Sadraj

1. UVOD .............................................................................................................................................................. 1
2.0. TEORIJA ORGANIZACIJE ............................................................................................................................... 2
2.1. Klasina teorija organizacije .................................................................................................................... 2
2.2. Teorija prijelazne organizacije ................................................................................................................. 4
2.3. Savremena teorija organizacije ............................................................................................................... 4
3. OSNOVNI TIPOVI ORGANIZACIONE STRUKTURE PREDUZEA........................................................................ 5
3.1 Linijski tip organizacione strukture preduzea ......................................................................................... 6
3.2 Hijerarhijski tip organizacione strukture preduzea po funkcijama......................................................... 6
3.3 Linijsko tapski tip organizacione strukture preduzea ......................................................................... 7
3.4 Funkcionalna organizacija strukture preduzea ....................................................................................... 7
3.5 Divizionalna organizacija strukture preduzea......................................................................................... 8
3.6. Projektna organizacija strukture preduzea............................................................................................ 9
4. ORGANIZACIONI MODELI PREDUZEA .........................................................................................................10
4.1. Inokosna preduzea...............................................................................................................................10
4.2. Drutva lica ............................................................................................................................................10
4.2.1 Ortako drutvo ...............................................................................................................................10
4.2.2 Komanditno drutvo ........................................................................................................................11
4.3 Drutva kapitala ......................................................................................................................................11
4.3.1 Akcionarsko drutvo ........................................................................................................................11
4.3.3 Komanditno drutvo na akcije .........................................................................................................12
4.4 Zadruge ...................................................................................................................................................12
5. ZAKLJUAK ....................................................................................................................................................13
LITERATURA ......................................................................................................................................................14
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

1. UVOD
U klasinom poimanju organizacije, moe se rei da se organizacija razvijala kao i njegovo okruenje.
Kao prva vanija primjena organizacije navodi se izgradnja egipatskih piramida, oko 2500 godina
p.n.e., a zatim gradnja kineskog zida u III vijeku p.n.e. U tadanjim uslovima dakle s primitivnim
sredstvima za rad samo se dobrom organizacijom rada moglo neto postii. Ve se od tada znalo
da je za organizaciju rada bitno uspostavljanje hijerarhijskog ustroja upravljanja radi uspostavljanja
podijeljene i razgraniene odgovornosti. Za takve zadatke trebalo je osposobljavati sve one koji se
pojavljuju kao nosioci upravnih funkcija. Podjela rada daljnji je rezultat razvoja organizacije, pri emu
se polazilo od toga da svako radi svoj posao ne dotiui se posla ostalih. Posmatra li se organizacija
rada u slubi drutvenog ureenja, uoava se, da savremenije drutvo implicira i savremeniju
organizaciju.

Rene Descartes, je utemeljio i osnovna naela, odnosno pravila organizacije i to:

pravilo racionalne jasnoe (po kojemu nita ne treba unaprijed prihvatiti kao savreno),
pravilo analize (po kojemu svaki predmet prouavanja treba ralaniti na elemente koji e se
prouavati),
pravilo sinteze (koje se provodi na osnovu uspostavljanja veza prouavanja), i
pravilo kontrole.

