Περιεχόμενα

Αγαπητοί φίλοι και φίλες, Σπύρος Καγιαλές 1-3

Να ’μαστε και πάλι φέτος! Δεν πιστεύουμε να Οι μετακινήσεις στην αρχαία Ελλάδα 4-6
μας ξεχάσατε; Η παρουσία μας στον σχολικό Ο μύθος της ωραίας Ελένης 7-12
Τύπο είναι συνεχής εδώ και έξι χρόνια, και περι- Συνέντευξη με το γλύπτη
λαμβάνει και μια βράβευση, ας μην το ξεχνάμε! Γιάννη Μαρκαντωνάκη 13-15
Οι γυναίκες του Ελευθερίου Βενιζέλου 16-17
Το 4ο τεύχος του περιοδικού μας πήρε το
Ο Τιτανικός της Κρήτης 18-19
πρώτο βραβείο στην επιλογή των θεμάτων από
Αλκοολισμός και Νέοι 20-22
την εφημερίδα Τα Νέα, που διοργανώνει κάθε Εθελοντισμός 23-25
χρόνο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Μαθητικού Ρομποτική 26-28
Τύπου. Λέτε να βραβευτεί κι αυτό εδώ, το 7ο; Facebook 29
Τα θέματα που θα διαβάσετε προέκυψαν από Life After People 30-33
την ενασχόληση της συντακτικής ομάδας του Η περιβαλλοντική ομάδα στις Αρχάνες 34-35
σχολείου μας με την Ιστορία, την αρχαία και τη Η τέχνη του δρόμου 36-37
σύγχρονη, με τα προβλήματα των νέων, την Η ιστορία του τζιν 38-39
Μια απουσία γεμάτη...ουσία! 40-41
Τέχνη, τα ερωτήματα που θέτουν επιστήμες
Μουσική παράδοση 42-43
όπως η Ρομποτική, κ.ά.
Η Βούλα Μάστορη στο σχολείο μας 44-45
Παρουσιάζονται επίσης οι σχολικές μας δρα- Σελίδες αγγλικών 46-48
στηριότητες, όπως η καθιερωμένη πλέον Παγκόσμιο ποδόσφαιρο 49
επίσκεψη ενός/μιας συγγραφέα/έως στο σχολείο Χωρίς τηλεόραση 50-51
μας και το σύντομο αλλά τόσο γεμάτο ταξίδι Η ελληνική ροκ μουσική 52
των μαθητών της Γ΄ τάξης στην Αθήνα και η Ποιήματα - στίχοι 53
επίσκεψή τους στο Μουσείο της Ακρόπολης. Ήξερες ότι 54-55
Οπτικές πλάνες 56
Είμαστε σίγουροι ότι θα τα βρείτε όλα ενδια-
φέροντα. Σας ευχόμαστε καλή ανάγνωση!
ιστορία 
Ο επαναστάτης που έκανε
το κορμί του κοντάρι
Ο Σπύρος Καγιαλές –
Καγιαλεδάκης, ο
«Θρύλος του Ακρω-
τηρίου», έγραψε με τον
ηρωισμό του και την
αυτοθυσία του μια από
τις πιο ένδοξες στιγμές
της Ελλάδος, κατά τον
Αγώνα των Κρητών, το 1987, για ένωση
με τη Μητέρα Πατρίδα.
Ο Σπύρος Καγιαλές γεννήθηκε το 1872. Ο
πατέρας του Δημήτρης καταγόταν από τη Γραμ-
βούσα, ενώ η μητέρα του Μαρία, το γένος Ορνε-
ράκη, ήταν από τα Σφακιά.
Όλοι οι άνδρες της οικογένειας έλαβαν μέρος
σε όλους τους αγώνες της εποχής τους για την
Ελευθερία και την Ένωση της Κρήτης με την
Ελλάδα. Στο Ακρωτήρι ο Σπύρος Καγιαλές
υπηρέτησε από την αρχή της Επανάστασης του
1897 μαζί με τους αδελφούς του. Επίσης, έλαβε
μέρος στις μάχες του Δρίσκου κατά τους Βαλκανι-
κούς Πολέμους του 1912-1913, όπου και πάλι
διακρίθηκε για την ανδρεία του και τιμήθηκε με
την απονομή ειδικών μεταλλίων και διπλώματος.
Γενναίος πολεμιστής υπήρξε και ο μονάκριβος
γιος του Γιώργος, που διακρίθηκε στα πεδία των
μαχών στη Μακεδονία, όπου και έπεσε. Ο χαμός
του αγαπημένου του γιου σημάδεψε την υπόλοιπη
ζωή του και υπήρξε η πραγματική αιτία του θανά-
του του, αργότερα. Από τη γυναίκα του Μαρία, το
γένος Καπνισάκη, που ήταν από τα Κοντόπουλα
των Κεραμειών, απόκτησε εκτός από τον Γιώργο
και μία κόρη, την Ειρήνη, που δε ζει πλέον και την
οποία είχε παντρέψει στις Η.Π.Α. με ένα άξιο Κρη-
τικόπουλο, τον Παύλο Μαντά.
ημέρωμα του 1897 η Κρήτη «βράζει»
Ξ
από τις θηριωδίες των Τούρκων. Στις 20
Ιανουαρίου 1897 οι Τούρκοι πυρπολούν
πολλές συνοικίες και ιδιοκτησίες Χριστιανών
στα περίχωρα των Χανίων. Οι Χριστιανοί ανα-
λαμβάνουν δράση, δημιουργούν προγε-
φυρώματα και πολιορκούν περιοχές όπου
κυριαρχούσε το τουρκικό στοιχείο.
Στις 22 η κατάσταση χειροτερεύει και την
επόμενη ημέρα και από τις 3.30 μ.μ. οι Τούρκοι
πυροβολούν αδιάκριτα κατά παντός στόχου.
Οι Χριστιανοί κλείνονται στα σπίτια και στα
μαγαζιά τους που πυρπολούνται, ενώ προη-
γουμένως παραβιάζονται και λεηλατούνται «εν
μέσω πάσης θηριωδίας». Η κατάσταση είναι
φρικτή. Οι φλόγες φαίνονται από μίλια μακριά.
Μόχθοι δεκαετιών εξαφανίζονται. Πυκνός κα-
πνός σκεπάζει ολόκληρη την πόλη. Διάφορες
εύφλεκτες ύλες προκαλούν ισχυρές εκρήξεις,
που μαζί με τους κρότους των όπλων και τις
«κωδωνοκρουσίες των εκκλησιών δημιουρ-
γούν φρικώδες πανδαιμόνιο». Αυτό το
σκηνικό κράτησε 3 περίπου μέρες. Τα Χανιά
και η Χαλέπα ερημώθηκαν και όσοι Χριστιανοί
διασώθηκαν, κατέφυγαν σε διάφορα σημεία
της ελεύθερης Ελλάδας
Οι Κρητικοί αποφασίζουν να κηρύξουν την
Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα. Στον Προφήτη
Ηλία του Ακρωτηρίου Χανίων οχυρώνονται οι
επαναστάτες και υψώνουν την ελληνική
σημαία, που τους παρέδωσε ο ύπαρχος του
θωρηκτού «Ύδρα» Κωνσταντίνος Κανάρης,
εγγονός του ναύαρχου Κανάρη.
Εκτός από τους Τούρκους, έχουν να αντι-
μετωπίσουν και την αντίδραση των Μεγάλων
Δυνάμεων (Ιταλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Γερ-
μανίας, Αγγλίας και Ρωσίας), που στις 9 Φε-
βρουαρίου 1897, ξεκινούν σφοδρό βομβαρδι-
σμό του Ακρωτηρίου.
1

Δεν προλαβαίνει όμως να ολοκληρώσει τη
διαταγή του για βομβαρδισμό του Ακρωτηρίου ο
ναύαρχος των Μεγάλων Δυνάμεων, και πετάγεται
σαν ελατήριο από το ταμπούρι του ο ατρόμητος
αγωνιστής Σπύρος Καγιαλές-Καγιαλεδάκης. Με
μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή του μέσα στην πύ-
ρινη κόλαση του βομβαρδισμού, έχοντας στα
χείλη του -όπως ο ίδιος διηγούταν αργότερα-
τους γνωστούς στίχους «για του Χριστού την
πίστη την αγία και της πατρίδας την ελευθερία»,
αρπάζει τον ιστό, αναδιπλώνει την τεράστια
Σημαία γύρω από τον ώμο του, ξαναστήνει τον
ιστό και απλώνει την Σημαία που κυματίζει και
πάλι περήφανη, μέσα σε πανδαιμόνιο ενθουσια-
σμού των επαναστατών. Νέα οβίδα καταρρίπτει
και πάλι τον ιστό. Και πάλι ο Σπύρος Καγιαλές-
Καγιαλεδάκης πετάγεται και τον ξαναστήνει όπως
πριν, ενώ το στρατόπεδο «σείεται από ουρανο-
μήκεις ζητωκραυγές».
2
Τρίτη οβίδα θρυμματίζει πια τον ιστό και
ρίχνει κάτω τη σημαία. Τότε συνέβη κάτι το
απίστευτο, κάτι ανεπανάληπτο:
Ο Σπύρος Καγιαλές - Καγιαλεδάκης αρπάζει
την σημαία και την ανυψώνει κάνοντας το ίδιο
του το σώμα κοντάρι!
Μόλις οι ναύαρχοι του ενωμένου στόλου
είδαν με τα κιάλια ότι η σημαία και πάλι κυματίζει
με κοντάρι έναν… επαναστάτη, δεν πίστευαν στα
μάτια τους και αμήχανοι διέταξαν παύση πυρός.
Το στρατόπεδο δονείται από ζητωκραυγές και
πανηγυρισμούς. Στο ελληνικό θωρηκτό "'Υδρα"
ψέλνεται ο εθνικός ύμνος. Ζητωκραυγές και χει-
ροκροτήματα ακούγονται πλέον όχι μόνο από
τα ελληνικά, αλλά και από τα ιταλικά και γαλλικά
πλοία! ! !
Ήταν τότε που ο Ελευθέριος Βενιζέ-
λος, κλαίγοντας, αγκάλιασε τον ηγούμενο
Ιερόθεο και του είπε: «Ιερόθεε, να για
ποιον λαό αγωνιζόμαστε! Η νίκη και η
Ένωση μετά από αυτά είναι βεβαία».
Με αποτέλεσμα μετά από λίγους μήνες να
κερδίσει η Κρήτη την αυτονομία της από την
Οθωμανική Αυτοκρατορία, μια αυτονομία που
προηγήθηκε της Ένωσής της με την Ελλάδα.
Ο απόηχος της ηρωικής
πράξης του Σπύρου Καγιαλέ
Ο Ιταλός υποναύαρχος, Κανεβάρο, γράφει
στα απομνημονεύματά του:
«Μου έκανε βαθιά εντύπωση η ψυχραιμία των
επαναστατών.
Μου έφερε δάκρυα στα μάτια η στάση των.
Μου συγκλονιζόταν η ψυχή όταν μετά από
κάθε οβίδα ακουγόταν η ζητωκραυγή: Ζήτω η
Ελλάς!
Η ανύψωση της σημαίας με αυτόν τον τόσο
ηρωικό τρόπο, αποτέλεσε μια στιγμή της ζωής
μου που δεν θα λησμονήσω ποτέ.
Η ψυχή μου ήταν απ’ αρχής μαζί τους, όπως
και των πληρωμάτων μου, που βομβάρδιζαν με
πόνο στην καρδιά και ζητωκραυγάζοντας τους
γενναίους».
(Εφημερίδα “Ηνωμένος Τύπος” Χανίων, 9
Φεβρουαρίου 1937).
 Όπως διηγήθηκε αργότερα ο ίδιος ο Ελευ-
θέριος Βενιζέλος, ο ναύαρχος Κανεβάρο τού είχε
πει τότε πως έμεινε άναυδος από θαυμασμό για
την ωραία αυτή και κατ’ εξοχήν ηρωική πράξη
του Σπύρου Καγιαλέ-Καγιαλεδάκη, που εκείνη
ακριβώς την ημέρα νίκησε -στην κυριολεξία- την
ευρωπαϊκή διπλωματία. Γιατί όχι μόνο προκάλεσε
την άμεση παύση του βομβαρδισμού του Ακρω-
τηρίου, αλλά και την υποβολή, από τους
ναυάρχους, ευνοϊκών εισηγήσεων προς τις
κυβερνήσεις τους.
Η είδηση για την ηρωική πράξη ταξίδευσε
γρήγορα στα πέρατα του κόσμου και προκάλεσε
“θύελλα”. Σ’ αυτό συνέβαλαν πολλοί ξένοι έγκρι- ανακήρυξη της αυτονομίας της Μεγαλονήσου
τοι δημοσιογράφοι και πολεμικοί ανταποκριτές. υπό τον πρίγκιπα Γεώργιο με τριετή θητεία. Μέχρι
Ήταν αιτία να οργανωθούν πολλά συλλαλητήρια το τέλος του 1897, η ηρωική πράξη του Σπύρου
σε διάφορες χώρες, κατά τα οποία απαίτησαν οι Καγιαλέ-Καγιαλεδάκη βοήθησε στην αποχώρηση
ελεύθεροι λαοί να βοηθηθεί η Κρήτη και να ζήσει των τουρκικών στρατευμάτων και της τουρκικής
επιτέλους ελεύθερος ο λαός της. χωροφυλακής από το νησί.
Η ηρωική πράξη του «Θρύλου του Ακρω-
τηρίου» προκάλεσε μετά από λίγους μήνες την Η ιστορία κατέγραψε στις χρυσές της σελίδες
παραχώρηση αυτονομίας στην Κρήτη (16/28 την πράξη του Σπύρου Καγιαλέ-Καγιαλεδάκη.
Οκτωβρίου 1897), που προηγήθηκε της Ένωσής
Οι Κρήτες των ΗΠΑ (Παγκρητική Ένωση Αμε-
της με την Ελλάδα (1/14 Νοεμβρίου 1913).
ρικής) χρηματοδότησαν την κατασκευή του
Η εξέλιξη αυτή «προαναγγέλθηκε» δύο μέρες μεγάλου αγάλματος του «Θρύλου του Ακρω-
μετά την ηρωική και ανεπανάληπτη πράξη του τηρίου» Σπύρου Καγιαλέ Καγιαλεδάκη, που φιλο-
Σπύρου Καγιαλέ-Καγιαλεδάκη, με την Προκήρυξη τέχνησε στα Χανιά ο γλύπτης Γιάννης Μαρκα-
των Ναυάρχων του ενωμένου στόλου Ιταλίας, ντωνάκης και που τοποθετήθηκε στο σημείο
Γαλλίας, Αυστρίας, Γερμανίας, Αγγλίας και εκείνο όπου έπεσε η Σημαία από τις οβίδες και
Ρωσίας (11/23 Φεβρουαρίου 1897). Σ’ αυτήν υπο- την ύψωσε κάνοντας το ίδιο του το κορμί κο-
γραμμιζόταν ότι κανένα άλλο σκοπό πια δεν είχε ντάρι. Ο ανδριάντας του Σπύρου Καγιαλέ Καγια-
η παρουσία τους, παρά μόνο την εξασφάλιση λεδάκη βρίσκεται στον Προφήτη Ηλία, παράπλευ-
της ησυχίας και της ειρήνης και την προστασία ρα από τους Τάφους των Βενιζέλων.
των κατοίκων της Κρήτης μέχρι να δοθεί ικανο-
Τα εγκαίνια του ανδριάντα έγιναν το 1997,
ποιητική λύση στο Κρητικό Ζήτημα, μετά από
στην επέτειο των 100 χρόνων από την ηρωϊκή
συνεννόηση των δυνάμεων, τις οποίες αντιπρο-
πράξη του Σπύρου Καγιαλέ και τη μεγάλη Επα-
σωπεύουν.
νάσταση του 1897, σε μία λαμπρή τελετή.
Μετά το βομβαρδισμό του Ακρωτηρίου,
οργανώθηκε και στην Αθήνα μεγάλο συλλα-
λητήριο, όπου χιλιάδες λαού απαίτησαν πλήρη
ελευθερία για την Κρήτη.
Έτσι, η απαράμιλλη ανδρεία και ο ηρωισμός
του Σπύρου Καγιαλέ-Καγιαλεδάκη ήταν η πιο
βροντερή «κανονιά» των Κρητικών επαναστατών,
εναντίον εκείνων που προσπαθούσαν με τη βία,
εμφανιζόμενοι ως αυτόκλητοι «προστάτες», να Αναστασία -Χριστίνα Λιοδάκη, Α1
τους στερήσουν την ελευθερία.
Πρώτος σημαντικός σταθμός για την τελική
κατάκτηση της ελευθερίας της Κρήτης, ήταν η

3

Οι μετακινήσεις
στην αρχαία Ελλάδα
Στην αρχαία Ελλάδα οι μετακινήσεις στην
ξηρά ήταν πολλές και αφορούσαν όλες τις κοι-
νωνικές τάξεις. Γαιοκτήμονες που πήγαιναν στα
κτήματά τους, χωρικοί που μετακινούνταν από
περιοχή σε περιοχή για να πουλήσουν τα
προϊόντα τους, έμποροι που ταξίδευαν για δου-
λειές. Πάρα πολλοί μετακινούνταν για να επισκε-
φτούν τα διάφορα ιερά, άλλοι για να παρακο-
λουθήσουν θρησκευτικές γιορτές όπως τα
Παναθήναια, τα Ελευσίνια και τους αγώνες στην
Ολυμπία.
Οι μετακινήσεις στην ξηρά ήταν δύσκολες,
αφού οι αρχαίοι Έλληνες, συνηθισμένοι να ταξι-
δεύουν κυρίως στη θάλασσα, δε φρόντιζαν να
βελτιώσουν το οδικό δίκτυο. Παρόλα αυτά οι
αρχαίοι Έλληνες ήταν άξιοι στην πεζοπορία και
ήταν ικανοί να διανύσουν μέχρι και 20 χιλιόμε-
τρα την ημέρα. Σπάνια κυκλοφορούσαν με
άλογα αφού αυτά τα προόριζαν για τον πόλεμο.
Για τη μεταφορά των προϊόντων οι αρχαίοι
Έλληνες χρησιμοποιούσαν τετράτροχες άμαξες
που τις έσερναν βόδια ή μουλάρια. Αν κάποιοι
είχαν την οικονομική δυνατότητα, χρησιμοποι-
ούσαν τα άλογα για μακρινές αποστάσεις. Ο
κίνδυνος ληστρικών επιθέσεων ανάμεσα στις
πόλεις έκανε τους ταξιδιώτες να αλλάζουν συχνά
πορεία.
Στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχαν ξενοδοχεία
και έτσι οι ταξιδιώτες, για να εξασφαλίσουν
κατάλυμα και φαγητό, υπολόγιζαν στη φιλοξενία
των κατοίκων των περιοχών που περνούσαν. Η
έννοια της φιλοξενίας ήταν εξάλλου ιερή για
τους Έλληνες. Αν ο ταξιδιώτης δεν έβρισκε οικο-
δεσπότη να τον φιλοξενήσει, κοιμόταν στην
ύπαιθρο. Μόνο τα μεγάλα πανελλήνια ιερά διέ-
θεταν μερικά αξιοπρεπή ξενοδοχεία για τους
προσκυνητές, την ευθύνη των οποίων είχαν οι
ιερείς.
Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν όμως και πολύ καλοί
ναυτικοί και, παρά τις καταιγίδες και τους πειρα-
τές, όργωναν τις θάλασσες με τα εμπορικά τους
πλοία για να ανταλλάξουν προϊόντα με τους γει-
τονικούς λαούς στις ακτές της Μεσογείου.
4
ιστορία 
Συνήθως έπλεαν κοντά στις ακτές, κάποιοι όμως
διέσχιζαν και τις ανοιχτές θάλασσες.
Τα εμπορικά πλοία ήταν στρογγυλεμένα και
βαριά, κατασκευασμένα από ξύλο έλατου, κυπα-
ρισσιού και αγριόπευκου. Δεν διέθεταν πυξίδα ή
εξάντα και έτσι μόνο η γνώση των ανέμων, των
ρευμάτων ή η θέση του Ήλιου βοηθούσαν τους
ναυτικούς στην πορεία τους στη θάλασσα.
Πολλά πλοία ταξίδευαν χωρίς να απομα-
κρύνονται καθόλου από την ακτή και γι’ αυτό
έπλεαν μόνο κατά τη διάρκεια της μέρας. Όταν
έπεφτε η νύχτα, έριχναν άγκυρα σε κάποιο λιμάνι
ή σε κάποιο κολπίσκο. Οι ταξιδιώτες, επειδή δεν
υπήρχαν επιβατικά πλοία, χρησιμοποιούσαν τα
εμπορικά για τις μετακινήσεις τους.
Μια ακατανίκητη διάθεση επέκτασης σπρώχνει
τους αρχαίους Έλληνες όχι μόνο σε μετακινήσεις
στον ελλαδικό χώρο, αλλά και σε ταξίδια στη
Μεσόγειο και στην ίδρυση αποικιών από την
Ισπανία μέχρι τον Εύξεινο Πόντο. Δεν είναι όμως
αποκλειστικά και μόνο λόγοι επέκτασης που
σπρώχνουν τους Έλληνες στο να μετακινούνται
και να ιδρύουν αποικίες.
Κάποιοι ωθούνται από την ανάγκη να καλυτε-
ρεύσουν τη ζωή τους, άλλοι αναγκάζονται να
μετοικήσουν εξαιτίας ενός λοιμού. Συχνοί είναι
επίσης και οι πολιτικοί λόγοι. Πιο φοβερή είναι η
περίπτωση φυγής λόγω κατάκτησης της πόλης
τους και προκειμένου να αποφευχθεί η δουλεία.
Άλλοι, τέλος, μετοικούσαν απλά για να πλου-
τίσουν.
Οι αρχαίοι Έλληνες επέλεγαν πάντα με προ-
σοχή τον νέο τόπο: ένα ασφαλές φυσικό λιμάνι,
μια περιοχή που μπορεί να διευκολύνει την
άμυνα, ένα νησί ή μια χερσόνησο που μπορεί
να απομονωθεί με τείχος. Ο αποικισμός στην
αρχή είχε ως επίκεντρο τη Νότια Ιταλία και τη
Σικελία. Μια απ’ τις πρώτες ελληνικές αποικίες
ήταν οι Συρακούσες. Άλλες αποικίες ήταν ο Τά-
ραντας, η Κύζικος στην Προποντίδα, η Σινώπη
στον Εύξεινο Πόντο και η Ναύκρατη στην
Αίγυπτο.
Το ταξίδι με πλοίο
Εκείνη την εποχή όποιος ήθελε να ταξιδέψει με εμπορικά πλοία πλήρωνε ναύλο (κάτι σαν το σημε-
ρινό εισιτήριο). Όμως υπήρχαν πολλοί κίνδυνοι, π.χ. ναύτες που λήστευαν τους επιβάτες και πλοία που
δέχονταν επιθέσεις από πειρατές. Η πειρατεία ήταν μόνιμος φόβος μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ., οπότε
στο Αιγαίο κυριάρχησαν τα αθηναϊκά πλοία και έκαναν λιγοστές τις πειρατικές επιθέσεις. Ένας μεγά-
λος κίνδυνος ήταν να ναυαγήσει το πλοίο λόγω ανέμων. Έχουν βρεθεί σε ελληνικές ακτές πολλά αντι-
κείμενα από ναυάγια που ερεύνησαν αρχαιολόγοι. Στη θάλασσα που βρίσκεται κοντά στην Κυρήνεια
της Κύπρου βρέθηκε το 1967 ένα εμπορικό πλοίο που είχε ναυαγήσει το 300 π.Χ. Όταν το έβγαλαν
στην επιφάνεια, το παρουσίασαν ως πλοίο της Κυρήνειας. Το πλοίο αυτό αποτελούνταν από το
κατάρτι που ήταν φτιαγμένο από έλατο και το σκάφος που ήταν φτιαγμένο από πεύκο. Προμηθεύ-
ονταν ξύλα από τα δάση της Θράκης και της Μακεδονίας. Τα σχοινιά ήταν φτιαγμένα από λινάρι και
κάναβη. Το ιστίο ήταν μεγάλο και τετράγωνο, φτιαγμένο από λινό πανί και τέλος είχε δύο μεγάλα κου-
πιά που κατεύθυναν το πλοίο.
Οι Έλληνες τότε ήταν ικανοί θαλασσοπόροι. Ο Θαλής ο Μιλήσιος τον 6ο αιώνα π.Χ. σπούδασε
αστρονομία και μαθηματικά στην Αίγυπτο. Μετέφερε στην Ελλάδα τις γνώσεις του και ήταν ο πρώτος
που ανακάλυψε την τεχνική που επέτρεπε να μετρηθεί η απόσταση του πλοίου από την ξηρά. Ο Αλέ-
ξανδρος, ένας άλλος Έλληνας, ήταν αυτός που δημιούργησε τον πρώτο χάρτη του κόσμου, ο
οποίος δεν έχει διασωθεί. Εκείνη την εποχή, καθώς δεν υπήρχαν αμάξια, οι άνθρωποι αναγκάζονταν
να διανύουν μεγάλες αποστάσεις ώστε να φτάσουν στον προορισμό τους. Τα μεγάλα ταξίδια απαι-
τούσαν πολύ χρόνο, κάτι όχι τόσο εύκολο. Σε περίπτωση που οι δρόμοι ήταν σε καλή κατάσταση,
πράγμα δύσκολο και σπάνιο, χρησιμοποιούσαν άμαξες.

5
Τα πολεμικά πλοία των αρχαίων Ελλήνων
Τα πολεμικά πλοία τον αρχαίων Ελλήνων ήταν οι τριήρεις. Οι τριήρεις αποτελούνταν από τρεις σει-
ρές με κουπιά, δύο ιστία και δύο πανιά. Είχαν 37 μέτρα μήκος και 5,5 πλάτος. Ως κύριο όπλο τους
είχαν το έμβολο που βρισκόταν κάτω από την πλώρη τους. Η πρώτη τριήρης κατασκευάστηκε στην
Κόρινθο τον 8ο αιώνα π.Χ. Στην αρχαία εποχή η κατασκευή μιας τριήρους κόστιζε πολύ, έτσι μόνο οι
πλούσιες πόλεις όπως ήταν η Κόρινθος και η Αθήνα μπορούσαν να τις κατασκευάσουν. Το 1985 μια
ομάδα ερευνητών που λάτρευαν την κατασκευή πλοίων αποφάσισαν να ναυπηγήσουν ένα αντί-
γραφο τριήρους, που το ονόμασαν «Ολυμπιάδα». Η κατασκευή της τριήρους εμπλούτισε τις γνώσεις
τους γύρω από την αρχαία πολεμική ναυπηγική. Κατά τη διάρκεια των δοκιμών στη θάλασσα, ανα-
κάλυψαν πάρα πολλά πράγματα για τη συμπεριφορά του πλοίου και του πληρώματος. Η χρήση της
τριήρους γενικεύτηκε από τον 8ο ως τον 5ο αιώνα π.Χ., επειδή ήταν πλοίο ευκολοκίνητο. Ήταν εύκολο
για τους κωπηλάτες να κάνουν το πλοίο να διασχίσει 14 χιλιόμετρα την ώρα. Τα πανιά πριν από τη
μάχη ήταν πάντα διπλωμένα και τα ιστία χαμηλωμένα στο κατάστρωμα. Τα πανιά τα χρησιμοποιούσαν
μόνο όταν ήταν να κάνουν μεγάλα ταξίδια. Οι τριήρεις ήταν εξοπλισμένες με ένα ξύλινο έμβολο που
είχε δυο μέτρα μάκρος και ήταν καλυμμένο με μπρούντζο, ώστε να μπορεί να προκαλεί τρύπες στα
εχθρικά καράβια. Χρησιμοποιούσαν το μεγάλο κατάστρωμα για μάχες κοντινών αποστάσεων και για
να προστατεύονται οι κωπηλάτες από βέλη και λόγχες. Για πηδάλια χρησιμοποιούσαν δύο μεγάλα
κουπιά. Το πλήρωμα της τριήρους αποτελούνταν από 200 άντρες, οι πιο πολλοί από τους οποίους
ήταν κωπηλάτες. Οι υπόλοιποι ήταν αξιωματικοί, τοξότες, στρατιώτες και βοηθοί. Στην αρχή μιας
μάχης, οι αντιμαχόμενοι παρατάσσονταν σε δύο μεγάλες σειρές ο ένας απέναντι από τον άλλον. Το
ζητούμενο ήταν να αποφύγουν τον εμβολισμό του πλοίου που θα είχε ως αποτέλεσμα το βύθισμα ή
την καταστροφή του. Το καλύτερο μέρος που μπορούσαν να χτυπήσουν ένα πλοίο ήταν στα πλά-
για ή στο πίσω μέρος.

