri iin izlenmesi gereken sra anlatlacaktr:

Verilenler: Pervaneye verilen beygir gc (DHP), pervanenin dakikadaki devir says (N) ve
pervaneye gelen akmn ortalama hz (VA).

Bilinmeyenler: Optimum pervane ap (Dopt) ve pervane hatvesi (P).

1. Pervane g katsays hesaplanr:

N DHPo 75 1
BP = DHPo = DHP (HPng) DHP: Pervaneye iletilen beygir
VA2.5 76 1.025
gc (HPmetrik)

Sistematik pervane testleri tatl suda yapld iin, pervaneye iletilen gte tatl su dzeltmesi
ve ayrca birim dzeltmesi yaplmtr. Bp deeri aadaki ekilde de hesaplanabilir:

11
 N PD [PD]: kW
BP = 1.158 [N]=[RPM]: dev/dak
VA2.5
[VA]: knot

2. Yatay eksenden pervanenin Bpsi girilerek, maksimum verim erisi zerindeki optimum
ilerleme katsays (opt) ve ak su pervane verimi (o) ile dey eksenden bu noktaya karlk
gelen optimum hatve/ap oran (P/D)opt okunur.

3. Pervane ap ve hatvesi aadaki ekilde hesaplanr:

[D]: fit
V [N]=[RPM] opt VA [D]: metre
ap: D = opt A veya D= [N]=[RPM]: dev/dak
N : dev/dak 3.2806 N
[VA]: knot [VA]: knot

Pervane Hatvesi: P = Dx(P/D)opt

11.3 Ak Su Diyagramlar le Pervane Dizayn

1. Pervaneye Ait Alt Deerin Biliniyor: Maksimum verime sahip pervanenin

seilmesi (optimizasyon).

a) Bilinmeyenler: Pervane ap (Dopt), pervane hatvesi (P)

Verilenler: Pervaneye verilen g (PD), pervane devri (n), pervaneye gelen akm hz (VA)

VA Q
lerleme katsays J = den (D) ekilerek tork katsays K Q = 2 5 formlnde
nD n D
yerine konulursa,
Q 2Qn PD D, metre
KQ = 2 5
= 3 5
= n, RPS (1/s)
n D 2n D 2n 3 D 5
VA, m/s
Q, N.m
PD, Watt
PD n 2 5 , kg/m3
KQ = 5
J = k1 .J 5 k1 = sabit
2V A
bulunur.
Aadaki ekilde gsterildii gibi (KQ-J) erisi ak su pervane diyagramnda izilir.
Farkl ilerleme saylarna (J) gre pervanenin tork gereksinimini ifade eden (KQ = k1.J5)

12
 erisinin, farkl (P/D) oranlarna sahip pervanelerin KQ erileri ile kesitii yerler
iaretlenir.
aretlenen yerlerden ayn (P/D) iin verim erilerine (o) dik klarak kesime noktalar
iaretlenir.
KQ erilerinin kesitii yerlere karlk gelen her bir P/D, o, KT ve J muhtemel zmdr
ancak bunlarn ierisinden verimi (o) en byk olan seilir. yle ki, verim erileri
zerindeki iaretli noktalardan optimum verim erisi izilir. Bu erinin maksimum olduu
noktaya karlk gelen optimum pervane karakteristikleri (P/D, o, KT, KQ ve J) okunur.
VA
J= den D ekilerek pervanenin ap bulunur. Benzer ekilde KT ve KQ dan da itme
nD
(T) ve tork (Q) deerleri bulunabilir.

Kt
0.8

max P/D=0.6 10Kq

eta0
0.7
P/D=1.0 Kt

P/D=0.8 10Kq
0.6
P/D=0.8 eta0

Kt
KT 0.5
P/D=1.0 10Kq
10KQ
eta0 P/D=0.6 eta0
0.4

0.3 K Q = k1.J 5
0.2

0.1

0
0.05 0.15 0.25 0.35 0.45 0.55 0.65 0.75 0.85 0.95 1.05
Pervane ilerleme says (JA)

ekildeki rnekte optimum pervanenin hatve oran P/D=0.8, verimi yaklak olarak o= 0.65
VA
ve ilerleme says yaklak J = 0.70 dir. Pervane ap Jden hesaplanabilir: D=
nJ

b) Bilinmeyenler: Pervane devir says (nopt), pervane hatvesi (P)

Verilenler: Pervaneye verilen g (PD), pervane ap (D), pervaneye gelen akm hz (VA)