S dananjeg gledita, organizacija predstavlja veoma irok pojam pod kojim se podrazumijeva:
organizacija poslova i zadataka,
organizacija preduzea,
organizacija drutva i dr.
Organizacija postavljena na taj nain, bar kad je rije o poslovima i zadacima, predstavlja podruje
ispreplitanja s pojmom tehnologija. Oekivati da e se u budunosti preciznije teorijski razgraniiti
organizacija i tehnologija. O organizaciji rada mogu se konstatovati definicije koje govore da je
organizacija rada nauka koja se bavi pronalaenjem optimalnih mjera i akcija za poboljanje
uinkovitosti funkcionisanja organizacije. To znai da je glavni cilj organizacije rada postizanje
maksimalnih uinaka uz minimalne trokove rada, predmeta rada i sredstava za rad, bilo na nivou
drutva, preduzea ili njegove organizacijske jedinice.
Definicija koju je postavio Schein (1970.) govori: "Organizacija je racionalna koordinacija aktivnosti
neke skupine ljudi radi postizanja odreenih ciljeva". Ako se te definicije shvate doslovno nai e se
razloga za poricanje i konflikt, jer se one ne razlikuju od definicija tehnologije koje su ranije bile
prihvaene. Ni jedan proces u osnovici nije i ne moe biti zatvoren vrstim granicama. Ta se injenica
mora prihvatiti, a zbog toga i tehnolozi u saobraaju mogu govoriti o organizaciji rada kao o
elementu tehnologije koji u svome prouavanju koristi poznate metode u razotkrivanju zakonitosti.
U prolom poslijeratnom razdoblju pod organizacijom se podrazumijevao iri pojam od onoga u
trinim uslovima. U dananje doba, kada se govori o organizaciji, misli se na organizaciju preduzea,
u ovom sluaju saobraajnog preduzea.

1
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

2.0. TEORIJA ORGANIZACIJE

2.1. Klasina teorija organizacije

Postoje razliite klasine teorije organizacije. Osnovna Fayolova postavka jeste, posmatranje
organizacije preduzea kao cjeline i on poslove organizacije svrstava u est skupina:
tehniki poslovi (kojima se obuhvata osnovna djelatnost preduzea);
komercijalni poslovi (zadaa je osiguranje potrebnih koliina repromaterijala i prodaja
gotovih proizvoda ("znati kupiti i prodati jednako je vano kao i proizvesti");
financijski poslovi (kojima se osiguravaju sredstva za rad preduzea);
poslovi vezani uz osiguranje izvora proizvodnje;
raunovodstveni i administrativni poslovi (koji omoguavaju koordinaciju svih ostalih
poslova i u koje primarno pripadaju: predvianje buduih dogaaja, organiziranje odnosno
osiguranje materijala, ljudi i dr.,
nareivanje, odnosno upravljanje, koordinacija, nadzor i dr.

Ralanjujui elemente administrativne funkcije, Fayol razvrstava u etrnaest naela i to:

1) podjele rada;
2) autoriteta (pri emu razlikuje autoritet osobe i poloaja);
3) discipline;
4) jedinstva u voenju (svako moe imati samo jednog efa);
5) jedinstva u upravljanju (pri emu se pretpostavlja da svaki program ima svog efa);
6) pretpostavljanja pojedinanih interesa grupnim interesima;
7) nagraivanja (treba zadovoljiti i radnike i preduzee);
8) centralizacije (u kojoj upravitelj ima sva prava i odgovornosti);
9) hijerarhije u oba smjera, uz mogunost horizontalne saradnje;
10) materijalnog i socijalnog reda (svaki predmet i izvritelj trebaju biti na za to predvienim
mjestima);
11) pravednosti, uz prisutnost iskustva i strpljenja, to je posebno bitno za efove,
12) stalnosti osoblja (pri emu se pretpostavlja da je odreeni postotak izmjene izvritelja
neophodan),
13) inicijative (za sve nivoe, pri emu upravitelji trebaju motivisati podreene za inicijativu) i
14) jedinstvenosti (to trai jedinstvenost i saradnju zaposlenih).

