Crna Gora

MINISTARSTVO PROSVJETE I SPORTA ZAVOD ZA KOLSTVO

Predmetni program

SOCIOLOGIJA
III razred trogodinje srednje strune kole

Podgorica 2011.
Predmetni program

SOCIOLOGIJA
III razred trogodinje srednje strune kole

Predmetni program SOCIOLOGIJA za III razred trogodinje srednje strune kole izradila je Komisija u sljedeem sastavu:

Zorica Kotri, predsjednica

Momir Dragievi, lan
Slavica Medenica, lanica

Nacionalni savjet za obrazovanje je na sedmoj sjednici odranoj 31. 08. 2011.godine donio predmetni program SOCIOLOGIJA za
III razred trogodinje srednje strune kole.

2
1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA

SOCIOLOGIJA

NAZIV PREDMETNOG PROGRAMA

SOCIOLOGIJA

2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA

a) Poloaj, priroda i namjena predmetnog programa

Sociologija je sastavni dio programa drutvenih nauka u okviru nastavnog plana za trogodinje srednje strune kole i odreena
je kao obavezni predmet.

U okviru predmeta uenici/e se upoznaju sa naunim saznanjima o drutvu i sa sociolokim objanjenjem drutvenih pojava.
Predmet je usmjeren na osnovne socioloke pojmove, ideje, razliite metodske postupke, teorijske pristupke i aktulene probleme
savremenog drutva. Optost, teorijski pristup i fundamentalno mjesto meu naukama, upuuje sociologiju da drutvo kao svoj
predmet, objasni u totalitetu drutvenih pojava i njihovih sadraja.

Otvorenost programa, zasnovana na potrebi prouavanja osnovnih graanskih ideja i njihovoj utemeljenosti u drutvenoj
stvarnosti, orijentacija drutva prema meunarodnim integracijama, izgradnja graanskog modela, vladavini prava i demokratiji,
multikulturalnosti i multikonfesionalnosti su nove nacionalne vrijednosti koje u okviru programa, a posebno njegovog otvorenog
dijela imaju vano mjesto.

Predmet sociologije omoguava uenicima/ama da otkriju razliite aspekte drutvenog ivota ovjeka, grupe i drutva, i da ve
steena znanja o druvenim pojavama poveu u jednu otvorenu cjelinu. Otvorenost programa daje mogunost oblikovanja i
dopunjavanja onim temama koje su znaajne za uenike/ce, lokalnu sredinu, kao i za strateke orijentacije drutva.

Prouavanje sociologije treba da bude "oslobaajui poduhvat".

Sociologija ui da se uenici/e oslobode "zdravorazumskog" poimanja i objanjenja drutvene stvarnosti, i da se opredjeljuju za
racionalno, na empirijskim dokazima utvreno objanjenje drutvenih pojava. Ta objanjenja moraju se zasnivati na "sociolokoj
imaginaciji", prije svega, da se "udaljimo od sopstvene svakodnevne rutine kako bismo na stvari gledali iz novog ugla"(R.Mils).

3
Nastavni program odreen je svojim osnovnim karakteristikama:
- obim programa, iskazan je kroz nastavne cjeline (uvod; ovjek, kultura, drutvo; struktura i elementi strukture; drutvene grupe,
institucije i podruja; druvene promjene i razvoj), nastavne teme (uvod u sociologiju, metod, ovjek i drutvo, drutvene grupe... )
i nagovijetene nastavne jedinice (odreenje predmeta, aspekti metoda, drutvena nejednakost...),
- dubina programa iskazana je poniranjem u strukturu sociologije kao nauke preko ralanjivanja sadraja i razliitim pristupima u
analitikom objanjenju tj. makro (pojam i elementi nauke, kultura, promjene) i mikro nivou kroz detaljno izuavanje pojedinih
sadraja (odreenje ovjeka, drutvene grupe, drutvene moi...),
- redosljed programa zasnovan je na odreenju predmetnih podruja, tema i jedinica. Program je usmjeren na oekivane ishode,
a ne na precizirane nastavne jedinice to mu daje dodatnu otvorenost. Program osim sadraja definie i standarde, tj. koja
znanja, vjetine i kompetencije mogu garantovati planirane ishode.

U obrazovno - vaspitnom procesu, sociologija ima poseban znaaj u analizi crnogorskog drutva pojmova i kategorija koji
izraavaju njegovu esencijalnost i egzistencijalnost, ime apstraktni nivo prouavanja dobija svoju konkretizaciju i ivost. Takva
saznanja doprinose i razbijanju odreenih predrasuda, stavova mnjenja i zdravorazumskog - logikog objanjenja.

U okviru datih tema, uenici/e e dobiti znanje o druvenom ivotu crnogorskog drutva kao i mogunost da razumiju istorijske,
politike, ekonomske i kulturne procese u prolosti kao i stremljenja ka budunosti. Argumentacija mora biti zasnovana na
saznanjima o drugim drutvima i kulturama, a posebno modeliranim i onim ija su kvalitativna svojstva i pozicije slina
crnogorskom drutvu (demokratska, graanska, otvorena, multi...).

b) Broj asova po godinama obrazovanja i oblici nastave

U nastavnom planu za trogodinje srednje strune kole, planirano je da sociologija bude obavezni predmet u treem (3) razredu.
Nastava se realizuje sa dva (2) asa sedmino, odnosno, godinjim fondom od ezdeset etiri asa (64) u treem razredu.

3. OPTI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Sociologija kao predmet u okviru opteobrazovnog programa kroz svoju specifinost, preko pedagoke aktivnosti omoguuje
ueniku/ci:
- usvajanje znanja o osnovnim sociolokim pojmovima i njihovu upotrebu pri razumijevanju i objanjenju druvenih pojava;
- usvajanje znanja o osnovnim i metodolokim postupcima sociologije i njihovu upotrebu;
- razvijanje sposobnosti za kritiko vrednovanje drutvenih pojava u privatnom, radnom i drutvenom okruenju;
- doprinosi cjelovitom razvoju linosti, razumijevanju samog sebe, pozitivnoj identifikaciji i razvoju odgovornosti;
- razumijevanje ovjeka kao stvaralakog, djelatnog bia, ovjeka kao specifinog totaliteta;
- razvijanje pozitivnog odnosa prema naelima demokratije, pluralizma pravde, ekologije, socijalne komunikacije, slobode,