13
 VA
(a) dakine benzer ekilde ilerleme katsays J = den (n) ekilerek tork katsays
nD
Q
KQ = formlnde yerine konulursa,
n 2 D 5
D, metre
Q 2Qn PD n, RPS (1/s)
KQ = 2 5 = 3 5
=
n D 2n D 2n 3 D 5 VA, m/s
Q, N.m
PD, watt
PD , kg/m3
KQ = 3 2
J 3 = k 2 .J 3 k2= sabit
2V A D
elde edilir.
(a) daki gibi (KQ-J) erisi ak su pervane diyagramnda izilir. Farkl ilerleme saylarna
(J) gre izilen (KQ = k2.J3) erisinin, farkl (P/D) ler iin KQ erileri ile kesitii yerler
iaretlenerek benzer ekilde (n), (P) gibi optimum pervane deerleri bulunur. Pervane
VA
devir says Jden hesaplanr: n=
DJ

c) Bilinmeyenler: Pervane ap (Dopt), pervane hatvesi (P), pervaneye verilen g (PD)

Verilenler: Pervane itmesi (T), pervane devri (n), pervaneye gelen akm hz (VA)

Geminin Vs hzndaki toplam direnci (RT) biliniyor ise itme azalmas katsaysndan (t)
pervane itmesi (T) hesaplanabilir,
RT
T=
(1 t )

VA T
lerleme katsays J = den (D) ekilerek itme katsays K T = 2 4 formlnde
nD n D
yerine konulursa,
D, metre
T T .n 4 2 n, RPS (1/s)
KT = 2 4
= 4
J = k3 J 4 k3= sabit VA, m/s
n D V A
T, N
, kg/m3
elde edilir.
(KT-J) erisi ak su pervane diyagramnda izilir. lerleme saylarna (J) gre izilen (KT
= k3.J4) erisinin, farkl (P/D) ler iin KT erileri ile kesitii yerler iaretlenerek benzer
ekilde (D), (P) gibi optimum pervane deerleri bulunur.

14
d) Bilinmeyenler: Pervane devri (nopt), pervane hatvesi (P), pervaneye verilen g (PD)
Verilenler: Pervane itmesi (T), pervane ap (D), pervaneye gelen akm hz (VA)

Geminin Vs hzndaki toplam direnci (RT) biliniyor ise pervane itmesi (T) hesaplanr.

VA T
lerleme katsays J = den (n) ekilerek itme katsays K T = 2 4 formlnde
nD n D
yerine konulursa,
D, metre
T T n, RPS (1/s)
KT = 2 4
= 2 2
J 2 = k4 J 2 k4= sabit VA, m/s
n D V A D
T, N
, kg/m3
elde edilir.
(KT-J) erisi ak su pervane diyagramnda izilir. lerleme saylarna (J) gre izilen (KT
= k4.J2) erisinin, farkl (P/D) ler iin KT erileri ile kesitii yerler iaretlenerek benzer
ekilde (n), (P) gibi optimum pervane deerleri bulunur.

2. Pervaneye Ait Alt Deerin kisi Biliniyor Dier kisi Arasnda da Bant Varsa:
Maksimum verime sahip pervanenin seilmesi (optimizasyon).

a) Bilinmeyenler: Pervane ap (Dopt), pervaneye gelen akm hz (VA), pervane hatvesi (P)
Verilenler: Pervaneye verilen g (PD), pervane devri (n), efektif g-gemi hz (PE-Vs) erisi

PD n 2 5
1.(a) dan, KQ = 5
J = k1 .J 5
2V A
Pervanenin almas muhtemel farkl ilerleme hzlar (VA) iin k1ler hesaplanr ve
VAlarn adedince (KQ-J) erileri aada gsterildii ekilde ak su diyagramnda izilir.
1. (a)da anlatld ekilde her bir eri iin optimum pervane karakteristikleri (P/D, o,
KT, KQ ve J) okunur ve aadaki tablo oluturulur:

15
 Kt
0.8
2 5
K Q = k 1 .J P/D=0.6 10Kq

eta0
0.7
1 5
K Q = k 1 .J P/D=1.0 Kt

P/D=0.8 10Kq
0.6
P/D=0.8 eta0

Kt
KT 0.5
P/D=1.0 10Kq
10KQ
eta0 P/D=0.6 eta0
0.4

0.3
K Q = k 13 .J 5
0.2

0.1

0
0.05 0.15 0.25 0.35 0.45 0.55 0.65 0.75 0.85 0.95 1.05
Pervane ilerleme says (JA)

VA(m/s) 2 4 6 --- ---

k1
o
J
D
KT
KQ
P/D
Vs
PEP

VA
Gemi hz Vs =
(1 w)
PEP = PD.H.o.R
PEP,Pervane tarafndan salanan efektif gtr. H ve R bilinmektedir veya hesaplanabilir..

