Matematika 2 Godina Srednje Skole PDF

STEPENOVANJE
Proizvod a a ... a = a n naziva se n -tim stepenom broja. Ako je a R , a 0 i neka je n N

n puta
Po definiciji je:
0
4
1) a 0 = 1 primer: 50 = 1, (3) 0 = 1, = 1
7
1 1 1 1 1
2) a n = n primer: 3 2 = 2 = , 53 = 3 =
a 3 9 5 125
______________________________________________________________________
Jo vae sledea pravila:
3) a m a n = a m+n primer: 32 35 = 32+5 = 37

4) a m : a n = a mn primer: 710 : 7 6 = 7106 = 7 4
5) ( a m ) n = a m n primer: (23 ) 5 = 235 = 215
6) ( a b) = a n b n primer: (12 11) 5 = 125 112
n 2
a an 7 72
7) = n primer = 2
b b 4 4
n n 2 2
a b 2 3 32 9
8) = primer = = 2 =
b a 3 2 2 4
O emu treba voditi rauna?
Treba paziti na zapis: (5) 2 = (5)(5) = 25 , dok 52 = 5 5 = 25 . Uopteno vai:
( a) paran = a paran
( a) neparan = a neparan
Dakle, paran izloilac uniti minus.
www.matematiranje.com
1
ZADACI
( 27 : 25 ) 23
1) Izraunati:
24 : 22
(27 : 25 ) 23 27 5 23 22 23 22+3 25
= = = 2 = 2 = 25 2 = 23 = 8
24 : 22 24 2 22 2 2
_____________________________________________________________
35 93
2) Izraunati:
27 2 3
35 93 35 (32 )3 35 36 35
= 3 2 1 = 6 1 = 1 = 351 = 34 = 3 3 3 3 = 81
27 3 (3 ) 3
2
3 3 3
______________________________________________________________
( x 4 )3 x 3 : x 5
3) Izraunati: =
( x 5 : x 2 )3
( x 4 ) 3 x 3 : x 5 x12 x 3 : x 5 x12+ 35 x10

= = 3 3 = 9 = x109 = x1 = x
( x 5 : x 2 )3 ( x 5 2 ) 3 (x ) x
_______________________________________________________________
3n +1 3n + 2
4) Izraunati:
32 n + 4
3 n +1 3 n + 2 3 n +1+ n + 2 3 2 n + 3
= 2 n + 4 = 2 n + 4 = Pazi pa zagrade zbog minusa
32n+ 4 3 3
1 1
= 3( 2 n + 3) ( 2 n + 4 ) = 32 n +3 2 n 4 = 31 = 1 =
3 3
_______________________________________________________________
2
5) Izraunati 0,51 + 0,252 + 0,1253 + 0,06254
0,51 + 0,252 + 0,1253 + 0,06254 =
1 2 3 4
1 1 1 1
+ + + =
2 4 8 16
1 2 3 4
2 4 8 16
+ + + =
1 2 1 1
21 + 4 2 + 83 + 16 4 = 2 + 16 + 512 + 65536 = 66066
_________________________________________________________________
6) Izraunati 11 + 2 2 + 33 + (1) 1 + (2) 2 + (3) 3

11 + 2 2 + 33 + (1) 1 + (2) 2 + (3) 3 =
1 1 1 1 1 1
+ 2+ 3+ + + =
1 2 3 (1) (2) (3) 3
1 2
1 1 1 1 1 1 2 1
1+ + 1+ = + = =
4 27 4 27 4 4 4 2
_________________________________________________________________
4 2 2
1 3 5
7) Ako je a = 5 i b = 10 3
3
nadji a b 1
4 2 3
4 2 4
1 3 4 3
2
53 44 32
a = 53 = 53 2 =
4 2 1 2 22
53 (22 ) 4 32
= 2
= 53 (22 )3 32 = 53 26 32
2
2 2
3 10 3 (5 2)3 32 53 23 32
3 2
5
b = 10 = 103 =
3
2
= 2
= 2
= 5 23 32

3
5 5 5 5
Konano: izraunati i a b 1
1
a b 1 = 53 26 32
= 52 23 = 25 8 = 200
5 2 3
3 2
______________________________________________________________
3
5 x 5 2 y 1 3
8) Izraunati 2 1 : 10 x 2 y 3
2 y 5x

5 x 5 2 y 1 3
1 : 10 x 2 y 3 =
2
2 y 5x

52 x10 y3
2 4 3 3 : 10 x 2 y 3 =
2 y 5 x
(5 2+3 x103 y 3 4 2 2 ) : 10 x 2 y 3 =
(51 x 7 y 1 4) : 10 x 2 y 3 =
20 7 2 1( 3)
x y = 2 x 5 y 1+ 3 = 2 x 5 y 2
10
__________________________________________________________
1 3 1 4
10 + 10
9) Ako je 10 =
x 2 2 Odrediti x.
55 10 7
1 3 1 4 1 1
10 + 10 +
2 2 = 2000 20000 = Izvuemo gore zajedniki
55 10 7
55
10000000
1 1 1 11 11
1 +
2000 10 2000 10
= = 20000 =
55 55 55
10000000 10000000 10000000
1110000000 1110000000 10000000
= = = 100 = 102
20000 55 11100000 100000
sada je 10 x = 10 2 , dakle x = 2
________________________________________________________
10)
a) A 10 5 = 0,2 0,008 b) B 10 6 = 0,04 0,006
A 10 5 = 2 10 1 8 10 3 B 10 6 = 4 10 2 6 10 3
A 10 5 = 16 10 4 B 10 6 = 24 10 5
16 10 4 24 10 5
A= B=
10 5 10 6
A = 16 10 4( 5) B = 24 10 5+ 6
A = 16 10 4+5 B = 24 10
A = 16 10 B = 240
A = 160 4
Ovde smo koristili zapisivanje realnog broja u sistemu sa osnovnim 10. Ovo je dobra
opcija kada je broj glomazan.
Primeri:
1) Brzina svetlosti je priblino c 300000000m / s a mi je lake zapisujemo

c 3 108 m / s , 108 -znai da ima 8 nula iza jedinice!!!
1 1 1 2
2) = = 10 5 = 10 5 = 2 10 1 10 5 = 2 10 6
500000 5 10 5
5 10
5 5
3) 0,000069 = 6,9 10 7 10
4) Povrina zemlje je 510083000km 2 ali mi zapisujemo 5 108 km 2
3a x 2a x ax ax
11) Izraunati :
1 a
x
1 + a x a 2 x 1 a x a x
3a x 2a x ax ax
: =
1 a
x
1 + a x a 2 x 1 a x a x
3 2 1
ax x a x
x
a 2x : a =
1
1 x 1+ x 1 a 1 a x
x 1
a a a
3 2 1
x x a x x
xa xa 2 x : 2ax =
a 1 a +1 a 1 a 1
x
a ax ax
3 2 ax 1
x : 2x =
a 1 a + 1 (a 1)(a + 1) a 1
x x x
3(a x + 1) 2(a x 1) a x a 2 x 1
=
(a x 1)(a x + 1) 1
3a x + 3 2a x + 2 a x (a 1)(a + 1)
x x
=
(a x 1)(a x + 1) 1
= 3+ 2 = 5
5
x x 2 x x 1 1 x 1
12) Izraunati 2 1
2
:
1 1
x + x +1 1+ x + 2 x 1+ x
x x 2 x x 1 1 x 1
2 1
2 1
: 1
=
x + x +1 1+ x + 2 x 1+ x
1 1 1
x x2 x
x 1
x =
1 1 :
1
2 + +1 1+ 2 + 1+ 2 1
x x x x x
x3 1 x2 1 x 1

