SRPSKA ARHITEKTURA -hronoloki-II DEO

SRPSKO-VIZANTIJSKI STIL-od 19. - sredine 20.veka

-Oslobadjanjem od Turaka Srbi teze ka stvaranju nacionalnog stila (prisecaju se vremena Dusanovog
carstva). Pocetkom XIX veka u Knezevini Srbiji zapoet je proces usvajanja srednjoevropskih
arhitektonskih oblika, preuzimanjem graditeljskih postupaka iz krajeva preko Save i Dunava. U to vreme
nije bilo obrazovanijih srpskih neimara, pa su u Srbiji uglavnom angazovani strani graditelji.

-Od 1861. do 1914. godine sprovode se potpune ili delimine rekonstrukcije postojee urbane strukture
srpskih gradova u duhu savremenih evropskih shvatanja. Arhitektonski i urbanistiki lik Beograda, Nisa,
Kragujevaca, Pozarevaca i Leskovaca u tom periodu se korenito promenio, jer su orijentalni i balkanski
nain graenja potisnuli zapadnoevropski neostilovi.

-Poetak srpsko vizantijskog stila moze se sagledati i kao ,,otpor,, novopridolim uticajima zapadnih
,,zapadnih stilova,, (klasicizma,neobaroka) u tadanjoj Kneevini Srbiji.

-Prvi primeri bili su ,,PRELAZNI,,-kod njih se uoava spoj ,,zapadnih stilova,, sa elementima vizantijske
arhitekture. Primer crkva sv.Georgija(ora) u Smederevu 1850-ih-gde se na podunoj osnovi(odlika
zapada)javlja pet kupola u obliku tzv.,,grkog krsta,,.(slika gore)

-Drugo razdoblje vezano je za irenje i jaanje Srbije, sada kraljevine(od 1882.). Tokom ovog razdoblja stil
se ,,UTVRDJUJE,,-gradi se niz crkava, redje drugih vidova gradjevina.

-Tree i poslednje razdoblje vezano je za period izmedju dva svetska rata, kada dolazi do naglog irenja
stila. Stil se javlja sirom cele Kraljevine SHS, kasnije Jugoslavije, mada je njegova prisutnost bila mnogo
jace izrazena u istocnom ,,srpskom,, delu kraljevine. Podjednako se javljaju primeri crkvene i svetovne
gradjevine (upravna zdanja, kolske ustanove, sokolski domovi, stambene zgrade i kue...)

-Drugi svetski rat je bio prekretnica. Posle rata svi vidovi istoricizma u srpskoj arhitekturi se odbacuju, pa
tako i srpsko-vizantijski stil.

-Dekorisanje fasade na dva nacina:

1.tipoloki eklekticizam-u zavisnosti od karaktera koji eli da da objektu,izvlai iz prolosti neki od

modela i prilagodjava ga potrebama

2.sintezni eklekticizam:na nov nacin se kombinuju motivi, principi, re enja iz razliitih perioda
-Tri faze:

1.objekti malo podsecaju na uzore(samouki graditelji-19.vek)

2.slicnost sa uzorima raste sa malo primesa zapadnoevropskih elemenata

3.u potpunosti se podrzavaju elementi srednjovekovne umetnosti

-Manastirske crkve su najpostojanije uvale tradicionalni tip graenja u duhu rake i moravske kole,
jasno otkrivale vezu sa nacionalnim srednjovekovnim konceptom.

-Za razvoj arhitektonskog stvaralastva od posebnog znaaja je bio i novi Zakon o crkvenim vlastima iz
1890. u kome se preporuuje podizanje crkava u vizantijskom stilu. Pokreu sveobuhvatna i temeljna
istraivanja starih spomenika, nai naunici preduzimaju opsena terenska istrazivanja, snimaju i opisuju
manastire, publikuju svoje rezultate. Vodei nacionalni istrazivai srednjovekovnog naslea bili su
D.Milutinovi i M.Valtrovi.