Tabloda her bir VA iin bulunan optimum pervane deerleri zm olabilir. Ancak pervanenin
salayaca efektif g (PEP) ile gemi direncini yenmek iin gerekli efektif g (PE) deerlerinin

16
eit olaca gemi hzna karlk gelen pervane deerleri gerek zmdr. Geminin efektif gc
ile pervanenin salayaca efektif gcn akt hz bulabilmek iin, her iki gcn gemi hzna
bal olarak ayn grafikte gsterilmesi gerekir (ekle baknz). Erilerin kesitii noktaya karlk
gelen hz deeri okunarak gemi hz bulunur. Gemi hzndan pervaneye gelen akm hz (VA) ve
yukardaki tablodan VA ya karlk gelen optimum pervane karakteristikleri (P/D, o, KT, KQ ve
J) interpolasyonla bulunur. Bunlardan da pervane ap, hatvesi, torku, itmesi bulunabilir.

PE

PEP

VA=(1-w)Vs

Gemi hz, Vs (m/s)

b) Bilinmeyenler: Pervane devir says (nopt), pervaneye gelen akm hz (VA), pervane hatvesi
(P)
Verilenler: Pervaneye verilen g (PD), pervane ap (D), efektif g-gemi hz (PE-Vs) erisi

PD
1.(b) den, KQ = 3 2
J 3 = k 2 .J 3
2V A D
Pervanenin almas muhtemel farkl ilerleme hzlar (VA) iin k2ler hesaplanr ve VAlarn
adedince (KQ-J) erileri ak su diyagramnda izilir. Her bir eri iin optimum pervane
karakteristikleri (P/D, o, KT, KQ ve J) okunur ve (2.(a)) daki gibi tablo oluturulur. Tabloda k1
yerine k2, (D) yerine ise (n) gelir. Pervanenin salayaca efektif g (PEP) ile gemi direncini
yenmek iin gerekli efektif g (PE) erilerinin akt noktadaki gemi hz ve pervaneye gelen
akm hz bulunarak bu hz (VA) iin tablodan interpolasyonla optimum pervane deerleri (P/D,
o, KT, KQ, J, P, n, VA) hesaplanr.
17
c) Bilinmeyenler: Pervane ap (Dopt), pervaneye gelen akm hz (VA), pervane hatvesi (P),
pervaneye verilen g (PD)
Verilenler: Pervane itmesi (T), pervane devri (n), efektif g-gemi hz (PE-Vs) erisi

Geminin Vs hzndaki toplam direnci (RT) biliniyor ise itme azalmas katsaysndan (t) pervane
itmesi (T) hesaplanabilir,
RT
T=
(1 t )

T .n 2 4
1.(c) den, KT = 4
J = k3 J 4
V A
Farkl ilerleme hzlar (VA) iin k3ler hesaplanr ve VAlarn adedince (KQ-J) erileri ak su
diyagramnda izilir. Her bir eri iin optimum pervane karakteristikleri (P/D, o, KT, KQ ve J)
okunur ve (2.(a)) daki gibi tablo oluturulur. Tabloda k1 yerine k3 gelir. Pervanenin salayaca
efektif g (PEP) ile geminin efektif g (PE) erilerinin akt noktadaki gemi hz ve
pervaneye gelen akm hz bulunarak bu hz (VA) iin tablodan interpolasyonla optimum pervane
deerleri (P/D, o, KT, KQ, J, P, D, VA) hesaplanr.

d) Bilinmeyenler: Pervane devir says (nopt), pervaneye gelen akm hz (VA), pervane hatvesi
(P), pervaneye verilen g (PD)
Verilenler: Pervane itmesi (T), pervane ap (D), efektif g-gemi hz (PE-Vs) erisi

T
1.(d) den, KT = 2 2
J 2 = k4 J 2
V A D
Farkl ilerleme hzlar (VA) iin k4ler hesaplanr ve VAlarn adedince (KQ-J) erileri ak su
diyagramnda izilir. Her bir eri iin optimum pervane karakteristikleri (P/D, o, KT, KQ ve J)
okunur ve (2.(a)) daki gibi tablo oluturulur. Tabloda k1 yerine k4, (D) yerine ise (n) gelir.
Pervanenin salayaca efektif g (PEP) ile gemi direncini yenmek iin gerekli efektif g (PE)
erilerinin akt noktadaki gemi hz ve pervaneye gelen akm hz bulunarak bu hz (VA) iin
tablodan interpolasyonla optimum pervane deerleri (P/D, o, KT, KQ, J, P, n, VA) hesaplanr.