x2 x : x =
1+ x + x
2
x2 + 1 + 2x x +1

x2 x2 x
( x 1) ( x 2 + x + 1) x( x 1) ( x + 1) x 1
: =
x 2
+ x + 1 ( x + 1) 2 x +1

x 1 x( x 1) x 1
: =
1 x +1 x +1
( x 1)( x + 1) x( x 1) x + 1
=
x +1 x 1
( x 1) [ ( x + 1) x ] x + 1
= x +1 x = 1
x +1 x 1
6
an a n a n a n
13) Izraunati A = + +
1 a
n
1 + a n 1 + a n 1 a n
an an an an
A= n
+
+
1 a 1 + an 1 + an 1 an
1 1
an n a n n
A= + a + a
1 1n 1 + 1n 1 + 1n 1 1n
a a a a
a n
1 1
an
A = n1 + na n
n n
+ na
a 1 a +1 a +1 a 1
n
a an an an
a 2n 1 a 2n 1
A= n + n n + n
a 1 a +1 a +1 a 1
a 2 n (a n + 1) + 1(a n 1) a 2 n (a n 1) + 1(a n + 1)
A=
(a n 1)(a n + 1) (a n + 1)(a n 1)
a 3n + a 2 n + a n 1 (a 3n a 2 n + a n + 1)
A=
(a n 1)(a n + 1)
a 3n + a 2 n + a n 1 a 3n + a 2 n a n 1
A=
(a n 1)(a n + 1)
2a 2 n 2 2(a 2 n 1) 2(a n 1)(a n + 1)
A= = = =2
(a n 1)(a n + 1) (a n 1)(a n + 1) (a n 1)(a n + 1)
7
KORENOVANJE
Neka je a realan i n prirodan broj.

Svako reenje jednaine
xn = a
po x (ako postoji) naziva se n -ti koren broja a u oznaci x = n a .

Dakle: simbol n a oznaava:
1) n ti koren realnog broja a u svim sluajevima kada je on jedinstven

(n N , n = 2k 1, k N , a R)
2) Pozitivan n -ti koren broja a u sluaju
n = 2k , k N , a > 0
Ova definicija sigurno nije ba mnogo jasna!!! Ajde da vidimo par primera:
3
1 3 1 1
3
27 = 3 = 3;3 3 3 = =
8 2 2
32 = 5 (2)5 = 2;
5 7
0 =0
_______________________________________
4
1 4 1 1
2
4 = 2 = 2;
2 2 4 = =
16 2 2
Pazi: 4 16 = 4 2 4 = 2; 4 16 = 4 2 4 = 2
Pogreno je pisati: 4
16 = 2 ZAPAMTI!!!
Vai:
a , n neparan
n
an =
a, n paran
Primeri: (pazi, dogovor je da je A = 2 A , to jest, jedino se ovde ne pie broj 2)
9 = 32 ; 3
23 = 2
(3) 2 = 3 = 3 ; 3
(2) 3 = 2
1
ZAPAMTI: Kad vidi 2, 4, 6, (parni koren) iz nekog konkretnog broja, reenje je uvek
pozitivan broj. Kad vadi 3, 5, 7 (neparan koren) iz nekog broja, reenje moe biti i
negativan broj, u zavisnosti kakva je potkorena veliina.
(5) 2 = 5 = 5 3
53 = 5
4
( 7 ) 4 = 7 = 7 3
(5) 3 = 5
5
1 1
6
(12) = 12 = 12
6
5 =
10 10
8 7
1 1 1 3 3
8 = = 7 =
3 3 3 5 5
Primer: Za koje realne brojeve x je tana vrednost:
a) x2 = x
b) 3
x3 = x
v) x2 = x
g) x 4 = x ( ) 4
____________________________________
Reenje: a) x 2 = x je tana samo za vrednosti x koje su vee ili jednake nuli, jer
x, x>0
Dakle x 0
x = x ,
2
x<0
0, za ,x = 0

b) 3
x 3 = x je taka samo za x = 0 !!! Zato? Ako uzmemo da je x negativan broj, na
primer x = 5 3
(5) 3 = 5 (5) = +5 , a ako uzmemo x > 0 , recimo x = 10
3
103 = 10 10
v) x 2 = x , x mora biti manje od nule, ili nula jer kao malopre vai:
x, x > 0

x = x, x < 0 , Dakle x 0
2
0, x = 0

2
( ) 4
g) x 4 = x , Ovde mora biti x 0 . Zato? Zbog ( x)4
koji ne moe biti negativan
odnosno mora biti x > 0
Pravila:
m
1) n
am = a n
2) n
a b = n a n b
3) n
a : n b = n a :b
4) ( a)
n
m
= n am
5) n m
a = nm a
a mp = n a m ( p se skrati)
np
6)
Moramo naglasiti da pravila vae pod uslovima da je: a, b pozitivni realni brojevi
m, n, p prirodni brojevi.
Zadaci:
1)
a) Izraunaj 36 2 25 + 4 16 5 32
36 2 25 + 4 16 5 32 =
= 6 2 5 + 4 2 4 5 25 =
= 6 10 + 2 2 = 4
9 3 1 4
b) Izraunaj + + 16
4 8
2 3
3 1
= + 3 + 4 24 =
2 2
3 1
+ +2=4
2 2
2
4 3
c) Izraunaj + 27 4
9
2
4 3
+ 27 4 =
9
2
2 2 2 1
= + 3 (3) 3 2 = 3 2 = 5 = 4
3 3 3 3
3
d) Izraunaj 9 3 (8) 5 32
9 3 (8) 5 32 =
= 32 3 (2) 3 5 (2) 5 =
= 3 (2) (2) = 12
2) Izraunaj ( x 5) 2 + ( x + 5) 2
( x 5) 2 + ( x + 5) 2 = x 5 + x + 5
Kako je:
x 5, za x 5 0 x 5, za x 5
x5 = = i
( x 5), za x 5 < 0 ( x 5), za x < 5
x + 5, za x + 5 0 x + 5, za x 5
x+5 = =
( x + 5), za x + 5 < 0 ( x + 5), za x < 5
moramo najpre videti gde ima reenja
I za x 5 i x 5
x 5 + x 5 = x 5 + x + 5 = 2x
x [5, )
__________________________________________________________________
II za x 5 i x < 5
Nema reenja
__________________________________________________________________
4
III za x < 5 i x 5
x 5 + x 5 = x + 5 + x + 5 = +10
x [ 5,5)
________________________________________________________________
IV za x<5 i x < 5
x 5 + x + 5 = x + 5 x 5 = 2 x
2 x, x < 5

