Ygs Kimya PDF 6-14. Föy

YGS // KMYA FY NO
KMYASAL TRLER ARASI ETKLEMLER

Zayf Etkileimler - Fiziksel ve Kimyasal Deiimler - Tepkime Trleri 06
hhI. ZAYIF ETKLEMLER hh rnein H-Cl ba polar kovalent bir badr. Klorun elektronega-
tiflii hidrojeninkinden byk olduu iin ban klor taraf ksmi
hh Molekuller arasndaki ekim kuvvetleri genel olarak zayf etki- negatif, hidrojen taraf ise ksmi pozitif ykldr.
leimlerdir ve bu etkileimler, molekl yapl maddeler ile asal
gazlarn fiziksel hallerini belirlemede birinci derecede rol oynar.
Polar H-Cl moleklleri arasndaki etkileim tr dipol dipoldr.
hh Moleklleri arasndaki ekim kuvvetleri nispeten byk olan
maddeler kat iken, ekim kuvvetleri daha zayf olanlar sv +
veya gaz halde bulunur. + H CI +
H CI H CI
hh Molekller aras zayf etkileimleri, bu etkileime yol aan sebe-
be bal olarak iki ana balk altnda toplayabiliriz:
H CI H CI H CI
1) Van der Waals etkileimleri + + +
hh Dipoldipol etkileimleri hh HCl moleklndeki gibi HBr, H2S, OF2, NO2 gibi polar mole-
kller arasnda da dipol dipol etkileimler etkindir.
hh yondipol etkileimleri
hh London kuvvetleri
2) Hidrojen balar
rnek1:
1) Van der Waals Etkileimleri 1
H Br H Br
2
hh Molekller arasnda hidrojen ba dndaki tm zayf etkile-
imlerin genel addr. Yukarda verilen gsterimde belirtilen 1 ve 2 numaral
Bu zayf etkileimler genelde 40kj/mol'den daha kk bir enerji balar ile ilgili,
ile snrldr fakat aralarnda byklk farklar olabilir. I. 1 numaral ba polar kovalent badr.
II. 2 numaral ba dipoldipol etkileimidir.
a) Dipol Dipol Etkileimleri III. HBr svs kaynarken 1 numaral balar krlr.
hh Polar molekllerde (+) ve () kutuplar vardr ve farkl mole- yarglarndan hangileri dorudur?
kllerin zt kutuplar birbirini eker. Bu ekim kuvvetlerinin ad
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
Dipol dipol etkileimleridir. Molekl ne kadar yksek dipol
zellie sahipse bu kuvvetler o kadar yksek olur. D) II ve III E) I, II ve III
hh Molekl ii balar ve molekller aras etkileimler birbirine HBr svs kaynarken 2 numaral etkileimler krlr.
kartrlmamaldr. Polar molekller aras etkileim tr dipol
1 numaral ba kimyasal badr. Kaynama olaynda fiziksel etkileimler
dipoldr. etkindir.
YGS Kimya Planl Ders Fy 1

KMYASAL TRLER ARASI ETKLEMLER / Zayf Etkileimler
b) yon Dipol Etkileimleri London kuvvetleri btn kimyasal trler arasnda bulunur fakat
en zayf etkileim olduu iin dier etkileimler yannda nemi
hh yonik bal bir bileikteki iyonlar ile polar bir molekl arasn- yoktur.
da grlen etkileime iyon-dipol etkileimi ad verilir. rnein
bir tuzun anyon ve katyonlarnn H2O moleklleri ile etkileimi
verilebilir. + + +
+ + +
+
Negatif ykl

iyon
+ Molekl
+
+
+ CO2 moleklleri arasndaki baskn olan etkileim London etkile-
Pozitif ykl
iyon imidir.
Molekl
O=C=O

+
London
hh Tm iyonik bal bileiklerin polar zclerdeki zeltilerin- etkileimleri
de iyon-dipol etkileimleri vardr. O=C=O
rnek2:
Tuzun suda znmesi olay ile ilgili,
rnek3:
I. yon dipol etkileimleri oluur. Aada verilen molekllerden hangisinin youn fazn-
II. Svnn kaynama noktas artar. da etkin olan etkileim tr London etkileimi deildir?
III. Su molekllerinin polaritesi artar. A) CH4 B) CO2 C) BH3
yarglarndan hangileri dorudur? D) H2S E) C2H2
D) II ve III E) I, II ve III H2S polar bir molekl olup youn faznda dipoldipol etkileim etkindir.
Tuz ve su arasnda iyon dipol etkileimi olur.
yon dipol etkileimi ile suyun polaritesi artar ve kaynama noktas ykselir.
2) Hidrojen Balar
c) London Kuvvetleri hh Elektronegatiflikleri en yksek olan F, O ve N atomlarnn H
atomlaryla ba oluturan moleklleri arasndaki etkileim t-
hh Soy gaz atomlar ve apolar molekller arasndaki ekim kuv-
rne hidrojen ba denir.
vetlerine London etkileimleri denir.
hh rnein helyum atomlar birbirine ok yaklanca farkl atom- H2O, HF ve NH3 moleklleri arasnda hidrojen balar bulunur.
larn ekirdekleri ve elektronlar birbiriyle etkileir. London
kuvvetleri, molekldeki veya atomdaki elektron says arttk-
a artar.
Sorusu
retmen
Aada verilen molekllerden hangisi H2O bileii ile etki-

leerek geici dipol oluturur?
A) HF B) NF3 C) BH3
D) CH3OH E) HCIO3 BH3 : Apolar
geici dipol oluur.
H2O : Polar
2 YGS Kimya Planl Ders Fy

100 H2O Grup 4A (14)

Grup 5A (15)
Grup 6A (16)
Grup 7A (17)
HF
Kaynama scakl (C)

H2Te
0 H2Se
NH3 SbH3
H2S AsH3 Hl
HCI SnH4
PH3 HBr
-100
GeH4
SiH4
CH4
-200
2 3 4 5
Periyot
hh 4A grubu elementlerinin hidrrlerinin kaynama noktalar grup

numaras arttka artarken, HF, H2O ve NH3 yksek kaynama
noktalar ile farkllk gstermektedir.
hh Hidrojen ba dier molekller aras etkileimlere gre ok
daha kuvvetlidir. HF, H2O ve NH3 molekllerinin kaynama hh Bu farkn sebebi hidrojen balardr.
noktalar, hidrojen balarndan dolay yksektir. Hidrojen hh Maddelerin kaynama noktalar ile molekller aras etkileim-
ba polar molekller arasnda oluan dipol dipol etkileimine ler birbiriyle ilikilidir. Molekller aras etkileimler arttka
gre ok daha kuvvetlidir. molekllerin birbirinden koparmas iin daha ok enerji ge-
rektirir.
hh Bu sebepten dolay kaynama noktas ykselir. Molekller

aras etkileimler zayfladka kaynama noktas der.
hh Hidrojen balar dier etkileimlere gre daha kuvvetli olduu
iin genellikle hidrojen ba ieren molekllerin kaynama nok-
talar dier etkileimlere sahip molekllere gre daha yksektir.
London etkileimleri en zayf etkileim tr olduu iin bu etkile-
rnek4: ime sahip molekllerin kaynama noktalar genellikle dktr.
I. H2O H2O
II. NH3 NF3 rnek5:
III. H2S HCI I. H2O
Yukarda verilen molekl iftlerinden hangileri arasnda- II. H2S
ki etkin zayf etkileim hidrojen badr? III. CH4
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III Yukardaki molekllerin kaynama noktalarna gre sra-
D) II ve III E) I, II ve III lan hangisinde doru olarak verilmitir?
A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III

D) II > III > I E) III > II > I
H2O H2O aras etkileim H badr. Dierlerindeki etkileim dipoldipol- H2O: H ba H2O > H2S > CH4
dr.
H2S: Dipol dipol
CH4: London

rnek6: rnek9:
F2, Cl2, Br2 ve I2 molekllerinin kaynama noktalarn kar- Trler Etkileim tr
latrnz. (9F, 17Cl, 35Br, 53I) I. KCl-H2S yon dipol
II. NH3 -HF Hidrojen ba
Apolar ametal molekllerinde atom ap arttka London etkileim kuvveti ar- III. CO2-CCl4 London
tar, kaynama noktas da artar.
yukarda verilen trler ve bu trler arasndaki etkileim-
I2 > Br2 > Cl2 > F2
lerden hangileri dorudur?
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
KCl : yonik H2S : Polar; iyon-dipol

NH3 HF : Hidrojen ba
rnek7: CO2 : Apolar
CCl4 : Apolar
CH4, C2H6, C3H8 ve C4H10 hidrokarbonlarn kaynama CO2 CCl4 : Londan
noktalarnn bykten ke sralan aadakilerden
hangisinde doru olarak verilmitir?
A) CH4 > C2H6 > C3H8 > C 4H10

B) C 4H10 > C3H8 > C2H6 > CH4
C) C 4H10 > C2H6 > C3H8 > CH4
D) CH4 > C3H8 > C2H6 > C 4H10
E) C 4H10 > CH4 > C3H8 > C2H6
Hidrokarbonlarda atom says arttka London etkileimi artar, bylece kayna-

ma noktas da artar.
C4H10 > C3H8 > C2H6 > CH4
rnek8:
rnek10:
CH4, CH3Cl ve CH3OH molekllerinin kaynama noktalar-
Aadaki molekllerden hangisinde baskn olan etkile-
nn bykten ke sralan nasl olmaldr?
im tr London etkileimidir?
CH3OH : Hidrojen ba A) H2S B) CO2 C) NH3 D) HBr E) SO2

CH3Cl : Dipol dipol
CH4 : London
CO2 molekl apolar yapl olup moleklleri arasndaki etkileim tr Lon-
CH3OH > CH3Cl > CH4
don'dur.

rnek11: rnek12:
Aada verilen molekller ve bu molekllere ait etkile- BH3 CH4
im trlerinden hangisi hataldr?
Molekl Etkileim tr Dipoldipol London
A) H 2O Hidrojen ba KNO3 H2S HF CH3OH

B) HCl Dipol-dipol
yondipol Dipoldipol H. ba Dipoldipol
C) CH4 London
D) BH3 London He Ne Z M
E) H2S Hidrojen ba
London Dipoldipol

H2S polar molekl olup moleklleri arasnda dipol-dipol etkileim vardr. Hid-
rojen ba iermez. Yukarda verilen tanecik iftleri arasndaki etkileim tr-
leri doru olarak takip edildiinde , , Z, , M harflerin-
den hangisine ulalr?
A) CH4 B) CO2 C) BH3
Molekl Ba polarl Molekl polarl D) H2S E) C2H2
CH4 Polar Apolar BH3 CO2 : London
H2O Polar Polar HF CH3OH: H ba

___________________
HCl Polar Polar KNO3 H2S: yon dipol
O2 Apolar Apolar He Ne: London
harfine ulalr.
H2S Polar Polar
F2 Apolar Apolar
Tanecik iftleri Etkileim Trleri
CH3OH Polar Polar
H2O HF Hidrojen ba
HF Polar Polar
NF3 H2S Dipol dipol
CO2 Polar Apolar CH4 C6H6 London
H2 Apolar Apolar C2H4 CO2 London
BH3 Polar Apolar NaCI H2O yon dipol

NH3 NH3 Hidrojen ba
NH3 Polar Polar
He Ar London
Br2 Apolar Apolar
K2SO4 NH3 yon dipol
OF2 Polar Polar
CS2 C6H6 London
CCI4 Polar Apolar BH3 CCI4 London

KMYASAL TRLER ARASI ETKLEMLER / Fiziksel ve Kimyasal Deiimler
hhII. FZKSEL VE KMYASAL DEMLER rnek13:

hh Gnlk hayatta evremizde pek ok deiim gzlemlenmek- I. Alkoln buharlamas
tedir. rnein suyun donmas, camn krlmas, kadn yan- II. Yamur oluumu
mas, demirin paslanmas gibi. III. Kadn yanmas
yukarda verilen deiimlerden hangileri ekzotermik fi-
ziksel deiimdir?
hh Bu meydana gelen deiimler trler ve trler aras etkileim- D) II ve III E) I, II ve III

lerde yakndan ilikilidir. Su donarken molekller aras etki-
leimler artar. Bu deiimlerde maddenin sadece d yaps Alkoln buharlamas : Fiziksel endotermik
Yamur oluumu : Fiziksel ekzotermik
deiir. Demirin paslanmas olaynda molekl ii balar dei-
Kadn yanmas : Kimyasal ekzotermik
irken maddenin i yapsnda deiim meydana gelir.
hh Fiziksel ve kimyasal deiimlere belirli miktarda enerji de e-
lik eder.
hh Fiziksel deiimlerde bu enerji yaklak 40kj/mol deerinden

kk iken kimyasal deiemlere elik eden enerji deiimi
40kj/mol deerinden ok daha byk olur.
rnein;
I. H2O(s) + 40,6 kj/mol H2O(g)
1. Fiziksel Deiimler II. C2H5OH(g) C2H5OH(s) + 38,6 kj/mol
hh Maddenin i yapsnda olmayp sadece d yapsnda mey- III. N2(g) + 942 kj/mol 2 N(g)
dana gelen deiimlere fiziksel deiim ad verilir. Fiziksel
zellikler maddenin fiziksel hali, boyutu, rengi, ekli, erime ve
kaynama noktas, gibi zelliklerdir. Bu zellikler zayf etkile- hh lk iki deiimde deiime elik eden enerji yaklak 40 kj/
imler ile ilikilidir. mol deeri civarndadr. Bu deiimlerde maddenin i yaps
deimez sadece zayf etkileimler kopar. III. deiime e-
lik eden enerji ok daha fazla yksektir. nk burada gl
etkileim olan atomlar arasndaki balar kopmutur. Bu dei-
hh Fiziksel deiimlerde sadece zayf etkileimler deiir gl im ise kimyasaldr.
etkileimlerde deiim gzlenmez. Kadn yrtlmas, camn
krlmas, naftalinin sblimlemesi, tuzun suda znmesi
gibi olaylarda maddenin kimlik zellikleri deimez. Bu dei-
imler fiziksel deiimlerdir. 2. Kimyasal Deiimler
hh Maddenin i yapsnda meydana gelen deiimlere kimyasal
deiim ad verilir. Kimyasal deiimlerde, maddenin kimlik
zellikleri deiir. Bu deiimler srasnda fiziksel zellikler
de deiir. rnein ekmein kflenmesi olay kimyasal de-
iimdir ve ekmek kendi zelliini yitirirken rengi kokusu gibi
fiziksel zellikleri de deiir.
Sorusu
retmen
Aadaki deiimlerden hangisinin tr hatal verilmitir?

A) Beton harcn donmas Kimyasal
B) Tuzlusuyun elektrik akmn iletmesi Kimyasal
C) SO2 gaznn suda kimyasal znmesi Kimyasal
D) Sodyum metalinin fiziksel suda znmesi Fiziksel
E) Yapran sararmas Kimyasal 1
Na + H2O NaOH + 2 H2

Kimyasal deiemlere u rnekler verilebilir;

rnek14:
Demirin paslanmas
I. Karbondioksit gaznn suda znmesi
Kadn yanmas II. Odundan masa eldesi
III. Kra oluumu
Etin rmesi
Yukarda verilen deiimlerden hangileri kimyasaldr?
Ekmein kflenmesi
Stten yourt eldesi D) II ve III E) I, II ve III
Elektroliz
CO2 gaznn suda znmesi kimyasaldr.
Sindirim
Solunum
Deiim Deiim Tr rnek15:

Naftalinin sblimlemesi Fiziksel Aada verilen deiimler ve karlarnda verilen trler-
Demirin oksitlenmesi Kimyasal den hangisi hataldr?
ekerin ayda znmesi Fiziksel Deiim Deiim tr

Tuzlu suyun elektrik akmn iletmesi Kimyasal A) Stn ekimesi Kimyasal
Stten yourt eldesi Kimyasal B) elikten tencere eldesi Fiziksel
Yourttan ayran eldesi Fiziksel C) Yapran kurumas Kimyasal
Yapran kurumas Kimyasal D) Gmn kararmas Fiziksel
Etin rmesi Kimyasal E) O2 gaznn suda znmesi Fiziksel
Sodyum metalinin suda znmesi Kimyasal

Gmn zamanla kararmas olay paslanma olup kimyasal bir deiimdir.
zmden sirke elde Kimyasal
Kadn yrtlmas Fiziksel
Camn krlmas Fiziksel

rnek16:
Gmn zamanla kararmas Kimyasal
I. Suyun elektrolizi
elikten tencere eldesi Fiziksel II. Kmrn kle dnmesi
Bakr telin elektrik akmn iletmesi Fiziksel III. Su buharnn younlamas
Suyun elektrolizi Kimyasal Yukarda verilen deiimlerden hangileri kimyasal dai-

im olup deiim srasnda s aa kar?
Fotosentez olay Kimyasal
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
Ekmein kflenmesi Kimyasal
D) I ve III E) II ve III
Kra oluumu Fiziksel
Kmrn kle dnmesi, kmrn yanmas olup deiim kimyasal ve ekzo-
Kolonyann buharlamas Fiziksel termiktir.

3. Tepkime Denklemi hhIII. TEPKME TRLER

hh Bir kimyasal tepkimede tepkimeye giren maddelere reaktif ya
1. Sentez Tepkimeleri:
da giren tepkime sonucu oluan maddelere ise rn ad verilir.
Reaktiflerin rnlere dnmnn gsterimine tepkime denk- hh ki veya daha ok elementin tepkimeye girerek bir bileik mey-
lemi denir. dana getirdii tepkimelere sentez tepkimeleri denir.
hh Tepkime denklemi, atom says ve cinsi korunacak ekilde
yazlmaldr. Tepkimede atom saylarnn korunmas iin tep-
kimenin denkletirilmesi gerekmektedir. Bu tepkimelere birleme tepkimesi ad da verilir.
1 H2 + Cl2 2HCl
H2 + O H2O
2 2
N2 + 3H2 2NH3
N2 + 3H2 2NH3
1
CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O H2 + O H2O
2 2
4Ag + O2 2Ag2O
2. Analiz Tepkimeleri:
hh Baz bileiklerin enerji alarak daha basit bileenlerine ayrl-
rnek17: mas tepkimelerine analiz tepkimeleri denir.
Aada verilen tepkimeleri denkletiriniz.

hh Analiz tepkimeleri ayrma tepkimeleri olarak da adlandrlr.
CS2 + 3O2 CO2 + 2 SO2
1
HgO Hg + O
2N2 + 5O2 2N2O5 2 2
CaCO3 CaO + CO2
C2H5OH + 3O2 2CO2 + 3H2O
3
KClO3 KCl + O
2 2
C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 6H2O
H2SO4 + 2KOH K2SO4 + 2H2O 3. Yanma Tepkimeleri:

hh Oksijen gaz ile verilen tepkimelere yanma tepkimeleri denir.
H2 + CI2 2HCI
hh Yanma tepkimeleri azot gaznn yanmas hari ekzotermik
Mg(OH)2 + 2HNO3 Mg(NO3)2 + 2H2O deiimlerdir.
Pb(NO3)2 + 2NaCI PbCI2 + 2NaNO3

C + O2 CO2
C2H2 + 2H2 C2H6 C2H4 + 3O2 2CO2 + 2H2O
CS2 + 3O2 CO2 + 2SO2 N2 + 2O2 2NO2
2NH3 N2 + 3H2 4Fe + 3O2 2Fe2O3
hh Yanma olaynn gerekleebilmesi iin;

2KCIO3 2KCI + 3O2
oksijen,yanc madde ve tutuma scakl olmas gerekmektedir.

KMYASAL TRLER ARASI ETKLEMLER / Tepkime Trleri
rnek18: 5. znme kelme Tepkimeleri:

1 hh ki iyonal sulu zeltinin tepkimesi sonucu znrl az
H 2 (g) +
O $ H 2 O (s)
2 2 (g) olan iyonik bir katnn kmesi ile sonulanan tepkimelere
tepkimesi ile ilgili, kelme tepkimesi denir.
I. Yanma tepkimesidir. AgNO3(suda) + Kl(suda) Agl(k) + KNO3(suda)
II. Ekzotermiktir.
Net iyon tepkimesi;
III. Analiz tepkimesidir.
yarglarndan hangileri dorudur?
D) II ve III E) I, II ve III Ag +(suda) + I -(suda) AgI(k) eklindedir.
K+ ve NO -3 iyonlar seyirci iyonlar olarak adlandrlr.

Tepkime yanma, ayn zamanda sentez tepkimesidir. Yanma tepkimesi ekzo-
termiktir.
4. Asit Baz Tepkimeleri:

hh Sulu zeltisine H+ iyonu verebilen maddeler asit OH iyonu
verebilen maddelere ise baz ad verilir.
hh Asit baz tepkimelerinde H+ ve OH iyonlarnn tepkimesi so-

nucu H2O oluur. Bu tepkimelere ntrleme tepkimesi ad
verilir.
HNO3 + NaOH NaNO3 + H2O
2H3PO4 + 3Ca(OH)2 Ca3(PO4)2 + 6H2O
hh Asit baz tepkimelerinde net iyon tepkimesi;
H (+suda) + OH (-suda) H2O(s) eklindedir.
rnek19: rnek20:
I. 4Ag + O2 2Ag2O
I. H2SO4(suda) + Mg(OH)2(suda) MgSO4(suda) + 2H2O(s)
II. HCI + KOH KCI + H2O
II. CH4(g) + 2O2(g) CO2(g) CO2(g) + 2H2O
III. CaCO3 CaO + CO2
III. Pb(NO3)2(suda) + 2NaCl(suda) PbCl2(k) + 2NaNO3(suda)
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri ekzotermiktir?
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri asit baz tepki-
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III mesidir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III

I. Yanam tepkimesi: Ekzotermik
II. Asit baz tepkimesi: Ekzotermik I. tepkime asitbaz, II. tepkime yanma, III. tepkime ise kelme tepkimesidir.
III. Analiz tepkimesi: Endotermik

KMYASAL TRLER ARASI ETKLEMLER / Tepkime Trleri
rnek21: rnek24:
Aada verilen tepkimelerden hangisinin karsnda Aadaki tepkime trlerinden hangisi hatal verilmitir?
verilen tr hataldr?
Tepkime Tepkime tr
Tepkime Tepkime
tr A) KOH + HCI KCI + H2O Ntrleme
A) AgNO(suda)+NaI(suda)AgI(k)+NaNO3(suda) kelme B) N2 + 2O2 2NO2 Yanma
B) C + O2 CO2 Yanma C) CaCO3 CaO + CO2 Sentez
C) HCl + NH3 NH4Cl Asitbaz AgNO3(suda) + KCI(suda) AgCI(k) znme - -

D)
+ KNO3(suda) kelme
D) 3 Analiz
KClO3 KCl + O E) 4Fe + 3O2 2Fe2O3 Yanma
2 2
E) 1 Sentez
NaCl Na + Cl
2 2 CaCO3 CaO + CO2
tepkimesi analiz tepkimesidir.
1
NaCl Na + 2 Cl2 tepkimesi analiz tepkimesidir.
rnek22:
C3H6O2 + O2 CO2 + H2O
Yukarda verilen tepkime en kk tamsaylarla denkle-

tirildiinde H2O nun katsays ka olur?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2
2C3H6O2 + 7O2 6CO2 + 6H2O
rnek25:
I. Yanma tepkimelerinin tamam ekzotermiktir.
rnek23: II. Asit baz tepkimeleri sonucu daima tuz ve su oluur.
Aadaki tepkimelerden hangisi analiz tepkimesi deil- III. Sentez tepkimeleri birleme tepkimesi olarakda adlandrlr.
dir? Tepkime trleri ile ilgili yukarda verilenlerden hangileri
1 yanltr?
A) HgO Hg + O
2 2
B) CaCO3 CaO + CO2 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
C) H2S + 2NH3 (NH4)2S D) II ve III E) I, II ve III

D) 2HCl H2 + Cl2 N2 gaznn yanmas ekzotermiktir. Her asit baz tepkimesi sonucu tuz ve su olu-
maz.
E) 2NH3 N2 + 3H2
NH3 + HCI NH4CI
H2S + 2NH3 (NH4)2S tepkimesi asit baz tepkimesidir.
Sentez tepkimeleri birleme tepkimeleridir.

KMYASAL TRLER ARASI ETKLEMLER Konu Testi - 1
1. I. Fe atomlar arasndaki etkileim 4. Aada verilen molekllerden hangisi moleklleri ara-

II. CO2 moleklleri aras etkileim snda hidrojen ba iermez?
III. H2O moleklndeki atomlar aras etkileim A) CH3OH B) NH3 C) HF

Yukarda verilen etkileimlerden hangileri zayf etkile- D) H2O E) HBr
imdir?
Hidrojenin F, O, N atomlar ile ba yapmas gerekir.
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III HBr: Dipol dipol
D) II ve III E) I, II ve III Hba deil
Molekller aras etkileimler zayf etkileimdir.
2. Aada verilen etkileim trlerine ait rneklerden 5. I. NH3 + HBr NH4Br

hangisi yanltr? II. 2NaOH + H2S Na2S + H2O
III. Al + 3KOH K3AlO3 + H2
A) yon dipol : NaCl HCl
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri asit baz
B) Dipol dipol : H2S NF3
tepkimesidir?
C) London : CCl4 C6H6
D) Hidrojen ba : CH3OH NH3
E) Dipol dipol : CO2 H2O
CO2: Apolar III. tepkime amfoter metal baz tepkimesidir.
H2O: Polar
Dipol dipol, polar molekller aras etkileimdir.
6. I. NH3
3. I. CCl4 CO2
II. H2S
II. H2S HF
III. C6H6
III. NF3 H2O
Yukarda verilen molekllerin sv hallerinin ayn ko-
Yukarda verilen trler aras etkileimlerden hangisin-
ullardaki kaynama noktalar arasndaki iliki aada-
de baskn olan etkileim tr dipol dipoldr?
kilerden hangisinde doru olarak verilmitir?
A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III
D) II > III > I E) III > II > I
H2S: Polar
NH3: Hba
HF: Polar
________
H2S: Dipol dipol
NF3: Polar
H2O: Polar C6H6: London
NH3 > H2S > C6H6

7. Aadaki bileiklerden hangisi suda zndnde 10. Aada verilen yanma tepkimelerinden hangisi yanl
su ile hidrojen ba oluturmaz? denkletirilmitir?
A) HF B) CH3OH C) C6H12O6 A) C2H4 + 3O2 2CO2 +2H2O
D) NH3 E) HCl B) 2Ag + O2 2Ag2O
HCI molekl Hba oluturmaz. C) C3H4 + 4O2 3CO2 + 2H2O
D) C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 6H2O
E) 2N2 + 5O2 2N2O5
4Ag + O2 2Ag2O
8. I. Kra oluumu 11. I. H2S + Mg(OH)2 MgS + 2H2O

II. Stten yourt eldesi II. C6H3OH + C2H5COOH C2H5COOCH3 + H2O
III. Mumun erimesi III. 2KOH + Zn K2ZnO2 + H2
Yukarda verilen deiimlerden hangileri kimyasal de- Yukarda verilen tepkimelerden hangileri asitbaz tep-
iim deildir? kimesidir?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
H2S + Mg(OH)2 MgS + 2H2O tepkimesi asit baz tepkimesidir.

I ve III fiziksel II ise kimyasal deiimdir.
9. Aada verilen tepkimelerden hangisinin karsnda 12. Ekmein kflenmesi
belirtilen tr hataldr? F K
Elektroliz CO2 gaznn suda
Tepkime Tepkime znmesi
Tr F K
F K
A) HCl + NaOH NaCl + H2O Asit baz
ayn
M
demlenmesi
B) Mg + H2SO4 MgSO4 + H2 Metal asit F K
C) C3H4 + 4O2 3CO2 + 2H2O Yanma
Z
D) N2 + 3H2 2NH3 Analiz
Yukarda verilen deiimlerin trleri fiziksel "F" kim-
E) AgNO3(suda)+KBr(suda)AgBr(k)+ KNO3(suda) kelme yasal "K" harfleri ile doru takip edilirse , , Z, , M
N2 + 3H2 2NH3: Sentez tepkimesidir. harflerinden hangisine ulalr?
A) B) C) Z D) E) M
Ekmein kflenmesi znmesi kimyasal
12. E 11. A 10. B 9. D 8. D 7. E 6. A 5. B 4. E 3. D 2. E 1. A Cevaplar

1. I. Metal atomlar aras etkileim 4. Tanecik Trleri Etkileim Trleri

II. Metal ametal atomlar arasndaki etkileim I. Ca(NO3)2 H2O yon dipol
III. Polar molekller aras etkileim II. NH3 CH3OH Hidrojen ba
Yukarda verilen etkileimlerden hangileri zayf etkile- III. C6H6 CS2 London
im tr deildir? Yukarda verilen tanecik iftleri arasndaki etkileim
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III trlerinden hangileri dorudur?
Molekller aras etkileim zayf etkileimdir. Atomlar aras etkileimler D) II ve III E) I, II ve III
gl etkileimlerdir. Ca(NO3)2 : iyonal NH3
yon dipol Hba
H2O : Polar CH3OH
C6H6: Apolar
London
CS2: Apolar
5. I. CH3 CH2 CH2 CH3

2. Aada verilen molekllerden hangisinin moleklleri II. CH3 CH CH3
arasndaki etkin etkileim tr hidrojen baldr? |
A) CH4 B) H2S C) CH3COOH CH3
D) HCI E) PH3 III. CH3 CH CH3

|
CH3COOH moleklleri arasnda hidrojen ba ieriri. Hidrojen ba hid-
OH
rojenin flor oksijen ve azot atomlar ile ba yapt molekller arasnda
meydana gelir. IV. CH2 CH2 CH2
| |
OH OH
Yukardaki molekllerin kaynama noktalarna gre s-

ralan hangisinde doru olarak verilmitir?
A) IV > I > III > II B) I > III > IV > II

C) I > II > III > IV D) IV > III > I > II
E) IV > III > II > I
OH says arttka kaynama noktas artar. Dallanma arttka kaynama
noktas azalr.
3. I. CH4 CS2 6. Polar zclerde polar maddeler, apolar zclerde

II. PH3 H2S apolar maddeler iyi znr.
III. CO2 H2O Buna gre, H2O ve C6H6 zclerinde znen mad-
Yukarda verilen tanecik iftleri arasnda baskn olan delerden hangisi hataldr?
etkileim tr dipol dipol etkileimidir? H2 O C6H6
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III A) HF H2
D) II ve III E) I, II ve III B) NH3 CH4
PH3: Polar H2S: Polar C) H2S CCI4
D) CO2 H 2S
E) CH3OH Br2
CO2: Apolar
H2S: Polar

7. Aadaki deiimlerden hangisinin tr yanl veril- 10. NaCI(suda) + AgNO3(suda) AgCI(k) + NaNO3(suda)
mitir? tepkimesi ile ilgili;
Deiim Deiim Tr I. Net iyon tepkimesi,
A) ayn demlenmesi Kimyasal Ag+(suda) + CI(suda) AgCI(k)
B) Odunun yanmas Kimyasal
II. Na+ ve NO3 iyonlar seyirci iyonlardr.
C) O2 gaznn suda znmesi Fiziksel
III. znme kelme tepkimesidir.
D) Demirin asitte znmesi Kimyasal
E) ekerin ayda znmesi Fiziksel
ayn demlenmesi ekstraksiyon ilemidir, fiziksel bir deiimdir.
A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III
Ag+ + CI AgCI (k) Net iyon tepkimesi
Na+ ve NO3 iyonlar seyirci iyonlardr.
Tepkime znme kelme tepkimesidir.
8. I. C3H6 + O2 CO2 + H2O 11. Aada verilen bileik iftlerinden hangisinde asit
baz tepkimesi gereklemez?
II. CS2 + O2 CO2 + SO2
Yukarda verilen tepkimeler en kk tam saylarla A) NH3 HCI B) Ca(OH)2 HNO3
denkletirildiinde O2'lerin kat saylar toplam ka C) CH3COOH CH3OH D) HCOOH KOH
olur? E) NaOH H3PO4
A) 9 B) 10 C) 11 D) 12 E) 14 CH3OH: Alkoldr baz deildir.
2C3H6 + 9O2 6CO2 + 6H2O
CS2 + 3O2 CO2 + 2SO2

_____________________
12
9. Kimyasal tepkimeler ile ilgili, 12. Tepkime Yanma Asit Analiz Sentez
baz
I. Reaktiflerin kimyasal zellikleri deiir.
N2 + 3H2 2NH3 4
II. Ktle korunur.
C + O2 CO2 4 4
III. Tamamnda s aa kar. CaCO3 CaO + CO2 4
yarglarndan hangileri dorudur? HCI + KOH KCI + H2O 4
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III Yukarda verilen tepkime trleri ile ilgili iaretlerden
D) II ve III E) I, II ve III ka tanesi dorudur?
Tepkimelerin tamam ekzotermik deildir. A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1

Tepkime trlerinin tamam doru verilmitir.
12. A 11. C 10. E 9. B 8. D 7. A 6. D 5. D 4. E 3. A 2. C 1. B Cevaplar

1. I. Fe Cu 4. Aada verilen molkellerden hangisi ile NaCI bileii

II. H2O H2O iyon dipol etkileimi oluturmaz?
III. H CI A) H2O B) CH3OH C) H2S

Yukarda verilen taneciklerden hangilerinin arasnda D) Br 2 E) HBr
zayf etkileim bulunur?
Br2 apolar
D) I ve III E) I, II ve III
H2O H2O
zayf etkileimdir.
2. I. CH4
5. Kimyasal tepkimeler ile ilgili,
II. C6H6
I. Atom tr ve says deimez.
III. CH3OH
II. Maddenin ekirdek yaps deimez.
IV. H2S
III. Ktle korunur.
Yukarda verilen molekllerden hangilerinde etkin za-
yf etkileim tr London'dur?
A) Yalnz I B) I ve II C) II, III ve IV
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
CH4 Apolar London Tamam dorudur.

C6H6
CH3OH
Polar Dipol dipol
H2S
6. Asit baz tepkimeleri ile ilgili;

3. Zayf etkileimler ile ilgili; I. Ekzotermiktir.
I. Atomlar aras etkileimlerdir. II. Net iyon tepkimesi tuzun oluumu tepkimesidir.
II. Metalik ba zayf etkileim III. Yer deitirme tepkimesidir.
III. Svlarn kayanama noktalar zayf etkileimlere baldr. yarglarndan hangileri dorudur?
yarglarndan hangileri yanltr? A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Net iyon tepkimesi H2O oluumudur.

Zayf etkileimler molekller aras etkileimlidir.
Metalik ba gl etkileimdir.

7. Aada verilen deiimler ve bu deiimlerin trlerin- 10. C2H5OH + O2 CO2 + H2O

den hangisi hataldr? tepkimesi ile ilgili
A) Odunun yanmas : Kimyasal I. Ekzotermik bir tepkimedir.
B) Suyun donmas : Fiziksel II. Tepkime en kk tamsaylarla denkletirilirse O2'nin
C) Hamurun mayalanmas : Kimyasal kat says 3 olur.
D) Boyann kurumas : Fiziksel III. Molekl says korunmutur.
E) Ekmein kflenmesi : Kimyasal yarglarndan hangileri dorudur?

Boyann kurumas Kimyasal
C2H5OH + 3O2 2CO2 + 3H2O
4 5
8. I. Sodyum metali
11. I. HNO3 + HN3 NH4NO3
II. CO2 gaz
II. 2CO + O2 2CO2
III. Br2 svs
III. KCI(suda) + AgNO3(suda) AgCI(K) + KNO3(suda)
Yukarda verilen maddelerden hangilerinin suda -
a. Yanma
znmesi fiziksel deildir?
b. Asit baz
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
c. znme kelme
D) I ve II E) II ve III
Yukardaki tepkimeler ve tepkime trlerinin eletiril-
mesi hangisinde doru olarak verilmitir?
Br2 suda znmesi fiziksel dierleri kimyasaldr. A) I b B) I a C) I c
II a II b II a
III c III c III b
D) I b E) I a
II c II c
III a III b
I Asit baz
9. MgCO3 + nHCI X + CO2 + H2O II Yanma
Yukarda verilen tepkimede HCI'nin kat says "n" ile III znme kelme
rnlerdeki X hangisinde doru olarak verilmitir?
n X
A) 2 MgO
B) 1 MgCI2 12. HCOOH bileii ile aadakilerden hangisi asit baz
tepkimesi verir?
C) 2 MgCI2
D) 1 MgO A) CH3OH B) HNO3 C) NaCI
E) 2 MgO2 D) NH3 E) H2S
HCOOH : Asit
MgCO3 + 2HCI MgCI2 + CO2 + H2O NH3 : Baz
12. D 11. A 10. B 9. C 8. D 7. D 6. C 5. E 4. D 3. B 2. B 1. B Cevaplar

YGS // KMYA FY NO
MADDENN HALLER - I
Maddenin Halleri - Svlatrlm Gazlar - Gazlar 07
hhI. MADDENN HALLER rnek1:
6
hh Maddeler ortamn basn ve scaklna bal olarak kat,
1 3
sv ve gaz olmak zere fiziksel halde bulunurlar. Su Su
buhar
Buz 2 4
hh Bir maddenin kat hali tanecikleri arasndaki ekim kuvveti
5
en byk olduundan sk istiflenmitir.
Yukarda belirtilen hal deiimi oklarla ifade edilmitir.
hh Scaklk arttnda ekim kuvveti azalarak uzaklaan tane- Buna gre, oklarn numaralandrlm hal deiimlerini
ve s alverilerini belirtiniz.
cikler sv ve gaz haline geebilir.
Numara Hal deiim ad Is alverii
1 Erime Alr
2 Donma Verir
3 Buharlama Alr
4 Youma Verir
5 Sblimleme Alr
6 Kralama Verir
KATI SIVI GAZ
hh Belirli ekilleri vardr. hh Belirli bir ekilleri yoktur. Bulundukla- hh Konulduklar kabn eklini alrlar.
r kabn eklini alr. hh Belirli bir hacimleri yoktur. Bulundu-
hh Belirli bir hacimleri vardr.
hh Belirli bir hacimleri vardr. u kab doldurarak hacmini alrlar.
hh Maddenin en dzenli halidir. hh Kat halinden daha dzensiz, gaz hh M addenin en dzensiz halidir.
hale gre daha dzenlidir.
hh Tanecikler aras boluklar yok de- hh T anecikler aras uzaklklar ok faz-
necek kadar azdr. hh Tanecikler aras boluklar fazladr. ladr.
hh Sktrlamaz. hh Sktrlabilir.
hh Sktrlamaz.
hh Tanecikleri titreim, teleme ve dn- hh Tek atomlu gazlar hari titreim, dn-
hh Tanecikleri titreim hareketi yapar.
me hareketi yapar. me ve teleme yapabilirler.
hh Akkan deildirler.
hh Akkandrlar. hh Akkandrlar.
hh T
anecikler aras ekim kuvveti en
hh Tanecikler aras ekim kuvveti katla- hh T
anecikler aras ekme kuvvetleri ih-
fazladr.
ra gre az, gazlara gre fazladr. mal edilecek kadar azdr.