4
 svijesti o kulturnim razlikama;
- razvijanje komunikativnih sposobnosti toleranicije i odgovornosti prema drugom, afirmaciju kulturnog argumentovanog
dijaloga;
- razvijanje sposobnosti za razumijevanje razliitih struktura, politikih, kulturnih, vjerskih, itd., vrijednosti sistema sopstvenog
drutva, drutvenih podsistema i drugih;
- razvijanje sposobnosti za razumijevanje cjeline drutvenog ivota koja nastaje kao rezultat procesa sublimiranja prirodnih,
ekonomskih, kulturnih, socijalno-psiholokih i politikih faktora;
- razvijanje sposobnosti razumijevanja drutvenog ivota, normativnih vrijednosnih sistema, lokalne, regionalne i nacionalne
zajednice kroz istorijsku distancu;
- razvijanje sposobnosti integracije u socijalni ivot, radne, lokalne sredine, posebno za aktivni ivot u graanskom
demokratskom drutvu;
- razvijanje sposobnosti procjene i kritikog vrednovanja politikih inicijativa, politikih odluka i akcija;
- izraen odnos prema drutvenoj pravdi, prepoznavanju nejednakosti i zalaganje za aktivan odnos prema uzrocima;
- razvijanje sposobnosti povezivanja sociolokog znanja s drugim naunim podrujima;
- razvijanje sposobnosti za otklanjanje drutvenih predrasuda, dejstava mnjenja i zdravorazumskog objanjenja sopstvenog
drutva i drutvenih fenomena uopte, oslobaanje od netrpeljivosti, iskljuivosti, nacionalistikih ideala, ksenofobije, rodne
nejednakosti, lokalizma itd.;
- razvijanje sposobnosti i spremnost za drutveni aktivizam, i svoje stavove o praktinim drutvenim akcijama;
- da razvija sposobnost kritikog vrednovanja, kretanje u modernom drutvu pravno-politikim institucijama graanskog
drutva, ekonomiji, tehnologiji, kulturi, informisanju, masovnoj kulturi;
- razumijevanje evolucije kao procesa u kojem su spojena objanjenja o istorijskom strukturiranju, univerzum prirode i ljudsko
iskustvo;
- osposobljavanje za samostalan rad i permanentno obrazovanje.

PROGRAMSKI SADRAJ SOCIOLOGIJE ZA TROGODINJE STRUNE KOLE

Sadraji su podijeljeni na obavezne sadraje i izborni program.

Obavezni sadraji su:

1. Uvod u sociologiju
- odreenje predmeta sociologije
- metod sociolokog istaivanja
- svrha sociologije
- najvaniji teorijski pristupi

5
2. ovjek, drutvo, kultura
- ovjek, drutvo, priroda
- svojina
- struktura drutva
- kultura - razliita odreenja, pluralizam i kultura
- subkultura i mladi
- religija
- socijalizacija
- drutvena interakcija i svakodnevni ivot
- devijantno ponaanje i drutveni nadzor

3. Stratifikacija i drutvene nejednakosti

- drutvena nejednakost i socijalne razlike
- drutvene nejednakosti, slojevitost i drutvena pokretljivost
- pojam i oblici drutvene moi

4. Rad, drutvene grupe i institucije

- rad, tehnologija i tehnika mo
- teritorijalne grupe
- porodica
- nacija
- drava

5. Drutvena promjena i razvoj

- tradicionalno i moderno drutvo
- oblici drutvenih promjena
- ekologija-ekoloka svijest-ekoloke promjene

