Professional Documents
Culture Documents
Yunit I
1
DEPED COPY
2
YUNIT I
MGA PANGUNAHING KONSEPTO NG EKONOMIKS
DEPED COPY
pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng ekonomiks bilang batayan ng matalino
at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay. Layunin din nitong maisabuhay mo
ang mga pangunahing konsepto ng ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad
na pang-araw-araw na pamumuhay.
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
Pamantayang Pangnilalaman Pamantayang Pagganap
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- Naisasabuhay ang pag-unawa sa mga
unawa sa mga pangunahing konsepto pangunahing konsepto ng Ekonomiks
ng Ekonomiks bilang batayan ng bilang batayan ng matalino at maunlad
matalino at maunlad na pang-araw- na pang-araw-araw na pamumuhay.
araw na pamumuhay
3
Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa
pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo
ng matalinong desisyon.
Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan
ARALIN 3: at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan.
PANGANGAILANGAN Nasusuri ang herarkiya ng pangangailangan.
AT KAGUSTUHAN Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng
mga pangangailangan batay sa mga herarkiya ng
pangangailangan.
Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa
pangangailangan at kagustuhan.
DEPED COPY
Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon
ARALIN 4:
upang matugunan ang pangangailangan.
ALOKASYON
Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa ibat
ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa
kakapusan.
ARALIN 7:
Nasusuri ang mga tungkulin ng ibat ibang
MGA ORGANIZATION
organisasyon ng negosyo.
NG NEGOSYO
4
GRAPIKONG PANTULONG
Walang katapusang
Limitadong pinagkukunang-yaman
pangangailangan at kagustuhan
DEPED COPY
Pagkonsumo KAKAPUSAN Produksiyon
ALOKASYON
EKONOMIKS
5
PANIMULANG PAGTATAYA
DEPED COPY
ang pangangailangan at kagustuhan ng tao
B. dahil sa mga bagyo at iba pang uri ng kalamidad na pumipinsala sa
mga pinagkukunang-yaman
C. dahil sa mga negosyanteng nagsasamantala at nagtatago ng mga
produktong ibinebenta sa pamilihan
D. dahil likas na malawakan ang paggamit ng mga tao sa pinagkukunang-
yaman ng bansa
(K) 3. Kung ikaw ay isang taong rasyonal, ano ang dapat mong isaalang-alang sa
paggawa ng desisyon?
A. isaalang-alang ang mga paniniwala, mithiin, at tradisyon
B. isaalang-alang ang mga hilig at kagustuhan
C. isaalang-alang ang opportunity cost sa pagdedesisyon
D. isaalang-alang ang mga dinadaluhang okasyon
6
(P) 6. Alin sa sumusunod ang pinakaangkop na kahulugan ng Ekonomiks?
A. Ito ay matalinong pagpapasya ng tao sa pagsagot ng mga suliraning
pangkabuhayan na kinakaharap.
B. Ito ay tumutukoy sa siyensiya ng kaasalan ng tao na nakakaimpluwensiya
sa kanyang pagdedesisyon.
C. Ito ay pag-aaral ng tao at ng lipunan kung paano haharapin ang mga
suliraning pangkabuhayan.
D. Ito ay pag-aaral kung paano matutugunan ng tao ang kanyang walang
katapusang pangangailangan at kagustuhan sa harap ng kakapusan.
DEPED COPY
serbisyo.
C. Pag-init ng klima na nagdudulot ng mas malalakas na bagyo at
mahabang panahon ng El Nio at La Nia.
D. Nagpapataas ng pagkakataong kumita ang mga negosyante.
(P) 11. Ang bawat salik ng produksiyon ay mahalaga sa paglikha ng mga produkto
at serbisyo. Ang bawat salik kapag ginamit ay may kabayaran tulad ng
A. upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa,
at interes para sa entreprenyur
B. upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista,
at tubo sa entreprenyur
C. sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at
tubo sa entreprenyur
D. tubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista,
at interes sa entreprenyur
DEPED COPY
Gamitin ang talahanayan sa ibaba sa tanong sa aytem 12.
ITEMS Growth
2012 2013 Rate
(%)
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION
7,837,881 8,455,783 7.9
EXPENDITURE
1. Food and Non-alcoholic beverages 3,343,427 3,596,677 7.6
2. Alcoholic beverages, Tobacco 100,930 110,059 9.0
3. Clothing and Footwear 108,492 116,635 7.5
4. Housing, water, electricity, gas and other
965,753 1,062,100 10.0
fuels
5. Furnishings, household equipment and
310,249 326,101 5.1
routine household maintenance
6. Health 199,821 218,729 9.5
7. Transport 837,569 894,369 6.8
8. Communication 247,946 264,281 6.6
9. Recreation and culture 142,851 154,391 8.1
10. Education 302,772 334,586 10.5
11. Restaurants and hotels 291,460 318,553 9.3
12. Miscellaneous goods and services 986,611 1,059,301 7.4
Pinagkunan: http://www.nscb.gov.ph retrieved on 30 January 2014
8
(P) 12. Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan?
A. Malaking bahagi ng pagkonsumo ng sambahayan ay nagmumula sa
edukasyon.
B. Nagpakita ng pagbaba sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong
2012-2013.
C. Pinakamababa ang pagkonsumo ng sambahayan sa komunikasyon.
D. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong
2012-2013.
DEPED COPY
ang gastos sa paggawa ng produkto.
C. Ang PPF ay nagpapakita ng plano ng produksiyon batay sa kakayahan
ng isang ekonomiya na lumikha ng produkto.
D. Sa pamamagitan ng PPF ay maipakikita ang ibat ibang alternatibo
sa paglikha ng produkto upang magamit nang episyente ang mga
limitadong pinagkukunang-yaman.
(U) 15. Papaano mo ipaliliwanag ang kasabihang There isnt enough to go around
na nagmula kay John Watson Howe?
A. Limitado ang mga pinagkukunang-yaman kayat hindi ito sasapat sa
pangangailangan ng tao.
B. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga
pinagkukunang-yaman.
C. Ang walang pakundangang paggamit ng pinagkukunang-yaman ay
hahantong sa kakapusan.
D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong
daigdig.
9
(U) 16. Kung ikaw ay kabilang sa sistemang ipinag-uutos na ekonomiya, alin sa
sumusunod ang hindi nagpapakita ng gampanin ng kasapi ng sistemang
ito?
A. Ang iyong katungkulan sa ekonomiya ay nagmumula sa utos ng
pamahalaan batay sa plano.
B. Malaya kang kumikilos ayon sa sariling interes nang walang pakikialam
ng pamahalaan.
C. Sama-samang isinasagawa ang mga gawain at pakinabang sa
pinagkukunang-yaman.
D. May kalayaan ang mamamayan ngunit may kontrol pa rin ang
pamahalaan sa ilang gawain.
DEPED COPY
B. Segunda mano ang binibili upang makamura at makatipid sa pamimili
na pasok sa badyet.
C. Sumusunod sa badyet at sinusuri ang presyo, sangkap, at timbang ng
produktong binibili.
D. Bumibili nang labis sa pangangailangan upang matiyak na hindi
mauubusan sa pamilihan.
10
(U) 19. Ano ang ipinahihiwatig ng ilustrasyon sa itaas ukol sa produksiyon?
A. Ang produksiyon ay isang proseso ng pagsasama-sama ng output
tulad ng produkto at serbisyo ubang mabuo ang input tulad ng lupa,
paggawa, kapital, at kakayahan ng entreprenyur.
B. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga input
tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entreprenyur upang makabuo
ng produkto at serbisyo.
C. Magaganap lamang ang produksiyon kung kompleto ang mga salik na
gagamitin dito.
D. Magiging mas produktibo ang produksiyon kung mas marami ang
lakas-paggawa kaysa sa mga makinarya.
DEPED COPY
ikonsumo sa pang-araw-araw.
B. Ang produksiyon ay lumilikha ng trabaho.
C. Ang pagkonsumo ang nagbibigay-daan sa produksiyon ng produkto at
serbisyo, kaya dahil dito masasabing mas mahalaga ang produksiyon
kaysa sa pagkonsumo.
D. Ang mga kinita mula sa bawat salik ng produksiyon ay nagagamit ng
sambahayan sa pagbili ng produkto at serbisyo.