MADDENN HALLER - I / Maddenin Halleri
Su Dngs hh Yeryzne den sular bazen yer altnda birikerek yer alt
kaynak sularn oluturur.
hh Bir maddenin kat hali sv haline gre daha sk istiflenirken
hh Yerin altnda scak yzeyler (magma) ile temas eden sular
su moleklleri zel durum gsterir.
kaplca sular olarak da karmza kabilir.
hh +4C'nin altna soutulan su moleklleri arasndaki uzaklk
artar, hacim artar, younluk azalr. Yzeye kan soumu
su moleklleri donar. rnek2:
Saf X svsnn donarken hacmi artmaktadr.
hh Su yzeyinde donan ve buz tabakas oluturan molekller
tabaka altndaki suyun s kaybn nler ve alttaki suyun Bu X maddesi ile ilgili olarak aada verilen yarglar-
+4C'lerde kalmasn salar.
dan hangisi yanltr?
hh Buzun olmad durumlarda yzeyden balayarak buharla- A) Kats svsnda yzer.
an sular yzey sularnn azalmasna sebep olurken hava- B) Erimesi srasnda tanecikler aras uzaklk azalr.
daki nem miktarn artrr.
C) Sv halinin tanecikler aras ekim kuvveti kat halinin
hh Bulutlarda biriken su buhar souyup tekrar yeryzne d- tanecikler aras ekim kuvvetinden azdr.
erken yamur, kar ya da dolu gibi yalar oluturur. D) Katsnn younluu svsndan byktr.
hh Bylece su dngs oluur. E) X svs su olabilir.

Su donarken hacmi byr ve younluu azalr. Bu nedenle buz suda yzer.
Younluu daha azdr. Ancak buzun tanecikleri arasnda ekim kuvveti sudan
daha byktr.
Kar
hhII. SIVILATIRILMI GAZLAR

1. LPG (Svlatrlm Petrol Gaz)
Y
zey
sel hh Ham petroln rafinerilerde damtlmas srasnda ya da do-
Gl
al gazn ayrtrlmas srasnda elde edilir.
hh Yksek basn ve dk scaklklarda svlatrlarak elde

edilir.
10C
Buz 0C hh Renksiz, kokusuz, havadan ar ve yancdr.
0C hh Yanmas ile aa kan yksek enerji dolaysyla enerji kay-
+4C nadr.
d(g/cm3) Scaklk Hacim Younluk hh LPG bileenleri

(C)
1 % 70 btan
10 1,0018 0,9982
0,998 % 30 propan dr.
0 1,0003 0,9997
1
+4 1,0000 1,0000 hh LPG nin sv hali, gaz haline gre daha az yer kap-
250
10 +4 +10 t(C) +10 1,0003 0,9997 lar.

MADDENN HALLER - I / Svlatrlm Gazlar
2. LNG (Svlatrlm Doal Gaz) hh Su bulunduumuz ortamda sv olduu iin soutucu ak-
kan olarak kullanlamaz.
hh Doal gazn, atmosfer basncndan 162C ye kadar sou-
hh Kaynama noktas dk olmal ancak okta ideale yakn ol-
tularak svlatrlm halidir.
mamal.
hh LNG bileenleri
% 90 metan
%10 etan, propan, btan ierir.
1 5. Havann Svlatrlmas
hh LNG nin sv hali gaz haline gre daha az yer kaplar.
600
hh Kuru havann %99 dan fazlas azot ve oksijenken, yaklak
hh Renksiz, kokusuzdur ve zehirli deildir.
%1 i argon gibi soy gaz ve dier gazlar ierir.
hh Yanc ve parlaycdr.
hh Hava karmnn hacimce yaklak % 79 u azot, %20 si ok-
sijendir.
3. tici Gazlar
hh Hava; su buhar ve CO2 giderildikten sonra svlatrlr.
hh Deodorant gibi spreylerdeki gazlarn basn fark yoluyla d-
arya itilmesini salayan gazlardr.
hh Svlatrma ilemi yksek basn altnda gerekletirilir.
(Yaklak 40 atm)
hh Spreyler iindeki svy sis veya kpk halinde samak iin
kullanlr.
hh Svlatrlm havaya ayrmsal damtma uygulanarak kay-
hh Spreylerdeki itici gazlar basn altnda tutulan svlatrlm nama scaklklar farkl oksijen ve azot elde edilir.
gaz veya gazlarn karmdr.
Oksijen iin kaynama noktas : 183C
hh Atmosfer ile temas halinde hzla buharlar. Azot iin kaynama noktas : 196C
hh tici gazlar inert, kokusuz, renksiz olmaldr. Toksik ve yanc hh Damtma kulesinin stnden daha uucu olan azot alnr-
olmamasna dikkat edilir. ken, kolonun alt ksmnda saf oksijen sv halde toplanr ve
alnr.
hh tici gaz olarak kullanlan kloroflorokarbon (CFC) ozon taba-
kasna zarar verdii iin artk kullanlmamaktadr.
hh B
unun yerine hidrokarbonlar (propan, izobtan, n-btan
gibi), N2O (diazot monoksit) veya CO2 (karbondioksit) gibi rnek3:
gazlar kullanlmaktadr. I. Gazlar genleirken sour.
II. Hava svlatrldnda N2, O2, He gibi maddeler sv
olarak elde edilir.
4. Soutucu Akkanlar III. Gazlarn skma-genleme zellii stma ve soutma
hh Buzdolaplar, klimalar gibi stma ve soutma yapan sistem- gibi sistemlerde kullanlr.
lerde kullanlan maddelerdir. Yukardaki ifadeler doru ise "D" yanl ise "Y" yazld-
nda doru sralama nasl olur?
hh Gazlarn genleirken soumas, sktrldnda snmas
prensibi ile stma ve soutma iin kullanlan maddelerdir. Sralama D, D, D eklinde olmaldr. nk sktrlan gazlar snrken genle-
en gazlar sour. Bu sistem stma ve soutma sistemlerinde kullanlr. Hava
hh Azot, freon, propan, metil klorr, amonyak gibi gazlar sou- bir gaz karmdr ve bu zellikler ile svlatrldnda karm oluturan
maddeler elde edilebilir.
tucu akkan olarak kullanlabilirler.

MADDENN HALLER - I / Svlatrlm Gazlar
ir kabn iine 3 cm yksekli-

hh B Toricelli
rnek4: boluu
inde civa konulmutur.
civa
Buharlarken ortamdan s alarak ortam scaklnn d-
hh 1m uzunluunda ii civa dolu Atmosfer 760 mm
mesine neden olan maddelere soutucu akkan denir. bir tp ters evrilip cva iine basnc
I. NH3 (amonyak) daldrlmtr.
II. CCI2F2 (Freon12)
hh Tpn iindeki civann bir ks-
III. H2O (Su)
m kaba akarak 760 mm cva ykseklii oluturur.
Yukarda verilen maddelerden hangileri soutucularda
hh Borudaki civa, atmosfer basnc tarafndan dengelenir.
kullanlan soutucu akkanlara rnektir?
hh Buna gre 0C'de deniz seviyesinde standart atmosfer bas
NH3 ve CCI2F2 gazlar soutucu akkan olarak kullanlabildii halde H2O 760 mmHg yani 1 atm dir.
kullanlamaz. nk H2O bildiimiz koullarda svdr ve kaynama noktas
yksektir. Halbuki soutucu akkan olarak kullanlacak maddenin kayna-
ma noktasnn dk olmas gerekir.
Basn birimleri evrimi
Basn mmHg
hhIII. GAZLAR
atm Pa Bar
Birimleri (Torr)
1 atm 1 760 101325 1,0133

1. Gazlar Tanmlayan zellikler
1mm Hg 1
1 133 1,33.103
Gazlar tanmlamak iin drt zellikten faydalanlr. (1 Torr) 760
1 Bar 0,987 750 105 1

Basn, hacim, gaz miktar ve scaklktr.
1 m Bar 9,87.104 0,752 0,01 0,001
a. Basn (P)
rnek5:
hh Gaz rneine ait hareketli tanecikler her yne doru dzgn,
dorusal ve rastgele hareketler yaparlar. (Brown hareketi) Aadaki basn birimleri arasndaki dnmleri
yaznz.
hh Hareketleri sayesinde birbirleri ve kabn i yzeyi ile arp-
1,51995
an tanecikler yzeye kuvvet uygular. 1,5 atm = .............................. Bar
4
hh Gaz taneciklerinin arpma ile birim alana uyguladklar kuv- 4,0532 bar = .............................. atm
vete basn denir. 0,5
380 mmHg = .............................. atm
190
hh P ile gsterilir. 19 cmHg = .............................. Torr
243,2
Kuvvet 3,2 atm = .............................. cmHg
asn birimi; Basn =
hh B 202650
Yzey 2 atm = .............................. Pa
1
N kg 101325 Pa = .............................. atm
= = Pascal (Pa) ile belirtilir. 2.105
m2 m s2 2 Bar = .............................. Pa
2
152 cmHg = .............................. atm
hh Torr, Toricelli'ye itafen kullanlan bir basn birimidir. 0,60798
45,6 cmHg = .............................. Bar

MADDENN HALLER - I / Gazlar
Not c. Hacim (V)
hh Yeryznden yukar ktka hava younluu ve basn- hh Gaz tanecikleri birbirinden bamsz ve uzakta hareket eder.
c azalr. hh Gazlar bulunduu kaba yaylarak, doldurur.
hh Atmosfordeki gazlar tarafndan uygulanan basn at- hh Gaz hacmi doldurduu kabn hacmine eittir.
mosfer basncdr.
hh V ile gsterilir.
hh Atmosfer basnc scaklk hava koullar ve yeryz ko-
ullarndan etkilenir. hh Hacim birimleri;
hh cm3, dm3, m3, mL (mililitre) ve L (litre) dir.
b. Scaklk (T) hh Gazlarn bulunduklar kaplar;

Sabit hacimli, hareketli pistonla kapatlm pistonlu kap veya
hh Scaklk, bir maddenin zerine ald snn deerini belirten
bir niceliktir. hacmi deiebilir elastik balon olarak kullanlr.
hh Gaz oluturan taneciklerin hareketi scaklk ile doru oran-

tl olarak artar. (Kinetik enerji)
hh Scaklk termometre ile llr.

Sabit hacimli Pistonlu Elastik
hh Scaklk birimleri; kap kap balon
Celsius (C), Fahrenhayt (F) ve Kelvin (K) dir. Hacim Birimleri m3 L (= dm3) mL (= cm3)
hh Kelvin scakl T ile belirtilir ve mutlak scaklk olarak ta- 1 m3 1 1000 1.106
nmlanr. 1L 1.103 1 1000
Kelvin (K) = Celsius (C) + 273 1 mL 1.106 1.103 1
ile hesaplanr.
hh Kelvin scaklnda negatif deer yoktur.
rnek7:
hh 273, 15C (yaklak 273 C) de atom veya molekl ha-
Aadaki hacim birimleri arasndaki dnmleri
reketlilii tamamen durur. Bu scakla mutlak sfr noktas
yaznz.
denir.
2000
2 L = .............................. cm3
hh Bu scaklkta gaz hacimlerinin sfr olduu dnlr. Ancak 0,5
500 cm3 = .............................. dm3
ktlesi olan maddenin hacminin sfr olmas mmkn deildir.
0,7
700 mL = .............................. L
rnek6:
0,8
0,8 L = .............................. dm3
Aadaki scaklk birimleri arasndaki dnmleri
1,4.103
yaznz. 1,4 L = .............................. m3
0 1500000
273C = .............................. K 1500 m3 = .............................. dm3
273 0,03
0 K = .............................. C 30 mL = .............................. L
546 1500
273C = .............................. K 1,5 dm3 = .............................. cm3
2727 1,5.103
3000 K = .............................. C 1,5 dm3 = .............................. m3
Sorusu
retmen
Pipetle gazozu dan eteinde mi yoksa dan zirvesinde mi

daha kolay iersiniz?
Yukarlara kldka d basn azalr, dolaysyla dan eteinde

gazoz yzeyine etki eden basn daha byk olduundan svnn
pipet ierisinde daha ok ykselmesi salanr ve daha kolay iilir.

d. Gaz Miktar (Mol Says, n) rnek9:

hh Mol says "n" ile gsterilir. 3,01.1023 tane H atomu ka gramdr? (H = 1)
hh Madde miktarnn bir niceliidir.
1 mol H atomu = 6,02.1023 tane H atomu
hh Belirli saydaki maddeyi ifade etmek iin kullanlr.
X 3,01.1023 tane H atomu
hh 6,02.1023 taneciin madde miktar 1 mol olarak belirtilir. 0,5 mol H
1 mol H 1 gram
hh 6,02.1023 saysna Avogadro says denir. 0,5 mol H X
0,5 gram
hh Avogadro says NA, N0 gibi sembollerle ifade edilir.
Not rnek10:
1 mol atom = 6,02.1023 tane atom
1,204.1023 tane Na atomu ka moldr?
1 mol molekl = 6,02.1023 tane molekl
1 mol iyon = 6,02.1023 tane iyon 1 mol Na atomu = 6,02.1023 tane Na atomu
X 1,204.1023 tane Na atomu
rnein; 1,204.1023
X= 0,2 mol Na
6,02.1023
1 mol Na atomu = 6,02.1023 tane Na atom
1 mol O2 molekl = 6,02.1023 tane O2 molekl
1 mol CO2 molekl = 6,02.1023 tane CO2 molekl

rnek11:
1 mol He atomu = 6,02.1023 tane He atomu
0,5 mol O2 molekl ka tane O atomu ierir?
1 mol H2O molekl = 6,02.1023 tane H2O molekl
1 mol O2 molekl = 2 mol O atomu
Maddelerin atom ktleleri farkl olduundan 1 mol maddeler
0,5 mol O2 molekl = X
ayn sayda tanecik ierse de farkl ktleye sahip olabilirler.
1 mol O atomu
1 mol H atomu = 6,02.1023 tane H atomu = 1 gram 1 mol O atomu = 6,02.1023 tane O atomu
1 mol O atomu = 6,02.1023 tane O atomu = 16 gram
1 mol C atomu = 6,02.1023 tane C atomu = 12 gram

rnek12:
1 mol Na atomu = 6,02.1023 tane Na atomu = 23 gram
2 mol NH3 ka tane atom ierir?
rnek8: 1 mol NH3 1 mol N + 3mol H = 4 mol atom

2 mol NH3 = X
0,25 mol O atomu ka tane atom ierir?
2 x 4 = 8 mol atom
1 mol O atomu = 6,02.1023 tane O atomu 1 mol atom = 6,02.1023 tane atom
0,25 mol O atomu = X 8 mol atom = X
0,25 x 6,02.1023 = 1,505.1023 tane O atomu 48,16.1023

rnek13: 2. Gaz Yasalar

3 mol H2 molekl ka tane H2 molekl ierir? P, V, n, T arasndaki ilikiler gaz yasalar ile belirlenir. Bu yasa-
lara uyan gazlar ideal gaz olarak bilinir.
1 mol H2 molekl = 6,02.1023 tane H2 molekl Bu yasalar oluturulurken P, V, n, T deikenlerinden ikisi sabit
3 mol H2 molekl = X tutulup dier ikisi arasndaki deiim incelenmitir.
18,06.10 23 tane H2 molekl
a. Boyle Yasas (Basn - Hacim likisi)
hh Bir gazn basnc ve hacmi arasndaki iliki 1660 ylnda ngi-
liz bilim insan Robert Boyle tarafndan incelenmitir.
rnek14:
8 gram CH4 ka tane molekl ierir? (H : 1, C : 12) 1 atm
2 atm
1 mol CH4 = 1 mol C + 4 mol H
2L
= 1x12 + 4x1 1L
= 16 gram
1 mol CH4 16 gram 1 mol CH4 6,02.103 tane molekl
ekil 1 ekil 2
X 8 gram 0,5 mol X

8 hh Belirli bir miktar gazn sabit scaklkta hacmi yarya indirilirse
X= = 0,5 mol 3,01.1023 tane molekl
16 basn 2 katna kar.
Basn (atm)
2 ekil - 2
rnek15:
0,5 mol H2O molekl ka tane H2O molekl yapar? 1 ekil - 1
Hacim (L)
1 mol H2 O = 6,02.1023 tane H2O molekl 1 2
0,5 mol = X
3,01.1023 tane H2O molekl Boyle yasasna gre,
hh Sabit scaklkta (T) belirli bir miktar gazn (n) hacmi basn-
cyla ters orantldr.
rnek16:
P1V1 = P2V2 = k1
12,04.1024 tane He atomu ka gramdr? (He : 4)
Buna gre T ve n sabitken
1 P
1 mol He = 6,02.1023 tane He atomu
P
X = 12,04.10 24
20mol He
1 mol He = 4 gram
20 mol = X
80 gram V
1
V


1
V ya da P
1
dir. rnek17:
P V
1 mol O2 gaz tC de 3L lik kapta 6 atm basn yaparken
PV PV
9 litrelik kaba pompalanrsa ayn koullarda ka atm
basn yapar?
lk durum Son durum
}
}
P1V1 = P2V2 (n, T sabit)
V P 6 . 3 = P2 . 9
P2 = 2 atm
(n, T sabit) (n, T sabit)
Piston hacmi artarken V Piston hacmi azalrken V
rnek18:
artar, P azalr ancak PV azalr, P artar ancak PV
arpm deimez. arpm deimez. Yandaki gibi ayn scaklkta P(atm)
belirli miktardaki X gaz
a
iin izilen grafikteki a de-
eri katr? 0,5
P P PV V (L)
T1 > T2 T1 > T2 T1 > T2 2 4
T1
P1 P1 P1 T1 lk durum Son durum
T2
}
}
T1 P1V1 = P2V2 (n, T sabit)
P2 P2 P2 T2
T2 a . 2 = 0,5 . 4
1 a = 1 atm
V V
V
Tm grafiklerde hacim eit alndnda;

rnek19:
P1 > P2 olduundan T1 > T2 dir. (n sabit)
CH4 gaznn belirli scaklktaki bir miktar 1L lik kapta 4 atm
basn yapmaktadr.
Gaz basncnn 16 atm olmas iin gaz ka mililitrelik bir

kaba alnmaldr?
P P PV
n 1 > n2 n1 > n 2 n1 > n2
n1 P1V1 = P2 V2 (n, T sabit)
P1 P1 P1 n1
4 . 1 = 16 . V2
n2
n1
P2 P2 P2 n2 V2 = 0,25 L = 250 mL
n2
V 1 V
V
b. Charles Yasas (Scaklk-Hacim likisi)
Tm grafiklerde hacim eit alndnda;
hh Bir gazn scaklk ve hacmi arasndaki iliki 1787 ylnda Ja-
P1 > P2 olduundan n1 > n2 dir. (T sabit) cque Charles tarafndan incelenmitir.
Belirli miktardaki bir gazn scakl T1 duru- P Gazn mol says deimediinden, gazn cinsi ise P
Sorusu
retmen
mundadr. Kaba yaplan bir etki ile scaklk T2

deerine gelmi ve yandaki grafik olumu- olaya etki etmeyeceinden sabit hacimli bir kapta P1
tur. basn ve scaklk doru orantl deiir. Bu nedenle P2 T1

Buna gre, T1 ve T2 scaklklar arasndaki T2
iliki nedir? T1 P1 > P2 olduundan T1 > T2 dir. V
T2
Yani gaz soutulmutur.
V
(n sabit)

hh Buna gre, oksijen, azot, karbondioksit, hava gibi eitli gaz

ve gaz karmlarnn ayn scaklk aralnda stldklarnda Not
eit miktarda genletiklerini gzledi.
273,15C mutlak sfr noktasdr. Madde vardan yok ola-
mayacandan hacmi sfr olmamaldr. Bu nedenle gaz
hacminin uzants orjinden geer.
O2(g) O2(g) 2L
1L
T2 = 2T1
T1 V (L) V (L)
T2 P1
P1
V1 P2 V1 P2
T2
P3 V2 P3
V2
He(g) 1L He(g) 2L V3
V3
T2 = 2T1
T1 T2 T (K) t (C)
hh Farkl gazlarn belirli miktarlarnda mutlak scaklk iki katna Mol says sabitken ayn scaklktaki gazlarn; hacmi ve basnc
karldnda gazlar genleir ve hacimler iki katna kar. ters orantl olduundan V1 > V2 > V3 ise P3 > P2 > P1 olur.
V (L)
V (L) V (L)
2 n1
n2 n1
V1 V1 n2
1 n3 V2 n3
V2
V3
V3
Scaklk (K)
300 600
Scaklk birimi Kelvin olmaldr. T (K) t (C)
Bu yasa scak hava balonlarnn (gezi balonu) alma prensi-

Basnc sabit tutulan bir kapta ayn scaklkta; hacmi ve mol sa-
bidir.
ys doru orantl olduunda V1 > V2 > V3 ise n1 > n2 > n3 tr.
Charles yasasna gre;
hh Sabit basnta (P) belirli bir miktar gazn (n) hacmi mutlak
scaklkta doru orantldr.
VT
rnek20:
V1 V2
= = k 1 mol He gaz 27C de 3L lik bir pistonlu kapta bulunmak-
T1 T2
tadr.
V (L) V (L)
Gaz scakl 227C ye kadar stlrsa ka litre hacim
kaplar?
T1 = 27 + 273 = 300 K
T2 = 227 + 273 = 500 K
V 1 V2 3 V2
= (n, P sabit) = V2 = 5 L
T1 T2 300 500
Scaklk (K) 273,15 Scaklk (C)

rnek21: c. Gay Lussac Yasas (Basn-Scaklk likisi)

hh Bir gazn scaklk ile basnc arasndaki iliki 1802 ylnda
Yandaki grafik bir miktar CH4 V (L)
Joseph Louis Gay Lussac tarafndan incelenmitir.
gaz iin izilmitir.
Buna gre, P1 P2
I. Scaklk birimi Celsius'tur. O2(g) O2(g)

B
II. Gaz A noktasndan B nokta-
sna gelirken genlemitir.
O Scaklk T2 = 2T1
III. A noktas 273,15 niceliini A T1 T2
belirtir.
P1 P2
He(g) He(g)
Tm dorudur. nk Kelvin scaklnda negatif deer yoktur. Scaklk
Celsius olduundan A noktas 273,15C dir. Hacim B > A olduundan gaz
scaklk artrlarak genletirilmitir. T2 = 2T1
T1 T2
rnek22: hh Farkl gazlarn belirli miktarlarnda mutlak scaklk iki katna

Bir miktar X gaznn scakl bulunduu scaklktan itibaren karldnda gazlarn basnc iki kat olarak llmtr.
stlarak 100C lik scaklk art gerekletirilmitir. Gazn (P2 = 2P1)
ilk hacmi 200 mL iken son hacmi 600 mL bulunmutur.
Basn(atm)
Buna gre, gazn ilk scakl ka C dir?
2
V1 = 200 mL = 0,2 L
V2 = 600 mL = 0,6 L 0,2 T1 + 20 = 0,6 T1 1
T1 = lk scaklk 20 = 0,4 T1
T2 T1 = 100 T1 = 50 K Scaklk(K)
300 600
T2 = T1 + 100 T1 = tC + 273 = 50
V1 V2 0,2 0,6
= = t = 223C dir.
T1 T2 T1 T1 + 100
Gay Lussac yasasna gre;

rnek23:
hh Sabit hacimli (V) kapta belirli bir miktar gazn (n) basnc
200K de V litre hacim kaplayan bir miktar X gaz 800 K 'e
mutlak scaklkla doru orantldr.
stldnda sabit basnl kapta hacmi ka V litre olur?
P1 P2
PaT = = k
V2
T1 T2
V1
= (n, P sabit)
T1 T2
V V2 P(atm) P(atm)
=
200 800
V2 = 4V olur.
Not
Scaklk birimi Kelvin olmaldr.
Scaklk(K) 273,15 Scaklk(C)

Not rnek25:
273,15C mutlak sfr noktasdr. Maddenin 0 Kelvinde 1 mol He gaz sabit hacimli bir kapta 27C de iken kaptaki
kinetik enerjisi 0 olacandan gaz taneciklerinin hareketi basn 38cmHg dir.
olmayacaktr. Gazn scakl 327C ye kadar stlrsa kaptaki gaz ba-
snc ka atm olur?
P (atm) V1 P (atm)
V1
V2
P1 P1 1 atm 76cm Hg
V2
X 38cm Hg
P2
P2 0,5 atm
T1 = 27 + 273 = 300K
T (K) t (C) T2 = 327 + 273 = 600K

P1 P2
hh Mol says sabitken ayn scaklktaki gazlarn; hacmi ve ba- =
T1 T2
snc ters orantl olduundan P1 > P2 ise V2 > V1 dir.
0,5 P
= 2
P (atm) P (atm) 300 600
n1
n1 P2 = 1 atm
P1 n2 P1
n2
P2 P2 rnek26:
Bir X gaz iin 500 K de basn 105 Bardr.
T (K) t (C)
Basncn 3.105 Bar olmas iin gaz ka Kelvin'e kadar
hh Hacmi sabit tutulan bir kapta ayn scaklkta basnc ve mol
stlmaldr?
says doru orantl olduundan P1 > P2 ise n1 > n2 dir.
1 atm 105 Bar
rnek24:
X 3.105 Bar
Yandaki grafik bir miktar X gaz P (atm) ? = 3 atm
V2
P1 = 1 atm P2 = 3 atm
iin izilmitir. V1 P1 P2 1 3
= = T2 = 1500 K
Buna gre, T1 T2 500 T2
a. Scaklk birimi nedir?
b. V1 ve V2 arasndaki iliki nedir? Scaklk

d. Avogadro Yasas (Hacim - Miktar likisi)
a. Grafik orjinde basnc sfr gsterdiinden scaklk birimi Kelvindir.

hh Bir gazn miktar ve hacmi arasndaki iliki 1811 ylnda
b. Ayn d basnta scaklk ve hacim doru orantl olduundan basn Amedeo Avogadro tarafndan incelenmitir.
Basn V2
V1 T2 < T1 ise V2 < V1 dir.
Piston 1 mol Piston 2 mol Piston 3 mol
1L 2L 3L
T2 T1 Scaklk

Gzlem ayn ortamda bu- Hacim (L)

rnek27:
lunan yukardaki elastik
3
top iinde scaklk sabit- 2 mol gazn 10 litre hacim kaplad koullarda 0,4 mol
ken topa gaz eklenerek 2 gaz ka litre hacim kaplar?
yaplmtr. Gazn top 1
iindeki mol says artrl- Verilen tm ifadeler dorudur.
dka top hacmi artmtr. Mol says (n) V1 V2
1 2 3
=
n1 n2
Avogadro yasasna gre,
10 V2
= V2 = 2 L
hh Sabit basnl kapta (P) ve scaklk sabitken (T) gazn mikta- 2 0,4
r arttka (n) kap hacmi doru orantl olarak artar.
Van
rnek28:
V1 V2
= = k
n1 n2 0C ve 1 atm de 0,4 mol He gaz ka litre hacim kaplar?
Not
0C ve 1 atm normal koullardr.
Ayn koullarda tm ideal gazlarn molar hacimleri (1 mo- NK'da 1 mol gaz 22,4 L
ln hacmi) eittir. Bu koullar 0C ve 1 atm yani normal 0,4 mol gaz X
koullar (NK, NA) ise; 1 mol ideal gaz 22,4L hacim kaplar. x = 8,98 L
Gaz Yasalarnn Birletirilmesi
n
(deal Gaz Denklemi)
(P ve T sabit) Teorik olarak kabul edilen ve gaz yasalarna uyan gazlar ide-
P PV
aldir.
1
Boyle yasas; Va (T, n sabit)
P
Charles yasas; VaT (P, n sabit)
n n Gay Lussac yasas; PaT (V, n sabit)

Pistonlu kapta serbest Pistonlu kapta basn sabit
hareket eden pistondan olduundan mol says arttka
Avogadro yasas; Van (P, T sabit)
dolay basn sabittir. PV arpm artar. PVn
(P, T sabit) Bu yasalar tek bir denklemde birletirilerek ideal gaz yasasna
ulalr.
Not Va
nT
P
Oda koullarnda (25C, 1 atm) gazlarn molar hacmi 24,5 RnT
litredir. V=
P
1 mol gaz 24,5L hacim kaplar. PV = nRT deal gaz denklemi

Kinetik teoriye gre;

Not
hh Gazlarn atom ve molekl gibi tanecikleri arasnda byk
R, deal gaz sabitidir.
boluklar bulunduundan her bir gaz taneciinin z hacmi
1 atm 22, 4L byk boluklar yannda ihmal edilir.
R=
1 mol 273 K
hh Gaz tanecikleri arasnda bulunan byk boluklardan dolay
Yani
tanecikler arasndaki itme ve ekme kuvveti ihmal edilir.
22, 4 atmL
R= = 0, 082
273 molK hh Bir gazn ortalama kinetik enerjisi scakla bal olduun-
eklinde alnacaktr. dan ayn scaklkta tm gazlarn ortalama kinetik enerjisi
eittir. (EK T)
rnek29: hh Gaz tanecikleri her yne doru dzgn dorusal hareketler
3 litrelik bir kapta 27C de bulunan 6,4 gram SO2 gaz yapar ve arprlar. Bu arpmalar genellikle esnektir. Bu
ka atm basn yapar? (S : 32 O:16) arpmalar ncesindeki kinetik enerji arpmadan sonraki
kinetik enerjiye eittir.
V = 3 L PV = nRT
T = 27 + 273 = 300 K P . 3 = 0,1 . 0,082 . 300
1 mol SO2 = 32 + 2x16 = 64 g P = 0,82 atm Bu varsaymlara gre ideal kabul edilen gazlarn tanecikleri ara-
x 6,4 g snda itme-ekme kuvveti yoktur, z hacimleri ihmal edilmitir.
0,1 mol
Buna gre gerek gazlar;
hh Tanecikler arasnda etkileimi bulunduundan basnla s-

rnek30:
vlaabilir.
4,48 litrelik kapta 4 atm basn yapan 0C deki He gaz
ka gramdr? (He : 4) hh Taneciklerin z hacmi sfrdan byktr.
V = 4,48 L 1 mol He 4 gram hh Tanecikler birbirine yaklatka etkileimleri artar ve ideal-
P = 4 atm 0,8 mol x den daha da uzaklar.

T = 0 + 273 = 273 K
PV = nRT 3,2 gram
22,4
4.4,48 = n .
273
. 273
Not
n = 0,8 mol
Bir gaz,
hh Yksek scaklk
hh Dk basnta
3. Kinetik Teori ideale yaklar.
hh Gazlarn davranlarn aklamak iin gelitirilmi kurama hh Molekl arl kk olan gazlar ideale daha yakndr.
kinetik teori denir.

Gaz taneciklerine basn uygulanarak birbirlerine yaklatrld-

Not nda scaklk da dk ise;
Bir gazn, hh Taneciklerin hareketi yavalar.
hh Tanecikleri arasndaki ekim kuvveti ne kadar zayfsa hh tme ve ekme kuvvetleri artar.
ideale o kadar yakndr. hh Tanecikler birbirine tutunur.
hh Gelii gzel hareket etme zellii kaybolur.

rnek31:
hh Gaz younlar.
Gazlar ile ilgili,
I. Srekli hareket halindeki taneciklerden oluur.
hh Gaz genletirildiinde tanecikler birbirinden uzaklar. Bu
II. Kendi aralarnda etkin arpmalar yaparlar. uzaklama srasnda taneciklerin ortalama hz der. By-
III. Tanecikleri arasndaki itme ve ekme kuvvetleri ihmal lece gazlar sour. O halde gazlar genleirken sour.
edilir.
Gazlarn genleme ve skma zellikleri;
genellemelerinden hangileri dorudur?
hh Klimalarda,
hh Soutma sistemlerinde
hh Gezi balonlarnda
Gazlarn arpmas genellikle tepkime vermeyen esnek arpmalardr. I
hh Dalg ve oksijen tplerinde
ve III dorudur.
hh Sprey ve deodorantlarda
rnek32: hh lalama sistemlerinde
Gazlar ile ilgili aadaki genellemelerden hangisi yan- hh Oto boyama sistemlerinde
ltr? hh LPG gibi sistemlerde
A) Bulunduu kaba yaylarak doldururlar. hh Otomobillerdeki fren sistemlerinde
B) Aralarnda homojen karmlar olutururlar. kullanlr.

C) Basn uygulanarak sktrlabilirler.
D) Bulunduklar kabn farkl noktalarna farkl basn uygu-
larlar. rnek33:
E) Maddenin sv haline gre daha dzensizdirler. Gazlarn skma zellii iin,
Gazlar bulunduklar kabn her noktasna ayn kuvveti uygularlar. Bu ne- I. Basn uygulanarak gaz taneciklerinin birbirine yakn-
denle bir yerden llen basn kaptaki basnca eittir. lamas salanr.
II. Deodorant gibi maddelerde kullanlan bir zelliktir.
III. Sktrlma ile gazlarn dzensizlii azaltlr.
4. Gazlarn Skma ve Genleme zellikleri
hh Gaz tanecikleri arasndaki uzaklk byk olduundan gen-
Verilen tm ifadeler dorudur.
leme ve skma zellikleri vardr.

MADDENN HALLER - I Konu Testi - 1
1. Kinetik teori iin aadaki ifadelerden hangisi yanl- 4. Sabit hacimli bir kapta bulunan 250 K'deki H2 gaznn s-
tr? cakl 1000 K'e karlyor.
A) Gaz taneciklerinin z hacmi byk boluklar yannda Buna gre,

ihmal edilir. I. Taneciklerin arpma says artar.
B) Scaklk art taneciklerin kinetik enerjisini artrr. II. Ortalama kinetik enerji 4 katna kar.
C) Ortalama kinetik enerji scakla baldr. III. Basn 4 katna kar
D) Gaz tanecikleri arasndaki itme ve ekme kuvvetleri yarglarndan hangileri dorudur?
byktr. A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
E) Scakl ayn olan farkl gazlarn kinetik enerjisi eittir. D) II ve III E) I, II ve III
deal gazlarda itme ve ekme kuvvetleri ihmal edilir. Scaklk ile enerjisi artan taneciklerin arpma says ve basnc artar. EK
ve basn 4 katna kar.
2. I. D basn
II. Ortam scakl 5. Ayn koullarda bulunan 8 litre He gaznn 12 litre C3H6
III. Molekller aras ekim kuvveti gaznn mol saysna oran katr?
Bir gazn ideale yakn davran gstermesi yukardaki A)
2 4
B) C)
7
D) 3 E) 2
niceliklerden hangisinin dk olmasna baldr? 3 9 11
Ayn koullarda (eit P ve T) gazlarn mol says ile hacmi doru orant-
D) I ve III E) I, II ve III ldr.
nHe 8 2
= =
D basn ve ekim kuvveti dk olmaldr. nC H6 12 3
3
3. Bir gaz soutulduunda, 6. 0,6 mol CH4 gaz ka tane hidrojen atomu ierir?
I. Gaz taneciklerinin kinetik enerjisi azalr. (Avogadro says: 6 . 1023)
II. Gaz taneciklerinin hareket yetenei azalr. A) 2,4 B) 0,6 C) 2,4 . 6 . 1023
III. Gazlar ideale yaknlar.
D) 0,6 . 6 . 1023 E) 6 . 1023
yarglarndan hangileri doru olur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II 1 mol CH4 4 mol H atomu = 4x 6.1023 tane H atomu
0,6 mol CH4 ?
Scakl azaltlacandan kinetik enerjisi azalr. Gaz taneciklerinin hare- 4 x 0,6 x 6.1023
keti yavalar. Gaz idealden uzaklar. = 2,4 x 6.1023

MADDENN HALLER - I Konu Testi - 1
7. deal pistonlu kapta 73 C ta bir miktar X gaz vardr. 10. Yukardaki sistemde X gaz-
Gazn mutlak scakl %50 arttrlrsa hacim balang nn mol says nedir?
hacminin ka kat olur? 4,48 L
6 3 2 5 1,5 atm
A) B) C) D) E) 2 X(g)
5 2 3 2
T1 = 73 + 273 = 200 K 0 C
T2 = 200 + 100 = 300 K
A) 0,1 B) 0,3 C) 0,5 D) 0,8 E) 1
V1 V 2 PV = nRT
= 22,4
T1 T2 1,5 . 4,48 = n 273 n = 0,3
273
300 V2 V2 3
= =
200 V1 V1 2
11.
4V 6V
X Y
TK TK
8. 4 mol CH4 gaz 273 C ve 4 atm basn altnda ka litre D basncn sabit olduu ideal pistonlu sistemlerdeki
hacim kaplar? X ve Y gazlar iin,
A) 11,2 B) 22,4 C) 33,6 D) 44,8 E) 89,6 I. Gazlarn basnlar eittir.

II. Mol saylar ny > nx tir.
T = 273 + 273 = 546 III. Gazlarn ortalama kinetik enerjileri eittir.
PV = nRT
22,4
4.V=4. . 546
273 A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
V = 44,8 L
Ayn scaklkta gazlarn kinetik enerjisi eittir.
Ayn ortamda pistonlu kaptaki gazlarn basnlar eittir.
n V (T, P sabit)
12. PV P
9. Su ve yaama etkisi iin, P1 T1
I. +4 C de hacmi en kktr. T2 T1
P2
II. Su donarken tanecikler birbirine yaknlar ve hacmi T2
P V
klr. A t(C)
(n = sabit) (n = sabit) (n = sabit)
III. Buharlaan su tanecikleri atmosferde tekrar youa- A B C
rak su dngsne katlr.
Bir gaz rnei ile ilgili grafikler A, B, C ile gsterilmitir.
Buna gre,
I. A grafiinde P1 > P2 dir.
II. B grafiinde T1 > T2 dir.
Su, donarken hacmi byr.

