Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

(Zayıf Etkileşimler)

3.2
 ÜNİTE-3.2 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
Zayıf Etkileşimler

• Maddenin hâl değişimi olaylarında düzenli hâlden daha düzen-

ÖĞRETMENİN NOTU
siz hâllere geçişlerde (katı $ sıvı $ gaz yönünde) tanecikler
Zayıf Etkileşimler arasındaki zayıf etkileşimler zayıflar ve bir kısmı da kırılır. Mad-
• Zayıf etkileşimler yoğun fazlarda soy gaz atomlarını veya mo- de gaz faza geçtiğinde bu etkileşimler yok denecek kadar az
lekülleri bir arada tutan kuvvetlerdir. olur. Tersi yöndeki değişimlerde ise zayıf etkileşimlerin kuvve-
ti artar ve yenileri oluşur.
• Bağ oluşurken açığa çıkan veya bu bağı kırmak için gerekli
olan enerjiye bağ enerjisi denir. Birimi kj/moldür. • Zayıf etkileşimler oluştuğunda veya kırıldığında maddenin sa-
dece fiziksel özellikleri değişir.
• Kimyasal türler arasındaki etkileşimleri kırmak için gereken
• Kuvvetli etkileşimler oluştuğunda veya kırıldığında maddenin
enerji 40 kj/molden büyükse bu etkileşim genellikle kuvvet-
kimyasal özellikleri ve fiziksel özellikleri değişir.
li etkileşim, 40 kj/molden küçükse zayıf etkileşimdir. Fakat bu
duruma uymayan örnekler de vardır. NOT
• CH3OH(g) $ CH3OH(s) + 35 kj/mol
(Zayıf etkileşimler oluşmuştur.) Zayıf etkileşimlerin türü ve kuvveti maddenin;
Çözünürlük Erime noktası
• H2O(g) $ H2O(s) + 44 kj/mol
Kaynama noktası Özkütle
(Açığa çıkan enerji 40 kj/molden büyüktür fakat hâl değişimi
gibi fiziksel özelliklerini belirler.
olduğu için zayıf etkileşimler oluşmuştur, istisna örneğidir.)
• CaO(k) + 3400 kj/mol $ Ca2+ 2-
(g) + O (g) O H Zayıf etkileşim (fiziksel bağ)
(Kuvvetli etkileşimler kırılmıştır.)
H O H
H Kuvvetli etkileşim (kimyasal bağ)
DİKKAT

Fiziksel bağlar = Moleküller arası etkileşimler = Yoğun fazdaki • Kimyasal türler arasındaki zayıf etkileşimler ne kadar kuvvet-
etkileşimler zayıf etkileşimlerdir. İyon dipol etkileşimleri de za- liyse maddenin erime ve kaynama noktası o kadar yüksek olur.
yıf etkileşimdir fakat iyonlar molekül olmadığı için iyon-dipol et- • Tanecikleri arasındaki zayıf etkileşimleri benzer olan mad-
kileşimleri, moleküller arası etkileşimler sınıfına girmez. deler genellikle birbiri içinde iyi çözünürler.

ETKİNLİK

Aşağıdaki tabloda denklemleri verilen değişimlerde kırılan veya oluşan etkileşim türünü (✔) işareti ile işaretleyerek belir-
tiniz.

Güçlü Zayıf Etkileşim Etkileşim

Gerçekleşen Değişim
Etkileşim Etkileşim Oluşur Kırılır

NaI(k) + 700 kj/mol $ Na+(g) + I–(g) ✔ ✔

C6H6(g) $ C6H6(s) + 34 kj/mol ✔ ✔

CH3OH(s) + 35 kj/mol $ CH3OH(g) ✔ ✔

ÖĞRENCİNİN NOTU

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 2

 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER ÜNİTE-3.2
Zayıf Etkileşimler

ÖRNEK 1 Çözüm
1. Na+(g) + Cl–(g) $ NaCl(k) + 800 kj/mol
1. olayda açığa çıkan enerji 40 kj/molden çok büyük olduğu
2. CH4(s) + 8 kj/mol $ CH4(g)
için olay kimyasaldır. Anyon ve katyonun elektrostatik çe-
Yukarıda verilen değişimlerle ilgili;
kimi sonucunda iyonik bağ oluşmuştur. (I. yargı doğrudur.)
I. 1. değişimde kimyasal bağlar oluşmuştur.
2. olayda alınan enerji 40 kj/molden küçüktür. Sıvı fazda-
II. 2. değişimde fiziksel bağlar kırılmıştır. ki CH4 bileşiğinde moleküller arası (fiziksel) etkileşimler kı-
III. 1. olayda hem fiziksel hem de kimyasal özellikler değişir- rılarak madde gaz fazına geçmiştir. (II. yargı doğrudur.)
ken 2. olayda sadece fiziksel özellikler değişmiştir.
Kimyasal bir olay gerçekleştiğinde maddelerin hem kimya-
yargılarından hangileri doğrudur? sal hem de fiziksel özellikleri değişir. (1. olay)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Fiziksel olayda ise maddenin sadece fiziksel özelliği deği-
D) I ve III E) I, II ve III şir. (2. olay) (III. yargı doğrudur.) Cevap: E

ÖRNEK 2 Çözüm
I. X bileşiğine Q1 kj/mol enerji verilerek bileşik Y ve Z ele-
Bileşiğin elementlerine ayrışması kimyasal bir olaydır. Bu neden-
mentlerine ayrıştırılıyor.
le kimlik özellikleri değişir.
II. Katı hâldeki X bileşiğine Q2 kj/mol enerji verildiğinde X sı-
Katıdan sıvıya geçiş (erime) bir hâl değişimidir.
vısı elde ediliyor.
Kimyasal olaylarda gerçekleşen ısı değişimi genellikle
Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
40 kj/molden büyüktür. (Q1 > 40 kj/mol)
A) I. değişimde maddenin kimlik özellikleri değişir.
Fiziksel olaylarda ısı değişimi genellikle 40 kj/molden küçüktür.
B) II. değişimde madde hâl değiştirmiştir.
(Q2 < 40 kj/mol)
C) Q1 değeri 40 kj/molden büyüktür.
Katıdan sıvıya geçişte zayıf etkileşimlerin kuvveti azalır veya bir
D) Q2 değeri 40 kj/molden küçük olabilir.
kısmı kırılır, oluşmaz. Cevap: E
E) II. değişimde zayıf etkileşimler oluşmuştur.

ÖĞRETMENİN NOTU

Van der Waals Kuvvetleri (Etkileşimleri)

• Kalıcı dipol (dipol): Dipol, iki kutuplu demektir. Polar moleküllerde elektronegatiflik farkından Polar Molekül
dolayı molekülün bir kısmı kısmi negatif (d–), bir kısmı ise kısmi pozitif (d+) yükle yüklenir ve
molekülde iki kutup oluşur. Oluşan bu kalıcı kutuplanmaya dipol ya da kalıcı dipol adı verilir.
• Geçici (anlık) dipol (indüklenmiş dipol): Apolar (kutupsuz) bir molekülün ya da soy gaz ato-
munun bir bölgesinde, herhangi bir etkiyle elektronların yoğunlaşması sonucunda oluşan an-
lık kutuplaşmaya geçici (anlık) dipol ya da indüklenmiş dipol adı verilir.

Soy gaz atomlarında oluşan indüklenmiş dipoller

DİKKAT

Polar moleküllerde dipol, apolar moleküllerde ve soy gazlarda indüklenmiş dipol oluşur.

3 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 ÜNİTE-3.2 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
Zayıf Etkileşimler

ÖĞRETMENİN NOTU

Van der Waals Etkileşimleri: Hidrojen bağı dışındaki tüm zayıf etkileşimlere Van der Waals etkileşimleri denir.