11
PANIMULA
DEPED COPY
nito. Mas madalas nga, hindi mo pa nararating ang lugar kung saan nagmula ang
produkto at serbisyong kinokunsumo mo. Kaugnay nito, naisip mo ba kung ano ang
ekonomiks, at ano ang kaugnayan nito sa pang-araw-araw na pamumuhay?
ARALIN 1
KAHULUGAN AT KAHALAGAHAN NG EKONOMIKS
ALAMIN
12
Gawain 1: OVER SLEPT
DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:
Suriin ang bawat aytem sa una at ikalawang kolum. Pagpasyahan kung ano
ang pipiliin mo sa Option A at B. Isulat sa ikatlong kolum ang iyong desisyon at sa ika-
apat na kolum ang dahilan ng iyong naging pasya.
13
Pamprosesong Tanong:
Isulat sa kahon sa kanan ng larawan ang pauna mong kaalaman kung ano
ang kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay
DEPED COPY
bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan. Makikita at sasagutan mo
rin ang katanungang ito pagkatapos ng lahat ng gawain at babasahin sa bahaging
PAUNLARIN at PAGNILAYAN. Inaasahang makita sa gawaing ito ang pag-unlad ng
iyong kaalaman sa mga paksang aralin.
INITIAL NA KAALAMAN
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
. __________________________
__________________________
__________________________
14
PAUNLARIN
DEPED COPY
Kahulugan ng Ekonomiks
15
panahon. Samantala, ang yamang kapital (capital goods) tulad ng makinarya, gusali,
at kagamitan sa paglikha ng produkto ay may limitasyon rin ang dami ng maaaring
malikha. Sa gayon, kailangang magdesisyon ang pamayanan batay sa apat na
pangunahing katanungang pang-ekonomiya na kapaki-pakinabang sa lahat. Tingnan
ang pigura sa ibaba.
KAKAPUSAN
Ano ang
Paano gagawin? Para Kanino? Gaano karami?
gagawin?
DEPED COPY
Ang kakapusan na pinagtutuunan ng pag-aaral ng ekonomiks ay pang-araw-
araw na suliraning kinakaharap hindi lamang ng pamayanan at sambahayan, kundi ng
bawat indibidwal pati ang mga mag-aaral na katulad mo.
Iayos ang ginulong pigura ng mind map. Isulat sa text box ng mind map ang
mga konseptong nakalahad sa talahanayan sa ibaba. Gamiting batayan sa pagbuo
ang arrows at lines.
Mga Konsepto
16
Mahahalagang Konsepto sa Ekonomiks
DEPED COPY
magbago ng isip sa bandang huli. Ito ay dahilan sa mga insentibo na iniaalok ng mga
lumilikha ng produkto at serbisyo. Tulad ng pag-aalok ng mas mura at magandang
serbisyo at pagbibigay ng mas maraming pakinabang sa bawat pagkonsumo ng
produkto o serbisyo. Maaari ding mailarawan ang incentives sa kung magbibigay
ng karagdagang allowance ang mga magulang kapalit ng mas mataas na marka na
pagsisikapang makamit ng mag-aaral.
Marginal
Trade-off
Opportunity thinking Incentives
Cost
Matalinong Pagdedesisyon
17
Pamprosesong Tanong:
DEPED COPY
usaping ekonomiko ng bansa. Maaari mo ding maunawaan ang mga batas at
programang ipinatutupad ng pamahalaan na may kaugnayan sa pagpapaunlad ng
ekonomiya.
Pamprosesong Tanong:
18
Produkto Presyo bawat Piraso
Tubig na inumin Php10.00
Tinapay Php 8.00
Kanin Php10.00
Ulam Php20.00
Juice Php10.00
Pamprosesong Tanong:
1. Kung ikaw si Nicole, ano ang mga produktong handa mong ipagpalit upang
makabili ng inuming tubig? Bakit?
2. Nagkaroon ng promo sa mga kanin at ulam (combo meals) at bumaba sa
DEPED COPY
Php25.00 ang halaga nito. Kung ikaw si Nicole, paano mo pamamahalaan ang
iyong badyet?
REVISED NA KAALAMAN
______________________________
______________________________
______________________________
_____________________________
_____________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
19
Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol sa
kahulugan at kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na buhay, ihanda
ang iyong sarili sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan ng
mas malalim ang konsepto ng ekonomiks.
PAGNILAYAN
DEPED COPY
mga natutuhan.
20
Presentasyon ng Lahat ng Tatlo lamang Dalawa Isa lamang
pagkakasulat pamantayan sa mga lamang sa mga
- Maayos ang ay pamantayan sa mga pamantayan
pagkakasunod- matatagpuan ang pamantayan ang
sunod ng mga sa kabuuang matatagpuan ang matatagpuan
ideya repleksiyon sa kabuuan matatagpuan sa kabuuang
- Hindi paligoy- ng repleksiyon sa kabuuang repleksiyon
ligoy ang repleksiyon
pagkakasulat
- Angkop ang
mga salitang
ginamit
- Malinis ang
pagkakasulat
DEPED COPY
Gawain 8: SITWASYON AT APLIKASYON
KRITERYA 4 3 2 1
Kaalaman sa Ang Ang mga Hindi lahat ng Ang
Paksa pangunahing pangunahing pangunahing pangunahing
kaalaman ay kaalaman ay kaalaman ay kaalaman ay
nailahad at nailahad subalit nailahad hindi nailahad
naibigay ang hindi wasto ang at natalakay
kahalagahan ilan
21
Gawain 9: BAITANG NG PAG-UNLAD
FINAL NA KAALAMAN
____________________________
DEPED COPY
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
__________________________
22
PANIMULA
DEPED COPY
ng mga paraan kung paano mapamamahalaan ang mga suliraning dulot ng kakapusan.
ARALIN 2
ANG KAKAPUSAN
ALAMIN
Gawain 1: T-CHART
HANAY A HANAY B
Bigas Gasoline
Isda Ginto
Gulay Nickel
Bawang Tanso
23
Pamprosesong Tanong:
DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:
24
Gawain 3: KNOWLEDGE GAUGE
Ang gawaing ito ay susukat sa iyong paunang kaalaman kung paano maipakikita
ang kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay, at kung bakit maituturing
na isang suliraning panlipunan ang kakapusan.
INITIAL NA KAALAMAN
___________________________________
___________________________________
___________________________________
DEPED COPY
___________________________________
___________________________________
___________________________________
PAUNLARIN
25
Pagkakaiba ng Kakapusan at Kakulangan
DEPED COPY
ang kakulangan sa bigas, ang pamahalaan ay maaaring umangkat ng bigas sa ibang
bansa. Inaasahan na babalik sa normal ang supply ng bigas sa sandaling bumuti ang
panahon at magkaroon ng saganang ani ng palay. Ang kakulangan ay pansamantala
sapagkat may magagawa pa ang tao upang masolusyunan ito.
26
PRODUCTION POSSIBILITY FRONTIER
DEPED COPY
ng choices sa plano A, B, C, D, E at F. Tingnan ang production plan ng isang partikular
na teknolohiya sa ibaba.
27
Plano B, makalilikha ng 950 units ng tela at makagagawa ng 100 units ng
pagkain
Plano C makalilikha ng 850 units ng tela at 200 units ng pagkain
Plano D makalilikha ng 650 units ng tela at 300 units ng pagkain
Plano E makalilikha ng 400 units ng tela at 400 units ng pagkain
Plano F makalilikha ng 0 unit ng tela at 500 units ng pagkain
DEPED COPY
Nag-specialize sa
paglikha ng tela
Nag-specialize sa
paglikha ng pagkain
28
infeasible na punto
DEPED COPY
Samantala, kung hindi magagamit ang lahat ng salik ng produksiyon ay
masasabing hindi rin efficient ang paglikha ng produkto dahil hindi nagagamit lahat ng
salik na mayroon ang lipunan, ito ang inilalarawan ng punto na nasa loob ng kurba.
Maaaring magdulot ng suliraning pang-ekonomiya ang planong ito tulad ng kawalan
ng trabaho.