3. Pervaneye Ait Alt Deerin Drd Biliniyorsa: Uygun pervanenin seilmesi.

a) Bilinmeyenler: Pervane hatvesi (P), pervaneye verilen g (PD)

Verilenler: Pervaneye gelen akm hz (VA), pervane ap (D), pervane devir says (n), pervane
itmesi (T) veya gemi direnci (RT)

18
 Pervanenin itme katsays (KT) ve ilerleme katsays (J) hesaplanr:
T VA
KT = J=
n 2 D 4 nD
Bulunan J ye karlk KT deeri, pervanenin belli olan kanat alan oranna (Ae/Ao) sahip ak
su diyagramnda iaretlenir. Bu noktadan geen (KT-J) erisinin (P/D) si pervanenin hatve
orann verir. Eer iaretlenen noktadan herhangi bir KT erisi gemiyor ise noktann
ierisinde kald en yakn KT erilerinden interpolasyonla P/D bulunur.
Kt
0.8
P/D=0.6 10Kq

eta0
0.7
P/D=1.0 Kt

P/D=0.8 10Kq
0.6
P/D=0.8 eta0

Kt
KT 0.5
P/D=1.0 10Kq
10KQ
eta0 P/D=0.6 eta0
0.4

0.3

0.2

0.1

0
0.05 0.15 0.25 0.35 0.45 0.55 0.65 0.75 0.85 0.95 1.05
Pervane ilerleme says (JA)

Pervanenin J ve P/D si belli ise bunlara karlk gelen (KQ-J) erisinden de KQ okunur.
Burada da interpolasyon gerekli olabilir.
Q
Tork katsays formlnden K Q = pervanenin torku ve gc, hatve oranndan da
n 2 D 5
hatvesi bulunur,
Q = n 2 D 5 K Q ve PD = 2Qn

P = (P/D).D

b) Bilinmeyenler: Pervane itmesi (T), pervaneye verilen g (PD)

Verilenler: Pervane hatvesi (P), pervaneye gelen akm hz (VA), pervane ap (D), pervane devir
says (n)

19
 VA
Pervanenin ilerleme katsays (J) bulunur: J =
nD
Pervanenin hatvesi bilindiine gre hatve oran (P/D) olan ak su diyagramnda Jden
klarak pervanenin o, KT, KQsu okunur. tme (T) ve tork (Q) ve pervaneye verilen g
(PD) hesaplanr.

0.7

Kt
0.6 10Kq
eta0

0.5

KT
10K Q 0.4
eta0

0.3

0.2

0.1

0
0.05 0.15 0.25 0.35 0.45 0.55 0.65 0.75 0.85 0.95 1.05

Pervane ilerleme says (JA)

4. Pervaneye Ait Alt Deerin Biliniyor ve Dier kisi Arasnda da Bant Varsa:
Uygun pervanenin seilmesi.

a) Bilinmeyenler: Pervane ilerleme hz (VA), pervane hatvesi (P)

Verilenler: Pervane ap (D), pervaneye verilen g (PD), pervane devri (n), efektif g-gemi
hz (PE-Vs) erisi
Q 2Qn PD
Pervanenin tork katsays hesaplanr: K Q = 2 5
= 3 5
= = sabit
n D 2n D 2n 3 D 5
Pervanenin KQsu sabittir ve (P/D) veya J ile deimez. Ak su diyagramnda (KQ-J) J
eksenine paralel bir doru eklinde izilir.