III. C grafiinde eit hacimde T2 > T1 dir.
+4 C de hacmi en kktr. yarglarndan hangileri dorudur?
- A grafiinde; Hacim ve basn ters orantldr. V1 > V2 ise P1 < P2 dir.
- B grafiinde; PVT olduundan T1 > T2 dir.
- C grafiinde; PT olduundan T1 > T2 dir.
12. B 11. E 10. B 9. D 8. D 7. B 6. C 5. A 4. E 3. C 2. D 1. D Cevaplar

YGS // KMYA FY NO
MADDENN HALLER - II
Atmosfer ve Biz - Svlar - Katlar - Hal Deiimleri 08
hhI. ATMOSFER VE BZ hh Stratosfer yaklak 20 km kalnlndadr ve Ozon (O3) bu-
lundurur. Ozon tabakas gneten gelen zararl nlar tutar.
hh Atmosfer, dnyada canl hayatnn devamn salayan dn-
hh Atmosfer kalnl ekvatorda fazla, kutuplarda ise azdr.
yay epeevre saran bir gaz karmdr.
hh Dnya atmosferinin yaklak % 78 i N2, %21 i O2 ve %1 su

buhar ve soy gazlar olmak zere eser miktarda baka gaz- 1. Sera Etkisi
larda bulunduran bir karmdr.
hh Atmosferde % 0,03 orannda CO2 bulunur. Bu deerin iki
Atmosferin Etkileri katna kmas halinde yeryznde scaklk artarken, yarya
dmesi halinde yeryznde scaklk azalr.
hh Dnyann ar snma ya da soumasn nler.
hh Bata CO2 olmak zere metan (CH4) ve su buhar art ayn
hh Gneten gelen zararl nlar tutar.
etkiye sebep olur.
hh Gne nlarn datarak yeryznn aydnlanmasn salar.
hh Atmosferde bulunan gazlarn sy tutmas ile kresel scak-
hh Yamur, kar, dolu gibi meteorolojik olaylarn olumasn salar.
lk artar. Bu olaya sera etkisi denir.
hh In, sesin, snn iletilmesini salar.
hh Bu olay fosil yaktlarn kullanm ile artmaktadr.
hh Uzaydan gelen gktalarnn paralanmasn salar.
hh Dnya ile birlikte dnerek srtnmeden doacak anmay
engeller. 2. Ozon Tabakas ncelmesi
eklinde zetlenebilir. hh Ozon tabakas gneten gelen zararl UV nlarnn yery-
zne ulamas engeller ve canllar lmcl radyasyondan
hh Atmosfer eitli katmanlardan olumutur. Yaadmz kat-
korur.
man troposferdir. Su buhar sadece bu katmanda bulunur.
hh Havadaki kt kokuyu yok eder, mikroorganizmalar yok
eder.
hh zellikle klorofloro karbon gibi (CFC) kimyasallar kutuplar-
dan balayarak ozon tabakasnn incelmesine yol amak-
tadr.
3. Asit Yamurlar
hh Doal yamur suyu atmosferik CO2 nin oluturduu karbo-
nik asitten dolay hafif asidik olup pH nicelii 5,6 dr.
hh Ekzos ve baca gazlar salnan kkrt ve azot oksit bileik-

lerinin oran atmosferde arttka yamur suyundaki asitlik
oran artmaktadr.

MADDENN HALLER - II / Atmosfer ve Biz
hh Asit yamurlar akarsular, gller ve denizlerdeki pH denge- rnek2:

sini bozar.
Aadakilerden hangisi atmosferin kirlenmesine ne-
hh pH deeri 4,5 deerinin altndaki yamurlar asit yamuru den olan bir durum deildir?
olarak adlandrlr.
A) Klorofloro karbon B) Volkanik gazlar
hh Toprak ve ormanlarda tahribat yaparlar.
C) Tozlar D) O2 gaz
hh Tarihi eserlere zarar verirler.
E) Ozon tketen gazlar
hh SO2 ve NO2 gibi gazlarn atmosferdeki art H2SO3, H2SO4,
HNO3 gibi yakc asitlere dnr. O2 gaz solunum iin kullanlan temiz bir gazdr. Ancak dierlerinin atmos-
ferde fazla bulunmas olumsuz sonulara yol aar.
Atmosferin korunmas sera etkisinin engellenmesi ozon taba-
kasnn incelmemesi ve asit yamurlarnn olumasn engelle-
mek iin aadaki nlemlar alnmaldr. rnek3:
hh Fosil yakt kullanm yerine temiz enerji kaynaklar tercih
I. Kresel snma ve iklim deiiklii
edilmelidir.
II. Asit yamurlar
hh Yeil alanlarn artrlmas salanmaldr. Ormanlar korunma- III. Ozon seyrelmesi
ldr.
Yukardakilerden hangileri hava kirliliinin bir sonucu-
hh Sanayi atklar olan gazlar filtre edilmeden doaya salnma- dur?
maldr.
hh Kentlerdeki ara saysnn azaltlmas salanmaldr. Toplu

Verilen olaylarn tm hava kirliliini artrr.
tama zendirilmelidir.
hh Zararl kimyasallarn retimi ve kullanm azaltlmaldr.
hh Bilgilendirme yaplmaldr.
hhII. SIVILAR
hh Svy oluturan tanecikler arasndaki ekim kuvveti katya
gre daha az, gaza gre daha fazladr.
rnek1:
hh Akkandrlar. Ancak gazlar gibi her yne geliigzel hareket
zellikler Kirletici etmezler.
I. Sera etkisi yaratr. a. SO3 hh Sv tanecikleri birbiri zerinden kayarak hareket eder.
II. Volkan yataklarnda oluur. b. Su buhar hh Tanecikler aras boluklar az olduundan arpmalar ok-
III. Asit yamurlarna neden olarak sl- c. H2S tur ve fazla yol alamazlar.
firik asit oluturur. hh Bulunduklar kabn eklini alrlar.
Yukardaki atmosfer kirleticileri oluum zellikleri ile hh Sktrlamazlar.
eletiriniz.
hh Farkl sv tanecikleri arasnda farkl ekim kuvvetleri bu-
Su buhar sera etkisine sebep olur. (I. - b) lunduundan her sv farkl zellik gsterir. Bundan dolay
H2S, volkan yataklarnda oluur. (II - c) svlarn akkanlklar, yzey gerilimleri buhar basnlar,
SO3 + H2O H2SO4 etki yaratr. (III - a)
kaynama scaklklar gibi zellikleri farkldr.

MADDENN HALLER - II / Svlar
1. Yzey Gerilimi hh Sv tanecikleri arasndaki ekim kuvvetine kohezyon, ben-

zer olmayan (rnein sv ve yzey) maddeler arasndaki
hh Svlarn yzey alanlarn arttrmaya ve geniletmeye kar
ekim kuvvetine adezyon kuvvetler denir.
gsterdikleri dirence yzey gerilimi denir.
hh Svnn yzeyinde bulunan molekller svnn i ksmnda

bulunan molekllerden farkl ekim kuvvetine sahiptir. Sv
yzeyinde bulunan molekller aras ekim kuvveti denge-
lenmemitir. Bu olay yzey gerilimine neden olur.
hh Sv moleklleri arasndaki ekim kuvveti bykse genellikle

yzey gerilimi de byktr.
hh Su, hidrojen balar nedeniyle yksek bir yzey gerilimine Adezyon > Kohezyon
sahiptir.
bkey
hh Yzey gerilimi byk olan sv tanecikleri kre biimini alr.
Yzeyi Islatan Sv
hh Sv ve kap arasndaki ekim kuvveti svnn kendi tanecikle-

ri arasndaki ekim kuvvetini yener. Bylece sv damla ek-
lini kaybeder ve film eridi gibi akarak yzeyi slatr.
hh ay bardann tabaa yapmas
hh Kontakt lenslerin gz bebeine yapmas gibi rnekler ve-

rilebilir.
Klcallk (Kapiler) Etkisi Kohezyon > Adezyon

D bkey
hh Bir svnn klcal bir tp iinde kendiliinden ykselmesi ola-
yna klcallk etkisi (kapilerlik) denir. Damla ekli
Yzeyi Islatmayan Sv
hh Klcallk etkisi ile svsnn ykselmesi tp iindeki svnn
arl tarafndan dengeleninceye kadar devam eder.
hh Sngerin suyu ekmesi, gaz lambasnda kullanlan fitilin hh Sv tanecikleri arasndaki ekim kuvveti sv ve yzey ara-
gaz emmesi ile mumun yanmas sndaki ekim kuvvetini yenmitir. Bylece sv damla eklini
korur ve yzeyi slatmaz.
hh Klcallk etkisi svlarda adezyon ve kohezyon kuvvetlerine
yol aar. hh Sudaki rdeklerin tylerinin slanmamas rnek verilebilir.

hh Scakl artrlan svlarn viskozitesi azalr, akcl artar.

rnek4:
hh Asfaltn yollara scak dklmesi, baln oda koullarnda tu-
Adhezyon kuvvetleri kohezyon kuvvetlerinden fazla
tulmas gibi...
olan bir sv iin,
I. Sv damlalar halinde kalr.
II. Sv bulunduu yzeyi slatr.
III. Suyun teflon yzeyindeki hareketi bu olaya rnektir.
yarglarndan hangileri dorudur? Bal
Su
Adezyon > kohezyon ise; sv yzeyi slatr. Damla hali bozulur ve film eridi Bilyenin ayn scaklktaki farkl svlara atlmas halinde suda
gibi akar. daha nce dibe ulamas rneine gre viskozite bal > su dur.
t1 C t2 C
rnek5:
Saf svnn scakl artrldnda,
I. Yzey gerilimi der. Bal
Bal
II. Sv hareketi artar.
III. Kohezyon kuvvetleri artar.
yarglarndan hangileri dorudur? t2>t1
Scaklk arttka svnn viskozluunun azalmas bilyenin sv
D) I ve III E) II ve III dibine daha abuk ulamasn salar.
rnek6:
Yzey gerilimi scaklk arttka azalr.
Farkl svlarn ak hzlarn gzlemek isteyen bir renci,
Scaklk art kinetik enerjiyi artracandan sv hareketlilii artar.
25C 5C 50C 25C
Kohezyon ayn sv tanecikleri arasndaki ekim kuvvetidir. Ancak scaklk
art ekim kuvvetini azaltr ve tanecikleri uzaklatrr.
2. Viskozite
hh Svnn akmaya kar gsterdii i dirence viskozite denir.
I II III IV
hh Viskozitenin tersi akclk olarak bilinir. Gliserin Su Bal Su
hh Svlar hareket ederken akkann hareket dorultusuna kar- yukardaki kaplarda bulunan maddelerden hangilerini
t ynde etki eden srtnme kuvvetleri viskoziteyi oluturur. seerek deneyini gerekletirmelidir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
hh Moleklleri aras ekim kuvvetleri arttka, viskozite artar,
akclk azalr. D) I ve IV E) III ve IV
hh Gliserin, bal, makine yalar suya gre daha viskozdur. Scaklk akkanl deitireceinden ayn scaklktaki farkl svlar semeli-
dir. I ve IV seilebilir.

3. Buhar Basnc Buhar Basncna Etki Eden Faktrler
hh Sv yzeyinde bulunan ve yeterince kinetik enerjiye sahip 1. Scaklk

olan sv tanecikleri ekim kuvvetlerinden ve yzey gerilim hh Scaklk arttka taneciklerin Buhar basnc
kuvvetlerinden kurtularak gaz haline geer. Bu duruma bu- kinetik enerjisi artar ve daha
harlama denir. kolay buhar haline geer.
hh Buharlama svnn yzeyinde ve her scaklkta gerekleir. hh Scaklk arttka buhar basnc
hh Buhar faza geen molekllerin yapt basnca buhar basn- artar.
c denir.
hh Herhangi bir scaklkta sv zerindeki buharn sv yzeyine
yapt basnca denge buhar basnc denir. 2. Sv Tr Scaklk (C)
hh Ayn scaklkta buhar basnc yksek olan svlara uuu s- hh Tanecikleri arasndaki ekim kuvveti arttka buharlama
vlar denir. azalr.
hh ekim kuvveti zayf olan svlarn buhar basnc azdr, uu-
culuklar fazladr.
Uyar hh Etil alkoln buhar basnc ayn scaklktaki sudan daha faz-
Buhar basnc, ladr.
1. Scaklk
2. Tr
3. Saflk
3. Saflk
hh Sv iine eklenen uucu olmayan kat svnn buhar basn-
etkenlerine baldr.
cn drr.
Not rnek7:
Buhar basnc
Sv miktar ve yzey geniliine I II III
Svnn bulunduu ortam basncna, ykseltisine
Kabn ekline
bal deildir.
15C 60C 15C

ar su ar su ar su
A A Yukarda ayr kapta ayn d basnta farkl scaklklarda

B B ar su rnekleri bulunmaktadr.Buna gre aadaki nice-
liklerden hangisi nc kaptaki su iin daha kk-
tr?
A) Buharlama hz B) Tanecikler aras uzaklk
C) Ortalama kinetik enerji D) Kaynama noktas
Ayn scaklkla kap hacmi A noktasndan B noktasna getirilirse, E) zktle
hh Buhar basnc deimez.
III. kapta bulunan suyun hem scakl dk hem de kapta bulunan svnn
hh Sv miktar ve seviyesi artar. yzeyi dardr. Bu nedenler buharlama hz II > I > III eklinde sralanr. Bunun
hh Buhar says azalr. dnda B, C ve E seeneklerindeki nicelikler I ve III te eittir. Kaynama noktas
hh Birim hacimdeki buhar says deimez. ise iinde ayndr.

rnek8: Bal Nem
Buhar basnc hh Yapsnda su buhar bulunmayan havaya kuru hava denir.
hh Yapsnda su buhar bulunan havaya nemli hava denir.

Z Y X
hh Havadaki toplam basn
PT = Pkuru hava + Psu buhar dr.
hh Scaklk artttka havadaki nem artar.
Scaklk (C) hh Nem en ok yaz aylarnda artar.
Yukardaki grafik 1 atm basn altnda saf X, Y ve Z svla- hh Hava doygunluk noktasna ulatnda scaklk derse ya-
rna, ait buhar basnc - scaklk deiimini gstermektedir.
balar.
Buna gre,
I. X'in tanecikleri aras ekim kuvveti Y den byktr. hh Su buhar ksmi basncnn ayn scaklktaki havay doyuran
II. Ayn buhar basncnda Z svsnn scakl saf X svs- su buharnn ksmi basncna oranna bal nem denir.
nn scaklndan byktr. Su buharnn ksmi basnc
III. Ayn scaklkta buhar basnc en byk olan Z olur. hh Bal nem = . 100
Suyun buhar basnc
hh Scaklk ve nem dnda rzgarn soutma ve gnein st-
ma etkisi deerlendirilerek oluacak scaklk deerine hisse-
tz : Z nin kaynama scakl dilen scaklk denir.
Z Y X
1 atm
ty : Y nin kaynama scakl
tX: X in kaynama scakl
Kaynama scakl tz < ty < tX olduundan Z en
ucucudur, tanecikleri arasndaki ekim kuvveti
tZ tY tX
en zayftr. Tanecikleri arasnda ekim kuvveti
en byk olan X tir. 1 atm d basnta Z nin
scakl en dktr. O halde I ve III dorudur.
rnek10:
rnek9: Scakln 35C olduu havada bal nemin % 40 olduu
bir gn yaanmaktadr. Buna gre havadaki su buharnn
I. D basn
ksmi basnc ka cm Hg dr?
II. Scaklk
III. Svnn bulunduu kabn kapal olmas (Suyun 25C de buhar basnc 30 cm Hg dir.)
Yukardaki faktrlerden hangileri buhar basncn etki- Su buharnn ksmi basnc

Bal nem = . 100
ler? Suyun buhar basnc
x
Buhar basnc scaklk, sv tr ve saflk oranna baldr. Kabn tr ve d 40 = 30 .100
basntan etkilenmez. (Yalnz II) X = 12 cm Hg

MADDENN HALLER - II / Katlar
hhIII. KATILAR rnek11:

hh Maddenin kat halinde tanecikler aras boluk yok denecek I. Tereya
kadar az ve tanecikler aras ekim kuvveti fazladr. II. Kuru buz
hh Tanecikler serbest hareket edemediinden, konumlar de- III. Plastik
imez, akkan deildirler. IV. Mum
hh Kat taneciklerinin belirli bir ekli ve hacmi vardr. V. Tuz

Yukardakilerden ka tanesi amorf kat rneidir?
hh Baz kat trleri belirli bir ekli olmayan katlardr. Bunlara
amorf (ekilsiz) katlar denir.
hh Baz kat trleri belirli bir geometrik ekle sahiptir. Bunlara

Tereya, plastik ve mum amorf katdr. Kuru buz, molekller kristal tuz ise
kristal katlar denir. iyonik kristal rnekleridir.
1. Amorf Katlar
hh Tanecikler geliigzel ve dzensiz istiflenir.
hh Belirli bir ekilleri yoktur. rnek12:
hh Belirli bir erime ve kaynama noktalar yoktur. Metalik kristaller iin
hh Belirli bir scaklk aralnda yumuar ve daha yksek scak- I. Kuvvet uygulanarak ekil deitirilebilirler.
lkta akkanlk kazanrlar. II. Kat halde elektrik akmn iletirler.
III. Atomlar arasnda kuvvetli bir ekim olutururlar.
hh Amorf katnn yumuamaya balad scakla cams gei
scakl denir. I V. Metal atomlar ve alamlar arasnda bulunur.
hh Cam, plastik, mumlar, tereya, ciklet, kauuk gibi katlar r-
nek verilebilir. Metalik kristaller metal atomlarnn arasndaki ekim kuvveti ile dzenli
istiflenmesi sonucu oluur. Kuvvet uygulanarak ekillendirilebilir ve kat
2. Kristal Katlar halde elektrik akmn iletirler. Tm dorudur.
hh Atom, iyon, molekl gibi tanecikler dzenli bir ekilde istif-

lenir.
hh Genellikle dz yzeylere ve belirli geometrik ekillere sahiptir.
hh Belirli bir erime ve kaynama noktalar vardr. rnek13:
hh Kristali oluturan tanecikler ve tanecikler aras ekim kuvve- yonik kristaller iin,
tine gre aadaki gibi snflandrlr. I. Kuvvet uygulandnda eski halini alrlar.
II. Erime ve kaynama noktalar yksektir.
yonik Kristaller
III. Katlar iletkendir.
Molekller Kristaller
Kuvvet uygulandnda iyonlar kayar ve eski halini alamazlar. (I. yanl)
Erime ve kaynama noktalar yksektir. (II doru)
Kovalent Kristaller
Kat halde elektrii iletemezler. Ancak sv ya da sulu zelti halinde iletir-
ler. Yalnz II dorudur.
Metalik Kristaller

Sorusu
retmen
Amorf katlar belirli bir scaklk aralnda yumuar ve akclk

kazanr.
Yumuamann balad bu noktaya ne ad verilir?
Cams gei scakl

MADDENN HALLER - II / Katlar
Kristali oluturan tanecikler ve

Kristal tr rnekler Genel zellikleri
tanecikler aras ekim kuvvetleri
yonik
hh Sert ve krlgan
hh (+) ve () ykl iyonlar hh Yksek erime noktas
NaCl, KBr, MgCl2
hh yonik ba hh Kat hlde elektrii
iletmez.
NaCl (Sodyum Klorr)

Molekller
hh Molekller
hh Yumuak
I2, H2O, hh Hidrojen ba,
CO2, C12H22O11 hh Dk erime noktas
Dipol-dipol kuvvetleri,
(eker) London kuvvetleri hh Elektrii iletmez.
I2 (yot)
Kovalent
hh Molekller
hh Sert
C (Elmas, grafit), hh Hidrojen ba,
hh Yksek erime noktas
SiO2 (kuartz)
Dipol-dipol kuvvetleri,
Bor (B) hh Elektrii genellikle
London kuvvetleri
iletmez.
C (elmas)
Metalik
hh Yumuak veya sert
hh Tm metalik hh Metal atomlar olabilir.
elementler,
hh Metalik ba hh Erime noktas dk
rn: Na, Au,
veya yksek olabilir.
Fe, Zn Vb.
hh Elektrii iyi iletir.
Au (Altn)

MADDENN HALLER - II / Hl Deiimleri
hhIV. HL DEMLER 2. Buharlama/Youma Olay

hh Svnn yzeyinde bulunan s alarak yeterince kinetik enerji-
Su
ye sahip olan tanecikler ekim kuvvetinden ve yzey gerilim
Bu
kuvvetlerinden kurtularak gaz hale geer. Buna buharlama
ha
e
Yo
im
denir.
rla
a
nm
u
Er
m
m
Do
a
a
Buz Sblimleme Su
Buhar
Kralama
Yukarda suyun doada gzlenebilen fiziksel haline ait d-

nmler belirtilmitir.
Bu dnmler zerinden hal deiim olaylar aadaki gibi

tanmlanabilir.
hh Yksek kinetik enerjili tanecikler sv yzeyini terk ederken

1. Erime / Donma Olay
svnn ortalama kinetik enerjisi der ve scakl azalr. SIv
hh Bir katnn s alarak sv hale gemesine erime denir. ile evresi arasnda oluan scaklk fark buharlamann so-
utucu etkisini oluturur.
hh Bir svnn dar s vererek kat hale gemesine donma de-
nir.
hh Ayn d basnta bir maddenin erime ve donma scaklklar hh Ateli hastann alnna slak bez konulmas,
eittir.
hh Denizden kan kiinin me hissetmesi,
hh Kesilen karpuzun iinin soumas

hh Saf bir madennin erime ve donma boyunca scaklklar sabit hh Testideki suyun daima souk kalmas
kalr.
hh Kolonya dkldnde ferahlama hissedilmesi
hh Bir kat erirken tanecikleri arasndaki uzaklk artar. Bir sv
donarken tanecikleri birbirine yaknlaarak boluklar azaltr. gibi olaylar bu duruma rnek verilebilir.
hh Su bu duruma uymad iin zel durum gsterir ve donar-

ken hacmi artar, erirken hacmi azalr.
hh Saf madde erime sresince kat ve sv hali bir arada gz- hh Souyan sv tekrar s alarak kinetik enerjisini artrr ve bu-
lendii iin heterojen bir durum oluturur. harlama yzeyden devam eder. Bulunduu kabn az ak
ise sv bitinceye kadar buharlama devam eder.
hh Madde erime sresince ald s ile potansiyel enerjisini ve
i enerjisini artrr.
hh Madde donma sresince dar s verdii iin potansiyel hh Bir svnn birim zamanda buharlama miktarna buharla-
enerjisi ve i enerjisini azaltr. ma hz denir.

hh Buharlama hz 3. Sblimleme / Kralama Olay

1. Svnn tr: Tanecikleri arasndaki ekim kuvveti
fazla olan svnn buharlama hz azalr. hh Maddenin kat halde sv hale dnmeden gaz hale geme-
sine sblimleme denir.
2. Svnn scakl: Scaklk arttka buharlama hz
artar. hh Sblimleme s alarak gerekleir.
3. Svnn safl: Sv iinde znm uucu olmayan
kat miktar artarsa buharlama hz azalr.
4. Sv yzeyinin genilii: Sv yzeyinin genilii ar- hh Naftalin, iyot gibi maddeler sblimlemeye rnek verilebilir.
tarsa buharlama hz artar. Islak amarlarn aslr-
hh Maddenin gaz halden dorudan kat hale gemesine geri
ken yzeyinin geniletilmesi buna rnektir.
sblimleme denir.
hh Hava scakl 0C nin altna dtnde su buharnn ha-
25C vann temas ettii yzeyde buz kristalleri eklinde birikmesi

25C
saf su saf su
olayna kralama denir.
a b
Buharlama hz b > a dr.
hh Bir gaz ya da buharn dar s vererek svya dnmesine 4. Kaynama Olay
youma denir.
hh Yeterince buharlaan svnn buhar basnc bulunduu orta-
mn d basncna eitlenmesi ile svnn i ksmlarnda da
hh Kapal bir kapta buharlaan sv taneciklerinin kap yzeyine
gaz kabarcklar oluur. Bylece svnn her tarafnda ger-
ya da sv yzeyine arparak sv faza geri dnmesi ile yo-
ekleen buharlama olayna kaynama denir.
uma gerekleir. Bir sre sonra sv fazdan aylan tanecik
says ile sv faza dnen tanecik says eitlenir. Bylece
buharlama ve youma hz eitlenerek dinamik denge du- hh Kaynama srasnda svnn scakl, kinetik enerjisi ve bu-
rumuna ulalr. har basnc deimez.
hh Svsyla dengede olan buhar faznn yapt basnca denge

buhar basnc denir.
Kaynama Scakln Etkileyen Faktrler
hh Svnn trne baldr. Sv tanecikleri arasndaki ekim

kuvveti arttka svnn kaynama scakl artar. Kaynama
scakl dk olan svlarn uuculuklar fazla, tanecikleri
aras ekim kuvveti zayftr.
Buharlama Buharlama ve Buharlama ve youn-
hh Sv iinde uucu olmayan bir katnn znmesi ile saflk
younlama de- lama hz eitlenmi
vam etmektedir. ve denge salanmtr. bozulur ve svnn kaynama scakl artar.

hh Svnn bulunduu ortamn d basnc artarsa kaynama s- Grafikteki blgeler aadaki gibi yorumlanr.
cakl artar.
hh Sv miktar, kap hacmi, sv yzeyi genilii kaynama nok- Madde kat haldedir.
tasna etki etmez. Tek faz (fiziksel hal) olduundan homojendir.

I.
Tanecikler aras ekim kuvveti en byktr.
blge
Madde s alr. (endotermik)
Kaynama Buhar Buharlama Kat scakl artar, kinetik enerji artar.
zellik
scakl basnc hz
Scaklk art
Deimez Artar Artar
Maddenin kat ve sv hali bir aradadr.
Tanecikler aras ekim kuvveti
Artar Azalr Azalr Kat erimektedir.
art
Grnm iki fiziksel halden dolay heterojendir.
Svda uucu olmayan kat II.
miktarndaki art Artar Azalr Azalr Madde s alr, (endotermik)
blge
Alnan s tanecikler aras ekim kuvvetini yenmek iin kullanlr,
Sv yzeyi genilii art
Deimez Deimez Artar bu nedenle scaklk ve kinetik enerji deimez.
Maddenin potansiyel enerjisi ve i enerji artar.
Kat tamamen erimitir ve svdr.

Tek fiziksel halden dolay homojendir..
III.
Sv s alr (endotermik)
blge
Hal Deiim Grafikleri Alnan s sv taneciklerinin scakln ve kinetik enerjiyi artrr.
Buharlama gerekleir ve buhar basnc scaklkla artar.
Saf bir katya ait hal deiim sreci grafii aadaki gibidir.
Scaklk (C)
Svnn buhar basnc d basnc eitlenmitir.
Sv ve gaz bir arada olduundan, heterojendir..
V
IV. Madde s alr (endotermik)
blge Alnan s tanecikler aras ekim kuvvetini yenmek iin kullanlr,
Sv + Gaz Gaz bu nedenle scaklk ve kinetik enerji deimez.

Kaynama Maddenin potansiyel enerjisi ve i enerji artar.
Noktas III IV
Kat + sv
Sv Madde tek fiziksel halde ve gazdr, homojendir.
V.
Maddenin en dzensiz hali olumutur.
Erime blge
Noktas II Madde ald s ile scakln artrr, kinetik enerji artar.
I
Kat
Zaman

rnek14: rnek15:
Scaklk (C) Scaklk (C)
100
120
80
35 5
5
Zaman 100 1000 1400 2000 2100 Is (j)

3 8 12 20 25 (dk)
Grafik dzenli olarak soutulan 100 C deki 10 gram saf
Grafik dzenli olarak stlan 5C daki saf katya aittir. maddeye aittir.
Aadaki sorular cevaplaynz. Aadaki sorular cevaplaynz.
a. lk 2 dakikada madde hangi fiziksel haldedir? a. Maddenin balangtaki fiziksel hali nedir?
b. Maddenin kat ve sv halde bulunduu scaklk ka C b. Maddenin kaynama scakl ka C dir?
dur? c. Maddenin donma scakl ka C dir?
c. 7. dakikada madde hangi fiziksel haldedir? d. Maddenin ktlesi 1 g alnrsa youma scakl ka C
d. 10. dakikada maddenin fiziksel hali nedir? olur?
e. Maddenin kaynama scakl ka C dir? e. Maddenin ktlesi 1g alnrsa donarken dar verecei
f. Maddenin youma scakl ka C dir? s ka j olur?
g. 12. ve 20. dakikalar arasnda maddenin scakl neden f. Madde 1500J s verdii anda hangi fiziksel haldedir?
deimemitir? g. 10 gram gaz youurken dar ka J s verir?
h. 20. ve 25. dakikalar arasnda maddenin fiziksel hali ne- h. 80 C deki sv 0 C ye kadar sourken dar ka J s
dir? verir?
. Madde hangi zaman aralklarnda homojendir? l. Madde 1 g olsayd youma srasnda ka J s verirdi?
a. ki kez hal deitirdiinden balangta gazdr.

a. Madde 3. dakikaya kadar katdr.
b. Kaynama scakl 80C dir.
b. Madde erime scaklnda kat ve sv hali bir aradadr. 35C erime s-
c. Donma scakl 5C dir.
cakldr.
d. Ktle hal deiim scaklna etki etmez.
c. 3. ve 8. dakikalar aras kat ve sv haldedir.
e. 10 g madde (2000 1400) = 600J
d. Madde 8. ve 12. dakikalar aras sv halde olduundan 10. dakikada
svdr. 1 g madde x 60 J s verirdi.
e. Madde 120C de kaynamaktadr.
f. Youma ve kaynama ters olaylar olmakla birlikte ayn scaklkta ger- f. kinci hal deiim aralnda olduundan kat - sv bir aradadr.
ekleir. 120C de younlar. g. (1000 100) = 900J s verir.
g. 12. ve 20. dakikalar arasnda madde kaynamaktadr. Saf maddeler hal h. (2100 1000) = 1100J s verir.
deitirirken scaklklar sabittir.
l. 10 g madde (1000 100) = 900J
h. Madde 20. ve 25. dakikalar arasnda madde gaz haldedir.
1 g madde x 90 J s verir.
. Madde 0-3 ve 8-12 ve 20-25 dakikalar arasnda tek fiziksel halde ve

homojendir.

MADDENN HALLER - II Konu Testi - 1
1. Aadaki olaylardan hangisi buharlama olaynn 5. Saf bir sv ile ilgili,

sonucu deildir? I. Her scaklkta buharlar.
A) Ele damlatlan eterin umas II. Sabit basnta ktlesi azaltlrsa buhar basnc azalr.
B) Denizden kan kiinin mesi
III. Yzeyi genileyecek ekilde ayn scaklkta baka bir
C) Islak amarlarn kurumas kaba alnrsa buhar basnc artar.
D) Suyun kaynamas
E) Suyun donmas
Suyun donmas, svnn kat hale gemesidir.
Buhar basnc, sv ktlesine bal deildir. Scaklk ayn ise buhar basn-
c ayndr, yzey genilii buhar basncn etkilemez.
2. Tanecikleri geliigzel istiflenmi, belirli geometrik

ekli olmayan bir madde aadakilerden hangisi ola-
bilir?
A) eker B) Bor C) Grafit
6. Ayn ortamdaki eit hacimli kap-
D) Mum E) Buz
lara eit seviyede X ve Y svlar
stenen madde amorftur ve mum olabilir. konulduktan bir sre sonra sv X
Y
seviyeleri ekildeki gibidir.
Buna gre,
I. Uuculuklar X > Y dir.
II. Buhar basnc en yksek olan Y dir.
3. Svlarn akmaya kar gsterdii dirence verilen isim III. Molekller aras ekim kuvveti en fazla olan X tir.
aadakilerden hangisidir? yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yzey gerilimi B) Viskozite A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
C) Adhezyon D) Kohezyon D) II ve III E) I, II ve III
E) Yzey inaktiflik Y daha fazla buharlatndan moleklleri arasnda ekim kuvveti daha
Akmaya kar gsterilen diren viskozitedir.
zayftr ve X e gre daha uucudur.

4. Svlarla ilgili olarak aada verilen bilgilerden hangi- 7. Scaklk Basn

si yanltr? I. 10C 76 cm Hg
A) Sv moleklleri dnme ve teleme hareketi yapar. II. 10C 60 cm Hg
B) Svlar yzey gerilimi nedeniyle yzey alanlarn artr- III. 25C 70 cm Hg

maya alrlar.
Yukarda belirtilen artlarda bulunan saf suyun buhar
C) Svlarn belirli hacimleri bulunur. basnlarnn bykten ke doru sralan han-
D) Moleklleraras ekim kuvveti byk olan svlarda gisinde doru verilmitir?
yzey gerilimi dktr.
A) III > I = II B) I > III > II C) II > I > III
E) Damla zelliini kaybeden svda adezyon kuvvetleri
D) II > I = III E) II > III > I
kohezyon kuvvetini yenmitir.
D basn, buhar basncna etki etmez. Scaklk arttka buhar basnc
Molekller aras ekim kuvveti arttka yzey gerilimi artar. artar. III > I = II

8. X: Kat - sv Y: Gaz Z: Gaz + sv 11. Buhar basnc (mmHg)
Yukarda X, Y, Z maddelerinin 25C deki halleri verilmitir.

X Y
Buna gre, 760
I. Y nin tanecikleri arasndaki ekim kuvveti en azdr.
II. X in erime noktas 25C dir.
III. Z youmakta olan bir gazdr.

yarglarndan hangileri doru olabilir? Scaklk (C)
52 80
X ve Y svlarnn buhar basnc - scaklk grafii yukarda
verilmitir.
25C de; Z kaynamaktadr. ( ya da youmakta olan bir gazdr) Buna gre,
Y kaynamtr, X ise henz erime scaklndadr. O halde kaynama s-
I. Ayn koullarda kaynama noktalar Y > X tir.
cakl, X >Z>Y dir. Tanecikleri arasnda ekim kuvveti en zayf olan Y dir.
II. Ayn scaklkta buhar basnc byk olan Y dir.
III. Deniz seviyesinde X in kaynama scakl 52 dir.
9. Saf bir X kats iin aadaki grafiklerden hangileri yarglarndan hangileri dorudur?
izilebilir? A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
Scaklk (C) Scaklk (C) Kat ktlesi
Ayn scaklkta buhar basnc X > Y olduundan,
hh X daha uucudur.
hh X in tanecikleri arasndaki ekim kuvveti daha azdr.
Is (kal) Is (kal) Is (kal) Kaynama scakl X = 52C, Y = 80C dir.
I II III
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III 12.

deal Piston
B
H2O(g) V
Saf bir kat I. grafikteki gibi belirli bir scaklktan s alarak eriyebilir ya A
da 0C den balayp iki kez hal deitirebilir. V
H2O(s)
Ancak s alyorsa kat ktlesi artmaz.
Yukardaki sistem ile ilgili,

I. Piston, A konumuna getirildiinde denge buhar basn-
c deimez.
10. I. Viskozite
II. Piston aa itildiinde H2O(s) molekl says artar.
II. Yzey gerilimi
III. Piston yukar ekildiinde buhar basnc deimez.
III. teleme hareketi
yarglardan hangileri dorudur?
Yukarda verilen zelliklerinden hangileri svlara ait-
tir? A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III Buhar basnc kap hacmine bal deildir. (I ve III doru)
Piston itilirse buhar molekllerine uygulanan basn ile bir miktar
Svlar tmne sahip olabilir.

H2O(g) sv hale geer.
12. E 11. C 10. E 9. B 8. E 7. A 6. D 5. A 4. D 3. D 2. E 1. E Cevaplar

1. Saf bir sv hal deitirdiinde hangi niceliin dei-

4. Yandaki grafik saf svya ait Scaklk (C)
mesi beklenmez?
hal deiimini gstermektedir.
A) Molekller aras uzaklk Buna gre,
B) Molekl forml a
I. Hal deiimi 15 dakika sr-
C) zs mtr.
1 2 3
D) Potansiyel enerji II. 2. aralkta hal deiimi ol-
E) zktle maktadr. Zaman
7 15
Molekl forml kimyasal olaylarda deiir, hal deiimi fizikseldir. III. a scakl svnn kayna-
(dak)
ma noktasdr.
Scaklk (C)
2. A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
140
Hal deiimi 7. dakikada balam ve 8 dakika srmtr. Bu sre 2.
aralktadr. Sv a scaklnda kaynamtr.
52
5. Saf X svsnn scaklk - za- Scaklk (C)
man grafii yanda verilmitir.
Bu grafik ile ilgili,
8 15 18 22 Zaman b
(dak) I. Istcnn gc artrldnda
X Y aral azalr.
Yukarda scaklk - zaman grafii verilen X kats iin,
II. Sv miktar artrlrsa X a
I. Saf maddedir.
miktar artar.
II. 150C de gaz haldedir. X Y Zaman
III. D basn artrldnda b
III. 10. dakikada homojen grnmldr. noktas artar.
yarglarndan hangileri dorudur? yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
ki kez hal deitirdiinden kat halde ve saftr. 10. dakikada erimekte- Istc gc zaman etkiler ve artrlrsa sre azalr. Sv miktar artarsa
dir ve grnm k + s heterojendir. snma ve kaynama sresi artar. D basn artarsa kaynama noktas

(b) artar.
Scaklk (C)
Scaklk (C) 6. Yandaki grafik saf X katsnn
3. Saf bir svnn scaklk snmasna ait scaklk - za- b
- zaman grafii yanda man grafiidir.
verilmitir. Buna gre aadakilerden a

hangisi yanltr?
Istcnn gc artr- Z
lrsa X, Y, Z deerle- c d e Zaman
(dk)
rinden hangileri dei-
ir? A) X'in kaynama noktas b C'dir.
Zaman
X Y (dak) B) X'in miktar artrlrsa a deeri artar.
C) d aralnda X kat - sv haldedir.
A) Yalnz X B) X ve Y C) X ve Z
D) X miktar azaltlrsa e deeri azalr.
D) Z ve Y E) X, Y ve Z
E) X, a scaklnda erirken s alr.
Istc gc kaynama scakl Z yi etkilemez. Ancak zaman etkiler. a, erime noktasdr ve miktara bal deildir.

1 10. Scaklk (C)

7. Buz Su Buhar
2 3
Yukarda verilen hal deiimi ve numaralandrlm d-
nmler ile ilgili, 100
I. 1 ynnde dzensizlik artar.
II. 2 ynnde maddenin potansiyel enerjisi artar.
III. Tm geilerde saf maddenin kinetik enerjisi sabittir.
5
yarglarndan hangileri dorudur? Zaman (dk)
5 20
D) II ve III E) I, II ve III Saf X svsna ait scaklk - zaman grafii yukarda veril-
Buhar en dzensiz haldir ve saf maddeler hal deitirirken scaklk sabit mitir.
kalr. Bu nedenle kinetik enerji deimez.
Buna gre,
Scaklk (C)
8. I. X svsnn miktar artrlrsa sv 5 dakikadan daha ge
kaynamaya balar.
II. 20. dakikada X maddesi tamamen gaz hale gemitir.