Mais Palay
Option (Libong (Libong
Sako) Sako)
A 0 15
B 1 14
C 2 12
D 3 9
E 4 5
F 5 0
29
PUNTO INTERPRETASYON KONGKLUSYON
Palatandaan ng Kakapusan
DEPED COPY
maubos at magdulot ng pagkasira sa natural na sistema ng kalikasan, extinction ng
mga species ng halaman at hayop at pagkasira ng biodiversity. Bagaman maaaring
magsagawa ng reforestation, ang patuloy na paglaki ng populasyon na umaasa sa
produkto ng kagubatan ay mabilis ding lumalaki.
Samantala, bumababa rin ang bilang ng nahuhuling isda at iba pang lamang
dagat dahilan sa pagkasira ng mga coral reefs. Ang produktong agrikultural na
nakukuha mula sa lupa ay maaaring mabawasan dahilan sa pabago-bagong panahon
at umiinit na klima.
30
Marapat na maunawaan ng bawat isa na sa paglipas na panahon, maaaring
maubos pa ang mga pinagkukunang-yaman kasabay ng patuloy na lumalaking
populasyong umaasa dito. Magiging dahilan ito ng malawakang kahirapan at
pagkakasakit ng mga mamamayan. Maaari din itong magdulot ng sigalot, pag-
aaway-away, at kompetisyon. Upang mapamahalaan ang kakapusan, kailangan
ang matalinong pagdedesisyon at pagtutulungan habang isinasakatuparan ang
magkakaibang layunin sa ngalan ng katahimikan at kasaganaan sa buhay.
Kailangan din ang matalinong pagdedesisyon kung ano, paano, para kanino
at gaano karami ang dapat na magawang mga produkto. Kailangan ang kasiguruhan
na ang limitadong likas na yaman ay magagamit ng angkop sa kinakailangan ng
mamamayan.
DEPED COPY
Upang mapamahalaan ang kakapusan natukoy na mahalagang suriin kung
ano ang produktong lilikhain, paano lilikhain, gaano karami at kung para kanino ang
mga lilikhaing produkto. Bunsod nito, inaasahan na ang sumusunod ay ilan sa mga
paraan na maaaring isagawa upang mapamahalaan ang suliranin sa kakapusan.
31
2. Pangangampanya upang ipagbawal ang paggamit ng mga kemikal at iba pang
bagay na nakalilikha ng polusyon;
3. Pagkordon o enclosure ng mga piling lugar na malala ang kaso ng ecological
imbalance (protected areas program); at
4. Pagbabantay sa kalagayan at pangangalaga sa mga nauubos na uri ng mga
hayop (endangered species).
DEPED COPY
gasolina na ginagamit upang mapaandar ang mga planta ng koryente
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
____________________________________________________________ .
32
Gawain 6: CONSERVATION POSTER
RUBRIK NG PAGMAMARKA
Napakagaling Magaling May kakulangan
Kriterya
3 2 1
Impormatibo Ang nabuong poster Ang nabuong poster Ang nabuong poster
ay nakapagbibigay ay nakapagbibigay ay kulang ang
ng kumpleto, wasto, ng wastong impormasyon tungkol
at mahalagang impormasyon sa konserbasyon ng
impormasyon tungkol sa yamang likas at kung
tungkol sa konserbasyon paano malalabanan
DEPED COPY
konserbasyon ng ng yamang likas ang kakapusan.
yamang likas at kung at kung paano
paano malalabanan malalabanan ang
ang kakapusan. kakapusan.
Malikhain Nagpakita ng Malikhain at May kakulangan ang
pagkamalikhain at magaling ang elemento ng disenyo
napakagaling na elemento ng ng poster.
disenyo ng poster. disenyo ng poster.
Ang gawaing ito ay katulad ng Gawain 3 na may layuning mataya ang iyong
kaalaman tungkol sa kaugnayan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay, at kung
bakit itinuturing ang kakapusan na isang suliraning panlipunan. Ngayon naman ay
muli mong sasagutan ang tanong sa ibaba upang maipakita ang pag-unlad ng iyong
kaalaman.
REVISED NA KAALAMAN
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
33
Matapos mong mapalalim ang iyong kaalaman ukol sa epekto ng kakapusan
sa pang-araw-araw na pamumuhay ng tao, ay maaari ka nang pumunta sa
susunod na bahagi ng aralin. Ihanda mo ang iyong sarili para sa mas malalim na
pag-unawa sa kakapusan.
PAGNILAYAN
DEPED COPY
kakapusan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng tao. Kinakailangan ang
mas malalim na pagtalakay sa konsepto ng kakapusan upang maihanda ang
iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.
34
RUBRIK SA RESOURCE MAPPING
4 3 2 1 0
Naipakita sa Naipakita sa Naipakita sa Hindi naipakita Walang
mga detalye mga detalye mga detalye ng sa mga detalye mapa na
ng mapa ang ng mapa ang mapa ang mga ng mapa ang nagawa.
mahahalagang mahahalagang impormasyon mahahalagang
impormasyon impormasyon tungkol sa impormasyon
tungkol sa tungkol sa paksa subalit tungkol sa
paksa at paksa subalit masyadong paksa o wala
nakapagpapa- ang nagsusuri malawak o itong kaugnayan
taas ito sa ay nangangaila- kulang. Ang sa paksa.
pagkakaunawa ngan pa ng nagsusuri nito
ng mga impormasyon ay kailangan pa
DEPED COPY
nagsusuri nito. upang ito ng karagdagang
ay lubos na impormasyon
maunawaan. upang lubos na
maunawaan.
Pamprosesong Tanong:
35
Bakit maituturing na isang suliraning
panlipunan ang kakapusan?
FINAL KAALAMAN
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
DEPED COPY
MAHUSAY! Natapos mo na ang iyong mga gawain!
36
PANIMULA
DEPED COPY
pagdedesisyon, maipakita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at pangangailangan
sa suliranin ng kakapusan, makapagsusuri sa herarkiya ng pangangailangan,
makabuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng pangangailangan batay sa herarkiya
ng pangangailangan, at makapagsuri sa mga salik na nakakaimpluwensya sa
pangangailangan at kagustuhan.
ARALIN 3:
PANGANGAILANGAN AT KAGUSTUHAN
ALAMIN
37
Pamprosesong Tanong:
Suriin ang bawat aytem sa una at ikalawang kolum. Pagpasyahan kung ano
ang pipiliin mo sa Option A at B. Isulat sa ikatlong kolum ang iyong desisyon.
DEPED COPY
2. Maglalakad sa Sasakay sa pagpasok sa
pagpasok sa paaralan paaralan
3. Kakain ng Kanin Kakain ng Tinapay
4. Supot na plastic Supot na papel
5. Gagamit ng lapis Gagamit ng ballpen
Pamprosesong Tanong:
Gawain 3: CROSSROADS
Sagutan ang tanong na nasa loob ng kahon na nasa susunod na pahina. Isulat
ang iyong sagot sa kahon ng INITIAL na kaalaman.
38
Paano makatutulong ang kaalaman sa konsepto ng pangangailangan at
kagustuhan sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon?
INITIAL NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
DEPED COPY
Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman tungkol
sa pangangailangan at kagustuhan, ihanda ang iyong sarili para sa susunod na
bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan ng mas malalim ang konsepto ng
pangangailangan at kagustuhan.
PAUNLARIN
39
ANG PANGANGAILANGAN AT KAGUSTUHAN
Samantala, hindi sapat na may damit, tirahan, at pagkain lang ang tao. Gusto
niyang mabuhay nang marangal at maayos sa lipunan kaya siya ay naghahangad ng
mas mataas sa kanyang mga batayang pangangailangan. Tinatawag na kagustuhan
ang paghahangad na ito ng tao. Ang pagkakaroon ng bahay sa isang sikat na
pamayanan, pagkakaroon ng masasarap na pagkain araw-araw, at pagsusuot ng
mamahaling damit ay mga halimbawa ng kagustuhan. Hinahangad ito ng mga tao
sapagkat nagdudulot ito ng higit na kasiyahan.
DEPED COPY
Ayon kina McConnel, Brue, at Barbiero (2001) sa kanilang aklat na
Microeconomics,Ang kagustuhan ng tao ay nagbabago at maaaring madagdagan
dahilan sa paglabas ng mga bagong produkto. Ang kagustuhan ng tao sa isang bagay
ay magdudulot ng mas mataas na antas ng kagustuhan sa paglipas ng panahon.