Χρήστος Κλαριδόπουλος, Α1
Φιλιώ Μαρματάκη, Α1

6
ιστορία 

Ο μύθος
της ωραίας Ελένης
Ωραία Ελένη: Το σύμβολο της γυναικείας
ομορφιάς και η προσωποποίηση του πειρα-
σμού.
Αθάνατη έμεινε η Ελένη μέσα στα τραγούδια
που ψάλλουν την ομορφιά και την περιπέτειά
της. Ενέπνευσε εικαστικούς και λογοτέχνες. Ενέ-
πνευσε και συγκίνησε τους απλούς ανθρώπους.
Και έτσι αθάνατο έμεινε και το όνομά της που το
φέρουν εφτά στις εκατό Ελληνίδες (δεύτερο μετά
το Μαρία), και μέσω της ελληνικής μυθολογίας
πέρασε και σε άλλες γλώσσες.
Έχουν διατυπωθεί πολλές παρετυμολογικές
εξηγήσεις για την προέλευση του ονόματος,
όπως η σύνδεση με τη λέξη σελήνη που δηλώνει
το φως, μα δε στέκουν. Πιθανές είναι οι εξής:
Fελένα < Fενένα που συνδέεται με το λατινικό
Venus «Αφροδίτη» ή από το ελένη ή ελάνη (=
λαμπάδα) η λάμπουσα ή από τη ρίζα ελε- που
σημαίνει κυριεύω, κατακτώ.
Ο μύθος: «Τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν
στην άβυσσο (...) για μια Ελένη»
Αχ, αυτή η Ελένη, η πολυθρύλητη για την
ομορφιά της που την έβαλε από μικρή σε μπε-
λάδες! Αχ, αυτή η Ελένη, που η αρπαγή της από
το ερωτόπληκτο βασιλοπαίδι Πάρη έγινε η αιτία
του Τρωικού Πολέμου! «Άχαρη μοίρα ο Δίας»
της «έγραψε πολυτραγουδημένο μες στους
ανθρώπους τους μελλούμενους να μείνει το
όνομά της». Αχ, αυτή η Ελένη, «Τι φοβερά με τις
αθάνατες θεές στην όψη μοιάζει». «Οχι! για
πλάσμα σαν κι αυτή δεν είναι κατηγόρια/ τόσον
καιρό που σφάζονται οι Δαναοί κι οι Τρώες».
«Τόσες ψυχές/ δοσμένες στις μυλόπετρες
σαν το σιτάρι (...) τόσος πόνος τόση ζωή/ πήγαν
στην άβυσσο/ για ένα πουκάμισο αδειανό για
μια Ελένη». Τέτοια σφαγή, τόσο κακό για τα
κάλλη της ομορφότερης των γυναικών; Αυτή η
τεράστια υπερπόντια εκστρατεία εξαιτίας της
αρπαγής μιας γυναίκας; (Στο κάτω κάτω, η βίαιη
αρπαγή γυναικών από άλλη φυλή εκείνη την
εποχή δεν ήταν κάτι άγνωστο - και η μοιχεία όχι
μόνο θεϊκό προνόμιο). Εκατό χιλιάδες στρατός
και 1.200 πλοία για να αποκαταστήσουν την τιμή
του Μενελάου; Σχεδόν όλοι οι διογενείς βασιλιά-
δες της αρχαίας Ελλάδας, 29 το σύνολο, για το
ξέπλυμα της ντροπής του απατημένου; Πενήντα
χιλιάδες Τρώες και σύμμαχοι, κομπάρσοι μιας
ερωτικής ιστορίας;
Τόσοι πολλοί εκστράτευσαν τόσο μακριά
γιατί, λέει ο μύθος, έτσι θα ασφάλιζαν και τις
δικές τους γυναίκες! Με αρχιστράτηγο τον Αγα-
μέμνονα, έναν Α-τρείδη, που πάει να πει άτρω-
τος! Ενάντια στην ... τρωτή Τροία με τα ισχυρά
τείχη (έπεσε η Τροία στα χέρια του Αγαμέμνονα
και η γυναίκα του, η Κλυταιμνήστρα, στην αγκα-
λιά του Αιγίσθου…).
Έτσι λέει ο μύθος που η αχλή του καλύπτει
την ιστορική πραγματικότητα. Ποια είναι η πραγ-
ματικότητα; Η αρπαγή της Ελένης από τον Πάρη
ήταν η αφορμή. Αποικιακά - οικονομικά ήταν τα
αίτια του πολέμου.

7
 Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις
Η ωραία Ελένη (μυθολογία) Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Η αποκαλούμενη και Ωραία Ελένη, περί-
Πρώτη εκτέλεση: Στέλιος Μαρκετάκης
Άλλες ερμηνείες: Μαρία Δημητριάδη
φημη για την ομορφιά της, στην ελληνική
μυθολογία ήταν κόρη του Τυνδάρεω και
Είκοσι χρόνια με ρωτάς
σύζυγος του Μενέλαου, του βασιλέα της ποιος πήρε την Ελένη
Σπάρτης. Η αρπαγή της από τον Πάρη και η μα εκείνη μόνη στο σχολειό
μεταφορά της στην Τροία έγινε αφορμή, τον Πάρη περιμένει
σύμφωνα με το μύθο, του Τρωικού Πολέμου.
Ο Όμηρος την ονομάζει κόρη του Δία και Είκοσι χρόνια με ρωτάς
φαίνεται ότι γεννήθηκε από την επαφή του με ποιον αγαπά η Ελένη
τη Λήδα, την οποία ο θεός επεσκέφθη μετα- είναι στη Σπάρτη, στα νησιά
μορφωμένος σε κύκνο. Είναι δηλαδή αδελφή στην Τροία παντρεμένη
των Διόσκουρων Κάστορα και Πολυδεύκη.
Με ρωτούν για την Ελένη - αχ Ελένη
Ο θρύλος της ομορφιάς της είχε εξα- που ‘ναι εικόνα δακρυσμένη - αχ Ελένη
πλωθεί σ' όλη την Ελλάδα. Πολύ μικρή την μα εγώ δεν απαντώ
έκλεψε ο Θησέας με τη βοήθεια του Πειρίθου, την καρδιά μου τη σφραγίζω
ενώ χόρευε στο ναό της Αρτέμιδος, και την και την πίκρα μου κεντώ
μετέφερε στην Αττική, όπου την έκρυψε στις
Αφίδνες για να τη φροντίζει η μητέρα του, η Είκοσι χρόνια με ρωτάς
Αίθρα. Από εκεί την ελευθέρωσαν οι αδελφοί πού θα βρεθεί η Ελένη
της οι Διόσκουροι.. σαν ζωγραφιά στην εκκλησιά
ή σαν κερί αναμμένη
Γύρισε στο Άργος και ήταν η πιο περιζή-
τητη νύφη όλης της Ελλάδας. Τελικά ο Είκοσι χρόνια με ρωτάς
επίσημος πατέρας της, ο Τυνδάρεως, διάλεξε πού θάψαν την Ελένη
το Μενέλαο για να την παντρέψει. μπορεί στο Άργος στους αγρούς
Η Αφροδίτη, σύμφωνα με την υπόσχεση που μπορεί στην οικουμένη
είχε δώσει στον Πάρη, κανόνισε να νιώσουν
δυνατό αμοιβαίο έρωτα κι έτσι ο Πάρις την Με ρωτούν για την Ελένη - αχ Ελένη
πήρε με τη θέλησή της στην Τροία. που ‘ναι εικόνα δακρυσμένη - αχ Ελένη
μα εγώ δεν απαντώ
την καρδιά μου τη σφραγίζω
Τρωικός πόλεμος και και την πίκρα μου κεντώ

διαφορετικές εκδοχές
Μετά το θάνατο του Πάρη παντρεύτηκε
τον αδελφό του Δηίφοβο. Ύστερα από την
πτώση της Τροίας ακολούθησε το Μενέλαο
στη Σπάρτη, όπου έφτασαν μετά από περιπέ-
τειες οχτώ χρόνων. Από τότε έζησαν ήσυχοι
την υπόλοιπη ζωή τους.
Ωστόσο, ένας άλλος μύθος θέλει το Μενέ-
λαο να καταπλέει στην Αίγυπτο και να
συναντά την πραγματική Ελένη, που του
εκμυστηρεύεται ότι η Ελένη για την οποία
πολεμούσαν στην Τροία ήταν ένα ψεύτικο
όραμα. Στο μύθο αυτό αναφέρεται ο ποιητής
Στησίχορος στην περίφημη παλινωδία του, η
οποία διασώζεται μες στο Φαίδρο του Πλά-
τωνα, ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης στο αντι-
πολεμικό δράμα του Ελένη, καθώς και ο
σύγχρονος ποιητής Γιώργος Σεφέρης στο
ποίημά του "Ελένη".

8
Η Ελένη στον Όμηρο
Ο Όμηρος στην Ιλιάδα παρουσιάζει την Ελένη ως πλάσμα ανθρώπινο με θεϊκή καταγωγή, απο-
φεύγει την κατάκριση και την καταδίκη, αλλά την παρουσιάζει συχνά να αυτοκαταδικάζεται μεταχει-
ριζόμενη το επίθετο «κυνώπις» για τον εαυτό της. Αν και αγαπάει τον Πάρη, τον παρατηρεί, γιατί
δεν είναι γενναίος. Ο Όμηρος την χαρακτηρίζει καλλίκομον (ομορφομαλλούσα), καλλιπάρηον
(ομορφοπρόσωπη), λευκώλενον (ασπροχέρα), τανύπεπλον (ομορφοντυμένη) κ.α. αλλά και ριγεδα-
νήν (φρικτή), γιατί προκάλεσε τον αφανισμό πολλών ηρώων. Για τον ίδιο λόγο, ο Αισχύλος πα-
ρετυμολογεί το όνομά της και την αποκαλεί ελεύναν, έλανδρον, ελέπτολιν (καταστροφή για τα
καράβια, τους άνδρες και τις πολιτείες). Μερικές φορές μετανιώνει και νοσταλγεί την πατρίδα της,
τη Σπάρτη, τον άντρα της και την κόρη της Ερμιόνη.
Ο Αισχύλος παρετυμολογώντας το όνομά της την αποκαλεί «Ελέναυς», «Ελέπτολις» και «Έλαν-
δρος» Στον Ευριπίδη, παρουσιάζεται περισσότερο ως θύμα, παρά ως πρόξενος κακών.

Η ωραία Ελένη

Στίχοι: Κώστας Καλδάρας

Μουσική: Κώστας Καλδάρας
Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Φωτίου

Η ωραία Ελένη μέσα μου ξαγρυπνά

με γεμίζει με πέπλα και με φορτηγά
να 'χα τώρα δυο άντρες να τους βάλω φωτιά
να γυρίζουν τα βράδια με καμένη καρδιά

Η ωραία Ελένη στα στενά της Ερμού

μηχανές καβαλάει πάει του σκοτωμού
να 'ναι τάχα σημάδι μιας φυγής που θα γίνει
να 'ναι τάχα η αλήθεια που ένας μύθος τη σβήνει

Και πάλι απέναντι στο φως

θα σε κοιτάζω
μέλι και όπιο
μες στο μυαλό μου στάζω

Η ωραία Ελένη στον καθρέφτη μπροστά

με κοιτάζει στα μάτια και το σκάει κρυφά
κι εγώ μπήγω τα νύχια στο γυμνό της το βλέμμα
αχ να σ' είχα αγάπη να ζηλεύω εσένα

Και πάλι απέναντι στο φως

θα σε κοιτάζω
μέλι και όπιο
μες στο μυαλό μου στάζω

9
 Η Ελένη του Ευριπίδη
Υπόθεση
Ο Μενέλαος μετά από την άλωση της
Τροίας κατέπλευσε στην Αίγυπτο όπου συνά-
ντησε την Ελένη και έμαθε με κατάπληξη ότι η
«εν Τροία» Ελένη ήταν φάσμα ψευδές. Η
πραγματική του σύζυγος ήταν κρυμμένη στην
Αίγυπτο καθόλη τη διάρκεια του πολέμου και
ο καταστροφικός πόλεμος της Τροίας είχε
βασιστεί σε ένα ψέμα. Ο βασιλιάς της Αιγύπτου
Θεοκλύμενος θέλει να νυμφευθεί την Ελένη
αλλά εκείνη με τον Μενέλαο καταφέρνουν και
διαφεύγουν κρυφά. Η Έξοδος στο έργο αυτό
μοιάζει πολύ με εκείνη στην τραγωδία Ιφιγένεια
εν Ταύροις. Το έργο χαρακτηρίζεται σαν αντι-
πολεμικό δράμα.
Ο μύθος
Έτσι η Ελένη στην τρα-
γωδία του Ευριπίδη βρίσκε-
ται από χρόνια στην
Αίγυπτο, στο παλάτι του
Πρωτέα, μετά το θάνατο του
οποίου ο γιος και διάδοχός
του Θεοκλύμενος επιμένει,
παρά την άρνησή της, να
την παντρευτεί. Στον Πρό-
λογο, η Ελένη, που κα-
θόταν ικέτιδα στο μνήμα
του Πρωτέα, σηκώνεται και
παρουσιάζεται στους θεα-
τές, για να εξηγήσει το λόγο
της παρουσίας της στην
Αίγυπτο και της καταφυγής
της στον τάφο του Πρωτέα. Οι συμφορές της
λοιπόν αρχίζουν από τη νίκη της Αφροδίτης
κατά «την κρίσιν περί κάλλους», όταν η θεά,
για να εξασφαλίσει την εκλογή της από τον
Πάρη, υποσχέθηκε ως ανταμοιβή του τον
γάμο του με την Ελένη. Η Ήρα όμως, οργι-
σμένη για την ήττα της, δημιουργεί από
σύννεφο ένα ομοίωμα (είδωλον), το οποίο θα
πάρει μαζί του ο Πάρις, νομίζοντας ότι απα-
γάγει την Ελένη. Την Ελένη την έστειλε ο Δίας
μέσω του Ερμή στην Αίγυπτο, για να ζήσει στο
παλάτι του Πρωτέα, περιμένοντας τον άνδρα
της Μενέλαο να επιστρέψει από τον πόλεμο.
Η τραγωδία αρχίζει με την Ελένη ικέτιδα
στο μνήμα του Πρωτέα να εξιστορεί τα δεινά
 10
της και να προσπαθεί να αποφύγει το Θεο-
κλύμενο που την πιέζει να τον παντρευτεί. Εκεί
την συναντά ο Τεύκρος, αδελφός του Αίαντα
του Τελαμώνιου, ο οποίος της δίνει πληροφο-
ρίες σχετικά με την οικογένειά της και το Μενέ-
λαο. Της λέει μάλιστα ότι πληθαίνουν οι φήμες
ότι ο άνδρας έχει πεθάνει. Έτσι η ηρωίδα θρη-
νεί για την τύχη της. Σ’ αυτό το σημείο εμφα-
νίζεται ρακένδυτος και ναυαγός ο Μενέλαος,
ο οποίος διεκτραγωδεί τη συμφορά του μετά
την άλωση της Τροίας, απαριθμεί τα δεινά του
και αποκαλύπτει ότι τη γυναίκα του την έκρυψε
στο βάθος μιας σπηλιάς μαζί με άλλους
ναυαγούς. Η γριά θυρωρός που τον υπο-
δέχεται τον προτρέπει να φύγει, καθώς ο
Θεοκλύμενος έχει βγάλει εντολή ότι θα
σκοτώνεται όποιος Έλληνας
φτάσει τη χώρα του,
εξηγώντας ότι μισεί τους
Έλληνες εξαιτίας της Ελένης.
Φυσικά εκείνος ταράζεται στο
άκουσμα του ονόματος της
Ελένης και προβληματίζεται
για τη σχέση αυτής της
γυναίκας που είναι στην
Αίγυπτο και της «δικής» του
που είναι κρυμμένη στην
σπηλιά. Οι γυναίκες του
Χορού αναγγέλλουν χαρμό-
συνα ότι ο Μενέλαος ζει και
ότι μάλιστα βρίσκεται
ναυαγός στις όχθες του
Νείλου. Στη συνέχεια έχουμε
την πρώτη συνάντηση του
ζευγαριού, όπου η Ελένη τρομάζει στην πα-
ρουσία του «άγνωστου» άνδρα και σπεύδει
να κρυφτεί στο μνήμα του Πρωτέα. Ο Μενέ-
λαος διαπιστώνει την ομοιότητα αυτής της
γυναίκας με την Ελένη στην σπηλιά και
σαστίζει. Ακολουθεί η αναγνώριση του Μενέ-
λαου από την Ελένη, η οποία προσπαθεί να
τον πείσει ότι αυτή είναι η πραγματική του
γυναίκα και ότι αυτός μαζί του έχει απλώς το
είδωλο που δημιούργησε η Ήρα. Η δυσπιστία
του Μενέλαου διαλύεται όταν ένας πιστός του
σύντροφος και φύλακας της Ελένης στη
σπηλιά, έρχεται να αναγγείλει ότι η «ψεύτικη
Ελένη» χάθηκε στον ουρανό οικτίροντας
Έλληνες και Τρώες που πολεμούσαν τόσα
χρόνια για κάτι το άυλο. Έτσι έχουμε την
αναγνώριση της Ελένης από το Μενέλαο. Η
Ελένη εξηγεί στη συνέχεια ότι ο μόνος τρόπος
για φύγουν ζωντανοί από την Αίγυπτο είναι να
παρακαλέσουν τη Θεονόη, την αδερφή του
Θεοκλύμενου, να κρατήσει μυστικό τον
ερχομό του Μενέλαου, γιατί διαφορετικά κιν-
δυνεύει από το Θεοκλύμενο. Αφού εξα-
σφαλίσουν τη σιωπή της Θεονόης, κατα-
στρώνουν το σχέδιο της διαφυγής τους και
καταφέρνουν να δραπετεύσουν. Όταν το
μαθαίνει ο Θεοκλύμενος είναι έτοιμος να
σκοτώσει τη Θεονόη, εμφανίζονται όμως οι
Διόσκουροι, οι αδελφοί της Ελένης, και ως
«από μηχανής θεοί» τον μεταπείθουν και το
δράμα κλείνει ειρηνικά.
Η Ωραία Ελένη
Εκτελεστής: ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ ΜΑΡΙΑ
'Αλμπουμ: ΟΔΥΣΣΕΙΑ - 2007
Δε μας χωράει η γειτονιά
πρέπει να ανοίξουμε πανιά
τι ήταν αυτό το ξαφνικό
Ποιος να το περιμένει ...
ήτανε παντρεμένη
η ωραία Ελένη.
Θα το πληρώσουνε ακριβά
τελειώσανε τα χωρατά.
Συγνώμη θα παρακαλάν
Θα δούμε τι σημαίνει ...
Η αναθεματισμένη
η ωραία Ελένη.
Τι κι αν ακούστηκε παντού
πως πήγε με δικό της νου.
Θα λέμε εμείς σαν συγγενείς,
σαν εραστές θιγμένοι.
Δεν ήθελε η καημένη
η ωραία Ελένη.
Η Ελένη
του Σεφέρη
[...]
Αηδόνι ποιητάρη,
σαν και μια τέτοια νύχτα στ' ακροθαλάσσι του Πρωτέα
σ' άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το
θρήνο,
κι ανάμεσό τους-ποιος θα το 'λεγε-η Ελένη!
Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο.
Ήταν εκεί, στα χείλια της ερήμου· την άγγιξα, μου
μίλησε:
"Δεν είν' αλήθεια, δεν είν' αλήθεια" φώναζε.
"Δεν μπήκα στο γαλαζόπλωρο καράβι.
Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία".
Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό
το ανάστημα
ίσκιοι και χαμόγελα παντού
στους ώμους στους μηρούς στα γόνατα·
ζωντανό δέρμα, και τα μάτια
με τα μεγάλα βλέφαρα,
ήταν εκεί, στην όχθη ενός Δέλτα.
Και στην Τροία;
Τίποτε στην Τροία-ένα είδωλο.
Έτσι το θέλαν οι θεοί.
Κι ο Πάρης, μ' έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν πλάσμα
ατόφιο·
κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια.
Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα.
Τόσα κορμιά ριγμένα
στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης·
τόσες ψυχές
δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.
Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα
για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη
μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου
για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.
[...]
11 
 μὲ χορδὲς σκουριασμένες, ἀρχίζει νὰ τρέμει ἔτσι
Η Ελένη ποὺ τρέμει τὸ σαγόνι μιᾶς γριᾶς ἀπ' τὸ κρύο ἢ ἀπ'
τὸ φόβο, καὶ πρέπει νὰ βάλεις πάνω στὶς χορδὲς
του Ρίτσου τὴν παλάμη σου, νὰ σταματήσεις τὸ μεταδοτικό
τους ρίγος. Μὰ δὲ βρίσκεις τὸ χέρι σου, δὲν ἔχεις
χέρι, κι ἀκοῦς μὲς στὸ στομάχι σου πὼς εἶναι τὸ
Γιάννης Ρίτσος δικό σου σαγόνι ποὺ τρέμει. Ἀλήθεια, πόσα
Αποσπάσματα από την «ΕΛΕΝΗ» πράγματα ἄχρηστα, μὲ πόση ἀπληστία συναγ-
Έκδ. ΧΑΝΙΑ 2002 ΚΑΜ μένα· - φράζαν τὸ χῶρο- δὲν μπορούσαμε νὰ
σαλέψουμε τὰ γόνατά μας χτυποῦσαν σὲ ξύλινα,
πέτρινα, μετάλλινα γόνατα. Ὤ, βέβαια, θὰ πρέπει
Πέρασε πιὰ ὁ καιρὸς τῶν ἀνταγωνισμῶν, στε- πολὺ νὰ γεράσουμε, πολύ, ὥσπου νὰ γίνουμε
ρέψανε οἱ ἐπιθυμίες· ἴσως μποροῦμε τώρα νὰ κοι- δίκαιοι, νὰ φτάσουμε ἐκείνη τὴν ἥμερη ἀμερο-
τάξουμε μαζὶ τὸ ἴδιο σημεῖο τῆς ματαιότητας ληψία, τὴ γλυκειὰ ἀνιδιοτέλεια στὶς συγκρίσεις,
ὅπου, θαρρῶ, πραγματοποιοῦνται οἱ μόνες στὶς κρίσεις, ὅταν δικό μας πιὰ μερτικὸ δὲν
σωστὲς συναντήσεις - ἔστω ἀδιάφορες, μὰ πάντα ὑπάρχει σὲ τίποτα πάρεξ σ' αὐτὴ τὴν ἡσυχία.
πραϋντικὲς -ἡ νέα κοινότητά μας, ἔρημη, ἥσυχη, Ἅ, ναί, πόσες ἀνόητες μάχες, ἡρωϊσμοί, φιλο-
ἄδεια, χωρὶς μετακινήσεις κι ἀντιθέσεις,- ν' ἀνα- δοξίες, ὑπεροψίες, θυσίες καὶ ἧττες καὶ ἧττες, κι
δεύουμε μόνο τὴ στάχτη στὸ τζάκι, φτιάχνοντας ἄλλες μάχες, γιὰ πράγματα ποὺ κιόλας εἴταν ἀπὸ
πότε-πότε μὲ τὴ στάχτη ψηλόλιγνες, ὡραῖες τε- ἄλλους ἀποφασισμένα, ὅταν λείπαμε ἐμεῖς...
φροδόχες, ἤ, καθισμένοι κατάχαμα, νὰ χτυπᾶμε
τὸ χῶμα μὲ ἄηχες παλάμες. Λίγο-λίγο τὰ πράγ-
ματα χάσαν τὴ σημασία τους, ἀδειάσαν ἄλλωστε
μήπως εἶχαν ποτὲ τους καμμιὰ σημασία; -χαλα-
ρωμένα, κούφια· ἐμεῖς τὰ γεμίζαμε μὲ ἄχυρο ἤ
πίτουρο, νὰ πάρουν σχῆμα, νὰ πυκνώσουν, νὰ
στεριώσουν, νὰ σταθοῦν, - τὰ τραπέζια, οἱ
καρέκλες, τὰ κρεββάτια ποὺ πάνω τους πλαγιά-
ζαμε, τὰ λογία·- πάντοτε κούφια σὰν τὰ πανένια
σακκούλια, σὰν τὶς λινάτσες τῶν ἐμπόρων- ἀπ'
ὄξω κιόλας ξεχωρίζεις τὰ προϊόντα ποὺ περι-
έχουν πατάτες ἤ κρεμμύδια, στάρι, καλαμπόκι,
μύγδαλα ἤ ἀλεῦρι. Οἱ λέξεις τώρα δὲ μοὔρχονται
ἀπὸ μόνες τους· -τὶς ψάχνω, σὰ νὰ μεταφράζω
ἀπὸ μιὰ γλώσσα ποὺ δὲν ξέρω,- ὡστόσο μετα-
φράζω. Ἀνάμεσα στὶς λέξεις, ἤ καὶ μέσα στὶς
λέξεις, μένουν τρύπες βαθειές· κοιτάω μὲς ἀπ'
αὐτὲς τὶς τρύπες σὰ νὰ κοιτάω μὲς ἀπ' τοὺς
ρόζους ποὺ ἔχουν πέσει ἀπ' τὰ σανίδια μιᾶς πόρ-
τας κατάκλειστης, καρφωμένης ἐδῶ καὶ αἰῶνες.
Τίποτα δὲ βλέπω...
Ὤ, αὐτὴ ἡ ξενητειά μας μέσα στὰ ἴδια μας τὰ
ροῦχα ποὺ παλιώνουν, μὲς στὸ ἴδιο μας τὸ δέρμα
ποὺ ζαρώνει· ἐνῷ τὰ δάχτυλά μας δὲν μποροῦν
πιὰ νὰ σφίξουν, νὰ κρατήσουν τριγύρω στὸ κορμί
μας οὔτε κὰν τὴν κουβέρτα, ποὺ ἀνυψώνεται
μόνη, διαλύεται, φεύγει, ἀφήνοντάς μας ἀκά-
λυπτους μπροστὰ στὸ κενό. Καὶ τότε ἡ κιθάρα,
κρεμασμένη στὸν τοῖχο, ξεχασμένη ἀπὸ χρόνια,

Κωνσταντίνος Πρασάκης, Β3

 12
τέχνη 

Συνέντευξη
με τον γλύπτη
Γιάννη Μαρκαντωνάκη
Πολυτάλαντος, ευγενέστατος, πρόσχαρος και αξιόλογος είναι
μόνο λίγα απ’ τα χαρακτηριστικά με τα οποία θα μπορούσε κανείς να
περιγράψει τον κύριο Γιάννη Μαρκαντωνάκη, ο οποίος έχει δημι-
ουργήσει προσεγμένα και εκλεπτυσμένα γλυπτά που κοσμούν την
πόλη μας και της προσδίδουν κύρος, κομψότητα και αναμφισβήτητη
ομορφιά και καλαισθησία. Δημιουργούν έτσι σε κάθε Χανιώτη την
αίσθηση της περηφάνιας για τον σπουδαίο αυτόν καλλιτέχνη που το
έργο του και η συνεισφορά του στην πόλη μας είναι πραγματικά αξι-
έπαινα. Η γλυπτική αποτελεί την επαγγελματική του απασχόληση του
κ. Μαρκαντωνάκη, ο οποίος παράλληλα διδάσκει σε μικρούς και μεγά-
λους σχέδιο και ζωγραφική, ασχολίες που λατρεύει και θέλει να
μεταδώσει στις επόμενες γενιές. Ο ίδιος δέχτηκε να μας παραχωρήσει
μία πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη στην οποία θίγονται πολυποίκιλα
θέματα που αφορούν στον χώρο της γλυπτικής και της Τέχνης.