2)Neovizantijska varijanta srpskog stila:

U Beu koluju prvi srpski arhitekti, koji e nakon perioda dominacije stranih graditelja nastupiti kao
zasebna generacija i prvi formulisati jasne pravce razvoja nacionalnog stila, za razliku od prethodnih
lutanja i improvizacija. Oni e se ugledati na beku akademsku varijantu neovizantijske arhitekture i taj
uticaj na formiranje savremene varijante nacionalne srpske arhitekture izvrila je beka neovizantijska
kola pod vostvom TEOFILA HANZENA. Hanzen je kategoriki odbijao pojam nacionalne
arhitekture.Hanzenovi srpski uenici: Svetozar Ivakovi ,Jovan Ilki ,Duan ivanovi ,Vladimir Nikoli.

Oblikovanje objekata:uticaj njegove kole podrazumevali su graevine centralnog tipa sa osnovom u

obliku grkog krsta, pri emu su varirani tipovi upisanog i slobodnog krsta, kod kojeg su kraci krsta
spolja bili jasno istaknuti. To su najese jednokupolne crkve sirokog raspona, ali ima i primjera sa pet
kupola.

Materijal:Karakterie ih spolja bogata polihromija i dekorativnost, ostvarena kombinovanjem

pompejansko crvene i oker boje, kao vid oponaanja vizantijskih graevina od opeke, a u unutranjosti
su obino veoma prostrane i pregledne sa irokim povrinama zidova namenjenih oslikavanju.

SVETOZAR IVACKOVIC: tezio da ostvari ideal nacionalnog stila u crkvenom graditeljstvu. Ivakovi je
smatran najznaajnijom linosu u oblasti nase crkvene arhitekture do poetka Prvog svetskog rata .

JOVAN ILKI: zaeo arhitekturu nacionalnog smera u svetovnom neimarstvu.Ostali Ilkievi javni i
stambeni objekti, naroito oni najreprezentativniji i najmonumentalniji, kao to su Parlament, Oficirski
dom i Hotel Moskva, zasnovani su na drugaijim, neorenesansnim, neobaroknim i secesijskim
metodama. U crkvenoj arhitekturi Ilki primenjuje Hanzenove graditeljske metode.
-VLADIMIR NIKOLI-

Nikoli nije ostvario ni obiman opus, a ni metodino utemeljen, dosledan lini stil.Preavi iz Kraljevine
Srbije u Austro-Ugarsku 1891. godine da na poziv patrijarha izvede planove nekoliko zgrada u Sremskim
Karlovcima-zdanja Dvora i Crkveno-narodnih sabora ostvarena su sa atributima neorenesanse i
neobaroka.Na Vladianskom dvoru u Novom Sadu oponaanje vizantijskog zidanja sasvim je diskretno,
dok je na zgradi Bogoslovskog seminara jako naglaseno-Hanzenov uticaj.Dvor je reprezentativniji primer
nacionalnog stila, dekoretivnije obraen i oplaen keramikim ploicama. Seminar je skromnije izveden,
s omalterisanim fasadama.

*Bogoslovski seminar/Sremski Karlovci/1901.

*Vladianski dvor/Novi Sad/1901.- romantizma i secesije i ideja Teofila Hanzena. Vladianski dvor je sa
tri strane otvoren prema obliznjim ulicama to je Nikoli znalaki iskoristio za dodatni, dekorativni tretman
itavog objekta oblozenog crvenom opekom sa obiljem detalja fasadnog ukrasa.

3)Novomoravski tok nacionalnog stila:

ANDRA STEVANOVI:Katedra za srpsko-vizantijsku arhitekturu na odseku Tehnikog fakulteta u Beogradu

nije prihvatila, a ni podsticala Hanzenovski, eklektini pravac u srpskom graditeljstvu. Podstaknuti
temeljnim naunim istraivanjima srpske srednjovekovne graditeljske bastine i promenom kulturne
politike pod novom dinastijom, poetkom XX veka protagonisti nacionalnog stila se okreu izvornim
srpskim, umjesto stranim akademskim uzorima. On je jo pre odlaska na studije u Berlin prouavao
pojedine srednjovekovne spomenike u Srbiji i izradio projekat obnove manastira Kalenia. Stevanovi je
potom prouavao stare srpske spomenike podignute van tadanjih granica Srbije: Graanicu, Deane,
Peku Patrijariju i druge...poverena mu je restauracija manastira Manasije. Negirajui sve ranije napore
da se ta obnova sprovede uz pomo zapadnjaih arhitektonskih modela, on uno napada uveenu
klasicistiku crkvenu arhitekturu, dopunjenu baroknim elementima.