Konano: x 5 + x + 5 = 10, 5 x < 5
2 x, x 5

Racionalisanje
Koristei se osobinama korena, moemo, u cilju uproavanja nekog izraza, odstraniti

korene ili ih premestiti na eljeno mesto.
Primeri:
1 1 5 5 5
1) = = =
5 5 5 5 2 5
9 9 12 9 12 3 12 3 4 3 3 2 3 3 3
2) = = = = = =
12 12 12 12 4 4 4 2
15 15 3 15 3 5 3
3) = = =
2 3 2 3 3 23 2
Ovo je bio najprostiji tip zadataka. Gde racionalisanjem prebacujemo koren iz imenioca u
brojilac.
n
U sledecoj grupi zadataka emo koristiti da je n
a =a, a >0
5
6
4) 3
= da bi unitili koren u imeniocu moramo napraviti 3
23 , a poto imamo
2
6 3
treba racionalisati sa 2 2 . Dakle:
3 1
2
6 6 3 22 6 3 22 6 3 4
= = = = 33 4
3
2 3
2 23 2 3
2 3 2
10 10 4 33 10 4 27 10 4 27
5) = = = =
4
3 4 3 4 33 4 4
3 3
3
ab ab a1b 2 ab 3 ab 2 ab 3 ab 2 3 2
6) = = = = ab
3
a 2b 3
a 2b1 3
a1b 2 3
a 3b 3 ab
Kad u imeniocu imamo zbir ili razliku dva kvadratna korena, upotrebljavamo razliku
kvadrata: ( A B) ( A + B) = A2 B 2
1 1 2 3 2 3 2 3
7) = = = = 2 3
2 + 3 2 + 3 2 3 22 3
2
43
8)
11
=
11

6 + 2 11 6 + 2 11 6 + 2 11 6 + 2
= = =
( ) ( ) ( )
6 2 6 2 6+ 2
2
6 2
2
62 4
9)
5
=
5

2 3 +3 2
=
5 2 3+3 2 ( ) =
( ) ( ) (
5 2 3 +3 2 5 2 3 +3 2 5 2 3 +3 2
= =
)
2
2 3 3 2 2 3 3 2 2 3 +3 2 2 3 3 2 ( ) ( ) 2
43 9 2 12 18 6
U zadacima u kojima se u imeniocu javlja zbir ili razlika treih korena moramo
koristiti:
A3 B 3 = ( A B)( A2 + AB + B 2 ) Razlika kubova
A3 + B 3 = ( A + B)( A2 AB + B 2 ) Zbir kubova
10)
1 1 3 3 3 3 2 + 3 22 3 9 3 6 + 3 4 3 9 3 6 + 3 4 3 9 3 6 + 3 4
3 2
= = = =
3
3 + 3 2 3 3 + 3 2 3 32 3 3 3 2 + 3 2 2 3
3
3 + 2
3
3
3 + 2 5
________________________________________________________________________
11)
5
=3
5

3
52 + 3 5 3 4 + 3 4 2 5 3 25 + 3 20 + 3 16
=
(
= 5 3 25 + 3 20 + 3 16
) ( )
3 3
3
5 4
3
5 4 5 + 5 4+ 4
3 3 2 3 3 3 2 3
5 43
________________________________________________________________________
6
3
12) = ovde emo uraditi dupli racionalizaciju da bi ''unitili'' etvrti koren.
4
5 2
3
=
3

4
5+2 3 5+2
=
4
=
3 4 5+2

5+4 3
=
( ) ( ) ( 4
5+2 )( 5+4 ) = 3( 4
5+2 )( 5+4 )
4
5 2 4 5 2 4 5 + 2 4 52 2 2 54 5+4 52 4 2 11
Vratimo se na zadatke sa korenima:
3) Izraunati:
a) 3
x 2 x 1 3 x 1 x
b) x3 x 2 3 x 2 : (x ) 1
3
Reenje:
a)
2 1 2 1 1 1

3 1 1 2 3 1 1 5 1 1 1
x 2
x x 5
x = x 3
x x 5
x = x x x x
3 6 5 10
= x x x x =
3 6 5 10
2 1 1 1 20 5 6 +3 12 2
+
=x 3 6 5 10
=x 30
=x 30
= x = 5 x25
(x )= 3 2
1
x3 x 2 3 x 2 : x 3
x 2 x 3 : x 3 =
b)
1 2 2 3 1 2 2 3 3+ 2 + 4 + 9 18
+ +
x x x :x
2 6 3 2
=x 2 6 3 2
=x 6
= x = x3 6
1
ZAPAMTI: x = x2
4) Izraunaj:
a) 5 2 + 3 8 50 98
b) 3 + 3 27 2 48
Ovde je ideja da upotrebom pravila za korenovanje a b = a b , svaki sabirak

svedemo na ist koren.
7
a)
5 2 + 3 8 50 98 =
5 2 + 3 4 2 25 2 49 2 =
5 2 + 3 2 2 5 2 7 2 =
5 2 + 6 2 5 2 7 2 = 2
b)
3 + 3 27 2 48 =
3 + 3 9 3 2 16 3 =
3 + 33 3 2 4 3 = 3 + 9 3 8 3 = 2 3
5) Izraunaj: 3 12 4 4 15 27 + 8 24 16 + 5 20 81
Reenje:
3 12 4 4 15 27 + 8 24 16 + 5 20 81 =
3 12 2 2 4 15 33 + 8 24 2 4 + 5 20 34 =
3 6 2 45 3 + 8 6 2 + 55 3 =

= 11 2 + 3
6 5
LAGRANOV INDENTITET:
a + a2 b a a2 b
a b =
2 2
Gde je a > 0, b > 0, b < a 2

Primenimo ga na 2 primera: a) 2+ 3
b) 64 2
2 + 22 3 2 22 3
a) 2+ 3 = +
2 2
2+ 1 2 1
= +
2 2
3 1 3 +1
= + =
2 2 2
8
b) 6 4 2 = pazi, prvo moramo 4 da ubacimo pod koren!!!
6 + 6 2 32 6 6 2 32
6 16 2 = 6 32 = +
2 2
6 + 36 32 6 36 32
= +
2 2
6+2 62
= + = 4 2 = 2 2
2 2
2+ 3 2 3
7) Dokazati da je vrednost izraza + iracionalan broj.
2 + 2+ 3 2 2 3
Najpre emo upotrebom Lagranovog indetiteta srediti 2+ 3 i 2 3
3 +1 3 1
2 + 3 =(prethodni zadatak) = , slino je i 2 3 = , Dakle:
2 2
2+ 3 2 3 2+ 3 2 3
+ = + =
2 + 2+ 3 2 2 3 3 +1 3 1
2+ 2
2 2
2+ 3 2 3
= + = Pazi na znak!!!
2 + 3 +1 2 3 +1
2 2
=
2 2+ 3( +
)
2 2 3 ( )
3+ 3 3 3
=
(2 )( ) (
2 + 6 3 3 + 2 2 6 3+ 3 )( )
(
3+ 3 3 3 )( )
6 2 2 6 +3 6 18 + 6 2 + 2 6 3 6 18
= 2
32 3
12 2 2 18 12 2 2 9 2 12 2 6 2 6 2
= = = = = 2
93 6 6 6
9
4+2 3
8) Dokazati da je: = 3 +1.
10 + 6 3 3
Poi emo od leve strane da dobijemo desnu.
4 + 2 3 = 3 +1+ 2 3 = 3 + 2 3 +1 = ( 3) + 2
2
3 +1 = ( 3 +1 ) 2
10 + 6 3 = razmislimo da li ovo nije 10 + 6 3 = ( A + B ) ?