125
III. X svsnn bir ksm baka kaba alnrsa svnn kayna-
45 ma scakl azalr.
400 1600 3000 6000 Is (j) A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
ekildeki grafik 10 gramlk saf X maddesinin stlmasna D) II ve III E) I, II ve III

aittir. Sv miktar artrlrsa daha ge kaynamaya balar. 20. dakikada hal de-
Buna gre, X maddesiyle ilgili aadaki yarglardan iimi tamamlanmtr.
hangisi yanltr?
A) Kaynama noktas 125C dir.
B) Sv kaynama boyunca 3000J s alr. Scaklk (C)
11.
C) Erime boyunca 1600J s alr.
D) Katnn erime noktas 45 dir.
140
E) 45C deki sv 125C de sv haline gelinceye kadar
1400J s almtr.
Erime (1600 400) = 1200J s alarak gerekleir.
30
9. 10
Scaklk (C)
Zaman
10 30 40 80 (dk)
80
10 gramlk X katsnn scaklk - zaman grafii verilmitir.
1 2 3
5 Ayn maddenin 20 gram stc gc iki katna kar-
Is (j)
360 680 920 larak stlrsa,
ekilde 10 g X svnn snma grafii verilmektedir. I. 10C de erimeye balar.
X svs ile ilgili,
II. Erime 20 dakikada tamamlanr.
I. Sv kaynama scaklna kadar 360J s almtr.
II. Svnn kaynama scakl 80C dir. III. Kaynama 30. dakikada balar.
III. 3. blgede madde homojen grnmldr. yarglarndan hangileri dorudur?
A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III Hem ktle hem stc gc iki katna karldndan zaman deimez.
Sv 80C de kaynamtr. 3. blgede sadece gazdr ve homojendir. Kaynama scakl bal deildir. Kaynama 40. dakikada balar.
11. A 10. B 9. E 8. C 7. C 6. B 5. E 4. E 3. B 2. C 1. B Cevaplar

YGS // KMYA FY NO
ASTLER, BAZLAR, TUZLAR
Asitler ve Bazlar - Tuzlar 09
hhI. ASTLER VE BAZLAR Bazlar;
hh Gndelik hayatmzda asit ve baz ieren pek ok madde hh Tadlar acdr.

karmza kmaktadr.
hh 25C'de sulu zeltilerinin pH deeri 7'den byktr.
rnein kullandmz sirke asit rnei iken sabunlar baz ieren
maddelerdir. hh Sulu zeltileri elektrik akmn iletir.
hh Krmz turnusol kdnn rengini maviye evirir.
hh Ele kayganlk hissi verir.

1. Asit ve Bazlarn zellikleri
hh Yakc ve tahri edici zelliktedir.
Sulu zeltilerine H+ iyonu verebilen maddelere asit, OH iyonu
verebilen maddelere ise baz ad verilir. hh Asitlerle ntrleme tepkimesi verir.
+
HCI(s) H (suda) + CI (suda)
hh Amfoter metallerle tepkimeye girerek H2 gaz aa karr.
NaOH(k) Na+(suda) + OH(suda)
hh pH skalas
Asidik Bazik
Asitler; 0 7 14
hh Tadlar ekidir.
hh 25C sulu zeltilerinin pH deerleri 7'den kktr.

Ntr
hh Sulu zeltileri elektrik akmn iletir. Daha asidik Daha bazik
hh Mavi turnusol kdnn rengini krmzya evirir.

hh Asit ya da baz olduu bilinmeyen bir zeltinin tespitinde
kullanlan maddelere indikatr (belirte) denir. ndikatr asi-
hh Andrc, yakc ve tahri edicidir.
dik ya da bazik ortama gre renk deitiren maddelerdir. r-
hh Bazlarla ntrleme tepkimesi verir. nein turnusol kd bir indikatrdr. Krmz lahana, zm
hh Aktif metallerle tepkimeye girerek H2 gaz aa karr. suyu gibi maddeler doal indikatrlerdir.
hh Karbonatl bileiklerle tepkimeye girerek CO2 gaz aa - hh Ortanca bitkileri asidik toprakta mavi, bazik toprakta ise
karr.
pembe iek verirler.

ASTLER, BAZLAR, TUZLAR / Asitler ve Bazlar
rnek1: 2. Asit ve Bazlarn yonlamas ve Oksitler

Asit ve bazlar ile ilgili, hh Asitler sulu zeltilerine H+ yonu verebilen maddelerdir.
I. turnusol kdna etki etme, HCI H+(suda) + CI(suda)
II. aktif metallerin tamam ile tepkimeye girme,
H2SO4 2H+(suda) + SO42 (suda)
III. sulu zeltilerinde elektrik akmn iletme,
zelliklerinden hangileri ortaktr? HNO3 H+(suda) + NO3 (suda)
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III CH3COOH CH3COO(suda) + H+(suda)

Aktif metaller ile asitler tepkimeye girer, kuvvetli bazlar sadece amfoter Bazlar sulu zeltilerine OH iyonu verebilen maddelerdir.
metaller ile tepkimeye girer.
NaOH Na+(suda) + OH(suda)
KOH K+(suda) + OH(suda)
Ca(OH)2 Ca2+(suda) + 2OH(suda)
NH3 + H2O NH4+(suda) + OH(suda)

rnek2:
Metal oranj indikatr asidik ortamda krmz, bazik ortam-
da sar renk vermektedir.
hh NH3 bir baz rneidir. Yapsnda OH iyonu yoktur. Fakat
H2O ile tepkimeye girerek OH iyonu aa karrlar.
X Y Z hh Her asit H+ yonu her baz da OH iyonu iermek zorunda

deildir. H2O ile etkileerek H+ ve OH iyonlarn aa -
X, Y ve Z sulu zeltilerinden X ve Z zeltilerine metil oranj karrlar.
damlatldnda X sar, Z ise krmz renk almaktadr. Y -
zeltisi ise X zeltisi ile ntrleme tepkimesi verebilmekte- hh Oksit snf bileikler bunlara rnek olarak verilebilir.
dir.
Yapsnda O2 ieren iki atomlu bileiklere oksit ad verilir.
Buna gre,
I. 25C'de X zeltisinin pH deeri 7'den byktr.
II. Y ve Z zeltilerinden OH iyonu bulunmaz. Bazik Oksit: Metallerin oksijenli bileikleri bazik zellik gsterir.
III. Her zelti de CaCO3 kats ile tepkime verir.
rnein: Na2O, K2O, MgO, CaO, gibi ...
yarglarndan hangileri yanltr?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III Na2O(k) + H2O(s) 2NaOH(suda)
D) I ve II E) II ve III CaO(k) + H2O(s) Ca(OH)2(suda)
X zeltisi baz, Y ve Z zeltileri ise asittir. Asit zeltilerinde de OH bulunur.

Asit zeltilerindeki OH iyonu ya da baz zeltilerindeki H+ yonu suyun Asidik Oksit: Ametallerin oksijence zengin bileikleri asidik
iyonlamasndan gelir. CaCO3 ile sadece asitler tepkime verir. zellik gsterir.

rnein: CO2, SO3, N2O5 gibi...

rnek4:
CO2(g) + H2O(s) H2CO3(suda)
Aada verilen asit ve bazlardan hangisinin iyonlama
N2O5(g) + H2O(s) 2HNO3(suda) denklemi hataldr?
SO3(g) + H2O(s) H2SO4(suda) A) HCI H+ + CI

B) CH3COOH CH3CO+ + OH
C) KOH K+ + OH
Ntr Oksit: Ametallerin oksijence fakir bileikleri ntr zellik
D) NH3 + H2O NH4+ + OH
gsterir.
E) HCN H+ + CN
CH3COOH zayf bir asittir, sudaki iyonlama denklemi

rnein: CO, NO, N2O gibi...
CH3COOH CH3COO + H+
Ntr oksitler asit ve bazlarla tepkimeye girmezler.
Amfoter Oksit: Amfoter metallerin oksitleri de amfoter zellik

gsterir.
hh Amfoter metaller: AI, Zn, Pb, Sn, Cr, Be,
AI2O3, ZnO gibi oksit bileikleri amfoter zellik gsterir.
hh Amfoter oksitler hem asitler hem de bazlar ile tepkimeye gi- rnek5:
rer.
Ca(OH)2 HCI HCOOH
rnek3: 1. kap 2. kap 3. kap
I. CaO Fenolftalein indkatr asit zeltilerinde renksiz baz -

II. CO zeltilerinde ise pembe renk vermektedir.
III. CO2 Buna gre, yukardaki zeltilerden hangilerine fenol-
Yukarda verilen oksitlerden hangilerinin sulu zeltile- ftalein indkatr eklenirse zelti pembe renkli olur?
rinde 25C'de pH deerleri 7'den byk olur? A) Yalnz 1 B) 1 ve 2 C) 1 ve 3
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) 2 ve 3 E) 1, 2 ve 3
Ca(OH)2 baz, HCI ve HCOOH ise asit zeltisidir.
CaO: bazik oksit
CO: ntr oksit
CO2: asidik oksit

Suda %100 iyonlaan bazlar kuvvetli, %100 iyonlaamayan

rnek6: bazlar zayf bazlardr.
I. Di macunu
KOH, NaOH gibi bazlar kuvvetli bazlara rnek olarak verilebilir.
II. Kola
III. Sabunlu su NH3, CH3NH2 gibi bazlar zayf bazlardr.
Yukarda verilenlerden hangileri bazik zellik gster- KOH K+ + OH

mez? kuvvetli bazlar
NaOH Na+ + OH
NH3 + H2O NH4+ + OH zayf baz
Di macunu ve sabunlu su bazik, kola ise asidik zellik gsterir.
rnek8:
3. Asit ve Bazlarda Kuvvetlilik
Birer litre suda znen eit mol bazlardan hangisinin
hh Suda %100 iyonlaabilen asitlere kuvvetli asit, %100 iyonla-
pH deeri en kktr?
amayan asitlere zayf asit ad verilir.
A) NH3 B) KOH C) Ca(OH)2
HCI, HNO3, H2SO4 gibi asitler kuvvetli asitlerdir.
D) NaOH E) LiOH
HCI H+ + CI
NH3 zayf bazdr.
HNO3 H+ + NO3
NH3 + H2O NH4+ + OH
H2SO4 2H+ + SO42 pH deeri en kk olan baz en zayf bazdr.
HCN, HF, CH3COOH, HCOOH gibi asitler zayf asitlerdir.
HCN H+ + CN
4. Asit ve Bazlarn Tepkimeleri
HF H+ + F
hh Asit ve bazlarn birbiri ile tepkimesine ntrleme tepkimesi
CH3COOH CH3COO + H+
denir.
Ntrleme tepkimelerinde tuz ve su oluur.

rnek7:
HCI(suda) + NaOH(suda) NaCI(suda) + H2O(s)
Aada verilen asitlerden hangisinin sulu zeltisi
Asit Baz Tuz Su
kuvvetli elektrolit deildir?
A) HCI B) HNO3 C) H2SO4

D) HF E) HBr Asit baz tepkimelerinde net iyon denklemi;
HF zayf asit olup sulu zeltisi zayf elektrolittir. H+(suda) + OH(suda) H2O(s) eklindedir.
Sorusu
retmen
Aada verilen eit deriimli asit zeltilerinden hangisinin

25C'de pH deeri en byktr?
A) HCI B) HCIO C) HCIO2
D) HCIO3 E) HCIO4
HCI > HCIO4 > HCIO3 > HCIO2 > HCIO

hh Her asit baz tepkimesi ntrleme olarak ifade edilmez. Su

rnek11:
olumayan asit baz tepkimelerine ntrleme tepkimesi de-
nilmez. 1. zelti 2. zelti
NH3(g) + HCI(g) NH4CI(k) I. pH = 1 pH = 8

II. pH = 4 pOH = 8
III. pOH = 6 pOH = 9
+
hh Asit baz tepkimeleri denkletirilirken asitten gelen H yonu- 25C'de hazrlanan 1 ve 2 numaral zeltilerin hangile-
nun mol says ile bazdan gelen OH iyonunun mol says rinin kartrlmas ile asit baz tepkimesi meydana gelir?
eitlenir.
ise tam ntrleme gerekleir. 25C'de pH = 7
nH+ = nOH
25C'de pH + pOH = 14 tr.
olur. pH < 7 ise asit pOH < 7 ise baz
pH > 7 ise baz olur. pOH < 7 ise asit
nH+ > nOH ise zelti asidiktir. 25C'de pH < 7 olur.
1. zelti 2. zelti
I. pH = 1 asit pH = 8 baz
II. pH = 4 asit pOH = 8 asit
nOH > nH+ ise zelti baziktir. 25C'de pH > 7 olur.
III. pOH = 6 baz pOH = 9 asit
I ve III numaral zeltiler kartrlrsa ntrleme tepkimesi gerekleir.
rnek9:
Mg(OH)2 zeltisi ile aadakilerden hangisi ile ntr-
leme tepkimesi vermez?
A) HCN B) HNO3 C) NH3

D) HCOOH E) H2SO4
rnek12:
Mg(OH)2 zeltisi baz zeltisidir. NH3 zeltisi de baz zeltisi olduu iin
ntrleme tepkimesi vermezler. Ca(OH)2 + 2HNO3 Ca(NO3)2 + 2H2O
Yukarda verilen tepkimeye gre, 0,2 mol Ca(OH)2 in

tam ntrlemesi iin ka mol HNO3 gerekir?
rnek10:
A) 0,1 B) 0,2 C) 0,4
I. K 2O + HCI
D) 0,6 E) 0,8
II. NaOH + HNO3
III. HCOOH + NH3
Ca(OH)2 + 2HNO3 Ca(NO3)2 + 2H2O
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri sonucu tuz ve 0,2 mol 0,4 mol
su oluur?
HCOOH + NH3 HCOONH4

tepkime sonucunda su aa kmaz.

rnek13: rnek15:
I. 0,1 mol HNO3 0,1 NaOH I. Mg(OH)2 + HNO3
II. 0,2 mol HCI 0,1 mol Ca(OH)2 II. HCI + KOH
III. 0,2 mol H2SO4 0,2 mol KOH III. NH3 + H2SO4
Yukarda mol saylar verilen zeltilerden hangileri eit Yukardaki asit baz tepkimeleri sonucu oluan tuzlarn
hacimde kartrlrsa son zeltinin 25C'deki pH dee- formlleri aadakilerden hangisinde doru olarak ve-
ri 7 olur? rilmitir?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III I II III

D) II ve III E) I, II ve III A) MgNO3 KCI NH4SO4
HNO3 + NaOH B) MgNO3 K2CI (NH4)2SO4

0,1 mol 0,1 mol artansz ntrleir C) Mg(NO3)2 KCI NH4(SO4)2
2HCI + Ca(OH)2 D) MgNO3 K2CI NH4SO4
0,2 mol 0,1 mol artansz ntrleir
E) Mg(NO3)2 KCI (NH4)2SO4
H2SO4 + 2KOH
0,2 mol 0,2 mol
0,1 mol 0,2 mol I. Mg(OH)2 + 2HNO3 Mg(NO3)2 + 2H2O
0,1 mol II. HCI + KOH KCI + H2O
0,1 mol H2SO4 artar. III. 2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4
a) ndikatr
hh Asit baz tepkimelerinde ayra olarak indikatr kullanlr. ndi-
rnek14: katrler zeltilerin asidik ya da bazik olmasn anlamamza
yarayan kimyasal maddelerdir.
Ntrleme tepkimeleri ile ilgili,
I. Ekzotermik tepkimelerdir. hh Metil oranj, kongo krmzs, timol mavisi, fenolftalein baz
II. Tepkime sonucunda tuz ve su oluur. indikatrlerdendir.
III. Net iyon tepkimesi tuz oluumudur. rnein fenolftalein asidik ortamda renksiz iken bazik ortamda
yarglarndan hangileri dorudur? pembe renk verir.
Ntrleme tepkimeleri daima ekzotermik (s veren) tepkimeler olup tepkime

sonucunda tuz ve su oluur. Ntrleme tepkimelerin de net iyon tepkimesi su
oluumudur.
H+ + OH H2O(s)

hh Bir asit zeltisine fenolftalein damlatlp zerine baz eklen- Cu + HCI Tepkime yok
diinde ntrleme tepkimesi gerekleir. Ntrlemenin ta-
Ag + HBr Tepkime yok
mamlandn renk deiimi belirler. zeltide pembe renk
olumaya balad anda ntrleme tepkimesi tamamlan- Cu + HNO3 T
epkime var fakat H2 gaz aa kmaz. NO ya
m olur. da NO2 gaz aa kar.
pH
Dnm noktasn- Au ve Pt soy metal olup asitlerle tepkimeye girmezler.
da indkatr renk Au + Asit Tepkime yok.
7 Dnm noktas deitirir.
hh AI, Zn, Pb, Sn, Cr ve Be metalleri amfoter metaldir. Amfoter
metaller hem asitler hem de kuvvetli bazlar ile tepkimeye
girerek H2 gaz aa karrlar.
Eklenen baz hacmi (mL)
AI + 3HCI AICI3 + 3/2H2
AI + 3KOH K3AIO3 + 3/2H2

rnek16:
Zn + 2HNO3 Zn(NO3)2 + H2
Metil krmz indkatr asidik ortamda krmz, bazik or-
tamda sar renk verir. Zn + NaOH Na2ZnO2 + H2
Buna gre,
I. Kire suyu
II. Kezzap
III. Sabunlu su
hangileri metil krmz indkatr ile sar renk verir?

rnek17:
AI Ag Fe
Kire suyu ve sabunlu su bazik zellik gsterdii iin metil krmz indkatr
bu maddeler ile sar renk verir.
NaOH HNO3 KOH
b) Asit ve Bazlarn Metaller ile Tepkimeleri I II III
hh Aktif metallerin asitlerle tepkimesi sonucu tuz ve H2 gaz Yukardaki zeltilere zerinde belirtilen metaller daldrl-
oluur. yor.
Na + HCI NaCI + H2(g) Buna gre, metallerden hangileri zeltide anr?
Mg + 2HNO3 Mg(NO3)2 + H2(g) A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
hh Cu, Ag ve Hg metalleri yar soy metal olup halojenli asitlerle D) II ve III E) I, II ve III
tepkimeye girmezler sadece ierisinde oksijen bulunan baz
Metalin anmas tepkimeye girmesi anlamna gelir. I. ve II. kaplarda tepkime
asitler ile tepkimeye girerler. Bu tepkime sonucunda H2 gaz
gerekleirken III. kapta tepkime gereklemez.
aa karmazlar.

rnek18: rnek20:
I. Mg + CH3COOH Aada verilen tepkimelerden hangisinde aa kan
II. Ag + Ca(OH)2 gaz dierlerinkinden farkldr?
III. Cu + H2SO4
A) AI + KOH
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri kendiliinden B) Ca + HCI
gerekleirken H2 gaz aa kar?
C) Zn + H2SO4
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) Ag + H2SO4
D) I ve II E) I ve III E) Li + HCI
Mg + CH3COOH (CH3COO)2Mg + H2 Ag yar soy metal olup H2SO4 ile tepkimesinden SO2 gaz aa karr. Dier
Ag + Ca(OH)2 Tepkime yok tepkimelerde H2 gaz aa kar.
Cu + H2SO4 Tepkime var. SO2 gaz aa kar. H2 gaz kmaz.
5. Baz Asit ve Bazlarn Genel zellikleri ve

Kullanm Alanlar
Nitrik Asit
hh Forml HNO3
rnek19:
hh Yaygn ad kezzap
inko, bakr ve demirden yaplm kaplara nce KOH -
zeltileri konuluyor. Anmadan kalan kaplar boaltlp kapla- hh Kuvvetli asit
ra HCI zeltileri ekleniyor. hh Dinamit ve kimyasal gbre retiminde kullanlr.
Buna gre, son durumda kaplardan hangilerinde an-
ma olmamtr?
A) Yalnz bakr kap B) Yalnz inko kap

C) Bakr ve inko kaplar D) Bakr ve demir kaplar
E) inko ve demir kaplar Slfrik Asit
KOH eklendiinde inko kap anr. nk inko KOH ile tepkimeye girer. hh Forml H2SO4
Zn + 2HCI ZnCI2 + H2
hh Yaygn ad za ya
HCI eklendiinde demir kap tepkimeye girer ve kap anr.
Fe + 3HCI FeCI3 + 3/2H2 hh Kuvvetli asit
Bakr kap ise KOH ve HCI ile tepkimeye girmez yani anmaz.
hh Kullanm alanlar akler, kimyasal gbre, patlayclar.

Hidroflorik Asit Sodyum Hidroksit
hh Forml HF hh Forml NaOH
hh Zayf asit hh Yaygn ad sud-kostik
hh Cam andran tek asit hh Kuvvetli baz
hh Kullanm alan beyaz sabun imalat, tkanm lavabo ac,

kt imalat
Asetik Asit Potasyum Hidroksit
hh Forml CH3COOH hh Forml KOH
hh Yaygn ad sirke asidi hh Yaygn ad potas-kostik
hh Kuvvetli baz
hh Zayf asit
hh Kullanm alan sv sabun imalat, kimyasal gbre retimi
hh Gda koruyucu olarak kullanlr.
Amonyak
hh Forml NH3
Fosforik Asit hh Zayf baz
hh Forml H3PO4 hh Kullanm alan kimyasal gbre retimi, boya imalat, patla-
yc yapm
hh Zayf asit
hh Kullanm alan gazl ieceklerde asitlik dzenleyici, fosfatl

gbre yapm
rnek21:
I. HNO3
II. H3PO4
III. NaOH
Hidroklorik Asit
Yukardakilerden hangileri kimyasal gbre retiminde
kullanlr?
hh Forml HCI
hh Yaygn ad tuz ruhu
hh Kuvvetli asit
HNO3 ve H3PO4 kimyasal gbre retiminde kullanlr.
hh Kullanm alan lavabo, banyo temizlii, pas giderme

Tuzlar ile ilgili,

rnek22:
hh Oda koullarnda kat hldedir.
Aada verilen asit ve bazlardan hangisinin karsnda
verilen kullanm alan yanltr?
hh Kristal yapldr.
A) NaOH: Beyaz sabun imalat
B) HCI: Banyo temizlii hh Kat hlde elektrik akmn iletmez.
C) H3PO4: Kimyasal gbre retimi

hh Sv hlde ve sulu zeltisi elektrik akmn iletir.
D) HNO3: Patlayc imalat
E) H2SO4: Arap sabunu imalat hh Suda iyonlarna ayrarak znr.
H2SO4 sabun retiminde kullanlmaz.
NaCI(k) Na+(suda) + CI(suda)
CaBr2(k) Ca2+(suda) + 2Br(suda)
KNO3(k) K+(suda) + NO3(suda)
Tuzlar, kendilerini oluturan asit ve bazn kuvvetliliine gre asi-

rnek23:
dik, bazik ve ntr tuz eklinde snflandrlr.
HNO3 zeltisi ile ilgili,
I. Yaygn ad kezzaptr.
II. Kimyasal gbre retiminde kullanlr.
III. Sud kostikle ntrleme tepkimesi verir.
rnein,
HCI + NaOH NaCI + H2O
Kuvvetli asit Kuvvetli baz Ntr tuz
HNO3(nitrik asit) yaygn ad kezzap olup, kimyasal gbre retiminde kullanlr.
Sud kostik (NaOH) ile ntrleme tepkimesi verir.
HNO3 + NH3 NH4NO3
Kuvvetli asit Zayf baz Asidik Tuz
hhII. TUZLAR
HF + KOH KF + H2O
Asitten gelen anyon ile bazdan gelen katyonun oluturduu iyo-
nal yapl bileiklere tuz ad verilir. Zayf asit Kuvvetli baz Bazik tuz
HCI + NaOH NaCI + H2O
Asit Baz Tuz Ntr tuzlar suda hidroliz olmazken, asidik ve bazik tuzlar suda
hidroliz olur.
Na+ ve CI iyonlar tuzu oluturur.

ASTLER, BAZLAR, TUZLAR / Tuzlar
rnek24: Potasyum Nitrat
Aadaki tuzlardan hangisinin 25C'de pH deeri 7'den hh Forml KNO3

kktr?
hh Yaygn ad gherile
A) NH4CI B) KNO3 C) KF
hh Ntr tuz
D) NaBr E) NaCN
hh Kullanm alanlar barut, patlayc yapm, kimyasal gbre
NH4CI: Asidik tuz retimi
NH3 HCI
Zayf baz Kuvvetli asit
Kalsiyum Karbonat
hh Forml CaCO3
hh Yaygn ad kire ta
1. Yaygn Kullanlan Tuzlar ve Kullanm
hh Kullanm alanlar, inaat sektr, mermer retimi
Alanlar
Sodyum Klorr
hh Forml NaCI
hh Yaygn ad sofra tuzu Amonyum Klorr
hh Ntr tuz hh Forml NH4CI
hh Kullanm alanlar, gdalarn tadlandrlmas, saklanmas, de- hh Yaygn ad niadr
ricilik hh Asidik tuz
hh Kullanm alanlar, kimyasal gbre, kuru pil retimi, yem sa-

nayi
Sodyum Karbonat
hh Forml Na2CO3 Amonyum Nitrat

hh Yaygn ad amar sodas hh Forml NH4NO3
hh Bazik tuz hh Asidik tuz
hh Kullanm alanlar beyazlatc, cam, kt retimi hh Kullanm alan, patlayc ve kimyasal gbre retimi

ASTLER, BAZLAR, TUZLAR / Tuzlar
Sodyum Bikarbonat rnek25:

hh Forml NaHCO3 KNO3 ile ilgili,
hh Yaygn ad kabartma tozu I. Ntr tuzdur.

II. Yaygn ad gheriledir.
hh Kullanm alanlar gda sektr ve tp
III. Suda K+ ve NO3 iyonlarna ayrr.
hh Bazik tuz yarglarndan hangileri dorudur?
KNO3 ntr tuzdur, yaygn ad gheriledir.

Kalsiyum Slfat KNO3 K+ + NO3
hh Forml CaSO4
hh Yaygn ad al ta
rnek26:
hh Kullanm alan inaat ve tarm sektr
Aada verilen tuzlardan hangisi yanl adlandrlmtr?
A) NH4CI: Niadr
B) Na2CO3: Kabartma tozu
C) KNO3: Gherile
D) CaSO4: Al ta
Amonyum Fosfat E) NaCI: Sofra tuzu
hh Forml (NH4)3PO4 Na2CO3: amar sodas

Kabartma tozu: NaHCO3
hh Kullanm alanlar tarm sektr, gbre retimi zellikle MAP
gbre retimi
rnek27:
Kalsiyum karbonat bileii ile ilgili,
I. Yaygn ad kire tadr.
II. Mermer retiminde yaygn olarak kullanlr.
Alminyum Slfat III. Ca2+ ve CO32 iyonlarndan oluur.
hh Forml AI2(SO4)3 yarglarndan hangileri dorudur?
hh Kullanm alanlar atk su ve ime suyu artm, ap retimi
hh ap olarak bilinen tuz KAI(SO4)212H2O tuzudur. Fakat g-
CaCO3: Kalsiyum karbonat yaygn ad kire tadr. Mermer retiminde
nmzde ap retiminde AI2(SO4)3 tuzu kullanlmaktadr. kullanlr.
CaCO3 Ca2+ + CO32

ASTLER, BAZLAR, TUZLAR Konu Testi - 1
1. Asitler ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr? 4. Aada verilenlerden hangisinin sulu zeltisi krmz
turnusol kdnn rengini maviye evirir?
A) Tadlar ekidir.
B) Sulu zeltileri elektrik akmn iletir. A) Za ya B) Kezzap

C) Sulu zeltilerinde OH iyonu bulunmaz. C) Tuz ruhu D) Snm kire
D) 25C'de pH deerleri 7'den kktr. E) Sirke
E) Mavi turnusol kdnn rengini krmzya evirirler.
Krmz turnosol kdnn rengini maviye eviren bazdr. Snm kire
Asit zeltilerinde sudan gelen OH iyonu bulunur. (Ca(OH)2) bazdr.
2. Asit ve bazlar ile ilgili,

I. Sulu zeltileri elektrolittir.
II. 25C'de pH deerleri 7'den kktr.
III. Sulu zeltilerinde H+ iyonu bulunur.
yarglarndan hangileri ortaktr?

5. Aada verilen tepkimelerden hangisinde H2 gaz a-
a kmaz?
A) Fe + HNO3
Asitlerin pH deeri 7'den kk bazlarn ise 7'den byktr. B) Mg + HCl
C) Al + KOH
3. D) Na + H2O
E) Cu + H2SO4
X Y Z
Cu + H2SO4 H2 aa kmaz SO2 aa kar.
1. kap 2. kap 3. kap
Fenolftalein indikatr asitik ortamda renksiz, bazik ortam-

da pembe renk verir.
X, Y ve Z sulu zeltilerine fenolftalein indikatr damlatl-

dnda X ve Z zeltileri pembe renk veriyor.
Buna gre, X, Y ve Z zeltileri aadakilerden hangisi
olabilir?
6. I. Kezzap - Sud kostik
X Y Z II. Amonyak - Potas kostik
A) CH3COOH HNO3 KOH III. Tuz ruhu - Gherile
B) KOH HCI NH3 Yukarda verilenlerden hangileri asit - baz tepkimesi-
C) HCI NaOH HNO3 dir?
D) H2SO4 Mg(OH)2 HNO3 A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
E) NaOH NH3 KOH D) II ve III E) I, II ve III
X Y Z I. Asit Baz
Baz Asit Baz II. Baz - Baz
KOH HCI NH3 III. Asit - Tuz

7. I. 0,1 mol Ca(OH)2 0,2 mol HCI 10.

1. zelti 2. zelti
II. 0,3 mol HNO3 0,1 mol NH3 I. pH = 2 pH = 10
III. 0,2 mol KOH 0,2 mol H2SO4 II. pOH = 2 pH = 2
Yukarda miktarlar belirtilen asit baz tepkimeleri sonu- III. pOH = 4 pOH = 6
cu ortam ntr olur? 25C'de hazrlanan yukardaki zeltilerin kartrld-

A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III nda hangilerinde ntrleme tepkimesi meydana ge-
lir?
I. Ca(OH)2 + 2HCI Artansz D) II ve III E) I, II ve III

0,1 0,2
II. HNO3 + NH3 Asidik pH = 2 asit pH = 10 baz
0,3 0,1 pOH = 2 baz pH = 2 asit
III. 2KOH + H2SO4 Asidik pOH = 4 baz pOH = 6 baz
0,2 0,2
11. I. KNO3: Patlayc imalat

8. I. CaO II. CaCO3: naat sektr
II. CO2 III. NH4CI: Kimyasal gbre retimi
III. Na2O Yukarda verilen tuzlarn kullanm alanlarndan hangi-
Yukarda verilen oksitlerden hangileri asit zeltisin- leri dorudur?
den geirildiinde ntrleme tepkimesi gerekleir? A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
KNO3: Patlayc imalat
CaCO3: naat sektr
CaO: Baz
NH4CI: Kimyasal gbre retimi
CO2: Asit
Na2O: Baz
9. Aada verilen tepkimelerden hangisi asit baz tepki- 12. Aada verilen asit, baz ve tuzlardan hangisinin yay-
mesi deildir? gn ad hataldr?
A) HCI + KOH KCI + H2O A) KNO3: Gherile
B) MgO + 2HNO3 Mg(NO3)2 + H2O B) NH4CI: Niadr
C) AI2O3 + 6HCI 2AICI3 + 3H2O C) NaOH: Sud kostik
D) Ca + 2HCI CaCI2 + H2 D) HCI: Kezzap
E) 2NH3 + H2SO4 (NH4)2SO4 E) HCOOH: Karnca asidi
Ca + 2HCI CaCI2 + H2 HCI: Tuz ruhu

Metal asit tepkimesidir. HNO3: Kezzap
12. D 11. E 10. B 9. D 8. C 7. A 6. A 5. E 4. D 3. B 2. C 1. C Cevaplar

1. Bazlar ile ilgili, 4. I. Cu + HNO3

I. Mavi turnusol kdna etki etmez. II. Ca + NaOH
II. Sulu zeltileri elektrik akmn iletir. III. Zn + KOH
III. 25C'de pH deerleri 7'den byktr. Yukarda verilen tepkimelerden hangileri gerekle-
yarglarndan hangileri dorudur? mez?
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
Bazlar krmz turnusol kdn maviye evirir, elektrolittir. Ca + NaOH Tepkimesi gereklemez. Ca amfoter metal deildir.
25C'de pH > 7 dir.
5. 0,1 mol snm kire ile 0,2 mol tuz ruhu zeltileri kart-
rlyor.
Buna gre oluan son zelti ile ilgili,

2. Aada eit deriimli verilen zeltilerden hangisi za- I. Kalsiyum klorr tuzu oluur.
yf elektrolittir? II. zelti ntr zellik gsterir.
A) NH3 B) HCI C) HNO3 III. Elektrolittir.
D) H2SO4 E) KOH yarglarndan hangileri dorudur?
NH3: Zayf baz
CaO + 2HCI CaCI2 + H2O

0,1 mol 0,2 mol
0,1 mol 0,2 mol
Artansz
3. I. Sirke 6. I. HCI + NH3 NH4CI

II. Sabunlu su II. 2KOH + H2SO4 K 2SO4 + 2H2O
III. Limonata III. Na2O + 2HNO3 2NaNO3 + H2O
IV. Di macunu Yukarda verilen tepkimelerden hangileri asit baz tepki-
Yukarda verilenlerden hangileri bazik zellik gsterir? mesidir?
A) Yalnz IV B) I ve II C) II ve IV A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
D) II, III ve IV E) I, II ve IV D) II ve III E) I, II ve III
Sabunlu su ve di macunu bazik zellik gsterir. Tamam asit baz tepkimesidir.

7. I. CaO: Snmemi kire 10. H3PO4 ile ilgili,

II. NaOH: Sud kostik I. Zayf asittir.
III. NH4CI: Gherile II. Fosforik asit olarak adlandrlr.
Yukarda verilenlerden hangileri doru adlandrlm- III. Kimyasal gbre retiminde kullanlr.
tr? Yarglarndan hangileri dorudur?

A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
CaO: Snmemi kire

NaOH: Sud kostik
H3PO4 fosforik asit zayf asittir. Gbre retiminde kullanlr.
NH4CI: Niadr
8. I. Zn + KOH 11. Bir X bileii ile ilgili u bilgiler veriliyor.

II. Na + H2SO4 Lavabo ac olarak kullanlr.
III. Ag + HNO3
Sulu zeltisi bazik zellik gsterir.
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri sonucu H2
Yaygn ad sud kostik
gaz aa kmaz?
Buna gre, X bileii aadakilerden hangisidir?
A) KOH B) NaOH C) NH3
D) HCI E) HNO3
Ag + HNO3 H2 gaz aa kmaz, NO ya da NO2 gaz aa kar.

Sud kostik NaOH
9. Aada verilen asit, baz ve tuzlardan hangisinin kulla- 12. I. KNO3: Gherile
nm alan yanltr? II. NaCI: Sofra tuzu
A) Kezzap: Dinamit imalat III. CaCO3: Kire ta
B) Potas kostik: Arap sabunu retimi Yukarda verilen tuzlardan hangileri doru adlandrl-
C) Tuz ruhu: Lavabo temizlii mtr?
D) Gherile: Kimyasal gbre A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III

E) Za ya: Beyaz sabun retimi D) II ve III E) I, II ve III
Za ya (H2SO4) beyaz sabun retiminde kullanlmaz. KNO3: Gherile

NaCI: Sofra tuzu
CaCO3: Kire ta
12. E 11. B 10. E 9. E 8. C 7. B 6. E 5. E 4. A 3. C 2. A 1. E Cevaplar

YGS // KMYA FY NO
TARAMA
10
1. Simya dnemi ile ilgili, 4. Bohr atom modeli ile ilgili,
I. Deneme-yanlma yntemini uygulamlardr. I. Elektronlar ekirdein evresinde dairesel yrnge-
II. Deersiz metalleri altna dntrmeye uramlar- lerde hareket eder.
dr. II. Elektronlarn bulunduun en dk enerji dzeyine te-
III. Atomun yaps ve zelliklerini incelemilerdir. mel hl denir.
yarglarndan hangileri dorudur? III. Elektronlar enerji vererek uyarlm hle geer.
Atomun yaps ve zellikleri kimya dnemine aittir. Elektronlar enerji alarak uyarlm hle geer.
5. Periyodik zellikler ile ilgili aadakilerden hangisi

yanltr?
2. Aadakilerden hangisi kimyaclarn alma alanla- A) Ayn periyotta grup numaras azaldka atom ap ge-
rndan birisi deildir? nellikle artar.
A) la sanayi B) Boya sanayi B) Ayn grupta periyot numaras arttka metalik aktiflik
artar.
C) Tekstil sanayi D) Su artma sistemleri
C) Periyot ve grup numaras arttka atom numaras ar-
E) Otomotiv sektr
tar.
D) Ayn grupta periyot numaras arttka iyonlama ener-
Otomotiv sektr kimyaclarn alma alan deildir. jisi artar.
E) Ayn periyotta grup numaras azaldka metalik zellik
artar.
Ayn grupta periyot numaras arttka iyonlama enerjisi azalr.
3. Atom ile ilgili,

6. 11Na ve 16S atomlar ve bu atomlar arasnda oluan
I. ekirdek ve enerji dzeylerinden oluur. bileik ile ilgili,
II. Temel tanecikleri proton, ntron ve elektrondur.
I. Na metal S ametaldir.
III. Ntr taneciklerde proton says ile elektron says eit-
II. Aralarnda Na2S iyonik bileii oluur.
tir.
III. Bileiin ad sodyum slfattr.
Atom ekirdek ve enerji dzeylerinden oluur. Proton, ntron ve elektron
temel taneciklerdir. Ntr atomlarda proton says = elektron says Na2S: Sodyum slfr

Tarama
7. Soy gazlar ile ilgili, 10. Gazlar ile ilgili,

I. 8A grubunda yer alr. I. Belirli ekil ve hacimleri yoktur.
II. Tamamnn deerlik elektron says 8'dir. II. Maddenin en yksek enerjili hlidir.
III. Bileik oluturma eilimleri yoktur. III. Bulunduklar ortama yaylrlar.
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III

2He ) deerlik elektron says 2 fakat soy gaz

2 Gazlar iin tm ncller dorudur.
8. I. O2
II. NO
III. Co
11. Basnc 2 atm, hacmi 4 litre olan bir gazn sabit scak-
lkta hacmi 16 litreye karlrsa son basnc ka atm
Yukarda verilen trlerden hangileri bileik molekl- olur?
dr?
A) 0,5 B) 1 C) 4 D) 8 E) 12
P1V1 = P2V2
2.4 = P.16
O2: Element molekl P2 = 0,5
NO: Bileik molekl
Co: Metal atomu
9. I. H2S CH4
12. Aada verilen asit, baz ve tuzlardan hangisinin yay-
II. NH3 H2O gn ad hataldr?
III. HF HF
A) KOH :Potas kostik
Yukarda verilen trlerden hangileri arasnda hidrojen
ba ierir? B) CaCO3 : Kire ta
C) HCl : Tuz ruhu
D) NaCN : Sofra tuzu
E) HNO3 : Kezzap
NH3 H2O NaCN: sodyum siyanr.