Organizacijska ema jednog preduzea prema Fayolu moe se predstaviti u pojednostavljenom

obliku kao na slici. Fayol smatra da zahtjevi za tehnikom strunou opadaju s porastom
hijerarhijskog nivoa.
Osnovni problem u administrativnom pristupu organizaciji jeste kako identificirati zadatke i kako te
zadatke organizacijski uklopiti u poslove pojedinca. Sljedei je problem kako te zadatke organizirati
u administrativnim jedinicama, tj., manje administrativne jedinice uklopiti u vee i, na kraju, kako

2
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

urediti upravljaki odjel na vrhu. Rezultat tih analiza je strukturiranje odjela unutar organizacije, a
svaki odjel ima skupinu zadataka koje mora obaviti. Poznato je da razliite organizacijske jedinice
povezuju razliite nivoe upravljanja, obaveza i odgovornosti. Upravljanje znai pravo na naredbe
usmjerene prema radu, tj. Definiranje nadreenog i podreenog. Odgovornost se sastoji od obaveza
prema radu i podrazumijeva nunost izvjetavanja nadreenom upravitelju o izvrenju zadataka i
ostvarenom rezultatu.

Prema administrativnom naelu, pridruivanjem se upravlja kreiranim organizacijskim jedinicama

(neto kao geografsko podruje, proizvodi, kupci itd.). Dakle, prema tom pristupu, prvo se projektuje
organizacijska piramida s upraviteljem na elnom poloaju kojem je podreen cijeli sistem
organizacije.

Taylorova koncepcija organizacije preduzea temelji se na naelima:

usavravanja metoda rada i normiranja uinaka;
izbora i usavravanja izvrilaca za odreena radna mjesta;
odvajanja pripreme od izvrenja posla;
usklaivanja odnosa na relaciji neposredni izvrilac upravitelj, pri emu je poslovoa
odgovoran za planiranje i provoenje zadataka.

Prema tome, nauno upravljanje podrazumijeva preciziranje veliina i intenzivan studij aktivnosti
individua kao i odgovore na mnoga pitanja u inenjeringu ljudskog rada. Taylora je zanimalo
ponavljanje radnih operacija i duhovni zahtjev za sitnim diskrecijama u dijelu radnika. Prema tom
uenju, najvanije je da se iskoristi kapacitet fizike aktivnosti, a to znai gornja granica procijenjene
proizvodnje pojedinca. Brzina je takoe bitan element proizvodnosti. Taylor je pokuao utvrditi
standarde vremena za kompleks radnih zadataka radi postizanja najvee brzine povezane s
traenom kvalitetom proizvoda.

Za Taylorovu organizaciju preduzea karakteristino je sljedee:

centralizovano upravljanje, praenje, programiranje i obraun;
centralizovano osiguranje svih izvora;
odvojene pripreme od realizacije;
decentralizirana realizacija postavljenih zadataka;
operativna uprava orijentisana na pomo izvriocima.

Analizirajui radove autora klasine teorije organizacije moe se spoznati da su stajalita

saglasna u sljedeim osnovnim naelima:
postavljanju cilja;
podjeli rada;
odgovornosti i autoritetu;
nainu upravljanja.

3
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

U pogledu navedenih obiljeja (naela) potrebni je navesti i sljedee osnovne napomene:

definisanje cilja u osnovi uslovljava ukljuenje najkreativnijeg osoblja;

podjela rada je elementarna postavka klasine organizacije u kojoj se tei specijalizaciji;
pod autoritetom se podrazumijeva mo, pomou koje upravitelj stie pravo da podreenima
nareuje;
naini upravljanja ukazuju na hijerarhijsko ureenje prema kojemu je svakom nivou
dodijeljen odreeni autoritet.

U pogledu nedostataka klasine teorije organizacije u osnovi, navode se sljedei:

tretiranje organizacije kao zatvorenog sistema;
temeljenje autoriteta na nivou hijerarhije, a ne na sposobnostima;
bavljenje iskljuivo formalnom strukturom;
nedostatak motivacije zbog prisutnosti propisanih naela.

2.2. Teorija prijelazne organizacije

Promjene u drutveno privrednim odnosima uzrokovale su i potrebu za stvaranjem novih
savremenijih naela klasine teorije organizacije.

