KİMYA 9.

SINIF

KİMYASAL TÜRLER ARASI

ETKİLEŞİMLER

Kimyasal Türler ve Kimyasal Türler Arası

Etkileşimlerin Sınıflandırılması
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimyasal Türler Kimya

Kuzey ışıkları atmosferin üst katmanlarında iyonlaşmış azot ve

oksijenin temel enerji düzeyine dönüşmesi sonucu oluşur.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimyasal Türler Kimya
Kuzey ışıklarındaki pozitif ve negatif iyonlar,
uçan balonlardaki Helyum (He), oksijen
tüplerindeki oksijen gazı (O₂), şişedeki su
(H₂O), altın külçeleri (Au) gibi maddeler farklı
tür tanecikler içerir.

Bu maddeleri oluşturan farklı taneciklere

kimyasal türler denir.

Kimyasal türler atom, iyon ve molekül olarak

sınıflandırılabilir.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimya
ATOM
Bir elementin fiziksel ve kimyasal özelliklerini
gösteren en küçük birimine atom denir.

Atomlar proton, nötron ve elektron gibi daha küçük

taneciklerden oluşmalarına rağmen fiziksel ve
kimyasal yöntemlerle daha basit birimlerine
ayrıştırılamaz. Ancak nükleer yöntemlerle
ayrıştırılabilir.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
ATOM Kimya
Proton, nötron gibi tanecikler çekirdekte; elektronlar ise elektron
bulutunda yer alır. Atom çapı elektron bulutu da dâhil olmak üzere
yaklaşık 10⁻⁸ cm, çekirdeğin çapı ise yaklaşık 10⁻¹²- 10⁻¹³ cm
kadardır.
Atomlar boyutlarının çok küçük olması nedeniyle optik
mikroskoplarla görüntülenemez ancak elektron mikroskobu gibi
araçlarla görüntülenebilir.
Metaller (K, Fe, Cu, Au, Na....) ve soy gazlar (He, Ne, Ar, Kr ....)
doğada tek atomlu hâlde bulunur.
Metal ve soy gazlar doğada tek atomlu olarak bulundukları için
bunlara monoatomik elementler de denir.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
MOLEKÜL Kimya

Aynı veya farklı atomların birbiri ile etkileşmesi

sonucunda oluşan kimyasal türlere molekül denir.

Moleküller en az iki atomun birleşmesiyle oluşur.

Aynı atomlar birleşirse element molekülünü oluşturur.

H₂ , N₂ , O₂ , O₃ , P₄ , S₈ gibi.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
MOLEKÜL Kimya
Farklı atomlar birleşirse bileşik molekülünü oluşturur.
CO₂, H₂O, CH₄ , N₂O, CH₃COOH, H₂SO₄ gibi.

Bileşikler kimyasal yöntemlerle kendini oluşturan

bileşenlere ayrışabilir.

Moleküller iki atomlu (diatomik), üç atomlu (triatomik)

veya çok atomlu (poliatomik) olabilir.

İki atomlu moleküllere F₂, HCl, üç atomluya O₃, H₂O, çok

atomluya H₂SO₄, C₆H₁₂O₆ ve polimerler örnek verilebilir.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
İYON Kimya
Elektron vermiş veya almış atom ya da atom gruplarına iyon denir.

Bir atom, elektron verdiğinde verdiği elektron sayısı kadar pozitif

(+), elektron aldığında aldığı elektron sayısı kadar negatif (-) yükle
yüklenir.

Pozitif yüklü iyonlara katyon (Na⁺, Mg²⁺, Al³⁺, NH₄⁺, H₃O⁺ gibi),
negatif yüklü iyonlara anyon (Cl⁻, O²⁻, N³⁻, OH⁻, SO₄²⁻ gibi) denir.

Birden fazla atomun tek bir atom gibi davrandığı yüklü atom
gruplarına kök adı verilir. (NH₄⁺, H₃O⁺, OH⁻, SO₄²⁻gibi)
Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
İYON Kimya
Bir atom elektron verip katyonuna
dönüştüğünde çapı küçülür.

Bir atom elektron alıp anyonuna

dönüştüğünde ise çapı büyür.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
SORU: Kimya
Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler Kimya

Hidrojen ve oksijen gazının suyu oluşturması kimyasal

değişimdir.

Bu değişim gerçekleştiğinde iki hidrojen ve bir oksijen

atomu kendi aralarında güçlü etkileşimlerle su (H₂O)
molekülünü oluşturur.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimya
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

Suyu oluşturan hidrojen ve oksijeni ayrıştırmak için

suyun kimyasal bir yöntem olan elektroliz ile
ayrıştırılması gerekir.

Suyun hidrojen ve oksijene ayrışması kimyasal değişim

olduğundan daha fazla enerji gerektirir.

Hidrojen ve oksijen arasındaki etkileşim güçlü etkileşim

olduğundan bağlar daha sağlamdır.
Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimya
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

Kimyasal türler arası etkileşimler bağın sağlamlığı temelinde

güçlü ve zayıf olarak sınıflandırılabilir.

Kimyasal türler arasındaki etkileşimler,

a) Bağlanan türlere göre

b) Bağın sağlamlığına göre sınıflandırılabilir.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimya
Bağlanan Türlere Göre
a) Atomlar Arası Bağlar: Aynı veya farklı tür
atomlar arasındaki etkileşimler sonucunda atomlar
arası bağlar oluşur.