3
( A + B)
3
= A3 + 3 A2 B + 3 AB 2 + B 3
( )
3 3 2
3 + 1 = 3 + 3 3 1 + 3 3 12 + 13
= 27 + 3 3 1 + 3 3 + 1
= 9 3 + 9 + 3 3 + 1 = 3 3 + 3 3 + 10 = 10 + 6 3
Dakle:
4+2 3
=
( 3 + 1) = ( 2
3 +1 ) 2
= 3 +1
3
10 + 6 3 3
( 3 + 1) 3
3 +1
Ovim je dokaz zavren!!!
6
9) Racionalisati:
21 + 7 + 2 3 + 2
6 6 6
= =
21 + 7 + 2 3 + 2 7 3 + 7 + 2 3 +1 7 3 +1 + 2 3 +1 ( ) ( ) ( )
6 3 1 7 2
= =
( 3 +1 )( 7 +2 ) 3 1 7 2
=
(
6 3 1 7 2 )( =
6 3 1 7 2
=
) ( )( ) ( 3 1 )( 7 2 )
3 12 7 2 2
2 2
23

10
1
10) Racionalisati: 3
9 + 6 +3 4
3
1 1 3
33 2 3
33 2 3
3 32
= = = =
3
9 + 3 6 + 3 4 3 32 + 3 3 3 2 + 3 22 3 3 3 2 3 33 3 23 3 2
3
3 32
= =33 32
1
Ovde smo imali A2 + AB + B 2 , pa smo dodali A-B, da bi dobili A3 B 3 .

11
Kompleksni brojevi (C)
Kompleksni brojevi su izrazi oblika: z = a + bi gde su a i b realni brojevi a i simbol

koji ima vrednost i = 1 .
Za kompleksan broj z = a + bi , a je njegov realni deo i obeleava se Re( z ) = a , b je

njegov imaginarni deo i obeleava se Im( z ) = b , a i = 1 je imaginarna jedinica.
Primeri:
z1 = 5 + 4i Re( z1 ) = 5, Im( z1 ) = 4
z 2 = 5 2i Re( z 2 ) = 5, Im( z 2 ) = 2
3 3
z3 = 7i Re( z3 ) = , Im( z3 ) = 7
4 4
z 4 = 8i Re( z 4 ) = 0, Im( z 4 ) = 8
z5 = 2 Re( z5 ) = 2, Im( z5 ) = 0
Dva kompleksna broja a + bi i c + di su jednaka ako i samo ako je a = c i b = d ,tj imaju

iste realne i imaginarne delove.
Poto smo rekli da je i = 1 ,zanimljivo je videti kako se ponaaju stepeni broja i .
i = 1
i 2 = 1
i 3 = i 2 i = 1 i = i
i 4 = i 2 i 2 = (1)(1) = 1
_________________________________
i 5 = i 4 i = 1 i = i
i 6 = i 4 i 2 = i 2 = 1
i 7 = i 4 i 3 = 1 i 3 = i
i8 = i 4 i 4 = 1
itd.
1
ta zakljuujemo? i stepenovano bilo kojim brojem moe imati samo jednu od ove 4
vrednosti: i,1,i ili 1 .
Uopteno, tu injenicu bi mogli zapisati:
i 4k = 1
i 4 k +1 = i
za k N .
i 4 k + 2 = 1
i 4 k +3 = i
Kako ovo primeniti u zadacima?
Primeri:
Izraunati:
a)i100
b)i 2006
v)i 25
g )i102
d )i 23
a )i100
Ovde postoje 2 ideje : Ili da koristimo da je i 4 = 1 i naravno pravila za stepen :

( a m ) n = a m n i a m + n = a m a n
Dakle: i100 = (i 2 ) 50 = (1) 50 = 1 ili druga ideja da je i 4 k = 1
i100 = (i 4 ) 50 = 150 = 1
Odluite sami ta vam je lake!
b)i 2006 = ?
i 2006 = (i 2 )1003 = (1)1003 = 1
2
v)i 25 = i 24 i1 = (i 2 )12 i = (1)12 i = 1 i = i
Kad je stepen neparan, napiemo ga kao za 1 manji paran broj pa plus 1, to jest
25 = 24 + 1 .
g )i102 = (i 2 ) 51 = (1) 51 = 1
d )i 23 = i 22 i1 = (i 2 )11 i = (1)11 i = 1 i = i
Pazi: (1) paran broj = 1
(1) neparan broj = 1
Kako se sabiraju, oduzimaju I mnoe kompleksni brojevi?
1) Zbir dva kompleksna broja a + bi i c + di je kompleksan broj (a + c) + i (b + d ) , a

njihova razlika je (a c) + i (b d ) . To znai da se sabiraju I oduzimaju
normalno, kao u R.
z1 = 5 + 3i
Primer:
z 2 = 4 10i
z1 + z 2 = 5 + 3i + 4 10i = 5 + 4 + 3i 10i = 9 7i
z1 z 2 = 5 + 3i (4 10i ) = 5 + 3i 4 + 10i = 1 + 13i
2) Proizvod dva kompleksna broja a + bi i c + di je kompleksan broj

(ac bd ) + i (ad + bc) mnoi se svaki sa svakim I vodimo rauna da je i 2 = 1
(a + bi ) (c + di ) = ac + adi + bci + bd i
2

= ac + adi + bci bd
= ac bd + i (ad + bc)
3
z1 = 3 + 5i
Primer:
z 2 = 4 2i
z1 z 2 = (3 + 5i ) (4 2i ) = 12 + 6i + 20i 10i 2 = [sad zameni da je i 2 = 1 , pa

10i 2 = 10 (1) = 10 ] = 12 + 6i + 20i + 10 = 2 + 26i
Deljenje kompleksnih brojeva
Recimo najpre da svaki kompleksan broj ima svoj konjugovan broj.

Za z = a + bi z = a bi je konjugovan broj.