6
4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA
III RAZRED Obavezni sadraji
Tema: Odreenje predmeta sociologije
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razumije znaaj i specifinost
sociologije kao nauke,
- upozna posebnost (duh)
sociolokog postupka pri
odreenju drutvenih pojava u
odnosu na druge humanistike
nauke i druge oblike znanja,
- upozna razliite pristupe u
odreenju pojma drutva i
drutvenosti,
- razlikuje osnovne socioloke
probleme, pitanja, polja
interesovanja, socioloke
discipline,
- shvati i uoi odnos sociologije i
drugih oblika naunog znanja.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Odreenje predmeta sociologije; Maternji jezik i knjievnost:
- sluaju izlaganje datog sadraja, sadraj sociologije kao nauke; etimologija.
- biljee bitne pojmove i sadraje, podruje interesovanja; socioloke
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date discipline; pojam drutva i
sadraje, drutvenosti; sociologija i drugi oblici
- identifikuju razliite pristupe u naunog znanja.
poimanju drutva,
- uoavaju i interpretiraju
socioloko poimanje drutvenih
pojava, drutvenosti i odnos
prema drugim oblicima naunog
znanja,
- otkrivaju vezu sociologije i drugih
predmetnih oblasti,
- samostalno formuliu pitanja,
- otkrivaju mogua polja
interesovanja sociologije kao
nauke,
- verifikuju validnost sopstvenih
stavova,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti.
7
Tema: Metod sociolokog istraivanja
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa karakteristikama
sociolokih metoda,
- razumije vezu izmeu teorijskog
objanjenja i metodskih
postupaka,
- razvija vjetine posmatranja,
razgovora, klasifikacije, mjerenja,
- razvija vjetinu uoavanja
prednosti i nedostataka razliitih
istraivakih tehnika.
Tema: Svrha sociologije
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa osnovnim ciljevima i
praktinom primjenom sociologije
kao nauke,
- vrednuje upotrebljivost sociolokog
znanja u savremenom drutvu i
ivotu uopte.
8
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Odreenje metoda; odreenje
Maternji jezik i knjievnost:
- sluaju izlaganje datog sadraja, istraivakog procesa; aspekti
- biljee bitne pojmove i sadraje, metoda; tehnike u istraivakom standardnost jezika.
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date procesu; statistiki pojmovi, postupci i
sadraje, prikazi; principi naunog saznanja u
- identifikuju osnovne metodske sociologiji.
aspekte i tehnike,
- uoavaju i interpretiraju znaaj
osnovih pojmova,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Cilj sociologije kao osnovne drutvene Cilj drugih nauka: istorija, geografija
- sluaju izlaganje datog sadraja, nauke; svrha sociologije ili emu ...
- biljee bitne pojmove i sadraje, sociologija; praktini ciljevi sociologije.
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date
sadraje,
- analiziraju osnovne ciljeve
sociologije,
- iznose sopstveno zapaanje o
ciljevima i mogunostima praktine
uloge sociologije,
- samostalno formuliu pitanja,
- verifikuju validnost sopstvenih
stavova o upotrebljivosti
sociolokog znanja u savremenom
drutvu i ivotu uopte,
- povezuju nove sadraje sa srodnim
sadrajima iz drugih oblasti.
Tema: Najvaniji teorijski pristupi
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa osnovnim
teorijskim pristupima,
- razvija saznanja o osnovnim
postavkama i razliitim
pristupima u objanjenju drutva
nekad i sad,
- razvija analitiki odnos prema
teorijskim dilemama i
alternativama,
- sintetizuje razliite pristupe u
objanjenju konkretnih problema.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Osnovni teorijski pristupi; podjela
Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, sociolokih teorija; storije socioloke
- biljee bitne pojmove i sadraje, teorije (naturalizam, psiholoke nastanak ideologija.
- pamte, nabrajaju osnovne teorije)...
socioloke teorije, savremene socioloke dileme
- ponavljaju osnovne karakteristike (strukturalizam i funkcionalizam...).
sociolokih teorija,
- identifikuju osnovne teoretske
pristupe u sociologiji,
- razumiju teoretske postavke i
zamisli,
- argumentovano potvruju ili
osporavaju date zamisli
sociolokih teorija,
- razumiju date pojmove, sadraje i
objanjenja o sociolokim
teorijama,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti.
9
Tema: ovjek, drutvo i kultura, ovjek-drutvo
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razumije drutvenu strukturu ovjeka
kao svojevrsnog totaliteta (biolokog,
psiholokog, kulturnog i drutvenog
u ovjeku),
- se upozna sa razliitim
antropolokim poimanjima ovjeka,
- se upozna sa razliitim odreenjima
drutva,
- uoava deterministike veze: ovjek
priroda drutvo,
- se upozna sa odreenjem pojma
svojine i njenim oblicima,
- prepoznaje veze i korelacije izmeu
linih i kolektivnih ciljeva i vrijednosti,
- se upozna sa odreenjem pojma
drutvene strukture, dimenzijama i
elementima strukture
- se upozna sa odreenjem
drutvene uloge, poloaja i
drutvenih odnosa izmeu njih,
- razumije razlike meu drutvenim
strukturama,
- se upozna sa teorijskim
objanjenjima stratifikacije modernog
drutva,
- razumije veze izmeu drutvene
grupe i drutvenih uloga i poloaja u
sopstvenom drutvu,
- se upozna sa odreenjem pojma
organizacije, institucije i asocijacije,
- razumije pojam drutvenog sistema,
- razvija sposobnost analitikog
tumaenja drutva, prirode i ovjeka,
- samostalno identifikuje probleme i
veze: ovjek drutvo-priroda.
10
Aktivnosti
Uenici/e:
- sluaju izlaganje datog sadraja,
- biljee bitne pojmove i sadraje,
- pamte, ponavljaju i nabrajaju
date sadraje,
- analiziraju osnovne
antropoloke, kulturoloke i
socioloke pojmove,
- argumentovano potvruju ili
osporavaju dato miljenje,
- otkrivaju mogunost novih
interpretacija,
- iznose sopstvena zapaanja o
ovjeku i drutvu,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode primjere iz neposrednog
ivota,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti.
Pojmovi/sadraji Korelacija
Drutvena struktura
Istorija:
Determinizam
hrianstvo, graanske revolucije;
Socijalizacijski ciljevi Razvijanje drutveni slojevi.
drutvenog duha, tolerancije i
solidarnosti razvijanje sposobnosti za Psihologija:
uoavanje problema drugih;
razvijanje i podizanje nivoa ovjek kao psihiko bie razvoj
psihikog ivota,
motivisanosti za rjeavanje problema
drugih (drutva); razvijanje empatije i sredina prirodna i drutvena.
spremnosti na pomo; razvijanje
sposobnosti za stvaranje zdrave Geografija:
drutvene klime; ivotna sredina.
preuzimanje odgovornosti;
eliminisanje drutvenih predrasuda i
steenih odbrambenih mehanizama
da je za drutvene probleme kriv
neko drugi; identifikacija sa grupom;
tolerancija prema razliitostima;
prepoznavanje sopstvene uloge i
poloaja; sposobnost postizanja
kompromisa i traenja konsenzusa;
moralni odnos prema negativnim
pojavama (korupcija, mito,
nepotizam...).
Tema: Kultura, norme, vrijednosti
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- upozna razliita odreenja
pojma kulture i razumije razloge
razliitosti,
- upozna realaciju kultura-
civilizacija,
- upozna sadraj i razumije
kulturni pluralizam savremenog
drutva,
- upozna uticaj heterogenosti(
rodne, rasne, klasne, starosne,
slojne itd ) na kulturnu
raznolikost,
- objasni kulturne razlike meu
drutvenim grupama u
sopstvenom drutvu,
- upozna osnovne norme i
vrijednosti sistema,
- analizira drutvene
zapovijesti i preporuke
utemeljene u sopstvenom
drutvu,
- se upozna i razumije znaenje
simbola i simboliki karakter
kulture,
- upozna i analizira uzroke i
karakteristike masovne kulture,
- razumije osnove kia i unda u
kulturi,
- upozna i razumije smisao
kulturnog identiteta i kulturne
raznovrsnosti.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Kultura razliito odreenje; nauni
Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, pristup odreenju kulture; normativni i
- biljee bitne pojmove i sadraje, vrijednosni sistemi; pojam simbola i razvoj kulture u ...vijeku.
- pamte, ponavljaju i nabrajaju simboliki karakter kulture; odnos
razliite pristupe i odreenja norma vrijednost; drutvene
kulture, zapovjednosti i preporuke;
- identifikuju osnovne norme vrijednosni sistem i tradicija.
vrijednosti, simbole, zapovijesti i
preporuke,
- otkrivaju uzrono posljedine
odnose u okviru vrijednosti,
- identifikuju osnovne kulturne
raznolikosti, sadraj pojmova,
oblike i tipove kulture,
- uoavaju i interpretiraju osnovne
kulturne raznolikosti, razlike meu
tipovima kulture,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode primjere iz neposrednog
ivota,
- razrjeavaju vrijednosne dileme
(etiko, pravno, religijsko, rodno),
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti.
11
Tema: Subkultura i mladi
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- objasni i prepozna elemente i
razliite oblike subkulture,
- objasni i prepozna kauzalni odnos
izmeu odreenih grupa i
subkulturnog modela,
- razumije karakter urbane sredine i
uzroke subkulture,
- objasni i identifikuje subkulturu
mladih.
12
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Pojam subkulture; struktura i
Maternji jezik i knjievnost:
- sluaju izlaganje datog sadraja, subkultura; interesne ciljne grupe i
- biljee bitne pojmove i sadraje, subkulture; elementi i subkulture; argon, sleng,
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date subkultura i urbano; mladi i umjetnost:
sadraje, subkultura; umjetnost i subkultura.
- identifikuju subkulturu, ciljne moderna umjetnost.
grupe, elemente subkulture,
- analiziraju osnovne pojmove,
- argumentovano potvruju ili
osporavaju dato miljenje,
- itaju izvorni tekst,
- uoavaju i interpretiraju osnovne
subkulturne pojmove,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode primjere iz neposrednog
ivota,
- verifikuju validnost sopstvenih
stavova,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti.
Tema: Religija
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- upozna osnovne komponente i
funkcije religije, oblike religijske
svijesti,
- uoi slinosti i razliku izmeu
magije i religije,
- razumije i objasni vjerski
pluralizam, toleranciju i dijalog,
- razumije i uoi razliku izmeu
religije i vjere i osnovna vjerska
prava i slobode,
- razlikuje i identifikuje vjerske
grupe i institucije,
- upozna multikonfesionalnu
strukturu Crne Gore.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Pojam religije Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, Socijalizacijski ciljevi Podizanje
hrianstvo,
- biljee bitne pojmove i sadraje, nivoa vjerske trpeljivosti i tolerancije;
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date prihvatanje drugih i drugaijih; islam.
sadraje, potovanje i razvoj religijskog
- identifikuju komponente, funkcije i dijaloga i suivota; identifikacija
