Kimyasal Bağlar

•İyonik bağlar
•Kovalent bağlar
•Poliatomik Türlerin Yapıları
•Oktet Kuralı ve İstisnaları
•İyonik ve Kovalent Bağların
Karşılaştırılması

Genel Kimya
 Yeni maddelerin yapımı
• Atomların birbirine nasıl bağlandıklarını
anlamakla mümkün!

• Atomları birbirine bağlı tutan bağ türleri ile

bileşiklerin özellikleri arasındaki ilişki
 nasıl açıklanabilir?

• Havadaki azottan bileşik oluşturmak neden

güç?

• Hemoglobinin oksijen ile gevşek bir bağ

oluşturmasını ve onu vücudun başka bir
yerine taşıdıktan sonra matabolik ihtiyaca
göre oksijeni orada bırakması

• İEM’leri nasıl iyileştirilebilir?

• Sentez
 Kimyasal bağlar
• Kimyasal bileşikler ve moleküller
atomların birleşmesinden oluşur.

• Kimyasal bağ: “İki atom arasında bir

molekül oluşturmak üzere etkileşme”

• Atomları veya atom gruplarını belli bir

uzaklıkta ve birarada tutmaya yetecek
kuvvetlere kimyasal bağ denir.
Kimyasal bağlar

• Atomlar ; daha düşük enerjili yani

daha kararlı hale molekül ve
bileşikleri oluşturarak gelirler.
• Kimyasal bağ; bağlanan atomların
oluşturduğu yeni yapının enerjisi bağımsız
atomların enerjisinden daha az ise-
meydana gelir.

A  A  A2
Atomların molekül oluşturmasıyla gözlenen
enerji düşmesi en az 42 kj/mol değerini
aşarsa bu kuvvete KİMYASAL BAĞ denir.
Örneğin; NaCl veya NH3 oluşumu
• Bağ oluşumu sırasında görülen
enerji değişimi atomdaki son
yörüngelerde bulunan valens
(değerlik) elektronlarının yerlerinin
değişmesinden kaynaklanır.
• Valens: Kuvvet (Latince)
Vale: kuvvetli ol
• O halde; valens elektronları atomun
oluşturacağı bağların sayısını ve
kuvvetini belirler.
 Kimyasal Bağ
• Atomlar elektron sistemlerini küresel simetrik
hale getirerek kararlı bir yapıya gelmek
istemeleri sonucunda Kimyasal Bağ oluşur.

• Bağ uzunluğu: iki atom arasındaki ortalama

uzaklık örnek: O-H: 0,96Ǻ

• Bağ ekseni: İki atom çekirdeğini birleştiren

eksen
• Bağ açısı: Bağ eksenleri arasındaki açı
 Bağ açısı

Bağ ekseni

Bağ uzunluğu
• İyonik: Zıt yüklü katyon ve anyonların
çekimi: elektrostatik çekim kuvveti
• Kovalent: Ametaller monoatomik katyonlar
oluşturamazlar; çünkü iyonlaşma enerjileri
yüksek: Birbirleri ile birleşirler; iki atom
tarafından kullanılan bir elektron çiftinden
oluşur.
• Metalik bağ: Metal ve alaşımlarda. En dış
elektronlar yapının her tarafında serbestçe
dolaşırlar.
 Lewis Kuramı: Atom ve
İyonların Lewis Sembolleri
• Kimyasal bağlanma için atomun valens
(dış yörünge) elektronları önemlidir.
• Atomlar arası e- transferi sonucu iyonik
bağ oluşur
• e- ların ortaklaşa kullanımı sonucu
kovalent bağ oluşur.
• Atomlar soy gazların elektron dizilişine
sahip olma eğilimindedirler (oktet kuralı)
• Lewis sembolü elementin kimyasal
sembolü ve valens elektronları için birer
noktadan ibarettir.
 İyonik ve kovalent bağlı
moleküller Lewis sembolleri ile
gösterilebilir:
1.İyonik Bağ:yapı taşları iyonlar.

KCl’ün Lewis formülü

 BaO’in Lewis formülü

elektronların okteti yani s2p6 elektron konfigürasyonu

oluşmuştur.
 İyonik bağ; iyonlaşma enerjileri
farklı elementler arasında oluşur.
• En kararlı iyonik bileşikler iyonlaşma
enerjisi düşük bir elementle elektron
ilgisi büyük elementler arasında
oluşur.
• Ya da iyonlaşma enerjileri çok farklı
olanlar arasında
MgO ve CaF2 : Hangisi daha kararlıdır?
• Mg: 736 kJ/mol
• O: 1310 kJ/mol
• Ca: 590 kJ/mol
• F: 1680 kJ/mol
MgO: 1310-736= 576 kJ/mol
CaF2: (2x1680)- 590= 2770 kJ/mol
CaF2 daha kararlı.
 2. Kovalent Bağlar
• Bir katyonun oluşması için gerekli enerji
(iyonlaşma) bir anyonun oluşması
sırasında salınan enerji (elektron ilgisi) ile
karşılanamaz.
• Kovalent Bağ: elektron çifti atomlar
arasında ortaklaşa kullanılır.
• Bağlayıcı kuvvet: Ortaklaşa kullanılan
elektronlar ile çekirdek arasındaki çekme
kuvveti!
İki H atomu arasında bağ
oluşumu
F2 molekülü oluşumuna sadece birer
değerlik elektronu katkıda bulunur.
Katkıda bulunmayan elektron çiftlerine
ORTAKLANMAMIŞ ELEKTRON ÇİFTLERİ
denir.
Kovalent Bağ
İki atom arasında birden fazla kovalent bağ
meydana gelebilir
• N atomu 5A grubu: 5 değerlik
elektronu var; üçlü bağ 6e paylaşır

Cl: 7A grubu TEK KOVALENT BAĞ

O,S: 6A grubu İki KOVALENT BAĞ
C, Si: 4A grubu Dört KOVALENT BAĞ
 Polar ve apolar molekül nedir?