Βιογραφικό - λίγα λόγια γι’ αυτόν

Γεννήθηκε στα Χανιά όπου και κατοικεί μόνιμα από το 1982.
Φοίτησε στο 1ο Γυμνάσιο Αρρένων Χανίων. Υπήρξε μέτριος έως κακός
μαθητής, διότι στην εφηβεία του ασχολήθηκε κυρίως με τον πρω-
ταθλητισμό στο στίβο καθώς επίσης και με τη ζωγραφική, παρα-
μελώντας έτσι το διάβασμα και γενικότερα το σχολείο, αφήνοντας
όμως παράλληλα με αυτόν τον τρόπο πολλά κενά που συσχετίζονται
με τη λογοτεχνία, τη μυθολογία και την ποίηση, τα οποία, όπως ο
ίδιος βεβαιώνει, προσπαθεί ακατάπαυστα, καταβάλλοντας μεγάλη
προσπάθεια, να καλύψει τώρα. Σπούδασε γλυπτική στην Ανώτατη
Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών (1974-1980). Επίσης σπούδασε Γραφικές
Τέχνες και Σύγχρονο Χορό στο Κ.Ε.Ρ (1985-1986). Δίδαξε εικαστικά στην
Ανώτατη Σχολή Νηπιαγωγών Χανίων (1989-1996). Δημιούργησε,
διηύθυνε και δίδαξε στο Σπουδαστήριο Εικαστικών Τεχνών «Χώρος»
(1990-1994). Υπήρξε εμπνευστής και καλλιτεχνικός Διευθυντής στο Διε-
θνές Φεστιβάλ Σύγχρονου Εκφραστικού Χορού (Φιρκάς Χανίων 1998-
1999). Δίδαξε επίσης σχέδιο- γλυπτική στο Πολυτεχνείο Κρήτης (1996).
Σήμερα είναι καλλιτεχνικός Διευθυντής στο Εικαστικό Εργαστήρι του
Δήμου Χανίων.

13 
 Συνέντευξη
Είχατε από μικρός την κλίση στη γλυπτική
ή σας παρότρυνε κάποιος άλλος να εξασκήσετε
την τέχνη αυτή; Ποιος σας ώθησε και ποια ήταν
η πηγή της έμπνευσής σας;
Το καλλιτεχνικό γονίδιο είναι ενισχυμένο στην
οικογένειά μου αλλά αυτό δημιουργεί μια
αλληλοεπίδραση. Δεν επέλεξα εγώ να ζωγρα-
φίζω, με επέλεξε η ζωγραφική. Αρχικά έκανα
γλυπτά στο Δημοτικό από πυρόλιθο. Ο δάσκα-
λος μου στην Στ΄ Δημοτικού Γιάννης Κυριακάκης
έλεγε στη μητέρα μου: «Δεν είναι καλός μαθητής
αλλά είναι χρυσοχέρης και θα πετύχει στη ζωή
του». Επίσης δεν τον ενοχλούσε την ώρα του
μαθήματος που ήμουν συνεχώς αφηρημένος.
Σεβάστηκε το ταλέντο μου. Αντιθέτως στο Γυμνά-
σιο με καταπίεσαν οι περισσότεροι καθηγητές,
εκτός από φωτεινές εξαιρέσεις: ο καθηγητής των
καλλιτεχνικών σπουδαίος ζωγράφος Βασίλης
Κελαϊδής και η φιλόλογος Αρχόντισσα Παπαδε- Είστε ικανοποιημένος με την επαγγελματική
ρού στο 1ο Γ.Χ., και στην Παλαιόχωρα όπου σας αποκατάσταση;
τελείωσα το Λύκειο η αείμνηστη φιλόλογος Είμαι ικανοποιημένος, επειδή έκανα και
Μαρία Κατσαδενάκη. συνεχίζω να κάνω μια δουλειά δημιουργική που
τη λάτρευα, που μου δίνει έντονες χαρές και στε-
ναχώριες, κυρίως γιατί ζούμε σε ένα κόσμο που
Ασχοληθήκατε στο σχολείο σας με τη ζωγρα-
οι περισσότεροι άνθρωποι είτε δεν γνωρίζουν τη
φική και θελήσατε να τη σπουδάσετε· η γλυπτική
τέχνη είτε την προσεγγίζουν προσχηματικά ή επι-
πώς προέκυψε;
δερμικά· γι’ αυτό όταν συναντώ συμπολίτες μου
Οι εξετάσεις στη Σχολή Καλών Τεχνών είναι
που δείχνουν ουσιαστικό ενδιαφέρον για την
πολύ δύσκολες. Στην Παλαιόχωρα δεν μπο-
τέχνη και έχουν άποψη για τα έργα μου, χαίρο-
ρούσα να κάνω την απαραίτητη προετοιμασία.
μαι ιδιαίτερα.
Γι’ αυτό, όταν δεν πέρασα με την πρώτη,
σπούδασα Γραφικές Τέχνες κάνοντας παράλ- Το επάγγελμα του γλύπτη είναι κερδοφόρο;
ληλα φροντιστήρια στην Αθήνα. Βρέθηκα μέσα Εκτός από τα έργα επιφάνειας τοίχου, δηλαδή
στη δίνη ενός πολιτικού ορόσημου, των γεγονό- ζωγραφική, φωτογραφία, χαρακτικά κλπ., υπάρχει
των της 17ης Νοεμβρίου 1973, και ελάχιστους η μνημειακή γλυπτική με τα μεγάλα έργα σε
μήνες μετά, όντας φοιτητής στη Σχολή Καλών δημόσιους χώρους, που αυτά γίνονται με πα-
Τεχνών που λειτουργούσε τότε στο χώρο του ραγγελίες ή διαγωνισμούς και ο γλύπτης
Πολυτεχνείου, άρχισε να επιδρά το βάρος της πληρώνεται, βγάζει, τέλος πάντων, ένα καλό με-
ιστορίας διαφορετικά στην ψυχοσύνθεση και ροκάματο. Εκτός από τα πολλαπλά μικρά
στον προσανατολισμό μου. Μέσα στα εργα- γλυπτά, που πουλιούνται στα καταστήματα
στήρια της Σχολής Καλών Τεχνών γοητεύτηκα (gallery) και αφήνουν κάποια έσοδα στον
από τη γλυπτική και αποφάσισα να γίνω γλύπτης. γλύπτη, υπάρχει και μια σύγχρονη εκφραστική
Η μεταπολίτευση, εποχή αφυπνιστικών ουσια- δυνατότητα στους γλύπτες παγκοσμίως να
στικών διεκδικήσεων, με έκανε να σκεφτώ ότι φτιάχνουν έργα χώρου, τις «εγκαταστάσεις»,
εκτός από την Τέχνη που λάτρευα και ήθελα να συνήθως με συσσωρεύσεις υλικών τα οποία δεν
υπηρετήσω, ήθελα να γίνω και δάσκαλος των αφορούν τους μικροσυλλέκτες (σπίτια, γραφεία
Εικαστικών Τεχνών για να μπορέσω να βοηθήσω κτλ) αλλά Μουσεία Τέχνης του κόσμου. Επειδή
τα νέα παιδιά κυρίως, σαν μια ουσιαστική δια- στην Ελλάδα δεν έχουμε τέτοιο μουσείο, αυτά τα
φοροποίηση στα τρομερά βιωματικά ελλείμματα έργα που κάνει ο καλλιτέχνης, και μάλιστα στην
της εφηβείας μου. Κρήτη, μετά την έκθεση πάνε στις αποθήκες.

 14
Δυστυχώς, είμαι ο πρώτος που εξέθεσα εγκατα-
στάσεις στα Χανιά και συνεχίζω να το κάνω
συστηματικά. Τώρα, όπως είδατε στην έκθεση στη
Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων με τους ντόπιους
καλλιτέχνες, η μοναδική εγκατάσταση ήταν δικό
μου έργο, γεγονός που με έκανε να νιώσω μια
απίστευτη δημιουργική μοναξιά, αν σκεφτείτε,
παιδιά μου, πως οι εγκαταστάσεις παγκοσμίως
αποτελούν το 50% της παγκόσμιας εκθεσιακής
δραστηριότητας.
Τι θα παροτρύνατε έναν έφηβο και από τι θα
τον αποτρέπατε;
Θα τον παρότρυνα να είναι ευγενικός, να
σέβεται τους καθηγητές του, να απαιτεί διακριτικά
από αυτούς να τον σέβονται εξίσου, αφού ο
ίδιος ο μαθητής θα πρέπει να κάνει τη μικρή
δημιουργική υπέρβασή του από το μαθητικό
πρόγραμμα. Να! Αυτό που κάνετε εσείς τώρα.
Εγώ δεν βρήκα από τον πατέρα μου ούτε ένα
εξωσχολικό βιβλίο, μας αγαπούσε και νοιαζότανε
για μας, αλλά ήταν ένας απλός αγρότης, και
τώρα είμαι περήφανος για την βιβλιοθήκη μου
που έχει πάνω από 4.000 βιβλία, επίσης χιλιάδες
καλλιτεχνικούς καταλόγους και πάνω από 4000
χιλιάδες βιντεοταινίες γραμμένες από εμένα μία
μία σε ένα πολιτιστικό αρχείο, όπου η γνώση
γίνεται εργαλείο στην παιδαγωγική και δημιουρ-
γική ζωή. Εγώ, παιδιά μου, δεν έχω κινητό και
μόλις τώρα αναγκάστηκα να αποκτήσω e-mail.
Δεν είναι ότι δεν θέλω να έχω καλή σχέση με την
τεχνολογία, την κόρη του μεγάλου θεού Ήφαι-
στου, αλλά με έχει τρομοκρατήσει υποβάλλοντας
τις αδυναμίες μου η αλόγιστη χρήση της. Γι’αυτό
σας συμβουλεύει ένας γνωστός καλλιτέχνης που
δεν έχει facebook να κάνετε καλή χρήση του
σύγχρονου απαραίτητου αυτού εργαλείου
γνώσης και επικοινωνίας, αλλά να μην ξεχνάτε
ότι το χαρτί έχει μια διαχρονική γοητεία.
Απ’ ό,τι βλέπουμε στο βιογραφικό σας, έχετε
πάρει πρώτα πανελλήνια βραβεία για την υλο-
ποίηση γλυπτικών συνθέσεων σε δημόσιους χώρ-
ους και μερικά από αυτά τα συναντάμε στην πόλη
μας. Ποιο είναι το έργο που σας έδωσε τη
μεγαλύτερη ικανοποίηση;
Όλα τα έργα που έχω στήσει σε δημόσιο
χώρο, τα ευχαριστήθηκα και όταν τα έφτιαχνα
και όταν τα είδα τοποθετημένα. Από το άγαλμα
του κρητικού αίγαγρου (κρι- κρι), το πρώτο έργο
που έστησα στην πόλη (1984), μέχρι το τελευταίο
και μεγαλύτερο, το μνημειακό «πεσόντων αε-
ροπόρων» (πτώση του Ικάρου), που μόλις τοπο-
θετήσαμε έξω από το Εικαστικό Εργαστήρι του
Δήμου Χανίων στη Βίλα Κούνδουρου, όπου έχω
την τύχη να διευθύνω το καλλιτεχνικό σχολείο.
Είστε οι πρώτες που έχετε τη δημόσια άποψή
μου για το έργο αυτό, αφού μόλις τοποθετήθηκε.
Συνοπτικά, θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα έργο
παραστατικό, υφολογικά κινείται σε ένα κλίμα
νεομπαρόκ, με αντιστοιχίες στην αρχαία ελληνι-
στική περίοδο. Ένα έργο με αμφισημίες στην
ανάγνωση του θέματος, όπου η πτώση γίνεται
ταυτόχρονα και σύμβολο ανάδειξης των πολιτι-
σμικών αξιών του τόπου. Υπάρχει ένα σπουδαίο
βιβλίο του Ζακ Λακαριέρ, γνωστού ελληνιστή, με
το θέμα αυτό.
Σας ευχαριστούμε ιδιαίτερα που μας πα-
ραχωρήσατε τη συνέντευξη αυτή και δώσατε
στους συμμαθητές μας και σε εμάς την ευκαιρία
να ενημερωθούμε για αυτό το ιδιαίτερο είδος
τέχνης, τη γλυπτική και ευελπιστούμε να μας
ξαναδοθεί η ευκαιρία στο άμεσο μέλλον να μας
ξαναμιλήσετε γι’ αυτή.
Και εγώ σας ευχαριστώ για την όμορφη
και εποικοδομητική συνεργασία που είχαμε.
Σας εύχομαι και καλή πρόοδο ταυτό-
χρονα με τη χαρά και τη νιότη σας.
«Γιάννης Μαρκαντωνάκης: ένας καλλι-
τέχνης που αποτελεί φωτεινό παράδειγμα για
όλους εμάς τους νέους. Γιατί μπορεί η οικογέ-
νειά του να μην είχε την οικονομική δυνατό-
τητα να του παρέχει όλα τα απαιτούμενα εφό-
δια, όμως ο ίδιος κατάφερε να ανταπεξέλθει
στις αντίξοες συνθήκες και να διαπρέψει».
Άννα Κεραμιανάκη, Β2
Μαρία Κοκκινάκη, Β2
15 

Οι γυναίκες
του Ελευθερίου Βενιζέλου
Πρώτα ως Έλληνας και έπειτα ως κρητικός,
θεωρώ τον εαυτό μου υπερήφανο που μου
δόθηκε η ευκαιρία να γράψω δύο λόγια για τον
Ελευθέριο Βενιζέλο, αυτόν τον μεγάλο εθνάρχη
που πέτυχε να διπλασιάσει την έκταση και τον
πληθυσμό της Ελλάδας. Το θέμα μας όμως δεν
είναι αυτό, αλλά οι γυναίκες που διαδραμάτισαν
σημαντικό ρόλο στη ζωή αυτού του τόσο σπου-
δαίου ηγέτη.
Παρόλο που στα χρόνια της μεγάλης του
δράσης ο Βενιζέλος δεν ήταν παντρεμένος, τρεις
γυναίκες σημάδεψαν τη ζωή του.
Ο Βενιζέλος σπούδασε στην Αθήνα όπου εκεί
γνώρισε μια κρητικιά συμφοιτήτριά του, της
οποίας το επώνυμο δεν έχει διασωθεί. Μόνο το
μικρό της όνομα γνωρίζουμε: Μαρία. Αυτή η
άγνωστη σ’ εμάς Μαρία έγινε ο πρώτος έρωτας
του νεαρού φοιτητή.
Μια άλλη Μαρία όμως τον σημάδεψε κι έγινε
η μητέρα των παιδιών του. Ήταν η Μαρία Κατε-
λούζου – Ελευθερίου, η οποία προερχόταν από
εξέχουσα οικογένεια των Χανίων. Γνωρίστηκαν το
1887. Εκείνος ήταν 23 χρόνων κι εκείνη λίγο πριν
 16
ιστορία 
τα 18. Λέγεται ότι ο νεαρός δικηγόρος περνούσε
κάτω από το παράθυρο της Μαρίας περιμένο-
ντας να του ρίξει μία ματιά και να τη χαιρετήσει,
ενώ το πρώτο τους ραντεβού έγινε στο Ακρω-
τήρι, εκεί δηλαδή που ξέσπασε η κρητική επανά-
σταση κι εκεί που θάφτηκε ο Βενιζέλος.
Το ειδύλλιο μπορεί να πλέχτηκε γρήγορα,
αλλά τα εμπόδια ήταν πολλά. Ο πατέρας της
Μαρίας ήθελε να παντρέψει την κόρη του με τον
Ανδρέα Κοπάση, έναν ανώτερο υπάλληλο της
Γενικής Διοίκησης Κρήτης. Στην πρώτη προσπά-
θεια του Βενιζέλου να παντρευτεί τη Μαρία, ο
Σοφοκλής Κατελούζος επικαλέστηκε το νεαρό της
ηλικίας της κόρης του (δεν είχε κλείσει τα 18). Τον
επόμενο χρόνο ο πατέρας δεν μπόρεσε να βρει
άλλη δικαιολογία. Κι αντί να σπάσει το κεφάλι
του, προτίμησε να πει το ναι. Δύο χρόνια μετά, ο
Λευτέρης και η Μαρία ανέβηκαν τα σκαλιά της
Αγίας Φωτεινής στα Χανιά. Ο γάμος τους ήταν
το γεγονός της εποχής.
Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στη Χαλέπα, σε
ένα σπίτι που θα ονειρευόταν κάθε ερωτευμένο
ζευγάρι. Το 1893 γεννήθηκε ο Κυριάκος, το πρώτο
τους παιδί. Δύο χρόνια αργότερα η Μαρία
ήταν πάλι έγκυος. Γέννησε τον Σοφοκλή
αλλά πέθανε στον τοκετό.
Το πλήγμα ήταν τεράστιο για το νεαρό
δικηγόρο. Μάλιστα λέγεται ότι για χρόνια
αντιμετώπιζε σκληρά το μικρό του γιο θεω-
ρώντας τον κατά κάποιο τρόπο υπεύθυνο
για το θάνατο της μητέρας του.
Ο Θανάσης
Μπλούμ ήταν δικη-
γόρος στα Χανιά,
από τους πιο γνω-
στούς φίλους του
Βενιζέλου. Όταν πα-
ντρεύτηκε την Παρα-
σκευούλα ήταν μεγά-
λος, με αποτέλεσμα
να την αφήσει γρή-
γορα χήρα.
Η φιλία του
ζεύγους με το Βενι-
ζέλο έγινε έρωτας της νεαρής χήρας και
ίσως του πολιτικού. Πέρασαν τέσσερα
ευτυχισμένα χρόνια. Το ειδύλλιο διακόπηκε
επειδή ο Βενιζέλος έφυγε από τα Χανιά για
να γίνει πρωθυπουργός στην Αθήνα. Η
Παρασκευούλα πήγε και αυτή στην Αθήνα,
αλλά κατάλαβε γρήγορα ότι η πολιτική είχε
τυλίξει για τα καλά τον καλό της, γι’ αυτό
τα μάζεψε και γύρισε πίσω στα Χανιά. Το
1920 το κόμμα του Βενιζέλου έχασε τις
εκλογές. Ο ίδιος είχε διαχειριστεί τεράστια
κονδύλια, αλλά χωρίς να βάλει ποτέ χέρι
στο μέλι, μέχρι και την πατρική του περ-
ιουσία είχε εξανεμίσει. Αντιμετώπιζε τρομε-
ρές οικονομικές δυσκολίες, μέχρι που
δανειζόταν από φίλους του για να βγάλει
το μήνα. Ένας πλούσιος γάμος αυτή την
εποχή θα ήταν κάποια λύση του προβλή-
ματός του.
Σε ηλικία 57 ετών συναρπάζει με την
προσωπικότητά του την Έλενα Σκυλίτση,
που είχε καταγωγή από τη Χίο. Η Έλενα είχε
μεγαλώσει με κουβερνάντες από τη Γερ-
μανία, τη Σουηδία και την Αγγλία, αλλά
μέσα της ένοιωθε βέρα Ελληνίδα και ας μη
μπορούσε να εκφραστεί καλά στη γλώσσα
μας. Γι’ αυτό κι όταν αποφάσισε να αφη-
γηθεί το ‘ρομάντζο’ της με τον Βενιζέλο,
προτίμησε τα γαλλικά. Παντρεύτηκαν στις
15 Σεπτεμβρίου 1921 στο ‘χάι γκέιτ’ του Βό-
ρειου Λονδίνου με τη λαμπρότητα που
ταίριαζε στο γεγονός. Ακολούθησε ένα
ταξίδι του μέλιτος στις Η.Π.Α. το οποίο
ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1921 και ολο-
κληρώθηκε τον Μάιο του 1922.
Γρήγορα ο Βενιζέλος επέστρεψε στην
Ελλάδα και στην πολιτική. Η Έλενα έκτισε το
σπίτι που περίμενε να αποτελέσει το λιμάνι
τους σε μία ταραγμένη ζωή. Στην οδό
Λουκιανού 2, σε σχέ-
δια του Ανδρέα
Μεταξά, δημιούρ-
γησε ένα νεοκλασικό
που ταίριαζε στο
επίπεδο του Βενιζέ-
λου κι ανοικοδόμησε
το πατρικό του σπίτι
στη Χαλέπα, στα
Χανιά. Το σπίτι της
Αθήνας όμως απο-
δείχτηκε κακότυχο.
Κατασκευάστηκε σε
δύο χρόνια αλλά οι
ιδιοκτήτες του έμειναν ελάχιστα. Εκεί γνώ-
ρισαν την εκλογική ήττα τού 1932, την από-
πειρα δολοφονίας τού 1933 και το απο-
τυχημένο κίνημα του 1935, που υποχρέωσε
το ζεύγος να αυτοεξοριστεί και πάλι.
Ο χρόνος είχε ήδη αρχίσει να μετρά
αντίστροφα. Στις 18 Μαρτίου 1936 ο Βενιζέ-
λος έκλεισε τα μάτια του έπειτα από εγκε-
φαλικό. Η Έλενα έζησε στο εξωτερικό, στη
Γαλλία και στην Ελβετία, μέχρι το θάνατό
της. Όσο για το σπίτι, πουλήθηκε από την
ίδια στο Αγγλικό δημόσιο και έγινε κατοικία
του εκάστοτε πρέσβη της Μεγάλης Βρε-
τανίας στην Ελλάδα.
Η Έλενα Βενιζέλου, τόσο πριν το γάμο
της όσο και μετά, ανέπτυξε πλούσια φιλαν-
θρωπική δραστηριότητα στην Ελλάδα.
Πρόσφερε πολλά χρήματα για υποτροφίες
σε νέους που ήθελαν να σπουδάσουν
στην Ευρώπη και ίδρυσε στη μνήμη της
φίλης της Μαρίκας Ηλιάδη το γνωστό
πρότυπο μαιευτήριο στην Αθήνα. Με
δαπάνες της εξάλλου χτίστηκε και στάδιο
στα Χανιά της Κρήτης. Το 1955 εξέδωσε
την αυτοβιογραφία της γραμμένη στη
γαλλική γλώσσα: Υπό τη σκιά του Βενιζέ-
λου.
Στάθης Τσουράκης Α3
17 
 Ο Τιτανικός της Κρήτης...
8 Δεκεμβρίου 1966:
247 άνθρωποι χάθηκαν
στα νερά της Φαλκονέρας
Η μεγαλύτερη τραγωδία των μεταπολεμικών
ετών που είδαν οι ελληνικές θάλασσες
εκτυλίχτηκε στα ανοιχτά του Αιγαίου, κοντά στη
βραχονησίδα Φαλκονέρα, για να βυθίσει στην
οδύνη τα Χανιά, που θρήνησαν το χαμό δεκά-
δων ανθρώπων. Διακόσιοι σαράντα επτά άν-
θρωποι χάθηκαν στην παγωμένη θάλασσα, ενώ
μόλις 47 ανασύρθηκαν ζωντανοί.
Tο πλοίο "Ηράκλειον" επρόκειτο να απο-
πλεύσει στις 7 μ.μ. της 8ης Δεκεμβρίου 1966 από
το λιμάνι της Σούδας με προορισμό τον Πειραιά,
ωστόσο καθυστέρησε περίπου 20 λεπτά εξαιτίας
σύσκεψης η οποία πραγματοποιήθηκε στο Λιμε-
ναρχείο Χανίων. Αφορμή στάθηκε η καθυ-
στέρηση της άφιξης στο λιμάνι τού "μοιραίου"
φορτηγού ψυγείου, βάρους 25 τόνων, το οποίο
μετέφερε εσπεριδοειδή. Αιτία ήταν η ολισθηρό-
 18
τητα του δρόμου, ως αποτέλεσμα των δυσμενών
καιρικών συνθηκών.
Ο τότε λιμενάρχης Χανίων είχε εκφράσει
αντιρρήσεις για την είσοδο του φορτηγού στο
πλοίο, επειδή το βάρος θα αυξανόταν. Η συνεν-
νόηση μεταξύ υπηρεσιακών παραγόντων είχε ως
αποτέλεσμα οι αντιρρήσεις να αρθούν και έτσι
δόθηκε άδεια απόπλου περίπου στις 7:20 το
βράδυ. Στις 8 το βράδυ, και λίγα λεπτά μετά τον
απόπλου, φτάνει στο Λιμεναρχείο Χανίων σήμα
το οποίο προειδοποιεί για ισχυρούς ανέμους
εντάσεως 8 έως 9 μποφόρ, που απαγόρευε να
αποπλεύσει το πλοίο.
Στη βραχονησίδα Φαλκονέρα, στο μέσο
περίπου της διαδρομής από τη Σούδα προς τον
Πειραιά, στα όρια του Κρητικού με το Μυρτώο
Πέλαγος, η σφοδρή θαλασσοταραχή αρχίζει να
προμηνύει την καταστροφή. Το "Ηράκλειο"
κλυδωνίζεται πλέον επικίνδυνα. Το φορτηγό
ψυγείο προσκρούει με δύναμη στα πλαϊνά του
πλοίου, καθώς έχει τοποθετηθεί εγκάρσια στο
γκαράζ, και χωρίς - όπως κατέθεσαν εκ των
υστέρων και μέλη του πληρώματος - να έχουν
ιστορία 