Primeri: za z = 10 + 12i je z = 10 12i

za z = 4 3i je z = 4 + 3i

za z = 4 + 5i je z = 4 5i
Dva kompleksna broja se dele tako to izvrimo racionalisanje sa konjugovanim

brojem delioca.
a + bi a + bi c di
= = gore mnoimo svaki sa svakim a dole je razlika kvadrata.
c + di c + di c di
(a + bi )(c di ) (a + bi )(c di )
= =
c 2 (di ) 2 c2 + d 2
Primer 1)
5 + 2i 5 + 2i 4 + 3i (5 + 2i )(4 + 3i )
= = = =
4 3i 4 3i 4 + 3i 4 2 (3i ) 2
4
20 + 15i + 8i + 6i 2
= = (i 2 = 1)
16 3 i
2 2
20 + 15i + 8i 6 14 + 23i 14 23
= = = + i
16 + 9 25 25 25
a + bi a b
Savet: Uvek na kraju rastavi = + i da bi mogao da proita Re( z ) i
c c c
Im( z )
Primer 2)
3 + 7i 3 + 7i 5 3i
=
5 + 3i 5 + 3i 5 3i
(3 + 7i )(5 3i )
=
(5) 2 (3i ) 2
15 9i 35i 21i 2
=
25 32 i 2
15 9i 35i + 21
=
25 + 9
6 44i 6 44 3 22
= = i= i
34 34 34 17 17
Modul kompleksnog broja z = a + bi je nenegativan broj z = a 2 + b 2
Primeri: Za z = 3 + 4i je z = 32 + 4 2 = 9 + 16 = 5
Za z = 9 12i je z = (9) 2 + (12) 2 = 81 + 144 = 15
Naveemo neke od osobina vezanih za kompleksne brojeve koje e nam dosta

pomoi u reavanju zadataka:
1) z1 + z 2 = z 2 + z1 ( komutativnost)
2) ( z1 + z2 ) + z3 = z1 + ( z2 + z3 ) ( asocijativnost)
3) z + 0 = 0 + z = z (0 je netral za +)
4) z + z ' = z ' + z = 0 ( z ' je suprotni broj) www.matematiranje.com
5
5) z1 z 2 = z 2 z1
6) ( z1 z 2 ) z3 = z1 ( z 2 z3 )
7) z 1 = 1 z = z (1 je neutral za )
8) z z ' = z ' z = 1 ( z ' je inverzni za )
9) ( z1 + z2 ) z3 = z1 z3 + z2 z3 ( distributivnost)
10) z1 z 2 = z1 z 2
11) z 2 = z
2
z1 z
12) = 1
z2 z2
(1 i )12
Primer : Nadji realni I imaginarni deo kompleksnog broja: z =
(1 + i ) 5
Odredimo najpre (1 i )12 = ?

Podjimo od (1 i ) 2 = 1 2i + i 2 = 1 2i 1 = 2i
Kako je (1 i )12 = ((1 i ) 2 ) 6 = (2i ) 6 = 26 i 6 = 26 (1) = 26 = 64
Nadjimo dalje (1 + i ) 5 = ?
(1 + i ) 2 = 1 + 2i + i 2 = 1 + 2i 1 = 2i
(1 + i ) 5 = (1 + i ) 4 (1 + i ) = ((1 + i ) 2 ) 2 (1 + i ) = (2i ) 2 (1 + i )
= 4 i 2 (1 + i ) = 4(1 + i )
(1 i )12 64 16 16 1 i
z= = = = =
(1 + i ) 5
4(1 + i ) 1 + i 1 + i 1 i
16(1 i ) 16(1 i ) 16(1 i )
= 2 2 = = = 8(1 i ) =
1 i 1+1 2
= 8 8i
Dakle : Re ( z ) = 8 Im( z ) = 8
6
Primer : Nadji x i y iz
x 1 + ( y + 3)i = (1 + i )(5 + 3i )
x 1 + ( y + 3)i = 5 + 3i + 5i + 3i 2
x 1 + ( y + 3)i = 5 + 8i 3
x 1 + ( y + 3) i = 2{ + 8{ i
{
Re
123 Re Im
Im
x 1 = 2 x = 2 +1 x = 3
Dakle :
y +3 = 8 y = 83 y = 5
1+ i 3
Primer: Ako je w = dokazati da je w 2 + w + 1 = 0
2
Reenje:
2
1 + i 3 1 + i 3
+ + 1 =
2 2
1 2i 3 + (i 3) 2 1 + i 3
+ +1 =
4 2
1 2i 3 + i 2 3 1 + i 3
+ +1 =
4 2
1 2i 3 3 + 2(1 + i 3) + 4
=
4
1 2i 3 3 2 +2i 3 + 4 0
= =0
4 4
Primer: Odredi sve kompleksne brojeve z koji zadovoljavaju sistem jednaina:
z 2i = z
z i = z 1
7
Reenje: Neka je z = a + bi
z 2i = a + bi 2i = a + i (b 2) z 2i = a 2 + (b 2) 2
z i = a + bi i = a + i (b 1) z i = a 2 + (b 1) 2
z 1 = a + bi 1 = a 1 + bi z 1 = (a 1) 2 + b 2
Dakle:
a 2 + (b 2) 2 = a 2 + b 2
Kvadrirajmo obe jednaine!
a 2 + (b 1) 2 = (a 1) 2 + b 2
___________________________________________
a 2 + (b 2) 2 = a 2 + b 2
a 2 + (b 1) 2 = (a 1) 2 + b 2
___________________________________________
b 2 4b + 4 = b 2
4b = 4 zamenimo u drugu jednainu
b =1
a 2 + (b 1) 2 = (a 1) 2 + b 2
a 2 + (1 1) 2 = (a 1) 2 + 12
a 2 + 0 = a 2 2a + 1 + 1
2a = 2
a =1
Traeni kompleksni broj je z = 1 + i
Primer: Nadji sve kompleksne brojeve z koji zadovoljavaju:

z2 + z = 0
8

Reenje: Neka je z = a + bi traeni kompleksni broj. Onda je z = a bi, z = a 2 + b 2
(a + bi ) 2 + a 2 + b 2 = 0
a 2 + 2abi + b 2i 2 + a 2 + b 2 = 0 Kako je i 2 = 1 Ovde oigledno I Re I Im moraju biti nula.
2
a144 b4
2
+2444
a2 + 3
b 2 + 2{
ab i = 0
Re Im
a 2 b2 + a2 + b2 = 0
2ab = 0
______________________
Iz 2ab = 0 a = 0 v b = 0
1) Ako je a = 0 , zamenimo u prvu jednainu:

02 b 2 + 02 + b 2 = 0
( b 2 0)
b =b
2 2
Ovde je oigledno b = 0 ili b = 1
2) Ako je b = 0 , zamenimo u prvu jednainu:
a 2 02 + a 2 + 02 = 0
a2 + a2 = 0 nema reenja sem a = 0
a 2 = a 2
Dakle: z = 0 ; z = i I z = i su traeni brojevi.
Primer: Za koje vrednosti prirodnog broja n vai jednakost:

(1 + i ) n = (1 i ) n ?
Reenje:
(1 + i ) n = (1 i ) n
(1 + i ) n 1+ i
n
=1 =1
(1 i ) n
1 i
9
Transformiemo izraz:
1 + i 1 + i 1 + i (1 + i ) 2 (1 + i ) 2 (1 + i ) 2
= = = =
1 i 1 i 1 + i 12 + i 2 1+1 2
(1 + i ) = 1 + 2i + i = 1 + 2i 1 = 2i
2 2
Dakle:
1 + i (1 + i ) 2 2i
= = =i
1 i 2 2
1+ i
n
Vratimo se u = 1 , dobijemo i = 1
n
1 i
A ovo je ( vec smo videli ) mogue za n = 4k , k N .
10
KVADRATNA JEDNAINA ax2 + bx + c = 0
Jednaina oblika ax 2 + bx + c = 0 , gde je x nepoznata. a, b i c realni brojevi, a 0, je
kvadratna jednaina po x sa koeficijentima a, b i c .
Kvadratna jednaina je potpuna ako su koeficijenti b 0 i c 0 . Ako je b = 0 ili c = 0