Hidrojen ba ierir. NaCI: Sofra tuzu
HF HF

Tarama
13. I. Ba: Bakr 16. Rutherford atom modeli ile ilgili,

II. K: Potasyum I. Protonlar ekirdek denilen ok kk bir hacimde top-
III. CI: Klor lanmtr.
Yukarda verilen elementlerden hangileri doru adlan- II. Atomun byk bir ksm boluktur.
drlmtr? III. Elektronlar belirli yrngelerde hareket eder.
A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III yarglarndan hangileri dorudur?

Ba: Baryum
Bakr: Cu Rutherford atom modelinde yrnge kavram yoktur.
14. Yandaki periyodik sistem kesitinde X, Y X Y 17. Aada verilen bileiklerden hangisinin Lewis nokta
ve Z ba grup elementleri verilmitir. gsterimi hataldr?
Z
Buna gre, A) B) N
O
I. Atom ap en byk olan Z'dir. H H H H
H
II. 1. yonlama enerjileri sralamas Z > X > Y eklinde-
dir. C) Na+ [ CI ] D) H F
III. Elektron ilgisi en fazla olan Z'dir. E) Mg [ O ]
2+ 2
yarglarndan hangileri kesinlikle dorudur? N

H H
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II H
Z soy gaz olabilir.

Z'nin 1. yonlama enerjisi kktr.
15. Aada verilen bileiklerden hangisinin iyonlama 18. Aada verilen bileiklerden hangisinin youn fazn-
denklemi hataldr? daki baskn olan etkileim tr London etkileimidir?
A) K3PO4 3K+ + 4PO A) H2O B) CH3CI C) HCI
B) NaOH Na+ + OH D) C2H5OH E) C6H6

C6H6: Apolar
C) Al(NO3)3 Al3+ +3NO3
D) MgSO4 Mg2+ +SO42
E) SrCO3 Sr 2+ + CO32
K3PO4 3K+ + PO43

Tarama
19. I. HCI + NaOH NaCl + H2O 22. Viskozite ile ilgili,

II. H2SO4 + 2NH3 (NH4)2SO4 I. Svnn akmaya kar gsterdii direntir.
III. C2H4 + 3O2 2CO2 + 2H2O II. Scaklk arttka viskozite azalr.
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri asit baz tep- III. Tanecikler aras kuvvet arttka viskozite artar.
kimesidir? yarglarndan hangileri dorudur?
C2H4 + 3O2 2CO2 + 2H2O
Viskozite akkanla kar svnn gsterdii direntir.
Yanma tepkimesidir.
20. 127C'de 16 litre hacim kaplayan 1 mol CO2 gaz 23. Asit zeltileri ile ilgili,
227C'de ka litre hacim kaplar?
I. 25C'de pH deerleri 7'den kktr.
A) 12 B) 14 C) 18 D) 20 E) 25 II. Elektrik akmn kuvvetlilikleri orannda iletirler.
III. Krmz turnusol kdna etki etmezler.
V1 V2 T1 = 127 + 273 = 400 K
=
T1 T2 T2 = 227 + 273 = 500 K A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
16 = V2 V = 20 litre D) II ve III E) I, II ve III
400 500 2
Astilerin pH < 7'dir. Krmz turnusola etki etmez, elektrolittir.
24. I. Cu + HCl
21. Ayn koullarda bulunan gazlar ile ilgili,
II. Fe + NaOH
I. Hacimleri mol saylar ile doru orantldr.
III. Zn + KOH
II. Ortalama kinetik enerjileri ayndr.
Yukarda verilen tepkimelerden hangileri kendiliin-
III. Basnlar mol ktlelerine baldr.
den gereklemez?
Cu + HCI Tepkimeleri
Basnlar ayn koul olduu iin ayn olmaldr. Fe + NaOH gereklemez

Tarama
25. I. II. 28. Periyodik sistem ile ilgili,

I. Yatay sralara periyot dey stunlara grup denir.
II. A gruplarna ba grup elementi ad verilir.
III. Elektron dalmndaki deerlik elektron says grup
numarasn verir.
III.
genellemelerden hangileri dorudur?
Yatay sra periyot dey stun gruptur. A gruplarna ba grup denir. De-
Yukarda verilen uyar sembollerinden hangileri kimya-
erlik elektron says ile grup numaras bulunur.
sal analiz yaplan laboratuvarlarda bulunmas gereken
uyar sembollerinden olabilir?
I. Zehirli madde
II. Yanc madde
III. Korozif madde 29. X2O42 iyonunda toplam 46 elektron bulunmaktadr.
Buna gre, X'in periyodik sistemdeki periyot ve grup
numaras nedir? (8O)
26. I. Biyokimya A) 2. periyot 4A B) 2. periyot 5A

II. Fizikokimya C) 3. periyot 4A D) 3. periyot 5A
III. Organik kimya E) 3. periyot 6A
2
Yukarda verilen kimya disiplinlerinden hangileri kim- X2O4 2x + 32 + 2 = 46
ya biliminin alt dallarndandr? 2x = 12
x=6
6X ) ) 2. Periyot 4A
D) II ve III E) I, II ve III 2 4
Fizikokimya, biyokimya, organik kimya kimyann ana dallarndandr.
27. Atom spektrumlar ile ilgili, 30. C2H4(OH)2 + O2 CO2 + H2O
I. Grnr blge malar Balmer serisidir. tepkimesi en kk tam saylarla tepkiletirilirse rn-
II. Dalga boyu 500 nm olan bir k grnr blgede yer lerin kat saylar toplamndan girenlerin katsaylar top-
alr. lam karlrsa sonu ka olur?
III. Imann dalga boyu arttka yayd enerji de artar. A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 0

yarglarndan hangileri dorudur? 2C2H4(OH)2 + 5O2 4CO2 + 6H2O
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III 144424443 1442443

7 10
10 7 = 3
Imann enerjisi ile dalga boyu ters orantldr.

Tarama
31. Aada verilen trlerin karlarnda belirtilen etkin et- 34. I. CO2
kileim trlerinden hangisi yanltr? II. SO3
Kimyasal Tr Etkileim Tr III. CO
A) NaCI - H2O yon-dipol IV. Na2O
B) H2S - H2S Dipol-dipol Yukarda verilen oksitlerden hangileri NH3 zeltisin-

C) C5H12 - C6H6 London den geirildiinde asit-baz tepkimesi gerekleir?
D) KCI - HCI Dipol-dipol A) Yalnz I B) I ve II C) II ve III
E) HF - H2O Hidrojen ba D) I, II ve IV E) II, III ve IV

CO2: Asit, SO3: Asit, CO: Ntr, Na2O: Baz, NH3: Baz CO2 ve SO3 tepkime
verir.
KCI: yonik bileik iyon-dipol
HCI: Polar molekl
35. Amfoter metaller hem asit hem de
bazlar ile tepkime verirler.
D Y
32.
2 atm 1 atm Yar soy metaller oksijen ie- NH3 asit zellii
X (g) X (g) ren asitlerle tepkime vermez. gsterir.
D Y D Y
2L 3L
T T
Asitlerin tadlar Z M
ekildeki sistemde kaplar arasndaki musluk alp ekidir.
mutlak scaklk 2 katna karlrsa son basn ka atm D Y
olur?

A) 0,7 B) 1,4 C) 2,1 D) 2,8 E) 3,5
Asit ve bazlar ile ilgili verilen bilgiler doru (D) - yanl
P1V1 + P2V2 = PSVS (Y) eklinde doru olarak takip edildiinde , , Z, , M
2.2 + 1.3 = PS.5 harflerinden hangisine ulalr?
PS = 1,4
A) B) C) Z D) E) M
Scaklk 2 katna karsa basnta 2 katna kar
P = 2,8 Yar soy metaller: Cu, Ag, Hg
H2SO4, HNO3 gibi asitlerle tepkime verirler.
33. Gazlar ile ilgili,

I. Yksek scaklk ve dk basnta ideale yaklar. 36. NH4CI ile ilgili,
II. Yaylma hzlar mol ktlelerinin karekk ile doru I. Yaygn ad niadrdr.
orantldr. II. Suda NH4+ ve CI iyonlarna ayrarak znr.
III. Ortalama kinetik enerjileri scakla baldr. III. Kimyasal gbre retiminde kullanlr.
NH4CI: amonyum klorr (niadr)
NH4CI NH4+ + CI
Yaylma hzlar mol ktlelerinin karekk ile ters orantldr.
Kimyasal gbre retiminde kullanlr.

Tarama
37. I. Biyokimya: Canl organizmalardaki kimyasal deiimler. 40. 21 protonu bulunan +3 ykl bir iyon ile ayn sayda
II. Anorganik kimya: Karbon ve bileiklerini inceler. elektron ieren 2 ykl iyona ait atomun periyodik
sistemdeki periyot ve grup numaralar aadakilerden
III. Analitik kimya: Nitel ve nicel analizlar yaplarak kimya-
sallar inceler.
Yukarda verilen kimya disiplinlerinden hangilerinin A) 3. periyot 6A B) 3. periyot 7A
ura alan dorudur? C) 3. periyot 8A D) 4. periyot 1A
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III E) 4. periyot 1B
3+ 2
21X18 16Y18
Karbon ve bileiklerini inceleyen alt birim organik kimyadr.
16Y ) ) ) 3. Periyot 6A grubu

2 8 6
38. Aada sembolleri verilen elementlerden hangisinin 41. 6C, 7N, 8O atomlar ile ilgili,
ad yanltr? I. Atom aplarna gre sralan C > N > O eklindedir.
Element Element Sembol II. 1. iyonlama enerjisi en byk olan N'dir.
A) Kobalt Co III. Elektron ilgisi en byk olan O'dur.
B) Demir Fe yarglarndan hangileri dorudur?

C) Bor Br A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
D) Bakr Cu D) II ve III E) I, II ve III
E) Altn Au
C: 4A
Bor: B N: 5A
Br: Brom O: 6A
ap sralamas C > N > O
1. yonlama enerjisi N > O > C
Elektron ilgisi sralamas O > N > C
39. Aada verilen bileiklerden hangisi hatal adlandrl- 42. I. Metalik ba gl etkileim snfna girer.
mtr?
II. Dipol-dipol etkileim polar molekller aras etkileim
A) NaCI: Sodyum klorr trdr.
B) NH4NO3: Amonyum nitrat III. Hidrojen ba zayf etkileim trdr.
C) KOH: Potasyum hidroksit Yukarda verilen ifadelerden hangileri dorudur?
D) Mg3N2: Magnezyum nitrat A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
E) PbO2: Kurun (IV) oksit
Metalik ba gl etkileimdir. Polar molekller aras etkileim dipol-di-
Mg3N2: Magnezyum nitrr poldr. Hba zayf etkileimdir.

Tarama
43. I. CH3 CH2 CH2 CH3 46. I. Snmemi kire - kezzap

II. CH3 CH CH3 II. Sud kostik - amonyak

CH3 III. Tuz ruhu - sirke
III. CH3 CH2 OH Yukarda verilen madde iftlerinden hangileri arasnda

asit baz tepkimesi meydana gelir?
Yukardaki bileiklerin kaynama noktalarna gre sra-
lan aadakilerden hangisinde doru olarak veril- A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
mitir? D) II ve III E) I, II ve III
A) I > II > III B) II > I > III C) I > III > II
Snmemi kire CaO
D) III > I > II E) III > II > I Kezzap: HNO3
CH3 CH2 OH polar CaO + 2HNO3 Ca(NO3)2 + H2O
Dz zincir > Dallanma
44. P(atm) P(atm) V(L)
V(L) T(K) n 47. H3PO4 ile ilgili,

I. II. III. I. Ad fosforik asittir.
(n ve T sbt) (V ve n sbt) (P ve T sbt)
II. Suda %100 iyonlar.
deal gazlarla ilgili yukarda izilen grafiklerden hangi- III. Kimyasal gbre retiminde kullanlr.
leri dorudur? yarglarndan hangileri dorudur?
P ile V ters orantl

H3PO4 zayf asittir.
P ile T ve V ile n doru orantl
45.
3P 2P
X(g) X(g)
2V, T 3V, T
48. I. HNO3: Kezzap
Bo
II. KNO3: Gherile
5V, T III. Ca(OH)2: Snm kire

Yukarda verilen maddelerden hangilerinin yaygn ad-
Sabit scaklkta kaplar arasndaki musluk alp gazlarn
landrmalar dorudur?
karmas salandktan sonra mutlak scaklk yarya indi-
riliyor. A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
Buna gre, son basn ka P olur? D) II ve III E) I, II ve III
A) 0,6 B) 1,2 C) 1,8 D) 2,4 E) 3,0 HNO3: Nitrik asit (kezzap)
3P.2V + 2P.3V = PS.10V KNO3: Potasyum nitrat (gherile)
PS = 1,2 Scaklk yarya inerse basnta yara iner Ps = 0,6 atm Ca(OH)2: Kalsiyum hidroksit (snm kire)
25. E 26. E 27. B 28. E 29. A 30. B 31. D 32. D 33. C 34. B 35. C 36. E 37. C 38. C 39. D 40. A 41. E 42. E 43. D 44. E 45. A 46. A 47. C 48. E
Cevaplar
9. D 10. E 11. A 12. D 13. D 14. A 15. A 16. B 17. B 18. E 19. B 20. D 21. B 22. E 23. E 24. C 8. A 7. C 6. B 5. D 4. B 3. E 2. E 1. B

YGS // KMYA FY NO
KARIIMLAR
Karmlarn Snflandrlmas - Deriim Birimleri - Koligatif zellikler
Karmlarn Ayrlmas - znrlk
11
hhI. KARIIMLARIN SINIFLANDIRILMASI znen
zc faz zelti faz rnek
hh ki veya daha fazla maddenin zelliklerini kaybetmeden faz
oluturduklar saf olmayan maddeye karm denir.
Sv Kat Sv Tendrdiyot
hh Karmlar bir dalan faz ve bir datan fazdan oluur. Sv Sv Sv Kolonya
hh Karmlar ikiye ayrlr. Sv Gaz Sv Gazoz
Gaz Gaz Gaz Hava
Kat Kat Kat Lehim
Karmlar
hh Gazlarn karmlar daima homojendir. Ancak dier fiziksel
hallerde heterojen karmlarda oluturulabilir.
hh zeltilerin zellikleri aadaki gibi sralanr.

Homojen Karmlar
Heterojen Karmlar
(zelti) hh plak gzle ve mikroskop altnda bakldnda homo-
hh Sspansiyon jen grnrler.
hh zelti ayn koullarda beklese bile znen madde
hh Emlsiyon
kmez.
hh Koloit hh zc ve znen maddeler kimlik zelliklerini kay-
hh Aerosol betmezler.
hh znen maddenin bykl 1 nm (109m) den k-
hh Adi Karm
ktr.
hh zeltilerin erime noktas, kaynama noktas, youn-
luk gibi zellikleri zcden farkl ve znen miktara
1. Homojen Karmlar baldr.
hh ki veya daha fazla maddenin birbiri iinde her noktaya eit

oranda dald karmlara homojen karm denir. zeltiler iletkenliklerine gre iki gruba ayrlr.
hh Homojen karmlara zelti de denir.
hh zelti en az bir zc ve bir znenden oluur. a) letken zeltiler (Elektrolit)

hh Genellikle miktar fazla olan zc, az olan znendir. hh yon ieren sv zeltiler elektrii iyon hareketi ile iletir.
NaCl(suda) Na(+suda) + Cl(-suda)
hh zc ve znen ayn fiziksel halde (fazda) olabildii gibi
farkl fiziksel halde de olabilirler. hh yon deriimi arttka iletkenlik artar.
hh Aadaki tabloda zc ve znenin fiziksel hallerine hh Alamlar ise serbest elektronlar ile iletir. (18 ayar altn,
bal olarak oluan zeltinin fiziksel grnm birer rnek- elik ...........)
le belirtilmitir.

KARIIMLAR / Karmlarn Snflandrlmas
b) letken olmayan zeltiler rnek1:

hh Molekler halde dalan sv zeltiler elektrii iletmez. zeltilerle ilgili olarak verilen aadaki yarglardan
C6 H12 O6 (k) C6 H12 O6 (suda) doru olan (D) yanl olan (Y) ile iaretleyiniz.
1. zeltiler homojen karmlardr. D

C2 H5 OH s
( )
C2 H5 OH suda
( ) 2. Alkol - su karm sv zelti rneidir. D
3. eker - su karm kat zelti rneidir. Y
4. Gazoz, gaz zeltilere rnek verilebilir. Y
5. Suda znen eker iyonlarna ayrr. Y
zeltiler iinde znen madde oranna gre iki gruba ayrlr.
6. yonlu zeltiler elektrik akmn iletir. D
7. Dibinde kat iermeyen zeltilere su eklenirse
D
daha seyreltik zelti oluur.
8. Bir zeltiden herhangi bir kelme olmadan su
D
buharlatrlrsa daha deriik zelti oluur.
Seyreltik zeltiler Deriik zeltiler
9. zelti iinde dalan faza ait taneciklerin bo-
D
yutu 109 m den kktr.
10. Tanecik boyutu 109 m den byk 106 m den
D
Bu durumu karlatrmak iin kullanlan, belirli bir nicelik yok- kk tanecikler zelti oluturamazlar.
tur.
rnein; 100 gram sv ile oluturulan iki zeltinin 1.sinde
10 gram X 2. sinde 15 gram X znmse 2. zelti 1.ye gre
2. znme Olay
deriiktir. Ancak yine 100 gram su ile 3. zelti hazrlanrken
hh Polar zcler iyonik ve polar maddeleri, apolar zcler
30 gram X znmse hem 1 hem de 2. zelti 3. ye gre ise apolar maddeleri zer.
seyreltik olur.
hh zc ve znen maddelerin arasnda yeterince benzer
zeltiler zebilecei madde miktarna gre snflandrlabilir. ekimler varsa znme kolaylar.
1) Doymu zelti: Belirli scaklkta zebilecei en fazla Uyar

madde miktarn zebilen zeltidir. Benzer, benzeri zer.
2) Doymam zelti: Belirli scaklkta zebileceinden hh znme iyonik ya da molekler olabilir.

daha az madde zen zeltidir.
rnein; etil alkol, eker gibi kovalent molekller suda mole-
kller znrken yemek tuzu gibi iyonik bileikler suda iyonal
3) Ar doymu zelti: Belirli scaklkta zebileceinden znr.
daha fazla madde miktar zen zeltidir. Ancak ar doymu Molekler znme
zeltiler kararszdr ve bozunduklarnda kme gerekletire-
C2 H5 OH(s) + H2 O(s) C2 H5 OH(suda)
rek doymu zelti olutururlar.
yonal znme
rnein, reeller ar doymu zeltidir. Scaklk deitirilerek
elde edilmitir. NaNO3 + H2 O(s) Na(+suda) + NO-
3 (suda)

hh znme srasnda maddeler arasnda yeni etkileimler hh znenler su tarafndan evrelenirse hidrasyon, baka bir
oluur. zc tarafndan evrelenirse solvasyon gerekleir.
Madde Madde Etkileim

yon Polar molekl yondipol etkileimi Gazlar suda znrken,
Polar molekl Polar molekl Dipol - dipol etkileimi
hh Su taneciklerinin ayrlmas ok enerji gerektirir.
Hidrojen bal Hidrojen bal Hidrojen balar
hh Gaz taneciklerinin ayrlmas enerji gerektirmez. nk tane-
molekl molekl
cikler arasnda ekim kuvveti ihmal edilebilir.
Apolar molekl Apolar molekl London Kuvvetleri
hh Su ve gaz tanecikleri arasnda yeni balar az enerji aa
hh zc ve znen arasnda yeni etkileimlerin olumas
karr.
srasnda enerji aa kar.
Bu nedenle gazlarn sudaki znrlkleri azdr.
hh zc ve znenin kendi tanecikleri arasndaki ekim
kuvvetini yenmek iin enerji gerekir.
hh Gereken enerji aa kan enerji ile karlanabilirse zn-
rnek2:
me istemli olur ve kendiliinden gerekleir.
Aada verilen zc - znen iftleri arasnda bu-
lunan etkileim trlerini belirtiniz.
zc - znen Tanecikler aras etkileim

ifti tr
Tuz 1. H2 O C2H5OH
2. NaI H2O
Tuz kristali
3. CH4 CO2
1. Hidrojen balar
2. iyon - dipol
3. London
rnek3:
Polar maddeler polar zclerde apolar maddeler apolar
zclerde iyi znrler.
Buna gre, bir zelti oluturmak iin znen madde-

leri uygun zcler ile eleyiniz.
Tuzlu su zc znen
O 1. H2O(s) a. H2O(s)
hh Polar su molekllerinde ( ) ksmen negatif olan
H+ H+ 2. C2H5OH(s) b. NH3(s)
oksijen taraf tuzun Na+ iyonlarna doru ekilirken, ksmen 3. C6H6(g) c. CH4(g)
pozitif olan hidrojen taraf tuzun Cl iyonlarna doru eki-
lir. Bylece tuzdaki iyonlar birbirinden ayrlarak etraf su ile
evrelenir. 1. b 2. a 3. c

3. Heterojen Karmlar Koloidal

Koloidal emlsiyon Koloidal aerosol
sspansiyon
hh Birden fazla faz ieren karmlardr.
hh Karanlar geliigzel bir araya gelirken maddelerden biri St ncir st Tra kp
dalan faz, dieri datan faz olur. rplm yumurta Peynir suyu Sabun kp
Mayonez Yumurta ak
hh Genellikle plak gzle, karanlar grnebilir.
hh Kat koloitlerle vardr. rnein kat kpk olarak bilinen ae-
Kumlu su, benzin su, tal toprak gibi.
rojel malzeme
hh plak gzle farkedilmeyip mikroskop altnda gzlenebilen hh Heterojen karmlara k tutulduunda n karmdan
heterojen karmlarda vardr. St, kan gibi geii belirli olur.
Heterojen karmlarn snflandrlmas aadaki gibidir. hh Adi karm olarak adlandrlabilecek baz karm tiplerinde
Dalan Datan dalan ve datc ayrm yaplmaz.
Snflandrma rnek
faz faz rnein; tal kum karm, eitli kuruyemilerden oluan
Tebeir tozlu su karm, salata.
Sspansiyon Kat Sv Kum - su hh Ss camlar kat sspansiyon olarak adlandrlr.
Yal boya nk cam sv iken iine kat ssler eklenir ancak daha
Mazot - su sonra cam katlaarak kat sspansiyonu oluturur.
St
Emlsiyon Sv Sv
Zeytinya - su
Mayonez rnek4:
Duman
Kat Gaz Aadaki ifadelerde yer alan boluklar uygun kelime-
Tozlu hava
ler ile doldurunuz.
Aerosol Sis
Sv Gaz Sa spreyi 1. Birden fazla saf maddenin kimyasal zelliklerini kay-
Bulut betmeden rastgele ktle oranlarnda bir araya gel-
mesiyle oluan madde topluluklarna ......................
hh Koloit karmlar tm heterojen karm trlerinde grlebilir. ................... denir.
Yani Koloidal aerosol, koloidal sspansiyon, ya da koloidal 2. zellikleri her yerinde ayn olmayan karmlara ......
emlsiyon eklinde snflandrabilir . ................................. karmlar denir.
hh Koloitte dalan madde 1 1000 nm arasnda bulunur. 3. ....................... sv + sv heterojen karmlardr.

4. Kat bir maddenin sv iinde heterojen dalmasyla
hh rnein koloidal karm, zelti ve sspansiyon arasnda
oluan karmlara ........................... denir.
bulunur.
5. Dalan fazn oluturduu taneciklerin boyutlar 109
hh Dalan madde boyutu 1nm den byk olan karmlar ge- m den kk ise oluan karmlara ................ denir.
nel olarak sol terimi ile belirtilir. 6. zellikleri sspansiyonlar ile zeltiler arasnda ka-
lan ve dalan fazn tanecik boyutlar 109m den b-
Tanecik Boyutu
yk 106 m den kk olan karmlara ......... denir.
zelti 109 m den kk
7. Svnn bir gaz (datc faz) iinde dalmas ile olu-
Koloit 109 m(1nm) ve 106 arasnda
an heterojen sisteme ........................... denir.
Sspansiyon 106 m den byk
karm, heterojen, emlsiyon, sspansiyon, homojen, koloit, aerosol

KARIIMLAR / Deriim Birimleri
rnek5: rnek6:
I. Temiz hava 1.Kap 2.Kap
II. Kolonya
III. amurlu su
IV. Benzen - su 5g 5g5g
V. Kan
VI. Volkanik kirlilik
Yukarda verilen madde rneklerini aadaki kavram- 1 kesme 100 gram su 100 gram su 2 kesme
eker 20C 20C eker
larla eleyiniz.
Yukardaki gibi hazrlanan zeltiler iin,
Homojen karm Heterojen karm Sspansiyon
I. 1. kaptaki zelti 2. kapaktaki zeltiye gre daha sey-
reltiktir.
II. 1. kaptaki zelti 105 gramdr.
Emlsiyon Kolloid Aerosol III. 2. kaptaki zelti 1. kaptaki zeltinin iki kat ktleye
sahiptir.
Yarglarndan hangileri dorudur ?
D) I ve III E) I , II ve III
Homojen Karm : I, II
Emlsiyon: IV mzelti = mzc + mznen
Heterojen Karm : III, IV, V, VI 1. kapta; mzelti = 100 + 5 = 105 g
Kolloid : V 2. Kapta; mzelti = 100 + 2 x 5 = 110 g
Sspansiyon : III Buna gre, 2. kapta znen madde miktar daha fazla olduundan daha
deriiktir.
Aersol : IV
rnek7:
80 g 70 g 45 g
eker eker eker
hhII. DERM BRMLER 400 g

Su
200 g Su 150 g Su
hh Belirli bir miktar zelti ya da zcde znm olan mad-
de miktarna deriim denir.
I II III
hh Belirli miktar zeltide znen madde miktar fazla olan Miktar belirtilen saf su rneklerine zerindeki ekerler
zeltilere deriik zelti, znen madde miktar az olan eklendiinde oluacak zeltilerin deriimini bykten
zeltilere seyreltik zelti denir. ke sralaynz.
znen
zeltilerde zc oran bydke zelti deriimi artar. Buna gre
hh Seyreltik ve deriik kyaslamak iin kullanlr.
70 45 80
zeltilerin deriimi 200 > 150 > 400 olarak sralanr. II>III>I dir.

1. Ktlece Yzde Deriim (%C) ms : son zeltinin ktlesi

cs : son zeltinin deriimi
hh Bir zeltinin 100 gramnda znen maddenin gram olarak
ktlesidir.
hh Yzde deriim,
rnek10:
znen ktlesi (g) su miktar (gram)
%C = zelti ktlesi (g) # 100 bants ile hesaplanr.
A B
hh % C ifadesinde C nicelii arttka znenin zeltideki bol- 50
luk oran artar.
20 1 2
zelti
rnek8: 100 200 ktlesi (gram)
Balangta kapta saf su bulunurken kaba yaplan baz et-

% 25 lik 300 gram ekerli su zeltisinde ka gram e-
kiler ile yukardaki grafik izilmitir.
ker bulunur?
Buna gre,
m I. A noktasnda zelti % 50 liktir.
znen
%C = m .100
zelti II. 1. blmede kaba 50 g su ve 50 gram tuz eklenmitir.
x III. B noktasnda zelti 200 gram tuz bulunur.
25 = 300 .100
x = 75 g eker. yarglarndan hangileri dorudur?
Balangta kapta 20 g su bulunur 1.blmede 30 g su eklenmitir. A nokta-

s toplam 50 g su 50 g tuz ierir yani %50 liktir. (Yalnz I)
rnek9:
400 gram suya 100 gram tuz eklendiinde oluan zel- rnek11:
tinin yzde deriimi ka bulunur?
200 gram %20 lik tuzlu su ile 400 gram % 50'lik tuzlu su
mznen zeltileri kartrlrsa zeltinin yeni deriimi yzde ka-
%C = m .100
mzelti = mznen + mzc zelti lktr?
= 100 + 400 100
%C = 500 .100 ms . c s = m 1 . c 1 + m 2 . c 2
= 500 g C = %20 600 . c = 200 . 20 + 400 . 50
%C = 40
hh Deriim ve sv hacmi ters orantldr.
rnein tuzlu suya su eklendike zeltinin yzde deriimi

azalr, tuz eklendike deriim artar.
2. Hacimce Yzde Deriim (%C)
hh zeltiler kartrldnda deriim m .cs = c1.m1+c2.m2+.......
hh zc ve znen sv ise hacimce yzde deriim bulu-
eklinde hesaplanr. nabilir.
C1 : 1 zeltinin yzde deriimi hh Hacimce yzde deriim

m1 : 1. zeltinin ktlesi znenin hacmi (mL)
Hacimce %C =
zeltinin hacmi (mL) .100
C2 : 2. zeltinin yzde deriimi
forml ile hesaplanr.
m2 : 2. zeltinin ktlesi

rnek12: rnek15:
125 mL su ile 75 ml etanol kartrlarak alkol su zeltisi 50 mg CuCI kats ile 4 kg sulu zelti hazrlandnda
hazrlanmtr. zeltinin ppm deriimi ka bulunur?
Bu zeltide etanoln hacimce yzdesi nedir?

znen ktlesi (g)
ppm = zelti ktlesi (g) .106
Etanol hacmi
Hacimce %C = zelti hacmi .100
50.10-3 g
75 ppm = 4.000 g .106
75 + 125 .100
=
ppm = 12, 5
= %37, 5
rnek13:
rnek16:
Antifriz olarak kullanlan glikol su ile kartrlmtr.
180 gram su ve 20 gram eker ile oluan zeltiden 1 gram
Hazrlanan % 20 lik antifriz zeltisinden 150 mL alnd- alnm ve su eklenerek 1 kilograma tamamlamtr.
nda iinde bulunan glikol ka mL dir?
Buna gre zelti deriimi ka ppm dir?
glikol hacmi (mL)

Hacimce %C = zelti hacmi (mL) .100 mznen znen ktlesi (g)
%C = m .100 ppm = zelti ktlesi (g) .106
x zelti
%20 = 150 .100 0, 1
20 = 1000g .106
180 + 20 .100
X = 30 mL =
= 100 ppm
= %10
10 =
3. ppm - deriim 100 0, 1g eker alnr.
hh ok seyreltik zeltiler iin kullanlr.
hh znen maddenin 106 gram zeltideki znm mikta- Uyar

rdr.
ppm deriimi, mg/L gibi birimlerle belirtilebilir.
hh Milyonda bir ksm olarak belirtilir.
znenin ktlesi (g) 6
hh ppm deriimi ppm =
zelti ktlesi (g) .10
hh 1ppm, 1 kg zeltide znen maddenin 1 mg olmasdr.

4. ppb - deriim
hh 0,2 ppm, 1L suda 0,2 mgX bulunmasdr.
hh Milyarda bir ksm olarak belirtilir.
rnek14: hh zeltilenin daha da seyreltik olmas durumunda kullanlr.
20 ppm Cu2+ ieren 5 kg eme suyunda ka gram Cu2+ hh PPb deriimi ppb =
znen ktlesi (g) 9
zelti ktlesi (g) .10
bulunur?
znen ktlesi (g)
20ppm = 5.000g .106
znen ktlesi = 0,1 g Cu 2+
Sorusu
retmen
200 ton su kullanlan bir yzme havuzunda dezenfeksiyon yap-

mak iin 400 g Cl2 gaz kullanlmaktadr.
400
ppm = 200000000 .106
Buna gre Cl2 gaznn deriimi ka ppm dir?
= 2ppm

KARIIMLAR / Koligatif zellikler
rnek17: rnek18:
1 mg Fe3+ iyonu ieren 10 litre sulu zeltide Fe3+ iyon Eit deriimli NaCI ve C6H12O6 zeltileri deniz seviyesin-
deriimi ka ppb dir? deki suyun scakln artrr.
1.10-3 g C6H12O6 zeltisi 101C de kaynar ise NaCI zeltisi ka

ppb = 10.000 .10 9 = 100ppb
C de kaynar?
100 ppb olarak belirtilen zelti 0,1 ppm olarak bulunurdu.
C6 H12 O6 (k) C6 H12 O6 (suda)
NaCl(k) Na(+suda) + Cl(-suda)

eker tek tanecik brakrken, tuz 2 tanecik brakr. O halde
hhIII. KOLGATF ZELLKLER 1 tanecik 1C artrmtr.
2 tanecik X
hh znen cinsinden bamsz ve deriime bal zeliklere
koligatif zellikler denir. 2C artrr.
Kaynama scakl = 100 + 2 = 102C dir.
Sulu zeltilerde
hh Kaynama scakl ykselmesi grafikteki gibi gsterilir.
hh Erime donma noktasnda alalma Scaklk (C)
hh Kaynama noktasnda ykselme B C

hh Ozmotik basn A
100 + t
gibi zellikler znen madde miktarna baldr . 100
Zaman
1. Kaynama Noktas Ykselmesi A noktas: kaynamann balad scaklktr

A ve B arasnda:
hh Bir saf svda uucu olmayan bir kat zndnde oluan
hh Svnn buharlama ile miktar azalr.
zeltinin kaynama noktas saf svnn kaynama noktasn-
hh zelti deriimi artar.
dan daha yksektir.
hh Scaklk ykselir
hh Bu ykselme eblyoskopi olarak bilinir. hh Doymam zelti bulunur.
hh Bu ykselme znen maddenin trne deil zelti iinde-

B ve C arasnda :
ki saysna baldr.
hh Svnn buharlama ile miktar azalr.
hh Yzeyden buharlaan saf sv iine eklenen madde homo-
hh znen kat miktar kme ile azalr.
jen karrken yzeyde de belli bir yer kaplar. Bylece buhar-
lama daha az olur ve kaynama gecikir. hh Deriim deimez
hh Doymu zelti oluur.

KARIIMLAR / Koligatif zellikler
Donma noktas dmesi grafikteki gibi gsterilir.

rnek19:
Scaklk (C)
Scaklk (C)
A Zaman
102,5
-t
A
B C
Zaman
A noktas: donmann balad scaklktr.
Yukardaki grafik tuzlu suyun stlmasna aittir.
A ve B arasnda:
Deniz seviyesindeki karm iin,
hh Deriim artar
I, Tuzlu su 102,5 C de kaynamaya balar.
II. Suyun normal kaynama scakl 2,5C artmtr. hh Donma scakl der,
III. zelti A noktasnda doygunlua ular. B ve C arasnda:

hh zelti deriimi deimez
Suyun deniz seviyesinde yani normal kaynama scakl 100C dir. Ancak
grafik 102,5C de a deitirildiine gre kaynama balama scakl rnek20:
102,5 C dir ve 2,5 C lik ykselme olmutur. (I ve II doru). Ancak doy-
gunluk noktasnda grafik dz izgi oluturur. O halde A noktasnda doy- ekerli suyun 2C de donduu deniz seviyesinde eit
mamtr. (III. Yanl) deriimli CaCl2 zeltisi ka C de donmaya balar ?
eker organik maddedir, iyonlamaz. Bu nedenle tek tanecik brakr.

C6 H12 O6 (k) C6 H12 O6 (suda)
CaCl2 (k) Ca(2suda

+ +
2Cl(-suda)
)
2. Donma Noktas Alalmas CaCl2 ise 3 tanecik brakr.
1 tanecik 2C drrse.
3 tanecik X
hh Bir saf svda znen madde saf svnn donma noktasn
6C drr.
drr. O halde donmaya balad scaklk 6C dir.
hh Bu dme kriyoskopi olarak bilinir.
3. Ozmotik Basn
hh Kn yerlerin tuzlanmas arabalara antifriz eklenmesi, uak-
larn donmas engellemek iin zel sv ile ykanmas gibi hh Deriimi yksek olan zeltinin deriimi dk olan zeltiye
olaylar svlarn donma noktasnn alalmasna rnektir. uygulad basma ve emme kuvvetine ozmotik basn denir.
hh Yar geirgen zarla ayrlan iki zeltiden deriimi yksek

hh zeltiye eklenen tuz iyonlar su moleklleri ile zayf etki- olan tarafn uygulad basn ile kat tanecikleri geemez-
leimler oluturarak su molekllerinin dzenli birlemesini ken su moleklleri geer.
engeller ve suyun donmasn geciktirir.
hh D
eriimi dk olan taraftan ayrlan su ile deriim artarken,
dier tarafn deriimi su geii ile azalr .

