Minire Xhamabazi

EKZEKUTIMI I BURGIMIT PR T MITUR

1. Kuptimi, qllimi dhe karakteristikat e prgjithshme t burgimit pr

t mitur

Burgimi pr t mitur sht lloj i posam i dnimit q mund t shqiptohet

ndaj kryesve t mitur t veprave penale. Ky dnim mund t shqiptohet
vetm prjashtimisht dhe pr llojet e veprave penale shum t rnda t
kryera nga t miturit. Sipas nenit 29 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur,
qllimi i burgimit pr t mitur sht q t kontribuohet n rehabilitimin dhe
n zhvillimin e kryersit t mitur, veanrisht n edukimin e t miturit,
edukimin e specializuar, aftsimin dhe zhvillimin e duhur profesional t tij.

Prve ksaj, burgimi pr t mitur duhet t ndikoj pozitivisht n t miturin

prmes mbrojtjes, ndihms dhe mbikqyrjes pr ta parandaluar
recidivizmin. Burgimi pr t mitur mund t shqiptohet vetm nse jan
plotsuar kushtet e prgjithshme pr t, t parapara me legjislacionin penal.
Respektivisht, n pajtim me nenin 30 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur,
burgimi pr t mitur mund t shqiptohet ndaj kryersit t mitur i cili ka
arritur moshn gjashtmbdhjetvjeare dhe ka kryer vepr penale t
dnueshme me burgim prej m shum se pes vitesh, n rastet kur shqiptimi
i mass edukative nuk do t ishte adekuate pr shkak t peshs s veprs
penale, pasojave t saj dhe nivelit t prgjegjsis.

Sipas dispozitave t legjislacionit penal pr t mitur, burgimi pr t mitur

nuk mund t kaloj maksimumin e burgimit t parapar pr veprn penale,
por ai mund t jet m i ult se minimumi i burgimit t parapar pr vepr
penale (neni 31 paragrafi 1). Ndrkaq, ky dnim nuk mund t shqiptohet n
kohzgjatje m pak se gjasht muaj as m shum se pes vjet dhe shqiptohet
n muaj dhe dit t plota. Maksimumi i burgimit pr t mitur sht dhjet
vjet pr vepra t rnda penale t dnueshme me burgim afatgjat, ose kur i

240
mituri ka kryer s paku dy vepra penale n bashkim, ku secila prej tyre sht
e dnueshme me burgim prej m shum se dhjet vjet (neni 31 paragrafi 2).

Si mund t vrehet, burgimi pr t mitur sht dnim i posam, i cili pr

nga karakteri dhe qllimi q synon t arrij, sht specifik, nga fakti se n t
njjtn koh sht dnim, por edhe me shum elemente t mass edukuese.
Ky dnim ka mjaft karakteristika t prbashkta si dhe disa dallime n
krahasim me dnimet q u shqiptohen kryesve madhor t veprave penale.
Kto karakteristika gjejn shprehje n qllimin q dshirohet t arrihet, i cili
sht shum i ngjashm me qllimin e masave edukative, pastaj me kushtet
e shqiptimit dhe t matjes s tij, n matjen pr veprat penale n bashkim etj.
Po ashtu, kto veori, vemas gjejn shprehje edhe me rastin e ekzekutimit
t burgimit pr t mitur.

2. Karakteristikat e prgjithshme t ekzekutimit t burgimit pr t

mitur

Ekzekutimi i burgimit pr t mitur manifeston disa ngjashmri por edhe

dallime n krahasim me ekzekutimin e dnimit me burgim ndaj madhorve.
Zakonisht trajtimi ndaj t miturve t dnuar gjat ekzekutimit t ktij dnimi
prshkohet m tepr me masa t prmirsimit, edukimit, riedukimit, t
angazhimit n pun, aktivitete edukativo-arsimore dhe aktivitete t
ndryshme kulturo-zbavitse dhe sportive, gjithnj duke pasur pr qllim
ofrimin e mbrojtjes dhe t ndihms ndaj t miturve, ushtrimin e mbikqyrjes
ndaj tyre, aftsimin nga ana profesionale, zhvillimin e prgjegjsis
personale si dhe riedukimin e suksesshm t tyre.