Subalit sa maraming pagkakataon, ang kagustuhan ng isang tao ay maaaring
pangangailangan ng iba at ang pangangailangan mo ay kagustuhan lamang para
sa iba. Ang pagbili ng cellphone halimbawa, para sa isang negosyante ay isang
pangangailangan. Subalit para sa iba, ang cellphone ay maaaring kagustuhan lamang.
40
Bagamat may limitasyon sina Mat at Tam, ang kanilang kagustuhan ay maaari
pa ring makamit sa pamamagitan ng matalinong pamamahala ng kanilang baon.
DEPED COPY
6. _________ mamahaling relo.
relo
7. _________ telebisyon.
telebisyon
8. _________ kumain ng pizza pie.pie
9. _________ maglaro ng video game.
game
10. _________ magsuot ng maayos na damit.
Pamprosesong Tanong:
41
Pangangailangang Panlipunan. Kabilang dito ang pangangailangan na
magkaroon ng kaibigan, kasintahan, pamilya at ng anak, at pakikilahok sa mga gawaing
sibiko. Kailangan ng tao na makipag-ugnayan sa kanyang kapwa at makisalamuha
sapagkat mayroon siyang pangangailangan na hindi niya kayang tugunan na mag-isa.
Maaaring magdulot ng kalungkutan at pagkaligalig ang sinumang hindi makatutugon
sa pangangailangang ito.
DEPED COPY
mas mataas na pagtingin sa kasagutan sa halip na katanungan. Hindi siya natatakot
mag-isa at gumawa kasama ang ibang tao. Ang mga taong nasa ganitong kalagayan
ay hindi mapagkunwari at totoo sa kanyang sarili. May kababaang loob at may respeto
sa ibang tao.
42
Malikhain, interesadong malunasan
ang suliranin, mapagpahalagang sa
buhay, malapit na ugnayan sa ibang KAGANAPAN Kalungkutan, depresyon
tao NG PAGKATAO
Seguridad sa Kabalisahan,
katawan, pamilya, kawalang
DEPED COPY
kalusugan, SEGURIDAD AT KALIGTASAN katiyakan,
trabaho, ari-arian mahinang
Katakawan,
Pagkain, tubig, pagkagutom,
pagtulog, PISYOLOHIKAL pagkakasakit
pahinga panghihina
ng katawan
Gawain 5: BAITANG-BAITANG
43
DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:
44
Kita. Malaki ang kinalaman ng kita sa pagtugon ng tao sa kanyang pangangailangan
at kagustuhan. Kapag maliit ang kita ng tao, malimit na nagkakasya na lamang siya
sa mga pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, damit, at pagkakaroon ng
bahay. Samantala, naghahangad ng malalaki at modernong bahay ang mga taong may
malaking kita. Kung mas malaki ang kita mas madalas na malaki rin ang konsumo,
hindi lamang sa pagkain kundi sa mga bagay na itinuturing na kagustuhan.
DEPED COPY
Gawain 6: PASS MUNA
HALAGA BAWAT
MAAARING PAGKAGASTUSAN
BUWAN (Php)
______ 1. Koryente 1,000
______ 2. tubig 500
______ 3. pagbili ng paboritong junkfood 150
______ 4. video game 100
______ 5. upa sa bahay 2,500
______ 6. pamamasyal at pagbisita sa mga kaibigan 500
______ 7. pagkain ng pamilya 5,000
______ 8. panonood ng paborito mong palabas sa sinehan 180
______ 9. pamasahe at baon mo, ni tatay, kuya, at ate 2,200
_____ 10. cable/internet 900
45
Pamprosesong Tanong:
DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:
Gawain 8: CROSSROADS
REVISED NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_____________________
46
PAGNILAYAN
DEPED COPY
Magsagawa ng obserbasyon sa iyong lokal na komunidad at tingnan kung
ano-ano ang magagandang katangian nito. Gumawa ng editoryal na nagpapakita ng
katangian at kasalukuyang kondisyon ng komunidad at ilarawan sa iyong editoryal
kung ano-ano ang pangangailangan nito batay sa komposisyon ng populasyon.
47
Ang nabuong Ang nabuong Ang ilang Marami sa
editoryal ay editoryal ay bahagi ng mga bahagi
nagpakita ng nagpakita ng nabuong ng nabuong
makatotoha- pangyayari editoryal ay editoryal ay
nang tungkol sa nagpakita nagpakita
pangyayari katangian at ng hindi ng hindi
tungkol sa kasalukuyang makatotoha- makatotoha-
KATOTO-
katangian at kondisyon ng nang nang
HANAN
kasalukuyang komunidad na pangyayari pangyayari
kondisyon ng sinuri. tungkol sa tungkol sa
komunidad na katangian at katangian at
sinuri. kasalukuyang kasalukuyang
kondisyon ng kondisyon ng
komunidad na komunidad na
sinuri. sinuri.
DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:
48
Paano makatutulong ang kaalaman sa konsepto ng pangangailangan at
kagustuhan sa pagbuo ng matalinong pagdedesisyon?
FINAL NA KAALAMAN
_______________________________
_______________________________
DEPED COPY
_______________________________
_______________________________
49
Ang susunod na aralin ay tatalakay sa alokasyon. Ito ang naglalarawan
kung paano tinutugunan ng tao ang kaniyang suliranin sa kakapusan. Ang mga
suliranin sa pangangailangan at kagustuhan ng tao sa paglipas ng panahon ay
nagbabago, ang mga salik na nakakaapekto sa kaniyang desisyon ay nagbabago
rin. Wala itong katapusan at masalimuot o kumplikado. Ano kaya ang solusyon
para dito?
PANIMULA
DEPED COPY
produkto, at serbisyo ay tinatawag na alokasyon.
ARALIN 4:
ALOKASYON
ALAMIN
50
Gawain 1: FOUR PICS ONE WORD
DEPED COPY S
O
Q
N
A
Y
L
I
K
A
O
Pamprosesong tanong:
Piliin sa mga hanay ng salita sa ibaba ang angkop na kataga sa bawat larawan.
Isulat ito sa kahon sa ilalim ng bawat larawan.
51
Pamprosesong Tanong:
DEPED COPY
1. Ano ang iyong naging batayan sa pagpili ng sagot?
2. Sa iyong palagay, ano ang ibig sabihin ng sistemang pang-ekonomiya?
52
PAUNLARIN
DEPED COPY
53
Upang matiyak na efficient at maayos ang alokasyon ng mga pinagkukunang-
yaman, dapat itong sumagot sa apat na pangunahing katanungang pang-ekonomiko:
DEPED COPY
Ang makikinabang sa pagbuo ng produkto o serbisyo ang nagsisilbing
motibasyon sa pagpapatuloy ng produksiyon. Ang makikinabang sa produkto o
serbisyo ay kung sino ang nangangailangan at may kakayahang makamit ito. Maaaring
nasa loob o labas ng bansa ang gagamit ng gagawing produkto at serbisyo.
Tradisyonal na Ekonomiya
DEPED COPY
Ang unang anyo ng sistemang pang-ekonomiya ay ang tradisyonal na
ekonomiya. Ang kasagutan sa pangunahing katanungang pang-ekonomiko ay
nakabatay sa tradisyon, kultura, at paniniwala. Ang tanong na ano ang lilikhaing
produkto ay hindi mahirap sagutin sapagkat ang pangangailangan ng tao ay umiikot
lamang sa pangunahing pangangailangan tulad ng damit, pagkain, at tirahan. Maging
ang suliranin kung paano lilikha ng produkto ay simple lamang na tinutugunan
dahil ang paraan ng produksiyon ay batay sa sinaunang pamamaraan na itinuro
ng matatanda sa pangkat. Sa tradisyonal na ekonomiya, bagamat walang tiyak na
batas ukol sa alokasyon, may maliwanag na pagkakaunawa ang mga tao sa paraan
nito. Ang anumang produkto na kanilang malilikha ay ipamamahagi ayon sa kanilang
pangangailangan at kung sino ang dapat gumamit.