Ozivljavanje srpske tradicije u crkvenoj i profanoj arhitekturi:

*Srpski Paviljon na svetskoj izlobi u Parizu 1900. godine-Milana Kapetanovia i Milorada Ruvidia -
Srpski paviljon, poput paviljona drugih zemalja, bio je predodreen da izgledom reprezentuje nacionalnu
pripadnost izlagaa. Prvobitno planiran od opeke i kamena, ali je izveden u drvetu. Paviljon je upadljivo
evocirao arhitekturu srpskih crkava XIV veka. Veina je smatrala da izgledom evocira trinaestovekovne
zadubine, iako je u katalogu naglaeno da je uzor bio manastir Kaleni. U srpskoj javnosti, kao i na samoj
izlobi, na paviljon je stekao velike simpatije, jer je zadovoljio potrebe za regionalnim i nacionalnim
stilskim izrazom i posluio kao uzor za arhitekturu kasnijih srpskih paviljona. Bio je najmodernije
komponovan reprezentativni objekat meu slovenskim i balkanskim paviljonima. Objekat neodoljivo
podsea na crkvu sa pripratom i orjentalnim ornamentima po celoj fasadi.
-Srpski umetnici izloili su radove s temama iz nacionalne istorije. Slikar Paja Jovanovi izloio je
velianstveno ulje na platnu Krunisanje cara Duana, Marko Murat predstavio se kompozicijom
Dolazak cara Duana u Dubrovnik, dok je vajar ore Jovanovi prikazao svoj Spomenik kosovskim
junacima. Pored njih, svoja dela izloilo je jo sedamnaest umetnika.

Nacionalni stil u srpskoj profanoj arhitekturi poetkom XX veka: Elementi nacionalnog stila polako
poinju da se da se unose u arhitekturu stambenih zgrada, porodinih kua, vila, javnih objekata,
spomen-obelezja i esama. Unosenje srednjovekovnih graditeljskih metoda u savremeno profano
neimarstvo ogledalo se pretezno u preuzimanju plastine dekoracije i oblika otvora iz razliitih skola
tradicionalnog neimarstva, dok su prostor i konstruktivni sistem izvedeni u duhu akademske
metodologije sa poetka XX veka.

*PRIMER SECESIJE I SRPSKO VIZANTIJSKOG STILA*

-BRANKO TANAZEVI-

Uticaj secesije-Branko Tanazevi je upravo afirmisao simbiozu elemenata secesije i srpskih motiva,
stvorivi neku varijantu moravske secesije. Odbacujui mogunost neposrednog nastavljanja na
srednjovekovnu tradiciju, on je afirmisao stav da se tradicionalna graditeljska matrica nadgradi
savremenim likovnim sredstvima i prilagodi potrebama XX veka.Ono to su u oblasti dekorativne srpske
crkvene arhitekture u prvih pedeset godina nacionalnog stila ostvarili Ilki, Nikoli i Popovi, to je u
profanom neimarstvu nesumljivo dosegao Tanazevi.

*Stara telefonska centrala/Beograd/1908 - spoj secesije i srpsko -vizantijskog stila-koristeci renik

Moravske graditeljske skole,izbegavsi da objekat lici na crkvu,uspesno je pomirio tradiciju i
modernitet.Inspiraciju za projekte je crpeo iz profanog narodnog neimarstva,moravski stil,umetnicki vez i
savremeno ilimarstvo u Srbiji.