Me Kodin e Drejtsis pr t Mitur jan parapar vetm disa dispozita t

prgjithshme dhe specifike q kan t bjn me ekzekutimin e burgimit pr
t mitur, ndrsa m detajisht kto shtje rregullohen me Ligjin mbi
ekzekutimin e sanksioneve penale. Kjo sht parapar n nenin 130
paragrafi 2 t Kodit t Drejtsis, n t cilin shprehimisht thuhet:
Dispozitat e Ligjit mbi ekzekutimin e sanksioneve penale pr ekzekutimin
e dnimit me burgim zbatohen prshtatshmrish pr ekzekutimin e burgimit
pr t mitur n rastet kur nuk jan n kundrshtim me kt ligj.

Burgimi pr t mitur ekzekutohet n institucionet korrektuese pr t mitur,

t cilat institucione jan themeluar pr kt qllim. Dispozitat e Kodit
parashohin mundsin q ky lloj i dnimit mund t ekzekutohet edhe n
pavijone t veanta t institucionit korrektues pr t rritur. Institucioni
korrektues pr t mitur sht i tipit gjysm t mbyllur, e vetm
241
prjashtimisht t miturit mund ta mbajn dnimin n institucionin
korrektues t tipit t mbyllur (neni 132 paragrafi 1).

Sipas rregullit, t miturit e mbajn dnimin me burgim pr t mitur n

institucionin korrektues pr t mitur derisa t mbushin moshn njzet e tri
vjeare, ndrsa pjesn tjetr t dnimit ata vazhdojn ta mbajn n
institucionin korrektues pr t rritur. Por, n raste t veanta, personave t
dnuar q kan mbushur moshn njzet e tri vjet mund tu lejohet qndrimi
n institucionin korrektues pr t mitur nse kjo sht e nevojshme pr
prfundimin e prgatitjes ose aftsimit t tyre profesional, apo nse pjesa e
mbetur e dnimit t tyre q duhet mbajtur nuk sht m e gjat se gjasht
muaj.

Mirpo, ata n asnj mnyr nuk mund t qndrojn n institucionin

korrektues pr t mitur pasi t ken mbushur njzet e shtat vjet (neni 132
paragrafi 3). sht obligim i drejtorit t institucionit korrektues ku
ekzekutohet dnimi me burgim pr t mitur, q do vit tia paraqes raportin
gjykats e cila e ka shqiptuar dnimin pr t mitur pr sjelljen e t miturit
dhe ekzekutimin e burgimit pr t mitur.

Gjat ekzekutimit t dnimit me burgim pr t mitur, atyre iu mundsohet

shkollimi, edukimi, riedukimi dhe aftsimi profesional. Atyre iu
mundsohet pun e dobishme edukative me shprblim prkats, lehtsimi
dhe inkurajimi i kontakteve mes t miturve me botn e jashtme prmes
letrave, telefonit, pranimin e vizitave, vizitave n shtpi, aktiviteteve
sportive dhe realizimit t shumt t drejtave t tjera dhe benificioneve. Po
ashtu, dispozitat n fuqi krkojn q edhe personeli penitensiar q trajton t
miturin t posedoj aftsi dhe njohuri nga fusha t ndryshme, e vemas nga
lmi i pedagogjis dhe psikologjis.

Sipas nenit 130 paragrafi 1 i Kodit t Drejtsis pr t Mitur, dispozitat e

ktij kodi q rregullojn drgimin, pranimin, qndrimin dhe shtyrjen e
ekzekutimit, caktimin e grupeve arsimore, t drejtat n vizita dhe
angazhimin n ushtrime fizike, prcaktimin e puns dhe edukimin,
mundsin e shkollimit t rregullt, dnimet disiplinore t t miturve n
institucionet edukative dhe procedurat pr ankesa dhe lutje, gjithashtu vlejn
edhe pr ekzekutimin e dnimeve me burgim pr t miturit.