Market Economy
Presyo ang pangunahing nagtatakda kung gaano karami ang bibilhin ng mga
mamimili at kung gaano rin karami ang malilikhang produkto at serbisyo ng mga
prodyuser. Sa kabuuan, ang dami ng produkto na nais ibenta ng mga prodyuser ay
may katumbas na dami ng produkto na nais bilhin ng mga mamimimili. Sa madaling
sabi, presyo ang nagsisilbing pambalanse sa interaksiyon ng konsyumer at prodyuser
sa loob ng pamilihan.
55
Samantala, ang tungkulin naman ng pamahalaan ay ang pagbibigay ng
proteksiyon sa kapakanan ng mga pag-aaring pampribado, kabilang ang mga batas na
mangangalaga sa karapatan, ari-arian, at kontrata na pinapasukan ng mga pribadong
indibidwal.
Command Economy
DEPED COPY
ang distribusyon ng kita sa lipunan sa pamamagitan ng pagtatakda ng pasahod para
sa ibat ibang uri ng hanapbuhay. Ang kita naman sa mga lupang sakahan ay maaaring
matukoy sa pamamagitan ng pagtatakda sa halaga ng mga produktong nagmumula
rito.
Mixed Economy
Halaw:
Balitao, B., Cervantes, M., Nolasco, L., Ong, J., Ponsaran, J., Rillo, J. (2012). Ekonomiks: Mga Konsepto at Aplikasyon. Quezon City:
Vibal Publishing House.
56
Gawain 5: DATA RETRIEVAL CHART
DEPED COPY
ka nang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda mo ang iyong sarili
para sa mas malalim na pag-unawa ng konseptong ito.
PAGNILAYAN
Gawain 6: REPLEKSIYON
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
57
Gawain 7: DIALOGUE BOX
baAno
AnoAno ba Ano
ang ba
angba ang
ang katangian
katangian
katangian Paano
Paano
Paano moPaano
mo mo
mo ilalarawan
ilalarawan
ilalarawan
Ano ba ang katangian
katangian Paano
Paanomomoilalarawan
ilalarawan
ng
ng ng katangian
ng tradisyonal
tradisyonal
tradisyonal na na
na na ilalarawan
angang ang market
market
market
tradisyonal ang
ang market
market
ng tradisyonal
ekonomiya?
ekonomiya?
ekonomiya?
ekonomiya? ang market
economy?
economy? economy?
ekonomiya? economy?
economy?
na ekonomiya? economy?
DEPED COPY
Sa command Bakit kaya
economy, sino ito tinawag
ang nagpaplano na mixed
ng ekonomiya? economy?
58
Pamprosesong Tanong:
DEPED COPY
Ang alam ko tungkol sa alokasyon
ay ...
Ang natutuhan ko tungkol sa
alokasyon ay ...
59
PANIMULA
ARALIN 5
PAGKONSUMO
DEPED COPYALAMIN
60
Pamprosesong mga Tanong:
DEPED COPY
nais mong masagot tungkol sa pagkonsumo. Sa bilog na F (facts) isulat ang iyong
mga bagong natutuhan tungkol sa paksa. Sasagutan lamang ang bahaging F (facts)
pagkatapos ng aralin. Lahat ng kasagutan ay tatanggapin ng iyong guro at hahayaan
kayong magbigay ng sariling kaalaman tungkol sa paksa. Iwawasto ang iyong mga
kasagutan sa huling bahagi ng aralin, ang PAGNILAYAN.
PAGKONSUMO
W Q F
_______________ _______________
_______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________
_______________ _______________
61
PAUNLARIN
62
Kita - nagdidikta sa paraan ng pagkonsumo ng isang tao. Ayon kay John
Maynard Keynes, isang ekonomistang British, sa kanyang aklat na The General Theory
of Employment, Interest, and Money na inilathala noong 1936, malaki ang kaugnayan
ng kita ng tao sa kanyang pagkonsumo. Ayon sa kaniya, habang lumalaki ang kita
ng tao ay lumalaki rin ang kaniyang kakayahan na kumonsumo ng mga produkto at
serbisyo.Sa kabilang banda, ang pagbaba ng kita ay nangangahulugan ng pagbaba
ng kakayahang kumonsumo. Kaya naman, mapapansin na mas maraming pinamimili
ang mga taong may malalaking kita kung ihahambing sa mga taong may mababang
kita lamang.
DEPED COPY
sa isang lugar o may inaasahang pagkakagastusan sa hinaharap. Ang mga tao
ay pinipilit na huwag munang gastusin ang salapi at binabawasan ang pagkonsumo
upang mapaghandaan ang mangyayari sa mga susunod na araw o panahon. Kung
positibo o maganda naman ang pananaw sa hinaharap, maaga pa sa inaasahan ay
tumataas na ang pagkonsumo kahit hindi pa natatanggap ang inaasahang salapi tulad
ng pagtanggap ng bonus at iba pang insentibo.
Nais ng lahat na maging matalinong mamimili dahil ibig sabihin nito ay nasusulit
natin ang bawat sentimong ating ginagastos para sa bawat produkto. Ang sumusunod
ay ilan sa mga pamantayan sa pamimili:
1. Mapanuri
DEPED COPY
May mga panahon na walang sapat na pera ang mamimili upang bilhin ang
produktong dati nang binibili. Maaari ding nagbago na ang kalidad ng produktong
dati nang binibili. Ang matalinong pamimili, sa ganitong pagkakataon, ay marunong
humanap ng pamalit o panghalili na makatutugon din sa pangangailangang
tinutugunan ng produktong dating binibili.
3. Hindi Nagpapadaya
4. Makatwiran
5. Sumusunod sa Badyet
64
6. Hindi nagpapanic-buying
DEPED COPY
Nakatakda sa Republic Act 7394 (Consumer Act of the Philippines) ang
kalipunan ng mga patakarang nagbibigay ng proteksiyon at nangangalaga sa interes
ng mga mamimili. Isinusulong din ng batas na ito ang kagalingang dapat makamit ng
lahat ng mamimili. Itinatadhana ng batas na ito ang mga pamantayang dapat sundin
sa pagsasagawa at operasyon ng mga negosyo at industriya. Ang sumusunod ang
binibigyang-pansin ng batas na ito:
65
2. Karapatan sa Kaligtasan
3. Karapatan sa Patalastasan
4. Karapatang Pumili
DEPED COPY
kaya mo. Kung ito ay monopolisado ng pribadong kompanya man, dapat na
magkaroon ka ng katiyakan sa kasiya-siyang uri at halaga ng produkto nila.
5. Karapatang Dinggin
66
LIMANG PANANAGUTAN NG MGA MAMIMILI
2. Pagkilos - ang tungkuling maipahayag ang ating sarili at kumilos upang makatiyak
sa makatarungang pakikitungo. Kung tayoy mananatili sa pagwawalang-bahala,
patuloy tayong pagsasamantalahan ng mga mandarayang mangangalakal.
DEPED COPY
lalo na ang pangkat ng maliliit o walang kapangyarihan, maging ito ay sa lokal,
pambansa, o pandaigdig na komunidad.
67
Fertilizer and Pesticide Authority (FPA) - hinggil sa hinaluan/pinagbabawal/maling
etiketa ng pamatay-insekto at pamatay-salot.
Housing & Land Use Regulatory Board (HLURB) - nangangalaga sa mga bumibili
ng bahay at lupa pati na rin ang mga subdibisyon.
DEPED COPY
Securities Act tulad ng pyramiding na gawain.
Halaw mula sa Leaflet ng Kagawaran ng Kalakalan at Industriya (Department of Trade and Industry) at Bureau of Trade Regulation
and Consumer Protection
W Q F
_______________ _______________
_______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________ _______________
_______________ _______________
_______________ _______________
68
PAGNILAYAN
DEPED COPY
sa susunod na pahina ang tsart ng buong katapatan upang magsilbi itong gabay sa
pagpapaunlad ng iyong katangian bilang konsyumer.
Markahan ang iyong sarili bilang konsyumer. Lagyan ng tsek () ang bawat
pamilang:
4 3 2 1
1. Madaling maniwala sa anunsiyo
2. Mapagmasid
3. Alam kung ano ang gagawin sa oras
na makabili ng depektibong produkto
4. Mahilig tumawad
5. Matipid
6. Alam ang karapatan at pananagutan
7. May listahan ng bibilhin
8. Mabilis magdesisyon
9. Sumusunod sa badyet
10. Mahilig sa mura ngunit de kalidad na bilihin
Halaw mula sa Department of Education, Culture and Sports (DECS). (n.d.) Project EASE: Araling Panlipunan IV. DECS. Pasig City.