Zayıf Etkileşimler (Fiziksel Bağlar)

Van der Waals Etkileşimleri Hidrojen Bağları

a. Dipol - dipol etkileşimleri c) İndüklenmiş dipol etkileşimleri

b. İyon – dipol etkileşimleri ✓ İyon – indüklenmiş dipol etkileşimleri
✓ Dipol – indüklenmiş dipol etkileşimleri
✓ İndüklenmiş dipol – indüklenmiş dipol
etkileşimleri (London kuvvetleri)
Dipol İndüklenmiş dipol İyon
Hidrojen bağı

Dipol – dipol etkileşimleri İndüklenmiş dipol – indüklenmiş Etkin Etkileşim; moleküller arasında birden fazla
dipol etkileşimleri (London kuvvetleri) zayıf etkileşim türü bulunduğunda en güçlü olan
etkileşim türüne etkin etkileşim türü denir.
Zayıf etkileşimlerin kuvvetleri, diğer faktörler
İyon – indüklenmiş dipol etkileşimleri
İyon – dipol etkileşimleri yaklaşık aynı iken;
İyon–dipol
etkileşimleri > Hidrojen
bağı > Dipol–dipol
etkileşimleri > London
kuvvetleri
Dipol – indüklenmiş dipol etkileşimleri şeklindedir.

a. Dipol - Dipol Etkileşimleri • HCl, HI, HBr, NH3, H2O, SO2, C2H5OH, C6H12O6, H2S, PCl3
+ –
Polar moleküllerde bulunan kısmi pozitif (d ) ve kısmi negatif (d ) gibi moleküller polar moleküllerdir.
yük merkezleri nedeniyle moleküller üzerinde kalıcı dipoller olu-
• Yoğun fazda, bu bileşiklerin kendi molekülleri arasında ve birbir-
şur. Bu moleküllerin zıt yüklü kalıcı dipolleri arasında yoğun faz-
lerinin molekülleri arasında dipol – dipol etkileşimleri oluşur.
larda oluşan etkileşimlere dipol–dipol etkileşimleri denir.

d+ d– d+ d– d+ d– d+ d–
Kalıcı dipol
Dipol-dipol
Kalıcı dipol H Cl H Cl H Cl H Br
etkileşimi

Dipol – dipol Dipol – dipol

etkileşimleri etkileşimleri

DİKKAT

Polar moleküllerden birinin kısmi pozitif (d+) ucu ile diğerinin

kısmi negatif (d–) ucu arasındaki elektrostatik çekim dipol–di-
pol etkileşimidir.
Bazı moleküller arasında oluşan dipol-dipol etkileşimleri

ÖĞRENCİNİN NOTU

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 4

 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER ÜNİTE-3.2
Zayıf Etkileşimler

ÖĞRETMENİN NOTU

b. İyon – Dipol Etkileşimleri

ÖRNEK 3
• İyonik bileşiklerde ve suda iyon oluşturan maddelerin sulu çö- Bileşik Çifti Zayıf Etkileşim Türü
zeltilerinde elektriksel yük taşıyan tanecikler yani iyonlar bulu-
I. NaCl – H2O İyon – dipol
nur. Polar moleküllerde ise kısmi yük taşıyan kısmi (d+) ve (d–)
uçlar (dipol) bulunur. II. H2S – HBr Dipol – dipol

XY : İyonik katı III. MgBr2 – H2O Dipol – dipol

H2O: Su Yukarıda verilen madde çiftlerinden hangilerinin tane-
cikleri arasındaki etkin etkileşim türü doğru verilmiş-
tir? (1H, 8O, 11Na, 12Mg, 16S, 17Cl, Br: 7A grubundadır.)
İyon-dipol A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
etkileşimi
D) I ve II E) I, II ve III

Çözüm
İyonik bir katının iyonlarının su molekülleri ile etkileşimi
H 2 O _b
(iyon–dipol etkileşimi) NaCl
4 İyonik bileşik H2S `
b Polar molekül
• İyon ile polar molekülün etkileşimine iyon–dipol etkileşimi MgBr2 (iyon) (dipol)
bb
denir. HBr a

İyonik bileşikten gelen iyon ile polar molekül arasında iyon – dipol İyonik bileşikler suda çözündüklerinde iyonlarına ayrıştı-
etkileşimi oluşur. ğı için tuzun iyonları ve su molekülleri arasında iyon–di-
Moleküler yapılı olmasına rağmen suda iyonlaşan maddenin iyon- pol etkileşimi oluşur.
ları ve su molekülleri arasında da iyon–dipol etkileşimleri oluşur. İki polar molekül arasında dipol–dipol etkileşimi oluşur.
I ve III, iyon–dipol etkileşimleri; II, dipol – dipol etkileşim-
• İyonik bileşikler olan tuzların su gibi polar moleküller içeren çö-
leridir. Cevap: D
zücülerde çözünmesi iyon–dipol etkileşimleri sonucunda oluşur.
• Tuzun suda çözünmesinde tuzun anyonu ile molekülün kısmi
pozitif (d+) ucu, tuzun katyonu ile molekülün kısmi negatif (d–)
ucu etkileşir. ÖĞRENCİNİN NOTU

Tuzun suda çözünmesi sırasında tanecikler

arasında iyon–dipol etkileşimleri oluşur.

DİKKAT

İyon–dipol etkileşimleri zayıf etkileşimler içinde en güçlü olan

etkileşim türüdür.

5 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 ÜNİTE-3.2 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
Zayıf Etkileşimler

ÖĞRETMENİN NOTU

c) İndüklenmiş Dipol Etkileşimleri

İyon – İndüklenmiş Dipol Etkileşimleri
• Yoğun fazda apolar moleküller ve iyonlar arasında veya soy gaz atomları ve iyonlar arasında oluşan zayıf etkileşimlerdir.

K+ CH4 He Na+ I2 Ca2+

İyon Apolar molekül Soy gaz İyon Apolar molekül İyon

(İndüklenmiş dipol) (İndüklenmiş dipol) (İndüklenmiş dipol)

Dipol – İndüklenmiş Dipol Etkileşimleri

• Yoğun fazda polar moleküller ile apolar moleküller arasında veya polar moleküller ile soy gaz atomları arasında oluşan etkileşimlerdir.
d+ d+ d+
H d– H d– H d–
O I2 O Ar S CCl4
d+ H d+ H d+ H
Polar molekül Apolar molekül Polar molekül Soy gaz Polar molekül Apolar molekül
(Dipol) (İndüklenmiş dipol) (Dipol) (İndüklenmiş dipol) (Dipol) (İndüklenmiş dipol)

İndüklenmiş Dipol – İndüklenmiş Dipol Etkileşimleri (London Kuvvetleri)

• Yoğun fazda apolar moleküller arasında, soy gaz atomları arasında ve apolar moleküller ile soy gaz atomları arasında oluşan etkile-
şimlerdir.

CH4 CH4 CCl4 I2 He He CCl4 Ar

Apolar Apolar Apolar Apolar Soy gaz Soy gaz Apolar Soy gaz
molekül molekül molekül molekül atomu atomu molekül atomu
(İndüklenmiş (İndüklenmiş (İndüklenmiş (İndüklenmiş (İndüklenmiş (İndüklenmiş (İndüklenmiş (İndüklenmiş
dipol) dipol) dipol) dipol) dipol) dipol) dipol) dipol)

London Kuvvetleri
• Soy gazların ve tüm moleküllerin yoğun fazlarında bulunur.
• Tüm zayıf etkileşimler arasında en zayıf olandır. Bu nedenle diğer zayıf etkileşimlerin yanında ihmâl edilir.
• Yoğun fazdaki apolar moleküller veya soy gaz atomları arasında toplam elektron sayısı daha fazla olanda London kuvvetleri daha
güçlüdür.

Örneğin; 7A grubundaki halojenlerin ve bazı hidrokarbonların fiziksel hâlleri ve kaynama noktaları arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir:

Toplam elektron sayısı & 18 34 70 106 18 34 70 106 10 18 26 10 42 18 26 42

F2 < Cl 2 < Br2 < I 2 F2 < Cl 2 < Br2 < I 2 CH 4 < C 2 H 6 < C 3 HCH
8 <4 C 5<HC
122 H 6 < C 3 H 8 < C 5 H 12

Oda koşullarındaki fiziksel hâl & gaz gaz s›v› kat› gaz gaz s›v› kat› °C
-162 -89°C °162
-42-C °C+36°-
C
89°C -42°C +36°C

Apolar moleküllerde elektron sa- Apolar moleküllerde toplam elektron

yısı arttıkça London kuvvetleri sayısı fazla olanın aynı ortamda kay-
artar ve kaynama noktası artar. nama noktası daha yüksektir.

• Molekülde temas yüzeyi azaldıkça kaynama noktası düşer. Kapalı formülü (molekül formülü) aynı olan bileşiklerden dallanmanın çok
olduğu (temas yüzeyinin az olduğu) molekülde London kuvvetleri daha zayıftır. Bu nedenle aynı ortamda kaynama noktası daha dü-
şüktür.

CH3 CH3
CH3 – CH2 – CH2 – CH2 – CH3
KN = 36°C
> CH3 – CH – CH2 – CH3
KN = 28°C
> CH3 – C – CH3 (KN: 1 atm basınçta kaynama noktası)
CH3
KN = 10°C
Aynı ortamda molekül formülü aynı olan bileşiklerde dallanma arttıkça kaynama noktası azalır.

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 6

 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER ÜNİTE-3.2
Zayıf Etkileşimler

ÖRNEK 4 Çözüm
Zayıf etkileşimler ile ilgili; İndüklenmiş dipol, apolar moleküller ve soy gaz atomları üzerin-
I. İndüklenmiş dipol, apolar moleküller ve soy gaz atomla- de anlık olarak oluşup, kaybolan kutuplanmalardır.
rında oluşan anlık dipollerdir (kutuplanmalardır). (I. yargı doğrudur.)
Cl
II. CCl4 sıvısında moleküller arasında indüklenmiş dipol-in-
düklenmiş dipol etkileşimleri etkindir. CCl4 molekülü Cl — C — Cl apolar yapıdadır.