Sipas rregullit, t miturit e mbajn dnimin me burgim pr t mitur

bashkarish. Mirpo, ka edhe prjashtime nga kjo rregull. Respektivisht, i
mituri mund t ndahet nga t miturit e tjer me krkesn e vet, nse pr kt
242
ekzistojn arsyet e justifikueshme, ose n baz t urdhrit t drejtorit t
institucionit korrektues.

Sipas nenit 133 paragrafi 3 t Kodit t Drejtsis pr t Mitur, drejtori i

institucionit korrektues mund ta urdhroj t miturin q t ndahet nga
personat e tjer t dnuar, pa krkesn e t miturit, vetm nse masa e till
sht e nevojshme:

- Pr t parandaluar rrezikun pr jet apo shndet t t miturit a

personave tjer;
- Pr t parandaluar krcnimin ndaj siguris s institucionit
korrektues t shkaktuar nga prania e vazhdueshme e t miturit
brendaprbrenda popullacionit t burgut.

T miturit, gjat qndrimit n institucionin korrektues, mund ti lejohet

pushimi nga dy her n do vit, i cili pushim zgjat deri n tridhjet dit dhe
lejohet vetm kur nuk mbahen msime (neni 134 ). I mituri gjat qndrimit
n institucion korrektues ka t drejt t qndroj t paktn 3 or n dit
jasht lokaleve t mbyllura. Ndrkaq, ndaj t miturit nuk mund t caktohet
masa e vetmis si dnim disiplinor (neni 135 paragrafi 2).

3. Lirimi me kusht i personave t mitur t dnuar

Lirimi me kusht sht institucion i rndsishm t cilin e njohin t gjitha

legjislacionet penitensiare t shteteve t shoqris bashkkohor, t cilat e
kan pranuar sistemin modern t ekzekutimit t dnimit me burgim. Ai
paraqet nj mjet t rndsishm pr nxitjen dhe stimulimin e personave t
dnuar n procesin e risocializimit t tyre.

Dispozitat juridiko pozitive t cilat i referohen lirimit me kusht t personave

t mitur t dnuar n Kosov jan parapar me ligjet e aplikueshme t
fushs penale dhe t ekzekutimit t sanksioneve penale ndaj t miturve.
Sipas legjislacionit penal n fuqi institucioni i lirimit me kusht ka t bj me
lirimin e t dnuarit nga mbajtja e dnimit para se ta kryej dnimin e plot
nse i ka plotsuar kushtet e caktuara.

Sipas Kodit t Drejtsis pr t Mitur, personi i mitur i dnuar me burgim

pr t mitur mund t lirohet me kusht nse e ka mbajtur s paku nj t tretn
e dnimit q i sht shqiptuar (neni 32 paragrafi 1). Ky sht kushti objektiv
q ka t bj me kohn e kaluar gjat mbajtjes s dnimit. Por, t miturit
243
nuk mund ti caktohet lirimi me kusht para se t ket qndruar gjasht muaj
n institucionin korrektues, prkatsisht n paralelen pr t mitur.

Kjo koh sht e nevojshme q t kaloj, pasi q konsiderohet se gjat

kohs m t shkurtr se gjasht muaj nuk mund t arrihet qllimi i burgimit
pr t mitur. Po ashtu, edhe minimumi i prgjithshm i ktij dnimi, si
sht theksuar m lart, sht gjasht muaj.