tipove religije, manifestnih oblika religije u
- analiziraju kulturne i drutvene sopstvenom drutvu; podizanje nivoa
funkcije religije, religijskog obrazovanja kao podruja.
- uoavaju i interpretiraju sutinu
vjerskog pluralizma, tolerancije i
dijaloga, sutinu vjerskih sloboda,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode primjere iz neposrednog
ivota,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti, prethodnim znanjem i
iskustvom.
13
Tema: Socijalizacija
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- odredi pojam i razumije vrste i
funkcije socijalizacije,
- upozna i razumije faktore
socijalizacije,
- razumije i objasni uzroke
devijacije neprilagoenosti i
identifikuje elemente prisile u
procesu socijalizacije,
- razumije drutvenu interakciju i
svakodnevni ivot,
- razumije sutinu rodne
jednakosti.
14
Aktivnosti
Uenici/e:
- sluaju izlaganje datog sadraja,
- biljee bitne pojmove i sadraje,
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date
sadraje,
- identifikuju vrste socijalizacije,
njene subjekte,
- identifikuju uzroke devijacije,
neprilagoenosti i prisile u
procesu socijalizacije,
- uoavaju i interpretiraju znaaj autoriteta; otklanjanje predrasuda o
porodice u formiranju linosti,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode primjere iz neposrednog
ivota,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- kritiki vrednuju drutvene uslove
socijalizacije, socijalizaciju i
individualne slobode.
Pojmovi/sadraji Korelacija
Pojam socijalizacije
Socijalizacijski ciljevi Uoavanje
znaaja porodice u formiranju
linosti; rad na ozdravljenju odnosa
u razredu, sredini; podizanje nivoa
individualnosti; prihvatanje kritike i
razvijanje samokontrole i
samokritinosti; kritiki odnos prema
prisili u procesu socijalizacije
otklanjanja uzroka predrasuda lanog
polnoj, rasnoj, nacionalnoj
inferiornosti; rad na sopstvenoj
nadgradnji; preuzimanje
odgovornosti; sposobnost za strpljivo
i razumno rjeavanje meusobnih i
konflikata u drutvu.
Tema: Devijantno ponaanje i drutveni nadzor
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa osnovnim oblicima
devijantnog ponaanja,
- razumije uzrok i posljedicu
devijantnosti,
- objasni kriminal, prestupniko
ponaanje i drutveni ambijent,
- objasni i razumije posljedice
kriminalnog djelovanja u odnosu
na pol (rodno uslovljeno nasilje ),
- upozna oblike devijantnosti u
modernom drutvu,
- razumije smisao i funkciju
drutvenog nadzora,
preventivnog djelovanja sankcija.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- sluaju izlaganje datog Pojam devijacije; uzroci i funkcije
sadraja, devijantnog ponaanja; oblici
- biljee bitne pojmove i devijantnosti; drutveni nadzor
sadraje, sankcije.
- pamte, ponavljaju i nabrajaju
date sadraje,
- identifikuju oblike i uzroke
devijantnog ponaanja,
- argumentovano potvruju ili
osporavaju dato miljenje,
- uoavaju i interpretiraju
posljedice kriminalno, rodno
uslovljenog nasilja, poziciju
rtve; uoavaju smisao i
funkciju drutvenog nadzora,
- otkrivaju mogunost analize,
istraivanja i klasifikovanja
uzroka i oblika drutvene
nejednakosti,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode primjere iz
neposrednog ivota,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- kritiki vrednuju devijantnosti u
modernom drutvu, funkcije
drutvenog nadzora i
preventivnog djelovanja
sankcija.
15
Tema: Stratifikacija i drutvene nejednakosti, drutvena nejednakost i socijalne razlike
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa odreenjem
drutvene nejednakosti i njenim
uzrocima,
- razumije nejednakost drutvenih
poloaja,
- se upozna sa teorijskim
pristupima i objanjenjima
drutvene nejednakosti,
- se upozna sa znaajem
drutvene podjele rada,
raspodjelom svojine i drutvene
moi,
- se upozna sa uzrocima i
posljedicama pauperizacije.
16
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e:
- sluaju izlaganje datog sadraja, Pojam i uzroci drutvene
Istorija:
- biljee bitne pojmove i sadraje, nejednakosti; vrste nejednakosti
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date drutvenih poloaja; teorijska drutveni slojevi,
sadraje, objanjenja drutvenih nejednakosti; drutvene nejednakosti, klase,
- identifikuju uzroke i oblike teoloki pojam jednakosti; drutvena stalei.
drutvenih nejednakosti, uoavaju podjela rada i nejednakost; ljudi i
socijalne razlike, resursi; raspodjela svojine;
- analiziraju nejednakosti raspodjela moi; teorijski pristupi i
drutvenih poloaja i objanjenja modeli vertikalne strukture; socijalne
drutvene nejednakosti; modele razlike socijalna distanca;
vertikalne strukture drutva, pauperizacija.
- uoavaju i interpretiraju znaaj
drutvene podjele rada, vezu
izmeu raspodjele svojine i
drutvene moi kao uzroka
nejednakosti,
- otkrivaju uzroke i posljedice
drutvenog siromatva,
mogunosti vertikalne i
horizontalne pokretljivosti,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode primjere iz neposrednog
ivota,
- verifikuju validnost sopstvenih
stavova,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- piu krae radove, prikaze i eseje,
- kritiki vrednuju drutvene
nejednakosti i socijalne razlike u
sopstvenom drutvu i drutvu
uopte.
Tema: Drutvene nejednakosti i pokretljivosti
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razumije i analizira uzroke
nejednakosti (bogatstvo, mo,
ugled, status, znanje,
manipulacija),
- upozna, identifikuje, analizira
osnovne oblike slojevitosti,
- uoi znaajne socioloke razlike
izmeu razliitih oblika slojevitosti,
- upozna, analizira i identifikuje
slojnu iskljuivost,
- upozna i analizira rodnu
stratifikaciju,
- razumije drutvenu pokretljivost,
individualnu i grupnu,
- razumije i uporeuje kvalitativna
svojstva otvorenih i zatvorenih
drutava.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Pojam i uzroci drutvene Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, nejednakosti; drutvena slojevitost;
drutveni slojevi,
- biljee bitne pojmove i sadraje, oblici drutvene slojevitosti; kasta,
klasa, kasta, sloj,
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date stale, sloj; klasa; rod i stratifikacija;
drutvene promjene
sadraje, slojna iskljuivost drutvena
- identifikuju uzroke drutvene iskljuivost; pojam i oblici mobilnosti;
nejednakosti (bogatstvo, mo, otvorena i zatvorena drutva;
ugled, status, znanje i drutveni znaaj mobilnosti.
manipulacija),
- uoavaju i interpretiraju osnovne
oblike slojevitosti, socijalne razlike
izmeu njih,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode primjere iz neposrednog
ivota,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti, prethodnim znanjem i
iskustvom.
17
Tema: Drutvena mo
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razlikuje pojmove vlast i mo,
- uporeuje i razumije manifestne
oblike drutvene moi,
- vrednuje razliite oblike
drutvene moi,
- uoava i analizira mo, znanje i
informaciju,
- definie manipulaciju i oblike
ispoljavanja (i nedemokratskih
vidova moi).
18
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Pojam drutvene moi; izvori
Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, drutvene moi; svojina i drutvena
- biljee bitne pojmove i sadraje, mo; mo i odluivanje; politiki drutveno raslojavanje i drutvena
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date sistem i drutvena mo; politike nejednakost,
sadraje, grupe i politika odluka. nastanak drave i privatne svojine,
- identifikuju izvore i oblike tehnoloke revolucije.
drutvene moi, osobine nosioca
drutvene moi, izvore drutvene
moi u sopstvenoj sredini i
drutvu,
- argumentovano potvruju ili
osporavaju dato miljenje,
- uoavaju i interpretiraju mo
znanja i informacije, vezu moi i
odluivanja, ulogu politikih grupa,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode neposredne primjere iz
ivota,
- verifikuju validnost sopstvenih
stavova,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- analiziraju i kritiki vrednuju
osnovne vrijednosti drutva, oblike
manipulacije, nove vrijednosti,
vezu drutvene moi, poloaja i
kvaliteta ivota.
Tema: Rad, drutvene grupe i institucije, rad i privredni ivot
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa odreenjima
rada,karakteristikama i podjelom
rada,
- uoava razlike izmeu rada i
drutvenog djelovanja,
- analizira radne uslove u razliitim
vremenskim distancama,
motivisanost,
- uoava znaaj profesionalne
orijentacije,
- analizira i uoava karakteristike
profesionalnog rada,
- identifikuje uzroke
nezaposlenosti i diskriminacije u
oblasti rada( rodna
diskriminacija...),
- upozna ulogu sindikata,
- uoava i predvia mogunosti za
radno angaovanje ena u
prestinim profesijama.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Pojam i karakteristike rada; ovjek
Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, kao radno i tehniko bie;
- biljee bitne pojmove i sadraje, antropoloko i kulturno odreenje drutvena podjela rada.
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date rada; rad i identitet; teoloko
sadraje, poimanje rada; rad i drutveno
- identifikuju karakteristike rada, djelovanje; dihotomija: fiziki umni
profesionalnog rada, zanimanja, rad; znaaj i funkcija drutvene
tradicionalnog rada, podjele rada; podjela rada i
- analiziraju motivisanost, znaaj drutvena struktura; profesionalni
drutvene podjele rada i razliite rad; nezaposlenost; ene i rad;
pristupe u tumaenju rada, industrijski konflikt i sindikat;
- uoavaju i interpretiraju znaaj nejednakosti u oblasti rada.
drutvene podjele rada, karakter i
znaaj profesionalne orijentacije,
znaaj jednakog vrednovanja rada
mukarca i ene,
- otkrivaju uzroke nezaposlenosti i
diskriminacije u procesu rada,
uoavaju ulogu sindikata,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode neposredne primjere iz
ivota,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- kritiki vrednuju poziciju ovjeka u
procesu rada, rad kao bjekstvo od
samootuenja, rodnu toleranciju u
sferi rada.
19
Tema: Tehnologija i tehnoloka mo
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- upozna i razumije razliita
odreenja tehnike i tehnologije,
karakteristike razliitih
tehnolokih nivoa razvoja
drutva,
- upozna znaaj tehnoloke moi,
- uoava posljedice upotrebe
razliitih tehnologija, tehnikog
determinizma na ovjeka i
drutvo,
- uoava i analizira uzroke
ekolokog zagaenja i posljedice
prljave tehnologije.
20
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Pojam tehnologije i tehnike; Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, tehnoloki nivoi razvoja drutva;
tehnike revolucije
- biljee bitne pojmove i sadraje, tehnika mo i drutveno kretanje;
pronalasci i napredak tehnike.
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date uslovi radne sredine; drutvene