ληφθεί όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα για

την ασφαλή πρόσδεσή του.
Στις 2 τα ξημερώματα το φορτηγό
ψυγείο από τους κλυδωνισμούς σπάει
σαν καταπέλτης τη δεξιά από τις δύο
πόρτες οχημάτων του πλοίου, προ-
καλώντας ρήγμα 17 τ.μ. Η εισροή των
υδάτων είναι συνεχής. Τα λεπτά
κυλούσαν και οι μανούβρες του καπε-
τάνιου δεν έφερναν αποτέλεσμα -
σύμφωνα πάντα με τις καταθέσεις
όσων μελών του πληρώματος
διασώθηκαν - κι έτσι το πλοίο
οδηγήθηκε γρηγορότερα στη βύθιση.
Τέσσερα σήματα κινδύνου από τον
ασυρματιστή του πλοίου έφτασαν
στον παράκτιο σταθμό της Βάρης... πήρε κλίση από την εισροή υδάτων, ο πλοίαρχος
Εμμανουήλ Βερνίκος έδωσε το σύνθημα δια
Τα πιθανά αίτια κωδωνοκρουσιών. Μετά τον αντελήφθην να χάνει
Η έρευνα για τις συνθήκες του ναυαγίου την ψυχραιμία του. Κατά τη γνώμη μου, βασική
στρέφεται γύρω από το ενδεχόμενο ο πλοίαρχος αιτία δεν ήταν το όχημα. Το πλοίο είχε υποστεί
Κώστας Βερνίκος να υπερεκτίμησε τις δυνατό- πριν από μία εβδομάδα επισκευές. Έκλεισαν ρωγ-
τητες του σκάφους σε ό,τι αφορά τους κλυδωνι- μές στο διαμέρισμα του αμαξοστασίου κατά
σμούς λόγω κακοκαιρίας, με αποτέλεσμα να μη τρόπο πλημμελή, από το οποίο ίσως να συνέρ-
λάβει τα ενδεδειγμένα μέτρα για την ασφαλή ρευσαν ύδατα».
τοποθέτηση του φορτηγού ψυγείου. Αναφέρθηκε Σαν αποτέλεσμα του ναυαγίου θεσμοθε-
το ενδεχόμενο να αιφνιδιάστηκε από την κλίση τήθηκε το απαγορευτικό απόπλου λόγω καιρού
που πήρε το σκάφος μετά τη θραύση της μπου- και μπήκαν οι πρώτες ιδέες για τη δημιουργία
καπόρτας, κι έτσι οι ελιγμοί που επιχείρησε να των Ναυτιλιακών Εταιριών Λαϊκής Βάσης.
επέσπευσαν την ανατροπή του πλοίου.
Στην κοινωνία των Χανίων ήταν κοινό μυστικό
πως υπήρχαν πιθανά σοβαρότατα σφάλματα
κατά τη μετασκευή του πλοίου σε οχηματαγωγό,
τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση
προς τα άνω του μεσοκεντρικού βάρους του
σκάφους και απώλεια της ευστάθειάς του, καθώς
αφαιρέθηκαν τα υποκαταστρώματα, αλλά και
έρμα βάρους 200 τόνων, για να γίνει το γκαράζ.
Χαρακτηριστική είναι η κατάθεση - τότε - του
υποπλοίαρχου Αλέξανδρου Στεφαδούρου:
«Περίπου στις 2 τα ξημερώματα άκουσα έναν
κρότο. Γύρισα το κεφάλι μου, και είδα να ανοίγει
η μπουκαπόρτα και να πέφτει στη θάλασσα ένα
αυτοκίνητο ψυγείο που κουβαλούσε τρόφιμα». Ο
ίδιος άφησε αιχμές για τον τρόπο με τον οποίο
τοποθετήθηκε στο πλοίο εγκάρσια το φορτηγό
ψυγείο, το οποίο έφτασε την τελευταία στιγμή και
Γιώργος Κυριακάκης, Α1
δεν ασφαλίστηκε κατάλληλα: «Όταν το πλοίο

19 

Αλκοολισμός και Νέοι
H χρήση του αλκοόλ στις μέρες μας βρίσκε-
ται σε έξαρση. Ο αριθμός των νέων που πίνουν
αυξάνεται καθημερινά με ταχύτατους ρυθμούς.
Αυτό έχει αρνητική επιρροή στη ζωή τους όσον
αφορά στη σωματική και πνευματική τους κατά-
σταση.
Αλκοολισμός λέγεται η οξεία ή χρόνια
δηλητηρίαση που προκαλείται από την
αιθυλική αλκοόλη, δηλαδή το οινόπνευ-
μα. Οφείλεται στην υπερβολική και
παρατεταμένη χρήση οινοπνευματωδών
ποτών.
Οι λόγοι για τους οποίους πίνουν οι
νέοι
Άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη ή
αντιμετωπίζουν προβλήματα βρίσκουν καταφύγιο
στο μεθυστικό συναίσθημα του αλκοόλ που
τους προσφέρει γαλήνη και ένα αίσθημα ευφο-
ρίας. Πολλοί ειδικοί φοβούνται ότι με την προ-
σκόλληση στα αυστηρά όρια της ασθένειας, οι
άνθρωποι που πίνουν δεν προβληματίζονται
παρά μόνο όταν αποκτήσουν σοβαρή εξάρτηση.
Ο αλκοολισμός δεν οφείλεται μόνο σε κληρονο-
μικούς παράγοντες. Ωστόσο οι επιστήμονες
προσπαθούν να αποδείξουν ότι τα γονίδια μπο-
 20
εφηβεία 
ρεί να ευθύνονται για τον αλκοολισμό. Αυτό
βέβαια που κληρονομείται στον αλκοολισμό δεν
είναι η ασθένεια αλλά κάποια προδιάθεση.
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι αλκοολικών. Για να
αποκτήσει κανείς εξάρτηση από το αλκοόλ,
χρειάζεται συνδυασμός συμπτωμάτων. Το πιο
καθοριστικό είναι η λαχτάρα να πιει. Υπάρχουν
άτομα που πίνουν επειδή έχουν κατάθλιψη και το
ποτό τούς κάνει, όπως προαναφέραμε, να αι-
σθάνονται καλύτερα. Οι τολμηροί πίνουν για να
νιώσουν "ανεβασμένοι". Κάποιοι υποστηρίζουν
την άποψη ότι το πιοτό τούς κάνει να συμπερι-
φέρονται πιο φυσιολογικά, και πράγματι μπορεί
να αντιδρούν καλύτερα όταν είναι μεθυσμένοι.
Τέλος, άλλοι πίνουν για να νιώσουν διαφορετικά.
Στις μέρες μας, ιδιαίτερα στον κόσμο των
νέων, ισχύει η άποψη ότι άμα δεν μεθύσεις έστω
και λίγο, δεν διασκεδάζεις. Ίσως αυτό θα μπο-
ρούσε να δικαιολογήσει τον αυξανόμενο αριθμό
αλκοολικών νέων. Κάποιος με πιο φιλελεύθερο
πνεύμα θα προσπαθούσε να δικαιολογήσει αυτή
τη συμπεριφορά των νέων με τα ακόλουθα
επιχειρήματα:
-Οι νέοι της εποχής μας προσπαθούν να
φαίνονται αντιδραστικοί στις συμβουλές των
μεγαλυτέρων τους.
 -Θεωρούν τον εαυτό τους ως επαναστάτη.
-Το αλκοόλ συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των
"απαγορευμένων καρπών". Κατά συνέπεια οι νέοι
μπαίνουν στον πειρασμό να δοκιμάσουν τους
απαγορευμένους καρπούς ως τρόπο αντίδρα-
σης. Επίσης υπάρχουν νέοι που δεν είναι συνη-
θισμένοι στο πιοτό και όντας επηρεασμένοι από
τους φίλους τους, εθίζονται στο αλκοόλ.

Συνέπειες στην υγεία

Η αιθανόλη είναι μια απλή χημική ένωση που
χάρη στη χημική της συγγένεια με το νερό μπο-
ρεί να πάει μέσα στο σώμα όπου πηγαίνει και το
νερό. Οι γυναίκες, επειδή έχουν διαφορετικό
μεταβολισμό και περισσότερο λίπος στο σώμα
τους απ’ ό,τι οι άντρες, μεθούν πιο εύκολα - το
λίπος απορροφά το νερό και τις υδατοδιαλυτές
ουσίες, με αποτέλεσμα το οινόπνευμα να
συγκεντρώνεται στο αίμα.
Στον εγκέφαλο το οινόπνευμα κινείται με
ευκολία ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα και αλλά- σμού θα πρέπει να αναζητηθούν κυρίως σε
ζει τη λειτουργία των νευρώνων προκαλώντας ψυχολογικούς λόγους, όπως απομόνωση, μονα-
την κατάσταση της μέθης. Το οινόπνευμα επη- ξιά, υπερβολική ντροπαλότητα, κατάθλιψη, υπερ-
ρεάζει άμεσα και τη λειτουργία του κεντρικού βολική εξάρτηση από τους άλλους, τάσεις αυτο-
νευρικού συστήματος. Καταστέλλοντας τόσο καταστροφής και αυτοτιμωρίας, καθώς και σε-
τους ανασταλτικούς όσο και τους διεγερτικούς ξουαλική ανωριμότητα.
νευρώνες, μπορεί να μεταμορφώσει ένα άνθρω-
πο σε γλεντζέ, μισάνθρωπο, ήρωα ή σάτυρο, Το ποσοστό των αλκοολικών στην
ανάλογα με το πώς εκδηλώνεται η μέθη - με έκ-
Ελλάδα
φραση χαράς, λύπης, παραληρήματος, επιθε-
Μεταξύ του 1975 και του 1980 υπήρξε μια από-
τικότητας, απομόνωσης κ.λ.π. Ο Σαίξπηρ έγραφε
τομη αύξηση της κατανάλωσης από τα 5,3 στα
ότι "η μέθη ξυπνά στον άνθρωπο την επιθυμία
10,2 λίτρα ανά άτομο. Από τότε η κατανάλωση
αλλά του στερεί την ικανότητα να την πραγμα-
έπεσε για το 1996 στα 8,7 λίτρα. Η κατανάλωση
τοποιήσει".
της μπίρας αυξήθηκε κατακόρυφα και από αμε-
Άλλες σωματικές βλάβες που προκαλούνται λητέες ποσότητες που καταναλώνονταν στη
από το οινόπνευμα είναι γαστρίτιδα, παγκρεα- χώρα το 1990, έφθασε στα 40 λίτρα ανά άτομο.
τίτιδα, υποσιτισμός ή νευρικότητα, καρκίνος του Στην Ελλάδα σημειώνεται μια από τις μεγαλύτε-
λάρυγγα. Συν τοις άλλοις, οι έγκυες γυναίκες που ρες καταναλώσεις «πυκνών ποτών» (τζιν, ουίσκι,
καταναλώνουν αλκοόλ κάνουν άθελα και βότκα) σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η χώρα
ασυνείδητα κακό στο έμβρυο: διανοητική καθυ- έρχεται πρώτη σε κατανάλωση αλκοόλ στους
στέρηση και διατάραξη της λειτουργίας του πλα- νέους ηλικίας 15 χρονών –αγόρια και κορίτσια.
κούντα είναι οι πιο συνήθεις συνέπειες.
Ταυτόχρονα εκτιμάται ότι είναι πρώτη στη
Μια πολύ συχνά θανατηφόρα ασθένεια που νοθεία των «πυκνών ποτών» με μεθυλική αλκο-
προκαλείται από χρόνια χρήση αλκοόλ είναι η όλη, ουσία που βλάπτει το οπτικό νεύρο και προ-
κίρρωση του ήπατος, όπου το οινόπνευμα καλεί τύφλωση.
σκοτώνει τα κύτταρα του συκωτιού και εμποδίζει
Οι νέοι στην Ελλάδα πίνουν σε εβδομαδιαία
τη λειτουργία του. Εκτός από σωματικές βλάβες
βάση περισσότερο σε σχέση με τους νέους των
προκαλεί και ψυχικές διαταραχές όπως ελάττωση
υπόλοιπων χωρών.
αυτοκριτικής, οξυθυμία, τάση για ζήλια, επιθε-
τικότητα, τάση για ψέματα και τέλος προκαλεί
διαταραχές του ύπνου. Τα αίτια του αλκοολι-

21 
 Η υπερβολική κατανάλωση οινο-
πνεύματος προκαλεί σοβαρές βλάβες
στην υγεία ανεξάρτητα από το είδος
του ποτού:
• Εξασθενεί τη μνήμη και την προσοχή
• Κάνει το άτομο φλύαρο
• Προκαλεί νευρικότητα και ελαφρύ τρόμο
• Είναι υπεύθυνη για τροχαία ατυχήματα, αυτο-
κτονίες, εγκληματικότητα, μείωση της απόδοσης
στην εργασία
• Αυξάνει το σωματικό βάρος
• Οδηγεί σε καταστροφή του συκωτιού (κίρρωση
του ήπατος) και σε δυσλειτουργία του εγκεφά-
λου
• Προκαλεί διάφορες μορφές καρκίνου
• Δυσχεραίνει την απορρόφηση πολλών θρε-
πτικών συστατικών, όπως βιταμίνες, ασβέστιο κ.ά.
Ο αλκοολισμός:
• Καταστρέφει την υγεία
• Διαλύει οικογένειες
• Δημιουργεί προβλήματα στο χώρο εργασίας
• Οδηγεί στο θάνατο
Πήραμε συνέντευξη από παιδιά άνω των 15
ετών και μας είπαν τα εξής σχετικά με το
αλκοόλ:
Κάποια παιδιά που ρωτήσαμε μάς είπαν ότι
πίνουν όταν βγαίνουν με τους φίλους τους και
ποτέ όταν είναι μόνοι τους. Όταν πίνουν δεν
είναι ποτέ νηστικοί, και στην ερώτησή μας: «τι
νιώθεις όταν πίνεις και για ποιο λόγο πίνεις»,
απάντησαν ότι δεν νιώθουν κάποια ιδιαίτερη
ευχαρίστηση και ότι πίνουν απλά για να συμμε-
τέχουν στην παρέα. Άλλα παιδιά μάς είπαν ότι
απολαμβάνουν να πίνουν και ότι νιώθουν
σημαντικοί όταν το κάνουν αυτό. Τους δίνει
αυτοπεποίθηση και μια αίσθηση ανωτερότητας
απέναντι στους άλλους.
Τέλος υπήρχαν και κάποια που μας είπαν ότι
πίνουν αφενός όταν είναι με παρέα και αφετέρου
όταν νιώθουν λυπημένοι και μόνοι. Με αυτόν τον
τρόπο καταφέρνουν να ξεχάσουν τα προβλή-
ματά τους και να νιώσουν ότι βρίσκονται σε μια
άλλη διάσταση χωρίς σκοτούρες και βάσανα.
 22
Προτάσεις αντιμετώπισης του προβλή-
ματος:
• Οι νέοι μπορούν να πίνουν πιο ελαφριά
ποτά.
• Μπορούν να χρησιμοποιούν τα σημερινά
μέσα πληροφόρησης προκειμένου να δουν
τη ζημιά που προκαλεί στον οργανισμό
τους το αλκοόλ.
• Πληροφόρηση για τους κινδύνους που
κρύβονται πίσω από αυτή την εφήμερη
μόδα μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων στα
σχολεία και στα πολυσύχναστα μέρη των
νέων, έτσι ώστε τα παιδιά να έχουν τουλάχι-
στον το δικαίωμα επιλογής ανάμεσα στο
θάνατο και τη ζωή.
• Όταν έχουν προβλήματα να μην βλέπουν το
ποτό ως μέσο λύσης των προβλημάτων
τους αλλά να προτιμούν να τα συζητάνε με
τους φίλους ή την οικογένειά τους.
• Οι νέοι θα πρέπει να σταματήσουν να θεω-
ρούν τη χρήση αλκοόλ μαγκιά και να ανα-
λογιστούν τις συνέπειες που θα υπάρξουν
όσον αφορά την υγεία τους.
• Επιπλέον θα πρέπει να σταματήσουν να
επηρεάζονται απ’ τους φίλους τους οι
οποίοι τους προτρέπουν να πιούν.
Όμως θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι δεν
ευθύνονται μόνο αυτοί που πίνουν! Μεγάλη
ευθύνη έχουν και οι μαγαζάτορες οι οποίοι τους
προσφέρουν το αλκοόλ χωρίς να αναρωτηθούν
σε τι ηλικία είναι αυτά τα παιδιά, ενώ θα έπρεπε
να τους ζητούν ταυτότητα.
Συνοψίζοντας, θα πρέπει να τονίσουμε ότι
ναι μεν υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι όταν κάποιος
κάνει υπερκατανάλωση αλκοόλ και θα ήταν καλό
να το ελαττώσουν οι νέοι, αλλά θα πρέπει πρώτα
να το λάβουν υπόψη τους οι ίδιοι! Γιατί η
κατάχρηση αλκοόλ καταστρέφει, εκτός από τον
ίδιο τον αλκοολικό, οικογένειες, σταδιοδρομίες,
διαλύει φιλίες, γεμίζει φυλακές, νοσοκομεία και
νεκροτομεία.
Ανδρονικάκη Ευτυχία, Β1
Μιχαηλίδη Γεωργία, Β1
Δρακουλάκη Γιάννα, Β1
έρευνα 
Εθελοντισμός
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο
ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ;
Ο εθελοντισμός είναι μια πράξη μέσα
από την οποία οι άνθρωποι αποκτούν νέες δεξι-
ότητες και βοηθούνται να είναι ενεργοί πολίτες
στην κοινότητά τους. Ο εθελοντισμός δεν έχει
πλαίσια και όρια, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο
που μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και δια-
στάσεις με βάση τις αξίες, αρχές και την κοινω-
νικό -οικονομική και πολιτισμική πραγματικότητα
της κοινωνίας.
Οι εθελοντές προέρχονται από όλα τα κοινω-
νικά-οικονομικά στρώματα της κοινωνίας. Αν
λάβουμε υπόψη ότι ένας εθελοντής μπορεί να
είναι οποιασδήποτε ηλικίας, οικονομικής κατά-
στασης, ακαδημαϊκού υπόβαθρου, τότε μπο-
ρούμε εύκολα να ισχυριστούμε ότι σχεδόν όλοι
οι πολίτες μπορούν να είναι υποψήφιοι εθελο-
ντές.
Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος που προ-
σφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο του χρόνο ή τη
γνώση του για χρήσιμες δράσεις προς όφελος
άλλων, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Με αυτή
την έννοια ο εθελοντισμός ταυτίζεται με τη φι-
λανθρωπία, όπως χρησιμοποιήθηκε κατά την
κλασική εποχή κυρίως για να αποδώσει μια και-
νούργια αρετή, την αγάπη για το συνάνθρωπο.
Η διαφορά ανάμεσα στον εκπαιδευμένο εθε-
λοντή και στην παλιά έννοια της φιλανθρωπίας
είναι ότι ο εθελοντής αντιμετωπίζει τα άτομα στα
οποία προσφέρει εθελοντική εργασία όχι με
οίκτο, αλλά σαν άτομα ισότιμα τα οποία περ-
νούν δυσκολίες και στα οποία μπορεί να προ-
σφέρει.
Εθελοντισμός είναι η μη αμειβόμενη και δίχως
επαγγελματική εξέλιξη δραστηριοποίηση των
πολιτών που αποβλέπει στην ευημερία του
συνανθρώπου, της κοινότητας και της κοινωνίας
γενικότερα. Δεν περιορίζεται μόνο στην παροχή
ανιδιοτελούς κοινωνικού έργου, αλλά περισσό-
τερο αφορά μια στάση ζωής με ιδιαίτερες αξίες,
όπως η φιλανθρωπία, η αλληλεγγύη, η κοινωνική
δικαιοσύνη και η κοινωνική συμμετοχή.
Oι εθελοντές θεωρούνται περισσότερο
συνεργάτες παρά φιλάνθρωποι. Εντάσσονται
στη λειτουργία των υπηρεσιών και των προγραμ-
μάτων κάποιου οργανισμού, αναλαμβάνουν
εξειδικευμένους ρόλους, συναλλάσσονται με τα
μέλη του προσωπικού και τα άτομα.
Η προσφορά εθελοντικής υπηρεσίας έχει
πολλές μορφές δράσης: συνοδεία, βοήθεια στο
σπίτι, εμψύχωση, πρόληψη, δωρεά αίματος,
μεταφορά ασθενών, επανένταξη, τηλεφωνική
ακρόαση, εξειδικευμένες και επαγγελματικές πα-
ροχές, υγειονομικές φροντίδες, ψυχαγωγία, κοι-
νωνική γραμματεία, νομική βοήθεια κ.λπ.
Υπάρχει, επίσης, ο διεθνής εθελοντισμός ως
προσφορά αλληλεγγύης και γνώσης στις χώρες
του Τρίτου κόσμου ή ανθρωπιστικών υπηρεσιών
στις ζώνες πολεμικών συγκρούσεων.
Σε ανάπτυξη βρίσκεται, επίσης, ο περιβαλλο-
ντικός εθελοντισμός, μέσω της ανάληψης πρω-
τοβουλιών για την καθαριότητα των δασών και
των παραθαλάσσιων περιοχών, της οργάνωσης
προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης
των παιδιών και των νέων κ.λπ.
Τέλος, υπάρχει ο πολιτιστικός εθελοντισμός, η
οργάνωση δηλαδή από νεανικές ιδίως εθελοντι-
κές οργανώσεις πολιτιστικών θεατρικών, μου-
23 
 σικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων που εκ-
φράζουν τη νεανική φαντασία και δημιουργικό-
τητα, πέρα από τη λογική της αγοράς και του
κέρδους.
H εθελοντική δράση αποτελεί μαθησιακή-
μορφωτική λειτουργία. Eνισχύει την απόκτηση
κοινωνικών, επικοινωνιακών και
επαγγελματικών δεξιοτήτων και
αναπτύσσει νέες ικανότητες.
Eνδυναμώνει και δίνει νέο πε-
ριεχόμενο στη ζωή των ατόμων.
Aυξάνει τη δυνατότητα ενεργούς
συμμετοχής των νέων στη ζωή
και την εργασία. Aποτελεί εν
δυνάμει χώρο ανάπτυξης νέων
κοινωνικών υπηρεσιών αυξάνο-
ντας την απασχόληση. Η εθελον-
τική δράση μπορεί να διαδραματίσει
σημαντικό ρόλο στη μάχη κατά της ανερ-
γίας και αποτελεί πηγή θέσεων εργασίας.
Πόσο σημαντική είναι η εθελοντική
εργασία και ο εθελοντισμός;
Εκατομμύρια πολίτες σε ολόκληρη την
Ευρώπη ασχολούνται ενεργά με διάφορες μορ-
φές εθελοντισμού. Οι πιο πρόσφατοι αριθμοί
είναι οι ακόλουθοι:
Στην Αγγλία 23 εκατομμύρια άνθρωποι προ-
σφέρουν εθελοντική εργασία κάθε χρόνο.
Οι Βέλγοι αφιερώνουν 5 ώρες την εβδομάδα
σε εθελοντικές δραστηριότητες χωρίς αμοιβή, το
οποίο είναι ισοδύναμο με περίπου 200.000 θέσεις
εργασίας πλήρους απασχόλησης. Το 2002 ο
χρόνος που αφιερώθηκε σε εθελοντικές
εργασίες, σε διάφορους συνδέσμους
/οργανώσεις στη Γαλλία, ήταν ισοδύναμος με
περισσότερες από 716.000 θέσεις εργασίας πλή-
ρους απασχόλησης.
23 εκατομμύρια πολίτες (36%) συμμετέχουν
σε διάφορα είδη εθελοντικών εργασιών στη Γερ-
μανία, ενώ το 33% του ενήλικου πληθυσμού
στην Ιρλανδία (δηλ. περίπου 1.287.000 άτομα)
ασχολείται με τον εθελοντισμό.
Πληροφορίες για τον Ερυθρό Σταυρό
• Το περιφερειακό τμήμα Χανίων, που πρόε-
δρός του είναι ο ιατρός Ιωάννης Σκαράκης, έχει
τρία ένστολα σώματα: τη Νοσηλευτική του Ερυ-
θρού Σταυρού, την Κοινωνική Πρόνοια του
 24
Ερυθρού Σταυρού, καθώς και το σώμα Σαμα-
ρειτών, Διασωστών, και Ναυαγοσωστών στο
οποίο ανήκει και η σχολή εφήβων Σαμαρειτών,
από παιδιά ηλικίας 12-16 ετών.
Το διεθνές κίνημα
του Ερυθρού Σταυρού
• Το διεθνές κίνημα του Ερυ-
θρού Σταυρού και της Ερυθρής
Ημισελήνου είναι ο μεγαλύτερος
εθελοντικός οργανισμός του πλα-
νήτη με 250.000.000 (εκατομμύρια)
εθελοντές να δραστηριοποιούνται
σε πληθώρα ανθρωπιστικών δρά-
σεων. Ο πυρήνας του ανθρωπι-
στικού έργου του κινήματος
βασίζεται στις επτά θεμελιώδεις
αρχές:
• AΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
• ΑΜΕΡΟΛΗΨΙΑ
• ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ
• ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ
• ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ
• ΕΝΟΤΗΤΑ
• ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΤΗΤΑ
Ιδρυτής του Ερυθρού Σταυρού ήταν ένας
Ελβετός πολίτης που λεγόταν Ερρίκος Ντυνάν. Ο
Ερυθρός Σταυρός τιμήθηκε τέσσερις φορές ως
τώρα με το Νόμπελ ειρήνης και έχει δώσει και
εξακολουθεί να δίνει ελπίδα σε δισεκατομμύρια
ανθρώπων που βρίσκονται σε ανάγκη είτε λόγω
πολέμου είτε λόγω φυσικών καταστροφών είτε
εξαιτίας των καθημερινών συμβάντων/ατυχημά-
των που συμβαίνουν στη διπλανή μας πόρτα ή
οπουδήποτε αλλού.
Πήραμε στις 10/02/2010 μια συνέντευξη από
τον κύριο Ιωάννη Χαριτάκη που μας μίλησε για
τον εθελοντισμό.
Βεριβάκη Μ.: Πόσο καιρό είστε εσείς ο
ίδιος στον Ερυθρό Σταυρό και ποια η
ειδικότητά σας σε αυτόν;
Κος Χαριτάκης Ιωάννης: Είμαι στον Ερυθρό
Σταυρό από το 1998. Η ειδικότητα μου σε αυτόν
είναι εκπαιδευτής Ναυαγοσωστικής, Διασωστικής
και αρχηγός του σώματος.
 Σε τι είδους διασώσεις έχετε συμμε-
τάσχει στο παρελθόν;
- Έχω συμμετάσχει σε πολλές αποστολές
ορεινής και θαλάσσιας διάσωσης και έρευνας
αγνοουμένων με το τμήμα πολιτικής προστασίας
Χανίων και τους φορείς του Κράτους (Πυροσβε-
στική, Λιμενικό Σώμα… κ.λπ.). Έχω συμμετάσχει σε
μία ανθρωπιστική αποστολή του Υπουργείου
Εξωτερικών της Ελλάδας (Hellenic Aid) για βοή-
θεια στους πληγέντες απ’ το τσουνάμι στη Σρι-
Λάνκα. Χρειάστηκε βέβαια να χάσω τη δουλειά
μου για να φτάσω εκεί.
Θα προτρέπατε άλλους ανθρώπους να
ασχοληθούν με τον εθελοντισμό;
- Και βέβαια τους παροτρύνουμε, γιατί είναι
πολύ καλό κάποιος να μπαίνει στον εθελοντισμό
με τη στολή εφήβων Σαμαρειτών, ώστε με την
ενηλικίωσή του ως πολίτης να προσφέρει ενεργά
στην κοινωνία και στο συνάν-θρωπό του.