Örneğin hidroklorik asitteki H-Cl, sudaki O-H ve flor

gazındaki F-F, demir elementindeki Fe-Fe, helyum
gazındaki He-He gibi.

Örnekler atomlar arası bağ olmasına rağmen bu

bağların hepsi güçlü veya hepsi zayıftır denilemez.
Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Bağlanan Türlere Göre Kimya
a) Atomlar arası bağlar:
Fe-Fe atomları ve He-He atomları arasındaki bağların her ikisi de
atomlar arası bağdır.
Kaynama noktaları arasındaki farktan da anlaşılacağı gibi Fe-Fe
atomları arasındaki bağın güçlü, He-He atomları arasındaki bağın
zayıf olduğu söylenebilir.
Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Bağlanan Türlere Göre: Kimya
a) Atomlar arası bağlar:
Fe-Fe atomları arasındaki çekim güçlü olduğu için demirin
kaynama noktası daha yüksektir ve oda koşullarında katıdır.

He-He atomları arasındaki çekim daha zayıf olduğundan kaynama

noktası çok düşük ve oda koşullarında gazdır.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Bağlanan Türlere Göre: Kimya
b) Moleküller Arası Bağlar : Aynı veya farklı tür
moleküller arasındaki etkileşimler sonucunda
moleküller arası bağlar oluşur.

F2-F2, HCl-HCl, H2O-NH3, CO2-CO2 ve H2O-H2O

gibi

Moleküller arası bağların hepsi zayıf etkileşim

olmasına rağmen etkileşim türlerinde ve çekim
güçlerinde farklılıklar vardır.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Bağlanan Türlere Göre: Kimya
b) Moleküller Arası Bağlar :
H₂O-H₂O ve CO₂-CO₂ moleküller arası zayıf etkileşimdir.
Moleküllerin çekim güçleri farklı olduğu için kaynama noktaları ve fiziksel hâlleri
farklıdır.
H₂O-H₂O molekülleri arasındaki çekim CO₂-CO₂ molekülleri arasındaki çekime
göre daha fazla olduğu için H₂O’ yun kaynama noktası daha yüksek ve oda
koşullarında sıvıdır.
CO₂-CO₂ molekülleri arasındaki çekim daha zayıf olduğundan kaynama noktası
çok düşük ve oda koşullarında gazdır.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Bağın Sağlamlığına Göre: Kimya

Kimyasal türler birbirine yaklaştığında elektron

bulutları ve çekirdekler arasında elektrostatik itme
ve çekme kuvvetleri meydana gelir.

Çekme kuvvetleri itme kuvvetlerinden büyükse

güçlü etkileşimler yani kimyasal bağ oluşur.

Çekme-itme kuvvetlerinin birbirine yakın olduğu

durumlarda ise zayıf etkileşimler meydana gelir.

Zayıf etkileşimlere de fiziksel bağ denir.

Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Bağın Sağlamlığına Göre: Kimya
Güçlü ve zayıf etkileşimler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.
 Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
SORU: Görselde amonyak (NH₃) molekülleri verilmiştir.
Kimya
1, 2, 3, 4 rakamlarıyla gösterilen etkileşimleri güçlü/ zayıf ve
atomlar arası/moleküller arası olarak sınıflandırınız.

ÇÖZÜM :

1, 2, 3 rakamlarıyla gösterilen etkileşimler

atomlar arası ve güçlü, 4 rakamıyla
gösterilen etkileşim moleküller arası ve
zayıf etkileşimdir.
Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
SORU: Kimya
Kimyasal türler arası etkileşimleri;

I. Bağlanan türlere göre,

II. Bağın sağlamlığı esasına göre,
III. Bağlanan türün metal, ametal veya yarı
metal oluşuna göre

hangisi veya hangilerine göre sınıflandıra-

biliriz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C)Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III
Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimya
SORU: Aşağıda verilen etkileşimlerden
I. İyonik bağ
II. Metalik bağ
III. Hidrojen bağı
IV. Kovalent bağ
V. Van der Waals bağı

hangisi veya hangileri güçlü

etkileşimlerden değildir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV

D) II, III ve V E) III ve V

Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
SORU: Kimyasal türler arasındaki etkileşimleri güçlüKimya
ve zayıf
etkileşim olarak sınıflandırmak yerine, bağlanan türlere göre
atomlar ve moleküller arası şeklinde sınıflandırmanın
güçlüklere neden olduğunu kanıtlayan örnek,

I. CaO’in erime noktası 2614⁰C, MgO’in erime noktası 2852⁰C’

tur.
II. Argonun kaynama noktası -186⁰C, kriptonun kaynama noktası
-152⁰C’ tur.
III. Argonun kaynama noktası -186⁰C, çinkonun kaynama noktası
907⁰C’tur.

hangisi ya da hangileri olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

Kimyasal Türler ve Sınıflandırılması 9. Sınıf
Kimya
a) Aşağıda verilen bağların hangi kimyasal türler arasında
SORU:
oluştuğunu verilen boşluğa yazınız.
b) b) Oklarla gösterilen bağları güçlü veya zayıf olarak
verilen boşluğa belirtiniz.