sadraje, posljedice upotrebe razliitih
- identifikuju karakteristike i tehnologija; tehnoloki razvoj i Biologija:
kvalitativna svojstva razliitih ekoloka kriza; tehniki
nivoa razvoja drutva, determinizam. uzroci zagaenja ivotne sredine.
- analiziraju posljedice upotrebe
razliitih tehnologija,
- uoavaju i interpretiraju vezu
tehnoloke moi i drutvenog
kretanja, posljedice tehnolokog
razvoja na radnu sredinu;
posljedice prljave tehnologije,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode neposredne primjere iz
ivota,
- piu krae radove,
- analiziraju uticajprljavih
tehnologija u sopstvenoj sredini i
drutvu.
Tema: Teritorijalne grupe
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- razlikuje i analizira razliite tipove
prostornih grupa,
- identifikuje karakter drutvenih
odnosa u okviru naselja,
- razumije proces urbanizacije i
urbane kulture,
- analizira znaaj ekoloke
strategije.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Vrste prostornih grupa; odreenje Geografija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, naselja; funkcije naselja; naselje i
tipovi i karakteristike naselja,
- biljee bitne pojmove i sadraje, drutveni faktori; naselje i drutveni
stanovnitvo i naselja.
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date odnosi; urbanizacija; urbana kultura;
Istorija:
sadraje, deagrarizacija; ureenje prostora;
- analiziraju i objanjavaju proces ekoloka strategija. nastanak naselja,
urbanizacije i urbane kulture, grad i drava,
znaaj ekoloke strategije industrijsko drutvo.
crnogorskog drutva,
- uoavaju i interpretiraju karakter
drutvenih odnosa u okviru
naselja, smisao ureenja
prostora, prostorni razvoj,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode neposredne primjere iz
ivota,
- verifikuju validnost sopstvenih
stavova,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- piu krae radove, prikaze i
pismene interpretacije.
21
Tema: Porodica
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- analizira socioloko odreenje
porodice, upozna istorijske
oblike porodice,
- uoi znaaj braka i srodstva,
- upozna i analizira osnovne
funkcije porodice,
- analizira kvalitativna svojstva
savremene i tradicionalne
porodice, alternativne porodice i
braka,
- uoi devijantne oblike ponaanja
u porodici: zloupotreba djece,
incest, razliite oblike nasilja u
porodici.
22
Aktivnosti
Uenici/e:
- sluaju izlaganje datog sadraja,
- biljee bitne pojmove i sadraje,
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date
sadraje,
- identifikuju istorijske modalitete
porodice, drutvene faktore koji
utiu na funkcije porodice, znaaj
braka i srodstva u sopstvenom
drutvu i drutvu uopte,
- analiziraju kvalitativna svojstva
savremene i trdicionalne porodice,
- uoavaju i interpretiraju razlike
izmeu porodice i domainstva,
devijantne oblike ponaanja u
porodici, nasilje u porodici itd.,
- otkrivaju pravilne stavove prema
instituciji srodstva (tradicionalnog i
duhovnog), prema
homoseksualnoj porodici,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode neposredne primjere iz
ivota,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- piu krae radove i prikaze.
Pojmovi/sadraji Korelacija
Pojam porodice
Psihologija:
Socijalizacijski ciljevi formiranje
pravilnog odnosa prema zvaninom faktori socijalizacije ,
braku i konkubinatu; prevazilaenje devijantni oblici ponaanja linosti
konflikta u porodici; izbjegavanje i grupe.
rjeavanje meugeneracijskog
konflikta u porodici; njegovanje
simbling odnosa (brat sestra) u
porodici; upoznavanje sa uzrocima i
posljedicama bijele kuge;
upoznavanje sa drutvenim
mogunostima i akcijama u
oivljavanju reproduktivne funkcije
porodice; izgradnja odnosa prema
homoseksualnoj porodici; izgradnja
pravilnog stava prema instituciji
srodstva i tradicionalnog (duhovnog)
srodstva; razumijevanje i pozitivan
odnos prema tendenciji izgradnje
fleksibilne porodice; upoznavanje sa
djelatnostima NVO sektora u
pronalaenju nasilja u porodici.
Tema: Nacija
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa osnovnim oblicima i
istorijskim oblicima etnikih grupa,
- razumije i analizara proces
asimilacije,
- se upozna sa savremenim
etnikim grupama,
- se upozna sa istorijskim
okolnostima koje su uticale na
odreenje nacije,
- usvoji poimanje nacije kao
istorijske, politike i kulturne
kategorije,
- se upozna i razumije nacije kao
zajednice graana,
- razumije etnike pripadnosti,
- uoava i analizira drutvene
antagonizme i predrasude vezane
za naciju, psiholoku vezu: vjera
nacija,
- razumije i analizira etnike
odnose u prolosti i danas u
crnogorskom drutvu,
- razumije etnika stremljenja i
orijentaciju crnogorskog drutva.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Pojam i odlike etnikih grupa; podjela
Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, i karakteristike; istorijska evolucija
- biljee bitne pojmove i sadraje, etnikih grupa; elementi etnike nacija i nacionalna svijest,
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date grupe; asimilacija; savremene etnike nacionalne revolucije,
sadraje, grupe; nacija pojam i istorijsko Crna Gora u XIX i XX vjeku,
- identifikuju oblike i elemente ishodite; razliiti pristupi odreenju Crna Gora u doba Petra I.
etnikih grupa, asimilaciju, nacije; nacija sloboda
elemente nacije, samodovoljnost; nacija kao zajednica
- argumentovano potvruju ili graana; narod nacija; nacionalna
osporavaju dato miljenje, identifikacija; predrasude,
- uoavaju i interpretiraju naciju kao diskriminacija, etniki antagonizam,
politiku, istorijsku i kulturnu vjera nacija (psiholoka veza);
kategoriju, etnika dihotomija; multietniko
- otkrivaju osnovne karakteristike drutvo; etniki odnosi u
multietnikog drutva, etnike crnogorskom drutvu.
odnose u prolosti i danas u
crnogorskom drutvu,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode neposredne primjere iz
ivota,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- kritiki vrednuju etnika
stremljenja, multietninost,
etnike odnose u prolosti i danas
u crnogorskom drutvu.
23
Tema: Drava
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa odreenjem
drave kao politike institucije,
- analizira razliite tipove dravnih
vlasti,
- upoznaje karakteristike
savremene drave - analiza
kvalitativnih svojstava,
- razumije sutinu i funkcionisanje
savremene drave,
- analizira modernu i
postmodernu dravu,
- analizira izvor politike moi,
legalnost i legitimnost vlasti,
- se upozna sa odreenjem
pojma graanin; graanin
demokratija,
- se upozna sa komparativnim
iskustvima drugih drava
(tranzitnih i otvorenih drutava),
- se upozna sa komparativnim
iskustvima drugih drutava o
ueu razliitih slojeva u
politikom odluivanju; ene u
politici,
- analizira i objanjava pojam
suverenosti u uslovima
globalizacije.
24
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Pojam, elementi i forme dravne Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, vlasti; teorijski pristupi u objanjenju uzroci nastanka drave,
- biljee bitne pojmove i sadraje, drave; graanska pravna drava; pravna drava.
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date konstitucionalizam; NVO sektor
sadraje, civilna drutva; drava kao javni
- identifikuju teoretske pristupe u servis; drava blagostanja;
objanjenju drave, elemente i minimalna drava; unija; politika
forme dravne vlasti, mo i legitimnost; legalitet i
- argumentovano potvruju ili legitimitet; graanin; politike grupe:
osporavaju dato miljenje, partije i pokreti; politike organizacije;
- itaju izvorni tekst, ene i politika; suverenitet danas.
- uoavaju i interpretiraju mjesto
graanina u procesu demokratije,
iskustva drugih drutava o ueu
razliitih slojeva u politikom
odluivanju, mjesto ene u politici,
u sopstvenom drutvu i drutvu
uopte,
- otkrivaju mogunost pokretljivosti:
rodne, nacionale, etnike,
graanske,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- verifikuju validnost sopstvenih
stavova,
- sintetiu date sadraje,
- povezuju nove sadraje sa
srodnim sadrajima iz drugih
oblasti,
- piu krae radove,
- kritiki vrednuju demokratska
pravila igre, demokratiju kao
proces, razliite pristupe u
odreenju cilja i funkcije drave.
Tema: Drutvena promjena i razvoj
Operativni ciljevi
Uenik/ca treba da:
- se upozna sa karakteristikama
tradicionalnog, modernog i
postmodernog drutva,
- se upozna sa objanjenjima
drutvene promjene,
- razumije proces tranzicije,
- analizira revoluciju kao nain
drutvene promjene,
- uoava nacionalne, regionalne i
globalne promjene,
- uoava manifestne promjene i
krize drutva,
- razumije pojam futurologije i
njena objanjenja,
- razumije ekoloku orijentaciju,
akciju i pristup kao strategiju
Crne Gore,
- analizira kljune probleme
modernih drutava i njihove
mogue razvojne perspektive.
Aktivnosti Pojmovi/sadraji Korelacija
Uenici/e: Dihotomija: tradicionalno moderno Istorija:
- sluaju izlaganje datog sadraja, drutvo; postmoderno drutvo; kraj revolucija,
- biljee bitne pojmove i sadraje, istorije; teorijske dileme u revolucija u SAD-u,
- pamte, ponavljaju i nabrajaju date objanjenju drutvene promjene; revolucija u Francuskoj,
sadraje, tranzicija kao promjena; liberalizacija revolucija u SSSR-u,
- identifikuju karakteristike i demokratizacija; akteri i strategija tehnika revolucija,
tradicionalnog, modernog i promjene; pojam i karakter revolucije; slom socijalizma.
postmodernog drutva, sutinu
nacionalne, regionalne i globalne
drutvene promjene, tranziciju kao
promjene; ekoloka kriza kao i Ekologija/Biologija:
promjenu,
- analiziraju revoluciju kao nain socioloko pitanje i drutveno pojam ekologije,
drutvene promjene, ekoloku iskuenje; priroda religije; zagaenje ivotne sredine,
orijentaciju akcije i pristupe u futurologija i drutvo. globalno zagaenje.
strategiji Crne Gore, kljune
probleme modernih drutava i Geografija:
njihove mogue razvojne opte geografsko ekonomske
perspektive, odlike savremenog svijeta,
- itaju izvorni tekst, politika karta savremenog svijeta.
- uoavaju i interpretiraju nacionalne,
regionalne i globalne promjene,
promjenu i krize, odnos teolokog i
prirode,
- iznose sopstveno zapaanje,
- samostalno formuliu pitanja,
- navode neposredne primjere iz
ivota,
- povezuju nove sadraje sa srodnim
sadrajima iz drugih oblasti,
- piu krae radove, prikaze i eseje,
- analiziraju razloge razliitih
futuristikih interpretacija,
- kritiki vrednuju proces i posljedice
globalizacije, odnos prema tradiciji i
progresu, znaaj ivotne sredine,
krize, sutinu transformacije
drutvenog ambijenta.
25
5. DIDAKTIKE PREPORUKE
Odnos obaveznih sadraaja u odnosu na izborne je 48 asova naspram 16 asova ( ili 20%). Otvoreni dio programa trebalo bi
ispuniti temama vezanim za lokalnu zajednicu i zanimanje za koje se uenici/e obrazuju.