KARIIMLAR / Karmlarn Ayrlmas
hh zeltilerin deriimi eitlendiinde ozmotik denge kurulmu Ayrma hunisi

olur. Aktarma (Dekantasyon)
Yzdrme (Flotasyon)
Younluk fark
Santrifjleme
Phtlatrma (Koaglasyon)
Savurma
Kristallendirme
Ayrmsal kristallendirme
znrlk fark
%10 %40 Kimyasal ktrme
tuzlu tuzlu
su su
Ekstraksiyon
yar geirgen zar yar geirgen zar Buharlatrma
Kaynama noktas fark
1. durum 2. durum
Damtma
(Uuculuk fark)
Sblimletirme
yon deitirme
hh Bileik kaplarda , zelti zerine fazladan mekanik basn Bir katya balanma eilimi
Aktif kmr
uygulanrsa zeltinin suyu saf su tarafna geer, saf su se- fark
Yzeyinde tutma
viyesi ykselir. Bu olaya ters osmos denir. Mknatslama
Tanecik zellii
Elektriklenme
Tuzlu Saf 1. Tanecik Boyutu Farkna Dayal Yntemler

su su
Bu yntemle heterojen karmlar ayrmak mmkndr.
a) Szme, Filtreleme
hh Szme, sv veya gaz ortamlarda dalm kat maddelerin
ayrlmasdr.
hhIV. KARIIMLARIN AYRILMASI hh Arabalardaki hava filtresi , makarnann szlerek sudan ay-
hh Karmlar kendini oluturan maddelerin zelliklerinin farkl rlmas
olmasndan yararlanlarak ayrlr.
b) Eleme
hh Eleme kat kat heterojen karmlara uygulanr.
Ayrmda Yararlanlan zellikler
rnein unun elenerek tadan ayrlmas.
Szme
c) Ayklama
Diyaliz
Tanecik boyutu fark
hh Ayklama yntemi kat- kat karmlarda farkl renk ya da
Eleme
byklkteki maddelerin el ya da gzle seilerek uzaklat-
Ayklama rlmasdr. Pirincin tandan ayrlmas

d) Diyaliz d) Santrifjleme
hh Diyaliz, dokularda biriken atk maddelerin kandan ayrlmas hh Santrifj hzla dndrlen sv karmdaki youn ve byk
iin yar geirgen bir zarn gzeneklerinden geerek ortam- boyutlu taneciklerin da doru merkezka kuvveti ile itilip
dipte toplanmas, hafif taneciklerin ise stte kalmas ile ger-
dan ayrlmasdr.
ekleir. rnein, kann iindeki plazmann alnmas gibi.
hh Diyaliz ynteminde yar geirgen zar kan hcrelerini ve b-
yk boyutlu molekllerin geiine izin vermezken su ve k-
e) Phtlatrma (Koaglasyon)
k boyutlu taneciklere izin verir.
hh Koloidal boyutlu paracklarn bytlp kebilir hale geti-
hh Bylece atk maddeler yar geirgen zardan zel diyaliz sv- rildikten sonra ayrlmas ilemine kaoglasyon (phtlatr-
sna doru geer ve vcuttan atlr. ma) denir.
hh Szme ile ayrlmayan kat karmlara uygulanabilir. Bu

yntem iin bir kimyasal madde ( koaglant ) kullanlr. Bu
2. Younluk Farkna Dayal Yntemler kimyasallar ap, Al2(SO4)3, FeCl3, Fe2(SO4)3 gibi madde-
lerdir.
a) Ayrma hunisi ile ayrma
rnein ime suyu oluturulurken su iindeki koloidal mad-
hh Birbiri iinde znmeyen sv karmlar kaba konulup bir deler bu yntemle uzaklatrlr.
sre beklenirse farkl fazlara ayrlr. Koaglant
(phtlatrc)
hh Faz snr netletiinde alttaki musluktan svlardan biri al-
narak svlar ayrlr.
hh Bu yntem ayrma hunisi ile ayrmadr. rnein zeytinyal

su.
b) Aktarma Koloit paralar Koloit paralar

Koloidal paralar balanarak birlikte
hh Aktarma ilemi kat sv heterojen karmlara uygulanr. yumaklar. ker.
hh Bunun iin karm nce bekletilerek dinlendirilir daha sonra

f) Savurma
ken kat faz hareket ettirilmeden eilerek sv baka kaba
alnr. hh Savurma yntemi ile havaya atlan kat kat karmnda
rnein sklm zeytin posasnn stteki yadan ayrlmas. younluu byk (ar) olan madde rzgrn etkisiyle yak-
na derken hafif olan yani younluu az olan madde daha
uzaa derek ayrlr.
c) Yzdrme (flotasyon )
rnein, tarladaki buday- saman karmnn ayrlmas.
hh Younluu kk olan katlarn sv yzeyinden yzdrle-
rek alnmas ilemine flotasyon denir.
3. Kaynama Noktas Farkna Dayal Yntemler
rnein , krlm cevherlerin yal svlarla kartrlp iin-
den basnl su geirilmesi ile yzeye karlp toplanmas hh Svlarn uuculuk, tanecikler arasndaki ekim kuvveti gibi
zelliklerine dayanan bir yntemdir.
ile ayrlmasdr.

a) Buharlatrma 4. znrlk Farkna Dayal Yntemler

hh Buharlatrma, dardan enerji alarak svnn gaz hale ge- hh znrlk ayrt edici bir zellik olduundan baz maddeler
mesidir. suda znmezken bazlar znr ya da maddeler farkl
hh Kat sv karmlarna uygulanr. scaklklarda farkl znr.
rnein. Tuzlu sudan suyun uzaklatrlmas gibi .
b) Basit Damtma
a) znrlk fark ile ayrma
hh Damtma, buharlatrlan svnn tekrar younlatrarak
damla damla svlatrlmasdr. hh znrlk farkl ile ayrmada maddelerden sadece birini
zebilecek uygun sv seilirse karmlar ayrlabilir.
hh Damtma , kat svya uygulandnda buharlaan svnn
rnein, tuz kum karm suya atlrsa tuz znr, kum
tekrar alnmasdr.
znmez bylece tuzlu su aktarma ilemi ile kumdan ay-
rlr.
c) Ayrmsal Damtma
hh Damtma sv sv homojen karmlara uygulanldnda
kaynama noktas dk ( uucu) olan svnn kaptan daha b) Ayrmsal kristalendirme
nce alnmas ile ayrmsal damtma gerekleir.
hh Bir zeltinin soutulmas ya da buharlatrlmas ile z-
soutucu nen maddenin dzgn geometrik ekilli kat paralar (kristal)
oluturarak kmesine kristallenme denir .
hh Suda scaklkla farkl znen katlarn scaklklar deitiri-

lerek katlarn ayr ayr elde edilmesi ilemine ayrmsal kris-
tallendirme denir.
znrlk
Toplama kab
eker
Ayrmsal damtma dzenei
hh Alkol ve su karm ayrmsal damtma ile ayrldnda top-

NaCl
lama kabndan nce alkol alnr. Bylece kaynama noktas
dk ve uucu olan svnn dier svdan ayrlmas salanr
.
Scaklk (C)
d) Sblimletirme
hh Suda znrl scaklkla artan eker kats ve znr-
hh Kat kat heterojen karmlar stldnda katlardan bi- l scaklkla ok az deime gsteren yemek tuzunun
rinin sv hale gemeden dorudan gaz hale gemesi ile oluturduu kat kat karm souma yoluyla ayrldnda
sblimleme gerekleir.
nce kristallenen eker tuzlu sudan ayrlarak dipte kristalle-
rnein, naftalinin tuz karmnda naftalinin sblimleerek nir. Bylece ayrmsal kristalleme ilemi ile ekerin tuzdan
ortamdan uzaklamas salanr.
ayrlmas salanr.
Sorusu
retmen
Naftalin, yemek tuzu, demir tozu, kum ve akl karmn

ayrmak ve maddeleri ayr ayr elde etmek iin hangi yn-
temler srasyla kullanlmaldr? Mknatslama, sblimletirme, eleme, suda zme, aktarma, suyu buhar-
latrma

c) ztleme (Ekstraksiyon) hh yon deitirici reineler, byk polimer molekller olup bu

molekllere COO, SO3 gibi anyonik gruplar veya
hh Bu ilemde ayrlmas istenen maddeyi zen fakat dier
maddeleri zmeyen bir zc kullanlr. NR3+, PR3+ gibi katyonik gruplar balanmtr.
hh Ekstraksiyon sv sv veya kat sv olarak yaplabilir. hh Reineler polimerik iyonun ykne zt yk tayan iyonu
hh Tuzlu peynirin su ile tuzunun alnmas. balayabilir.
hh ayn demlendiinde znn suya gemesi. Bylece katyonu balayan reineye katyon deitirici rei-
ne, anyonu balayan reineye anyon deitirici reine denir.
hh Parfm yaplrken iek zlerinin uygun zc ile alnmas.
hh eker pancarndan eker eldesi hh Katyon deitirici reineler H+ yerine Na+ formunda bulunabilir.
hh Bitkilerden ya eldesi (zeytin, ayiei, argan vs..) Na+ ise deitirdii her Ca2+ / Mg2+ iyonu iin iki tane Na+
iyonunu suya verir.
hh Atk sulardan ar metallerin uzaklatrlmas,
hh Anyon deitirici reineler OH yerine Cl formunda bulu-
gibi olaylarda ekstraksiyondan yararlanlr.
nabilir. Cl ise anyonlar balar ve onlar yerine Cl iyonlar
verir.
hh Katyon deitirici reine suya H+ verdii iin asidik reine,

5. Bir Katya Balanma Eilime Dayal Yntem anyon deitirici reine suya OH verdii iin bazik reine
olarak da adlandrlr.
a) Aktif Karbon
hh Bu iki iyon aralarnda H+ + OH H2O tepkimesiyle su
oluturur.
hh Baz katlarn yzeyleri belirli maddeleri gl ekilde ba-
larken dier maddeleri balamaz. Maddenin yzeye tutun- hh Reinelerde H+ ve OH deitirici iyon olarak kullanlrsa bir
sre sonra iyonsuz su (deiyonize su) elde edilir.
masna adsorpsiyon denir.
hh Reinelerde Na+ ve Cl kullanlrsa sert su yerine tuzlu su
hh Gaz giderilmi odun kmrne aktif karbon ad verilir.
elde edilir. Ancak sertlik giderilmi olur.
h Aktif karbon hava ve suda bulunan zararl ve istenmeyen
h
kirlilikleri adsorplayarak giderir.
hh Gaz maskeleri, fabrika bacalarndaki zehirli gazlar tutmak

iin kullanlan dzenekler aktif karbon prensibiyle maddeleri
yzeyinde tutar .
hhV. ZNRLK
hh Belirli scaklkta 100 gram suda znebilen en fazla madde
hh Kat kromotografisi bu yntemle alr.
miktar znrlk olarak belirtilir.
znrlk: znebilen maksimum madde miktar

b) yon deitirici reineler 100 gram su
hh yon deitirici reinelerde maddeleri balamak ve karm- hh zebilecei en fazla maddeyi zen zelti doymutur.
dan uzaklatrmak iin kullanlabilir.

KARIIMLAR / znrlk
rnek21: znrle Etki Eden Faktrler

50gX 30gX 70gX 10gX 1. zc ve znen Cinsi
hh Maddeler arasndaki benzerlik (molekl geometrisi, etkile-
im trleri...) arttka znrlk artar. rnein; etil alkol,
200g 150g 400g
su su 50 g su
ayn karbon sayl etere gre daha ok znr.
su
20g
znrl 100gsu olan X katsnn yukardaki eit 2. Scaklk
scaklklardaki sulara eklenerek belirtilen miktardaki X hh Endotermik (s alan) znmelerde scaklk ile znrlk
lerle oluturaca zeltilerden hangileri doymu olur? doru orantldr.
100 g su 20 g zerse dier su miktaralr ile oranlanarak zebilecekleri X hh Ekzotermik (s veren) znmelerde scaklk ile znrlk
katlar bulunur. Buna gre zebileceinin hepsi zlrse doymu yoksa ters orantldr.
duymam olur. Fazlas kalrsa dibe ker ve yine doymu zelti oluur.
znrlk znrlk
100 g su 20gX 100 g su 20gX 100 g su 20gX
200 g su ? 150 g su ? 400 g su ?
40gX 30gX 80gX
100 g su 20gX
50 g su ?
10gX
Buna gre, I. kapta; doymu zelti (10 gX ker), II. kapta; doymu -
zelti, III. kapta; doymam zelti (10 g daha zebilir.) IV. kapta; doymu Endotermik znme Ekzotermik znme
zelti oluur.
hh Maddelerin znrlkleri genellikle grafikler ve tablolar
halinde verilir. 3. Basn
gX
znrlk ( )
100gsu znrlk
Scaklk (C) hh Basn kat ve svlarn znrlne etki etmezken, gazla-
40 (gX/ 100 g su)
rn znrln doru orantl etkiler.
25 10 15
znrlk
15 20 25 gaz
Scaklk 30 40
10 20 30
(C)
kat
hh Grafikteki duruma gre zeltinin doymu ya da doyma-
m olmas aadaki gibi belirlenir.
znrlk znrlk
Basn
C C
B B 4. Ortak iyon
A
A
hh znen bir madde ile ortak iyon bulunduran ikinci madde
Ekzotermik (s veren) znme
znrken znrlk azalr.
Endotermik (s alan) zelti
rnein; eker, ball suda znrken znrl saf suya
A: Doymam zelti, B: Doymu zelti, C: Ar doymu zelti
gre azdr.

KARIIMLAR Konu Testi - 1
1. zc znen rnek 4. X ve Y maddelerine ait verilen bilgiler yledir:

I. Sv Gaz Maden suyu X, emlsiyondur.
II. Sv Kat ekerli su Y, sspansiyondur.
III. Kat Kat Kumlu su
Buna gre, aadakilerden hangisi yanltr?
Yukardaki zc ve znen trlerine gre yaplan
A) X en az iki svdan olumutur.
rnekleme hangisinde yanl verilmitir?
B) Her ikiside heterojen karmdr.
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
C) X, alkol - su karm olabilir.
D) Y, amurlu su olabilir.
Kumlu su sv ve katdan oluan heterojen karm rneidir. E) Y de kat taneciinin boyutu 105 nm den byktr.

Alkol - su karm homojendir. Oysa emlsiyon ve sspansiyon hetero-
jen karmlardr.
5. Ktlece % 20 lik tuz zeltisi hazrlamak iin 30 gram

2. zeltilerle ilgili aadaki yarglardan hangisi yanl- tuz zerine ka gram su eklenmelidir?
tr?
A) 30 B) 50 C) 60 D) 120 E) 200
A) Homojen karmlardr.
Eklenen su X gram olsun.
B) En az iki farkl madde ierir. 30
20 = 30 + x .100
C) zc ve znenden oluur.
20 (30 + x ) = 3000
D) Btn gaz karmlar zeltidir.
600 + 20x = 3000
E) Sabit basn altnda belirli bir kaynama scaklklar
20x = 2400
vardr.
Saf maddelerin kaynam scakl belirli ve sabittir. zeltiler saf madde x = 120 g su eklenmelidir.
deildir.
6. Hacimce % 30 luk alkol zeltisine ka mL su eklenir-

1. Jelatin 2 Hava 3. Tozlu hava se hacimce % 12 lik 150 mL zelti oluur?
3.
4. St 5. Tuzlu su 6. erbet
A) 90 B) 80 C) 60 D) 50 E) 10
Yukarda numaralandrlm kutucuklarda verilen
12
maddelerden hangileri heterojen karmdr? 150mL 100 = 18mL alkol
30
A) 1, 3 B) 4, 6 C) 3, 4 Alkol miktar deimediinden V . 100 = 18mL
1
D) 1, 3, 4 E) 1, 2, 5 V1 = 60 mL ilk zelti hacmi 150 60 = 90 mL eklenen su

1, 3, 4 heterojendir.


KARIIMLAR Konu Testi - 1
7. 80 ppm lik 100 Litre NaOH zeltisi hazrlamak iin 10. Aadaki maddeleri ayrtrmak iin verilen yntem-
ka gram NaOH gereklidir? (NaOH: 40 g/mol) lerden hangisi yanltr?
A) 2 B) 4 C) 8 D) 10 E) 16 Madde Yntem
1000L zeltide 1 g NaOH znen zelti 1 ppm olduuna gre, 1000 A) Mrekkep Kat Kromotografisi
L zelti de 80 g NaOH znmse 80 ppm olur. B) Kan Santrifjleme
zelti znen Deriim C) Benzin - su Ayrma hunisi
1000L 80g 80 ppm

D) Tuz - eker Sblimletirme
E) Ham Petrol Ayrmsal damtma
100L 8g 80 ppm
8 g NaOH gereklidir. Tuz ve eker ayrmsal kristallendirme ile ayrtrlr.

8. Karm Ayrma Yntemi

I. KNO3(k) C6H12O6(k) Ayrmsal kristallendirme 11. rnek Ayrma Yntemi
II. Ham petrol Ayrmsal damtma
I. Bakr cevherindeki bakr mine- Flotasyon
III. Zeytinya - su Koagulasyon
ralinin alnmas
Yukardaki karmlardan hangisinin ayrma yntemi II. Ayekirdekdeki posasndan ya Ekstraksiyon
doru verilmitir? eldesi
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III III. Ham zeytinyann kap dibinde- Dekantasyon
ki kara sudan ayrlmas
D) I ve II E) I ve III
Zeytinya - su karm ayrma hunisi ile ayrlr.

Yukardaki karmlardan hangileri verilen ayrma
yntemleri ile ayrlabilir?
9. I. Teneffs edilen havada bulunan ve kimyasal silah
Karmlarn iinde nerilen ayrma yntemleri dorudur.
olarak kullanlan zehirli molekllerin tutulmas
II. ayn demlenmesi srasnda ay yaprandaki renk
ve tat verici maddelerin suya gemesi
III. Emlsiyon karm olan su ve zeytinyann olutur-
duu karmdan zeytinyann alnmas
ilemlerine ait adlandrmalar hangi seenekte doru 12. Aadaki zc ve znenlerin hangisinin kar-
verilmitir? snda verilen etkileim tr yanltr?
I II III znen zc Etkileim tr
A) Aktif Kmr A) C2H5OH H 2O Dipol - dipol
Ekstraksiyon Ayrma hunisi
(Adsorpsiyon) B) NH3 C2H5OH yon - dipol
B) Flotasyon Flotasyon Ekstraksiyon C) NaF H 2O yon - dipol
C) Aktif Kmr D) I2 CCl4 London
Ekstraksiyon Ayrmsal damtma
(Adsorpsiyon) E) HCI H2O Dipol - dipol
D) Aktif Kmr Polar molekllerin birbiri iinde znmesi srasnda dipol - dipol, iyon-
Ekstraksiyon Ekstraksiyon
(Adsrpsiyon) lar polar moleklde iyon - dipol, apolar molekller ise kendi aralarnda
E) Flotasyon Ekstraksiyon Ayrmsal damtma London kuvvetleri oluturur.
Aktif kmr zehirli gazlar yzeyinde tutar. C2H5OH, H2O, NH3 ve HCI polar molekl I2 ve CCl4 apolar molekl
ayn demi su tarafndan znerek alnr. NaF iyondur.

12. B 11. E 10. D 9. A 8. D 7. C 6. A 5. D 4. C 3. D 2. E 1. B Cevaplar

YGS // KMYA FY NO
ENDSTRDE VE CANLILARDA ENERJ
Fosil Yaktlar - Hidrokarbonlar - Temiz Enerji Kaynaklar - Canllarda Enerji 12
hhI. FOSI L YAKITLAR hh Jeolojik hareketler etkisiyle bu kelti yer altna inmitir. Yer
altna indike artan scaklk ve basn ile kimyasal deiim-
hh Fosil yaktlar, yer altndaki l canl organizmalarn milyon-
ler meydana gelir.
larca yl zlmesiyle oluur. Yer altna inildike organizma
zerine uygulanan basncn artmas, scakln ykselmesi
ve oksijensiz ortam olumas fosil yaktlarn olumasn etki-
leyen nemli faktrlerdir.
Balca fosil yaktlar,

hh Kmr
hh Petrol
hh Doal gazdr.
hh Fosil yaktlardan ilk olarak kmr oluumunu, snflandrl- Not

masn ve evreye etkilerini gzden geirelim.
Kmr, halk arasnda kara elmas olarak bilinir.
Not
Yenilenemeyen enerji kayna,
hh Bu zaman diliminde yapdan sra ile,
Tketildiinde yerine yenisinin ksa srede konulamad
enerji kaynadr. su ve su buhar, karbon dioksit (CO2), oksijen (O2) ve son ola-
rak H2 gaz uzaklar.
Fosil yaktlar yenilenemeyen enerji kaynadr.
1. Kmr Kmrn Snflandrlmas
hh Bitki kalntlarnn tortul katmanlar altnda fiziksel ve kimya- hh Kmrlerdeki eitliin en nemli etkisi kmrn oluumun-
sal deiimlerin gereklemesiyle oluur. daki sretir. Oluum sreci ne kadar fazla ise yapsndaki
hh Kmr oluumu ok uzun sre gerektirir. karbon yzdesi o kadar fazladr.
hh Bu sre 15 milyon yl ile 400 milyon yl arasndadr. hh Karbon yzdesinin artmas kmrn deerliliini arttrr n-
k, artan karbon yzdesi demek yandnda verdii s mik-
hh ounlukla bitki kalntlar, bataklk gibi yumuak toprakta
birikip kelmitir. tarnn fazla olmas demektir.

ENDSTRDE VE CANLILARDA ENERJ / Fosil Yaktlar
Kmrleme Sreci ve Kmr rnek1:

eitleri
Kmrleme srecinin son evresinde ...I... oluur.
Ham petroln ayrmsal damtmasnda kullanlan kolonun

ounlukla bitki kalntlarndan
en st ksmnda ...II... bulunur.
oluan organik madde
Kmr ak havada yaklnca geride kalan anorganik
Turba maddelere ...III... denir.
Yukarda verilen cmlelerde bo braklan ksmlara

hangi szckler getirilmelidir?
Linyit
Su ve su bu-
Geen Sre
har CO2 ve O2 I Antrasit
Alt Bitml Kmr uzaklar. II LPG
III Kl
Ta kmr
H2 uzaklar. rnek2:
Antrasit I. Ta Kmr
II. Antrasit
III. Linyit
Turba Kmr: IV. Turba Kmr
hh l bitki kalntlar tortul katmanlar altnda beklerken nce Yukarda verilen kmr trlerinin eit miktar yakld-
turba kmr oluur karbon yzdesi ve yandndaki sl de- nda aa kan s miktarnn sralan nasldr?
eri en azdr. A) I > II > IV > III B) II > I > III > IV C) IV > III > II > I
D) III > IV > I > II E) I > III > II > IV
Linyit, Alt Bitml Kmr: Kmr trleri yakld zaman aa kan s miktar kmrn yapsndaki
karbon yzdesi ile doru orantldr. Buna gre sralama yaparsak
hh Karbon yzdesi turba kmre gre daha fazla olup yumuak
II > I > III > IV olur
ve mat grnmldr.
Ta Kmr (Bitml Kmr): Not

Kmr yaklnca organik ksm uucu rnlere dnr.
hh Nem ierii linyit ve alt bitml kmrden daha dk olup,
karbon yzdesi fazladr. Sert ve cams parlak grne sa- Yanmadan geride kalan anorganik ksma kl denilir.
hiptir.
hh Endstride, enerji retimi iin ham madde olarak kmrn

kullanlmasnn stnlkleri olduu gibi evre iin sakncal
Antrasit:
ynleri de vardr.
hh Ta kmr yapsndan H2 gaznn uzaklamas ile oluur.
hh Aada verilen tabloda kmrn enerji retiminde kullanl-
Karbon yzdesi ve sl deeri en fazla olan kmr eididir.
masnn etkilerini inceleyelim.

Kmrn Yakt Olarak Yakt Olarak Sakncalar a) Petroln Oluumu

stnlkleri
hh Yeraltndaki jeolojik katmanlarda oluur. Milyonlarca yl nce
hh Petrol ve doal gaza oran- hh Yanarken kl ve dier kir-
denizlerde yaayan zooplankton ve alg grubu l organiz-
la ok daha fazla miktarda letici maddeler evreye
malarn deniz dibinde keltiler oluturarak yksek scaklk
bulunur. (rezervi fazla) zarar verir.
ve basn altnda kimyasal deiimler sonucunda oluur.
hh Dier fosil yaktlara gre hh Kmr yanmasyla at-
ucuzdur. mosfere salnan gazlar
havadaki su buhar ile bir- b) Petroln Rafinasyonu
hh Nakli ve depolanmas g- leerek asit yamurlarn
venlidir. oluturur. hh Yeraltndan karlan ham petrol, hidrokarbonlar, kat mad-
delerden ve hidrokarbonda znm gazlardan oluan
hh Kresel snmaya sebep karmak yapya sahiptir.
olur.
hh Yapsnda tek karbonlu metandan (CH3) 40 karbonlu mole-
kllere kadar ok eitli organik bileikler bulunur.
hh Molekllerdeki karbon says petrol bileenlerinin kaynama

rnek3:
noktasn farkllatrr.
Kmrn tercih edilen fosil yakt olma sebebi,
hh Ham petrol bileenlerine ayrmsal damtma yntemi ile ay-
I. dier fosil yaktlara gre ucuz olmas
rlr.
II. gvenli bir ekilde saklanabilmesi
III. kresel snmaya sebep olmas LPG
yukardakilerden hangileridir? 20C
150C
Benzin
D) I ve III E) I, II ve III 200C
Kmrn dier fosil yaktlara gre ucuz olmas, gvenli bir ekilde depolama Jet yakt
300C
yaplabilmesi tercih edilme sebebidir. I ve II yarg dorudur. Kresel snmann
olumsuz etkilerinin olmas durumundan tercih sebebi olmaz. III yarg tercih
Mazot
sebebi alamaz. 370C
Fuel Oil
400C
n stma
2. Petrol
Ham petroln rafinasyonu ile bileenlerin ayrld kule.
hh Petrol ok eskiden beri kullanlan sv ya kvamnda yanc
bir fosil yakttr.
hh Karbon saysnn fazla olduu petrol bileenlerinin kullanla-
bilirliinin arttrlmas iin daha kk molekllere dnt-
Not rlmesine kraking ilemi denilir.
Petrol, Latince petra (kaya) oleum (ya) kelimelerinden tre-
tilmitir. hh Petrole uygulanan fiziksel (ayrmsal damtma) ve kimyasal
Petroleum (petrol) (kraking) ilemlerinin btnne ham petroln rafinasyonu
denilir.
Sorusu
retmen
Petrol rnleri ilk olarak nerede kullanlmtr?
Babil Kulesi duvarlarnda zift olarak kullanlmtr.

Petrol rafinasyonunda, Fuel - Oil

hh Ayrmsal damtma kuleleri kullanlr. hh Kaynama noktas 300C-400C scaklk aralnda olan
petrol bileenidir.
hh Ham petrol n stma ileminden sonra kuleye gnderilir.
hh Elektrik ve s enerjisi retiminde ve baz gemilerde yakt
olarak kullanlr.
hh Kaynama noktas kk olan bileen st ksma geerken
kaynama noktas byk bileenler alt ksmda birikir
Petrol Eteri
c) Petrol rnleri hh Petrolden elde edilen hidrokarbon karmdr.
hh Benzinden daha uucudur.

Svlatrlm Petrol Gaz (LPG)
hh Normal koullar altnda gaz
hlinde bulunan LPG ta-
Nafta
ma ve depolama ilemleri hh Benzin ve jet yakt arasnda kaynama scaklna sahip pet-
iin yksek basn ve s- rol bileenidir.
cakln drlmesiyle s- hh Petrokimya ham maddesi olarak kullanlr.
vlatrlr.
hh Propan ve btan gazlann-

dan oluan karmdr.
Mineral Ya
hh Kaynama noktas aral en kk olan petrol bileenidir. hh Petrol rn olup yalama amacyla kullanlr.
hh Motor ya mineral yadr.

hh Baz otomobillerde ve mutfaklarda yakt olarak kullanlr.
Parafin
Benzin hh Mineral yalardan daha ar olan parafin kulenin alt ksmn-
hh Kaynama noktas LPG'den daha yksek olan petrol bilee- da toplanr.
nidir. hh Mum ve vazelin en gzel rnekleridir.
hh ten yanmal motorlarda yakt olarak kullanlr.
Zift
Mazot hh Ayrmsal damtma kulesinin en alt ksmna toplanan siyah
yapkan petrol bileenidir.
hh Kaynama scakl 260C-315C aralnda olan petroln
rafinasyonu ile elde edilen nc ana rndr. hh Plastik eldesinde ara rn olarak kullanlr.
hh Dizel motorlarda yakt olarak kullanlr. hh Asfalt yapmnda kullanlr.

d) Petroln Yanmas hh Karbon ve hidrojen arasnda oluan bileik says ok fazla-

dr. Birbirinden farkl bu kadar ok bileik olumasnn sebe-
hh Petrol ve petrol bileenleri havadaki oksijen ile yanma tepki- bi karbon elementinin drt ba yapabilmesidir.
mesi vererek enerji aa kar.
hh Petrol ya da bileeni yanma tepkimesi verirken ortamda

hh ekirdek yk 6 olan karbon elementinin elektron dalmn
yeterli miktarda oksijen var ise rn olarak karbon dioksit
yaparsak deerlik elektron saysnn 4 olduunu gryoruz.
(CO2) ve su oluur.
hh Petrol, yanma tepkimesi verirken ortamda oksijen yetersiz 6C ))

ise ksmi yanma olur. Ksmi yanma sonucunda CO gibi ze- 2 4 Deerlik elektron says
hirli gazlar oluur.
hh Deerlik elektron saysnn "" eklinde elementin etrafnda
hh Scaklk ve basncn yksek olduu ortamda petroln yan-
gsterilmesi Lewis formldr.
mas sonucu azot oksitlenerek NO2 gazlar meydana gelir.
C elementinin Lewis forml C eklindedir.
hh Petrolde bulunan kkrtl bilekilerin yanmas ile SO2 gaz-
lar oluur.
hh C atomu oktetini tamamlamas iin 4 elektrona daha ihtiya
hh SO2 gaznn asit yamurlar oluumunda etkisi oktur.
vardr. C ve H atomlar arasnda oluacak bileiin Lewis
forml
1H ) H
1 Deerlik elektron says
rnek4: H
HC H
I. Belirli formlleri yoktur. H
II. Asit yamurlar oluumunda etkilidir. hh Karbon ve hidrojen atomlar elektronlarn ortaklaa kullana-
III. Ayrmsal damtma yntemi ile bileenlerine ayrlr. rak 4 tane kovalent ba yapmtr.
Yukarda verilen yarglardan hangileri petrol ve kullan-
m iin dorudur?
Ham petrol karm olup belirli bir forml yoktur. I. yarg dorudur. Petrol
kullanm asit yamurlarna sebep olur. II. yarg dorudur. Ham petrol ayrmsal
damtma ilemi ile bileenlerine ayrlr. III. yargda dorudur.
1. Hidrokarbonlarn Snflandrlmas
Hidrokarbon
Alifatik Hidrokarbon Aromatik Hidrokarbon
Doymu Doymam
hhII. HI DROKARBONLAR Hidrokarbon Hidrokarbon
Yapsnda sadece karbon ve hidrojen elementi ieren organik Alkan Alken Alkin
bileiklere hidrokarbonlar denir.

ENDSTRDE VE CANLILARDA ENERJ / Hidrokarbonlar
a) Alkanlar Not
hh Karbon atomlar arasnda sadece tekli ba ieren doymu
Alkanlarn ilk drt yesi oda scaklnda gaz hlindedir ve
hidrokarbonlardr.
petrol gazlardr.
hh En kk yesi metandr. (CH4)
hh Dz zincirli yaplarnn genel formlleri CnH2n + 2'dir.
hh lk drt yesinin adlar zeldir. Be ve daha ok karbonlu

alkanlar adlandrlrken karbon saysnn latince adlarnn so-
nuna -an eki getirilerek adlandrlr. Sikloalkanlar
hh Halkal yapya sahip doymu hidrokarbonlardr.
Alkann Ad Kapal Forml Ak Forml hh Genel forml CnH2n'dir.

H
hh En kk yesi 3 karbonlu olan siklopropandr.
Metan CH4 HCH
H
H H Ak forml skelet forml
Etan C2H6 HCCH H H

H C
H H C C H
H H H H H
Propan C 3H 8 HCCCH Siklopropan
H H H
H H H H
C 3H6
Btan C4H12 HCCCCH
H H H H
Ak forml skelet forml
H H
Alkan Forml Latince Say Ad Alkan Ad HCCH
HCCH
C5H12 Penta Pentan
H H
C6H14 Hekza Hekzan
Siklobtan C4H8
C7H16 Hepta Heptan
hh Karbon atomlar arasnda tekli kovalent ba vardr.
C8H18 Okta Oktan
C9H20 Nona Nonan hh Adlandrmas yaplrken "siklo" n eki gelir.
C10H22 Deka Dekan

rnek5: c) Alkinler
Siklohekzan ile ilgili, hh ki karbon arasnda l ba olan doymam hidrokarbon-

lardr.
I. Doymu hidrokarbondur.
II. Genel forml C6H12 'dir. hh Genel formlleri CnH2n 2'dir.
III. Halkal yapya sahiptir. hh En kk alkin 2 karbonlu olan asetilendir. (C2H2)
HCCH
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III
Etin (Asetilen)
hh Adlandrlrken son ek olarak "-in" eki gelir.
Siklo hekzan (siklo-) n ekinden de anlalaca gibi halkal yapya sahiptir -an
eki alkan olduunu ifade eder.
H H Genel forml C6H12'dir.
C
d) Aromatik Hidrokarbonlar
H C C H
H H hh Aromatik hidrokarbonlara arenler de denilir.
H C C H
H C H hh Karbon atomlar arasnda sras ile tekli ve ikili balar ard
H H arda gelerek oluan halkal yapya sahiptirler.
hh En basit aromatik hidrokarbon benzendir.

b) Alkenler
hh kili balarn yeri elektronlarn molekl iinde gezici olmasn-
hh Karbon atomlar arasnda ift ba bulunan doymam hid- dan sebeple sabit deildir. Bu ekilde mezomer gsterimler
rokarbonlardr. kullanlr.
hh Olefinler olarak da bilinirler. Benzenin ak forml Benzenin iskelet forml
H
hh Dz zincirli yaplarnn genel forml CnH2n'dir.
C
H C C H
hh En kk yesi iki karbonlu eten'dir.
C C H
H
hh Alkanlara benzer ekilde adlandrlrlar. Adlandrmadaki tek C
fark alkanlarda "-an" son eki yerine alkenlerde "-en" son ek H
olarak gelmesidir.
Alkenin ad Kapal Forml Ak Forml

H H
Eten(Etilen) C2H4 C=C
H H Benzenin mezomer formlar
H H
hh Benzen suda znmeyen organik bir svdr.
Propen C3H6 C=CCH
H H H hh Aromatik bileikler alken ve alkinlere gre daha kararl hid-
H H rokarbonlardr.
H
Bten C 4H 8 C=CCCH
hh Alken ve alkinlerde hidrojen balanmas arenlerden daha
H H H H kolay gerekleir.

Benzen yapsnda hidrojen atomu yerine metil grubu (CH3)

rnek6:
eklenirse toluen oluur.
Bileik Ad skelet Forml
I. Fenol OH
Toluen
CH3
hh Toluende benzen gibi organik zcdr.
II. Siklohekzan
hh Kanserojen etkisi yoktur.
NH2
III. Anilin
Naftalin Antrasen

Yukarda verilen organik bileik adlar ve iskelet for-

mllerinden hangileri dorudur?
hh Naftalin ve antrasen karbon says fazla olduu iin yand
zaman isli bir alevle yanar.
Fenol
OH: Fenol : Benzen
OH hh Benzen halkasndan hidrojenden birinin yeri-
ne OH grubu katlrsa fenol oluur.
NH2: Anilin Siklohekzan
hh Benzen asidik zellik gstermez iken fenol
zayf asit zellii gsterir.
Anilin
NH2
hhIII. TEMI Z ENERJ KAYNAKLARI
hh Benzen halkasnda hidrojen atomlarndan
hh Fosil yaktlara gre evre iin az kirletici olan, ham maddesi-
biri yerine NH2 grubu geerse anilin oluur.
nin doa tarafndan yenilendii enerji kaynaklardr.
hh Anilin zayf baz zellii gsterir.
Balca temiz enerji kaynaklar,
hh Hidroelektrik
hh Gne
Pridin
hh Rzgr-dalga
hh Benzen halkasndan bir karbon atomu yerine
N atomunun gemesiyle pridin oluur. hh Jeotermal
N hh Zayf baz zellii gsteren aromatik bir bile- hh Hidrojen

iktir.
hh Bitki kkenli yaktlardr.
Sorusu
retmen
Benzenin retiminde en ok hangi madde kullanlr?
Benzenin % 75'i petrol rn olan tolenin dealkilizasyonu ile elde

edilir.

ENDSTRDE VE CANLILARDA ENERJ / Temiz Enerji Kaynaklar
1. Hidroelektrik Enerji 5. Hidrojen Enerjisi

hh Barajda birikmi sularn sahip olduu potansiyel enerji ile hh Doada H2 gaz bulunabilen kaynak yoktur. H2 gazn suyun
akarsularn kinetik enerjisi hidrolik trbinleri dndrr. Tr- elektrolizinden elde edilir.
binlerin hareket enerjisi ise jeneratrlerde elektrie dnr.
hh H2 gaz yand zaman su buhar oluturur. Bu sebepten en
hh Maliyeti dktr. temiz yakttr.
hh Gnmzde yaygn olarak kullanlmamaktadr fakat gelece-

in yaktdr.
2. Gne Enerjisi
hh In sourucu yzeye gelen ma enerjisini sya dntre-
rek alt tarafnda bulunan suyu str.
6. Bitki Kkenli Yaktlar
hh Gne enerjisinden gne pili yardmyla elektrik enerjisi hh Bitkisel atklardan oluan yaktlarn tamamna biyoktle de-
retilir. nilir.
hh Gne pili maliyeti yksek olduu iin yaygnlamas zaman hh p ve hayvan gbreleri biyogaz hline dntrlr. Biyo-
alr. gaza dntrmede scaklk ve ortamn pH deerinin etkisi
fazladr. Bakteriler belirli bir pH deerinde alr.
3. Rzgr - Dalga Enerjisi

hh Rzgrn sahip olduu kinetik enerji trbini dndrr ve tr-
hhIV. CANLILARDA ENERJ
binin hareket enerjisi jeneratrler ile elektrie dntrlr. hh Canllar yaamsal fonksiyonlarn devam ettirebilmesi iin
gerekli olan enerjiyi gdalarda depolanan kimyasal enerjiden
hh Ak denizlerde denizin yzeyinde haznede dalga ile s-
karlar.
rklenen su birikir. Biriken su denize akt ksmda trbini
dndrr. hh Gdalardan solunum yolu ile aa kan enerji beyin faali-
hh Trbinin hareket enerjisi jeneratrlerde elektrik enerjisine yetleri ve vcudun metabolik olaylarnda kullanlr.
dntrlr. Gdalardaki besin maddeleri,
hh Karbonhidratlar
4. Jeotermal Enerji hh Yalar
hh Yeraltnda bulunan scak su buhar yer yzne karlarak hh Proteinler

buhar trbinlerini dndrerek trbinlerin hareket enerjisi je-
neratrlerde elektrik enerjisine dntrlr. olmak zere gruptan oluur.