Zajedniko savremenih naela klasine teorije organizacije u izazvanim promjenama je:

ukazivanje na potrebu za uspostavljanjem odgovarajue motivacije;
neformalne organizacije;
uspostavljanje odgovarajuih komunikacija i sredstava komuniciranja;
osiguranje participacije u upravljanju u skladu sa sposobnostima.

Moe se zakljuiti da rezultati izvrenja ovise o motivaciji, a motivacija o zadovoljstvu, te treba uiniti
sve da prisutnost motivacije bude to vea. Neformalna organizacija je dosta nedoreena i za mnoge
ima smisla samo dok lanovima grupe to odgovara. U pogledu komunikacije kao dinamikog
elementa organizacije, u ovom pristupu tei se uspostavljanju modela koji je predstavljen na
slijedeim slikama, i koji sam sebe objanjava.
Opta je tvrdnja da u praksi nema uslova za afirmaciju teorije prijelazne organizacije. Prouavajui
ljudski faktor faktor odnosa meu ljudima u teoriji prijelazne organizacije, istraivai su zakljuili
da socijalni faktor ima vanu ulogu u poveanju proizvodnosti rada.

2.3. Savremena teorija organizacije

Savremena teorija organizacije temelji se na teoriji sistema, sistemskom pristupu i logistikoj
koncepciji. U tom pristupu osnovno je ostvarenje cilja uz prilagoavanje sistema okolini. Pri tome
mora postojati meuovisnost u uem i irem smislu (u sistemu i sistemu s okruenjem).

4
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

Ulazni elementi u procesu su: materijal, radna snaga i supstrat, a izlazni su proizvod. Proces je
postupak u kojemu se ulazni elementi procesa transformiu u izlazne. Okolina je sve ono to
okruuje posmatrani proces.

Savremenu koncepciju organizacije karakterie:

dinaminost;
strukturne promjene;
stohastinost;
motiviranost;
multidisciplinarnost;
adaptiranost.

U takvim uslovima nikada se ne treba zadovoljiti postojeim rjeenjem, ve uvijek treba teiti za
savremenijim i boljim. Ovdje se treba napomenuti da organizacija rada nikada nije tako dobra da ne
bi mogla biti bolja. Treba dodati da se i u savremenoj koncepciji organizacije pojavljuju mnoge
neizvjesnosti. Posmatrajui specifinosti prijevoznog procesa, moe se rei da postoji neizvjesnost
potronje usluge, neizvjesnost reakcije konkurencije, neizvjesnost opskrbljivanja rezervnim
dijelovima i dr. Za te neizvjesnosti treba se pripremati.

3. OSNOVNI TIPOVI ORGANIZACIONE STRUKTURE PREDUZEA

Organizacija izgrauje posebnu strategiju i taktiku na osnovu odreenih principa, to omoguuje
racionalno poslovanje privrednih i drugih organizacija. S druge strane, organizacija prouava ovjeka
i njegove odnose u procesu rada, gdje ne mogu uvijek da se postavljaju vrste zakonitosti kao u
drugim prirodnim naukama. U najirem smislu, organizacija predstavlja oblik udruivanja ljudi radi
ostvarivanja nekih zajednikih ciljeva. Kada se posmatra sa ueg aspekta, organizacija se moe
definisati kao nauna disciplina koja se bavi racionalnim usklaivanjem svih faktora proizvodnje.
Poto su inioci proizvodnje izloeni stalnim promjenama, organizacija predstavlja dinamiki proces
koji se neprekidno razvija, usavrava i prilagoava uslovima funkcionisanja.

Organizacija rada se najee definie kao nauka usmjerena na iznalaenje optimalnih mjera i akcija
za poboljanje efikasnosti funkcionisanja organizacija. To znai da je osnovni cilj organizacije rada
postizanje maksimalnih efekata uz minimalne utroke ivog i minulog rada, predmeta rada i
sredstava za rad, bilo da se radi na nivou drutva kao cjeline, organizacione jedinice i dr. U tom
smislu organizacija se bavi prouavanjem rada istraujui zakonitosti odvijanja ovog procesa, kako
bi se na bazi tih zakonitosti, uz koritenje savremenih metoda i tehnika, izvrio rad sa najveim
efektom. Ukratko, svaka organizacije ocjenjuje se po tome koliko je u stanju da sve elemente
proizvodnje pravilno postavi, uskladi i usmjeri na ostvarivanje optimalnih rezultata, a to znai da to
racionalnije koristi ljudski rad i sredstva za proizvodnju.