Pri obradi ovih tema posebnu panju treba usmjeriti na objanjenje i usvajanje znanja o crnogorskom drutvu kroz komparativni
pristup sa modernim, demokratskim i razvijenim drutvima, a posebno sa drutvima u tranziciji.

U nastavnom programu se potencira povezanost znanja o drutvu, koje uenici/e ve imaju iz drugih oblasti, sa sociolokim
idejama i metodskim pristupima, pri emu se potencira aktuelnost znanja i iskazuje karakter sociologije da pomogne u
racionalnom objanjenju i poimanju drutvenih pojava. Zato u nastavnim aktivnostima treba potencirati stalnu vezu izmeu
apstraktne i empirijske strane objanjenja, a to posebno treba da koristi u objanjenju sopstvenog drutva.Time se prouavanje
sociolokih problema pribliava pitanjima koja su bliska svokodnevnom ivotu i iskuenjima uenika/ca, a ujedno podstie se
samostalnost, timski rad, tj. zainteresovanost uenika/ca da tragaju za informacijama i znanjima, a da preko njih na socioloki
nain razumiju i objasne drutvene aspekte sopstvenog drutva.

Posebno je potrebno naglasiti razliitost teorijskih objanjenja u sociologiji. Razliitost teorijskih pristupa bitno utie i na izbor
razliitih nastavnih postupaka, kao i na formiranje razliitih predstava o praktinom znaaju sociolokih saznanja. Obrada zadatih
tema mora biti usmjerena tako da uenici/e spoznaju meusobnu povezanost drutvenih pojava uopte i u konkretnom sluaju.