III. Yoğun fazda, Na+ iyonları ile CS2 molekülleri arasında Cl

iyon-dipol etkileşimleri oluşur. Bu moleküller arasında yoğun fazda indüklenmiş dipol-indüklen-
miş dipol etkileşimleri etkindir. (II. yargı doğrudur.)
yargılarından hangileri doğrudur? (6C, 11Na, 16S, 17Cl)
CS2 molekülü ( S C S ) apolar yapıdadır.
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III +
Na ··· CS2 etkileşimi iyon-indüklenmiş dipol etkileşimidir.
D) II ve III E) I, II ve III (III. yargı yanlıştır.) Cevap: B

ÖRNEK 5 Çözüm
I. CS2 II. CH4 III. CO2
Verilen moleküllerin hepsi apolar yapıdadır. Yoğun fazda molekül-
Yukarıda verilen bileşiklerin aynı ortamdaki kaynama nok- leri arasındaki etkin etkileşim türü London kuvvetleridir.
taları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru London kuvvetleri molekülün büyüklüğü veya toplam elektron sa-
verilmiştir? (1H, 6C, 8O, 16S) yısı arttıkça artar.
Toplam elektron sayıları arasındaki ilişki: I (38) > III (22) > II (10)
A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III
olduğu için London kuvvetleri arasındaki ilişki ve bu nedenle kayna-
D) II > III > I E) III > II > I ma noktaları arasındaki ilişki I > III > II şeklindedir.
Cevap: B

ÖRNEK 6 Çözüm
Aşağıdaki madde çiftlerinden hangisinde tanecikler ara- PCl3 ve HCl molekülleri polardır. Polar moleküller arasında dipol-di-
sında oluşan etkin etkileşim türü yanlış verilmiştir? pol etkileşimleri oluşur.
(1H, 6C, 11Na, 15P, 16S, 17Cl, Br: 7A grubundadır.) Br2 ve Cl2 apolar moleküllerdir. Apolar moleküller arasında Lon-
Madde Çifti Etkin Etkileşim Türü don kuvvetleri oluşur.
Na+ iyon, CCl4 apolar moleküldür. Aralarında iyon-indüklenmiş di-
A) PCl3(s) – HCl(s) Dipol-dipol etkileşimleri
pol etkileşimleri oluşur. (C yanlıştır.)
B) Br2(s) – Cl2(s) London kuvvetleri
H2S polar, CS2 apolar moleküldür. Aralarında dipol-indüklenmiş di-
+
C) Na – CCl4(s) İyon-dipol etkileşimleri pol etkileşimleri oluşur.
D) H2S(s) – CS2(s) Dipol-indüklenmiş dipol etkileşimleri CH3Cl ve HBr polar moleküllerdir. Aralarında dipol-dipol etkileşim-
leri oluşur. Cevap: C
E) CH3Cl(s) – HBr(s) Dipol-dipol etkileşimleri

ÖĞRENCİNİN NOTU

7 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 ÜNİTE-3.2 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
Zayıf Etkileşimler

ÖĞRETMENİN NOTU

Hidrojen Bağı
• Hidrojen (H) atomunun elektronegatifliği en yüksek olan flor (F), oksijen (O), azot (N) atomlarıyla polar kovalent bağ yaptığı (H–F,
H–N, H–O) moleküller arasında yoğun fazlarda görülür. Bu moleküllerde kısmi pozitif (d+) yüklü olan hidrojen atomu, komşu molekül-
de kısmi negatif (d–) yüklü, elektronegatifliği fazla olan F, O, N atomlarının ortaklanmamış değerlik elektronlarını çeker. Elektrostatik
çekim sonucu oluşan bu etkileşime hidrojen bağı denir.

Hidrojen bağı Hidrojen bağı

• Yoğun fazda molekülleri arasında hidrojen bağı içeren madde-

UYARI
ler birbiri içinde iyi çözünürler.
Zayıf etkileşimlerin en güçlüsü iyon–dipol etkileşimidir. Mole- • Hidrojen bağı, aynı ya da farklı moleküller arasında oluşabilir.
küller arasında oluşan zayıf etkileşimlerin en güçlüsü ise hid- H H O
rojen bağıdır. H N H H N H H H F H F
H H N H Hidrojen Hidrojen
Yoğun fazda molekülleri arasında hidrojen bağı içeren bileşik- H
Hidrojen H bağı bağı
lerde;
bağı O
• Aynı ortamdaki erime noktası
H
• Aynı ortamdaki kaynama noktası
• Aynı sıcaklıkta viskozite (sıvıların akmaya karşı gösterdiği direnç) DİKKAT
• Aynı koşullarda yoğunluk
Bir molekülde F, O, N elementlerinden birine kovalent bağ ile
özellikleri, hidrojen bağı içermeyenlere göre genellikle daha
bağlı H atomu varsa ve polar olan diğer molekülde F, O, N
yüksektir.
elementlerinden biri varsa bu iki molekül arasında da hidrojen
bağı oluşur.
Örneğin, Hidrojen bağı
O S H3C H
H H H H O O
H3C H Hidrojen bağı
O Hidrojen bağı S Dipol–dipol etkileşimi Dimetil eter Su
H H H H CH3 – O – CH3 bileşiğinin kendi molekülleri arasında hidrojen
bağı bulunmaz fakat su molekülleri ile hidrojen bağı oluşturur.
• Yoğun fazdaki su (H2O) molekülleri arasında hidrojen bağları
etkindir.
Yoğun fazdaki H2S molekülleri arasında ise dipol–dipol etkile- HATIRLATMA
şimleri etkindir.
Zayıf etkileşimlerin kuvvetleri, diğer faktörler yaklaşık aynı iken;
• 1 atm basınçta suyun (H2O) kaynama noktası 100°C, hidrojen

•
sülfürün (H2S) kaynama noktası –60°C’dir.
Moleküller arasındaki hidrojen bağı kapasitesi arttıkça aynı or-
İyon–dipol
etkileşimleri > Hidrojen
bağı > Dipol–dipol
etkileşimleri > London
kuvvetleri
şeklinde kıyaslanabilir.
tamdaki erime ve kaynama noktası artar.

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 8

 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER ÜNİTE-3.2
Zayıf Etkileşimler

ÖĞRETMENİN NOTU H — Br H — Br
1444444442444444443
Dipol–dipol etkileşimleri + London kuvvetleri
• Yoğun fazda moleküller arasında hidrojen bağı bulunuyorsa • İki etkileşim türü de bulunur fakat etkin etkileşim türü dipol-di-
bu moleküller arasında aynı zamanda dipol–dipol etkileşimle- pol etkileşimleridir.
ri ve London kuvvetleri de bulunur. Fakat hidrojen bağı diğer-
lerinden daha kuvvetli olduğu için burada etkin etkileşim hidro- NOT
jen bağıdır.
Molekülleri arasındaki etkin etkileşim türü benzer olan madde-
H H H ler birbiri içerisinde iyi çözünür. (Polar ve iyonik maddeler po-
O O O lar çözücülerde, apolar maddeler apolar çözücülerde genellik-
H H H
le iyi çözünür.)
Hidrojen bağı + dipol–dipol etkileşimleri + London kuvvetleri
144444444444424444444444443
Üç etkileşim türü de bulunur fakat etkin etkileşim türü hidrojen bağıdır. UYARI

• Yoğun fazda moleküller arasında dipol–dipol etkileşimleri bulu- • Hidrojen bağı yapma kapasitesi fazla olan
nuyorsa bu moleküller arasında London kuvvetleri de bulunur • Molekülde elektronegatifliği yüksek element içeren
fakat dipol–dipol etkileşimleri London kuvvetlerinden daha güç- • Toplam elektron sayısı fazla olan
lü olduğu için etkin etkileşim türü dipol–dipol etkileşimleridir. maddelerin aynı ortamda kaynama noktalarının daha yüksek ol-
ması beklenir.

• Aynı ortamda H2O, HF ve NH3 bileşiklerinin kaynama noktaları arasındaki ilişki, H2O > HF > NH3 şeklindedir.

H H H H H H
O O O H N H N H N H F H F H F
H H H H H H 14444244443
14444244443 14444244443 Bir HF molekülü 2 tane
Bir H2O molekülü 4 tane Bir NH3 molekülü 2 tane hidrojen bağı yapar.
hidrojen bağı yapar. hidrojen bağı yapar.