(ili oba) onda je kvadratna jednaina nepotpuna.
Nepotpuna kvadratne jednaine se reavaju relativno lako.
Nepotpune kvadratne jednaine
ax 2 + bx = 0 ax 2 + c = 0 ax 2 = 0
x(ax + b) = 0 ax 2 = c x=0
x = 0 ax + b = 0
b c
x= x2 =
a a
b
x=
a
Primeri:
2 x 2 + 5x = 0 4x2 9 = 0 5x 2 = 0
x(2 x + 5) = 0 4x2 = 9 0
x2 =
x = 0 2x + 5 = 0 9 5
x2 = x=0
2 x = 5 4
5 9 x1 = x2 = 0
x= x=
2 4
3
x=
2
3
x1 =
2
3
x2 =
2
Potpuna kvadratna jednaina:

ax2 + bx + c = 0
Kvadratna jednaina ima dva reenja: oznaavamo ih sa x1 i x 2 i tradicionalno se pie
b b 2 4ac
x1,2 = www.matematiranje.com
2a
1
Primer 1) Rei jednaine:
a) 6 x 2 x 2 = 0
b) x 2 2 x + 1 = 0
v) x 2 4 x + 5 = 0
a) 6 x 2 x 2 = 0
a=6 Pazi, kad nema broj ispred nepoznate uzima 1.

b = 1
c = 2
b b 2 4ac (1) (1) 2 4 6 (2)

x1,2 = =
2a 26
1 49 1 17
x1,2 = =
12 12
1+ 7 8 2
x1 = = =
12 12 3
1 7 6 1
x2 = = =
12 12 2
b) x 2 2 x + 1 = 0
b b 2 4ac (2) (2) 2 4 11
a =1 x1,2 = =
2a 2 1
b = 2
2 44 20
c =1 x1,2 = =
2 2
2
x1 = = 1
2
2
x2 = = 1
2
v) x 2 4 x + 5 = 0
a =1
b = 4
c=5
b b 2 4ac (4) 16 20 Dakle: x1 = 2 + i

x1,2 = = x2 = 2 i
2a 2 1
4 4 4 2i 2 (2 i ) Pazi jer je: 4 = 4(1) = 2i
x1,2 = = = = 2i
2 2 2
1 = i www.matematiranje.com
2
Primer 2) Reiti jednainu:
(2 x 3) 2 + ( x 1)( x + 2) = 2 11x
Reenje: (2 x 3) 2 + ( x 1)( x + 2) = 2 11x

4 x 2 12 x + 9 + x 2 + 2 x x 2 2 + 11x = 0
5x 2 + 5 = 0 / : 5
x 2 + 1 = 0 Nepotpuna kvadratna jednaina
x 2 = 1
x = 1
x1 = +i
x 2 = i
Primer 3) Reiti jednainu:
x 3 8
= 2 najpre rastavimo na inioce imenilac
x2 x+2 x 4
x 3 8
= Mnoimo sve sa NZS = ( x 2)( x + 2) uz uslov:
x 2 x + 2 ( x 2)( x + 2)
x( x + 2) 3( x 2) = 8 x 2 i x 2
x 2 + 2 x 3x + 6 8 = 0
x 2 x 2 = 0 Sad radimo kao kvadratnu jednainu
b b 2 4ac (1) (1) 4 1 (2)

2
a =1
x1, 2 = =
b = 1 2a 2
c = 2 1 3
x1, 2 =
2
1+ 3 4
x1 = = = 2 PAZI: nije reenje jer x 2
2 2
1 3 2
x2 = = = 1 Dakle x = 1
2 2
Primer 4) Grupa deaka treba da podeli 400 klikera na jednake delove. Pre deobe 4
deaka se odreknu svog dela, zbog ega je svaki od ostalih dobio po 5 klikera vie.
Koliko je u toj grupi bilo deaka?
Obeleimo sa x-broj deaka, y- broj klikera po deaku

3
x y = 400
( x 4) ( y + 5) = 400 Sredimo ovu drugu jednainu...
____________________ ________
xy + 5 x 4 y 20 = 400
400 + 5 x 4 y 20 = 400
400
5 x 4 y 20 = 0 Iz prve jednaine izrazimo y =
x
400
5x 4 20 = 0 / x
x
5 x 2 1600 20 x = 0 (poredjamo)
5 x 2 20 x 1600 = 0 (podelimo sa 5)
x 2 4 x 320 = 0 sad radimo kvadratnu jednainu
a =1
b = 4 b b 2 4ac (4) (4) 2 4 1 (320)
x1, 2 = =
c = 320 2a 2
4 16 + 1280 4 1296 4 36
x1, 2 = = =
2 2 2
4 + 36
x1 = = 20
2
4 36
x2 = = 16 Nemogue
2
Dakle bilo je 20 deaka u grupi.
Priroda reenja kvadratne jednaine
Diskriminanta (D) kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 je izraz b 2 4ac (ono pod

korenom) Dakle: D = b 2 4ac
b D
Sada formulu za reavanje moemo zapisati i kao: x1, 2 =
2a
Za kvadratnu jednainu ax 2 + bx + c sa realnim koeficijentima vai:
1) Jednaina ima dva rezliita realna reenja ako i smo ako je D > 0
( x1 = x2 R x1 x2 akko D > 0)
2) Jednaina ima jedno dvostruko realno reenje ako i samo ako je D = 0

( x1 = x2 R akko D = 0)
4
3) Jednaina ima jedan par konjugovano kompleksnih reenja akko je D < 0
( x1 = a + bi, x2 = a bi akko D < 0)
Primer 1) Ispitati prirodu reenja kvadratnih jednaina u zavisnost od parametara:
a) x 2 + 3x + m = 0
b) (n + 3) x 2 2(n + 1) x + n 5 = 0
a) x 2 + 3x + m = 0 a =1
b=3
c=m
D = b 2 4ac = 32 4 1 m = 9 4m
1) D > 0 9 4m > 0
4m > 9 PAZI: Okree se znak
9
m<
4
9
m<
4
9
2) D = 0 9 4m = 0 m=
4
9
3) D < 0 9 4m < 0 m>
4
9
Dakle: - za m < reenja su realna i razliita
4
9
- za m = reenja su realna i jednaka
4
9
- za m > reenja su konjugovano-kompleksni brojevi
4
b) (n + 3) x 2 2(n + 1) x + n 5 = 0
a = n+3
b = 2(n + 1) PAZI: ovde je odmah n + 3 0 da bi jednaina bila kvadratna
c = n5
5
D = b 2 4ac = [ 2(n + 1) ] 4(n + 3)(n 5)
2
= 4(n 2 + 2n + 1) 4(n 2 5n + 3n 15)