5
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

Tipovi organizacione strukture preduzea su:

linijski tip;
hijerarhijski po funkcijama:
linijsko tapski tip organizacije;
funkcionalna organizacija;
divizionalna organizacija;
projektna organizacija i dr.

3.1 Linijski tip organizacione strukture preduzea

Poznat je kao vojniki tip organizacije, koji je u industriji primijenjen iz vojne organizacije.
Nadlenosti i odgovornosti su strogo podijeljene, to pored discipline na visokom nivou predstavlja
odreenu prednost. ematski linijski tip organizacione strukture preduzea je prikazan na slici.

DIREKTOR

EF EF EF
ODJELJENJA ODJELJENJA ODJELJENJA

Slika 3.1.1 Linijski tip

3.2 Hijerarhijski tip organizacione strukture preduzea po funkcijama

Ovaj tip je karakteristian po tome to menader preduzea prenosi na podreene menadere samo
jedan dio svojih kompetencija po liniji strunosti. Ovaj tip se takoer primjenjuje kod malih i
jednostavnih preduzea.

6
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

DIREKTOR

DIREKTOR DIREKTOR
SEKTORA SEKTORA

EF EF EF EF
ODJELJENJA ODJELJENJA ODJELJENJA ODJELJENJA

Slika 3.2.1 Hijerarhijski tip

3.3 Linijsko tapski tip organizacione strukture preduzea

Sve sloenija problematika industrijski preduzea ini i sloenijim upravljanje u njima. Savjetnici
imaju samo savjetodavnu ulogu, bez prava nareivanja podreenima. Nareenja daju iskljuivo
linijski menaderi, uvaavajui miljenje savjetnika.

Direktor

Savjetnici Savjetnici

Direktor Direktor Direktor

Savjetnici Savjetnici
sektora sektora sektora

Slika 3.3.1 Linijsko tapski tip

3.4 Funkcionalna organizacija strukture preduzea

Funkcionalna organizacija predstavlja najjednostavniji i najvie primjenjivan model organizacione
strukture. To je centralizovana organizaciona struktura koja polazi od sistema funkcionalne podjele

7
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

rada i zasniva se na funkcionalnom grupisanju poslova odnosno jedinica. Funkcije u preduzeu se

organizuju u optimalnom broju oblasti, sektora ili slubi.
Prednosti funkcionalne organizacije su prvenstveno u njenoj racionalnosti. Pored toga to se zadaci
po funkcijama obavljaju u jednom prostoru, ovom organizacijom se ostvaruju manji trokovi i
poveava specijalizacija i profesionalizacija ljudi.
Funkcionalna organizacija odgovara stabilnim uslovima poslovanja. Meutim, poto saobraajna
preduzea funkcioniu u nestabilnom i promjenjivom okruenju ona ima i odreene nedostatke kao
to su: nije prilagodljiva promjenama, komuniciranje je usporeno, odluke se sporije usvajaju i
sprovode i dr. Ali i pored odreenih nedostataka, funkcionalna organizacija predstavlja opti model
organizovanja koji se u saobraaju primjenjuje ne samo kod malih preduzea ve i kod velikih
sistema.