Pamprosesong Tanong:
1. Kung may mga sagot kang 3 at 4 sa tsart sa bawat isang katangian, ano-ano
ang mga dapat mong gawin upang mabago ang mga katangiang ito?
2. Kung may mga sagot kang 1 at 2 sa tsart, ano ang epekto sa iyo ng mga
katangian mong iyon? Bakit?
69
Gawain 5: LIGHTS, CAMERA, ACTION!
DEPED COPY
Nagpapakita ng pagkamalikhain
(Pagpapalabas) (pinakamataas)
Characters 5 puntos
Makatotohanang pagganap
(Tauhan) (pinakamataas)
Theme 5 puntos
May kaisahan at organisado ang diwa
(Paksa) (pinakamataas)
Relevance Maaaring gamitin ang sitwasyon sa 5 puntos
(Kaangkupan) pang-araw-araw na pamumuhay. (pinakamataas)
Pamprosesong Tanong:
70
Bakit kailangang umiwas sa pagbili ng mga produktong hindi kumpleto
ang label na nakasulat sa pakete, halimbawa manufacturer, expiry date,
at ingredients?
1. Depektibong cellphone
2. Lipstick na naging sanhi ng pamamaga ng iyong labi
3. Double dead na karne ng baboy
4. Maling timbang ng asukal
5. Serbisyong hair rebonding na naging sanhi ng pagkasunog ng iyong buhok
DEPED COPY
Gawain 7: BABALIK KA RIN
Ngayon ay maaari mo nang balikan ang unang gawain sa aralin upang maitala ang
lahat ng bagay at impormasyon na iyong natutuhan. Ilagay o isulat ito sa isang buong
papel at ipunin sa iyong portfolio ang naging kasagutan para mabasa ng guro at
mabigyan ng grado.
71
PANIMULA
DEPED COPY
magdudulot sa iyo ng kaalaman.
ARALIN 6
PRODUKSIYON
ALAMIN
Isulat sa loob ng kahon ng input ang mga bagay na kailangan upang mabuo
ang produktong makikita sa output na nasa susunod na pahina.
72
Output
Input
1.
11
2.
3.
4.
5.
6.
Output
Input
1.
21
2.
3.
DEPED COPY
4.
5.
6.
Output
31 1.
Input
2.
3.
4.
5.
6.
Pamprosesong Tanong:
73
Gawin 2: TRAIN MAP
DEPED COPY
Pamprosesong Tanong:
74
Gawain 3: IRF Chart
IRF Chart
I- nitial Answer
DEPED COPY
R- evised Answer
F- inal Answer
PAUNLARIN
75
KAHULUGAN NG PRODUKSIYON
DEPED COPY
Mga Salik ng Produksiyon
lupa paggawa
Produksiyon
kapital entrepreneurship
76
Lakas-Paggawa bilang Salik ng Produksiyon
Ang mga likas na yaman at mga hilaw na sangkap ay hindi magiging kapaki-
pakinabang kung hindi gagamitin at gagawing produkto. Nangangahulugan ito na
kailangan ang mga manggagawa sa transpormasyon ng mga hilaw na materyales
sa pagbuo ng tapos na produkto o serbisyo. Ang lakas-paggawa ay tumutukoy sa
kakayahan ng tao sa produksyon ng kalakal o serbisyo. May dalawang uri ang lakas-
paggawa: ang mga manggagawang may kakayahang mental o silang mga tinatawag
na may white-collar job. Mas ginagamit ng manggagawang may kakayahang mental
ang kanilang isip kaysa sa lakas ng katawan sa paggawa. Halimbawa ng mga ito ay
ang mga doktor, abogado, inhinyero, at iba pa. Ang katawagang white collar ay unang
ipinakilala ni Upton Sinclair, isang Amerikanong manunulat noong 1919.
DEPED COPY
karpintero, drayber, magsasaka, at iba pa. Sahod o suweldo ang tawag sa pakinabang
ng manggagawa sa ipinagkaloob na paglilingkod. Ang mga manggagawa ay may
malaking ginagampanan sa ating pang-araw-araw na pamumuhay sapagkat ang
kanilang paggawa ng produkto at serbisyo ang tumutustos sa ating pangangailangan.
77
siglo, napakahalaga ng inobasyon para sa isang entrepreneur. Ipinaliwanag niya na
ang inobasyon o patuloy na pagbabago ng entrepreneur sa kaniyang produkto at
serbisyo ay susi sa pagtamo ng pagsulong ng isang bansa.
DEPED COPY
hindi nakatitiyak ang entrepreneur sa kaniyang tubo dahil hindi pa niya alam ang
kahihinatnan ng kaniyang pagnenegosyo.
Ano ang
kahalagahan ng
Salik/ Mga Salik ng Salik/ produksiyon at ng
kahalagahan Produksiyon kahalagahan mga salik nito sa
ating
pang-araw-araw
na pamumuhay?
Salik/
kahalagahan
78
Pamprosesong Tanong:
Gawain 5: IKOT-NAWAIN
DEPED COPY
Lupa Pagsasama-sama Produkto o
Paggawa ng mga input ng serbisyo
Kapital produksiyon pangkunsumo;
Entrepreneurship Produkto o
serbisyo
na gamit sa
paglikha ng
ibang produkto
Pamprosesong Tanong:
79
Gawain 6: S P G (SANGKAP sa PRODUKSYON i- GRUPO)
DEPED COPY
8. 8.
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
6. 6.
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
6. 6.
7. 7.
8. 8.
Pinagkunan:https://www.google.com.ph/search?q=cell+phone&biw=1024&bih=499&source=lnms&tbm=isch&sa
=X&ei=BQJqVPTYN4StmgXj94Iw&sqi=2&ved=0CAYQ_AUoAQ#facrc=_&imgdii=_&imgrc=0eFP9LFHnGWyNM%253A%3Bq0o
fBtC7yOKtFM%3Bhttp%253A%252F%252Fs.tmocache.com%252Fcontent%252Fdam%252Ftmo%252Fen-
p%252Fcell-phones%252Fapple-iphone-5s%252Fsilver%252Fstills%252Fcarousel-apple-iphone-5s-silver-380x380-1.
jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.t-mobile.com%252Fcell-phone-deals.html%3B380%3B380 Retrieved on July 2, 2014
https://www.google.com.ph/search?q=candy&biw=1024&bih=499&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ei=paFpVJauN
aa3mwXD64BA&ved=0CAYQ_AUoAQ#facrc=_&imgdii=_&imgrc=gdcWwSdtOb6IxM%253A%3BOmbJU8kfHQcmLM%
3Bhttp%253A%252F%252Frack.1.mshcdn.com%252Fmedia%252FZgkyMDE0LzAxLzIzL2Q4L0NhbmR5LjBiNWJjLmpw
ZwpwCXRodW1iCT k1MHg1MzQjCmUJanBn%252Fa6bf4dc5%252F496%252FCandy.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fmashable.
com%252Fcategory%252Fcandy-crush%252F%3B950%3B534: Retrieved on July 2, 2014
http://www.tummydiary.com/random-posts/happy-national-breakfast-day-heres-our-fave-pinoy-breakfast/: Retrieved on July 2, 2014
Pamprosesong Tanong:
80
Gawain 7: IRF CHART
IRF Chart
I- nitial Answer
R- evised Answer
DEPED COPY
F- inal Answer
PAGNILAYAN
81
Hataw sa rice production, pararangalan
Posted by Online Balita on Mar 15th, 2013
DEPED COPY
Workers (AEW) na maguuwi ng tig-Php20,0000 halaga ng insentibo. May 350 iba
pang AEWs, 10 irrigators associations at tatlong small water impounding system
associations sa buong kapuluan ang pagkakalooban din ng naturang pagkilala sa
isang seremonya ngayong araw sa Philippine International Convention Center.
Pamprosesong Tanong:
82
Gawain 9: IRF CHART
Muli mong balikan ang IRF Chart. Sa bahaging ito ay isusulat mo na ang iyong
Pinal na kasagutan batay sa iyong pag-unawa sa paksang tinalakay. Inaasahan din na
malinaw mo nang masasagot ang mga katanungang: Ano ang produksiyon? Ano-ano
ang salik nito at ang implikasyon nito sa pang araw-araw na pamumuhay? Handa ka
na ba? Isulat mo na ang iyong Final na kasagutan.