Ερρίκος Ντυνάν

Μαρία Βερυβάκη, Β1
Ελένη Ζουριδάκη, Β1
Μαντώ Βροντάκη, Β1

25 
τική Ρομποτική ΡομποτικήΡομ
Για να γραφτεί αυτό το
άρθρο, χρειάστηκε η βοήθεια
των «ειδικών». Γι’ αυτό το λόγο
επισκεφτήκαμε το Πολυτεχνείο
Κρήτης και συγκεκριμένα το
Εργαστήρι Ευφυών Συστημά-
των και Ρομποτικής που ανήκει
στο Τμήμα Μηχανικών Παρα-
γωγής και Διοίκησης. Εκεί
συναντήσαμε τους κυρίους
Νίκο Τσουρδελούδη (καθηγητή
στο τμήμα Μηχανικών Παραγωγής
Νίκος Τσουρβελούδης
και Διοίκησης στο Πολυτεχνείο
Κρήτης) και Σάββα Πιπερίδη
(υποψήφιο διδάκτορα και ερευνητικό συνεργάτη του
Εργαστηρίου) τους οποίους και ευχαριστούμε για
την προθυμία τους να μας ξεναγήσουν και να
μας δώσουν τις πληροφορίες που χρειαζόμα-
σταν. Απ’ αυτή τη συνάντηση αντλήσαμε σημα-
ντικό υλικό σχετικά με τον τομέα της Ρομποτικής.
Το Εργαστήριο εξυπηρετεί εκπαιδευτικές ανάγκες
και ερευνητικές δραστηριότητες στα γνωστικά
αντικείμενα των ρομποτικών συστημάτων, κι-
νηματικής, χρήσης συστημάτων όρασης, αισθη-
τήρων και άλλων περιφερειακών στην ανάπτυξη
ολοκληρωμένων ρομποτικών εφαρμογών και
συστημάτων αυτοκινούμενων ρομπότ, μη επαν-
δρωμένων οχημάτων, αυτόνομης πλοήγησης και
προσομοίωσης ρομποτικών συστημάτων.
 26
Αυτά που μας έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση
ήταν δύο πρωτοποριακά ρομποτικά συστήματα,
το έξυπνο ρομπότ που μπορεί να αντιμετωπίζει
εμπόδια, ακόμη και να καθαρίζει σπίτια, αλλά και
το ελικόπτερο χωρίς επιβάτες που θα μπορεί να
εντοπίζει εστίες πυρκαγιάς, να φωτογραφίζει και
να ρυθμίζει την κυκλοφορία.
Το μη επανδρωμένο ελικόπτερο αναπτύχθηκε
από τον υποψήφιο διδάκτορα και ερευνητικό
συνεργάτη του συγκεκριμένου Εργαστηρίου,
Νίκο Βιτζηλαίο, ενώ το ρομπότ «Αλέ 2» φτιάχτηκε
από τον υποψήφιο διδάκτορα και ερευνητικό
συνεργάτη του Εργαστηρίου, Σάββα Πιπερίδη.
Αμφότερα υπό την επίβλεψη του διευθυντή του
Εργαστηρίου Ευφυών Συστημάτων και Ρομποτι-
κής, αναπληρωτή καθηγητή Νίκου Τσουρβε-
λούδη.
Το ελικόπτερο, όπως μας είπε ο κύριος
Τσουρβελούδης, εάν συνδεθεί με κάμερα, μπορεί
να λάβει εντολές για να πάει σ' ένα συγκεκριμένο
σημείο, να τραβήξει δύο φωτογραφίες, να στείλει
εικόνες, να ελέγξει το κυκλοφοριακό, να κάνει
αναγνώριση πυρκαγιών κ.ά.
Μικρό, ευέλικτο όχημα εδάφους, εξολο-
κλήρου κατασκευασμένο σε Εργαστήριο, είναι το
ρομπότ «Αλέ 2».Το ρομποτάκι «Αλέ 2» είναι μετε-
ξέλιξη του ρομπότ «Αλέ 1» το οποίο είχε παρου-
σιαστεί παλιότερα και είχε μεγαλύτερο μέγεθος
και βάρος.
 έρευνα 
μποτικήΡομποτικήΡομποτική
Ο Σάββας Πιπερίδης και ο «Αλέ 2»
Μπορεί να κινηθεί στο χώρο μόνο του, αυτό-
νομα και, με τους αισθητήρες τους οποίους έχει
και την κάμερα, να αποφεύγει τα εμπόδια. Αν το
καλέσουμε να πάει σε μια άλλη άκρη του
δωματίου, μπορεί μόνο του να αναγνωρίσει τα
εμπόδια, να τα αποφύγει και να πάει σ' αυτήν την
άκρη του δωματίου. Και από εκεί η εικόνα μπορεί
να μεταδοθεί απ' ευθείας στον υπολογιστή,
αφού έχει πάνω του κεραία ασύρματου δικτύου.
Μπορεί να «αισθάνεται» το χώρο τριγύρω
του και το τι θα κάνει εξαρτάται από το πρό-
γραμμα το οποίο θα του μεταφέρουμε. Σε επό-
μενο στάδιο ανάπτυξης θα μπορούσε ακόμη να
σκουπίζει και σπίτια, τονίζει ο Σάββας Πιπερίδης,
και να «διατρέχει συνεχώς την επιφάνεια ενός
δωματίου κουβαλώντας τον εξοπλισμό που
ρουφά τη σκόνη και έτσι να σκουπίζει την επι-
φάνεια. Μπορεί επίσης με την προσθήκη κατάλ-
ληλου εξοπλισμού, όπως μιας οθόνης αφής, να
υπάρχει σε ένα συνεδριακό χώρο ή σε ένα μου-
σείο και να δίνει πληροφορίες».
Σχετικά με την Ρομποτική:
Ρομποτική είναι μία επιστήμη που αποτελεί
συνδυασμό πολλών κλάδων άλλων επιστημών,
κυρίως δε της πληροφορικής, της ηλεκτρονικής
και της μηχανολογίας και ασχολείται με την ανά-
πτυξη και την μελέτη των ρομπότ. Ασχολείται
επίσης και με άλλες επιστήμες, όπως η Βιολογία,
η Ιατρική, η Ναυσιπλοΐα και η Ωκεανογραφία.
Πάντοτε χρειάζεται να κατασκευάσουμε μηχανές
για να μελετήσουμε επιστήμες ή να βοηθήσουμε
κάποια άτομα.
Τι είναι όμως το ρομπότ;
Το ρομπότ είναι μια μηχανική συσκευή η
οποία μπορεί να υποκαθιστά τον άνθρωπο σε
διάφορες εργασίες. Ένα ρομπότ μπορεί να δρά-
σει κάτω από τον απ' ευθείας έλεγχο ενός αν-
θρώπου ή αυτόνομα κάτω από τον έλεγχο ενός
προ-προγραμματισμένου υπολογιστή. Είναι ένα
μηχάνημα με δυνατότητα να ανταποκρίνεται σ’
ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η πρώτη χρήση
αυτής της λέξης έγινε από έναν Τσέχο συγγρα-
φέα που είχε αναφέρει την λέξη robota, δηλαδή
καταναγκαστική δουλειά. Το ρομπότ δεν χαλάει.
Υπάρχουν εκατομμύρια κομμάτια που αποτε-
λούν ένα ρομπότ. Τα περισσότερα ρομπότ στον
κόσμο είναι ρομποτικοί βραχίονες.
Τι είναι και τι κάνει ο ρομποτικός
βραχίονας;
Πολύ μεγάλος αριθμός προϊόντων κατασκευ-
άζεται από ρομποτικούς βραχίονες και όχι απ’
τους ανθρώπους. Είναι πιο γρήγοροι απ’ τους
ανθρώπους και δεν κάνουν λάθη. Έτσι έχουμε
εξοικονόμηση χρόνου. Κατασκευάζονται σε
γραμμές παραγωγής από ρομπότ. Δεν έχουν
καμιά ανάγκη πέρα από ηλεκτρικό ρεύμα. Αν δεν
έχουμε ρεύμα και δεν μπορούν να δουλέψουν
αυτά, τότε «χανόμαστε», γιατί δε θα έχουμε ούτε
τρόφιμα, ούτε ρούχα, ούτε τίποτα.
Οι ρομποτικοί βραχίονες ξεκίνησαν να χρησι-
μοποιούνται απ’ τη δεκαετία του ’70 αντικαθι-
στώντας τον άνθρωπο και προκαλώντας ανερ-
γία. Έχουν 2 βασικά μειονεκτήματα: 1) Έχουν χα-
μηλό επίπεδο όρασης και 2) Έχουν χαμηλό
επίπεδο υπόλοιπων αισθήσεων (αφή, όσφρηση,
ακοή).
Σημαντικά επίσης είναι και τα ρομποτικά οχή-
ματα που χρησιμοποιούνται για μεταφορές αντι-
κειμένων που είναι βαριά.
27 
 Οι 3 νόμοι της Ρομποτικής σύμφωνα με
τον συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας
Ισαάκ Ασίμωφ
Οι τρεις νόμοι της ρομποτικής είναι κανόνες
στους οποίους υπακούουν τα περισσότερα
ρομπότ με ποζιτρονικό εγκέφαλο που εμ-
φανίζονται στα μυθιστορήματα επιστημονικής
φαντασίας του συγγραφέα Ισαάκ Ασίμωφ, ενώ
χρήση τους έχουν κάνει και άλλοι δημιουργοί
επιστημονικής φαντασίας. Οι νόμοι αυτοί πρωτο-
διατυπώθηκαν από τον Ασίμωφ στο διήγημα
"Runaround" (1942) και είναι οι εξής:
1. Το ρομπότ δε θα κάνει κακό σε άνθρωπο,
ούτε με την αδράνειά του θα επιτρέψει να βλα-
φτεί ανθρώπινο όν.
2. Το ρομπότ πρέπει να υπακούει τις διαταγές
που του δίνουν οι άνθρωποι, εκτός αν αυτές οι
διαταγές έρχονται σε αντίθεση με τον πρώτο
νόμο.
3. Το ρομπότ οφείλει να προστατεύει την
ύπαρξή του, εφόσον αυτό δεν συγκρούεται με
τον πρώτο και τον δεύτερο νόμο.
Γενικά η Ρομποτική είναι μια επιστήμη με την
οποία πολλοί νέοι ασχολούνται στις μέρες μας.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα και σίγουρα χρησι-
μεύει στις ζωές όλων μας. Λευτέρης Σκαλιδάκης Γ4

 28
έρευνα 
Το facebook είναι ένα σχετικά νέο μέσον επι-
κοινωνίας του διαδικτύου, το οποίο από την
πρώτη στιγμή της δημιουργίας του γνώρισε
τεράστια επιτυχία, ιδιαίτερα στη νεολαία. Ο νέος
που το δημιούργησε θεωρείται σήμερα από τους
πιο πλούσιους ανθρώπους σε ολόκληρο τον
κόσμο. Η σελίδα αυτή έχει καθημερινά δισεκα-
τομμύρια επισκέπτες. Και τι δεν μπορείς να
κάνεις...
Καταρχάς, μπορείς να
συνομιλείς με άτομα από
ολόκληρο τον κόσμο, να
κάνεις νέες γνωριμίες ή και
να στέλνεις μηνύματα σε
δικούς σου φίλους χωρίς
επιπλέον χρέωση (αφού ο
μπαμπάς και η μαμά
πληρώνουν... σωστά;).
Eπίσης, αν θες φυσικά,
μπορείς να μοιράζεσαι τις
όμορφες στιγμές σου με όλους και να δέχεσαι
συγχαρητήρια για τα κατορθώματά σου. Εκτός
του ότι ανακοινώνεις ό,τι μα ό,τι θες, μπορείς να
σχολιάσεις τις φωτογραφίες των άλλων και
γενικότερα κάθε λεγόμενό τους. Αυτές είναι
εποχές... Να λες αυτά που θες να πεις χωρίς
ντροπές και φόβο, να κάνεις τον άλλον να χαρεί
ή να τραβάει τα μαλλιά του και να μην χρειάζε-
ται να ''πάρεις τίποτα πίσω'' (ο άλλος προκάλεσε
τη μοίρα του... αμάν όμως με τα πικάντικά σας
σχόλια βρε παιδιά). Για κάποιον άλλο λόγο που
το facebook το ''τιμάμε'', είναι γιατί έχουμε τη
δυνατότητα να έρθουμε σε επαφή με τα είδωλα
μας, από μουσική έως δεν φαντάζεστε τι... Πώς το
κάνουμε αυτό; Κάνοντας ένα αίτημα φιλίας σε
αυτόν/αυτήν και αμέσως μετά γινόμαστε μέλη σε
ομάδες που τον/την αφορούν και γενικότερα σε
ομάδες που νιώθουμε πως εκπροσωπεύουν τα
πιστεύω μας. Πολλά άτομα έχουν ωφεληθεί στην
προσωπική τους ζωή κάνοντας φιλίες και σχέσεις
που κρατούν/κράτησαν πολύ. Όποιος θέλει μπο-
ρεί να ανεβάσει τα αγαπημένα του video clip και
τραγούδια περιμένοντας μάλιστα και σχόλια για
την προτίμησή του. Γενικότερα ότι και να κάνει
κάποιος, οι άλλοι έχουν την ευκαιρία να πουν
κάτι γι' αυτό. Τέλος αξίζει να προστεθούν και οι
εφαρμογές-παιχνίδια και τα τεστ που μας
κάνουν συνέχεια να ανακαλύπτουμε και ένα νέο
κομμάτι του εαυτού μας...
Δυστυχώς, τίποτα δεν είναι τέλειο, άρα και
στο faceboοk έχουν γίνει πολλά, οπότε θα πρέ-
πει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί. Εκεί που την
πατάμε όλοι είναι στους όρους που πρέπει να
αποδεχτούμε για να γίνουμε μέλη... Βρείτε ένα
μόνο άτομο που κάθεται να τους διαβάσει!
Είναι τόσοι πολλοί και τόσο περίπλοκοι που και
αν κάποτε κάποιος θέλησε να κάνει μια προσπά-
θεια, το μετάνιωσε από το πρώτο δευτερόλεπτο!
Μερικοί ωστόσο έγιναν γνωστοί
από τα επεισόδια που έχουν
συμβεί. Για παράδειγμα, από τη
στιγμή που θα βάλετε φωτογρα-
φίες, όσοι έχουν ''πάρε-δώσε'' με
το facebook, μπορούν πολύ
εύκολα να τις κατεβάσουν και να
τις δείτε κάποια μέρα σε ταινίες
ακατάλληλου περιεχομένου για
ανηλίκους! Επιπλέον, διάφορα
μέλη είχαν δεχτεί τηλεφωνήματα
που τους εκβίαζαν για προσωπικά τους δεδο-
μένα (τα οποία έχουν δημοσιευθεί στο δικό τους
προφίλ φυσικά...). Θα θέλαμε να προσθέσουμε
και τον κίνδυνο που υπάρχει στα ραντεβού που
τουλάχιστον οι μισοί κανονίζουν μέσω
facebook και την γλιτώνουν... Θα φτάσει όμως
και η στιγμή που θα την πατήσουμε αλλά τότε θα
'ναι πολύ αργά!
Ένα ατύχημα που είχε μία επώνυμη από την
Αμερική έγινε πολύ γνωστό τον τελευταίο καιρό.
Αυτή η κοπέλα είχε κανονίσει να συναντηθεί με
έναν άντρα που φαινόταν ο ''κύριος τέλειος''.
Τελικά αποδείχτηκε πως αυτός ο άνθρωπος είχε
μάλλον ψυχολογικά προβλήματα, αφού τη βίασε,
τη χτύπησε και έβαλε κάποιους αλήτες να της
πετάξουν οξύ στο πρόσωπο. Έκανε τριάντα πέντε
(35) πλαστικές για να διορθωθεί έστω και λίγο η
κατάσταση, μα δυστυχώς είχε ήδη μείνει τυφλή
από το ένα μάτι...
Ποιο είναι το συμπέρασμα; Να χρησιμοποι-
ούμε το facebook με μέτρο και προσέχοντας
πολύ τι δημοσιεύουμε. Όσο για τις συναντήσεις
μας με τον μυστικό μας θαυμαστή, θα πρέπει να
παίρνουμε και κάποιον μεγαλύτερο μαζί μας ή
ακόμα καλύτερα να τις αποφεύγουμε! Και μην
ξεχνάτε πως το facebook φτιάχτηκε για να
περνάμε λίγο την ώρα μας και όχι για να ξεχνάμε
την πραγματικότητα και τα όνειρά μας.
Όλγα Σταφυλαράκη, Β3
Δέσποινα Σχοιναράκη, Β3 29 

Life After People
Πώς θα ήταν ο πλανήτης Γη χωρίς τους αν-
θρώπους; Τι θα γινόταν εάν το αύριο ξημέρωνε
και κανείς άνθρωπος δεν περπατούσε στη Γη; Τι
επιπτώσεις θα είχε αυτό στον πλανήτη; Ποια ζώα
θα επιβίωναν; Τι είδους μετατροπές θα παρα-
τηρούσαμε στο κλίμα της Γης; Τι θα έμενε πίσω
από τον πολιτισμό των ανθρώπων; Τι θα γινόταν
με αυτή τη θάλασσα γνώσης που θα είχαν αφή-
σει πίσω τους; Απαντήσεις σε αυτά και σε πολλά
άλλα ερωτήματα δίνει το HISTORY CHANNEL
μέσα από μια σειρά-ντοκιμαντέρ που ονομάζε-
ται “Life after People”. “Η πικρή αλήθεια” δήλωσε
ο John Orrock (αναγνωρισμένος βιολόγος του
National Centre for Ecological Analysis &
Synthesis στην Santa Barbara, California, U.S.)
“είναι πως μόλις οι άνθρωποι βγουν από το
κάδρο, όλος ο πίνακας αποκτά μια πολύ
καλύτερη μορφή”.
Καλώς ήρθατε στον πλανήτη
Γη. Πληθυσμός: 0
1 μέρα χωρίς τους ανθρώπους: Λίγες
ώρες μετά την ολοκληρωτική εξαφάνιση του
ανθρώπινου είδους από προσώπου Γης, σχεδόν
κάθε μορφή φωτός που προέρχεται από τεχνητά
μέσα αρχίζει να εξασθενεί. Αυτό συμβαίνει γιατί
κύριο αίτιο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενερ-
γείας είναι τα εργοστάσια που λειτουργούν με
καύσιμα. Χωρίς ανθρώπους να τα θέσουν σε
 30
περιβάλλον 
λειτουργία, η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος
βασίζεται στις ελάχιστες ανεμογεννήτριες και στα
υδροηλεκτρικά εργοστάσια που λειτουργούν
αυτόματα. Όμως ούτε αυτό μπορεί να κρατήσει
για πάντα. Μέσα σε 2 περίπου βδομάδες, κάθε
τεχνητή μορφή φωτός έχει χαθεί και ο πλανήτης
βυθίζεται στο σκοτάδι. Την ιδία στιγμή στους
υπονόμους και στις γραμμές του μέτρο κάτω
από τους δρόμους της Νέας Υόρκης, 700
υψηλής πίεσης αντλίες δίνουν μάχη για να απο-
τρέψουν την πλημμύρα. Αλλά χωρίς ανθρώπους
να τις ανοίξουν, η καταστροφή είναι αναπόφευ-
κτη.
10 μέρες χωρίς τους ανθρώπους: Όλα
τα super market και τα μπακάλικα, καθώς και τα
ντουλάπια και τα ψυγεία των σπιτιών, μετατρέ-
πονται σε αποθήκες φαγητού που αποσυντίθεται.
Κατοικίδια ζώα, κυρίως σκυλιά, παγιδεύονται
μέσα σε διαμερίσματα-φυλακές χωρίς αν-
θρώπους-κλειδιά να τους βρουν κάποια διέξοδο
στον έξω κόσμο. Με ελάχιστα φαγητά βρώσιμα
εκτός συσκευασίας και μονή παροχή νερού τον
λιωμένο πάγο από τα ψυγεία, έχουν δύο επιλο-
γές: ή θα βγουν με κάποιο τρόπο από το σπίτι ή
θα πεθάνουν απ’ την πείνα. Την στιγμή αυτή
υπάρχουν 400.000.000 σκυλιά ανά τον κόσμο,
όμως πολύ λίγα θα επιβιώσουν χωρίς βοήθεια
και συντήρηση από τους ανθρώπους. Τα πο-
ντίκια και οι αρουραίοι, αντιθέτως, είναι ελάχιστα
εξαρτημένοι από εμάς. Οι πληθυσμοί τους αυξά-
νονται και φτάνουν σε σημείο να τρώνε ακόμα
και συνθετικά υλικά όπως κόλες.
6 μήνες χωρίς τους ανθρώπους: Στις αστι-
κές περιοχές η φύση κάνει την εμφάνισή της με
τα πρώτα σημάδια βλάστησης. Μικροί θηρευτές
κατακλύζουν τις γειτονιές των πόλεων. Η ζωή
τους πλέον είναι πιο εύκολη χωρίς τους αν-
θρώπους. Τα μεγαλύτερα αρπακτικά δεν πλησιά-
ζουν, δεν έχουν λόγο να επισκεφτούν την τσι-
μεντένια ζούγκλα, αφού δεν υπάρχουν θηρά-
ματα ακόμα εκεί.
1 χρόνος χωρίς τους ανθρώπους: Οι
πόλεις είναι ακόμα αναγνωρίσιμες, αν και η φύση
έχει κάνει αισθητή την παρουσία της. Η άσφαλ-
τος έχει αρχίσει να “πρασινίζει” από μικρές πινε-
λιές ακανόνιστων φυτών σε δρόμους, σε γέ-
φυρες και κτίρια. Μεγαλύτερα, φυτοφάγα κυρίως,
ζώα επισκέπτονται άφοβα τις πόλεις. Οι πρώτες
επιθέσεις της φύσης στα κτίρια ξεκινούν με
μικρορωγμές που προκαλούνται από φυτά. Αλλά
ξεκινούν και οι πρώτες μεγάλες καταστροφές με
πυρκαγιές που προκαλούνται σε σπίτια από κε-
ραυνούς, καθώς η φύση επανακτά τη Γη. Ολό-
κληρες πόλεις της τάξεως του San Francisco και
του Chicago καίγονται.
5 χρόνια χωρίς ανθρώπους: Κάθε μορφή
δρόμου αντικαθίσταται από ένα πράσινο χαλί. Η
Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας κυριολεκτικά αλλά-
ζει όνομα, ενώ το Central Park στη Νέα Υόρκη
έχει πλέον γίνει δάσος! Τα μάρμαρα του Παρ-
θενώνα έχουν πλέον χαθεί μέσα στην πράσινη
λαίλαπα και το μόνο που κυκλοφορεί στις εθνι-
κές οδούς, στα αεροδρόμια ακόμα και μπροστά
στον Λευκό Οίκο είναι ρινόκεροι και άλλα μεγάλα
ή μικρά ζώα.
20 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους: Μερι-
κά καλοδιατηρημένα κτίρια αρχίζουν να
διαλύονται στις πόλεις-φαντάσματα των οποίων
οι μόνοι κάτοικοι είναι ζώα που απέφευγαν τον
άνθρωπο. Ένα ζωντανό παράδειγμα: η πόλη
Pripyat στην Ουκρανία, 18 μόλις χιλιόμετρα από
το Τσέρνομπιλ, όπου απελευθερώθηκε περισσό-
τερη ραδιενέργεια απ’ ό,τι στo Nagasaki και τη
Hiroshima, είναι μια πόλη-φάντασμα, καθώς
εγκαταλείφθηκε πριν από 20 χρονιά. Εκεί τα κτίρια
είναι καλυμμένα με πράσινα σεντόνια. Αν και τα
επίπεδα ραδιενέργειας συνεχίζουν να είναι
υψηλά, οι Δυνάμεις της Φύσης έχουν ανακτήσει
τις δυνάμεις τους, εάν σκεφτούμε πως οι ειδικοί
πίστευαν ότι κάθε μορφή ζωής αρκετά χιλιόμετρα
γύρω από το Τσερνομπιλ θα εξαφανιζόταν για
πάντα. Η πόλη Pripyat είναι ζωντανή απόδειξη
πως αφού είμαστε κομμάτι του πλανήτη, ακόμα
κι αν εξαφανιστούμε, θα συνεχίσουμε να
υπάρχουμε.
25 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους: Στην
ύπαιθρο η φύση σβήνει σχεδόν κάθε ίχνος της
ανθρωπότητας και ανάμεσα στις γειτονιές των
μεγαλουπόλεων το στερεό έδαφος είναι
δύσκολο να βρεθεί. Η Αψίδα του Θριάμβου στο
Παρίσι έχει αρχίσει να καταπίνεται από κισσούς,
ενώ το Λονδίνο και το Άμστερνταμ έχουν
πλημμυρίσει. Περιστέρια φωλιάζουν μέσα στα
σπίτια των ανθρώπων και οι κατσαρίδες επι-
βιώνουν και πολλαπλασιάζονται. Όμως δεν
αντέχουν χωρίς τη ζέστη που ο ανθρώπινος
πληθυσμός τους προσέφερε και τον πρώτο
χειμώνα σχεδόν εξαφανίζονται. Οι περισσότερες
μεταναστεύουν στο υπέδαφος, όπου ζουν τον
χρυσό τους αιώνα. Οι πληθυσμοί των λύκων
εξαπλασιάζονται κάθε χρόνο χωρίς ανθρώπους
να τους κυνηγούν και να τους περιορίζουν, με
αποτέλεσμα να αγγίζουν τον μισό πληθυσμό
των τωρινών Η.Π.Α. Σήμερα οι δρόμοι περιο-
ρίζουν τα ζώα, αλλά σε μια ζωή χωρίς αν-
θρώπους, θηρευτές όπως οι αρκούδες grizzly
δεν θα τους αντιμετωπίζουν σαν εμπόδια αλλά
ως μονοπάτια που οδηγούν σε τροφή.
40 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους: Οι
πόλεις έχουν μετατραπεί σε ζούγκλες, όπου οι
φυσικές καταστροφές ρίχνουν αρκετά σπίτια, ενώ
31 
 πολλά ακόμα κυριολεκτικά καταστρέφονται εσω-
τερικά από τερμίτες που καταναλώνουν έως και
1000 τόνους ξύλο το χρόνο. Οι πέτρινες κατα-
σκευές μπορούν να κρατήσουν έως και 1000-
2000 χρόνια, αλλά χωρίς τους ανθρώπους να
τις συντηρούν, γίνονται στόχοι σιωπηλών δολο-
φόνων. Κρύσταλλοι άλατος μεταφέρονται στα
κτίρια μέσω του μολυσμένου αέρα (που έχουν
αφήσει πίσω οι άνθρωποι) και του θαλασσινού
νερού, συνεχίζουν να εισχωρούν στους πέτρι-
νους τοίχους και με τη διαδοχική συστολή-δια-
στολή δημιουργούνται ρωγμές. Μερικοί διάσημοι
στόχοι αυτού του δολοφόνου μπορεί να είναι οι
Πυραμίδες της Γκίζας (το μόνο από τα 7 αρχαία
θαύματα που έχει επιβιώσει χάρη στη δράση του
ανθρώπου κατά του άλατος), το Κολοσσαίο και
η Σφίγγα. Άλλοι στόχοι είναι τα φράγματα που
σπάνε απελευθερώνοντας τόνους νερού που
καταπίνει τα πάντα στο διάβα του.
50 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους: Η
δύναμη της φύσης έχει νικήσει ακόμα και τις πιο
μοντέρνες κατασκευές. Φυτά ριζώνουν ακόμα και
στο μέταλλο. Η Green Brooklyn Bridge, μια από
τις γνωστότερες και μεγαλύτερες γέφυρες στον
κόσμο, επιβιώνει χάρη στην καθημερινή σχεδόν
φροντίδα εργατών. Το σημαντικότερο σημείο της
γεφύρας, τα σιδερένια καλώδια που την συγκρα-
τούν, σκουριάζουν και γίνονται σχεδόν σκόνη,
με αποτέλεσμα η γέφυρα να είναι ετοιμόρροπη.
75 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους: Εκα-
τομμύρια αυτοκίνητα καταστρέφονται ανάλογα
με το περιβάλλον που βρίσκονται και καταλήγουν
να μοιάζουν με σιδερένιους σκελετούς ή μάζες
από σίδερο.
100 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους: Επι-
στρέφουμε στην γέφυρα Green Brooklyn που
επιβιώνει τα τελευταία 150 χρονιά με τη βοήθεια
των ανθρώπων, αλλά δεν μπορεί να αντέξει ούτε
125 χρονιά χωρίς αυτήν.
Τα καλώδια που τη συγκρατούν σπάνε, η γέ-
φυρα τρέμει και πέφτει στο ποτάμι.
Τι θα γίνει όμως με την καταγεγραμμένη
γνώση που αφήσαν πίσω τους οι άνθρωποι; Το
χαρτί και το film έχουν μέση διάρκεια ζωής 200
χρόνια, αλλά χωρίς τη βοήθεια των ανθρώπων
και της τεχνολογίας, αυτή μειώνεται τουλάχιστον
στο μισό. Όλα τα film, οι φωτογραφίες και τα
γραπτά κείμενα, αρχίζουν να αποσυντίθενται και
τα περισσότερα καταστρέφονται ολοσχερώς
μέσα σε 100 χρόνια. Γεγονός που προκαλείται
από μικροσκοπικούς εισβολείς (μούχλα) που
 32
επιτίθενται στις μεγάλες αποθήκες της γνώσης
(τις βιβλιοθήκες). Κάποια ντοκουμέντα το απο-
φεύγουν αυτό και επιβιώνουν για λίγα παραπάνω
χρονιά. Τα έγγραφα της Νεκράς Θάλασσας, για
παράδειγμα, που αποτελούν σπάνια περίπτωση,
επιβίωσαν 2000 χρονιά στο ξηρό περιβάλλον της
ερήμου μέσα σε σπηλιές με λιγοστό φως. Αλλά
χωρίς τους ανθρώπους, τα φυσιολογικά βιβλία
επιβιώνουν για 100 περίπου χρονιά. Οι αποικο-
δομητές επιτίθενται ακόμα και στις ψηφιακές
αποθήκες γνώσης. Ούτε τα Cd ούτε οι υπολογι-
στές θα επιβιώσουν στο πέρασμα των δεκαετιών
χωρίς συντήρηση.
150 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους: Οι
πλημμυρισμένες υπόγειες εκτάσεις κάτω απ’ τις
μεγαλουπόλεις αρχίζουν να υποχωρούν και ο
ήχος του μετάλλου και του τσιμέντου που σπάει
αντηχεί στους δρόμους. Καθώς οι δρόμοι κα-
ταρρέουν, η φύση στην πόλη βασιλεύει. Πλέον οι
πόλεις είναι αγνώριστες, κλήματα κρέμονται από
τους εγκαταλελειμμένους ουρανοξύστες, που
καλυμμένοι με πράσινες ανθισμένες κουβέρτες
είναι σαν μινιατούρες οικοσυστημάτων, καθώς
αποτελούν κατοικίες μικρών ζωών: πτηνά, σκίου-
ροι, ποντίκια, έντομα ακόμα και φίδια βρίσκουν
καταφύγιο στους ουρανοξύστες. Βασιλιάδες
αυτού του τσιμεντένιου οικοσυστήματος είναι οι
γάτες, που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής
του πυραμίδας, καθώς έχουν αντικαταστήσει την
τροφή που τους προσέφεραν οι άνθρωποι με
μικρά θηράματα. Πλέον οι γάτες, όντας τρομεροί
αναρριχητές και θηρευτές, δεν έχουν λόγω να
επισκεφτούν το έδαφος και βασιλεύουν στα
γιγαντιαία κτίρια. Τα σκυλιά που πλέον έχουν
σχεδόν μεταμορφωθεί σε νέα είδη λύκων
κυνηγούν με τους συγγενείς τους στα τσιμεντέ-
νια λιβάδια πολλών μεγαλουπόλεων. Τα γαλάζια
λιβάδια των ωκεανών σφύζουν από ζωή, αφού
κάθε μορφή μόλυνσης της θάλασσας χάθηκε με
τους ανθρώπους. Ο πληθυσμός των θαλασσίων
χελωνών αυξάνεται τόσο που κάποιος θα μπο-
ρούσε να περπατήσει πάνω στις ράχες τους και
να διασχίσει τη θάλασσα! ! ! Οι γλάροι, αντι-
θέτως, έχοντας ως σημαντικό συστατικό της
δίαιτάς τους τα σκουπίδια που εμείς τους προ-
σφέραμε, αναγκάζονται να ψάξουν για άλλες
μορφές φαγητού (πράγμα δύσκολο να γίνει σε
μικρό χρονικό διάστημα), με συνεπεία τη μείωση
του πληθυσμού τους.
200 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους: Η
Νέα Υόρκη, το Chicago, το Seattle, το Παρίσι κ
άλλες μεγαλουπόλεις είναι στα πρόθυρα