Direktor
preduzea

Istraivanje i Finansije i
Nabavka Proizvodnja Prodaja
razvoj raunovodstvo

Slika 3.4.1 funkcionalna organizacija

3.5 Divizionalna organizacija strukture preduzea

Za razliku od funkcionalne organizacije koja je centralizovana organizaciona struktura, divizionalna
organizacija je decentralizovana organizaciona struktura. Ova organizacija se zasniva na tome da se
pojedine funkcije organizuju decentralizovano po transportnoj usluzi (prevoz putnika i prevoz robe)
ili na geografskoteritorijalnom principu. Sutina divizione organizacije je da se velika preduzea
dijele na manja preduzea (divizione) po navedenom osnovu. Odluivanje je decentralizovano i
odluke se uglavnom donose na nivou diviziona.
Na zajednikom nivou organizuju se one funkcije ili njihovi dijelovi koji su zajedniki za sve divizione.
Divizionalna organizacija je fleksibilnija i prilagodljivija potrebama okruenja od funkcionalne
organizacije. Meutim i pored brojnih prednosti divizionalna organizacija ima i odreene
nedostatke. Te slabosti su najee: tenja za velikim osamostaljivanjem pojedinih diviziona i to
organizaciona struktura pojedinih diviziona mora da bude tako postavljenja da oni djeluju zajedno
a ne konkurentski. Na slici prikazana je pojednostavljena divizionalna organizacija.

8
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

Generalni direktor

Centralno odjeljenje Centralno odjeljenje

I II

Centralno odjeljenj Centrlno odjeljenje

III IV

Divizion I Divizion II Divizion III Divizion IV

Slika 3.5.1 Diviziona struktura

3.6. Projektna organizacija strukture preduzea

U preduzeu moe u okviru postojee organizacione strukture da se formira jedan ili vie timova kao
posebne organizacione jedinice za realizaciju odreenih projekata. Na slici je prikazana jedna od
projektnih organizacija. Poto svako preduzea ima svoju emu koja je prilagoena njegovom
stepenu razvoja organizacije, to se u praksi teko moe postaviti tipska ema koja bi bila univerzalno
primjenjiva.

Direktor

Menader Menader
projekta A projekta B

Istraivanje
Plan Nabava Proizvodnja Prodaja
i razvoj

Slika 3.6.1 Individualna projektna organizacija

9
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

4. ORGANIZACIONI MODELI PREDUZEA

U trinoj privredi primjenjuju se razliiti modeli organizovanja preduzea koji se mogu klasifikovati
u sljedee grupe3:
inokosna preduzee;
drutva lica;
drutva kapitala;
zadruge.
Svaki od ovih modela ima svoje specifinosti: nain osnivanja, pribavljanje kapitala, odgovornost
prema treim licima, nain upravljanja itd.

4.1. Inokosna preduzea

Inokosno preduzee je preduzee u kome privrednu djelatnost obavlja jedno lice, to je preduzee
koje osniva i vodi pojedinac, koji ulae svoj kapital u njega radi sticanja dobiti (d.j.l.; s.z.r.; s.t.r).

Osnovne karakteristike inokosnog preduzea su slijedee:

osniva ga i vodi jedno lice vlasnik;
vlasnilice pribavlja sav potreban kapital (osnivaki kapital);
inokosni vlasnik je nosilac potpunog rizika poslovanja u njemu, od odgovora za njegove
obaveze povjeriocima cjelokupnom svojom poslovnom i privatnom imovinom;
preduzee ima svoju firmu, koja po pravilu sadri porodino i jedno roeno ime.

Osnivanje inokosnog preduzea ne predlae oporezivanju, mada tokom poslovanja plaa, kao i
druga preduzea razne vrste poreza kao to su porez na promet, porez na imovinu, porez na dobit i
dr. Ovo je najei model organizovanja prerastaju u porodina preduzea.

4.2. Drutva lica

Za razliku od inokosnog preduzea, drutva lica su modeli organizovanja preduzea u koje se
udruuju dva ili vie lica radi ostvarivanja odreenih ciljeva dobiti i saglasno uloenom kapitalu
uestvuju u njegovoj raspodjeli. Kod drutva lica prednost se daje licima (partnerima), a ne kapitalu
kako je to kod drutva kapitala. Razlikuju se dvije vrste drutva lica i to:
ortako drutvo;
komanditno drutvo.