IRF CHART
I-nitial Answer
R-evised Answer
F-inal Answer
DEPED COPY
Gawain 10: PAGBUO NG COLLAGE
83
Transisyon sa Susunod na Aralin
PANIMULA
DEPED COPY
sa laki ng puhunan at dami ng kasapi.
ARALIN 7:
MGA ORGANISASYON NG NEGOSYO
ALAMIN
84
Gawain 1: BUSINESS AS USUAL
Suriin ang mga larawang nasa susunod na pahina. Matapos nito, sagutin ang
katanungan sa mga pamprosesong tanong.
AlingAling
Sonias Sari- Sari
Sonias Berniceand
Bernice andVina
VinaBeauty
Beauty
Sari-Store
Sari Store Parlor
Parlor
DEPED COPY
http://pinoytransplantiniowa.files.wordpress.
com/2011/02/micro-entrepreneur.jpg.
Retrieved on November 7, 2014
San Gabriel Corporation
http://www.nacentralohio.com/wp-content/up-
loads/2013/03/Virtue-Vegan-Salon-logo.jpg
Retrieved on November 7, 2015
San Roque Multi- Purpose
Cooperative
San Roque Multi-Purpose
San Gabriel Corporation
Cooperative
http://www.visitinclinevillage.com/wp-content/up- http://blogs.worldwatch.org/nourishingtheplan-
loads/2011/11/business-crystal-bay-incline-village-llc- et/wp-content/uploads/2012/04/Co-ops.jpg.
corporation.jpg. Retrieved on November 7, 2014
Retrieved on November 7, 2015
Pamprosesong Tanong:
85
Gawain 2: WQF DIAGRAM
DEPED COPY
W Q F
Facts
Words
Questions
PAUNLARIN
86
MGA ORGANISASYON NG NEGOSYO
Sole Proprietorship
DEPED COPY
gawain na ang layunin ay kumita. Wala o mas kaunti ang mga nauukol na mahihigpit
na usaping legal sa mga ganitong uri ng organisasyon.
Partnership
Corporation
87
bumili at magbenta ng mga ari-arian, pumasok sa mga kontrata, magsampa ng kaso,
at nararapat na magbayad ng buwis. Katangian din nito ang limitadong pananagutan
ng mga may-ari at ang pagbibigay ng mga bahagi o shares sa anyo ng mga stocks, at
ang pananatili nito ay isang mahalagang bagay.
Cooperative
DEPED COPY
Mayroon pang ibang uri ng samahan ng negosyante. Ito ang kooperatiba
na binubuo ng mga kasapi na karaniwan ay hindi bababa sa 15 miyembro na
kabahagi sa puhunan at tubo. Pangunahing layunin ng kooperatiba ang makapagbili
o makapagbigay ng mga produkto at serbisyo sa mga kasapi sa pinakamababang
halaga.
Pinagkunan: Balitao, B., Ong, J., Cervantes, M., Ponsaran, J, Nolasco, L, & Rillo, J. (2012). Ekonomiks: Mga Konsepto at Aplikasyon.
Quezon City, Philippines: Vibal Publishing House, Inc.
88
Gawain 3: CHECKLIST
Sole
Katangian Partnership Corporation Cooperative
Proprietorship
1. Isang organisasyon na
binubuo ng dalawa o
higit pang indibidwal
na sumasang-ayon na
paghahatian ang mga
kita at pagkalugi ng
negosyo.
2. Layunin nito na
DEPED COPY
makapagbigay ng mga
produkto at serbisyo
sa mga kasapi sa
pinakamababang
halaga.
3. Pag-aari at
pinamamahalaan ng
iisang tao.
4. Bahagi ng tubo ng
organisasyong ito ay
ipinamamahagi sa
mga stockholder.
5. Binubuo ng hindi
bababa sa 15 tao at
pinagtitipon- tipon ang
kanilang pondo upang
makapagsimula ng
negosyo.
ORGANISASYON NG
KAHINAAN KALAKASAN
NEGOSYO
Isahang Pagmamay-ari
Sosyohan
Korporasyon
Kooperatiba
89
Gawain 5: ISANG PANAYAM
PAGNILAYAN
DEPED COPY
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang mag-
aaral ang mga nabuo mong kaalaman ukol sa produksiyon. Kinakailangan
ang mas malalim na pagtalakay sa konsepto ng produksiyon at mga salik nito
upang maihanda ang iyong sarili sa pagsasabuhay ng iyong mga natutuhan.
Makibahagi sa inyong pangkat. Bumuo ng isang mini business plan gamit ang
natutuhan sa Technology and Livelihood Education para sa binabalak na negosyo ng
grupo. Punan ng kaukulang tugon at impormasyon ang chart base sa mga nakapaloob
sa business plan.
Tugon/
Mga Nakapaloob sa Business Plan
Impormasyon
1. Hangarin o misyon ng negosyo
2. Ang pagkakaiba ng iyong negosyo sa ibang negosyo
3. Magiging mga kliyente (Target Market)
4. Magiging mga karibal o kakompitensiya
5. Uri ng produkto o serbisyo na ibebenta
6. Mga pamamaraan o estratehiyang
gagamitin sa pagbebenta
7. Panggagalingan ng puhunan at
papaano ito gagamitin
8. Inaasahang kikitain sa loob ng 1 hanggang 3 taon
90
Pamprosesong Tanong:
DEPED COPY
W Q F
Facts
Words
Questions
91
Gawain 9: REPLEKSIYON
DEPED COPY
Nilalaman Nakapaloob sa repleksiyon ang 50
mahahalagang impormasyon ukol sa
pagiging matalino at mapanagutang
bahay-kalakal.
Estilo Malikhain ang pagkakasulat ng 30
repleksiyon, pumili ang may-akda
ng mga angkop na salita upang
maipahayag ang kanyang saloobin ukol
sa pagiging matalino at mapanagutang
mamimili.
Mekaniks Nasunod ang lahat ng mekaniks sa 20
pagsulat ng repleksiyon.
Kabuuang Puntos 100
ISABUHAY
92
Ang gawaing ito ay naglalayong maitampok o maitaguyod ang mga
pinagkukunang-yaman na mayroon ang iyong komunidad. Bukod sa mga likas na
yaman ay maaari ding maitampok ang produkto at serbisyo na kilala, mahalaga, at
ipinagmamalaki ng komunidad na iyong kinabibilangan. Sa bahaging ito ng modyul
ay inaasahang alam mo na at napag-aralan ang mga pinagkukunang-yaman ng iyong
lokal na komunidad at ang katangian at kahalagahan ng mga ito.
Yamang-Lupa
Pinagkukunang-yaman
DEPED COPY
Malawak na taniman ng palay
1. Pag-uulat sa klase gamit ang ibat ibang kagamitang biswal o ulat na nakasulat
sa kartolina, manila paper o anumang katulad nito at mga larawan ng lugar
kung saan makikita ang pinagkukunang-yaman.
2. Pag-uulat sa klase gamit ang powerpoint sa presentasyon.
3. Pag-uulat sa klase gamit ang video clip presentation.
93
RUBRIK SA PAGMAMARKA NG COMMUNITY ASSETS
4 3 2 1
PAMANTAYAN
Napakahusay Mahusay Nalilinang Nagsisimula
Komprehensibo Mahusay ang Hindi gaanong Hindi naipakita
at mahusay ang pagkakatam- naipakita ng sa pagtatam-
pagkakatampok pok ng pagtatampok pok ang
ng pinagku- ang kaugnayan
pinagkukunang- kunang-yaman kaugnayan ng pinagku-
Pagtatampok
yaman sa at naiugnay ito ng pinagkuku- kunang-yaman
sa pinagku-
pamamagitan sa ibat ibang nang-yaman sa mga
kunang-yaman
ng pag-uugnay aspekto ng sa mga aspekto ng
nito sa ibat kabuhayan ng aspekto ng pamumuhay.
ibang aspekto komunidad. kabuhayan ng
ng kabuhayan komunidad.
DEPED COPY
ng komunidad.