• H2O bileşiğinin hidrojen bağı kapasitesi NH3 ve HF bileşikle- • 9

F ve 17Cl aynı gruba ait elementlerdir. 1H ile oluşturdukları bile-
rine göre fazla olduğu için aynı ortamda kaynama noktası da- şiklerinde HCl bileşiğinin toplam elektron sayısı, HF bileşiğinin
ha yüksektir. NH3 ile HF moleküllerindeki bağ sayısı eşit oldu- toplam elektron sayısından fazla olmasına rağmen HF molekül-
ğu için moleküldeki atomların elektronegatiflik değerlerine ba- leri arasında hidrojen bağı olduğu için kaynama noktası aynı or-
kılır. F atomunun elektronegatifliği N atomundan daha yüksek tamdaki HCl bileşiğinin kaynama noktasından yüksektir.
olduğu için aynı ortamda HF bileşiğinin kaynama noktası, NH3
ÖĞRENCİNİN NOTU
bileşiğinin kaynama noktasından yüksektir.
• Hidrojen bağının kaynama noktasına etkisini aşağıdaki grafik-
te inceleyebiliriz:
Kaynama noktası (°C)
H2O
100

50

HF H2Te
0
NH3 H2Se SbH3
H2S HI
-50
AsH3
PH3
HBr
-100 HCl

Periyot numarası
1 2 3 4 5 6
5A, 6A, 7A grubu elementlerinin hidrojen atomu ile oluşturdukları
bileşiklerin 1 atm dış basınçta kaynama noktalarının karşılaştırılması

9 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 ÜNİTE-3.2 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
Zayıf Etkileşimler

Çözümlü Soru Örnek Çözüm

Aşağıdaki madde çiftlerinden hangisinin normal kayna- • Moleküller arasındaki zayıf etkileşimleri daha güçlü olan mad-
ma noktaları arasındaki ilişki I > II şeklindedir? denin aynı ortamdaki kaynama noktası da daha yüksek olur.
• Toplam elektron sayısı fazla olan taneciklerde London
(1H, 2He, 6C, 7N, 8O, 18Ar)
kuvvetleri daha güçlüdür. Bu nedenle kaynama noktaları ara-
sındaki ilişki, Ar > He ve C2H6 > CH4 şeklinde olur.
I II
• Moleküller arasında hidrojen bağı H2O > HCN
etkin olanların aynı ortamdaki
A) He Ar kaynama noktası diğerlerinden Hidrojen bağı Dipol–dipol
daha yüksek olur. etkileşimleri
B) CH4 C2H6 • Hidrojen bağı yapma kapasitesi CH2 – CH2
> CH3 – CH2 – OH
daha fazla olan maddenin kay- OH OH
C) HCN H2O nama noktası, hidrojen bağı
yapma kapasitesi daha az ola-
na göre yüksek olur. –OH sayısı ne kadar fazla ise hidrojen bağı
D) CH3–CH2–CH2–CH3 CH3 – CH – CH3 kapasitesi o kadar fazla olur.
CH3 • Kapalı formülü aynı olan maddelerde dallanma arttıkça aynı or-
tamdaki kaynama noktası düşer.
E) CH3–CH2–OH CH2 – CH2 CH3–CH2–CH2–CH3 > CH3–CH–CH3
CH
OH OH Temas yüzeyi büyük, 3 Cevap: D
London kuvvetleri Temas yüzeyi daha küçük,
daha güçlü London kuvvetleri daha zayıf

ÖRNEK 7 Çözüm

Molekül Çifti Zayıf Etkileşim Türü I. CH3 – OH, H2O moleküllerinde H – O bağı bulunduğu için mo-
leküller arasında hidrojen bağı, polar olduğu için dipol–dipol
I. CH3OH – H2O Hidrojen bağı
etkileşimleri ve tüm moleküller arasında bulunan London kuv-
II. CH4 – I2 London kuvvetleri vetleri bulunur. Bunlar arasında en güçlüsü hidrojen bağı oldu-
ğu için etkin etkileşim türü hidrojen bağıdır.
III. H2S – HBr London kuvvetleri II. CH4 – I2 molekülleri apolar moleküllerdir. Moleküller arasında sa-
dece London kuvvetleri bulunur ve etkin olan etkileşim türü de
Yoğun fazda bulunan yukarıdaki molekül çiftlerinden han- London kuvvetleridir.
gileri arasındaki etkin etkileşim türü doğru verilmiştir? III. H2S – HBr molekülleri polar moleküllerdir. Bu moleküller ara-
(1H, 6C, 8O, 16S, Br ve I: 7A grubundadırlar.) sında dipol–dipol etkileşimleri ve tüm moleküllerde bulunan
London kuvvetleri bulunur. Dipol–dipol etkileşimleri, London
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III kuvvetlerinden daha güçlü olduğu için burada etkin etkileşim
D) I ve II E) I, II ve III türü dipol–dipol etkileşimleridir. Cevap: D

BİLİYOR MUYDUNUZ?

• Pek çok bileşiğin molekülleri arasında hidrojen bağları bulunur. Fakat sudaki oksijen atomlarının üzerinde
bağ yapmamış iki çift elektron olması her oksijen atomunun iki hidrojen bağı yapabilmesini sağlar. Oksije-
nin hidrojen atomları ile iki kovalent bağ, diğer su molekülünün hidrojen atomları ile de iki hidrojen bağı
oluşturması üç boyutlu düzgün dört yüzlü ağ yapısı oluşturur. Bu düzenlenme su moleküllerinin katı hâlde
birbirlerine çok fazla yaklaşmasını önler ve moleküller arasında boşluklar oluşturur. Bu sayede birim hac-
me düşen molekül sayısı katı hâlde sıvı hâline göre daha az olur ve katı suyun yoğunluğu sıvısından düşük
Katı hâlde su molekülleri
olur. Bu özelliğinden dolayı su, yüzeyden donmaya başlar.
• Sudaki hidrojen bağları sayesinde kışın suyun yüzeyden donmaya başlaması, suda yaşayan canlılar için yaşamın devamlılığını sağlar.

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 10

 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER ÜNİTE-3.2
Zayıf Etkileşimler

ÖĞRETMENİN NOTU

Erime noktası, kaynama noktası ve moleküller arası çekim kuvveti kıyaslanması:

İyonik bileşik Hidrojen bağı Polar Molekül Apolar Molekül Soy gaz
Elmas 1442443 1442443 1442443
veya metal içeren H-FON Dipol-Dipol London kuvveti London kuvveti

Çapı küçük H2O > HBr İkisi de polar mole- C2H6 > He
olan kül ise elektron sayı- Elektron sayısı toplamı
sı fazla olan fazla olan C 3 H 8 > C2 H 6
0
Eşitse dallanması az CH3 – CH2 – CH2 – CH3
NaCl > NaI Al > Na HBr > HCl olan.
CH3
|
Bu tablo bir genellemedir. İstisnaları fazla olmasına rağmen, lise müfredatı için yeterlidir. CH3 – CH – CH3
Dikkat: Metaller ve iyonik bağlı bileşikler kendi aralarında kıyaslanır.

ÖRNEK 8
Aşağıda yoğun fazda bulunan bazı tanecikler arasındaki etkin etkileşimler numaralarla gösterilmiştir.
d+
d– d+ d– H d–
Ne Na+ d+ O CCl4
H Br H Cl
d+ H
I II III

Buna göre bu etkileşim türleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? (1H, 6C, 8O, 10Ne, 11Na, 17Cl, Br: 7A grubundadır.)
I II III
A) London kuvvetleri Hidrojen bağı Dipol–dipol etkileşimleri
B) İyon–indüklenmiş dipol etkileşimleri Dipol–dipol etkileşimleri Dipol–indüklenmiş dipol etkileşimleri
C) Dipol–dipol etkileşimleri London kuvvetleri London kuvvetleri
D) Hidrojen bağı Hidrojen bağı London kuvvetleri
E) İyon–indüklenmiş dipol etkileşimleri Dipol–dipol etkileşimleri İndüklenmiş dipol–indüklenmiş dipol etkileşimleri

Çözüm

4
Ne: Soy gaz Bu iki tanecik arasında iyon–indüklenmiş HBr – HCl polar moleküllerdir. Bu iki
molekül arasındaki etkin etkileşim tü-
Na +: ‹yon dipol etkileşimleri oluşur. (I)
rü dipol–dipol etkileşimidir. (II)
H 2 O: polar molekül Bu iki tanecik arasında dipol–indüklenmiş
4
CCl : apolar molekül dipol etkileşimleri oluşur. (III)
4 Cevap: B

ÖRNEK 9 Çözüm
Aşağıdaki etkileşimlerden hangisinin kırılması ya da oluş-
• Kimyasal bağlar kırıldığında ya da oluştuğunda madde-
ması sonucunda maddenin kimyasal özelliği değişir?
nin kimyasal özelliği değişir.
A) Dipol - dipol etkileşimleri B) İyon - dipol etkileşimleri
• Apolar kovalent bağ kimyasal bağ, diğerleri fiziksel bağdır.
C) London kuvvetleri D) Apolar kovalent bağ
Cevap: D
E) Hidrojen bağları
ÖDEV
Miray 9. Sınıf Kimya Soru Bankası’ndan Zayıf Etkile-
11 9. Sınıf Kimya
şimler Ders
Test 10, 11 veAnlatım Fasikülü (DAF)
12’yi çözebilirsin.
 Düzey 1 2 3 ÖĞREN