Takav pristup omoguava povezivanje sociolokih saznanja sa saznanjima iz drugih predmetnih oblasti i osposobljava uenike/ce
za interferenciju sociolokog znanja sa objanjenjima u drugim podrujima nauke.

Prouavanje sociologije zahtijeva izbor didaktikih metoda koje omoguavaju da uenik/ca u najveoj mjeri bude aktivan/a
(debata, igranje uloga, uenja putem otkria, analiza udbenikog teksta, pro et contra, pretraivanje baze podataka, istraivanje
u medijateci, formiranje i korienje line datoteke, grafiki prikaz, gost na asu, uloga kritiara TV i drugih medijskih sadraja,
izrada plakata i poruka, izrada mini projekta, izrada i analiza eseja...), to omoguava samostalnost i inicijativnost uenika/ca.
Izbor mora biti u slubi oekivanog, da se uenici/e osposobe da dosljedno upotrebljavaju socioloku terminologiju i jasno
izraavaju i primjenjuju socioloko znanje.

6. KORELACIJA MEU PREDMETIMA

Znaaj korelacije meu predmetima posebno je izraen u lakem razumijevanju meusobno povezanih nastavnih predmeta i u
razliitim naunim pristupima u objanjavanju iste pojave.

26
Povezivanje sadraja sociologije i drugih predmetnih oblasti, upuuje nastavnike/ce na timski rad i uvid u nastavne sadraje kako
na horizontalnom, tako i na vertikalnom nivou nastavnog plana.

Pri odreenju ciljeva i sadraja nastavnog programa, nastavnik/ca isticanjem korelacije uenicima/ama znatno olakava
razumijevanje meusobne povezanosti sociolokog znanja i znanja iz maternjeg jezika i knjievnosti, istorije, psihologije,
geografije, ekologije, informatike, matematike... Na taj nain znanje se efikasno usvaja, trajno zadrava dobija svoju
funkcionalnost.

7. STANDARDI ZNANJA (ISPITNI KATALOG)

Od uenika/ca se oekuje da:
- steknu sposobnost da znaju, razumiju i obrazloe osnovne socioloke pojmove, teorijske i metodoloke pristupe i postupke iz
osnovnog - obaveznog dijela programa, kao i one koji su ukljueni u otvoreni dio;
- pravilno upotrebljavaju, identifikuju i prepoznaju osnovne pojmove u teoretskom pristupu i svakodnevnoj praksi;
- razumiju i socioloki interpretiraju izvorni sadraj, iformaciju, govor, poruku;
- samostalno koriste literaturu i informacije;
- samostalno primjenjuju metodski postupak, napiu seminarski rad u okviru obavezne ili izborne teme.

Napomena: U okviru rasporeda radnog vremena ( 40 asovna radna nedjelja, 8 asovno radno vrijeme ), prosjeno
uspjenom/oj ueniku/ci ( ocjena dobar 3 ), potreban je jedan as aktivnog uenja van nastave, tj. kui, za savladavanje
planiranih sadraja predmeta.

*Napomena: Ispitni katalog za prosjeno znanje obuhvata svaki sadrajni ciklus (tematsku cjelinu).

1. Uvod u sociologiju

Uenici/e treba da znaju da:

- definiu sociologiju kao nauku;

- odrede osnovne elemente sociologije kao nauke;
- odrede cilj i zadatak sociologije;
- nabroje elemente sociolokog metoda;
- nabroje tehnike sociolokog metoda;
- objasne tehniku osnovu dva metodska postupka;
- odrede pojam socioloke teorije;
- nabroje i uoe razliku izmeu starijih i savremenih sociolokih teorija.

27
2. ovjek, drutvo, kultura

Uenici/e treba da znaju:

- jedno sutinsko odreenje ovjeka i da ga objasne ( po izboru uenika/ce );

- da odrede pojam drutva;
- odreenje i elemente drutvene pojave;
- odreenje pojma svojine i da nabroje njene oblike;
- da objasne pojam drutvene strukture;
- da odrede pojam drutvene uloge i drutvenog poloaja;
- da odrede pojam, elemente i vrste drutvenih grupa;
- da odrede pojam drutvene institucije i organizacije;
- jednu od definicija kulture i da je objasne (po izboru uenika/ce);
- da objasne pojam simbola;
- da uoe razliku izmeu pojma kulture i civilizacije;
- da nabroje drutvene uslove za nastanak masovne kulture;
- da nabroje karakteristike masovne kulture;
- da objasne fenomene kia i unda;
- da objasne pojam subkulture;
- da definiu pojam religije;
- da nabroje tipove religioznosti;
- da nabroje tipove monoteistikih religija;
- da uoe razliku izmeu magije i religije;
- da uoe razliku izmeu vjere i religije;
- da objasne pojam socijalizacije;
- da objasne pojam devijantnosti;
- da nabroje oblike devijantnog ponaanja.

3. Stratifikacija i drutvene nejednakosti

Uenici/e treba da znaju da:

- objasne pojam i uzroke drutvene nejednakosti;

- nabroje vrste drutvenih nejednakosti;
- objasne relaciju drutvena podjela rada nejednakost;
- objasne pojam vertikalne strukture drutva;
- nabroje uzroke socijalnih razlika;

28
- objasne pojam drutvene pokretljivosti;
- nabroje i razlikuju oblike drutvene slojevitosti (kasta, stale, klasa, sloj ... );
- definiu pojam drutvene moi;
- nabroje izvore drutvene moi.

4. Rad, drutvene grupe i institucije

Uenici/e treba da znaju da:

- definiu rad i nabroje karakteristike rada;

- uoe razliku izmeu rada, drutvenog djelovanja, zanimanja i profesije;
- nabroje osnovne oblike drutvene podjele rada (objasniti neku od podjela po slobodnom izboru);
- objasne pojam tehnike i tehnologije;
- uoe razliku izmeu tehnolokih nivoa;
- objasne uticaj tehnikog determinizma;
- navedu posljedice upotrebe razliitih tehnologija (objasne neke od posljedica po slobodnom izboru);
- nabroje vrste prostornih grupa;
- definiu pojam nasilja;
- definiu porodicu kao primarnu ljudsku zajednicu;
- nabroje funkcije i tipove porodice;
- uoe razliku izmeu harmonine (zdrave porodice) i disharmonine porodice;
- prave razliku izmeu braka i porodice;
- nabroje oblike braka i srodstva;
- definiu pojam i navedu karakteristike etnikih grupa;
- nabroje karakteristike nacije i objasne jedno odreenje (po slobodnom izboru);
- definiu pojam asimilacije;
- uoe razliku izmeu naroda i nacije;
- nabroje neke od osobenosti crnogorske nacije;
- definiu i nabroje elemente drave;
- nabroje forme dravne vlasti;
- definiu pojam graanin, politika partija, organizacija, pokret.

29
5. Drutvena promjena i razvoj

Uenici/e treba da znaju da:

- uoe paralelu izmeu tradicionalnog i modernog drutva;

- navedu karakteristike postmodernog drutva;
- definiu pojam drutvene promjene, tranzicije;
- objasne pojam ekologije;
- objasne uzroke i oblike ekolokih problema i naine prevazilaenja;
- objasne sutinu pojma ekoloka drava (na primjeru Crne Gore).