N Kodin e Drejtsis pr t Mitur sht parapar mundsia q kur lejohet

lirimi me kusht, gjykata mund t shqiptoj masn e mbikqyrjes s shtuar
nga ana e prindit, prindit adoptues ose kujdestarit apo organit t
kujdestaris, e cila mund t zgjas deri n prfundimin e dnimit t
shqiptuar (neni 32 paragrafi 2). Natyrisht se shqiptimi i ksaj mase ka
rndsi t madhe, pasi q ajo ndihmon t miturin q t kyet me sukses n
jetn shoqrore.

Sipas dispozitave t legjislacionit penal t Kosovs, pr lirimin me kusht

vendos paneli pr lirimin me kusht.349 Themelimi i ktij paneli, sipas
gjendjes aktuale, sht kompetenc e rezervuar e UNMIK-ut, prkatsisht
Departamentit t Drejtsis s UNMIK-ut. Sipas nenit 129 t Ligjit mbi
ekzekutimin e sanksioneve penale, paneli pr lirimin me kusht prbhet prej
nj gjyqtari dhe dy gjyqtarve laik t cilt posedojn njohuri dhe prvoj n
psikologji, kriminologji, psikiatri, pedagogji, sociologji dhe shkenca t tjera
shoqrore lidhur me lirimin me kusht.

Paneli pr lirimin me kusht vendos n baz t krkess s t miturit apo

propozimit t drejtorit t institucionit korrektues pr t mitur. Pas paraqitjes
s krkess apo propozimit pr lirimin me kusht, drejtori i institucionit
korrektues, panelit pr lirimin me kusht ia dorzon kopjen e dosjes
personale t personit t dnuar dhe raportin mbi personin e dnuar t
prpiluar nga ekipe profesionale e institucionit korrektues.

Zakonisht ky raport prfshin: llojin e veprs penale t t miturit; qndrimin

e tij ndaj veprs penale, viktims dhe familjes s viktims; ndonj vepr
penale t kryer m par nga ai; rrethanat e tij familjare dhe t kaluarn
shoqrore; gjendjen e tij fizike dhe psikologjike; sjelljen e tij n
institucionin korrektues dhe suksesin e arritur; planet pas lirimit; prkrahja

349
Deri me nxjerrjen e Ligjit mbi ekzekutimin e sanksioneve penale (Rregullorja e UNMIK-ut nr.2004/46, t
dats 19 nntor 2004), pr lirimin me kusht ka vendosur komisioni pr lirimin me kusht i prbr prej 5
antarve. (Gjersisht shih: R.Gashi, Lirimi me kusht i personave t dnuar n legjislacionin dhe praktikn
kosovare, E drejta, nr.2/2004, Prishtin, fq.39-57).

244
q mund ti ofrohet pas lirimit dhe ndonj rrethan tjetr q tregon se ai nuk
do t kryej vepr t re penale (neni 128 paragrafi 5 i Ligjit mbi
ekzekutimin e sanksioneve penale). Paneli pr lirimin me kusht
sistematikisht shqyrton lndt e personave t mitur t dnuar, t cilt kan
plotsuar kushtet pr shqyrtim.

Pas vendosjes, paneli e lshon vendimin e arsyetuar mbi dhnien apo

refuzimin e lirimit me kusht. Nse refuzohet lirimi me kusht, n vendim
duhet t ceket edhe data e rishqyrtimit t lnds nga ana e panelit.
Respektivisht, vendimi i panelit pr lirimin me kusht duhet t jet arsyetuar.

Personi i mitur i liruar me kusht duhet t manifestoj sjellje t mira gjat

kohs n liri. Nse i dnuari i mitur gjat kohs s lirimit me kusht nuk u
prmbahet obligimeve t caktuara ose kryen ndonj vepr penale, lirimi me
kusht mund t revokohet. Sipas dispozitave t Kodit t Drejtsis pr t
Mitur, gjykata mund ta revokoj lirimin me kusht nse gjat kohs s lirimit
me kusht i mitur kryen vepr penale pr t ciln shqiptohet burgimi apo
burgimi pr t mitur prej s paku gjasht muaj (neni 32 paragrafi 3).

245