TEST 1 KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR

1. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin yoğun fazda ta- a b Y

4. X .......... O — H ..........
necikleri arasında dipol-dipol etkileşimleri etkindir?
H
(1H, 6C, 8O, 9F, 10Ne, I: 7A grubundadır.)
Yukarıda yoğun fazdaki X ve Y maddelerinin H2O molekülü
A) I2 B) Ne C) H2O
ile etkin etkileşimleri a ve b harfleri ile gösterilmiştir.
D) OF2 E) C6H6
Buna göre;

I. a hidrojen bağı ise X, NH3 bileşiği olabilir.

II. b, iyon-dipol etkileşimi ise Y, CH3OH bileşiği olabilir.
2. I2(k) III. a, dipol-dipol ekileşimi; b, dipol–indüklenmiş dipol etki-
leşimi ise aynı koşullarda X bileşiğinin suda Y bileşiğine
göre daha fazla çözünmesi beklenir.

CCl4(s) yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 6C, 7N, 8O)

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III

I2 katısı aynı koşullarda CCl4 sıvısına ilave edilerek karıştırılıyor. D) II ve III E) I, II ve III

Buna göre;

I. Çözünme olayı gerçekleşir.

II. I2 ve CCl4 molekülleri arasında London kuvvetleri oluşur.
III. I2 apolar, CCl4 polar molekül olduğu için çözünme ger-
çekleşmez.

yargılarından hangileri doğrudur?

(6C, 17Cl, I: 7A grubundadır.) H
H
A) I ve II B) I ve III C) II ve III e B
H—C—H H H
D) Yalnız I E) I, II ve III
H
b
5. F—H O—H NO3–
3. I. C2H6 a c
II. C2H5OH H
d
III. C3H8
P
Yukarıda formülleri verilen bileşikler ile ilgili aşağıdaki Cl Cl
Cl
ifadelerden hangisi yanlıştır? (1H, 6C, 8O)
Yukarıda H2O molekülü ile bazı tanecikler arasında yoğun
A) I ve III’ün tanecikleri arasında yoğun fazda London kuv- fazda oluşan etkin etkileşimler a, b, c, d ve e harfleri ile belir-
vetleri etkindir. tilmiştir.

B) C2H5OH sıvısının molekülleri arasındaki etkin etkileşim Buna göre etkileşim türlerinden hangisi yanlış verilmiştir?
türü hidrojen bağıdır.
A) a, hidrojen bağıdır.
C) C2H6 bileşiğinin suda (H2O) iyi çözünmesi beklenmez.
B) b, dipol-indüklenmiş dipol etkileşimidir.
D) Aynı dış basınçta kaynama noktaları arasındaki ilişki,
II > III > I şeklindedir. C) c, iyon-dipol etkileşimidir.

E) Verilen bileşiklerden üçünün de yoğun fazda H2O mole- D) d, dipol-dipol etkileşimidir.

külleri ile aralarında dipol-dipol etkileşimleri etkindir. E) e, dipol-dipol etkileşimidir.

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 12

 Düzey 1 2 3 ÖĞREN

KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR 2 TEST

1. Aşağıda verilenlerden hangisinde oluşan enerji değişi- 4. Aşağıdaki kimyasal türlerden hangisinin karşısında veri-
minin 40 kj/molden küçük olması beklenir? len özellik doğru değildir? (1H, 6C, 7N, 8O, 11Na)
A) H2(g) + Cl2(g) $ 2HCl(g)
Kimyasal Tür Özellik
1
B) Na(k) + H2O(s) $ NaOH(suda) + H2(g) Yoğun fazda molekülleri arasındaki
2 A) CH3 – O
etkin etkileşim türü dipol–dipol etkile-
C) MgCl2(s) $ Mg(k) + Cl2(g) CH3
şimleridir.
D) I2(k) $ I2(g) B) Na Taneciklerini bir arada tutan etkile-
E) CH4(g) + 2O2(g) $ CO2(g) + 2H2O(s) şim, kuvvetli etkileşimdir.
C) CH3–CH3 Molekül üzerinde kalıcı dipol oluşur.

D) H2 Molekül içi bağ ve molekül apolardır.

E) N Azot (N) atomu üzerindeki elekt-

ron çifti ile su (H2O) molekülündeki
H H H
hidrojen (H) atomu arasında hidrojen
2.
I I2 II bağı oluşur.
H2O
CCl4 CH3OH

H+ III CS2
5. I. NaOH II. Br2 III. H2S
Yukarıda verilen yoğun fazdaki tanecik çiftlerinden han-
gileri arasında oluşan etkin etkileşim türü indüklenmiş Yukarıda verilen yoğun fazdaki maddeler su ile karıştırıl-
dipol–indüklenmiş dipol etkileşimidir? dığında hangilerinin su molekülleriyle oluşturacağı etkin
(1H, 6C, 8O, 16S, 17Cl, I: 7A grubundadır.) etkileşim türü dipol–indüklenmiş dipol etkileşimidir?
(1H, 8O, 11Na, 16S, Br: 7A grubundadır.)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) I ve III E) II ve III
D) Yalnız I E) Yalnız II

3. Aşağıda yoğun fazdaki bazı moleküller ve aralarındaki etkin

etkileşimler verilmiştir.
6. Azot molekülleriyle (N2) ilgili,
CH3 – O H–O H – Br
a b I. Azot atomları arasındaki etkileşim, güçlü etkileşim olarak
H CH3 sınıflandırılır.
Buna göre; II. Azot atomları arasındaki etkileşim, elektron alışverişi so-
nucu oluşmuştur.
I. a, hidrojen bağıdır.
III. Azot molekülleri arasındaki etkileşim, London kuvvetleri
II. b, dipol – dipol etkileşimleridir.
sonucu oluşmuştur.
III. a ve b etkileşimleri moleküllerin zıt kutupları arasında olu-
ifadelerinden hangileri doğrudur? (7N)
şan çekim kuvvetleridir.
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
yargılarından hangileri doğrudur?
D) I ve III E) II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
ÖSYM
D) I ve II E) I, II ve III

13 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 Düzey 1 2 3 ÖĞREN

TEST 3 KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR

1. Kimyasal türler arasındaki etkileşimler ile ilgili aşağıdaki 3. I. Aynı koşullarda hidrojen bağı içeren maddeler içerme-
bilgilerden hangisi yanlıştır? yenlere göre suda daha iyi çözünür.
A) İyonik bileşikler suda çözünürken iyon–dipol etkileşimleri II. Akıcılık, özkütle, kaynama noktası gibi fiziksel özellikler
oluşur. maddenin yoğun fazda tanecikleri arasındaki zayıf etkile-
B) London kuvvetleri yoğun fazda soy gaz atomları ve tüm şimlere bağlıdır.
moleküller arasında bulunur. III. Hidrojen bağı içeren tüm maddeler tanecikleri arasında
C) Yapısında F, O, N atomları bulunan tüm moleküller ara- dipol–dipol etkileşimleri ve London kuvvetleri de içerir.
sında hidrojen bağı bulunur. Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
D) Moleküllerinde kalıcı dipol olan maddelerin yoğun fazla-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
rında dipol–dipol etkileşimleri bulunur.
E) Moleküldeki toplam elektron sayısı arttıkça polarlanabilir- D) I ve III E) I, II ve III
lik genellikle artar.

4. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin aynı dış basınçta

kaynama noktasının diğerlerine göre en yüksek olması
beklenir? (1H, 6C, 7N, 8O, 9F)

A) H2 B) H2O C) NH3

D) HF E) CO2

2.
Bileşik Normal Kaynama Noktası (°C)

H2O 100

H2S –60
5. X molekülünün merkez atomunda ortaklanmamış değerlik
H2Se –41 elektron çifti bulunmaz ve merkez atoma bağlı çevre atomlar
aynı ametaldir.
H2Te –2
Y molekülünün merkez atomunda ortaklanmamış değerlik
Yukarıda 6A grubu elementleri olan 8O, 16S, 34Se, 52Te ele- elektron çifti bulunur.
mentlerinin hidrojen (H) ile oluşturdukları bileşiklerin normal
kaynama noktaları verilmiştir. Buna göre;

Buna göre; I. X molekülleri arasında yoğun fazda sadece London kuv-

vetleri etkindir.
I. H2O molekülleri arasında hidrojen bağı bulunması kay-
nama noktasının yüksek olmasının sebebidir. II. Y molekülleri arasında yoğun fazda dipol–dipol etkileşim-
leri ve London kuvvetleri bulunur.
II. H2Te bileşiğinde zayıf etkileşimler, H2Se ve H2S bileşik-
lerine göre daha güçlüdür. III. Molekül kütleleri aynı ise X bileşiğinin aynı ortamda kay-
nama noktası, Y bileşiğinin kaynama noktasından daha
III. H2S molekülleri arasında yoğun fazda sadece London
yüksek olur.
kuvvetleri etkilidir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 14

 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER ÜNİTE-3.2
Fiziksel ve Kimyasal Değişimler

• Tüm kimyasal olaylara fiziksel değişimler de eşlik eder.