Kovalent bağ aynı cins iki atom arasında

oluşmuşsa H2, O2, Cl2 vb.ortak elektronlar iki
çekirdeğin etkisinde. Kutuplanma yok: Apolar
molekül-apolar kovalent bağ (elektron
dağılımı simetrik)
• HCl’de ise elektron aktarımı
tamamlanmamıştır. Elektronlar eşit
olmayan şekilde paylaşılmıştır:
POLAR MOLEKÜL-POLAR BAĞ
 APOLAR

POLAR
Polar olmayan bir bağın, polar bağdan
ayrılmasını sağlayan özellik;
ELEKTRONEGATİFLİK

• Ortak elektron çifti daha

elektronegatif atoma daha yakındır.
• H: 2,1
• Cl: 3,0
Cl; H’e göre daha elektronegatiftir;
elektron çiftini daha kuvvetle çeker
ve elektron çifti Cl’un çekirdeğine
daha yakın: SİMETRİ YOK
 Atomlar arasındaki elektronegativite farkı

0 ise: Apolar kovalent bağ (ya da <0,5 de olabilir)

0,5-1,6: Polar kovalent
>2 ise: Bağ iyoniktir
1,6-2 : atomlardan biri metalse iyonik, ametalse
bağ kovalent.

Sonuç: Atomların iyonlaşma enerjileri ya

da elektronegatiflikleri ne kadar farklı ise
bağ o kadar POLAR olur.
 HF, HCl ve HI polariteleri
• H: 2,1
• F: 4
• Cl: 3
• I: 2,5
HF: 4-2,1= 1,9 (en polar)
HCl: 3-2,1= 0,9
HI: 2,5-2,1= 0,4 (en az polar)
 Elektronegatiflik farkı En
• Kovalent bağın polarlığını verdiği
gibi iyonik bağlarda da
deformasyona (kovalent eğilimine)
neden olur.
1. (+) ya da (-) iyon fazla yüklüyse
2. (+) iyon küçükse
3. (-) iyon büyükse
İYONİK BAĞ KOVALENT KARAKTER
İÇERİR
 * LiCl, NaCl, KCl: Hepsi iyonik

• Li+ < Na+< K+ olduğundan

• LiCl daha fazla kovalent karakterde
Nedeni : Li en küçük katyon
 CaBr2 ve CaF2
• Br - > F- olduğundan CaBr2 daha
kovalent.
• Neden: En dış elektronları
çekirdeğinden uzakta bulunan büyük
bir anyonun biçimi kolaylıkla
bozunabilir.
• S2- biçimsel bozunması Cl- e göre
daha kolaydır.

Yüksek (-) yüklü bir anyonun biçimi, yükün

fazlalığına göre daha kolay
bozunabilmektedir.
 BeO ve MgO
• Be ve Mg : 2A Grubu
Be2+ < Mg2+
BeO daha kovalent.

* 2A grubundaki elementlerin en küçük

katyonunu oluşturan Be’un tüm bileşikleri
önemli ölçüde kovalenttir.
 BOR
• 3A grubunun en küçük üyesi olan B
ise sadece kovalent bileşikler
oluşturur.
• Neden: B3+ çok küçük bir hacim
içerisinde oldukça yüksek yüke sahip
• Anyonda yoğun bir bozulmaya sebep
olur ve sadece kovalent bağ yapar.
 Polar molekül: Dipol
• C=O (polar bağ polar molekül)
• O=C=O (polar bağ apolar molekül)
• H2O molekülü ise polar bağ polar
molekül
 Dipol moment
• = Qx r
• Dipol moment= yük x uzunluk
• Q: esb r: cm
• SI=coulxm
• Bir bağın polaritesi, o bağın dipol
momentinin hesaplanmasıyla bulunur.
• Birimi D (Debye) = 3.36 x 1030 C.m
• H2 ve Cl2 =0 (polar değil)
 Proton ve elektron arasındaki
mesafe 100 pm olduğunda , dipol
momenti 4.80 D olur.
• 4.80 D anahtar referans değeridir!
Birbirinden 100 pm (100pm = 1Å) ötede
bulunan, +1 ve -1 değerlikteki iki yalın
yükün arasındaki dipol moment
değeridir .
• %100 iyonik bağı temsil eder!
• H-F;
μ = 1.82 D (ölçülen) bağ uzunluğu = 0.92 Ǻ
• Eğer %100 iyonik olsaydı,
μ = (0.92) x (4.8 D) = 4.42 D
• İyoniklik Yüzdesi = (1.82/4.42) x 100 =
• % 41 iyonik
• HCl için atomlararası bağ uzunluğu
127 pm (1,27x10-10 m) Buna göre
• = (1,6x10-19 x 1,27x10-10 ) = 6,08D
• Ölçülen : 1,03 D
• 1,03/6,08= 0,169
Sonuç: %17 iyonik bağ, %83 kovalent
karakter gösterir.