κατάρρευσης. Ο πύργος του Eiffel, ο οποίος
βαφόταν συστηματικά κάθε 7 χρόνια για να προ-
στατευτεί από τη διάβρωση, μοιάζει σε κατασκευή
και σε ηλικία με τον σιδηρόδρομο της Kinsman
στην Pennsylvania. Κατασκευασμένη από σίδερο
η γέφυρα, με τη βοήθεια της διάβρωσης που
πάγωσε τις “αρθρώσεις” του μετάλλου, χρειά-
στηκε ένα ελαφρύ αεράκι για να καταρρεύσει και
να πέσει κομμάτι-κομμάτι στην κοιλάδα το 2005.
Αυτή ακριβώς θα είναι και η μοίρα του πύργου
του Eiffel σε μια ζωή χωρίς ανθρώπους. Στη Νέα
Υόρκη, στο Manhattan, το Empire State Building
πέφτει σαν κομμένο δέντρο για τους ιδίους
λόγους. Η φθορά έχει υπερνικήσει και το
Chicago, τη γενέτειρα κάθε ουρανοξύστη, όπου
το ψηλότερο κτίριο της πόλης, ο ουρανοξύστης
Willis, καταρρέει ισοπεδώνοντας δεκάδες τετρά-
γωνα γύρω του. Η περίοδος 100-200 χρόνων
μετά τους ανθρώπους χαρακτηρίζεται ως χρυ-
σός αιώνας της σκουριάς και της κατάρρευσης.
500 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους:
Φθορά, κατάρρευση, καταστροφή. Οι Ρωμαίοι
ανακάλυψαν την πρώτη μορφή οικοδομικού υλι-
κού και οι κατασκευές τους επιβιώνουν περισσό-
τερο από 2000 χρόνια, ενώ τα μοντέρνα υλικά
αποδειχθήκαν λιγότερο ανθεκτικά, αφού έχουν
περισσότερο νερό στη σύστασή τους, συνεπώς
περισσότερο οξυγόνο, άρα περισσότερες ρωγ-
μές. Σταδιακά μετά από 50 χρόνια η επιφάνεια
της γης αρχίζει να ραγίζει, μετά από 100 χρόνια
ολόκληρα χάσματα συναντιούνται στους δρό-
μους των πόλεων και τέλος μετά από 500 χρό-
νια οι περισσότερες μοντέρνες κατασκευές θα
έχουν χαθεί.
1000 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους:
Πριν από χίλια χρονιά, 6,8 δισεκατομμύρια άν-
θρωποι αποκαλούσαν αυτόν τον πλανήτη σπίτι.
Περισσότεροι από τους μισούς ζούσαν σε
πόλεις, οι οποίες είναι πλέον αγνώριστες
ζούγκλες φτιαγμένες από κράμα τσιμέντου και
βλάστησης. Η πασίγνωστη Times Square στην
Νέα Υόρκη έχει πάρει πλέον τη μορφή κοιλάδας,
τα κτίρια γύρω της έχουν μετατραπεί σε λόφους
και ακόμα και ποτάμια τη διασχίζουν!
10000 χρόνια χωρίς τους ανθρώπους:
Το μονό ίχνος που έχει αφήσει πίσω η αν-
θρωπότητα από την ιστορία της και την κουλ-
τούρα της είναι τα μικροσκοπικά κομμάτια του
γιγαντιαίου αυτού παζλ αποθηκευμένα σε αρχεία
από εκπομπές της τηλεόρασης, του ραδιόφωνου
και αρχεία του ίντερνετ που έτυχε να επιβιώσουν.
Ακόμα και όταν όλες οι μοντέρνες κατασκευές
θα έχουν ισοπεδωθεί, μερικοί πέτρινοι Κολοσσοί
επιβιώνουν: το Μέγα Σινικό Τείχος στην Κίνα, η
Σφίγγα και η Πυραμίδα της Γκίζας είναι κάποιοι
από τους επιζήσαντες αυτούς.
Τελικά μπορεί μετά από 100.000 χρόνια, μπο-
ρεί μετά από 200.000, να έρθουν “Αντικαταστα-
τές”! Όμως ποιοι ή τι θα είναι αυτοί; Μπορεί να
συνεχιστεί ο Φαύλος Κύκλος των πρωτευόντων
θηλαστικών και η ανθρωπότητα να επανέλθει με
κάποια άλλη μορφή από κάποιο είδος χιμπατζή
(“πάλι” όπως υποστηρίζουν επιστήμονες), μπορεί
να ισχύσει ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας
που θέλει κατοίκους κάποιου άλλου πλανήτη να
μετακομίζουν στη Γη!
Πάντως ένα είναι σίγουρο:
Ο πλανήτης θα συνεχίσει να ζει.
Υπήρχε ζωή πριν τους ανθρώπους,
θα υπάρξει ζωή και μετά από αυτούς!
Γιάννης Χριστινάκης, Γ4
33 

Η περιβαλλοντική ομάδα
του σχολείου μας στις Αρχάνες
Την Πέμπτη 21/1/10 η περιβαλλοντική ομάδα
του σχολείου μας επισκέφτηκε το Κέντρο Περι-
βαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρχανών και το Μου-
σείο Φυσικής Ιστορίας στο Ηράκλειο, με σκοπό
την ξενάγησή μας σε φυσικές περιοχές, την από-
λαυση και την εκτίμηση της φύσης.
Αρχικά, στο μουσείο είδαμε τα εκθέματα ζω-
ντανών και βαλσαμωμένων ζώων διαφόρων πε-
ριοχών της Μεσογείου και πήραμε πληροφορίες
για τον τρόπο ζωής τους και το περιβάλλον που
κατοικούν. Επιπλέον παρακολουθήσαμε ένα
πρόγραμμα για τους σεισμούς και βιώσαμε
καταστάσεις πραγματικών σεισμών μέσω του
προγράμματος αυτού.
 34
περιβάλλον 
Έπειτα, περιηγηθήκαμε στις Αρχάνες, σε πα-
ραδοσιακούς και αρχαιολογικούς χώρους, σε
μερικούς από τους οποίους βρέθηκαν μινωικά
ευρήματα. Στη συνέχεια είδαμε αγάλματα και
μνημεία σπουδαίων οπλαρχηγών τα οποία
βρίσκονται στην κεντρική πλατεία των Αρχανών,
δίπλα στην οποία υπάρχει και μια παλιά εκκλησία
με το καμπαναριό της.
Το πρωί της τελευταίας μέρας μας στις Αρχά-
νες επισκεφτήκαμε το Κ.Π.Ε. όπου και παρακολου-
θήσαμε ένα πρόγραμμα σχετικά με την βιο-
συσσώρευση και τον οικοτουρισμό. Λίγο αργό-
τερα, αφού τελείωσε η παρουσίαση στο Κ.Π.Ε.,
ανεβήκαμε στο όρος Γιούχτα, γνωστό επίσης ως
βουνό του Δία, εξαιτίας του σχήματός του που
μοιάζει με το κεφάλι του αρχαίου θεού. Κατά τη
διάρκεια της ανάβασης ασχοληθήκαμε με δρα-
στηριότητες όπου υπήρξε συνεργασία μεταξύ
του σχολείου μας και του σχολείου των Μουρ-
νιών. Οι δραστηριότητες αυτές συμπεριλάμβα-
ναν παιχνίδια στη φύση και περιπλανήσεις με
πυξίδα και αποσκοπούσαν κυρίως στην εξε-
ρεύνηση της προστατευόμενης περιοχής.
Τέλος, αφού κατεβήκαμε από το όρος
Γιούχτα, η εκδρομή μας τελείωσε με τον θερμό
αποχαιρετισμό του σχολείου των Μουρνιών και
των υπεύθυνων του Κ.Π.Ε. Αρχανών.

Ζαχαρίας Μαυριδάκης, Γ2
Κώστας Λυχνάκης, Γ2

35 

Η τέχνη του δρόμου
Η τέχνη του δρόμου είναι μια αμφιλεγόμενη
και πολυσυζητημένη τέχνη. Περιλαμβάνει: graffiti,
bmx (μικρά ποδήλατα με τα οποία κάνουμε
κόλπα), skate (σανίδα με 4 ροδάκια), parkour
(extreme sport το οποίο μοιάζει με ρυθμική
γυμναστική αλλά γίνεται στον δρόμο),
brakedance (είδος χορού), ρίμες (τραγούδια,
ραψωδίες, γνωστές και ως ‘’χώσιμο’’). Τα άτομα
που ασχολούνται με την τέχνη του δρόμου κα-
τηγορούνται και χαρακτηρίζονται ως αλήτες,
όμως εμείς προτιμάμε την ονομασία ’’παιδιά του
δρόμου’’. Και γνωρίζουμε πως τα άτομα αυτά
είναι απλά παιδιά που έχουν βρει το νόημα της
ζωής μέσα από αυτό! Είναι ένας τρόπος έκ-
φρασης και δημιουργικότητας. Πολλές φορές
αυτό που είναι μη αποδεκτό γίνεται πιο ελκυστικό
για τα παιδιά, γιατί τους χαρίζει έναν διαφορε-
τικό κόσμο περιπέτειας και αδρεναλίνης. Έτσι
ξεφεύγουν από τη συνηθισμένη, ίσως και
πληκτική, καθημερινότητα.
Graffiti είναι η γνωστή σε όλους μας ‘ζωγρα-
φική του δρόμου’.
Πολλοί το κατηγορούν και το κατακρίνουν,
άλλοι όμως το επιβραβεύουν. Το graffiti είναι
παράνομο σε ιδιωτικές ιδιοκτησίες. Είναι πολύ
 36
εφηβεία 
γνωστό στους εφήβους και παράλληλα αποδεκτό
από αυτούς. Έτσι προτείναμε σε ένα παιδί να
μας ξεναγήσει στον δικό του κόσμο του graffiti.
Ο Γρηγόρης είναι ένα 17χρονο παιδί που
ασχολείται 3 χρόνια με τα graffiti.
-Τι είναι για σένα το graffiti;
-Για μένα είναι τα πάντα! Ό,τι καλύτερο μπορεί
να σου τύχει! Μ’ αυτό έχω μάθει να ζω.
-Χρησιμοποιείς κάποια συγκεκριμένη
τεχνική;
-Δεν χρησιμοποιώ κάποια συγκεκριμένη τεχνική,
απλά έχω το δικό μου στυλ.
-Σου έχει τύχει να σε κυνηγήσουν;
-Ναι, πολλές φορές, γιατί όταν το κάνεις αυτό,
σου συμβαίνει πολύ συχνά.
-Τι έχεις να απαντήσεις σε αυτούς που το
κατακρίνουν;
-Τίποτα, απαντάω με τα graffiti μου.
-Από τι εμπνέεσαι;
-Από τα πάντα γύρω μου. Έτσι εκφράζομαι.
Το Skateboarding είναι ένα άθλημα ιδιαίτερα
δημοφιλές σήμερα. Ξεκίνησε το 1950 από τους
σέρφερ της Καλιφόρνιας, οι οποίοι ήθελαν να
σερφάρουν στους δρόμους. Τότε χρησιμοποι-
ούσαν μια ξύλινη σανίδα με τέσσερα ροδάκια.
Με το πέρασμα του χρόνου οι σανίδες άλλαξαν,
έγιναν πιο σύγχρονες.
O Γιώργος είναι ένας 15χρονος που ασχο-
λείται εδώ και 1,5 χρόνο με τo skate.
-Τι σου αρέσει σ΄ αυτό;
-Μου αρέσει επειδή είναι τρόπος ζωής και το ότι
μπορώ ναι είμαι σίγουρος για τον εαυτό μου.
-Πώς το ξεκίνησες;
-Είχα δει ένα παιδί στη Μητρόπολη να κάνει
skate και από τότε ενθουσιάστηκα!
-Μερικές στιγμές τρέλας;
-Το καλοκαιρινό sk8 με την παρέα!
-Με τι άλλο ασχολείσαι που να
έχει σχέση με την τέχνη του δρό-
μου;
-Ασχολούμαι με graffiti και ρίμες.

Το bmx είναι ένα είδος ποδήλατου

ειδικό για κόλπα. Είναι πολύ δημοφι-
λές και πραγματικά συναρπαστικό!
Ακολουθεί συνέντευξη με τον Μιχάλη.
-Ποσά χρόνια κάνεις bmx;
-Δυόμισι χρόνια, ίσως και περισσό-
τερο.
-Τι είναι για σένα το bmx;
-Είναι τα πάντα. Eίναι κάτι παραπάνω
από χόμπι για μένα. -Τι πιστεύεις για αυτούς που το κατα-
-Τι σημαίνει για σένα αυτό; κρίνουν;

-Εκτόνωση, δύναμη, ελευθερία.
-Πώς ξεκίνησες;
-Μέσα από βίντεο και φίλους.
-Πολλοί είναι αρνητικοί απέναντι σε αυτό.
Εσύ τι πιστεύεις γι’ αυτή τη στάση τους;
-Δε με νοιάζει. Πιστεύω πως αν το αποδεχτούν,
δεν θα είναι τόσο συναρπαστικό. Γιατί και αυτό
είναι ένα κομμάτι από τη γοητεία του.
-Με τι άλλο ασχολείσαι;
- Με το σχέδιο, τη φωτογραφία, τη μουσική.
Μια άλλη τέχνη του δρόμου, από τις πιο
δημοφιλείς, είναι και οι ρίμες, η δημιουργία
δηλαδή στίχων για μουσική hip hop. Συνήθως
ονομάζεται freestyle ‘χώσιμο’. Δηλαδή σε κάποια
επαναλαμβανόμενη μουσική τραγουδάς κάποιους
στίχους (συνήθως στο hip hop ή στη rap μιλάς
με ρυθμό). Είναι πραγματικά ένας τρόπος έκφρα-
σης. Καθώς ακούς τους στίχους, ταξιδεύεις μέσα
σε λέξεις και νοήματα.
Ένα 16χρονο παιδί που ριμάρει θα μας μιλήσει
γι’ αυτό.
-Πόσα χρόνια ασχολείσαι με αυτό;
-Δυόμισι χρόνια.
-Τι σου αρέσει σε αυτό;
-Το ότι μπορείς να εκφράσεις τα πάντα. Να μιλή-
σεις για νοήματα μέσα από λόγια πάνω σε μια
μουσική.
-Έχεις κάποιο συγκεκριμένο είδος ή στυλ
που χρησιμοποιείς;
-Το στυλ μου είναι κυρίως hardcord.
-Θεωρώ ότι κάνουν μεγάλο λάθος, γιατί είναι
μαγκιά.
-Τι θα τους έλεγες;
-Πως άμα δοκιμάσουν, θα μαγευτούν και θα
καταλάβουν γιατί το κάνω.
-Από τι εμπνέεσαι;
-Από τον κόσμο γύρω μου, από το καθετί που
βλέπω. Η έμπνευσή μου πηγάζει μέσα από καθετί
που ζω, που βλέπω, που ακούω, που συμβαίνει
καθημερινά.
-Με τι άλλο ασχολείσαι;
- Με graffiti, b-boy (χορευτής break-dance) και dj.
Το parkour είναι μια αρχαία τέχνη διαφυγής.
Σήμερα τα παιδιά το χρησιμοποιούν σαν ένα
άθλημα. Έχει γίνει ένα χόμπι που απασχολεί
πολύ τους νέους. Ο Πολιτίδης είναι ένα 16χρονο
παιδί που ασχολείται με το parkour εδώ και ένα
χρόνο.
-Πώς άρχισες;
-Άρχισα γιατί ήθελα να δοκιμάσω κάτι καινούρ-
γιο, ασχολιόμουν με πολλά αθλήματα πριν και
έτσι έκανα και αυτό· εντυπωσιάστηκα και μετά
κατάλαβα πως έχει κάτι το διαφορετικό.
-Πώς αισθάνεσαι όταν το κάνεις;
-Αισθάνομαι φόβο, χαρά, αδρεναλίνη, κούραση,
ελευθερία· ξεχνάς ό,τι σε χαλάει.
-Έχεις κάποια συγκεκριμένη τεχνική;
-Στο παρκ δεν υπάρχουν τρικς.
Ντόινα Κορόι, Γ2
Αλκμήνη Τσέκου, Γ4

37 
 μόδα 

Η ιστορία του τζιν

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ για το πώς μπορεί να εμφανίστηκε το τζιν; Στην εποχή
μας το τζιν αποτελεί μόδα για όσους ζητούν κάτι άνετο και απλό. Αποτελεί το κα-
θημερινό ντύσιμο χιλιάδων ανθρώπων στον κόσμο, γυναικών, αντρών και παι-
διών. Γι’ αυτό το λόγο έχει ενδιαφέρον να μάθουμε ποιος δημιούργησε το τζιν,
πώς ήταν αρχικά και πώς έχει εξελιχτεί μέχρι σήμερα.
Η ιστορία του τζιν είναι τόσο παλιά, όσο κι αυτή της ίδιας της Αμερικής.
Από μια εκδοχή του συγκεκριμένου υφάσματος ήταν κατασκευασμένα τα
πανιά στις καραβέλες «Ξινά», «Λίντα» και «Σάντα Μαρία», με τις οποίες
έφτασε το 1492 στον Νέο Κόσμο ο Χριστόφορος Κολόμβος. Το 1850,
ένας 20χρονος βαυαρός μετανάστης, ο Λίβα Σύρος, ξεκίνησε από τη Νέα
Υόρκη για την Καλιφόρνια, ακολουθώντας το ρεύμα των χρυσοθήρων.
Πωλούσε το ανθεκτικό καραβόπανο που είχε χρησιμοποιήσει ο Κολόμ-
βος, για την κατασκευή σκηνών και σκέπαστρων για τα βαγονέτα. Αυτό
που χρειάζονταν, όμως, περισσότερο οι χρυσοθήρες ήταν ρούχα που να
αντέχουν στις δοκιμασίες της Άγριας Δύσης. Έτσι, ο Σύρος σκέφτηκε να
χρησιμοποιήσει το ύφασμά του για να φτιάξει ανθεκτικά παντελόνια, τα
οποία έγιναν ανάρπαστα. Προβλήματα όμως υπήρχαν για το λόγο ότι
αυτό το καραβόπανο προκαλούσε ερεθισμούς. Έτσι ο Σύρος το αντικα-
τέστησε με ένα άλλο γαλλικό βαμβακερό ύφασμα. Ένα άλλο σημαντικό
πρόβλημα που αντιμετώπιζαν οι εργάτες στα ορυχεία ήταν ότι οι τσέ-
πες τους σκίζονταν εύκολα. Τη λύση σκέφτηκε ένας πελάτης του Σύρος,
ο Τζέικομπ Ντέιβις, και δεν ήταν άλλη από τις μεταλλικές κόπιτσες που
φέρουν και τα σημερινά τζιν.
Το πρώτο παντελόνι με κόπιτσες πωλήθηκε στις 20 Μαΐου 1874. Τα
πρώτα τζιν, έως τις αρχές του 1860, ήταν μπεζ. Μέχρι τον Β' Παγκό-
σμιο Πόλεμο τα τζιν παρέμειναν ως ρούχα εργασίας. Στη δεκαετία του
'50 η εξέγερση των νέων ενάντια στον κοινωνικό κομφορμισμό έφερε
την εξάπλωσή τους. Μια έρευνα το 1958 στις ΗΠΑ αποκάλυπτε ότι
το 90% των νέων φορούσε το τζιν σε όλες τις περιστάσεις. Ανά-
λογη ήταν η πορεία του στην Ευρώπη, ενώ το 1970 αποτέλεσε τη
νέα πρόταση στις παριζιάνικες πασαρέλες από τον Γάλλο σχε-
διαστή μόδας Υβ Σεν Λοράν.
Έτσι ξεκίνησε η ιστορία του τζιν, όσο και αν ακούγεται
παράξενο. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα σας ρωτήσει
κάποιος πώς δημιουργήθηκε το τζιν, θα ξέρετε τι να
απαντήσετε.