ÖĞRETMENİN NOTU
Bazı kimyasal değişimler aşağıda verilmiştir:
Fiziksel ve Kimyasal Değişimler
• Atom ya da iyonun elektron alması ya da vermesi
Fiziksel Değişim
• Elementlerden veya bileşiklerden yeni bileşik oluşumu
Maddenin kimlik özelliği, yapısı ve bileşimi değişmeden fiziksel
özelliklerinin yani miktar, şekil, fiziksel hâl (katı, sıvı, gaz) gibi özel- • Bileşiklerin elementlerine ya da başka bileşiklere ayrılması
liklerin değişmesidir. • Yanma (O2 gazı ile tepkimeye girme) olayları
• Fiziksel değişimler sıra- • Kâğıdın, odunun, kömürün, doğal gazın yanması, demi-
sında gerçekleşen enerji rin paslanması, metallerin oksitlenmesi, solunum
değişimi genellikle
• Sütün kesilmesi
40 kj/molden küçüktür.
• Fiziksel değişimler sıra- • Betonun donması (sertleşmesi)
sında sadece madde- • Yağlı boyanın kuruması
nin tanecikleri arasın-
Işığın yağmur damlacıklarından geçerek • Sütten yoğurt / peynir eldesi
daki zayıf etkileşimler
renklerine ayrışması sonucu gökkuşağı- • Elmadan sirke eldesi
kırılır ya da oluşur. nın oluşması fiziksel bir olaydır.
• Maddenin kimyasal • Küflenme
özelliği değişmez. • Mayalanma
• Toplam kütle daima korunur.
• Çürüme
Bazı fiziksel değişimler aşağıda verilmiştir:
• Besinlerin pişmesi
• Hâl değişimi olayları
• Erime, donma, kaynama, buharlaşma, yoğuşma, süblim- • Polimerleşme
leşme, kırağılaşma • Sindirim
• Yağmur, kar, dolu, çiy, kırağı oluşumu • Fotosentez
• Damıtma, ayrımsal damıtma işlemleri
• İyon içeren sulu çözeltilerin elektrik akımını iletmesi
• Ham petrolden ayrımsal damıtma yöntemi ile bileşenleri-
nin eldesi • Elektroliz (Bileşiği oluşturan elementlerin serbest hâlde el-
• Bazı maddelerin suda çözünmesi de edilmesi)
• Şeker, tuz ve alkol gibi maddelerin suda çözünmesi • Bazı oksitlerin (SO3, CO2, N2O5, Na2O ...) suda çözünmesi
• Metallerin elektrik akımını ve ısıyı iletmesi • Aktif metallerin (Na, K, Ca ...) suda çözünmesi
• Sütten tereyağı eldesi • Pilde elektrik üretimi
• Kâğıdın yırtılması
• Asit-baz tepkimeleri
• Gökkuşağı oluşumu
• Gün doğarken ve batarken gökyüzündeki renk değişimi • Metallerin asitle tepkimeleri
• Beyaz ışığın prizmadan geçirildiğinde renklerine ayrışması
• Karışımların bileşenlerine ayrılması
Fotosentez
• Şeker pancarından şeker eldesi enerji

oksijen
NOT
karbon dioksit
Renk, iletkenlik, özkütle, fiziksel hâl, kaynama, erime noktası
şeker
gibi özellikler fiziksel özelliklerdir.

Kimyasal Değişim
su
• Maddenin yapısının, bileşiminin, kimlik özelliklerinin değişme-
6CO2 + 6H2O C6H12O6 + 6O2
sidir.
• Kimyasal değişimler sırasında gerçekleşen enerji değişimi ge-
NOT
nellikle 40 kj/molden büyüktür.
• Kimyasal değişimler sırasında maddenin yapısında bulunan Asitlik, bazlık, yanıcılık, tepkimeye girme eğilimi gibi özellikler
kuvvetli etkileşimler kırılır ve/veya yeni kuvvetli etkileşimler kimyasal özelliklerdir.
oluşur.

15 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 ÜNİTE-3.2 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER
Fiziksel ve Kimyasal Değişimler

ÖĞRETMENİN NOTU

Kimyasal olay göstergeleri:

• Gaz çıkışı (Na metalinin suya atıldığında H2 gazının çıkması vb.)
• Renk değişimi (Renksiz iki çözeltinin karıştırılması sonucunda renkli bir sıvının oluşması vb.)
• Çökelti oluşumu (İki çözelti aynı sıcaklıkta karıştırıldığında bir katının oluşması vb.)

UYARI

Verilen bu göstergeleri destekleyici başka ifadeler yoksa olayların kimyasal olup olmadığı konusunda kesin bir yargıya varılamaz.
Örneğin; gökyüzünün renginin değişmesi fiziksel fakat bir metalin zamanla renginin değişmesi kimyasaldır.
İçinde gaz bulunan bir kabın deliğinden gazın dışarı çıkması fiziksel fakat iki maddenin etkileşmesi sonucunda gaz çıkışı kimyasaldır.
Bir çözeltinin sıcaklığı değiştirilerek çözünen maddenin fazlasının dibe çökmesi fiziksel fakat iki çözelti karıştırıldığında suda az çözü-
nen yeni bir maddenin oluşarak dibe çökmesi kimyasaldır.

NOT

Kimyasal ve fiziksel olaylarda atom türü ve sayısı, toplam kütle, toplam elektron sayısı daima korunur.
Tanecik çapı, tanecikteki elektron sayısı, molekül sayısı, bağ türü, bağ sayısı, molekül sayısı kimyasal olaylarda değişebilir.

ÖRNEK 10 Çözüm
Kimyasal olaylarda aşağıdaki özelliklerden hangisi kesin- Kimyasal olaylarda bir ya da daha fazla maddeden yeni mad-
likle değişmez? de veya maddeler oluşur. Bu sırada molekül yapısı değişir.
A) Molekül yapısı Elektron alan ya da veren veya ortaklaşa kullanılan taneciğin
B) Tanecik çapı çapı değişir. Atom elektron verdiyse ya da aldıysa elektron sa-
yısı değişir. Fakat fiziksel ve kimyasal tüm olaylarda atom türü
C) Bağ türü ve sayısı
ve sayısı daima korunur. Cevap: E
D) Taneciklerin elektron sayısı
E) Atom türü ve sayısı

ÖRNEK 11 Çözüm
I. Gümüş yüzüğün kararması
• Tüm kimyasal değişimlerde maddenin hem fiziksel
II. Bakır metalinin levha hâline getirilmesi
hem de kimyasal özellikleri değişir.
III. Sodyum metalinin asit ile tepkimesinden tuz elde edilmesi
• Fiziksel değişimlerde ise maddenin sadece fiziksel
Yukarıda verilen değişimlerden hangilerinde sadece fizik-
özellikleri değişir.
sel özellikler değişmiştir?
• Metalin levha hâline getirilmesi olayında sadece fi-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
ziksel değişim gerçekleşir.
D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: B

ÖĞRENCİNİN NOTU

ÖDEV
Miray 9. Sınıf Kimya Soru Bankası’ndan Fiziksel
16 ve Kimyasal Değişimler Test 13 ile Karma Test 14-
9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 21’i çözebilirsin.
 Düzey 1 2 3 ÖĞREN

KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR 4 TEST

H 3. Zayıf etkileşimler ile ilgili;
1. H — C — OH I. Belirli koşullardaki maddenin fiziksel hâlini belirler.
H II. Bir maddenin belirli koşullarda hangi tür çözücülerde
bileşiğiyle ilgili; çözünebileceğini belirler.
III. Kırılması ya da oluşması maddenin kimlik özelliğini de-
I. Yoğun fazda molekülleri arasında hidrojen bağları etkindir.
ğiştirir.
II. Molekülde oksijen atomu kısmi negatif (d–) yüklüdür.
yargılarından hangileri doğrudur?
III. Molekülde –OH grubu yerine –F atomu bağlanırsa mole-
küller arası etkin etkileşim türü dipol-dipol etkileşimleri olur. A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 6C, 8O)
D) Yalnız III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

4.
CH4 C2H6

C2H5Cl
2. Aşağıda bazı maddelerle ilgili bilgiler verilmiştir.