ENDSTRDE VE CANLILARDA ENERJ / Canllarda Enerji
1. Karbonhidratlar CH2OH CH2OH

H O H H O H
hh Karbon, hidrojen ve oksijenin doal olarak bulunduran bi- H H
leiklerdir. Kaba forml CH2O'dur. rnein glikozun genel OH H O OH H
OH OH
forml C6H12O6'dr. Kaba formln (CH2O) 6 katdr.
H OH H OH
hh zellikleri ynnden farkllk gsterir. rnein eker de pa-
muk da karbonhidrattr. zelliklerindeki bu farkllk molekl Maltoz
byklklerinden kaynaklanr.
Disakkaritlerin yanma tepkimesi
hh Monosakkaritler en basit karbonhidrat birimlerdir. rnein
C12H22O11 + 12O2 CO2 + 11H2O + Is
glikoz tek halkal eker olup monosakkarittir.
eklindedir.
CH2OH Monosakkaritlerin yanma tepkimesi
H C O OH C6H12O6 + 6O2 6CO2 + 6H2O + Is
C OH H C
eklindedir.
HO C C H Polisakkaritler
H OH hh Bir ok monosakkarit birimlerinin glikozit ba ile balanma-
Glikoz syla oluur.
hh Polisakkaritlerin hidrolizlenmesi ile monosakkaritler oluur.
Fruktoz da glikoz gibi basit monosakkarittir. hh Yapsal, besinsel ve spesifik maddeler olmak zere tr
grevi vardr.
CH2OH O OH
rnein selloz ve kitin yapsal polisakkaritlerdir.
H HO
hh Niasta ve glikojen besinsel polisakkaritlerdir.
H OH H CH2OH
Glikoz ve fruktoz karmna meyve ekeri denir.

CH2OH CH2OH CH2OH
O O O
... H H H ...
O OH O OH O OH O
Disakkaritler H OH H OH H OH
hh ki halkal karbon hidratlara disakkaritler denilir. Niasta
hh Disakkaritlerin kapal formlleri C12H22O11'dir.
hh Sakkaroz, laktoz ve maltoz disakkarit rnekleridir. CH2OH OH CH2OH

O O
Glikoz + Fruktoz Sakkaroz ... H O OH O ...
O H OH H O OH H
Glikoz + Galaktoz Laktoz O
OH CH2OH H OH
Glikoz + Glikoz Maltoz
hh ki monosakkaritten disakkarit oluumu dehidrasyon (su - Selloz

k) ile gerekleir.

2. Karbonhidratlarn Hidrolizi H O
H O
hh Karbonhidratlarn su ile tepkimeye girerek basit ekerlere H C O C R1
O HO C R1
dnmesine hidroliz denilir. H C OH
O
H C O C R2 + 3H2O H C OH +
O HO C R2
H C OH O
H C O C R3
Canl organizmalarda, H HO C R3
H
Amilaz enzimi Niasta hidrolizini Ya Gliserin Ya asiti
Selloz enzimi Sellozun hidrolizini kolaylatrr.

hh Besinlerdeki ya ncelikle hidroliz olarak kk molekl
hh nsan vcudunda selloz enzimi bulunmadndan selloz olan ya asitlerine dnr. Ya asitleri kana kararak v-
sindirilemez ve insanlar iin selloz besin maddesi deildir. cut ya sentezler ve enerji ihtiyac durumunda yalar yaklr.
hh Niasta sindirimi tkrkte amilaz enzimi olmas sebebiyle

azda balar. Midenin asidik zellii niasta sindirimini hz-
landrr. Niastann byk bir ksm ince barsaa ulama- 3. Proteinler
dan glikoza dnr.
NH2 hh Amino asitlerin peptid ba ile olu-
turduu karmak polimerlerdir.
R C COOH
hh Gdalardaki niastann sindirimi sonucu oluan glikozun kul- H hh Aminoasit moleklnde ekilde g-
lanlmayan ksm karacierde glikojen olarak kullanlr. rld gibi amino grubu (NH2), kar-
Amino asit
boksil grubu (COOH) ve radikal (R)
grubu bulunur. R grubu deimesi farkl amino asitlerin
olumasn gerekletirir.
Yalar
Amino Asitlerin Peptid Ba ile Balanmas
H O H O H O
hh Gliserinin organik asitlerle H N C C OH H N C C OH
H C O C R1
O oluturduu byk molekll
H R1 H R2
bileiklerdir.
H C O C R2 Amino asit 1 H2O Amino asit 2
O hh R gruplar hidrokarbon zin-
H C O C R3 cirleridir. hh Bir amino asitin karboksil grubunda bulunan OH grubu ile
dier amino asidin amino grubundan H ile birleerek H2O
H
karmasyla peptid ba oluur. Bu ba ile amino asitler bir-
(Ya) birine balanr.
Not
Besinlerin enerji retiminde kullanm sras
Yalarn Hidrolizi 1. Karbonhidrat
hh Yalar, hidroliz tepkimesi sonucunda ya asitleri ve gliserin 2. Ya

oluturur. 3. Protein

Protein Hidrolizi rnek9:

hh Proteinlerin uygun ortamlarda hidrolizlenerek yap ta alan I. Karbonhidrat
aminoasitlere dnmesidir.
II. Ya
hh Sindirim sistemindeki proteaz enzimleri ile aminoasitlere d- III. Protein
ntrlr. IV. Vitamin
Yukarda verilen maddelerden hangileri enerji veren be-
Not sin maddesi deildir?
Kullandnda aa kan enerji miktar oktan aza doru A) Yalnz I B) Yalnz III C) Yalnz IV
1. Ya
D) I ve IV E) II ve III
2. Protein
Karbonhidratlar, ya ve proteinler enerji veren besin maddelerdir. Vitaminler
3. Karbonhidrat
enerji veren besin maddesi deildir.
rnek7:
I. Maltoz
II. Laktoz
III. Sakkaroz rnek10:
Yukarda verilen disakkaritlerden hangilerinin mano-
I. Niasta + su 1 Maltoz
merlerinde fruktoz bulunur?
II. Protein + su 2 Polipeptit
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve III III. Ya + su 3 Ya asidi + Gliserin
D) II ve III E) I, II ve III Yukardaki sindirim rneklerinde kullanlan enzimler
Maltozun monomerleri glikozdur.
Laktozun monomerleri galaktoz ve glikozdur. 1 2 3
Sakkarozun monomerleri fruktoz ve glikozdur.
A) Lipaz Pepsin Amilaz
B) Amilaz Tripsin Lipaz
rnek8: C) Pepsin Amilaz Lipaz
I. Hcrede yap ve enerji maddesi olarak kullanlr. D) Amilaz Pepsin Lipaz

II. Hcre zarn oluturur. E) Lipaz Tripsin Amilaz
III. Baz hormonlarn olumasnda grev yapar.
Yukarda verilen yarglardan hangileri lipitler iin do- 1. Amilaz
rudur? 2. Pepsin
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II 3. Lipaz
Lipitler yap ve enerji maddesi olup hcre zarn olutururlar. Baz hormonlarn
yapsnda bulunurlar.

ENDSTRDE VE CANLILARDA ENERJ Konu Testi - 1
1. Kmr ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr? 4. I. Hidro elektrik enerjisinin kullanlmas
A) Kimyasal formlle gsterilmez. II. Otomobillerde petrol yaktnn kullanlmas
B) Yaplarndaki karbon ve nem oranlarna gre gruplara III. Hidrojen enerjisinin kullanlmas
ayrlrlar. Yukarda verilenlerden hangileri kalc evre kirliliine
C) Oluumunda scaklk, zaman ve nem etkilidir. sebep olur?
D) Temiz enerji kaynadr. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
E) Gvenli bir ekilde saklanabilir ve gerektiinde enerji D) II ve III E) I, II ve III
retmek iin kullanlabilir.
Fosil yaktlar evre kirleticidir.

Kmr temiz enerji kayna deildir.
5. Aromatik bileik Bileik Ad

I. Naftalin
2. Biyogaz ile ilgili,

I. Organik maddelerin mikroorganizmalar etkisiyle CO2 II. CH3 Toluen
ve CH4 gazlarna dnmesidir.
II. retimini etkileyen en nemli faktrler scaklk ve
pH'dr.
III. NH2 Amino benzen
III. Temiz enerji kaynadr.
D) II ve III E) I, II ve III Yukarda verilen aromatik bileik ve adlarndan hangi-
leri dorudur?
Biyogaz temiz enerji kayna olup retimde scaklk ve pH etkilidir. Orga- A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
nik maddelerin mikroorganizmalar etkisi ile oluur.
: Antrasen
6. Alkanlarla ilgili aada verilen ifadelerden hangisi

3. Aadaki eit miktarl kmr trlerinden hangisi yakl- yanltr?
dnda en az miktarda s aa kar?
A) Karbon atomlar arasnda tekli ba ierirler.
A) Ta kmr B) Kok kmr B) En kk yesi metandr.
C) Antrasit D) Linyit C) Dz zincirli yaplarnn genel forml CnH2n + 2 'dir.
E) Turba kmr D) Aromatik yapya sahiptirler.
E) Halkal yaplarnn en kk yesi 3 karbonludur.
Isl deeri en dk olan kmr turbadr. Alkanlar alifatik hidrokarbonlardr.

7. C3H6 + O2 CO2 + H2O 10.

H O
H O
Propen (C3H6) hidrokarbonunun yanma tepkimesi en H C O C R1
kk tam saylarla denkletirildiinde suyun katsay- O HO C R1
H C OH
O
s ka olur? H C O C R2 + 3H2O H C OH +
O HO C R2
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 H C OH O
H C O C R3
H HO C R3
H
2C3H6 + 9O2 6CO2 + 6H2O A B C
Yukarda verilen tepkime iin,
I. Yalarn hidroliz tepkimesidir.
II. Vcudun enerji ihtiyac iin yeterli ekerin bulunmad
durumlarda gerekleir.
III. B harfi ile gsterilen bileik gliserindir.
8. Doymam hidrokarbonlarla ilgili, yarglarndan hangileri dorudur?
I. Karbon atomlar arasnda sadece tekli ba ierirler. A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
II. Halkal yaplarnn genel forml CnH2n'dir. D) II ve III E) I, II ve III
III. Propen doymam hidrokarbondur. Yalarn hidrolizi tepkimesidir.

11. I.
N
Propen doymam hidrokarbondur. Halkal olanlarnn genel gsterimi II.
CnH2n 2 dir.
III.
Yukarda verilen bileiklerden hangileri sikloalkan-

dr?
9. NH2 D) II ve III E) I, II ve III
R C COOH
: Siklopropan
H
Yukarda verilen bileik iin,

I. Amino asitlerin genel yapsdr.
II. R grubu deitike farkllar. 12. I. Fuel oil

III. Peptid ba ile balanarak protein oluturur. II. Antrasit
III. Parafin
Yukarda verilen yarglardan hangileri petrol rafinerile-
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II rinin ana rn deildir?
D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve II
R CH COOH amino asittir. D) II ve III E) I, II ve III

NH2 Antrasit kmr eididir.
12. A 11. B 10. E 9. E 8. C 7. E 6. D 5. D 4. B 3. E 2. E 1. D Cevaplar

1. I. Ta kmr 4. I. Aromatik hidrokarbonlar

II. Turba II. Oksijenli bileikler
III. Antrasit III. Kkrtl bileikler
IV. Linyit Yukarda verilen kmr bileenlerinden hangileri asit
Yukarda verilen kmr trlerinin eit miktarlarnn ya- yamurlar oluumunda nemli rol oynar?
klmas sonucunda aa kan s miktarnn sralan A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve II
hangisinde dorudur?
A) II > IV > I > III
B) I > III > IV > II Kkrtl bileikler SO2 ve SO3 gaz oluturur. Bu gazlar da asit yamur-
larna sebep olur.
C) III > IV > II > I
D) IV > II > III > I
E) III > I > IV > II
Antrasit > Ta kmr > Linyit > Turba
5. I. Doal gaz
II. Etanol
III. Svlatrlm petrol gaz (LPG)
Yukarda verilen yaktlardan hangileri bitkilerden fer-
2. I. C2H4
mantasyon ile elde edilmez?
II. C3H7OH
III. C 4H10
Yukarda verilen bileiklerden hangileri hidrokarbon-
dur?
Etanol bitkilerin fermantasyon rndr.
C2H4 ve C4H10 hidrokarbon C3H7OH ise alkoldr.
6. I. C3H8
II.
3. Aadaki rnlerden hangisi petrolun rafinasyonu so- III. C2H4

nucunda elde edilmez? Yukarda verilen bileiklerden hangileri doymam hid-
A) Benzin B) Mazot C) Parafin rokarbondur?
D) Jet yakt E) Etanol A) Yalnz II B) Yalnz III C) I ve II

Etanol petrol rn deildir. C2H4: Etilen alkendir.

7. I. Doal gaz; metan, etan, propan gibi uucu hidrokar- 10. I. Dnya zerinde ok miktarda rezervi vardr.
bonlar karmdr. II. Yksek enerji verimine sahiptir.
II. Kmrn ak havada yaklmas sonucu geride kalan III. evre kirliliine yol aar.
anorganik maddeler karmna kl denilir.
Yukarda verilen yarglarndan hangileri kmr iin
III. Petroln ayrmsal damtmasnda kaynama noktas d- dorudur?
k olan katran ve mum damtma kulesinin tabannda
yer alr.
Yukarda verilen yarglardan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III Kmr evre kirliliine sebep olur.
Katran ve mumun kaynama noktas en yksektir.

11. I. Hidroelektrik
II. Gne
8. V
cutta kullanlmayan ...I... karacierde glikojene dn- III. Hidrojen
trlerek depolanr. IV. Petrol
P
roteinler uygun ortamlarda hidrolizlenerek yap talar V. Bitki kkenli yaktlar
olan ...II... dnr. VI. Kmr
Yukarda verilen cmlelerde bo braklan ksmlara Yukarda verilen enerji kaynaklarndan hangileri temiz
hangi szckler getirilmelidir? enerji kayna deildir?
I II A) Yalnz III B) III ve V C) III ve V
A) glikoz su D) IV ve VI E) V ve VI
B) glikoz amino asit

Petrol ve kmr
C) karboksil su
D) karboksil amino asit
E) protein amino asit
12. Yeraltnda oluan scak su buharnn yer yzne karlp
I: Glikoz buhar trbinlerini dndrmesi ile jeneratrlerde elektrik
II: Amino asit enerjisine dnmesine ...I... enerji denilir.
Bitkisel kaynaklardan elde edilen enerjiye ...II... denir.
Yukarda bo braklan ksmlara hangi szcklerin gel-
mesi doru olur?
9. Karbonhidratlar iin,
I II
I. Birincil enerji kaynadr.
A) Gne Hidrojen enerjisi
II. Genel formlleri Cn(H2O)m 'dir
B) Jeotermal Gne enerjisi
III. Sindirimlerinde amilaz enzimi grev alr.
C) Hidroelektrik Biyoenerji
D) Jeotermal Biyoenerji
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III
E) Gne Hidroelektrik enerjisi
Genel gsterimleri Cn(H2O)m I. Jeotermal

amilaz enzimi sindirimde rol oynar. II. Biyoenerji
12. D 11. D 10. C 9. E 8. B 7. B 6. B 5. D 4. B 3. E 2. D 1. E Cevaplar

YGS // KMYA FY NO
KMYA HER YERDE
Su ve Hayat - Evde Kimya - Okulda Kimya - Sanayide Kimya - evre Kimyas13
hhI. SU VE HAYAT 1. Su Dngs
hh Su tm canllar iin yaam kaynadr. Dnyadaki su miktar hh Okyanus ve yeryznden buharlaan su ykselir ve souk
yaklak 1,4 milyar km3 'tr. hava katmanyla karlatktan sonra ya olarak yeniden
yeryzne dner. Buna su dngs denilir.
Dnyadaki sular,
hh Okyanus ve denizler
hh Buzullar
hh Gller
hh Akarsular
hh Yeralt sular Buharlama

Buharlama Younlama
Younlama
hh Bataklk
hh Toprak ve havadaki nem
olmak zere gruplandrabiliriz. Doadaki Su Dngs
hh Dnyada bulunan su miktar canllar iin yeterli grnmesi- 2. Suda Sertlik

ne ramen kullanlabilir su miktar azdr. rnein okyanus
hh Kaynak sular, yeraltnda ve yerstnde ilerlerken temas et-
ve denizlerdeki suyun %97,5'i tuzlu su olup %2,5 'i tatl su- tii kayann cinsine gre suda znen iyon cinsi farkllk
dur. gsterir.
hh Tatl su kaynaklarnn %90' kutuplarda ve yer altndadr. hh Magnetik kayalar Bu kayalar genellikle silikat (SrO32)
Buzullarn yerleim yerlerinden uzak olmas aradaki tatl su oksit (O2), florr (F) iyonlarnn metallerle vermi olduu
kullanmn engellemektedir. bileiklerden oluur.
hh Kullanlabilir su kaynaklar yeralt sular, akarsu ve tatl su hh Tortul kayalar Kalsiyum karbonat (CaCO3), magnezyum
glleridir. Fakat bu kaynaklarn sahip olduu su miktar az- karbonat (MgCO3) ve dolomit (MgCO3.CaCO3) erir.
dr.
hh Kaynak sular tortul kayalara temas ettiinde kayann yap-
hh meye en elverili su yeraltndan kaynak suyu olarak yer- snda bulunan Ca2+ ve Mg2+ katyonlarn zer.
yzne kan sudur.
hh Ca2+ ve Mg2+ iyonlar bakmndan zengin olan sulara sert
su denilir.

KMYA HER YERDE / Su ve Hayat
Sert Sularn zellikleri Sularda sertiin giderilmesi iin iki yntem kullanlr.
hh Yapsnda Ca2+ ve Mg2+ iyonu fazladr. Kaynatarak Yumuatma

hh Suda sertlik arttka suyun iim kalitesi azalr. hh Sudaki kalsiyum ve magnezyum katyonlarnn bikarbonatla-
hh Sabun ile temas ettii zaman sabun ta denilen kelek r eklinde bulunmas geici sertliktir. Geici sertlii kaynat-
oluur. ma ilemi ile gidermek mmkndr.
hh Kireli su olarak bilinir. Kullanlan ksmlardanda kire biriki- Ca(HCO3)2 CaCO3(k) + CO2 + H2O
mine neden olur. hh Kaynatlarak sertlik giderme ileminde fazla miktarda enerji-
hh Sert sularn boya, kt, gda ve tekstil endstrisinde kullan- ye ihtiya vardr ve bu sebepten pahal bir ilemdir.
m uygun deildir. nk sert sularda bulunan iyonlar kt,
boya, kuma ve gda maddelerinin kalitesini azaltr.
yon Deitirici Reine Yastklar le Yumuatma

hh yon deitirici reine yastklarnda suya sertlik kazandran
Not Ca2+ ve Mg2+ iyonlar ile suya sertlik vermeyen K+ ve Na+
iyonlarnn yer deitirmesi prensibine dayanr.
Yapsnda Ca2+ ve Mg2+ iyonlarn az bulunduran sulara
yumuak su denilir.
rnek2:
I. Mg2+, Zn2+
II. Ca2+, Mg2+
III. Na+, K+
rnek1: Yukarda verilen iyon itlerinden hangi iyon ifti sert su

yapsnda fazla miktarda bulunur?
Sert sularla ilgili,
I. Lavoba ve musluk gibi yzeylerde kire lekeleri oluturur.
II. Kuman daha abuk ypranmasna ve renginin solma- D) II ve III E) I, II ve III
sna neden olur.
Sert su yapsnda Ca2+ ve Mg2+ katyonlar fazla miktarda bulunur. Buna gre
III. aydanlk diplerinde tortu oluturur. cevap yalnz II olur B kkdr. Na+, K+, Zn2+ fazla miktarda bulunmas su sert-
yarglarndan hangileri dorudur? liinde etkisi yoktur.
D) II ve III E) I, II ve III Sulardaki sertlii farkl lek birimleri ile belirlemek mm-
kndr.
Sert suyla temizlenen yzeyden su buharlatktan sonra suyun yapsndaki
iyonlardan oluan tuzlarn kmesiyle Leke oluur. I yarg dorudur. Fransz Sertlik Tanm
Sert suyun yapsndaki iyonlar kuma zerinde kelti oluturur. Oluan kel-
ti kuman ypranmasna ve renginin solmasnda etkilidir II yarg dorudur. hh Kaynak sularnn sertlii genellikle 4 birimden daha kktr.
aydanlk diplerinde kire denilen tabaka oluturur. hh Sularda sertlik arttka iim kalitesi azalr.
2+ 2
Ca(suda) + CO3(suda) CaCO3(kat) III yarg da dorudur hh 1 litre suda 10 mg CaCO3 ieren su 1 Fransz sertlii olarak
tanmlanr.

KMYA HER YERDE/ Su ve Hayat
ngiliz Sertlik Derecesi b) Renk ve Koku

hh 1 litre suda 14,3 mg kalsiyum karbonat (CaCO3) bulunduran hh me sularnn renkli ve kokulu olmas istenmeyen durumdur.
su 1 ngiliz sertliidir.
hh Atk sular ve toprakta organik bileimi yksek olan renkli
maddeler sudaki renk ve kokunun nedenlerindendir.
Alman Sertlik Derecesi

hh 1 litre suda 17,8 mg CaCO3 bulunduran su 1 Alman sertli- c) letkenlik
idir.
hh Tuzlar suda zndnde iyonlara ayrarak elektrolit -
zeltiler oluturur.
Sertlik Derecesi Ad Sertlik Derecesi (mg CaCO3/1 litre su) hh yon deriimi arttka iletkenlik de orantl ekilde artar. Su-
Fransz 10 yun iletkenliine baklarak hangi tuzun znd belirlenir.
ngiliz 14,3
Alman 17,8
d) Mikroorganizmalar
hh Mikroorganizmalar, salgn hastalklara sebep olaca iin
rnek3: ime sularnda bulunmas istenmez.
Fransz, ngiliz ve Alman sertlik derecelerinde 1 litre hh Salgn hastalklara, kolera, tifo ve dizanteri rnek verebiliriz.
suda ierdikleri kalsiyum karbonat miktarlarnn oktan
aza olan sralan nasldr?
Alman sertlik derecesi > ngiliz sertlik derecesi > Fransz sertlik derecesi
Not
17,8 mg CaCO3 14,3 mg CaCO3 10 mg CaCO3
me sularnda pH deeri 6,5 ile 8,5 arasnda olmaldr.
1 litre su 1 litre su 1 litre su
3. me Sularnda stenmeyen zellikler

4. ehir Sularnn Artm
a) Bulankllk hh Gl, rmak yeralt sularnn ime suyu olarak kullanlabilmesi
istenmeyen zelliklerinin giderilmesi ilemine artm denilir.
hh me sularna kil bakmndan zengin olan sel sularnn kar-
mas sonucu oluur.
hh me sularnda bulanklk olmamaldr.
hh Su dinlendirilince bulanklla sebep olan kat

taneciklerin byk bir ksm kerken ok kk
boyutta olanlar kmeden kalr.

KMYA HER YERDE / Su ve Hayat
ehir sularnn artlmasnda uygulanacak balca ilemler d) Koaglasyon (Phtlama)

hh Dinlendirme ve havalandrma
hh Suda kolloid hlde bulunan kilin phtlatrlarak ktrlme-
hh Sertlik giderme hh Szme ve son klorlama si ilemidir.
hh nklorlama hh Depolama hh Phtlatrmak iin ortama ap (KAI(SO4)212H2O),
hh Koaglasyon F
e2(SO4)312H2O(demir-II slfat dodekahidrat) gibi tuzlar
atlr.
a) Dinlendirme ve Havalandrma
hh Sularn dinlendirilmesinde, suda bulanklk oluturan byk
kat tanecikler kerek suyun bulankl azaltlr. e) Szme
hh Havalandrma ile suda znen oksijen miktar arttrlr. hh Koaglasyon dinlendirme evrelerinde hl suda dalm
hlde bulunan kat tanecikler szme ilemi uygulanarak su-
dan uzaklatrlr.
b) Sertlik Giderme
hh Suda renk ve koku oluturan organik maddelerde bu ilem-
hh Suda sertlie sebep olan Ca2+ ve Mg2+ iyonlar, iyon de- de arndrlmaldr.
itirme yntemiyle kat hlde kmeleri salanarak suda
znm hldeki deriimleri azaltlr. hh Szme amal kullanlan sistem tabakalar hlinde bulunan
katmanlardan oluur.
hh Bunun iin snm kire olan kalsiyum hidroksit (Ca(OH)2)
ortama ilave edilir. 1. Katman Suda bulunan byk boyutlu katlar szer.
Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 2CaCO3 + 2H2O 2. Katman B

ir altndaki katman olup ok ince yapdaki kum-
larn szld ksmdr. Asl szme ilemi bu
Mg(HCO3)2 + Ca(OH)2 CaCO3 + Mg(OH)2 + H2O + O2
katmanda gerekleir.
3. Katman A
ktif karbonun bulunduu ksmdr. Kmr ta-
c) nklorlama-Ozonlama
neleri suda az miktarda bulunan renkli ve koku
hh Klorlama ile suda insan saln olumsuz etkileyecek mik- oluturan maddeleri tutarak sudan uzaklatrr.
roorganizmalarn yok edilmesi amacyla uygulanr.
hh Klorlama ileminde suya snrl miktarda klor gaz (CI2) ve

hipoklorit tuzu (NaCIO) ilave edilir. Klor gaz ve hipoklorit
Not
tuzu birbirine dnebilen maddelerdir. Koku ve renk veren maddelerin aktif karbon yzeyinde tu-
tulmas adsorpsiyondur.
CI2(g) + H2O HCI + HCIO
hh Ar miktarda klor kullanm suda kokuya sebep olabilir.
hh Mikrop ldrme zellii klordan daha fazla olan ozon (O3)

da mikroorganizmalar yok etmek amacyla kullanlabilir.
Ozon oksijene dnt iin ortamda klorda olduu gibi
koku yapmaz.
2O3(suda) 3O2(suda)

KMYA HER YERDE/ Evde Kimya
hh Deniz suyundan ters osmoz yntemi ile ime suyu elde edi- Hazr Gda Yapmnda Kullanlan Katk Maddeleri
lebilir.
hh Koruyucular
rnek4: hh Renklendiriciler (Gda boyalar)
I. Sertlik giderme hh Antioksidanlar

II. Koaglasyon (phtlatrma) hh Emlsiyonlatrclar
III. Dinlendirme ve havalandrma
hh Stabilizatrler
IV. n klorlama ve ozonlama
V. Szme hh Tatlandrclar
Yukarda verilen su artm ilemlerini hangi srayla uy- hh Pastrizasyonlar

gulamaldr?
III > I > IV > II > V Gda Katk Maddeleri E kodu

ncelikle suya dinlendirme ve havalandrma ilemi uygulanr sonrasnda suda Renklendirici gda boyalar E100-E199
bulunan Ca2+ ve Mg2+ iyonlar deriimi azaltlr yani suyun sertlii giderilir. n Koruyucu ve pH dzenleyici E200-E399
klorlama ve ozanlama ilemi uygulanr. Koaglasyon ilemiyle sudaki kolloid
maddeler ktrlr. Son olarak szme ilemi ile su artm sreci tamamlanr. Kvam dzenleyici emlsiyonlatrclar ve
E400-E499
jelletiriciler.
Asitlik dzenleyiciler ve topaklanma nle-
E500-E599
yiciler.
hhII. EVDE KMYA Tatlandrc ve parlatc maddeler. E900-E599
hh Bu blmde gdalarn, temizlik maddelerinin, plastiklerin
Dier katklar. E-1000
kozmetik rnlerin ve ilalarn kimyasal zellikleri zerinde
durulacaktr.
rnek5:
1. Hazr Gdalar Hazr gdalar ile ilgili,
G
da maddesi grnmne ekicilik kazandrmak iin
hh Trk Gda Mevzuat'na gre gda maddesi, ttn ve sadece
...I... katk maddesi kullanlr.
ila olarak kullanlan maddeler hari insanlar tarafndan ye-
niler ve iilen her trl maddedir. R
af mrn uzatmak, gdann oksitlenmesini nlemek ve
pH deerini ayarlamak iin ...II... maddeler kullanlr.
Gda Maddesi G
dann akcln ve kvamn ayarlamak farkl svlarn
ve katlarn ayrlp faz oluumunu nlemek iin ...III... kul-
lanlr.
Doal Gda Maddesi Hazr Gda
cmlelerde bo braklan ksmlar uygun szcklerle
Kaynandan elde Doal besinlere birtakm
tamamlaynz.
edildii ekilde kullanlan fiziksel ve kimyasal ilemler
ilenmemi gda madde- uygulanp ambalajlanm I Renklendirici (gda boyalar)
leridir. gdalardr. II Koruyucu ve pH dzenleyici
III Emlsiyonlatrclar (emlgatrler) szckleri getirilmelidir.
Sorusu
retmen
UHT ilemi ile ilgili,

I. Stn raf mrn uzatr.
II. Kimyasal bir ilemdir.
III. Stn yksek scaklkta mikroorganizmalarndan arndrlmasdr.
UHT kimyasal bir ilem deildir.

KMYA HER YERDE / Evde Kimya
Kuvvetli baz olarak NaOH kullanldnda

rnek6:
hh Beyaz sabun elde edilir.
Gda maddeleri ile ilgili,
hh Sert sabundur.
I. Doal gda maddeleri katk maddesi iermez.
II. Doal gda maddelerinin ilenmi ve ambalajlanm
KOH kullanldnda
hli hazr gda maddesidir.
hh Yumuak sabun elde edilir.
III. Ttn ve sadece ila olarak kullanlan maddeler gda
maddesidir. hh Arap sabunu denilir.
hh Tra kremi ve sv sabun yapmnda kullanlr.
O
O K+
Doal gda maddeleri katk maddesi iermeyen ilenmemi gda maddeleridir.
I doru
Hidrofop Kuyruk Hidrofil U
Hazr gdalar, doal gda maddelerine katk maddeleri ile ilenmesi ile oluur.
Raf mr uzun olup ambalajlanr. II doru Kiri zer Suda znr.
Trk gda kodeksine gre ttn ve sadece ila olarak kullanlan maddeler gda hh Sabunlar hidrofop ve hidrofil ksmdan oluur.
maddesi deildir. III. Yarg yanltr. Cevap I ve II olan B kkdr.
rnek7:
Sabunlarla ilgili,
2. Temizlik Malzemeleri I. C17H35COONa sert sabundur.
II. Hidrofil ve hidrofob ksmdan oluur.
hh Kir, suda znemeyen ya ve benzeri maddeleri ieren ka-
III. Doal bir kir zcdr.
rmdr. Kirin temizlenebilmesi iin suda znmeyen (apo-
lar) ksmnn suda znr hle getirilmesi gerekir.
Sabunlar Ya asitlerinin NaOH ile oluturduklar sabunlar sert sabundur. I. yarg do-
rudur.
hh Bitkisel yalarn kuvvetli bazlarla (NaOH ya da KOH) hidro- Sabunlar polar ve apolar ksmdan yani hidrofil ve hidrofob utan oluur. II.
liz tepkimesi sonucu elde edilen ya asidi tuzlardr. yarg dorudur.
Sabun doal bir kir zcdr.
CH2 COO C17H35
CH3 OH
CH COO C17H35
+ 3NaOH 3C17H35COONa+ + CH2 OH
Sabun yapsnda kullanlan katk maddeleri
CH2 COO C17H35 Sodyum stearat hh Yalar hh Silikatlar
CH2 OH
Gliseril stearat (Sabun)
(Gliserin) hh Su
(Ya)
hh Talk
hh Tuz
hh Potasyum klorr hh Sodyum parborat

hh Sabunlar doal kir zcdr.

KMYA HER YERDE/ Evde Kimya
rnek8: rnek9:
Aadakilerden hangileri sabun yapmnda kullanl- Sabun ve deterjanlar ile ilgili,
maz? I. Yzey aktif maddelerdir.
A) Talk B) Su C) Petrol trevleri II. Doal kir zcdr.
III. Hidrofil ve hidrofob ksmlar ierir.
D) Silikatlar E) Sodyum parborat
yarglarndan hangileri her ikisi iin de dorudur?
Petrol ve trevleri sabun yapmnda kullanlmayp deterjan yapmnda kulla- A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
nlan maddelerdir.
Sabunda deterjanda yzey aktif maddelerdir. I ifade dorudur. Sabun doal

bir kir zcdr. Deterjan kimyasal ilemlerle elde edilen temizleyicidir. II. fade
her ikisi iin doru olmaz. Deterjan da sabun da hidrofil ve hidrofob ksmda
Deterjanlar oluur. III ifade dorudur.
hh Petrol ve trevlerinden elde edilir.
hh Temizleyici olarak kullanlr. 3. Polimerler

hh Hidrofil ve hidrofob utan oluur. hh ok sayda basit molekln (monomerin) birbirine balan-
hh Yzey aktif maddedir. mas sonucu oluur.
hh En yaygn kullanlan deterjan sodyum lauril slfattr. hh Polimer maddeler esnektir ve kolayca farkl ekiller alabi-
lirler.
O O
hh Plastik maddelerin ou polimerdir.
S
+
O O Na H CI
H CI
C=C CC
Sodyum lauril slfat n
H H H H n
Vinil klorr Polivinil klorr (PVC)
hh Yapsnda benzen halkas bulunduran deterjan trleri de
H H
vardr. Bu deterjanlar mikroorganizmalar tarafndan para- H H
lanamadndan evre iin zararldr. n C=C CC
H H H H n
O O Na+ Etilen Polietilen
S
O
hh Uzun yllar doada bozulmadan
kalrlar. Bu durum evre kirlilii-
Sodyum lauril benzen slfonat
ne sebep olur.
hh Set sularda etkilidir.
hh Polimer maddelerin bazlarnn
geri dnm vardr.

KMYA HER YERDE / Evde Kimya
Kauuk Fiziksel grnmlerine gre alt gruba ayrlr.
hh Doal polimerdir. 1. Toz rnler
hh Ayn adla bilinen aa salgsndan elde edilir. 2. Sspansiyonlar
3. Emlsiyonlar
4. zeltiler
rnek10:
5. Mum kvamndaki rnler
I. Deterjan kaplar, stre film, PVC borularda
6. Kozmetik sabunlar
II. ecek kamlar, vidal ie kaplar, mikrodalga frn
kaplar yapmnda
III. Su, st ve meyve suyu ieleri, amar suyu kab,
ampuan kaplar, plastik torba
Sa Kozmetikleri
Yukarda verilen ifadelerden hangileri polimer madde- Sa rengini, eklini deitirmek amacyla kullanlan sa boya-
lerin kullanm alanlarndandr? lar, jleler, sa temizlii iin kullanlan ampuanlar bu gruba
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II girer.
I maddede verilen ifade polruinil klorrn (PVC) kullanm alan olup ifade do-
rudur. rnek11:
II. fade Polpropilen (PP) maddesinin kullanm alandr ifade dorudur.
Aadakilerden hangisi sa kozmetik rn deildir?
III. fade yksek younluktu polietilenin kullanm alan olup ifade dorudur.
A) Biryantinler B) Sa boyas C) Makas
D) ampuan E) Sa jleleri
4. Kozmetikler Makas sa kozmetik rn deil. San kesilmesi, fiziksel zelliinde meydana

hh nsanlarn daha gzel bir grnm kazanmas, bakm, te- gelen deiimdir.
mizlik, ho koku ve benzeri durumlar iin kullanlan madde-

lerin btn kozmetik rndr.
5. lalar
hh lalar organizmann doal ileyii dndaki biyolojik olay-
Kozmetik Bileenleri larda kullanlr.
hh zc hh Antimikrobiyotik maddeler la tipleri,
hh Emlsiyonlatrc hh Kvam dzenleyiciler hh Ampuller hh Kremler
hh Koruyucu madde hh Renk maddeleridir. hh Tabletler hh Merhem
hh Kapsller hh Damlalar
hh Kozmetik rnler karmdr. hh uruplar hh Spreyler
hh Bileenleri ile farkl fiziksel zellikler kazanrlar.
eklindedir.

KMYA HER YERDE/ Okulda Kimya
hh lacn vcuda aln eklinde etken madde zellikleri ve he- Tkenmez Kalem
deflenen dokunun nemi vardr.
hh Mrekkebin kullanld kalem trdr.
hh Mrekkep ile kt arasnda kimyasal deiim gerekleir.
rnek12:
lalarla ilgili,
I. Besin amal kullanlmazlar.
II. Farkl formlar bulunur. Silgiler
III. Organizmann doal ileyii dndaki biyolojik olaylar-
hh Polimer madde olan kauuk ya da sensetik kauuktan re-
da kullanlr.
tilir.
hh Hidrofob karaktere sahip bu polimer ile kurun kalem izi ara-
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III snda London etkileim kuvveti oluur.
D) I ve II E) I, II ve III
lalar besin olarak deeri olsa bile bu amala kullanlmazlar. I yarg dorudur.
lalarn tablet, ampul, urup vb. olmak zere farkl formlar mevcuttur. II. fa- Tebeirler
de dorudur.
Organizmann doal ileyii dndaki biyolojik olaylarda kullanlr. III. Yargda hh Byk oranda kalsiyum karbonat (CaCO3), az miktarda kil
dorudur. ve kum tozu ierir.
hhIII. OKULDA KMYA

hh Kt, defter, silgi, kalemler en ok kullanlan krtasiye mal- Yaptrclar
zemeleridir.
hh Niasta, doal reine ve kazein doal yaptrcdr.
Kt
hh Ana bileeni selloz polimeridir. rnek13:
I. Mrekkep
II. Defter
Kurun Kalem III. Silgi
hh Grafit ve kilin karmdr. Yukarda verilen ifadelerden hangileri krtasiye malze-

meleridir?
hh Yapsndaki kil oran arttka kalemin sertlii artar, renginin
siyahl azalr. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
hh Kurun kalem ile kt arasnda fiziksel bir etkileim olduu D) II ve III E) I, II ve III
iin silgi ile kolaylkla silinebilir. Mrekkep, defter ve silgi her ifade de krtasiye malzemesidir.