Ibinatay sa Ibinatay sa Ibinatay Walang
ibat ibang ibat ibang lamang ang batayang
saligan ang saligan ang impormasyon pinagkunan
mga kaalaman mga kaalaman sa batayang ng mga
Pinagkunan ng
tulad ng aklat, subalit limitado aklat. impormasyon.
Datos
pahayagan, lamang ang
video clip, nakuhang
interview at iba datos.
pa.
Nailahad ang Nailahad ang Hindi lahat ng Ang mga
pangunahing pangunahing pangunahing pangunahing
kaalaman kaalaman sa kaalaman ay kaalaman
sa paksa at paksa ngunit nailahad. May sa paksa ay
naibigay ang di wasto ang mga maling hindi nailahad
kahalagahan. ilan. May impormasyon at natalakay.
Kaalaman sa
Wasto at impormasyon at hindi Walang
paksa
magkakaug- na hindi naiugnay kaugnayan
nay ang mga naipaliwanag. ang mga ito ang mga
impormasyon. sa kabuuang pangunahing
paksa. impormasyon
sa kabuuan ng
gawain.
94
Transisyon sa Susunod na Modyul
DEPED COPY
Kasama sa pagpaplano sa tamang pagdedesisyon ay ang pag-alam sa
pangangailangan ng tao (demand) na nagiging basehan ng produksyon ng mga
bagong produkto. Ang mga produktong ito ay tinatawag na supply. Ano ba ang
supply at demand? Ano ang nagaganap sa pamilihan sa pagbabago at paggalaw
ng mga ito? Halina at tuklasin ang susunod na modyul.
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
95
(K) 3. Kung ikaw ay isang rasyunal na mag-aaral, paano ka dapat gumawa ng
desisyon?
A. isinasalang-alang ang relihiyon, paniniwala, mithiin, at tradisyon
B. isinasalang-alang ang mga hilig at kagustuhan
C. isinasalang-alang ang trade-off at opportunity cost sa pagdedesisyon
D. isinasaalang-alang ang mga dinadaluhang okasyon
DEPED COPY
(K) 5. Dapat na bigyang-pansin ng pamahalaan ang produksiyon sapagkat ito ay
isang gawaing pang-ekonomiya na:
A. gumagamit ng mga produkto at serbisyo
B. lumilinang ng likas na yaman
C. lumilikha ng mga produkto at serbisyo
D. namamahagi ng pinagkukunang-yaman
96
(P) 8. Ang trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay kapalit ng
ibang bagay samantalang ang opportunity cost ay ang halaga ng bagay o
nang best alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawang desisyon
(Case, Fair, and Oster, 2012). Ano ang dahilan kung bakit may trade-off at
opportunity cost?
A. dahil walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao
B. dahilan sa kawalan o limitado ang kaalaman sa pagpili at pagdedesisyon
C. dahil may umiiral na kakapusan at kakulangan sa mga produkto at
serbisyo
D. upang makalikha ng mga produktong kailangan sa palengke
DEPED COPY
lahat ng tao
C. maaaring malulutas o mabawasan ang suliranin sa kakapusan sa mga
pinagkukunang-yaman
D. magiging maayos ang pagbabadyet ng pamilya
1. responsibilidad sa lipunan
2. pangangailangan sa karangalan
3. pangangailangan sa sariling kaganapan
4. pisyolohikal at bayolohikal
5. pangangailangan sa seguridad
A. 2, 3, 4, 5, 1
B. 1, 2, 3, 4, 5
C. 3, 2, 1, 5, 4
D. 4, 5, 1, 2, 3
(P) 11. Mahalaga sa paglikha ng mga produkto at serbisyo ang bawat salik ng
produksyon. Ang bawat salik ay may kabayaran kapag ginamit tulad ng
A. upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista,
at tubo sa entreprenyur
B. ubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista, at
interes sa entreprenyur
C. upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa,
at interes para sa entreprenyur
D. sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at
tubo sa entreprenyur
97
Gamitin ang talahanayan sa ibaba sa tanong sa aytem 12
DEPED COPY
fuels
5. Furnishings, household equipment and 310,249 326,101 5.1
routine household maintenance
6. Health 199,821 218,729 9.5
7. Transport 837,569 894,369 6.8
8. Communication 247,946 264,281 6.6
9. Recreation and culture 142,851 154,391 8.1
10. Education 302,772 334,586 10.5
11. Restaurants and hotels 291,460 318,553 9.3
12. Miscellaneous goods and services 986,611 1,059,301 7.4
Source: National Statistical Coordination Board (NSCB) Posted: 30 January 2014
(P) 12. Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan?
A. Malaking bahagi ng pagkonsumo ng sambahayan ay nagmumula sa
kalusugan.
B. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong
2012-2013.
C. Pinakamababa ang pagkonsumo ng sambahayan sa transportasyon.
D. Nagpakita ng pagbaba sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong
2012-2013.
(U) 13. Maituturing na production efficient ang mga punto ng PPF o Production
Possibility Frontier. Ano ang kaugnayan ng PPF sa kakapusan. Piliin ang
pinakatamang sagot?
A. Ang PPF ay nagpapakita ng mga maaaring plano batay sa kakayahan
ng isang ekonomiya na lumikha ng produkto.
B. Ang hangganan ng PPF ay nagpapakita ng scarcity o kakapusan sa
mga salik ng produksiyon.
C. Sa pamamagitan ng PPF ay maipapakita ang ibat ibang alternatibong
magagamit sa paglikha ng produkto upang maging episyente ang
98
paggamit sa mga limitadong pinagkukunang-yaman.
D. Ito ang mga plano upang kumita nang malaki ang mga namumuhunan
at mabawi ang gastos sa paglikha ng produkto.
DEPED COPY
(U) 15. Alin sa sumusunod ang may pinakawastong interpretasyon sa kasabihang
There isnt enough to go around. ni John Watson Howe?
A. May limitasyon ang mga pinagkukunang-yaman kayat hindi ito sasapat
sa pangangailangan ng tao.
B. Ang walang pakundangang paggamit ng pinagkukunang-yaman ay
hahantong sa kakapusan.
C. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga
pinagkukunang-yaman.
D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong
daigdig.
(U) 16. Papaano mo gagampanan ang iyong tungkulin bilang kasapi ng pangkat
kung ikaw ay kabilang sa sistemang tradisyonal na ekonomiya,?
A. Wala sapagkat iyong katungkulan sa ekonomiya ay nagmumula sa
utos ng pamahalaan batay sa plano.
B. Malaya kang makakikilos ayon sa sariling kagustuhan o interes nang
hindi pinapakialaman ng pamahalaan.
C. Tulong tulong sa pagsasagawa ang mga gawain at sa pakikinabang sa
mga pinagkukunang-yaman.
D. Malaya ang mamamayan subalit ang pamahalaan ay may kontrol pa
rin sa ilang mga gawain.
99
(U) 18. Ang karapatan sa tamang impormasyon ay maaaring maitataguyod sa
pamamagitan ng:
A. palagiang paggamit ng recycled na produkto upang mapangalagaan
ang kapaligiran
B. pag-aaral sa nakatatak sa etiketa ukol sa sangkap, dami at komposisyon
ng produkto
C. pagpapahalaga sa kalidad at hindi sa tatak ng produkto o serbisyong
bibilhin
D. palaging pagpunta sa timbangang bayan upang matiyak na husto ang
timbang biniling produkto
DEPED COPY
kapital paggawa, kapital, at Kalakal o serbisyo
entrepreneurship entrepreneurship na gamit sa
paglikha ng
ibang produkto
(U) 19. Ang ilustrasyon sa itaas ay tungkol sa produksiyon, ano ang ipinapahiwatig
nito?
A. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga input
tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entrepreneur upang makabuo
ng produkto at serbisyo.
B. Magaganap lamang ang produksiyon kung kumpleto ang mga salik na
gagamitin dito.
C. Ang produksyon ay proseso ng pagsasama-sama ng output tulad ng
produkto at serbisyo upang mabuo ang input tulad ng lupa, paggawa,
capital, at kakayahan ng entrepreneur.
D. Magiging mas produktibo ang produksiyon kung mas marami ang
lakas-paggawa kaysa sa mga makinarya.
100