*Fasada Ministarstva prosvete/Beograd/1913.-sadrzi elemente nacionalnog srednjevekovnog naslea i

secesije- uspesnu simbiozu dva metoda-antologijski primer. Polihromija fasada postignuta je razliito
bojenim partijama zida - ravne povrsine zutim, a plastini motivi tamnocrvenom bojom.
-IVKO BAJALOVI-*Kua Mike Alasa/Beograd/1910.-spoj secesije i nacionalnih motiva

*PRIMER SRPSKO-VIZANTIJSKOG STILA*

-DVA SRPSKA PAVILJONA iz 1911.-

1.Rimskom paviljonu Kraljevine Srbije-Petar Bajalovi (izraena rustika)-snanog kubusi nadvieni

tekom kupolom. Graevina je pokazivala stilski eklektiko shvatanje arhitekture i bila je pod jakim
uticajem secesije. Projekat je izradio arhitekta Petar Bajalovi, uz intervencije vajara Metrovia i
Rosandia. Ispred paviljona bila je postavljena fontana, u obliku lava, a iznad nje je, na zidu, stajala
Metrovieva sfinga. Nad ulazom je bio timpanon s natpisom ,,Serbia. Sa strane su bile kule s kupolama
stepenastih kalota, na ijim je vrhovima bio postavljen po jedan Metroviev krilati genije. Izdaleka se
izmeu kula videla velika stepenasta kalota nad kubetom podignutim nad zadnjim delom zgrade. Zidovi
su bili masivni, a cela je graevina liila na mauzolej tvravu.

-1911. Paviljon Srbije u Rimu Poetak Moderne arhitekture u Srbiji (a ne 1930.)

-Centralno mesto zauzeo je Ivan Metrovi sa 74 skulpture tu su bili izloeni i Vidovdanski fragmenti i
ciklus Marka Kraljevia. Zapravo, oba ciklusa bili su fragmenti za budui Vidovdanski hram, koji je
Metrovi zamiljao kao monumentalno zdanje, i koji je trebalo da se u ast kosovskim junacima, ali i
svim borcima za slobodu junoslovenskih naroda, podigne na Gazimestanu, na Kosovu.

2.Srpski paviljon na Medjunarodnoj izlozbi u Torinu-Branko Tanazevi-primenio svoju interpretaciju

srpsko-vizantijskog stila.Ritam i dopadljivost njegovih razigranih secesijskih kompozicija je
izostala.Torinski Paviljon je bio izduena graevina monumentalnog karaktera, sa naglaenim centralnim
delom, izvedenim poput crkve sa pet kupola-nedvosmisleno srpsko obeleje.

-PETAR POPOVI-*Okruno naelstvo/Vranje/1908.-istaknuti primer srpsko-vizantijskog stila,elementi

moravske skole su vesto ukomponovani u celinu objekta.

-Momenat u kojem jos funkcionise secesija, pojavljuje se moderna, nije religioznog karaktera, predstavlja
primer trazenja srpsko-vizantijskog stila.

-KOSTA J.JOVANOVI-*Crkva Sv. ora /Oplenc/1912.-projektovana kao mauzolej dinastije

Karadjordjevic.
-IVAN METROVI-1911.Paviljon Knezevine Srbije u Rimu-Bajalovi i Ivan Metrovi-kosovskom
simbolikom privukao je interes evropske umetnicke javnosti

-IVAN METROVI-Vidovdanski hram-maketa-Hram je kombinacija egipatskih, grckih i rimskih