8. NAINI PROVJERE ZNANJA I STRUNE OSPOSOBLJENOSTI

Provjeravanje znanja i ocjenjivanje mora biti u funkciji osnovih ciljeva predmeta, a obuhvata stepen usvojenosti znanja,
razumijevanje sadraja programa, provjeru analitikog i sintetikog rasuivanja, primjenu usvojenog i aktivan odnos prema
znanju. Cilj aktivnog pristupa u nastavi jeste razvoj linosti, individualnosti uenika/ce, njegovo/njeno zadovoljstvo predmetnim
aktivnostima, napredak u poreenju sa poetnim stanjem, motivisanost i zainteresovanost za rad, aktivnosti, razvoj linosti.

Provjeravanje i ocjenjivanje mora biti u skladu sa informativnim, formativnim i ciljevima socijalizacije. Provjera mora biti raznolika i
u funkciji usvajanja novih znanja zatim kako uenik/ca ui, razumije i upotrebljava novo znanje.

Provjeravanje i ocjenjivanje pored optih naina i oblika (usmeno ili pismeno), mora sadravati i posebne - specifine oblike koji
postaju "obavezni", zbog specifinosti samog predmeta sociologije (seminarski radovi, izrada eseja, testovi...). Prilikom
vrednovanja i ocjenjivanja mora se voditi rauna o osnovnim pravilima vrednovanja i ocjenjivanja: svestranosti, kontinuiranosti,
objektivnosti, individualizaciji, javnosti i uvidu u kriterijume ocjenjivanja. Ocjena mora da ima stimulativni karaktrer i podsticaj za
dalje interesovanje uenika/ca za nastavni predmet.

Pri ocjenjivanju se potuje poznavanje, razumjevanje i mogunost aplikacije novih znanja. Proces vrednovanja i ocjenjivanja mora
da obuhvati naunu - predmetnu pismenost, sposobnost analize, interpretacije kao i primjenu naunih znanja.

Uenik/ca treba da pokae:

- poznavanje sociolokih pojmova u obimu odreenom predmetnim katalogom;
- poznavanje osnovnih teorijskih postavki sociologije, sociolokih ideja i pojmova;
- poznavanje sociolokog metoda, metodskih postupaka;
- mogunost upotrebe usvojenih znanja u novim sluajevima i socioloko objanjenje nove situacije.

30
Uenik/ca na polju analize i interpretacije treba da pokae:
- mogunost analize kraih sociolokih tekstova, govora, klasifikovanih informacija;
- mogunost za upotrebu sociolokih pojmova i osnovnih metoda pri objanavanju drutvenih pojava;
- mogunost povezivanja sociolokog znanja sa drugim drutvenim i prirodnim naukama.

Za uenike/ce koji/e pokazuju izuzetnu sposobnost (nadareni/e uenici/e) posebno treba definisati kroz nain realizacije, uslove
za napredovanje i nain provjeravanja i ocjenjivanja.

Uenici/e tog nivoa treba da pokau i:

- individualno savladavanje gradiva,
- samostalno korienje udbenika i literature,
- mogunost samostalnog ili grupnog pripremanja i izvoenja projekta.

9. RESURSI ZA REALIZACIJU

9.1. Materijalni uslovi, standardi i normativi za nastavu sociologije u strunom obrazovanju

Za realizaciju nastavnog programa i aktiviranje uenika/ca, neophodno je korienje materijalnih sredstava koja olakavaju
proces, podiu motivaciju i interesovanje i omoguavaju primjenu razliitih metodskih postupaka. U nastavi je neophodno
korienje raunara i dodatne opreme (diskete, video disk, CD, kolski softver), dijafilmova, nastavnih filmova itd. Pored tehnikih
pomagala neophodno je i mogue koristiti i resurse kao to su:
- kolska (ili seminarska) biblioteka (mediateka sa obaveznim udbenicima, enciklopedijama, strunom literaturom, periodikom),
- lokalni potenicijali (biblioteke, arhivi, muzeji),
- preduzea, organizacije i institucije,
- sportski objekti i drutva,
- nauno-istraivake ustanove,
- isotrijska mjesta, lokaliteti i spomenici,
- lokalni kadrovi (istraivai, umjetnici, ljudi raznih profila, roditelji).

9.2. Okvirni spisak literature i drugih izvora

1. Udbenici
- Z.Kotri, M.Dragievi, Sociologija, udbenik za IV razred gimnazije, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2009.
- Z.Kotri, M.Dragievi, Sociologija kulture, prirunik za III ili IV razred gimnazije, ,Podgorica, 2011.

31
2. Literatura za profesore/profesorice:
- Z.Kotri, M.Dragievi, Sociologija, prirunik za nastavnike ,Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Podgorica, 2009.
- Entoni Gidens, Sociologija, CID, Podgorica, 1998.
- M. Haralambus, Uvod u sociologiju, Globus, Zagreb, 1989.
- V. Mili, Socioloki metod, Nolit, Beograd, 1974.
- . unji, Metodologija kritika nauke, igoja tampa, Beograd 2002.
- M. Veber, Privreda i drutvo, Prosveta, Beograd, 1976.
- R. Mils, Socioloka imaginacija, Savremena kola, Beograd, 1964.
- Socioloke hrestomatije (1-5), Nolit, Beograd, 1989.
- Bosanac, Mandi, Petkovi, Rjenik sociologije i socijalne psihologije, Informator, Zagreb, 1977.
- K. Poper, Otvoreno drutvo i njegovi neprijatelji, BIGZ, Beograd, 1989.
- B. Tadi, Socijologija politike, Unireks, Podgorica, 1996.
- V. Stanovi, Vlast i sloboda, igoja tampa, Beograd, 2003.
- E. Moren, Duh vremena, Kultura, Beograd, 1967.
- S. Vujovi, Urbana sociologija, Beograd, 1987.
- M. Ili, Sociologija kulture, Beograd.
- A. Hauzer, Sociologija umjetnosti(1-2), kolska knjiga, Zagreb, 1986.
- S. Vukievi, Crna Gora na prelazu milenijuma, Centralna narodna biblioteka ure Crnojevi, Cetinje 2003.
- M. Rankovi, Sociologija i futurologija (1-2), ISI FF, Beograd (1995,1998).
- E Gidens, Posljedice modernosti, Filip Vinji, Beograd, 1998.
- D. orevi, Sociologija forever, Ni, 1996.

Literatura za profesore/profesorice mora da obuhvata strunu literaturu za posebno predloeni izborni sadraj, kao i neopohodnu
metodiku literaturu. U skladu sa otvorenou programa nastavnici/e mogu dopuniti literaturu ili preporuiti druge izvore u odnosu
na predloene radi upoznavanja sa novim saznanjima i interesima uenika/ca, kole, sredine.

3. Periodika
U nastavi se koriste svi asopisi, revije, godinjaci, pregledi koji mogu biti upotrebljeni u okviru datih sadraja. Preporuka:
- Socioloka lua
- Godinjak CANU za drutvene nauke
- Sociologija
- Socioloki pregled

32
10. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA I STRUNIH SARADNIKA/CA
Nastavu sociologije treba da izvode lica koja su u toku univerzitetskog obrazovanja stekla jedno od sljedeih zvanja:
1. profesor/profesorica sociologije
2. diplomirani/a sociolog/sociolokinja

33