4.2.1 Ortako drutvo

U razvijenim zemljama trine privrede pojavljuju se dva modela ortakih drutava:
javno ortako drutvo;
tajno ortako drutvo.

10
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

Oba drutva ine ortaci, s tim to se u javnom ortakom drutvu svi ortaci poznanici, to nije sluaj
kod tajnog ortakog u kome su jedan ili vie njih poznatih samo lanovima drutva. U zemljama
trine privrede ortaci mogu da budu fizika i pravna lica.

4.2.2 Komanditno drutvo

Komanditno drutvo je privredno drutvo koje se kao i ortako drutvo osniva ugovorom vie lica za
obavljanje odreene djelatnosti pod zajednikom firmom. Razlika izmeu ortakog i komanditnog
drutva je u tome to komanditno drutvo ima dvije vrste lanova sa aspekta odgovornosti ovog
drutva prema treim licima i to su komplementari i komanditori.
Osnivanje komanditnog drutva vri se kao i kod ortakog drutva ugovorom koji mora obavezno da
sadri sljedee elemente:
ukupnu vrijednost uloga svih ortaka;
iznos uloga svakog pojedinog ortaka komplementara i komanditora;
udio svakog ortaka u raspodjeli dobiti i gubitaka, kao i u likvidacionom ostatku;
reim prenosa udjela izmeu ortaka i na trea lica.

4.3 Drutva kapitala

Osnovne razlike drutva kapitala i drutva lica su:
kod drutva kapitala dominantnu ulogu ima kapital, a ne lica koja ulau;
ulozi (akcije) u drutvima kapitala su lako prenosivi, tj. mijenjaju vlasnika prodajom na tritu
kapitala bez saglasnosti ostalih ulagaa.

Drutva kapitala se javljaju u sljedeim oblicima:

akcionarska drutva;
drutva sa ogranienom odgovornou (d.o.o);
komanditna drutva na akcije.

4.3.1 Akcionarsko drutvo

Akcionarsko drutvo je najznaajnije drutvo kapitala. Akcionarsko drutvo se moe definisati kao
privredno drutvo koje osniva jedno ili vie pravnih ili fizikih lica, pod zajednikom firmom radi
obavljanja odreene djelatnosti. Osnivanje akcionarskog (dioniarskog) drutva vri se ugovorom o
osnivanju, odnosno odlukom o osnivanju, ako je osniva samo jedno lica. Osnivanje akcionarskog
drutva moe se vriti na dva naina i to:
sukcesivno;
simultano.
Sukcesivno ili postepeno osnivanje je sluaj kada osnivai upuuju javni poziv treim licima za upis i
otkup emitovanih akcija drutva. Simultano (istovremeno) osnivanje je osnivanje akcionarskog

11
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

drutva kada osnivai otkupe sve emitovane akcije prilikom osnivanja drutva, bez upuivanja javnog
poziva za upis i otkup akcija.

4.3.2 Drutvo sa ogranienom odgovornou

Drutvo sa ogranienom odgovornou je privredno drutvo koje osnivaju jedno ili vie pravnih,
odnosno fizikih lica za obavljanje odreene djelatnosti sa unaprijed utvrenom osnovnom
glavnicom.

Ugovor o osnivanju drutva sa ogranienom odgovornou uglavnom sadri:

firmu i sjedite drutva;
predmet poslovanja djelatnost drutva;
nain i vrijeme uplate novanih sredstava;
broj lanova i postupak u sluaju jednake podjele glasova;
imenovanje direktora i zastupnika direktora;
uslove i nain utvrivanja i rasporeivanja dobiti i snoenja rizika;
nenovane uloge i njihove vrijednosti, itd.