hramova... ulaz isti kao kod egipatskog hrama. U srpskom paviljonu 222 rada bila su podeljena u tri
grupe: Kosovski ciklus, ciklus Kraljevica Marka i dela sa slobodnim temama. Hram ima 4 kupole, jednu
centralnu, veliku i tri male. Hram iz ptiije perspektive ima oblik krsta. Na ulazu devet sokolova i devet
konja (motiv iz pesme ,,Smrt majke Jugovica,,) . Zatim hodnik koji vodi do glavne prostorije ima sa svih
strane karijatide iznad kojih je plavo nebo (enske statue gole do pola, bez izrazenih seksulanih atributa
predstavljaju udovice, majke i sestre poginulih junaka ). Na kraju hodnika uzdize se petospratna kula sa
uklesanim kipovima muskaraca od belog mermera,prvi sprat ima najvise kipove,koji se smanjuju ka
vrhu(simbulisu duse kosovskih junaka junaka koje idu u nebo). Spoljasnjost hrama ukrasavaju reljefi koji
prikazuju scene iz Kosovske bitke u dvodimenzionalnoj tehnici slicnoj onoj koju srecemo u
steroegipatskoj i persijskoj umetnosti. Statua Marka Kraljevia visine 5m(jedini poznati spomenik ovom
junaku)-doziveo je najostrije kritike. Narod se pobunio jer je Marko nag, a arac malo deblji i izgledao bi
kao nemaki paradni konj. Oko hrama su lavovi. To je bio problem. Narod nije imao predstavu ta lav
predstavlja. Pitali su se: ta su lavovi? Otkud lavovi na Kosovu? E pa lavovi predstavljaju moc, snagu,
carstvo... Do dan danas hram nije izgraen, nije ni poet, nema ak ni ideje, kao da je zaboravljen.
Maketa hrama je 30-tih god nakon serija izlozbi po SAD-u je izgubljen, a zatim je transportovan u
Beograd, danas se uva u Narodnom muzeju u Kruevcu.

-Metrovi i umetnici iz Dalmacije je trebalo da izlau u austrijskom i maarskom paviljonu, ali oni to
odbijaju i objavljuju da e izlagati u paviljonu Kraljevine Srbije. Srpski paviljon je izgradio Bajalovi .U
njemu su izlagali Hrvatska, crna Gora, Bosna-to je bila politika najava. To je ARHITEKTURA U SLUBI
POLITIKE. Metrovi izae svoje skulpture i dobija nagradu. Tada stie svoju svetsku slavu. Na poziv srpske
vlade Metrovi je, uoi WWI izloio u Beogradu maketu Vidovdanskog hrama. Metrovi je zamislio da
hram bude na mestu Kosovske bitke , 1914. maketu izalae i na Venecijanskom bijenalu. Metrovi je
umeo epsku poeziju da prevede u plastiku. U njegove najznaajnije spomenike ubrajaju se Neznanom
junaku, Pobednik, Svetozar Mileti.

*1913.modeluje grupu Alegorija na temu pobede srpskog oruja 1912. u obliku Terazijske fontane-Ivan
Metrovi-od citave kompozicije ostala je samo figura Pobednika,postavljena na Kalemegdanskoj tvrdjavi
u Bg.

-Uvek je bio politiki aktivan, ali nikad podloan uticajima. Bio je dobar prijatelj sa kraljem Aleksandrom,
ali je odbio njegov poziv na mesto predsednika vlade. Odbio je Musolinijev poziv da ga poseti u palati
Venecija. Tito mu je uputio poziv da se vrati u Jugoslaviju posredstvom Milovana ilasa. Odbio je i to to
su mu obeavali kuu, radionicu, kola, sledeim reima: Maral Tito je odve pametan, a nadam se i
toliko suptilan, da e razumjeti kako ja ne mogu primiti svu udobnost, dok bi moja okolina bila gladna i
gola. Tu sam ja, gospodine ilase, ini mi se, vie socijalist nego Vi i Va maral."
1925.-Projekat Jugoslovenskog Paviljona za izlobu u Filadelfiji godine brae Petra i Branka Krstia.-
simbioza internacionalnog i nacionalnog stila

-U prvoj polovini tree decenije uporedo sa sve veom primenom u profanoj i sakralnoj arhitekturi,
nacionalni stil zahvata i arhitekturu spomen-obiljeja

-MOMIR KORUNOVI-*Ministarstvo pota/Beograd/1926.-1930.-bezornamentalno prizemlje nadvisuje

zivlji, perforirani deo glavnog zidnog platna. Spoljna obrada fasade ukazuje na inspiraciju srpskog
srednjevekovnog neimarstva, evropskog romanticarskog nasledja i secesije. Arhitektonski elementi
preuzeti iz razlicitih epoha i podneblja, spojeni su u originalunu ekspresionisticku celinu. Predstavlja
reprezentativni primer modernog nacionalnog stila.