 38
 τερα
τες και το ροκ εντ ρολ, αργό
Κάποτε ήταν οι μίνι φούσ α, οι
τα βιντεοπαιχνίδια. Σήμερ
τα κινητά τηλέφωνα και ούν να ανασ τη-
Πολιτείες επιχειρ
συντηρητικοί στις Ηνωμένες «απειλεί το
στρο τον νέο εχθρό που
θούν βάζοντας στο στόχα τζίν.
κοινωνίας»: το μπλου
πνεύμα της αμερικανικής

μισό
ρχεί τουλάχιστον εδώ και
Μπορεί το τζιν να κυρια γνωστούς
αυτό δεν εμπόδισε δυο
αιώνα στη μόδα, αλλά ρά λίγων
να ανακαλύψουν με διαφο
συντηρητικούς στις ΗΠΑ κή και
. Το τζιν διαλύει την Αμερι
ημερών μια νέα Αλ Κάιντα την «τελική τσα-
σε κατάρ ρευση μέχρι
οδηγεί την κοινωνία της Τζορτ ζ Ουίλ.
Ουάσιγκτον Ποστ ο
πατσουλιά», σημειώνει στην
του άρθρου του, δεν
αμένο τζιν», όπως το αποκαλεί στον τίτλο
«Το καταρ σαν τις κυρίες που το φο-
ο, αλλά και «υποκριτικό»
είναι μόνο ένα παλιόρουχ στα βιολογικά σούπερ μάρκε
τ με τα
να κάνου ν τα ψώνια
ρούν και πηγαίνουν ι στη
γόνα τζιπ τους. Ο Ουίλ ομολογεί ότι ανατριχιάζε
ρυπο χωρίς
ρας, μητέρα και παιδιά
θέα των οικογενειών -πατέ ή
φορούν με τζιν, αυτή τη «στολ
καμία εξαίρεση- που κυκλο και ο συγγρ α-
ημένος δηλώνει
του τίποτε». Εξίσου ενοχλ Τζέρ-
σελίδες της Γουόλ Στριτ
φέας Ντάνιελ Ασκ από τις
ύν, θεωρούν τον
ναλ. «Αυτοί που το φορο
ό, πολιτικώς ορθό
εαυτό τους προοδευτικ
ότι το τζιν είναι
και ειρηνιστή ξεχνώντας
ανάγκης να βρεθεί
παιδί του πολέμου, της
για τους ναύτες του
ένα βολικό παντελόνι
με τη γνώμη των
στόλου». Τα τζιν, σύμφωνα
να αντιμ ετωπι στούν
αρθρογράφων, πρέπει
φορολογηθούν αγρίως
όπως το κάπνισμα και να
κανοί ξοδεύουν 15 δισ.
από την κυβέρνηση. Οι Αμερι Κάθε
τα τζιν που αγοράζουν.
δολάρια τον χρόνο για
μέσο όρο 14 τέτοια πα-
γυναίκα στις ΗΠΑ έχει κατά ο Μπινγ κ
της και η εποχή που
ντελόνια στην ντουλάπα εστιατόριο
της εξόδου σε ένα καλό
Κρόσμπι είδε την πόρτα ει.
φορούσε τζιν, έχει περάσ
του Λος Άντζελες επειδή
το θεωρούν ακατάλληλο
απαιτητικά εστιατόρια δεν
Σήμερα, ακόμη και τα πιο όπως ο Μπιλ Γκέιτς της Μicrosoft
δισεκατομμυ ριούχ οι
ένδυμα, ενώ το προτιμούν και τη Γουόλ Στριτ, όπου
. Φυσικά κατέκτησε ακόμη
και ο Στιβ Τζομπς της Αpple φορώντας τζιν.
τιστές τιμού ν την «casu al Friday» κάθε Παρασκευή
οι χρημα

Αγγελική Πατεράκη, Α2

39 

Μια απουσία γεμάτη … ουσία!
Το μονοήμερο ταξίδι μας στην Αθήνα για να
επισκεφτούμε το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης
ήταν η ευχάριστη έκπληξη αυτής της χρονιάς. Η
προσφορά της αεροπορικής εταιρείας μάς
γέμισε χαρά και προσμονή. Πολλοί από εμάς δεν
είχαμε ταξιδέψει ξανά με αεροπλάνο, έτσι ξυπνή-
σαμε ξημερώματα στις 21 Ιανουαρίου και ήμα-
σταν όλοι στην ώρα μας στο σχολείο, όπου μας
περίμεναν ο κ. Σταύρακας, η κ. Τσουρή, η κ. Κο-
ντοχρήστου, η κ. Κατάκη και η κ. Ζιρζίρη.
Οι άνθρωποι της εταιρείας είχαν οργανώσει
τα πάντα τέλεια: μας περίμεναν στο αεροδρόμιο
με ειδικά καρτελάκια για τον καθένα μας και με
ένα βιβλιαράκι-οδηγό για το μουσείο. Η πτήση
είχε αναταράξεις, αλλά εμείς απολαμβάναμε τη
φιλοξενία, το καλωσόρισμα του πιλότου και τις
οθόνες που έδειχναν το σημείο που βρισκόμα-
σταν κάθε στιγμή. Όταν προσγειωθήκαμε, μπή-
καν στο αεροπλάνο άνθρωποι της εταιρείας, μας
φωτογράφησαν ξανά και ξανά, και μας οδή-
γησαν στα πούλμαν που μας περίμεναν.
Μετά από μια ωραία διαδρομή, φτάσαμε έξω
από το μουσείο. Το ραντεβού για την ξενάγησή
 40
πολιτισμός 
μας ήταν για τις 13.30, έτσι αποφασίσαμε να πάμε
μια βόλτα στο Θησείο, στο Μοναστηράκι, στην
Αρχαία Αγορά και μετά στο βράχο της Ακρό-
πολης και τον Παρθενώνα. Νοιώσαμε πρωτό-
γνωρα όταν συνειδητοποιήσαμε ότι περπα-
τούσαμε σε χώματα που πάτησαν τόσο σπου-
δαίοι πρόγονοί μας και βρήκαμε την ευκαιρία να
κάνουμε πολλές ερωτήσεις στους καθηγητές μας
για ό,τι βλέπαμε γύρω μας. Βγάζαμε φωτογρα-
φίες, ήταν όλα μαγικά! Είχε αρκετούς τουρίστες
γύρω μας, την προσοχή μας όμως τράβηξε μια
σειρά από ακριβά αυτοκίνητα με σημαίες, και σε
λίγο είδαμε ότι στην Ακρόπολη βρισκόταν ο
πρόεδρος της Κορέας με τη συνοδεία του!
Μετά την Ακρόπολη κατηφορίσαμε στο μου-
σείο. Αυτό το καταπληκτικό κτήριο μας
εντυπωσίασε από κοντά, αλλά και από μέσα
όταν μπήκαμε, ήταν τέλειο! Νόμιζες ότι θα
απλώσεις το χέρι και θα πιάσεις την Ακρόπολη!
Όλο το δάπεδο είναι γυάλινο, για να μπορείς να
δεις τα ευρήματα των ανασκαφών πάνω στα
οποία κτίστηκε το μουσείο και που ανήκουν σε
διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Έτσι περπα-
τάς πάνω από αρχαίους ή βυζαντινούς δρό-
 μους, σπίτια και κατα-
στήματα! Περιμένο-
ντας να μας φωνάξουν
είδαμε ένα σχολείο από
την Ιαπωνία να συζητά
για το μουσείο και να
γράφει μια εργασία γι’
αυτό. Φορέσαμε τις
κάρτες με τα ονόματά
μας, χωριστήκαμε σε
δυο ομάδες, αφήσαμε
τα πράγματά μας στο
βεστιάριο και ξεναγοί
μάς παρέλαβαν και μας
εξήγησαν πολύ όμορφα
όλους τους χώρους και
τα εκθέματα. Όλοι ήμασταν πολύ συγκινημένοι
και παρακολουθούσαμε με ενδιαφέρον. Εκεί
μέσα καταλάβαμε πόσα από τα εκθέματα λείπουν
σήμερα σε ξένα μουσεία και ότι με την απουσία
τους είναι σαν να φωνάζουν ότι πρέπει να επι-
στρέψουν. Στο τέλος, αγοράσαμε αναμνηστικά
από το κατάστημα και επιστρέψαμε στα πούλμαν
που μας περίμεναν.
Στο αεροδρόμιο κάναμε μια βόλτα στα κατα-
στήματα, φάγαμε και οδηγηθήκαμε στον έλεγχο
για την πτήση της επιστροφής, όπου μας περίμε-
ναν τσάντες με δωράκια. Επιστρέψαμε το βράδυ
στα Χανιά, κουρασμένοι αλλά ενθουσιασμένοι.
Κάναμε ένα ωραίο ταξίδι, επισκεφθήκαμε χώρους
που μας γέμισαν ομορφιά και υπερηφάνεια, και
ευχαριστήσαμε τους καθηγητές μας που μας
συνόδευσαν.
Αυτό όμως δεν ήταν όλο: μετά από λίγες
μέρες, κάναμε με την κυρία Κοντοχρήστου την
εργασία που μας είχε ετοιμάσει για το μουσείο
και μας άρεσε πολύ. Επίσης, είδαμε στις εφημε-
ρίδες μια ολοσέλιδη καταχώρηση της Aegean
Airlines με τη φωτογραφία μας και νοιώσαμε
πολύ μεγάλη χαρά.
Τελικά ίσως είναι αλήθεια: πολλές φορές μια
απουσία από το σχολείο μπορεί να είναι το
καλύτερο μάθημα!

Αλέξανδρος Κοκολάκης, Γ2
Δήμητρα Κουτρουμπά, Γ2

41 
 μουσική παράδοση 

Μαντινάδες για τη φύση

Δεν μπορεί ένας τόσο όμορφος τόπος, ευρισκόμενος σε μία χαρισματική θέση πάνω στον πλα-
νήτη, ν' αφήσει ασυγκίνητους τους ανθρώπους που έχουν την τύχη να τον κατοικούν. Η Κρήτη, το
νησί που προέκυψε από την καταβύθιση της Αφρικανικής πλάκας κάτω από την ευρωασιατική, είναι ο
τόπος που τα οικοσυστήματά του, οι φυσικές εναλλαγές του τοπίου, η χλωρίδα και η πανίδα του είναι
μοναδικά. Σ' έναν κόσμο που δεν θα κυβερνούσε το χρήμα και η καταναλωτική μανία, η Κρήτη θα
αποτελούσε ένα σημείο αναφοράς, ένα μοναδικό μέρος που φαίνεται η γεωλογική εξέλιξη και η εξέ-
λιξη φυτών και ζώων της περιοχής της Μεσογείου. Είναι ένα σταυροδρόμι τριών ηπείρων που πάνω
του υπάρχουν τα απομεινάρια όλων των ιστορικών περιόδων της ανθρωπότητας. Το φυσικό τοπίο
έχει άπειρες εναλλαγές και ομορφιές, απότοκο του τρόπου δημιουργίας του, όπως αναφέρθηκε πιο
πάνω.
Η επαφή του Κρητικού με τη φύση είναι από τα παλιά χρόνια άμεση και βιωματική. Τον επηρεάζει
άμεσα σε όλες τις στιγμές της καθημερινότητας και τον εμπνέει στο να εκφράσει όλα αυτά τα όμορ-
φα που ζει γύρω του. Με ριζίτικα τραγούδια και μαντινάδες εκφράζει, βγάζει αυτό τον ενθουσιασμό
για όσα βλέπει. Ακόμα και σήμερα η μαντινάδα αποτελεί, παραμένει "ζωντανός" ποιητικός λόγος του
Κρητικού λαού σε αντίθεση με το δημοτικό τραγούδι, που πανελλαδικά σιγά σιγά χάνεται

Ένα μικρό απάνθισμα με μαντινάδες που έχουν Υμνώντας τα βουνά με τις ομορφιές τους:
σαν θέμα τη φύση και τις ομορφιές της ακο-
λουθεί παρακάτω: Ήθελα να ’μουνα πουλί, γη πρίνος στη μαδάρα
και να με δέρνει κάθε αργά, τσ’ αυγής η κατσιφάρα.
Ροδοπλασμένη ανατολή, και πορφυρένια δύση
ζηλεύγω σας που κάνατε, χιλιόχρωμη τη φύση. Δεν θέλει ο δίκταμος νερό, εκτός κι'αν είναι χιόνι
που στέκεται στη ρίζα ντου, σιγά σιγά και λιώνει.
Σεβόμενος τα γηρατειά και αξιολογώντας τη
σοφία που κουβαλούν ο κρητικός λέει:
Αναρωτιέται και καμαρώνει για το αξεπέραστο
της φύσης:
Του γέρου πρίνου τα κλαδιά, μην τα πειράξεις θε μου
εκειά αγκιάζουν τα πουλιά, στην ταραχή τ' ανέμου. Γιάντα τ’ αγριολούλουδα, που μες τσι δέτες ζούνε
του κήπου του ποτιστικού τσι βιόλες ξεπερνούνε.
Η ομορφιά της άνοιξης εμπνέει το ριμαδόρο:
Συνεχίζει να υμνεί και να θαυμάζει αυτό που βλέ-
Όντε ανθεί ο ασπάλαθος, κι ο σπάρτος όντε δένει πει γύρω του:
και η μηλιά σα στολιστεί, το νου τ' αθρώπου παίρ-
νει. Η φύση κάνει τ' όμορφο, γλυκόλαλο τ' αηδόνι
την παπαρούνα κόκκινη, και κάτασπρο το χιόνι.
Φαράγγια κάμποι και βουνά, φύση μου σε στολίζουν
κι απάνω δέντρα και φυτά, μοσχοβολούν κι'
ανθίζουν

 42
Προσπαθώντας να τιμήσει την παρέα, τους
φίλους του καταφεύγει πάλι στη φύση:
Να μουν στσι Πάχνες αετός, γη γλάρος στη Γραμβούσα
και γιασεμί στη πόρτα σας ολοχρονίς ν' ανθούσα.
Η φύση έρχεται σε αντίθεση με τη βιολογική εξέ-
λιξη του ανθρώπου:
Η νιότη και η άνοιξη, σε ένα μοιάζουν μόνο
έχουμε νιότη μια φορά, κι' άνοιξη κάθε χρόνο.
Μην τονε 'κλαις τον πλάτανο, τα φύλλα του όντε χάνει
γιατί καινούργια στα κλαδιά, κάθε άνοιξη θα βγάνει.
Καμαρώνει τα πουλιά για το κελάηδισμα τους, τα
ταξίδια τους και το κουράγιο που έχουν:
Πάντα ζηλεύω τα πουλιά, που' ρχουνται απ' άλλες χώρες
και ξαναχτίζουν όνειρα, που γκρέμισαν οι μπόρες.
Πάντα μ' αρέσει την αυγή, που τα πουλιά ξυπνούνε
τα αηδόνια και οι πέρδικες, γλυκά να κελαηδούνε.
Κοιτάζει γυρίζει το βλέμμα του στον ουρανό και
λέει στην αγαπημένη του:
Σε αγαπώ ως αγαπά, ο ήλιος το φεγγάρι
απού του δίνει πάντα φως, χωρίς ποτέ να πάρει.
Παλεύει με τα δύσκολα της ζωής και ρωτά τη
φύση:
Πες μου και μένα αμυγδαλιά, το μυστικό να γιάνω
κι' όντε χιονίζει στα κλαδιά άσπρους ανθούς να
βγάνω.
Αντλεί δύναμη και κουράγιο από το παράδειγμα
των πουλιών:
Στη γκρεμισμένη τους φωλιά, απάνω κελαηδούμε
γι' αυτό ζηλεύγω τα πουλιά, κι' όχι γιατί πετούνε.
Το μέτρο στις διάφορες στιγμές τις καθημερινό-
τητας το δείχνει με το παράδειγμα του αηδονιού:
Το να' σαι λιγομίλητος, τ' αηδόνι στο μαθαίνει
που ένα μήνα κελαηδεί, και έντεκα σωπαίνει
Εξυμνεί το φίλο του, τον άνθρωπο το μερακλή και
του λέει:
Βιόλα μου μαδαρίτικη, στην πέτρα φυτεμένη
που μ' αστραπές και με βροντές, είσαι κανακεμένη.
Οι μαντινάδες είναι διαφόρων λαϊκών συν-
θετών, ανώνυμων περισσότερο και επώνυμων
λιγότερο που με το μεράκι και το ταλέντο τους
γεμίζουν τις συντροφιές και κάνουν πιο όμορφη
τη ζωή μας.
Μανόλης Λιονάκης, φυσικός
43 

Η Βούλα Μάστορη στο σχολείο μας
Στις 8 και 9 Μαρτίου η γνωστή και εκλεκτή
συγγραφέας Βούλα Μάστορη επισκέφτηκε τα
Χανιά και το Γυμνάσιό μας στο πλαίσιο του
προγράμματος «Επισκέψεις συγγραφέων στα
σχολεία» του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Η Βούλα
Μάστορη γεννήθηκε στο Αγρίνιο Αιτωλοακαρ-
νανίας. Οι γονείς της κατάγονται από τη Μικρά
Ασία και τα παιδικά της χρόνια τα έζησε στην
Άμφισσα. Από τα 13 της ζει στην Αθήνα. Με την
παιδική λογοτεχνία άρχισε να ασχολείται το 1974.
Μέχρι τώρα έχει στο ενεργητικό της σχεδόν 50
βιβλία. Το συγγραφικό της έργο είναι πολυδιά-
στατο, καθώς ασχολήθηκε με όλα τα είδη της
παιδικής λογοτεχνίας: καλλιέργησε το παραμύθι,
το διήγημα, το μυθιστόρημα, ενώ έχει επίσης
γράψει ποίηση και θέατρο για παιδιά.
Η Βούλα Μάστορη είναι γνωστή στους μι-
κρούς αναγνώστες και μέσα από τα αποσπά-
σματα των βιβλίων της που έχουν συμπεριληφθεί
στα σχολικά εγχειρίδια του δημοτικού και του
γυμνασίου.
Δεν μπορούμε εδώ να παρουσιάσουμε όλα
τα βιβλία της συγγραφέως, είναι τόσα πολλά.
Αξίζει όμως να πούμε λίγα λόγια για ορισμένα
από αυτά.
 44
λογοτεχνία 
Ένα από τα πρώτα της βιβλία,
δημοσιευμένο το 1977, είναι Η χώρα με
τις δύο πολιτείες και τις μυγδαλένιες
κούνιες. Με τρόπο λυρικό, η συγγρα-
φέας παρουσιάζει το θαύμα της
εγκυμοσύνης. Με το βιβλίο αυτό, η
Μάστορη μας δίνει ευθύς εξαρχής το
στίγμα της: στο επίκεντρο του έργου
της έχει τοποθετηθεί το γυναικείο
φύλο και τα όσα συνταρακτικά
συμβαίνουν στη ζωή μιας γυναίκας,
από την παιδική ηλικία έως την
ενηλικίωση και την ωριμότητα. Να
προσθέσουμε ότι τα βιβλία της
συγγραφέως μας διαπνέονται από
μια φεμινιστική διάθεση, καθώς
στοχεύουν στην ανάδειξη των γυναι-
κείων προβλημάτων σε μια κοινωνία
συχνά ανδροκρατούμενη.
Το πιο γνωστό έργο της Μάστορη,
το κλασικό της θα λέγαμε, δεν είναι ένα βιβλίο,
αλλά τέσσερα μυθιστορήματα που απαρτίζουν
μια τετραλογία, την τετραλογία με την Άννα:
Τ' αυγουστιάτικο φεγγάρι, Στο Γυμνάσιο, Ένα ένα
τέσσερα, Κάτω από την καρδιά της. Στα τέσσερα
αυτά μυθιστορήματα, η συγγραφέας, αξιο-
ποιώντας προσωπικά της βιώματα, εξιστορεί τέσ-
σερις διαφορετικές περιόδους της ζωής των
ίδιων ανθρώπων, ειδικότερα δε την πορεία της
μικρής ηρωίδας, της Άννας, προς την ενηλικίωση.
Παρακολουθούμε την Άννα αρχικά παιδί, τη βλέ-
πουμε στη συνέχεια να μεγαλώνει, να αλλάζει
ζωή, να περνάει από τη δύσκολη ηλικία της εφη-
βείας με τους έντονους προβληματισμούς και τα
πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, για να γίνει εντέλει
μια ολοκληρωμένη γυναίκα.
Αξίζει να γίνει ειδική μνεία στο τρίτο βιβλίο της
τετραλογίας, το Ένα ένα τέσσερα. Η Άννα έρχε-
ται από την επαρχία στην Αθήνα για να συνεχίσει
τις γυμνασιακές της σπουδές. Τη χρονιά που
τελειώνει το σχολείο, το κορίτσι συμμετέχει χωρίς
καλά-καλά να το συνειδητοποιήσει σε ένα μαθη-
τικό συλλαλητήριο. Βρισκόμαστε στα 1963, είναι η
εποχή των μαζικών κινητοποιήσεων και της
έντονης πολιτικοποίησης. Πράγματι, το βιβλίο
αυτό της Μάστορη περιέχει και στοιχεία πολιτικού
μυθιστορήματος. Καθώς σήμερα η ευαισθητο- τα ερωτήματα αυτά, η συγγραφέας, με τρόπο
ποίηση των νέων παιδιών για τα κοινά παραμέ- λογοτεχνικό, δίνει απαντήσεις που ξεφεύγουν
νει ζητούμενο, το Ένα ένα τέσσερα αποτελεί μια από τα αυστηρά επιστημονικά όρια, απαντήσεις
καλή αφορμή για συζήτηση με τα παιδιά γύρω που διδάσκουν, οξύνουν τη φαντασία και το
από τα θέματα της κοινωνικής και πολιτικής δρά- συναίσθημα των νεαρών αναγνωστών. Τα εν
σης. λόγω βιβλία προσφέρουν έτσι το έναυσμα για
Τα βιβλία της Μάστορη, το είπαμε ήδη, έχουν εκτενέστερες συζητήσεις με τα παιδιά.
πρωταγωνιστές κορίτσια και γυναίκες. Σε μια Να προσθέσουμε ότι το έργο της Βούλας
εκπαιδευτική συνάντηση που είχε η συγγραφέας Μάστορη διδάσκεται στα πανεπιστήμια, ότι γίνε-
με μια τάξη μαθητών στη Στοά του Βιβλίου, πριν ται αντικείμενο ποικίλων επιστημονικών
λίγα χρόνια, ένα νεαρό αγόρι την πλησίασε και αναλύσεων (βιβλία της έχουν ερμηνευτεί, για
της παραπονέθηκε ότι σε όλα της τα βιβλία παράδειγμα, με βάση την ψυχανάλυση), και ότι η
ασχολείται αποκλειστικά με γυναίκες ηρωίδες, και ίδια καλείται συχνά σε πανεπιστημιακές σχολές
ότι τα αγόρια απουσιάζουν. Δεν γνωρίζουμε εάν στο πλαίσιο επιμόρφωσης φοιτητών και εκπαι-
η παρατήρηση αυτή του μαθητή ήταν η αφορμή δευτικών. Η βασική της όμως προτεραιότητα είναι
για να γραφτούν οι Ψίθυροι αγοριών, γεγονός η επαφή με τα παιδιά και τους εφήβους. Κάθε
είναι πάντως ότι η ιδέα του βιβλίου αυτού γεν- χρόνο επισκέπτεται δεκάδες σχολεία και βιβλιο-
νήθηκε μέσα από την ανάγκη των ίδιων των αγο- θήκες σε όλη την Ελλάδα καλεσμένη εκπαιδευ-
ριών να αποσπάσουν κι αυτά λίγη από τη λογο- τικών, συλλόγων γονέων και κηδεμόνων και πολι-
τεχνική φροντίδα της συγγραφέως. Το τελευταίο τιστικών συλλόγων, με στόχο την προώθηση της
βιβλίο της Μάστορη περιγράφει λοιπόν τον ψυχι- φιλαναγνωσίας.
σμό ενός νεαρού αγοριού. Παρακολουθούμε το
πέρασμα του αγοριού αυτού από την παιδική
στην εφηβική ηλικία, μέσα από χιουμοριστικούς
διαλόγους, πολλοί από τους οποίους γίνονται
μέσω Ίντερνετ. Η συγγραφέας έγραψε ένα
τολμηρό, ρεαλιστικό, διόλου σεμνότυφο βιβλίο:
μας παρουσιάζει έναν σημερινό, αθυρόστομο
έφηβο, σαν αυτούς που σπάνια συναντάμε στην
εφηβική λογοτεχνία.
Καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για μια συγ-
γραφέα που ζει και γράφει για το σήμερα, που
την εμπνέουν το παρόν και οι σημερινοί νέοι. Και
μια και αναφερθήκαμε στο ίντερνετ, να πούμε ότι
η ίδια είναι φανατικό μέλος του facebook, και
ότι αδυνατεί να φανταστεί το πρωινό της να ξεκι-
νάει χωρίς να πει μια καλημέρα με τους διαδι-
κτυακούς της φίλους.
Η Βούλα Μάστορη ανήκει στους συγγραφείς
που ανανέωσαν τη θεματολογία της παιδικής και
νεανικής λογοτεχνίας. Ένα ακόμα ενδεικτικό
παράδειγμα: είναι από τους λίγους Έλληνες
συγγραφείς που έχουν γράψει κείμενα επιστημο-
νικής φαντασίας για παιδιά.
Δυο λόγια, τέλος, για τη σειρά «Απορίες παι- Η ομάδα Λογοτεχνίας
διών». Στους τέσσερις τόμους της σειράς αυτής,
η συγγραφέας κάνει ακριβώς αυτό που λέει ο Υπεύθυνοι καθηγητές
τίτλος: ασχολείται με τα ερωτήματα εκείνα των οι φιλόλογοι:
παιδιών που συνήθως πιάνουν απροετοίμα- Γιάννης Δημητρακάκης
στους και αιφνιδιάζουν τους γονιούς: «γιατί δεν Μαρία Κατάκη
ξεχειλίζει η θάλασσα;», «γιατί νυχτώνει;», «γιατί το
νερό της θάλασσας είναι αλμυρό;». Με αφορμή

45 
 σελίδες αγγλικών 

Εcology Oικολογία
Αρκετά χρόνια τώρα είναι
People are aware for a
γνωστό ότι το περιβάλλον
long time that the
κινδυνεύει. Είναι υποχρέωση
environment is in danger.
όλων να βοηθήσουν για να
We are all obliged to help
υπάρξει βελτίωση στο μέλ-
in order to improve this
λον. Για να καταφέρουμε
situation in the future.
όμως να βελτιώσουμε την
However, if we really want
κατάσταση του περιβάλλο-
to manage to improve this
ντος, πρέπει να πάρουμε αυτό το
situation, we must take this
πρόβλημα στα σοβαρά και να
problem into serious consideration
αρχίσουμε να κάνουμε πράξεις για να
and start doing things to help instead of
βοηθήσουμε και όχι να μένουμε στα λόγια.
staying in words. Unless we decide to
Εάν δεν αποφασίσουμε να συνεισφέρουμε για
contribute for a better future, we won’t
ένα καλύτερο μέλλον, δεν θα καταφέρουμε
manage anything. If, from millions of people
τίποτα. Όταν από τα εκατομμύρια ανθρώπους
in the world, only a small percentage helps
που ζουν στη γη, βοηθάει ένα μικρό έως
to improve the environment’s situation,
ελάχιστο ποσοστό για να βελτιωθεί αυτή η
substantially nothing will change.
κατάσταση, ουσιαστικά δεν αλλάζει τίποτα.
There are many actions that we could
Υπάρχουν διάφορα μέτρα που θα μπο-
enforce in our everyday life, which are very
ρούσαμε να εφαρμόσουμε στην καθημερινό-
important and we can follow them easily.
τητά μας, τα οποία είναι πολύ σημαντικά και
For instance, we could start with the easiest
που μπορούμε εύκολα να ακολουθήσουμε.
step. By recycling! We, as pupils, consume
Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να αρχίσου-
a lot of paper-made things. If every year we
με με το πιο εύκολο βήμα. Ανακυκλώνοντας!
recycle books and notebooks that we no
Εμείς οι μαθητές χρησιμοποιούμε αρκετά
longer need, we could reduce forests’
πράγματα φτιαγμένα από χαρτί. Αν κάθε
destruction from which trees are cut to
χρόνο ανακυκλώνουμε τα τετράδια και τα βι-
produce new books and notebooks,
βλία που δεν θα ξαναχρειαστούμε, θα μπο-
decrease floods that are caused from trees’
ρούσαμε να μειώσουμε την καταστροφή πολ-
shortage and increase the number of our
λών δασών των οποίων τα δέντρα κόβονται
planet’s trees.
για να παραχθούν καινούργια τετράδια και
Another equally serious issue is the βιβλία, να ελαττώσουμε τις πλημμύρες που
extravagant use of cars. The majority of the προκαλούνται από την έλλειψη δέντρων και
families have one car or one moped for να αυξήσουμε τον αριθμό των δέντρων στον
each member of the family. But this causes πλανήτη μας.
a huge environmental pollution from fumes
Ένα άλλο εξίσου σοβαρό θέμα είναι η
as well. Some nearby distances could be
υπερβολική χρήση των αυτοκινήτων. Οι περισ-
covered on foot or by bike! ! ! For longer
σότερες οικογένειες έχουν ένα αυτοκίνητο ή
distances we could use public
μια μηχανή για κάθε μέλος τους. Αλλά αυτό
transportation, like buses. Buses pollute the
προκαλεί και τεράστια περιβαλλοντική μό-
environment, too, but less than if each
λυνση από τα καυσαέρια. Θα μπορούσαμε να
person used a car only for himself. The
διανύσουμε κάποιες μικρές αποστάσεις με τα
environment is being destroyed! ! We must
πόδια ή με ποδήλατο! ! ! Για μεγαλύτερες
decide to help and not only think about our
αποστάσεις θα μπορούσαμε να χρησιμοποι-
own convenience. We all live in the same
ούμε μέσα μαζικής μεταφοράς, όπως τα λεω-
planet and we all must participate in this
φορεία. Αυτά μολύνουν επίσης το περιβάλλον,
attempt.