Ostvarena dobit drutva po pravilu se dijeli srazmjerno udjelima lanova. Drutva sa ogranienom
odgovornou ima sljedee organe:
skuptinu;
upravni odbor;
nadzorni odbor;
direktora.

4.3.3 Komanditno drutvo na akcije

Komanditno drutvo na akcije je trei model drutva kapitala. Ono u sutini predstavlja kombinaciju
komanditnog drutva i akcionarskog drutva.

4.4 Zadruge
Zadruge su takoer uobiajeni modeli organizovanja privrednih subjekata u zemljama
trine privrede. One su specifini model privreivanja i ispomaganja lanstva.

12
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

5. ZAKLJUAK
Na kraju moemo zakljuiti da je cijelokupna funkcija organizacije poslovanja jednog preduzea ta
da se uz to manje trokove u poslovanju ostvari to vea dobit i profit uz kostantnu tenju za daljnim
unapreenjem preduzea kako kroz adekvatan kadar koji e u budunosti pridonjeti jo boljem
poslovanju tako i uz odgovoarajua materijalna dobra i opremu koja e olakati to poslovanje te
radno okruenje uiniti to prijatnijim.
Reeno je da postoje razliiti oblici organizovanja preduzea koji imaju odreene prednosti i mane
ali cilj i svrha svakog modela su isti.

Savremena teorija organizacije temelji se na teoriji sistema, sistemskom pristupu i logistikoj

koncepciji. U tom pristupu osnovno je ostvarenje cilja uz prilagoavanje sistema okolini. Pri tome
mora postojati meuovisnost u uem i irem smislu (u sistemu i sistemu s okruenjem).
Ulazni elementi u procesu su: materijal, radna snaga i supstrat, a izlazni su proizvod. Procesje
postupak u kojemu se ulazni elementi procesa transformiu u izlazne.

Okolina je sve onoto okruuje posmatrani proces. Savremenu koncepciju organizacije karakterie:
dinaminost;
strukturne promjene;
stohastinost;
motiviranost;
multidisciplinarnost;
adaptiranost.

U takvim uslovima nikada se ne treba zadovoljiti postojeim rjeenjem, ve uvijek treba teiti za
savremenijim i boljim. Ovdje se treba napomenuti da organizacija rada nikada nije tako dobra da ne
bi mogla biti bolja. Treba dodati da se i u savremenoj koncepciji organizacije pojavljuju mnoge
neizvjesnosti. Posmatrajui specifinosti prijevoznog procesa, moe se rei da postoji neizvjesnost
potronje usluge, neizvjesnost reakcije konkurencije, neizvjesnost opskrbljivanja rezervnim
dijelovima i dr. Za te neizvjesnosti treba se pripremati.

13
 JU Srednja mainsko saobraajna kola Mostar

LITERATURA
Internet:

http://web.efzg.hr/dok/OIM/thernaus/PREDAVANJE%202.%20Teorije%20organizacije.pdf
http://www.scribd.com/doc/32331865/Teorija-Organizacije-i-Menadzment
http://www.scribd.com/doc/82590360/ORGANIZACIJA-skripta
http://studenti.rs/skripte/menadzment/klasicna-teorija-organizacije/

Knjige:

LJ. Topanarevi: Organizacija i tehnologija cestovnog transporta, Beograd, 1987.,

Alfier, D.: Uvod u ekonomiku unutranje trgovine, Informator, Zagreb, 1967.
Boi, V.: Marketing u saobraaju, Ekonomski fakultet Beograd, Beograd 1971.
oki, L.: Organizacija drumskog transporta, Graevinaska knjiga, Beograd, 1970.
Jusufrani, I.: Javni gradski prevoz, Fakultet za saobraaj i Komunikacije Univerziteta
u Sarajevu, Sarajevo, 2003.
O.Lindov: Tehnologija cestovnog transporta, Skripta zadatka, Fakultet za saobraaj i
komunikacije Sarajevo, 2009.

14