-MOMIR KORUNOVI-Pota/Beograd/1929-srpsko-vizantijski stil-predstavljala je najreprezentativniju

graevinu u nacionalnom stilu. pretrpela je velika ostecenja za vreme II svetskog rata... zbog prilika
nakon rata nije dolazilo u pitanje da se obnovi objekat, nego je umesto njega izgradjen novi objekat
pobeda socrealistickog resenja(cetvrtasta, bezlicna, bezornamentalna gradjevina).

-Delo Momira Korunovia se esto nepravedno vezuje za razvoj srpsko-vizantijskog stila. Rehabilitacija
Korunovia zapoela je u jednom novinskom dodatku u Politici 1965.

-Sokolski domovi delo Momira Korunovia su izvedeni sa dominantnim folklornim obelejem

(reinterpretacija moravske kue), dopunjenim autorovim originalnim ekspresionistikim
reenjima.Korunoviev Sokolski dom Matica u Beogradu prisutni elementi podjednako crkvenog koliko i
folklornog vida nacionalnog stila, ali se oseaju i uticaji akademizma i Moderne. Korunovi je folklorni
karakter svojih sokolana izveo koliko iz domaeg narodnog neimarstva, toliko i iz sokolskog graditeljstva
ehoslovake.

-Po originalnosti i visokom umetnikom dometu ostvarenih projekata u srpskom crkvenom graditeljstvu
XX veka Momir Korunovi je nesumnjivo vodei autor. Stvorio je prepoznatljiv tip pravoslavnog
graditeljstva, oslonjen koliko na nacionalnu srednjovekovnu tradiciju u najirem smislu. Osim
karakteristinog reenja osnove u obliku upisanog krsta, Korunovieve crkve su prepoznatljive po nainu
perforacije zidnih masa uskim, izduenim polukrunim otvorima, koji utiu na slabu osvetljenost
enterijera i pojaavaju njihovu mistinu, sakralnu atmosferu.
EKSPRESIONIZAM*Spomen kosturnica srpskoj vojsci u kumanovskoj bitci(I balkanski rat,1912) na planini
Zebrnjak kod Kumanova-od starne kriticara uporedjivana sa Ajnstajnovom kulom Eriha
Mendelsona.Gornji deo je srusen u II svetskom ratu,danas je sacuvan samo donji deo spomen-
kosturnica.

-MILICA KRSTI-*Druga enska gimnazija/Beograd/ 1933.-spada u red manje uspelih graevina u

nacionalnom stilu. Radi se o najreprezentativnijoj i najmonumentalnijoj kolskoj zgradi u Srbiji tog
vremena. Stilska obrada je upadljivo srpsko-vizantijska.

-Krajem tree decenije kralj Aleksandar I je namjeravao da Banjaluku pretvori u znaajan upravno-
administrativni centar ire regije, a kao njegovo glavno nacionalno obeleje trebale su da poslue
reprezentativne graevine preteno u srpskom stilu. Uprkos postepenom povlaenju pred akademizmom
i modernom arhitekturom u prestonici Jugoslavije, prestavnici nacionalnog stila poetkom etvrte
decenije zadravaju primat u oblikovanju monumentalnih dravnih zgrada u velikim regionalnim
centrima, kao to su Skoplje i Banjaluka.Sagraeno je vie objekata: Banski dvor, Banska uprava,
Hipotekarna banka, Higijenski dom, Narodno pozorite, Srpski dom, Sokolana, Saborna crkva i niz
stambenih zgrada.

-VIKTOR LUKOMSKI -*Patrijarija Srpske pravoslavne crkve/Beograd/-1935.-srpsko-vizantijski

stil.Sagraena je na mestu gde se nalazila srpska Mitropolija. Patrijarija se sedite poglavara srpske
crkve, a u njoj se nalaze i biblioteka i Muzej Srpske pravoslavne crkve.Primenom zatvorene, zbijene
blokovske strukture, autor je naglasio nepristupaan i ekskluzivan tvravski karakter objekta. Nakon
neuspeha sa zgradom Patrijarije i neostvarivanjem crkvenih i administrativnih graevina na Vraaru,
postepeno gaenje nacionalnog stila u profanoj arhitekturi ubrzano je ishodom konkursa za Igumanovu
palatu u Beogradu 1936. godine. Iako je kanon za konkursno reenje bio upravo srpsko-vizantijski stil,
izvedena graevina pobednika na konkursu, brae Krsti, nije zadrala prvobitne elemente nacionalnog
stila, ve je dobila naglaeno moderan karakter.