 46

We also must be careful of what we buy
and what we eat. That is, if we start buying
biological products, we help both the
environment and ourselves. Biological
products don’t harm the environment
because no chemical substances are used
in their cultivation and that’s another reason
why they are better for us.
Another thing that pollutes the
environment is the everyday use of
detergents and shampoos. All these are
chemical products that end up in the sea. In
order not to pollute the sea too, we should
only use the necessary amount!
Last but not least, when we eat
something while we are walking, most of
the times we throw what is left on the road.
But this is unreasonable because there are
several bins on our way and it isn’t difficult
to keep it and throw it in the nearest one.
It is very important, but easy to
contribute in the attempt to improve the
environment’s situation and we must all
decide to manage a change!
αλλά πολύ λιγότερο από ό,τι θα μολυνόταν
αν κάθε άνθρωπος χρησιμοποιούσε ένα
αυτοκίνητο μόνο για τον εαυτό του. Το περι-
βάλλον καταστρέφεται! ! ! Πρέπει να το
πάρουμε απόφαση να βοηθήσουμε και να
μην σκεφτόμαστε μόνο τον εαυτό μας. Ζούμε
όλοι στον ίδιο πλανήτη και πρέπει να συμμε-
τέχουμε όλοι σε αυτή την προσπάθεια.
Επίσης, θα πρέπει να προσέχουμε τι αγο-
ράζουμε και τι τρώμε. Δηλαδή, εάν αρχίσουμε
να αγοράζουμε βιολογικά προϊόντα, βοηθάμε
και το περιβάλλον και τους εαυτούς μας. Τα
βιολογικά προϊόντα δεν επιβαρύνουν το περι-
βάλλον επειδή δεν τους έχουν προστεθεί χημι-
κές ουσίες κι έτσι είναι καλύτερα και για μας.
Κάτι άλλο που μολύνει το περιβάλλον είναι
η καθημερινή χρήση απορρυπαντικών και
σαμπουάν. Όλα αυτά είναι χημικά προϊόντα
που καταλήγουν στη θάλασσα. Για να μη μο-
λυνθεί και η θάλασσα, θα πρέπει να χρησιμο-
ποιούμε μόνο την αναγκαία ποσότητα!
Τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό, όταν
τρώμε κάτι την ώρα που περπατάμε, τις περισ-
σότερες φορές πετάμε ό,τι μένει στο δρόμο.
Αλλά αυτό είναι παράλογο, επειδή υπάρχουν
αρκετοί κάδοι στο δρόμο μας και δεν είναι
δύσκολο να το κρατήσουμε και να το πετά-
ξουμε στον πιο κοντινό.
Είναι πολύ σημαντικό αλλά και εύκολο να
συνεισφέρουμε στην προσπάθεια βελτίωσης
του περιβάλλοντος και πρέπει όλοι να το πά-
ρουμε απόφαση για να καταφέρουμε κάποια
αλλαγή!
Σίσσυ Μαρμαριτσάκη Α2
47 
 Η ζωή στην Ελλάδα
και τη Δανία
Ονομάζομαι Χριστίνα Γρηγοράκη και είμαι
13 ετών. Γεννήθηκα και ζω στα Χανιά. Ο
πατέρας μου κατάγεται από ένα μικρό χωριό
που ονομάζεται Σκάφη και η μητέρα μου από
την Κοπεγχάγη της Δανίας, έτσι από μικρή
έμαθα να μιλώ και ελληνικά και δανέζικα.
Από 6 μηνών η μητέρα μου με πηγαίνει στη
Δανία κάθε 2 χρόνια για χριστουγεννιάτικες
διακοπές 2 εβδομάδων. Μου άρεσε πολύ να
βρίσκομαι στη Δανία με την οικογένειά μου και
φίλους. Ακόμη θυμάμαι το χιόνι στον κήπο
μας, τους δρόμους σκεπασμένους με χιόνι,
τους χιονάνθρωπους που έφτιαχνα και πόσο
το διασκέδαζα… Ήμουν τόσο ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΗ!
Πράσινα και λευκά από το χιόνι φυτά, χρωμα-
τιστά φώτα και χριστουγεννιάτικες ευχές στό-
λιζαν την περιοχή. Στη Δανία στολίζαμε το χρι-
στουγεννιάτικο δέντρο μόνο μια μέρα πριν
την παραμονή των Χριστουγέννων.
Στην Ελλάδα τον χειμώνα όλα ήταν νεκρά:
ούτε δέντρα ούτε χριστουγεννιάτικα τρα-
γούδια στους δρόμους· το μόνο που με κάνει
ευτυχισμένη τα Χριστούγεννα είναι οι φίλοι
μου, η οικογένειά μου και η ατμόσφαιρα στο
σπίτι μας με το χριστουγεννιάτικο δέντρο, τη
χριστουγεννιάτικη μουσική να παίζει χαμηλά
και τη μυρωδιά του ψητού χοιρινού.
Αλλά πέρυσι το καλοκαίρι είχα την ευκαιρία
να πάω αεροπορικώς στη Δανία χωρίς τους
γονείς μου. Ήταν μια αξέχαστη εμπειρία και θα
το επιχειρήσω ξανά και ξανά. Ήταν η πρώτη
φορά που πήγα στη Δανία το καλοκαίρι. Πήγα
σε πολλά ιστορικά μέρη, όπως κάστρα και
μουσεία. Όλα ήταν διαφορετικά… Επειδή εδώ
στην Ελλάδα το καλοκαίρι κάνει τόση ζέστη,
βλέπεις σκουπίδια στους δρόμους και αν-
θρώπους που οδηγούν σαν τρελοί! Και μετά
νοιώθω μπερδεμένη, επειδή μου αρέσει η
Ελλάδα, επειδή γεννήθηκα εδώ και όλοι οι
φίλοι μου είναι εδώ, και το σχολείο μου και
όλα. Αλλά μου αρέσει και η Δανία ως χώρα
όπου τα πράγματα είναι καλύτερα, όπως η
καθημερινή ζωή των ανθρώπων… Έτσι δεν
ξέρω ποιο από τα δύο μέρη είναι το καλύτερο.
 48
Life in Greece
and Denmark
My name is Christina Grigoraki and I am
13 years old. My father is from a little village
called Skafi and my mother is from
Copenhagen, Denmark, so when I was little
I learned to speak both Greek and Danish.
Since I was 6 months old my mother took
me to Denmark every second year for 2
weeks of Christmas holidays. I loved being in
Denmark with my family and friends. I still
remember the snow in our garden, the roads
covered in snow, the snowmen I used to
make, hoe much fun I had… I was so HAPPY!
Green and white plants, colourful lights and
Christmas greetings were decorating the
areas. In Denmark we decorated the
Christmas tree one day before Christmas
Eve.
In Greece in winter everything was dead;
no trees, no Christmas songs in the streets,
the only thing that makes me happy at
Christmas time are my friends, my family and
the atmosphere in our house with the
Christmas tree, the low Christmas music
playing, the smell of the roast pork.
But last summer I had the opportunity to
go by plane to Denmark without my
parents. It was an unforgettable experience
and I will try it again and again. It was the
first time I went to Denmark in the summer.
I went to many historical places like castles
and museums. Everything was different…
Because here in Greece in the summer is so
hot and you see rubbish on the roads and
mad drivers! And then I get confused
because I like Greece because I was born
here and all my friends are here, my school,
everything. But I also like Denmark as a
country where things are better, like daily
life… So I don’t know which place of the two
is better.
Χριστίνα Γρηγοράκη, Α1
αθλητισμός 

Παγκόσμιο
Ποδόσφαιρο
Σήμερα το παγκόσμιο ποδόσφαιρο δεν
βρίσκεται στην καλύτερή του περίοδο.
Υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία είναι
λάθος και θα πρέπει να διορθωθούν από
τους ανθρώπους που διαχειρίζονται την
κατάσταση του παγκοσμίου ποδοσφαίρου σφαιρική ομοσπονδία, η οποία επί σειρά ετών
[FIFA]. είχε απαγορεύσει την είσοδο βίαιων φιλάθλων
Κατά πρώτον υπάρχει το πρόβλημα διαχείρι- στα γήπεδα για να μη γίνονται επεισόδια.
σης χρημάτων από τους υπεύθυνους κάθε ομά- Από εκείνο λοιπόν τον καιρό τα επεισόδια
δας. Τα χρήματα διασκορπίζονται σε διάφορες ελαττώθηκαν. Τέτοια προβλήματα υπάρχουν
άσκοπες μεταγραφές τα ποσά που φεύγουν από στην Ελλάδα όταν γίνονται τα λεγόμενα ντέρμπυ,
τα ταμεία είναι μεγαλύτερα από 20.000.000€. Ένα αλλά και σε άλλες χώρες του εξωτερικού. Οι ομο-
παράδειγμα αποτελεί η μεταγραφή ενός παγκο- σπονδίες των κρατών έχουν λάβει μια σειρά
σμίου φήμης παίκτη, του Κριστιάνο Ρονάλντο. Η αυστηρών μέτρων για να αποτρέψουν το ξέσπα-
μετακίνηση του συγκεκριμένου παίκτη από τη σμα επεισοδίων.
Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ στη Ρεάλ Μαδρίτης
Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι κάποιες
έφτασε το ποσό των 96.000.000€. Η μεταγραφή
ομάδες αγωνίζονται σε άθλιους αθλητικούς
αυτή έπρεπε να γίνει, καθώς η Ρεάλ χρειαζόταν
χώρους. Γι' αυτό λοιπόν θα πρέπει να επισκευα-
έναν τέτοιο παίκτη, αλλά το ποσό που δαπα-
στούν σωστά τα υπάρχοντα γήπεδα, έτσι ώστε
νήθηκε δεν θα έπρεπε να είναι τόσο μεγάλο.
να προσφέρουν ένα κόσμιο περιβάλλον τόσο
Υπάρχουν πολλά άλλα τέτοια παραδείγματα
στις ομάδες όσο και στους φιλάθλους. Αξίζει να
μεταγραφών. Το συγκεκριμένο όμως παράδειγμα
σημειωθεί ότι ακόμα και σε ιστορικά στάδια,
είναι το πιο τρανταχτό, καθώς ο πρόεδρος της
όπως αυτό του Λίβερπουλ, το Άνφιλντ, και το
ομάδας από τη Μαδρίτη χρειάστηκε να πάρει
Γουέμπλεϊ του Λονδίνου, υπάρχουν ελλιπείς και
δάνειο από την τράπεζα ύψους 69.000.000€.
φθαρμένες εγκαταστάσεις που πρέπει να επι-
Δεύτερο όμως και πιο σημαντικό πρόβλημα σκευαστούν.
για το παγκόσμιο ποδόσφαιρο είναι η συμπε-
Τέλος, το παγκόσμιο ποδόσφαιρο αυτή την
ριφορά των φιλάθλων και των οπαδών στα
εποχή περνά μία μεγάλη κρίση και όλες οι ομά-
παγκόσμια γήπεδα. Υπάρχουν ορισμένα
δες και οι ομοσπονδίες πρέπει να συμβάλουν
ανεγκέφαλα άτομα τα οποία πηγαίνουν στο
έτσι ώστε να ξεπεραστεί η κρίση
γήπεδο, όχι για να απολαύσουν το θέαμα και
αυτή.
τον αγώνα αλλά για να διαπληκτιστούν με τους
αντίπαλους φιλάθλους. Αυτό έχει δημιουργήσει
τεράστια προβλήματα στην παγκόσμια ποδο- Βασίλης Ντάλιος, Α2

49 
 σύγχρονα προβλήματα 
Χωρίς τηλεόραση
Όλα ξεκίνησαν μια κρύα νύχτα του χειμώνα,
όταν ένας κεραυνός που έπεσε κοντά στο σπίτι
μας κατέστρεψε για μερικές μέρες το σύστημα
ηλεκτροδότησης της γειτονιάς μας.
Η καταστροφή ήταν μεγάλη, αφού χωρίς
ρεύμα δεν μπορούσε να λειτουργήσει τίποτα
μέσα στο σπίτι. Ενώ είχαμε ξεπαγιάσει από το
κρύο, ο μπαμπάς είχε μια πολύ καλή ιδέα. Ποια
ήταν αυτή; Να βάλει σε λειτουργία το τζάκι που
έχουμε στο σαλόνι του σπιτιού μας, και του
οποίου ο ρόλος μέχρι τότε ήταν διακοσμητικός.
Το τζάκι μάς έβγαλε πράγματι από τη δύσκολη
θέση εκείνες τις κρίσιμες μέρες και έγινε η ζεστή
μας συντροφιά, ακόμα και όταν επανήλθε το
ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι, καθώς η τηλεόρασή
μας είχε πάθει μια βλάβη, που για να επιδιορ-
θώσει ο τεχνίτης θα έπρεπε να την κρατήσει
περίπου μια εβδομάδα. Η στενοχώρια μας ήταν
αβάσταχτη: πώς θα κυλήσουν οι μέρες χωρίς
τηλεόραση; Τι οπισθοδρομικοί που είμαστε και
έχουμε μία μόνο τηλεόραση, τη στιγμή που άλλα
σπίτια έχουν πάνω από δύο, έλεγαν τα μικρό-
τερα αδέλφια μου στους γονείς μου για να
δείξουν τη δυσαρέσκειά τους. Ό,τι όμως και να
λέγαμε, η απώλεια της τηλεόρασης ήταν ένα
γεγονός.
 50
Η πρώτη μέρα
ήταν η πιο δύσκολη, μέχρι να προ-
σαρμοστούμε και να βρούμε τρόπους
με τους οποίους θα μπορούσαμε να την αντι-
καταστήσουμε. Τα πράγματα δεν ήταν και τόσο
δύσκολα, γιατί τώρα είχαμε πολύ ελεύθερο
χρόνο για να ασχοληθούμε με άλλα πιο
ουσιώδη πράγματα, που ίσως θα μας γέμιζαν
πολύ περισσότερο, και ας μην το είχαμε καταλά-
βει μέχρι τότε.
Κάθε βράδυ απολαμβάναμε τις ιστορίες της
γιαγιάς γύρω από το τζάκι ψήνοντας και
τρώγοντας κάστανα: ιστορίες πραγματικές που
είχαν βγει από την ίδια τη ζωή της. Και ήταν πολύ
γλυκός ο ύπνος, καθώς από τη μια σε χάιδευε η
φλόγα και από την άλλη το γέρικο χέρι της για-
γιάς, το οποίο σου έδινε μια αίσθηση μοναδική.
Πρέπει να ομολογήσω ότι καλύτερος συνδυα-
σμός για να κάνεις ένα γλυκό και υπέροχο ύπνο,
δεν υπάρχει. Θυμάμαι επίσης με πόση λαχτάρα
μας μιλούσε για τα περασμένα, για τον γάμο
της, τα παιδιά της, τη ζωή της ολόκληρη. Αυτό
όμως που με άγγιξε περισσότερο, ήταν όταν
μιλούσε για τον θάνατο του παππού μου. Η
φωνή της τότε χαμήλωνε, βράχνιαζε και σταγόνες
δάκρυα κυλούσαν από τα μάτια της, που προ-
σπαθούσε με επιδέξιο τρόπο να μας κρύψει.
 Αυτό μας έγινε συνήθεια, και κάθε Σαββα- Γι’ αυτό δεν θα πρέπει να γίνεται κατάχρησή της,
τοκύριακο μαζεύαμε και άλλα παιδιά από τη γει- καθώς είναι βέβαιο ότι υπάρχουν και άλλα μέσα
τονιά το βράδυ γύρω από το τζάκι και όλοι μαζί για γνώση και επαφή με τις ανθρώπινες σχέσεις
εξιστορούσαμε πώς περάσαμε την εβδομάδα. και καταστάσεις. Θα πρέπει λοιπόν μόνοι μας να
Αυτό λοιπόν το τυχαίο γεγονός μας έφερε πιο την προγραμματίζουμε σωστά και να μην κρεμό-
κοντά στους δικούς μας ανθρώπους, αλλά και μαστε από αυτήν, περιμένοντας μήπως πέσει
στους γύρω μας, που τόσο πολύ έχουμε ανάγκη κάποιος κεραυνός στη γειτονιά μας και μας
την παρέα τους. ξεκολλήσει από αυτήν.
Διαβάσαμε επίσης μυθιστορήματα, που σε Οι μέρες που πέρασα χωρίς τηλεόραση θα
άλλη περίπτωση τα ξεκινούσαμε και ποτέ δεν τα μου μείνουν αξέχαστες. Σας προτείνω να το
τελειώναμε. Είχαμε χρόνο να πάμε στο χωράφι δοκιμάσετε και εσείς, για να βρείτε μόνοι σας τι
να βοηθήσουμε τον μπαμπά στις εξωτερικές πραγματικά ζητάτε και τι θέλετε, χωρίς να σας
δουλειές, αλλά και να ασχοληθούμε με τις δου- βομβαρδίζουν κάποιοι άγνωστοι, υποτιμώντας τη
λειές του σπιτιού. Φτιάξαμε τον κήπο του σπιτιού νοημοσύνη σας.
μας που τον είχαμε παραμελήσει· κατασκευάσαμε
εκεί ένα δικό μας σπιτάκι με φύλλα από φοίνικα
και όταν είχε ήλιο περνούσαμε σε αυτό τις απο-
γευματινές μας ώρες.
Η τηλεόραση είχε φύγει λοιπόν από το μυαλό
μας. Όταν την έφεραν πίσω, δεν χαρήκαμε και
τόσο, γιατί φοβηθήκαμε μήπως χάσουμε όλα
αυτά που είχαμε πετύχει τις μέρες της απουσίας
της.
Η τηλεόραση μπορεί να αποτελέσει το σπου-
δαιότερο μέσο μαζικής ενημέρωσης, καθώς δίνει
στον θεατή την ευκαιρία να ενημερώνεται για τις
εξελίξεις στον πολιτικό και οικονομικό χώρο, ενώ
παράλληλα τον ψυχαγωγεί και τον μορφώνει.
Από την άλλη, όμως, διαπιστώνουμε ότι μπορεί
να προκαλέσει ζημιά. Από εμάς εξαρτάται ο
βαθμός της ωφελιμότητάς της. Εάν την προγρα-
μματίζουμε σωστά, είναι απαραίτητη, δεν είναι
όμως αρκετή για να πλάσει από μόνη της
Στάθης Τσουράκης Α3
ευαίσθητους και υπεύθυνους ανθρώπους.

51 
 μουσική 

Η ελληνική ροκ μουσική

Η ιστορία της ελληνικής ροκ μουσικής
αρχίζει την δεκαετία του 70, όταν ο Παύλος
Σιδηρόπουλος πειραματίζεται για πρώτη
φορά με τον ροκ ήχο. Σε μεγάλο βαθμό
επηρέασαν τις εξελίξεις του ελληνικού ροκ
από το 1970 μέχρι και σήμερα, εκτός από τον
Παύλο Σιδηρόπουλο και το Βασίλη Παπακων-
σταντίνου, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο
Διονύσης Σαββόπουλος, οι αδερφοί Κατσιμίχα
κ.ά. Αξιόλογα ελληνικά ροκ γκρουπ είναι οι
Τρύπες, τα Ξύλινα Σπαθιά, οι Πυξ Λαξ, οι
Ενδελέχεια, και πολλοί άλλοι.
Μερικά τραγούδια των παραπάνω καλλι-
τεχνών είναι:

Παύλος Σιδηρόπουλος: Να μ’ αγαπάς, Ο

Μπάμπης ο φλου
Βασίλης Παπακωνσταντίνου: Ο μαύρος γάτος,
Χαιρετίσματα
Λαυρέντης Μαχαιρίτσας: Μικρός Τιτανικός,
Μου λες τα μάτια σου, Έλα ψυχούλα μου, Ένας
Τούρκος στο Παρίσι
Διονύσης Σαββόπουλος: Μη μιλάς άλλο για
αγάπη
Αδελφοί Κατσιμίχα: Νύχτωσε νύχτα, Ανόητες
αγάπες
Τρύπες: Γιορτή, Δεν χωράς πουθενά, Τρένο
Ξύλινα Σπαθιά: Σιωπή, Βασιλιάς της σκόνης,
Αδρεναλίνη
Πυξ Λαξ: Δεν θα δακρύσω πια για σένα, Γιατί
έπαψες αγάπη να θυμίζεις
Ενδελέχεια: Βουτιά από ψηλά, Διαμαντένια
προβλήτα

Ευτέρπη Κουτρουμπα, Α1
Χριστίνα Γρηγοράκη, Α1

 52
ποιήματα-στίχοι 

Αν μάθω πως δε μ’ αγαπάς

θα πέσω στο γκρεμό
από ύψος χαμηλό.
Θα μαχαιρωθώ
Η τάξη είναι το κλουβί
με μαχαίρι πλαστικό
και οι μαθητές πουλάκια
Θα πέσω στη φωτιά
και η φάτσα των καθηγητών
που είναι σβησμένη
σου ανάβει τα λαμπάκια

Φιλία
Όταν είσαι μόνος και το άδικο σε πνίγει
και όταν πάλι ο δρόμος σε αδιέξοδο θα λήγει
Όταν δυο δάκρυα κυλούν στα δυο σου μάτια
όταν η καρδιά σου θα έχει γίνει πια κομμάτια...

Τότε ένας φίλος μπορεί να σε βοηθήσει

μόνο ένας φίλος θα σου δώσει μια λύση...
Όταν έχεις φίλους που πραγματικά αξίζουν...
Μην ακούς τους άλλους που την ψυχή σου τη
μαυρίζουν...

Μία η τάξη μας

ένα το τμήμα μας, όλοι τρελοί.
Τρελοί που χορεύουν στο διάδρομο
για μια κενή.
Μη μιλάς για ιστορία
και μαθηματικά
μίλα μου για αγάπες και ερωτικά.
Αν το μάθει η Γυμνασιάρχης
θα μας βγάλει το αυτί
θα μας πάρει στο γραφείο
και θα φάμε αποβολή.

Μαρία Αλεφαντινού, Α2

53 
 ήξερες ότι... 

Το μέλι είναι το μόνο τρόφιμο που δεν χαλάει.

Βρέθηκε μέλι στους τάφους των Αιγυπτίων Φαραώ, το
οποίο δοκίμασαν οι αρχαιολόγοι και δήλωσαν ότι
είναι βρώσιμο.

 Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο Κλιντ Ίστγουντ

και ο Χάρισον Φορντ είναι οι τρεις άνθρω-
ποι που έχουν ήδη αγοράσει οικόπεδα στο
φεγγάρι.

Το 1800, στην Αγγλία, όποιος δοκίμαζε να

αυτοκτονήσει και δεν τα κατάφερνε καταδικαζόταν σε θάνατο!

 Τα γνωστά σε όλους μας «νυχτικά» εμφανίστηκαν στην Ευρώπη

τον 16ο αιώνα. Έως τότε, οι άνθρωποι κοιμούνταν είτε γυμνοί είτε με
τα ρούχα τους.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι κοιμόντουσαν με πέτρινα μαξιλάρια!

 Η χειραψία παλιά γινόταν για να δείχνει κανείς πως είναι άοπ-

λος!
Πριν από το 1800, δεν υπήρχε ξεχωριστό παπούτσι για το δεξί και το
αριστερό πόδι.

 Στη Σιγκαπούρη είναι παράνομο να μασάς τσίχλα.

Ο πιο δυνατός μυς του ανθρώπι-

νου σώματος είναι η γλώσσα.

Η Coca-Cola ήταν αρχικά πράσινη.

 54
Οι Μογγόλοι ρίχνουν αλάτι στο τσάι τους αντί για ζάχαρη.

Οι γαρίδες είναι τα πιο θορυβώδη όντα στον ωκεανό.

 Η σοκολάτα μπορεί να σκοτώσει τα σκυλιά, καθώς

έχει άμεσες επιπτώσεις στον εγκέφαλο και το νευρικό τους
σύστημα.
Οι χήνες συχνά ζευγαρώνουν μία φορά και για μια ζωή
και μπορούν να πεθάνουν, κυριολεκτικά, από τη στεναχώρια τους όταν πεθάνει
το ταίρι τους.

Κάθε άνθρωπος παράγει καθημερινά 1 λίτρο σάλιο και συνολικά στη

ζωή του περίπου 25.000 λίτρα! (Η αγελάδα παράγει μέχρι και 60 λίτρα
την ημέρα!!!)

Ο μεγαλύτερος μυς μας είναι αυτός του γλουτού μας.

 Όταν φταρνιζόμαστε, ο αέρας βγαίνει από την μύτη μας με

ταχύτητα μεγαλύτερη από 160 χιλιόμετρα ανά ώρα.

Σε όλο μας το σώμα έχουμε 2-3 εκατομμύρια τρίχες. Μόνο στις παλάμες των χεριών,
στις φτέρνες των ποδιών και στα χείλη δεν έχουμε καθόλου!

Κάθε δακτυλικό αποτύπωμά μας είναι μοναδικό. Ακόμα και τα αποτυπώματα

των 10 δακτύλων μας είναι διαφορετικά μεταξύ τους!

 Στο σώμα μας έχουμε 206 κόκαλα από τα οποία

το πιο μικρό είναι ένα που βρίσκεται στο αυτί σου
και το πιο μεγάλο είναι αυτό του μηρού σου;

Οι αγελάδες βγάζουν περισσότερο γάλα όταν ακούνε μουσική.

Τα μυρμήγκια δεν κοιμούνται ποτέ.

Όλγα Κοκολάκη, Α1
Θοδωρής Κυριακάκης, Α1

55 
 Οπτικές Πλάνες

 56
 Τέα Πούπη, Γ4 Ευαγγελία Πετράκη, Γ3 Λευτέρης Σκαλιδάκης, Γ4

Ευγενία Μιχαηλίδη, Γ3 Ιωάννα Σπαθαράκη, Β3 Γιάννης Παντελάκης, Γ3

Τα παραπάνω έργα των παιδιών ήταν υποψήφια για το εξώφυλλο και οπισθόφυλλο του περιοδικού
Eυχαριστούμε
• Τη Διευθύντρια του σχολείου Mαρία Πατρελάκη.
• Την καθηγήτρια των Kαλλιτεχνικών, Αναστασία Πετράκη.
• Την καθηγήτρια των Aγγλικών, Xρύσα Kοντοχρήστου.
• Tον καθηγητή Φυσικής, Μανόλη Λιονάκη.
• Tον καθηγητή της Τεχνολογίας, Αντώνη Βουρβαχάκη.
Συντακτική Ομάδα
Α1: Χριστίνα Γρηγοράκη, Χρήστος Κλαριδόπουλος, Όλγα Κοκολάκη, Ευτέρπη
Κουτρουμπά, Γιώργος Κυριακάκης, Θοδωρής Κυριακάκης, Αναστασία Λιοδάκη,
Φιλιώ Μαρματάκη Α2: Μαρία Αλεφαντινού, Σίσσυ Μαρμαριτσάκη, Βασίλης
Ντάλιος, Αγγελική Πατεράκη Α3: Στάθης Τσουράκης Β1: Ευτυχία Ανδρονικάκη,
Μαρία Βεριβάκη, Μαντώ Βροντάκη, Ιωάννα Δρακουλάκη, Ελένη Ζουριδάκη,
Γεωργία Μιχαηλίδη Β2: Άννα Κεραμιανάκη, Μαρία Κοκκινάκη Β3: Κώστας Πρα-
σάκης, Όλγα Σταφυλαράκη, Δέσποινα Σχοιναράκη Γ2: Ντόινα Κορόι,
Αλέξανδρος Κοκολάκης, Δήμητρα Κουτρουμπά, Ζαχαρίας Μαυριδάκης, Κώστας
Λυχνάκης Γ4: Γιάννης Χριστινάκης, Αλκμήνη Τσέκου, Λευτέρης Σκαλιδάκης
Υπεύθυνοι καθηγητές:
Οι φιλόλογοι Γιάννης Δημητρακάκης και Ελένη Μαράκη
Γαβριέλλα Κίτσο, Β2