Yukarıda formülleri verilen bileşiklerin aynı ortamdaki kaynama

I. CH4 molekülünde indüklenmiş dipol oluşur.
noktaları arasındaki ilişki, C2H5Cl > C2H6 > CH4 şeklindedir.

Buna göre;
II. NF3 molekülünde kalıcı dipol oluşur.
I. London kuvvetlerinin daha fazla olduğu apolar molekülle-
HF sıvısında hidrojen bağları kırılırsa maddenin kimlik re sahip bileşiklerin aynı ortamdaki kaynama noktası da-
III. özelliği değişir. ha yüksektir.
II. C2H5Cl molekülleri arasındaki dipol-dipol etkileşimleri
IV. Ag metalinin elektriği iletmesi fiziksel bir değişimdir. kaynama noktasının diğerlerine göre daha yüksek olma-
sına neden olmuştur.
NaCl sıvısının elektroliz edilerek Cl2 gazının elde III. CH4 molekülleri üzerinde oluşan kalıcı dipol nedeniyle
V.
edilmesi için 40 kj/molden fazla enerji gerekir.
moleküller arasında elektrostatik çekim kuvvetleri oluşur.

Buna göre verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 6C, 17Cl)

(1H, 6C, 7N, 9F) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

A) I B) II C) III D) IV E) V D) I ve II E) I, II ve III

17 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 Düzey 1 2 3 ÖĞREN

TEST 5 KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR

1. Aşağıda verilen olaylardan hangisinde maddenin sade- 4. NaCl katısının suda çözünmesi ile ilgili;
ce fiziksel özelliği değişmiştir?
I. Sadece fiziksel özellikler değişir.
A) Demir çubuğun HCl asitinde çözünerek H2 gazı açığa çı- II. İyonlaşma denklemi,
karması su
NaCl(k) Na+(suda) + Cl–(suda) şeklindedir.
B) NH3 molekülündeki kovalent bağların kırılması III. Oluşan çözelti elektrik akımını iletir.
C) Sodyum metalinin elektron kaybetmesi yargılarından hangileri doğrudur? (11Na, 17Cl)
D) Sıvı hâldeki su molekülleri arasındaki hidrojen bağlarının
A) I, II ve III B) Yalnız II C) I ve II
kırılması
D) I ve III E) II ve III
E) Yeşil yapraklı bitkilerin havadaki CO2 gazını tutarak
C6H12O6 ve O2 sentezlemesi

5.
Şeker pancarından
2. I. Tuzlu suyun elektrik akımını iletmesi şeker eldesi
Kırağı
II. Demir metalinin ısı ve elektriği iletmesi
oluşumu
III. Eritilmiş tuzun elektrolizi Ham petrolden
Yukarıda verilen olaylardan hangilerinde kimyasal deği- benzin eldesi
şim gerçekleşmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

Pilde elektrik Hamurun
D) I ve II E) I ve III üretimi mayalanması

Yukarıda verilen değişimlerden kimyasal olanların bulun-

duğu kutucuklar görselden çıkarıldığında aşağıdaki gör-
sellerden hangisi oluşur?

A) B)

3. Aşağıda verilen olaylardan hangilerinde güçlü etkileşim-

ler kırılmış ya da oluşmuştur?
A) Barajda elektrik üretimi C) D)
B) Gökkuşağının oluşumu
C) Yağlı boyanın kuruması
D) Alkolün suda çözünmesi sırasında hidrojen bağlarının oluş-
ması
E) Kuru buzun (CO2(k)) süblimleşmesi sırasında London kuv- E)
vetlerinin kırılması

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 18

 Düzey 1 2 3 GELİŞTİR

SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR 6 TEST

1. Aşağıda verilen moleküllerden hangisinde kalıcı dipol 4. 20Xve 9Y elementlerinin oluşturduğu kararlı bileşik ve olu-
oluşur? (1H, 6C, 7N, 8O, 9F) şumu ile ilgili;

A) F2 B) CO2 C) CF4 I. X ve Y atomları arasında elektron alışverişi ile oluşur.

II. Bileşikte oluşan anyon ve katyon izoelektroniktir.
D) NF3 E) C2H6
III. Bileşik suda çözündüğünde X2+ ve Y– iyonları ile H2O
molekülleri arasında iyon-dipol etkileşimleri oluşur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

2. Kimyasal türlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 5. Lewis yapısı H C N şeklinde olan molekül ile ilgili;
(11Na, 17Cl)
I. Molekül üzerinde kalıcı dipol oluşur.
A) NH4+ iyonu kimyasal köktür. II. Bir tanesindeki ortaklanmamış değerlik elektron sayısı
B) Çinko metalindeki en küçük kimyasal tür, moleküldür. 2’dir.
III. Bir tanesindeki bağlayıcı elektron sayısı 8’dir.
C) CH3 – O – H molekülleri arasında yoğun fazdaki etkin et-
kileşim türü, hidrojen bağıdır. IV. HCN molekülleri arasında yoğun fazda hidrojen bağı oluşur.

D) Kırağı oluşumu sırasında su molekülleri arasında zayıf V. Suda iyi çözünmesi beklenir.
etkileşimler oluşur. yargılarından hangisi yanlıştır?
E) Sofra tuzunun (NaCl) yapısındaki en küçük birimi, birim
hücredir. A) I B) II C) III D) IV E) V

3. İyonik bağlı bileşikler suda iyonlarına ayrışarak çözünürler. 6. CH3Cl molekülü ile ilgili;

Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin karşısında bu bileşik- I. Lewis yapısı,

lerin suda çözündüğünde oluşturduğu iyonlar yanlış ve- H
rilmiştir? H C Cl şeklindedir.
H
Bileşik İyonları II. Polar yapılıdır.
–
A) NaNO3 Na+, NO3 III. Bir molekülünde 4 tane polar kovalent bağ bulunur.
2+ 4+ 2–
B) CaCO3 Ca , C , 3O yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 6C, 17Cl)
2+
C) MgSO4 Mg , SO42–
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
–
D) LiOH Li+, OH
D) Yalnız III E) I, II ve III
E) K3PO4 K+, PO43–

19 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 Düzey 1 2 3 GELİŞTİR

TEST 7 SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR

1. 3. Aşağıda H2O bileşiğindeki bazı etkileşimler verilmiştir.

ELEKTROLİZ
Pozitif Negatif
Pil
O
a 8

Anot Katot 1
H
b
Anyon
Katyon

su Buna göre a ve b etkileşimleri ile ilgili aşağıdaki ifadeler-

Cl2(g) NaCl sıvısının elektrolizi Na(k)
(I) 1 den hangisi yanlıştır?
NaCl(s) $ Na(k) + — Cl2(g)
2
II 1 III A) a, polar kovalent bağdır.
Cl2(g) + H2(g) $ 2HCl(g) — H2(g) + NaOH(s) # H2O(s) + Na(k)
2
B) b’deki etkin etkileşim türü hidrojen bağıdır.
IV 1 O + H $
H2O(s) # V H
— 2(g) 2(g)
2 2(s)
C) a bağını kırmak için verilmesi gereken enerji, b bağını kır-
mak için gerekenden daha fazladır.
Yukarıda verilen bir dizi olaydan hangisinde maddenin
sadece fiziksel özellikleri değişmiştir? D) a, güçlü; b, zayıf etkileşimdir.

A) I B) II C) III D) IV E) V E) Buharlaşma olayında önce a etkileşimleri kırılır.

2. X M
K L
Y T 4.
Bileşik Formülü Bileşik Adı
Z

I. SnO Kalay (II) oksit

II. Cu2O Bakır (I) oksit

Yukarıdaki periyodik tabloda yerleri belirtilen elementler
ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? III. Cl2O Diklor monoksit

A) XL bileşiğinin yoğun fazda molekülleri arasında hidrojen IV. (NH4)3P Amonyum fosfat
bağları etkindir.

B) Y ve K arasında oluşan kararlı bileşiğin formülü Y3K şek- V. CaSO4 Kalsiyum sülfat
lindedir.
Yukarıdaki bileşiklerden hangisinin adı karşısında yanlış
C) Z ve L arasında ZL2 molekülü oluşur. verilmiştir?

D) Yoğun fazda M atomları arasında London kuvvetleri bulu- A) V B) IV C) III D) II E) I

nur.

E) Y, Z ve T elementlerinin atomları arasında güçlü etkile-

şimler bulunur.