20
 Kt
0.8
P/D=0.6 10Kq

eta0
0.7
P/D=1.0 Kt

P/D=0.8 10Kq
0.6
P/D=0.8 eta0

Kt
KT 0.5
P/D=1.0 10Kq
10KQ
eta0 P/D=0.6 eta0
0.4

0.3

0.2

10KQ=sabit
0.1

0
0.05 0.15 0.25 0.35 0.45 0.55 0.65 0.75 0.85 0.95 1.05
Pervane ilerleme says (JA)

Pervanenin tork gereksinimini ifade eden KQ dorusu ile farkl (P/D)ler iin KQ erilerinin
kesitii yerler iaretlenir. aretlenen noktalara karlk gelen pervane karakteristikleri (P/D,
o, KT, KQ ve J) okunur ve aadaki tablo oluturulur:

P/D
o
J
KT
KQ
VA
Vs
PEP

lerleme katsaysnda (J), V A = nDJ

VA
Gemi hz Vs =
(1 w)
PEP = PD.H.o.R
PEP, Pervane tarafndan salanan efektif gtr. H ve R bilinmektedir veya hesaplanabilir.

21
 Pervanenin salayaca efektif g (PEP) ile gemi direncini yenmek iin gerekli efektif g
(PE) erilerinin akt noktadaki gemi hz ve pervaneye gelen akm hz bulunarak bu hz
(VA) iin tablodan interpolasyonla optimum pervane deerleri (P/D, o, KT, T, J, P) bulunur.

b) Bilinmeyenler: Pervane ilerleme hz (VA), pervane hatvesi (P), pervaneye verilen g (PD)
Verilenler: Pervane ap (D), pervane itmesi (T), pervane devri (n), efektif g-gemi hz (PE-
Vs) erisi
T
Pervanenin itme katsays hesaplanr: K T = = sabit
n 2 D 4
Pervanenin KTsi sabittir ve (P/D) veya J ile deimez. Ak su diyagramnda (KT-J) J
eksenine paralel bir doru eklinde izilir. KT dorusu ile farkl (P/D)ler iin KT erilerinin
kesitii yerler iaretlenerek bu noktalara karlk gelen pervane karakteristikleri (P/D, o,
KT, KQ ve J) okunur ve 4.(a) daki gibi tablo oluturulur.
Pervanenin efektif gc (PEP) ile geminin efektif g (PE) erilerinin akt noktadaki
gemi hz ve pervane ilerleme hz (VA) iin tablodan interpolasyonla optimum pervane
deerleri (P/D, o, KQ, PD, J, P) bulunur.

c) Bilinmeyenler: Pervane ap (D), pervane ilerleme hz (VA)

Verilenler: Pervane devir says (n), pervane hatvesi (P), pervaneye verilen g (PD), efektif g-
gemi hz (PE-Vs) erisi
Problem, 2.(a)dakine benzerdir. Ancak orada hatve oran da belli olmad iin farkl (P/D) lere
sahip pervanelerden maksimum verimli olan seilir (optimizasyon). Burada ise (P/D) de
bilindii iin ayn ilemler tek hatve oran iin yaplr.

d) Bilinmeyenler: Pervane devri (n), pervane ilerleme hz (VA)

Verilenler: Pervane ap (D), pervane hatvesi (P), pervaneye verilen g (PD), efektif g-gemi
hz (PE-Vs) erisi
Problem, 2.(b)dekine benzerdir. Burada (P/D) de bilindii iin ayn ilemler tek hatve oran iin
yaplr.

e) Bilinmeyenler: Pervane ap (D), pervane ilerleme hz (VA), pervaneye verilen g (PD)

Verilenler: Pervane devir says (n), pervane hatvesi (P), pervaneye itmesi (T), efektif g-gemi
hz (PE-Vs) erisi
Problem, 2.(c)dekine benzerdir. Burada (P/D) de bilindii iin ayn ilemler tek hatve oran iin
yaplr.
22
f) Bilinmeyenler: Pervane devri (n), pervane ilerleme hz (VA), pervaneye verilen g (PD)
Verilenler: Pervane ap (D), pervane hatvesi (P), pervaneye itmesi (T), efektif g-gemi hz
(PE-Vs) erisi
Problem, 2.(d)dekine benzerdir. Burada (P/D) de bilindii iin ayn ilemler tek hatve oran iin
yaplr.

23
 EKLER:
1. Wageningen-B Serilerine Ait Pervane Boyutlar

AE D
0.6 R deki azami kanat kesiti uzunluu: c0.6 = 2.187( )
Ao Z
D, pervane ap (m)
Z, kanat says
AE/Ao, kanat alan oran

24
Wageningen B serisi pervanelere ait kesit kalnlk ordinatlar

25
2. Wageningen-B Serilerine ait KT, KQ Erileri

B 4-40

B 4-55

26
 B 4-70

B 4-85

27
3. Wageningen-B Serilerine ait Bp- Diyagramlar

28
29