-Oblici traenja nacionalnog arhitektonskog izraza, ije su se inspiracije nalazile u folklornom

arhitektonskom nasleu, ostali su bez iroke javne afirmacije, zatvoreni uglavnom u ideje i projekte
nekoliko protagonista, meu kojima najznaajnije mesto pripada Branislavu Kojiu.

-Iako su traili ist srpski stil, predstavnici nacionalnog stila, sputani eljama naruilaca, nisu uspeli da
stvore izrazito novu arhitekturu, ve su elemente starog neimarstva kombinovali sa arhitekturom

evropskog akademizma, secesije pa i moderne. Razlog za delimian neuspeh nacionalnog stila lezi i u
tome sto on nije imao vrstu teorijsku podlogu, niti su njegovi protagonisti dovoljno poznavali tradiciju
i crkvene kanone, naroito u XIX veku. Hiperprodukcija nije ostavljala graditeljima vremena da se duze
i ozbiljnije bave objektima ponaosob, pa su zato mnogi od njih izvedeni u rutinskom maniru, gotovo
tipski.

-PETAR I BRANKO KRSTI-*Crkva Sv. Marka /Beograd/ 1931.-40.- srpsko-vizantijski stil, najsrodniji
manastiru Gracanica. Na mestu danasnje crkve 1830. godine procitan je sultanov hatiserif o priznavanju
autonomije Srbiji unutar Turske carevine. Na istom mestu se nalazila crkvica koja je podignuta kako bi se
obelezilo to istorijsko mesto.Stara crkva je unistena u II svetskom ratu, ostaci su uklonjeni.

-BOGDAN NESTOROVI I ALEKSANDAR DEROKO-*Hram Sv. Save /Beograd/1934-?-srpsko-vizantijski

stilKonkurs za Hram Sv. Save u Beogradu:Pripreme za podizanje reprezentativnog Hrama Sv. Save u
Beogradu, zapoete 1895. godine, osim to predstavljaju kapitalan nacionalni graditeljski poduhvat,
znaajne su i za praenje traenja nacionalnog stila u srpskoj arhitekturi. Prve poznate skice
monumentalnog hrama uradio je Konstantin Jovanovi pod uticajem resenja Crkve Sv. Petra u Rimu

Nakon neuspelih konkursa u predratnom periodu, novi definitavan konkurs je raspisan 1926. Osnovni
konkursni preduslov je bio da gradjevina treba da bude u srpsko-vizantijskom stilu iz doba kneza Lazara.
Prva i treca nagrada nisu dodeljene,a drugu nagradu je dobio rad Bogdana Nestorovica. Odluceno je da
se izvrsi korekcija Nestorovicevog nacrta uz saradnju Aleksandra Deroka. Kamen temeljac je polozen
1939. Izgradnju hrama prekinuo je svetski rat, a bila je nastavljena 1985. pod rukovodstvom arhitekte
Branka Pesica. Centralna kupola je napravljena na zemlji, zajedno sa pokrivacem od bakarnog lima
(tezina 4000 tona) sa pozlacenim krstom i podignuta u roku od 40 dana 26. juna 1989. Gradnja
eksterijera je zavrsena 2004. Postavljena su zvona i prozori, fasada je zavrsena. Hram je oblozen belim
mermerom i granitom. Radovi u unutrasnjosti su tek poceli. Najveci srpski pravoslavni hram, najveci
pravoslavni hram na Balkanu i po povrsini najveca pravoslavna crkva na svetu. Podignuta na Vracaru, na
mestu za koje se smatra da je Kodza Sinan-pasa spalio mosti Svetog Save.

-Aleksandar Deroko objavio je nekoliko studija vizantijske i srpske srednjevekovne arhitekture.