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 20

 Düzey 1 2 3 GELİŞTİR

SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR 8 TEST

1. 3. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin içerdiği kimyasal bağ
Bağ yapan iki atom arasındaki elektronegatiflik değerle-
türü karşısında yanlış verilmiştir?
ri arasındaki fark arttıkça bağın iyonik karakteri ve polari-
tesi artarken, elektronegatiflik farkı azaldıkça kovalent ka- (1H, 6C, 7N, 8O, 11Na, 15P, 17Cl, 19K)
rakteri artar.
Bileşik Formülü Kimyasal Bağ Türü
Elektronegatlik farkı > 1, 7 ise iyonik bağ
Elektronegatlik farkı < 1, 7 ise polar kovalent bağ A) NH4NO3 İyonik ve kovalent bağ

Elektronegatlik farkı = 0 ise apolar kovalent bağ B) KCl İyonik bağ

oluşur.
C) H3PO4 İyonik ve kovalent bağ
Buna göre;
D) NaCN İyonik ve kovalent bağ
Element Elektronegatiflik Değeri E) HCN Kovalent bağ
X 4,0

Y 2,1

Z 1,7 Mg Cl
N N
tabloda verilen değerlerden yola çıkılarak; Cl

I. X ve Z arasında oluşan kararlı bileşiğin iyonik karakteri,

4.
X ve Y arasında oluşan kararlı bileşiğin iyonik karakterin- Mg Mg
Cl Cl –
N NN N +
K F
den daha yüksektir. Cl Cl
II. Y ve Z arasında oluşan kararlı bileşiğin kovalent karakteri, I II III
iyonik karakterinden baskındır.
Yukarıda verilen Lewis formüllerinden hangileri hatalıdır?
III. İki tane X atomundan oluşan molekül apolar kovalent bağ + –
+ K) –
(7N, 9F, 12Mg, 17
K Cl,FK19 F
içerir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
D) I ve II E) II ve III
A) I, II ve III B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) Yalnız I

2.
Zayıf Etkileşimlerde
Fiziksel Olay Gerçekleşen Değişim

I. Yağmur oluşumu Hidrojen bağları oluşur.

5. He … He H — H H 2 … H2
II. Suda çözünmüş hâlde İndüklenmiş dipol–dipol
bulunan O2 gazının ısı etkileşimleri kırılır. I II III
etkisiyle suyu terk etmesi Yukarıda numaralarla belirtilen etkileşimlerle ilgili aşağı-
daki ifadelerden hangisi yanlıştır?
III. Sofra tuzunun (NaCl) saf İyon-dipol etkileşimleri
suda çözünmesi oluşur. A) I ve II. atomlar arası etkileşimlerdir.
Yukarıda verilen olaylardan hangilerinin oluşması sıra- B) II. güçlü etkileşimdir.
sındaki zayıf etkileşimlerde gerçekleşen değişim doğru C) I ve III.’deki etkileşimin büyüklüğü maddenin fiziksel özel-
verilmiştir? (1H, 6O, 11Na, 17Cl) liklerini etkiler.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) III. moleküller arası etkileşimdir.

D) I ve II E) I, II ve III E) I ve II. fiziksel bağ olarak da adlandırılır.

21 9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)

 Düzey 1 2 3 GELİŞTİR

TEST 9 SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR

1. Mg(NO3)2 bileşiği ile ilgili; 4. Lewis yapısı X şeklinde olan X metalinin sülfat iyonuy-
I. Oda koşullarında katı hâlde bulunur. la oluşturacağı kararlı bileşiğin bir formülündeki toplam
– atom sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
II. Suda çözündüğünde Mg2+ ve NO3 iyonlarına ayrışır.
III. Hem iyonik hem de kovalent bağ içerir. A) 17 B) 16 C) 15 D) 14 E) 13
yargılarından hangileri doğrudur? (7N, 8O, 12Mg)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

su
2. PCl3 bileşiğinin bir molekülündeki ortaklanmamış değer- 5. I. Na3PO4(k) 3Na+(suda) + PO3–
4(suda)
su
lik elektronu çifti sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğ- II. MgS(k) Mg2+ 2–
(suda) + S (suda)
ru verilmiştir? (15P, 17Cl) III. CH3COONa(k)
su
CH3COO–(suda) + Na+(suda)

A) 12 B) 11 C) 10 D) 9 E) 8 Yukarıda verilen maddelerin suda iyonlaşma denklemle-

rinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) I ve II E) I, II ve III

3.
Madde Çifti Etkin Etkileşim Türü

I. CS2 ile He London kuvvetleri

II. CH2 – OH
| ile CH3 – OH Dipol-dipol etkileşimleri
CH2 – OH
6. I. Na metalinin asit ile tepkimeye girmesi
II. Deniz suyunun buharlaştırılması ile tuz eldesi
III. Na+ ile C2H5OH İyon-dipol etkileşimleri
III. Sabahın erken saatlerinde yaprakların üzerinde çiy olu-
Yukarıdaki madde çiftlerinden hangilerinin yoğun fazları şumu
arasında oluşan etkin etkileşim türü doğru verilmiştir? Yukarıda verilen olaylardan hangilerinde sadece fiziksel
(1H, 2He, 6C, 8O, 11Na, 16S) değişim gerçekleşir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) I ve III E) II ve III D) I ve II E) I, II ve III

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 22

 Düzey 1 2 3 GELİŞTİR

SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR 10 TEST

1. Suda çözündüğünde suya Na+ ve NO3– iyonlarını veren 4. Aşağıda gerçekleşen olaylardan hangisinde maddenin
bileşik ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? sadece fiziksel özelliği değişir?

A) Sistematik adı, sodyum nitrattır. A) Yaprağın sararması

B) Katı hâlde elektrik akımını iletmez. B) HCl asidinin NaOH bazı ile tepkimesinden NaCl tuzu ve
C) Anyon ve katyonları arasında kuvvetli etkileşimler bulunur. H2O molekülünün oluşması

D) Yapısında sadece iyonik bağ içerir. C) Kek hamurunun pişmesi

E) Kimyasal yollarla bileşenlerine ayrışabilir. D) I2 katısının süblimleşmesi

E) Metan gazının yanması

2. Kimyasal türler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi 5. Suda çözünmesi sırasında iyon - dipol etkileşimleri olu-
doğrudur? (6C, 7N, 8O, 11Na, 12Mg, 17Cl) şan X bileşiği ile ilgili;

A) N2, atomdur. I. İyonik bağlı bir bileşik olabilir.

B) NaCl, moleküldür. II. Suda çözünürken iyonlaşan kovalent bağlı bir molekül
olabilir.
C) CO2, bileşik molekülüdür.
III. Glikoz (C6H12O6) olabilir.
D) Mg2+, anyondur.
E) CO32– katyondur. yargılarından hangileri doğrudur? (1H, 6C, 8O)

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III

D) Yalnız II E) I, II ve III

3. Cıva (II) klorür bileşiğinin formülü aşağıdakilerden han- 6. Aşağıda verilen maddelerden hangisinde katı hâlde ta-
gisinde doğru verilmiştir? necikleri bir arada tutan etkileşim, güçlü etkileşimdir?
A) Hg2Cl B) CCl4 C) CCl2 (1H, 6C, 8O, 19K, I: 7A grubundadır.)

D) HgCl E) HgCl2 A) K B) CO2 C) H2O

D) C4H10 E) I2

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF)
DENEMELER
MİRAY Soru Bankası’ndan ve DAF’tan Türler Arası Etkileşimleri
bitirdin. Şimdi Çek Kopar Sarmal DENEMELERLE TEKRAR ZAMANI!
Miray 9. Sınıf Kimya Soru Bankası’ndan Deneme 7 ve 8’i çözebilirsin.
23 İyi bir tekrar seni bekliyor.
 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER - 3.2 • CEVAP ANAHTARI
ÖRNEKLER SORU TİPLERİNİ TANI VE GELİŞTİR TESTLERİ
TEST 6
1. E 2. E 3. D 4. B 5. B
1. D 2. B 3. B 4. E 5. D 6. C

6. C 7. D 8. B 9. D 10. E 11. B TEST 7

1. E 2. C 3. E 4. B
KAZANIMLARI ÖĞREN VE PEKİŞTİR TESTLERİ
TEST 8
TEST 1
1. A 2. E 3. C 4. D 5. E
1. D 2. A 3. E 4. C 5. E
TEST 9
TEST 2

1. D 2. A 3. E 4. C 5. E 6. D 1. E 2. C 3. D 4. A 5. E 6. C

TEST 3 TEST 10

1. C 2. D 3. E 4. B 5. D 1. D 2. C 3. E 4. D 5. B 6. A

TEST 4

1. E 2. C 3. B 4. D

TEST 5

1. D 2. E 3. C 4. A 5. C

ETKİNLİK

Güçlü Zayıf Etkileşim Etkileşim

Gerçekleşen Değişim
Etkileşim Etkileşim Oluşur Kırılır

NaI(k) + 700 kj/mol " Na+(g) + I–(g) ✔ ✔

C6H6(g) " C6H6(s) + 34 kj/mol ✔ ✔

CH3OH(s) + 35 kj/mol " CH3OH(g) ✔ ✔

9. Sınıf Kimya Ders Anlatım Fasikülü (DAF) 24