KMYA HER YERDE / Sanayide Kimya
hhIV. SANAYDE KMYA Yap Malzemeleri

hh Yap malzemelerini organik ve anorganik yap malzemeleri
Gbreler olarak iki ksmda inceleriz.
hh Tarmda istenen verimlilii arttrmak amacyla kullanlr.
Organik yap malzemeleri Boyalar ve ahap
hh Toprakta verimilik birincil, ikincil ve eser besin elementlerinin
Anorganik yap malzemeleri Kire, kum, har ve camdr.
miktarna baldr.
hh Kalsiyum karbonat (CaCO3) kire ta olarak adlandrlr.

hh Birincil besin elementleri Azot (N), fosfor (P) ve potasyum (K)
hh Kire tann stlmas ile snmemi kire olan CaO elde
hh kincil besin elementleri Kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg)
ve kkrt (S) edilir.
hh Eser besin elementleri Bor, klor, mangan, demir, inko, hh Snmemi kirecin su ile tepkimesinden snm kire elde
bakr ve nikeldir. edilir.
hh Toprakta birincil besin elementlerinin azalmas yapay gb- CaCO3 + Is CaO + CO2
reler ile giderilir. Snmemi kire
hh kincil besin elementi az olan topraa Ca ieren gbre ilave CaO + H2O Ca(OH)2 + Is
edilir.
Snm kire
Yapay gbrelerin ar kullanm
hh Topran pH deerini drr.

Camlar
hh Yeralt sularnn iim kalitesi azalr. hh Camn ana maddesi SiO2 'dir.
hh Toprak oraklar. hh Amorf yapya sahiptir.
hh trofikasyona sebep olur. hh Saf madde olmayp karmdr.
hh Soda cam pencere camdr. Yapsnda kum ve sodyum kar-

rnek14: bonat vardr.
Youn yapay gbreleme sonucu, hh Borasilikat camnda yapdaki baz Si atomlar yerine B
I. Yararl mikroorganizma faaliyeti azalr. atomlar gemitir.
II. Yeralt sular kirlenir.
III. Topraktaki tuz deriimi artar.
etkilerinden hangileri gzlemlenir?
Seramik
D) II ve III E) I, II ve III hh Ana bileeni kil olan piirilmi malzemelere denilir.
hh Piirme srasnda kolay eriyen kat (CaF2 gibi) ilave edilerek

Bu ifadedeki etkilerin hepsi yapay gbrenin ar kullanmnn sonucudur.
dier taneciklerin birbirine yapmas salanr.

KMYA HER YERDE/ evre Kimyas
Boyalar evre Kirlilii
hh Koruyucu ve gzelletirici zellii vardr.

Hava Kirlilii Toprak Kirlilii Su Kirlilii
Btn boya maddelerinde
hh Pigment veya boyar madde
hh zc / datc sv evre kirliliine,
hh Balayc madde hh Gbreler
hh Yzey rtc madde hh Tarm ilalar
bulunmaktadr. hh Deterjanlar
hh Sodyum hidroksit (NaOH)
hh Slfrik asit (H2SO4)

rnek15: gibi maddelerin etkisi fazladr.
I. CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g)
II. H2O(s) + CaO(k) Ca(OH)2(k) + s
Yukarda verilen tepkimelerle ilgili hangisi yanltr? hh evre kililiine sebep insan faaliyetleri olabildii gibi doal
etmenlerde etkilidir.
A) I. tepkimede snmemi kire elde edilir.
B) II. tepkime ekzotermiktir.
C) Snm kire (Ca(OH)2) havadaki CO2 gaz ile tepki-
meye girerek sertleir.
D) II. tepkime kirecin yaklmasdr. Doal Etmenler
E) I. tepkime endotermiktir. hh Seller
hh Erezyon
II. Tepkime snmemi kirecin sndrlme tepkimesidir.
hh Volkanik patlama
hh Depremler
hhV. EVRE KMYASI

hh Kimyann, hava, su ve topraktaki kimyasal deiimlerini in-
Gvenlik aretleri
celeyen daldr. Bu ortam ierisinde bulunan baz madde-
lerin deriimleri artabilir. Bu artan maddenin evreye yayl- hh Kimyasal maddeyi kullanacak kiilerin dikkat etmesi iin ha-
mas evre kirliliine sebep olur. zrlanan bilgilendirici iaretlerdir.

KMYA HER YERDE / evre Kimyas
Oksitleyici madde Enfekte edici madde

Oksijen verme yoluyla dier madde- nsan ve hayvanlarda hastalk yapan
lerin yanmasna sebep olur. madde
Korozif (andrc) madde

Canl dokuya (deriye) temas hlin- Toksik (zehirli) madde
de ciddi zararlar veren madde.
ldrc etkisi vardr.
Parlayc madde
Kolay yanabilen maddedir. Zararl Madde
Patlayc Madde
Belli bir scaklk ve basnta patla- evreye zararl madde
yan madde.

KMYA HER YERDE Konu Testi - 1
1. I. Mikroorganizma faaliyetleri sonucunda rme/kokma 4. Sabun ve deterjanla ilgili,

II. Hava oksijeni ile oksitlenme I. Hidrofil ve hidrofob ksm ierir.
III. Besindeki ya ve su benzeri farkl fazlarn birbirinden II. Petrol kaynakl kimyasal maddelerden retilir.
ayrlmas III. Yzey aktif maddedir.
Yukardaki yarglardan hangileri besinlerin bozulmas-
yarglarndan hangileri her iki madde iin ortaktr?
na sebep olan durumlardr?
Sabunlar doal, deterjanlar petrol kaynakl rnlerdir.

ncllerin hepsi besinlerin bozulmasna neden olur.
2. Katk Kod Aral Katk Madde Snf 5. la formlar ile ilgili,

I. E100 - E199 Renklendirici (gda boyalar) I. Kapsllerde, kat etken madde dier bileenlerle birlik-
II. E700 - E899 Antibiyotikler te kk boyutlu kapsl iine doldurulmutur.
III. E500 - E599 Parlatc/tatlandrc maddeler II. Merhemlerde datc ortam yadr. Bu ila formu deri
zerine uygulanr.
Yukarda katk kod aral belirtilen maddelerin hangi-
lerinin snf doru verilmitir? III. Damlalar, damlatlaca dokuya zarar vermeyen kim-
yasallarla osmotik basnc ayarlanm su iinde zl-
mtr.
E500-E599 asitlik dzenleyici ve topaklama nleyici gruptur.
la formlar ile ilgili verilen tm ifadeler dorudur.
3. Kozmetik rn, iine katlar bileenlerin oranlarna bal 6. Sa kozmetikleri ile ilgili aadakilerden hangisi yan-
olarak farkl fiziksel grnmlerde hazrlanabilir. ltr?
Buna gre, A) Sa jleleri katyonik yzey aktif madde katlm vaze-
I. Toz rnler lin ve mum karmdr.
II. Mum kvamnda rnler B) Sa boyalar, sa oluturan keratin proteinine tutuna-
III. Emlsiyonlar rak kendi rengini saa veren maddelerdir.
IV. zeltiler C) ampuanlar, pH deeri cildin pH deerine yakn olaca

ekilde ayarlanm sa ve cilt temizleme karmlardr.
hangileri kozmetik rnlerin fiziksel grnmdr?
D) Sa boyalarnda kullanlan alfa naftol ve rezarsin doal
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III
maddelerdir.
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV E) Biryantinler san parlak grnmesi ve eklini koruma-
s iin uygulanr.
Tamam kozmetiklerin fiziksel grnmlerindendir. Sa boylarnda kullanlan maddeler yapaydr.

7. H H 10. I. Metal, cam ve toprak malzemeye gre daha esnek,

CC hafif ve dayankldr.
H CI II. Is ve elektrik yaltkandr.

n
III. Polimerlerin kkeni petrol olduu iin ahap yerine po-
Yukarda verilen yap ile ilgili,
limer malzeme kullanm orman imhasn azaltmtr.
I. Ad polivinil klorrdr. (PVC)
Yukardaki yarglardan hangileri polimerlerin kulla-
II. Yap sektrnde kullanlr. nm avantajlarndandr?
III. Kan ve kan rnleri torbalar ve dier tbb malzeme-
lerde kullanlr.
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III Polimerle ilgili verilen tm ncller dorudur.
PVC polimeridir. Yaygn kullanm alan vardr.
8. Mg2+ ve Ca2+ deriimi yksek sulara ...I... sular denir.

Yzey aktif maddeler ...II... ve ...III... ksmlardan oluur. 11. Sert sular aadaki hangi iyon iftini en fazla miktarda
Yukarda verilen cmlelerde bo braklan ksmlara ierir?

hangi szckler getirilirse doru olur? A) Ca2+, Cr3+ B) K+, Cr3+
3+ 2+
I II III C) As , Mg D) Ca2+, Mg2+
A) sert koruyucu lignin E) Zn2+, Mg2+
B) sert hidrofobik hidrofilik
C) yumuak hidrofobik hidrofilik Ca2+ ve Mg2+ iyonlar suya sertlik verir.
D) yumuak CF2CI2 CCI3F

E) sert lignin koruyucu
I. Sert II. hidrofobik III. hidrofilik
9. Kozmetik rnlerle ilgili,

I. erdii koruyucu madde cildi gn ndaki UV nla- 12. Sabunlar ile ilgili,
rndan ve atmosferdeki SO2 gibi zehirli gazlardan korur. I. Doal kaynaklardan retilir.
II. Karmdr. II. Su kirliliine neden olur.
III. zc sv yannda, pH dzenleyici renk/koku verici III. Cilde zarar deterjanlara gre ok azdr.
vb. bileenler ierir
Kozmetik rnleri ile ilgili verilen tm ncller dorudur. Sabunlar su kirliliine neden olmaz.
12. D 11. D 10. E 9. E 8. B 7. E 6. D 5. E 4. C 3. E 2. C 1. E Cevaplar

1. I. Fosil yaktlarn kullanlmas 4. I. Bitkisel ya

II. Ormanlarn yok edilmesi II. NaOH
III. Petrol rafinerileri III. Hidroklorik asit
Yukardaki hangileri sera gazlarnn salnmn artran Yukardaki maddelerin hangileri sabun retiminde kul-
insan faaliyetlerindendir? lanlr?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve III A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
Tamam evre kirliliine ve sera gaz salnmnn artna sebep olur. HCI sabun retiminde kullanlmaz.
O
2. I. zc/datc sv 5.
II. Balayc madde
O K+
III. Pigment
A B
Yukarda verilen maddelerden hangileri boyalarn ya-
psnda bulunur? bileii iin,
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve III I. Arap sabunudur.
D) II ve III E) I, II ve III II. A harfi ile gsterilen ksm apolar zellie sahiptir.
zc, balayc madde ve pigment boyann temel bileenleridir. III. Sert sabundur.

Yumuak sabundur. K ierenler yumuak sabun olur.
6. Endstriyel ters ozmoz yntemi ile ilgili,

3. Yapay gbreler ile ilgili,
I. Deniz suyunu artmada kullanlr.
I. Topraktaki N, P, K elementlerini telafi etmek iin kulla-
nlr. II. Dardan uygulanan osmatik basn etkisinden fayda-
lanr.
II. Fazla miktarda kullanlmas su canllar iin faydaldr.
III. Az ya alan scak deniz iklimlerinde kullanlmas uy-
III. Topran pH deerini etkiler.
gun deildir.
yarglardan hangileri yanltr?
Ters ozmoz yntemi ile ilgili verilen tm ncller dorudur.

Fazla miktar kullanlmas zararldr.

7. I. Bulanklk 10. Kurun kalem ile ilgili,

II. Renk ve koku I. Karbon elementinin allotroplarndan biri olan grafit ile
III. pH deerinin 6,5-8,5 aralnda olmas kilin karmdr.
II. Kurun kalem lekeleriyle kt arasnda kimyasal ba-
Yukardakilerden hangileri ime suyunda istenmeyen
lar olumad iin bu lekelerin silgi ile silinmesi kolay-
zelliklerdendir?
dr.
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II III. Eski dnemlerde grafit yerine kurun kullanld iin
D) II ve III E) I, II ve III geleneksel olarak bu ad ile ifade edilir.
Renk, koku ve bulanklk istenmeyen zelliktir. yarglarndan hangileri dorudur?

Kurun kalem ile ilgili tm ncller dorudur.
8. ehir sularnn artmnda uygulanan ilk ilem hangi- 11. O

O Na+
sidir? S
O
A) Sertlik (kire) giderme
B) Dinlendirme ve havalandrma
C) Koaglasyon-dinlendirme bileii ile ilgili,
D) n klorlama / ozonlama I. Ad sodyum lauril benzen slfonattr.
E) Szme II. Hidrafob ve hidrofil ksm ierir.
III. Su canllar iin ok tehlikelidir.
lk ilem dinlendirme ve havalandrmadr.
9. ehir sularnn artmndaki ilemler, Deterjan formldr. Tm ncller dorudur.
I. Sertlik (kire) giderme
II. Koaglasyon-dinlendirme
III. Dinlendirme ve havalandrma 12. lalarla ilgili,
IV. n klorlama / ozonlama I. Organizmann doal ileyii dndaki biyolojik olaylar
etkilemek iin kullanlr.
V. Szme son klorlama (dezenfeksiyon)
II. Vcuda verili ekli vcutta hedeflenen dokunun ve
hangi sra ile uygulanmaldr? etken maddenin zellikleri ile dorudan ilgilidir.
A) I - II - IV - III - V III. Besin amal kullanlabilir.
B) III - I - IV - II - V yarglarndan hangileri dorudur?
C) IV - III - I - II - V A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
D) IV - I - V - III - II
E) I - IV - III - V - II
III - I - IV - II - V Besin amal ila kullanlmaz.
12. B 11. E 10. E 9. B 8. B 7. C 6. E 5. B 4. B 3. A 2. E 1. E Cevaplar

YGS // KMYA FY NO
TARAMA
14
1. Gnlk hayatta kullanlan baz iecekler iin aadaki 4. I. Mumun erimesi
ifadelerden hangisi yanltr? II. Kmrn yanmas
A) Maden suyu suda znm doal CO2 ierir. III. Petroln damtlmas
B) Gazoz olarak bilinen iecekler CO2 yannda baka IV. Suyun elektrolizi
asitler de ierir. V. Mumun yanmas
C) Asitli iecekler tketilirken dikkatli olunmaldr. Yukarda verilen deiimlerden ka tanesi fizikseldir?
D) Maden suyu baziktir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
E) Asitli iecekler zellikle di rmeleri olmak zere I ve III fiziksel deimedir.
baz salk sorunlarna yol aabilir.
Maden suyu asidiktir.
5. I. CO2
II. CH4
III. NH3
2. 3. katmanda 6 elektron bulunduran ba grup elementi
iin, IV. HCI
Yukardaki molekllerden hangilerinin suda iyi zn-
I. Asal gaz dalmna sahip olmak iin 2e alr.
mesi beklenir?
II. Periyodik sistemin 6. periyodunda bulunur.
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
III. Atom numaras 16 dr. D) I, II ve III E) II, III ve IV
yarglarndan hangileri dorudur? Su polardr. Bu nedenle NH3 ve HCI gibi polar molekller suda iyi z-
nr.
16X h h h 2e alarak en yakn soy gaza benzer.
2e 8e - 6e -
3. periyot / 6A grubu
6. I. Sinein su stnde kalabilmesi

II. Mumdaki fitilin svy ekmesi
III. Suda yzen rdein tylerinin slanmamas
a. Kapiler etki
3. Aadaki iftlerden hangisi katl oranlar yasasna uy- b. Yzey gerilimi
maz?
c. Adhezyon kuvveti
I II
Yukarda verilen zellikler hangisinde doru eletiril-
A) NO N2O3
mitir?
B) CH4 C 3H6
A) I. a B) I. b C) I. c D) I. b E) I. c
C) SO2 SO3
II. b II. c II. b II. a II. a
D) FeO Fe2O3
E) HCIO2 HCIO III. c III. a III. a III. c III. b
HCIO / HCIO2 er atomlu bileiklerdir, uymazlar. I. b, II. a, III. c


Tarama
7. Aadaki organik bileiklerin hangisinin forml 10. I. N2 + 3H2 2NH3 Sentez

karsna yanl yazlmtr? II. CaCO3 CaO + CO2 Analiz

A) Benzen III. Zn + 2HCI ZnCl2 + H2 Ntrleme

B) Asetilen C2 H2 1
IV. H2(g) + 2 O2(g) H2O(g) Yanma
C) Anilin O NH2
V. Na2SO4(k) 2Na+ + SO2- znme
(suda) 4 (suda)
D) Etanol C2H5OH
Yukarda verilen tepkime eletirmelerinden hangisi
E) Etan H3C CH3 yanltr?
Benzen, eklindedir.
A) I B) II C) III D) IV E) V
Ntrleme asit ve baz arasnda olur. Bu metal zerine asit etkisidir.
11. Aada verilen bileiklerden hangisi yanl adland-

8. Asitlerle ilgili, rlmtr?
I. Sulu zeltilerinde H+ iyonunu artrrlar. Ad
OH
II. Bazlarla reaksiyona girerse ntrleme gerekleebilir.
A) Fenol
III. Mavi turnusol kadn krmzya evirir.
ifadelerinden hangileri dorudur? CH3
A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III B) Toluen
Asitler iin tm dorudur.
NH2
C) Anilin
D) Benzen
E) Ksilen
9. Sabun molekl, N
COONa CH3
bileii piridindir. Ksilen O eklindedir.
ekli ile ifade edilebilir. N
CH3
Su ile kartnda ba ksm (NaCOO) su ile kuyruk ks-

m ( ) ya ile etkileir.
Buna gre,
12. Aadaki snflandrmalardan hangisi yanltr?
I. Ba ksm hidrofildir.
II. Kuyruk ksm hidrofobdur. Madde Tr
A) ncir st Koloidal sspanyon
III. Sabun hem polar hem de apolar u bulundurur.
B) amurlu su Kaba sspansiyon
C) Mayonez Koloidal emlsiyon
D) Sis Koloidal emlsiyon
D) I ve III E) I, II ve III E) Zeytinyal - su Kaba emlsiyon
COONa
Sis, sv - gaz karm aerosoldr.
hidrofob hidrofil


Tarama
13. C4H10 + O2 CO2 + H2O 15. 15X3 ile Y+ iyonlar izoton olup X'in ekirdeinde 25 nt-
tepkimesi en kk tam saylarla denkletirilmek isteni- ronu bulunan e elektronlu taneciklerdir.
yor. Buna gre, Y nin ktle numaras katr?
Buna gre,
A) 55 B) 44 C) 40 D) 38 E) 36
I. CO2 nin kat says 4 tr. P n e -
3
15X 15 25 18 yk = p e KN = p + n
II. H2O nun kat says 10 dur.
Y+ ? 25 18 +1 = p 18 = 19 + 25
III. Girenlerin kat saylar toplam 18 dir.
p = 19 = 44
16. P=1 atm P=2 atm
13 Serbest hareketli
C4 H10 + 2 O2 $ 4CO 2 + 5H2 O piston
ABBBBBBBBBBBBBC ABBBBBBBBBBBBC
4 C 1C x 4
10 H 2H x 5
13 13 O
2 Ox 2
V
Tam say olmas iin tm 2 ile arplr. V/2
2C4H10 + 13O2 8CO2 + 10H2O
Yukardaki ekilde grld gibi, "scakl sabit tutulan

bir gazn basnc iki katna karldnda hacmi yarya
iner."
yargsn ileri srerek kendi adn tayan PV= sabit
formlne ulaan bilim insan aadakilerden hangi-
sidir?
A) Jacques Charles B) Robert Boyle
C) Alfred Werner D) Gay Lussac
E) Lavosier
14. X(g)
Robert Boyle
II
2
I 17. Pb(NO3)2 ve NaI katlarnn zeltileri kartrldnda
1
Na+ ve NO- iyonlar zeltide serbest halde bulunurken
3
bir kat kmtr.
Y(g)
3 9 Buna gre,
Yukarda verilen grafik X ve Y gazlar arasnda oluan I. Pb(NO3)2(suda) + 2NaI(suda) PbI2(k) + 2NaNO3(suda)
farkl 2 bileikteki ktlece birleme oranlarn gstermek- tepkimesi gereklemitir.
tedir.
II. Na+ ve NO- seyirci iyondur.
3
Buna gre, II. bileiin forml X2Y olduuna gre I.
III. Net iyon denklemi, Pb2+ + I- $ PbI2 (k)
bileiin forml aadakilerden hangisidir? (suda) (suda)
A) XY B) XY3 C) X 2Y3 eklindedir.
D) X3Y E) X3Y2 yarglarndan hangileri dorudur?

X Y
18 = 6 D) I ve III E) I, II ve III
I 2/ 1 9 ? 3 1 , X2Y6, XY3
II 2 3 X2Y Pb(NO3)2 suda znrken PbI2 znmez ve ker. Buna gre tepkime
Pb(NO3)2(suda) + 2NaI(suda) PbI2(k) + 2NaNO3(suda)

Tarama
18. HCN bileii iin aadaki ifadelerden hangisi do- 21. Organik kimyada halkal yapda bulunan bileikler geo-
rudur? (1H, 6C, 7N) metrileriyle gsterilebilir.
A) Molekl polardr. I.
N
B) Moleklleri arasnda London kuvvetleri etkindir.
II.
C) Molekln Lewis gsterimi H | C } N |eklindedir.
D) Moleklde ortaklanmam elektron bulunmaz. III.
E) Moleklde ift ortaklanm elektron bulunur. IV. CH3
H C N eklindedir. Yukardaki gibi gsterilen bileikler seeneklerdeki

isimleri ile eletirilirse hangi seenek darda kalr?
4 ift 1 ift ortaklanmam
A) Benzen B) Siklohekzan C) Toluen
ortaklanm elektron
elektron D) Siklopropan E) Piridin
bileii siklohekzandr.
19. Bileik Adlandrma

I. CH2 - C = O a. Etan 22. HCI + NaOH NaCl + H2O
; ; tepkimesiyle ilgili olarak aadaki ifadelerden hangi-
NH2 OH si yanltr?
II. CH3 CH3 b. Asetilen A) Yer deitirme tepkimesidir.
III. CH CH c. Glisin B) Ntrleme tepkimesidir.
C) Net tepkime denklemi H+ + OH- " H2 O(s)
Yukarda ak formlleri verilen organik bileikler adlar ile (suda) (suda)
dur.
eletirilmek isteniyor.
D) NaCl ntr tuzdur.
Yaplan eletirmelerden hangisi dorudur?
E) ndirgenme ykseltgenme tepkimesidir.
A) I. c B) I. a C) I. b D) I. b E) I. a
Na+ ve Cl ile H+ ve OH arasnda yer deitirme gereklemi ve ntr-
II. a II. c II. c II. a II. b leme olmutur.
III. b III. b III. a III. c III. c
I. c, II. a, III. b
23. Aadaki reaksiyonlardan hangisinin sonucunda H2

gaz aa kmaz?
A) Na(k) + HCI(suda)
20. CH2 - CH - CH2
; ; ; B) K(k) + HNO3(suda)
OH OH OH C) Cu(k) + HCI(suda)
forml ile gsterilen bir bileik iin, D) Mg(k) + HCI (suda)
I. Polialkoldr. E) Ca(k) + H2SO4(suda)

Cu, soy metal olduundan HCI ile tepkime vermez.
II. Moleklleri hidrojen balar ile birbirine balanmtr.
III. Suda iyi znr.

24. Ktlece % 14 lk 400 gram KOH zeltisine ka gram
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II su eklenirse zelti ktlece % 10 luk olur?
A) 160 B) 140 C) 80 D) 40 E) 30
Birden fazla OH tan dolay polialkoldr ve hidrojen ba ierdiinden
14 100 10
suda iyi znr. 400 100 = 56 g KOH 560 400 = 160 g su
x 56
560 kg

Tarama
25. Yntem alma Prensibi 28. Hava basncn lmek iin civa doldurulmu tplerle de-
neyler yapt. Deney sonucunda, deniz seviyesinde 1 cm2
I. Aktif Karbon Maddenin bir kat yzeye tutun-
ye den basnc 1033 g/cm2 olarak tespit etti. Ayn za-
mas ile
manda hocas Galilei'nin teleskobunu ve kendi mikrosko-
II. Koaglasyon Koloit taneciklerin birbirine tu-
bunu gelitirmeye urat.
tunup bytlerek phtlatrl-
Tm bunlar yaparak bilime katkda bulunan bilim
mas ve ktrlmesi ile
adam seeneklerden hangisinde doru belirtilmitir?
III. yon deitirici stenmeyen iyonun istenen
reine iyonla yer deitirmesi ile A) Evangelista Torricelli
Yukardaki ayrma yntemlerinden hangilerinde al- B) Amadeo Avogadro

ma prensipleri doru belirtilmitir? C) Ernest Rutherford
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) Michael Faraday
D) I ve III E) I, II ve III E) Robert Boyle

Tm dorudur. Bu deneyleri yapan bilim insan Toricellidir.
29. Alkali metal olduu bilinen X maddesi ile ilgili,

I. Oksitleri asitlerle tepkime verir.
II. H2SO4 ile tepkimesinden H2 gaz aa kar.
m III. NaOH ile tepkimesinden H2 gaz aa kar.

7
26. XY2 bileiinde X ile Y nin ktlece birleme oran m X = 12
Y yarglardan hangileri dorudur?
dir.
Aadaki bileiklerin hangisinde X ile Y nin ktlece
m 7 D) II ve III E) I, II ve III
birleme oran m X = 6 dir?
Y Alkali metaller oksitli bileiklerinde genellikle baziktir. Bu nedenle asit-
lerle tepkime verirler.
A) X3Y2 B) XY C) X 2Y
D) X3Y4 E) X 2Y3
30. 1. OH
X 7 X 7
2Y = 12 ise Y = 6 bulunur.
2. CH3 CH2 CH2 OH
O
3. CH - CH - C - OH
3 2
Yukardaki maddelerle ilgili verilen yarglardan hangi-
si yanltr?
A) 1. bileik aromatik alkoldr.

27. 37
17
Cl ile izotop olan ve ntron says daha kk olan tane- B) 2. ve 3. bileikler suda znr.
cik 18 elektron iermektedir. O
Buna gre, bu tanecik aadakilerden hangisi olabi- C) 2. bileikte OH, 3.bileikle ise - C - OH ksmlar
lir? hidrofildir.
A) 32 X2+ B) 31 X2- C) 35 X- D) Molekldeki karbon says 1.bileikte en fazladr.
16 16 17
D) 37 X+ E) 31 X- E) 3. bileik organik asittir.
17 18
zotop ise proton says ayndr. (p = 17) OH CH3 CH2 CH2 OH
O
Yk = P e 35 X-1
17 Fenol (Aromatiktir) Prapanol (Alkoldr)
= 17 18 CH3 - CH2 - C == O Proponoik asit (karboksili asittir.)
;
= 1 OH

Tarama
31. Piridin olarak bilinen madde iin aadakilerden 34. I. NaOH(suda) + HCI(suda) NaCl(suda) + H2O(s)
hangisi yanltr? II. NH3(g) + HF(g) NH4F(k)

A) Gsterimi eklindedir. III. Fe(NO3)2(suda) + 2NaI(suda) FeI2(k) + 2NaNO3(suda)

N
B) Yapda tane ift ba bulundurur. tepkimelerinden hangileri ntrleme tepkimesidir?
C) Aromatik yapdadr. A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II

D) Ta kmr katranndan elde edilir. D) II ve III E) I, II ve III
E) Kapal forml C6H5N dir. Asit ve baz tepkimesinden su olutuu iin I ntrlemedir.
C5H5N dir.
N
32. ki tanecik arasnda oluacak zayf etkileimlerle ilgili

Zayf Etkileim Aklama
35. Aadakilerden hangisi kuvvetli asit deildir?
I. Sulu zeltisindeki
Florun elektronegatifliinin
asitlik kuvveti A) HCIO4 B) HI C) HCI
Cl den fazla olmas
HCI>HF dir. D) HNO2 E) H2SO4
II. F2 gaz Br2 svdr. Bromda elektron saysnn HNO2 , ksmen iyonlaan zayf asittir.
ok olmas ile London etki-
leimlerinin artmas
III. Yemek tuzunun Negatif ve pozitif iyonlarn
suda znmesi suyun ksmi () ve (+) k-
smlar ile sarlmas
ifadelerden hangileri dorudur?
Tm doru aklanmtr
36.
Tuzlu su ekerli su
Bileik Adlandrma
33. I. Etilen
H H Yukarda farkl kaplarda ayn scaklk ve basnta iki ayr
; ; zelti rnei bulunmaktadr. Buna gre belirtilen zel-
H-C=C-H
ti rnekleri iin aadaki niceliklerden hangisi kesin-
II. C 6H 6 Benzen
likle farkldr?
III. CH3 CH2 CH = CH2 Bten
A) zktleleri
Yukardaki bileik ve adlandrmalardan hangileri do- B) Kaynama scaklklar
rudur? C) Buhar basnlar
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) Ktleleri
D) I ve III E) I, II ve III E) Elektrik iletkenlikleri
Tmnn ad doru eletirilmitir. eker, suda molekler daldndan elektrii iletmez.

Tarama
37. I. Petroln rafinasyonu, petroln temizlenme, saflatr- 40. Net iyon denklemi
ma ileminin srecidir. Ag(+suda) + Cl(-suda) $ AgCl(k)
II. Petrol rafinasyonunda ayrmsal damtma yntemi kul- olan tepkimede gzlemci iyonlar, Na+ ve NO- tir.
3
lanlr.
Buna gre,
III. Rafinasyon srasnda petroldeki byk moleklerin
I. Tepkimenin girenleri AgNO3 ve NaCl dir.
kk molekllere dnm kraking ilemi ile ger-
ekleir. II. Tepkimede znme ve kelme gerekleir.
IV. Petrol yapsnda sadece hidrokarbonlar bulundurur. III. Tepkimenin rnleri AgCl ve NaNO3 tr.
Petrol iin verilen yukardaki ifadelerden hangileri
dorudur?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV
Tepkimede Ag+ ve Cl ile birlikte Na+ ve NO - iyonlar olduundan AgCl
Petroln yapsnda kkrt, azotlu bileikler gibi maddelerde bulunur. 3
ve NaNO3 bileikleri oluur.
41. A Karboksilli asit snfna aittir.

A Sirke ruhu olarak ta bilinir.
Yukarda zellikleri verilen birleik forml hangi se-
enekte bulunur?
38. Ntr bir atom iin, A) C2H5OH B) CH3COOH C) HCOOH
I. Elektron verirse pozitif ykl iyon olur. D) C6H12O6 E) CH - OH
; 2
II. Elektron alrsa anyon alr.
CH - OH
2
III. Elektron verirse kimyasal zellikleri deiir.
Yapsnda COOH grubu bulunur. CH3COOH, sirke asididir.
IV. Elektron ortaklamas yaparsa katyondur.
yukardaki ifadelerden hangileri dorudur?
D) I, II ve III E) II, III ve IV
Elektron verirse, katyon;
Elektron alrsa, anyon oluur. Elektron ortaklnda iyon olumaz.

42. Benzen aromatikler snfnn bir yesidir.
Buna gre,
I. C6H6 formlne sahiptir.
II. H ak formlne sahiptir.

H H
H H
H
III. Petroln damtlmas ile elde edilir.
39. Aadakilerden hangisi petroln rafinasyonu ile-
minde damtma kulesinin en altndan alnr? yarglarndan hangileri dorudur?
A) Jet yakt B) Parafin C) LPG A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
D) Benzin E) Fuel oil D) I ve III E) I, II ve III

Prafin gibi ok karbonlu ve kaynama scakl yksek olan bileikler ko- , C6H6 dorudur.
lonun altndan alnr.

Tarama
43. I. : Sikloalkan 46. Aada verilen baz ayrma yntemleri iin kullanla-
cak rneklerden hangisi yanltr?
II. CH3 COOH : Karboksilli asit
Ayrma yntemi rnek
III. C2H5 OH : Alkol
A) Ayrmsal damtma ya - su
IV. CH CH :Alkin
B) Ayrma hunisi benzin - su
V. CH3 CH2 CH3 : Alkan
C) Koaglasyon ime suyu
Yukardaki bileiklerin karsna ait olduklar snflar yazl-
D) Aktif karbon zehirli gazlar bulunduran
mtr. Bunlardan hangisi yanl snfa aittir?
hava
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Manyetizma demir tozu - kkrt tozu
bileii benzendir. bileii sikloalkandr.
Ya, suda znmediinden ve younluu az olduundan ayrma hu-
nisi ile ayrlr.
44. 47. 100 gram suda 25 gram Na2CO3 znmtr.

Kristal tr rnek
Buna gre, aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
I. Kovalent Kuartz
II. yonik Yemek tuzu A) zelti deriimi % 20 dir.
III. Metalik Bakr 25g
B) zelti doygun ise znrlk 100g su olarak ifade
edilir.
Yukardaki kristal trleri ve rneklemeleri hangilerin-
de doru verilmitir? C) zeltiye 25 g Na2CO3 eklendiinde zelti % 50lik
olur.
D) zeltiye 75g su eklenirse zelti deriimi % 12,5
olur.
Tm dorudur.
E) zeltiden bir miktar su kme olmadan buharlatr-
lrsa zelti deriimi artar.
25
%C = 100 + 25 = 20
25 + 25
%C = 100 + 50 = 33, 3
45. 8O ve 1H atomlar arasnda oluan su iin,

I. O H ba trnden iki tane bulundurur.
48. NH3 + H2 O NH+ + OH-
4
II. Molekldeki H atomlar ksm negatif (d) ykldr.
oda koullarnda gerekleen denkleme gre aa-
III. Ba yapan elektronlara sahip kma gc oksijende daki ifadelerden hangisi yanltr?
daha fazladr.
A) NH3 zayf bir bazdr.
yarglardan hangileri dorudur?
B) Suda tamamen iyonlar.
C) Sulu zeltisine batrlan krmz turnusol kad mavi-
D) I ve III E) I, II ve III ye dner.
O D) Sulu zeltisi elektrii az iletir.
H H Elektron younluu oksijene doru olduundan ksmen negatif E) pH deeri 7 den byktr
(d) olan oksijendir. Zayf bazlar suda ksmen iyonlar.
25. E 26. B 27. C 28. A 29. B 30. A 31. E 32. E 33. E 34. A 35. D 36. E 37. D 38. D 39. B 40. E 41. B 42. E 43. A 44. E 45. D 46. A 47. C 48. B
Cevaplar
9. E 10. C 11. E 12. D 13. B 14. B 15. B 16. B 17. E 18. A 19. A 20. E 21. B 22. E 23. C 24. A 8. E 7. A 6. D 5. C 4. B 3. E 2. D 1. D

Ygs Kimya PDF 6-14. Föy

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ygs Kimya PDF 6-14. Föy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YGS // KMYA FY NO

KMYASAL TRLER ARASI ETKLEMLER

YGS Kimya Planl Ders Fy 1

Tuz ve su arasnda iyon dipol etkileimi olur.

Aada verilen molekllerden hangisi H2O bileii ile etki-

2 YGS Kimya Planl Ders Fy

100 H2O Grup 4A (14)

Kaynama scakl (C)

hh 4A grubu elementlerinin hidrrlerinin kaynama noktalar grup

hh Bu sebepten dolay kaynama noktas ykselir. Molekller

A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III

YGS Kimya Planl Ders Fy 3

KCl : yonik H2S : Polar; iyon-dipol

A) CH4 > C2H6 > C3H8 > C 4H10

Hidrokarbonlarda atom says arttka London etkileimi artar, bylece kayna-

C4H10 > C3H8 > C2H6 > CH4

CH3OH : Hidrojen ba A) H2S B) CO2 C) NH3 D) HBr E) SO2

4 YGS Kimya Planl Ders Fy

Molekl Etkileim tr Dipoldipol London

A) H 2O Hidrojen ba KNO3 H2S HF CH3OH

A) CH4 B) CO2 C) BH3

Molekl Ba polarl Molekl polarl D) H2S E) C2H2

CH4 Polar Apolar BH3 CO2 : London

H2O Polar Polar HF CH3OH: H ba

O2 Apolar Apolar He Ne: London

BH3 Polar Apolar NaCI H2O yon dipol

YGS Kimya Planl Ders Fy 5

hhII. FZKSEL VE KMYASAL DEMLER rnek13:

hh Bu meydana gelen deiimler trler ve trler aras etkileim- D) II ve III E) I, II ve III

hh Fiziksel deiimlerde bu enerji yaklak 40kj/mol deerinden

Aadaki deiimlerden hangisinin tr hatal verilmitir?

6 YGS Kimya Planl Ders Fy

Kimyasal deiemlere u rnekler verilebilir;

Deiim Deiim Tr rnek15:

ekerin ayda znmesi Fiziksel Deiim Deiim tr

Yapran kurumas Kimyasal D) Gmn kararmas Fiziksel

Etin rmesi Kimyasal E) O2 gaznn suda znmesi Fiziksel

Sodyum metalinin suda znmesi Kimyasal

Kadn yrtlmas Fiziksel

Camn krlmas Fiziksel

Suyun elektrolizi Kimyasal Yukarda verilen deiimlerden hangileri kimyasal dai-

YGS Kimya Planl Ders Fy 7

3. Tepkime Denklemi hhIII. TEPKME TRLER

Aada verilen tepkimeleri denkletiriniz.

H2SO4 + 2KOH K2SO4 + 2H2O 3. Yanma Tepkimeleri:

Pb(NO3)2 + 2NaCI PbCI2 + 2NaNO3

C2H2 + 2H2 C2H6 C2H4 + 3O2 2CO2 + 2H2O

CS2 + 3O2 CO2 + 2SO2 N2 + 2O2 2NO2

2NH3 N2 + 3H2 4Fe + 3O2 2Fe2O3

hh Yanma olaynn gerekleebilmesi iin;

8 YGS Kimya Planl Ders Fy

rnek18: 5. znme kelme Tepkimeleri:

K+ ve NO -3 iyonlar seyirci iyonlar olarak adlandrlr.

4. Asit Baz Tepkimeleri:

hh Asit baz tepkimelerinde H+ ve OH iyonlarnn tepkimesi so-

2H3PO4 + 3Ca(OH)2 Ca3(PO4)2 + 6H2O

hh Asit baz tepkimelerinde net iyon tepkimesi;

H (+suda) + OH (-suda) H2O(s) eklindedir.

D) II ve III E) I, II ve III A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III

YGS Kimya Planl Ders Fy 9

A) AgNO(suda)+NaI(suda)AgI(k)+NaNO3(suda) kelme B) N2 + 2O2 2NO2 Yanma

B) C + O2 CO2 Yanma C) CaCO3 CaO + CO2 Sentez

C) HCl + NH3 NH4Cl Asitbaz AgNO3(suda) + KCI(suda) AgCI(k) znme - -

tepkimesi analiz tepkimesidir.

YGS // KMYA FY NO

hh Yksek basn ve dk scaklklarda svlatrlarak elde

d(g/cm3) Scaklk Hacim Younluk hh LPG bileenleri

ir kabn iine 3 cm yksekli-

b. Scaklk (T) hh Gazlarn bulunduklar kaplar;

hh Gaz oluturan taneciklerin hareketi scaklk ile doru oran-

hh Scaklk termometre ile llr.