= 4n 2 + 8n + 4 4n 2 + 20n 12n + 60
D = 16n + 64
1) D > 0 16n + 64 > 0 16n > 64 n > 4, n > 4 x1 x2 R
2) D = 0 16n + 64 = 0 n = 4 x1 = x 2 R
3) D < 0 16n + 64 < 0 n < 4 x1 i x2 su konjugovano-kompleksni brojevi.
Primer 2) Za koje vrednosti parametra k R jednaina kx 2 + (k + 1) x + 2 = 0 ima

dvostruko reenje?
Reenje: Ovde nam treba da je D = 0 i naravno a 0 , jer ako je a = 0 jednaina nije

kvadratna.
kx 2 + (k + 1) x + 2 = 0 a = k
b = k +1 k0
c=2
D = b 2 4ac = (k + 1) 2 4 k 2 = k 2 + 2k + 1 8k = k 2 6k + 1
D = k 2 6k + 1 = 0
Sada reavamo novu kvadratnu jednainu po k
k 2 6k + 1 = 0 a =1
b = 6
c =1
b b 2 4ac (6) (6) 2 4 1 1 6 32

k1,2 = = =
2a 2 2
Malo sredimo : 32 = 16 2 = 4 2
Pa je:
6
k1, 2 = =
(
6 4 2 2 3 2 2
= 3 2 2
)
2 2
k1 = 3 + 2 2
k2 = 3 2 2
Ovo su reenja za koja jednaina ( poetna ) ima dvostruko reenje!!!
Primer 3) Za koje vrednosti parametra m R jednaina mx 2 4 x + 1 ima realna i

razliita reenja?
Reenje: Ovde dakle mora biti D > 0 i naravno a 0
a=mm0 D = b 2 4ac
b = 4 D = (4) 2 4 m 1
c =1 D = 64 4m > 0
16 4m > 0
4m > 16 nula ne sme!
m<4
Dakle, reenje je m (,0) (0,4)
Primer 4) Za koje vrednosti parametra m jednaina x 2 8 x + m ima konjugovano-

kompleksno reenja?
Reenje: Mora biti D < 0 i a 0
a =1 0 D = b 2 4ac
b = 8 D = (8) 2 4 m 1
c=m D = 64 4m < 0
4m < 64
m > 16 m (16, )
Primer 5) Za koje vrednosti parametra k R jednaina kx 2 + 6 x + 3 = 0 nema realna

reenja?
Reenje: Kad nema realna reenja, znai da su konjugovano kompleksna, odnosno D < 0
i naravno a 0 .
7
kx 2 + 6 x + 3 = 0 a = k k 0
b=6
c=3
D = b 2 4ac
D = 6 2 4 k 3 = 36 12k
36 12k < 0
12k < 36
k > 3 k (3, )
Primer 6) Za koje vrednosti parametra m R jednaina (2m + 1) x 2 (2m + 1) x + 2,5 = 0

ima realna i razliita reenja?
Reenje: Ovde je D > 0 i a 0
a = 2m + 1 1
a 0 2m + 1 0 m
b = (2m + 1) 2
c = 2,5
D = b 2 4ac
D = [ (2m + 1) ] 4 [ 2m + 1] 2,5
2
D = (2m + 1) 2 10(2m + 1)
D = 4m 2 + 4m + 1 20m 10
D = 4m 2 16m 9 > 0
Reimo najpre 4m 2 16m 9 = 0
a=4 b b 2 4ac
b = 16
m1,2 =
2a
c = 9 16 256 + 144 16 20
m1,2 = =
8 8
36 9
m1 = =
8 2
4 1
m2 = =
8 2
(Pogledaj kvadratne nejednaine):

8
1 9
D > 0 biramo gde je + m , ,
2 2
9
VIETOVE FORMULE. RASTAVLJANJE KVADRATNOG
TRINOMA NA LINEARNE INIOCE
Brojevi x1 i x 2 su reenja kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 ako i samo ako je
b c
x1 + x2 = i x1 x2 =
a a
Ove dve jednakosti zovu se Vietove formule.
emu one slue?
Osnovna primena da nam pomognu da kada imamo reenja x1 i x 2 napravimo kvadratnu

jednainu:
x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0
ili bi moda bilo preciznije
[ ]
a x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0 najee se ovde uzima a = 1 , pa je to formula
Primer 1: Napisati kvadratnu jednainu ija su reenja:
a) x1 = 3, x2 = 2
b) Jedno reenje je x1 = 1 + 2i
a) x1 = 3, x 2 = 2
x1 + x2 = 3 + (2) = +1
x1 x2 = 3 (2) = 6

Formula je a x 2 ( x1 + x 2 ) x + x1 x 2 = 0
1 424 3 123
1 6
[ ]
Pa je a x x 6 = 0 najee se uzima a = 1 x 2 x 6 = 0
2
______
b) x1 = 1 + 2i , Nemamo drugo reenje?
Poto znamo da su reenja kvadratne jednaine konjugovano kompleksni brojevi to mora

biti: x 2 = 1 2i
1
x1 + x 2 = 1 + 2i + 1 2i = 2
x1 x 2 = (1 + 2i ) (1 2i ) = 12 (2i ) 2 = 1 4i 2 =
(poto je i 2 = 1 ) = 1 + 4 = 5
Zamenimo u formulu:
x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0
x 2 2 x + 5 = 0 je traena kvadratna jednaina
Primer 2: U jednaini mx 2 (3m + 1) x + m = 0 odrediti vrednost realnog parametra

m tako da vai: x1 + x 2 = 5
b
Reenje: a = m x1 + x2 =
a
b = (3m + 1)
(3m + 1) 3m + 1
c=m x1 + x2 = =
m m
Kako je x1 + x 2 = 5 3m + 1
=5
m
3m + 1 = 5m
3m 5m = 1
2m = 1
1
m=
2
Primer 3: Odrediti vrednost realnog parametra k tako da za x1 i x2 jednaine:
x 2 4 x + 3(k 1) = 0 vai x1 3 x2 = 0
b 4
Reenje: x1 + x 2 = = =4
a 1
a =1 x1 + x2 = 4
b = 4 reimo kao sistem
x1 3x2 = 0
c = 3(k 1) _________________
x1 + x2 = 4
x + 3x = 0
1 2
__________________
4 x2 = 4 x2 = 1 x1 = 3
c 3(k 1)
Kako je x1 x2 = 3 1 = k 1 = 1 k = 2
a 1
2
Primer 4: U jednaini x 2 (m + 1) x + m = 0 odrediti realan broj m tako da njena reenja
zadovoljavaju jednakost x12 + x 22 = 10
Reenje: b (m + 1)
a =1 x1 + x2 = = = m +1
a 1
b = (m + 1) c m
c=m x1 + x2 = = = m
a 1
Ovaj izraz x12 + x 22 se esto javlja u zadacima. Da ga izvedemo kao formulicu pa emo
je gotovu upotrebljavati u drugim zadacima.
Krenimo od poznate formule za kvadrat binoma: ( x1 + x2 ) 2 = x12 + 2 x1 x2 + x22
Odavde je: x12 + x22 = ( x1 + x2 ) 2 2 x1 x2 ZAPAMTI!!!
Vratimo se u zadatak:
x12 + x22 = 10 ( x1 + x2 ) 2 2 x1 x2 = 10
(m + 1) 2 2m = 10
m 2 + 2m + 1 2m = 10
m 2 = 10 1
m2 = 9
m= 9
m1 = 3
m2 = 3
Primer 5: Odrediti koeficijente p i q kvadratne jednaine x 2 + px + q = 0 tako da

x =p
njena reenja budu 1
x2 = q
Reenja: a = 1 b p
x1 + x2 = = = p
b= p a 1
c=q x1 x2 =
c
=q
a
p + q = p 2p + q = 0

pq = q pq q = 0
3
Iz druge jednaine sistema: pq q = 0 q( p 1) = 0 pa je q = 0 ili p = 1
Za q = 0 vratimo u prvu jednainu:

2p + q = 0 2p +0 = 0 p = 0
Za p = 1 2 p + q = 0 2 + q = 0 q = 2
Dakle ta kvadratna jednaina je:
x 2 + px + q = 0 x 2 = 0 za p = 0 i q = 0
x 2 + x 2 = 0 za p = 1 q = 2
Rastavljanje kvadratnog trinoma na inioce
Kvadratni trinom po x je izraz oblika: ax 2 + bx + c gde su a, b, c brojevi i a 0 .

Brojevi a, b i c su koeficijenti kvadratnog trinoma.
Ako su x1 i x2 reenja kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 onda je:
ax 2 + bx + c = a( x x1 )( x x 2 )
Primer1: Kvadratni trinom:
a) x 2 + 5 x + 6
b) x 2 + 2 x + 2
rastaviti na inioce.
a) x 2 + 5 x + 6 = 0 najpre reimo kvadratnu jednainu:

b D 5 1
a =1 D = b 2 4ac x1, 2 = =
2a 2
b = 5 D = 25 24 x1 = 3
c=6 D =1 x2 = 2
Formula: a( x x1 )( x x2 ) = 1( x 3)( x 2) = ( x 3)( x 2)

Dakle: x 2 + 5 x + 6 = ( x 3)( x 2)
4
b) x 2 + 2 x + 2 = 0 a = 1, b = 2, c = 2 D = 4 8 = 4
2 2i 2(1 i )
x1, 2 = =
2 2
x1 = 1 + i
x 2 = 1 i
a ( x x1 )( x x 2 ) = 1( x + 1 i )( x + 1 + i )
Dakle: x 2 + 2 x + 2 = ( x + 1 i )( x + 1 + i )
3x 2 + 2 x 8
Primer 2: Skratiti razlomak:
12 x 2 7 x 12
Reenje: Uzeemo posebno imenilac , posebno brojilac i rastaviti ih na inioce.
3x 2 + 2 x 8 = 0
b D
a=3 D = b 2 4ac x1, 2 =
2a
b=2 D = 4 + 4 38 2 10
x1, 2 =
c = 8 D = 4 + 96 6
D = 100 2 + 10 8 4
x1 = = =
6 6 3
2 10
x2 = = 2
6
4
Dakle: 3x 2 + 2 x 8 = a( x x1 )( x x 2 ) = 3( x )( x + 2)
3
12 x 2 7 x 12 = 0
b D
a = 12 D = b 2 4ac x1,2 =
2a
b = 7 D = 4 4 3 (12) 7 25
x1,2 =
c = 12 D = 49 + 576 24
D = 625 7 + 25 32 4
x1 = = =
24 24 3
7 25 18 3
x2 = = =
24 24 4
4 3
Dakle: 12 x 2 7 x 12 = a( x x1 )( x x2 ) = 12( x )( x + )
3 4
Vratimo se sad u razlomak
5
4
3 ( x ) ( x + 2)
3x + 2 x 8
2
3 x+2
= =
12 x 7 x 12
2
4 3 3
12 ( x ) ( x + ) 4( x + )
3 4 4
4 3
x
0 x+ 0
3 4
Naravno uz uslov i
4 3
x x
3 4
x3 + 1
Primer 3: Skratiti razlomak: 2
x 2x 3
Reenje: x 2 2 x 3 = 0
b D
a =1 D = b 2 4ac x1, 2 =
2a
b = 2 D = 4 + 12 24
x1, 2 =
c = 3 D = 16 2
x1 = 3
x 2 = 1
Dakle: x 2 2 x 3 = a( x + x1 )( x + x 2 ) = (1( x 3)( x (1)) = ( x 3)( x + 1)
x 3 + 1 emo rastaviti po formuli:

A3 + B 3 = ( A + B)( A2 AB + B 2 ) VIDI POLINOMI
pa je: x 3 + 1 = ( x + 1)( x 2 x + 1)
Vratimo se u razlomak:
x3 + 1 ( x + 1) ( x 2 x + 1) x 2 x + 1 x 3 0 x +1 0
= = naravno uz uslov i
x 2x 3
2
( x 3) ( x + 1) x 3 x3 x 1
U nekim zadacima nam trae da reenja budu pozitivna (ili negativna). Pokaimo koji su
to uslovi:
1) Reenja x1 i x 2 kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:

b c
realna i pozitivna D 0, < 0, > 0 www.matematiranje.com
a a
6
2) Reenja x1 i x 2 kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:
b c
realna i negativna D 0, > 0, > 0
a a
Ova razmiljanja (teoreme) proizilaze iz Vietovih pravila:
Da bi reenja bila realna je D 0
b c
x1 + x 2 = i x1 x 2 =
a a
b
1) x1 i x 2 pozitivna x1 + x 2 > 0 <0
a
c
x1 x 2 > 0 > 0
a
b
x1 + x 2 < 0 > 0
2) x1 i x 2 negativna a
c
x1 x 2 > 0 > 0
a
(minus puta minus je plus)
Primer: Odrediti parameter m tako da reenja jednaine x 2 3x + 2m 1 = 0 budu

pozitivna.
Reenja: Iz x 2 3x + 2m 1 = 0 vidimo da je
a =1 D = b 2 4ac
b = 3 b c D = (3) 2 4 1 (2m 1)
D0, <0, >0
c = 2m 1 a a D = 9 8m + 4
D = 13 8m
D0 13 8m 0 ( Pazi: znak se okree)

8m 13
13
m
8
b 3
<0 < 0 Zadovoljeno!!!
a 1
c 2m 1
>0 <0
a 1
2m 1 < 0
1 13
2m < 1 m ,
2 8
1
m<
2
7
NEKE JEDNAINE KOJE SE SVODE NA KVADRATNE
1) Bikvadratna jednaina
To je jednaina oblika: ax 4 + bx 2 + c = 0 Uvodimo smenu x 2 = t , dobijamo jednainu

b b 2 4ac
at 2 + bt + c = 0 , nadjemo t1, 2 = i vratimo se u smenu:
2a
x 2 = t1 i x 2 = t2
x1, 2 = t1 i x3, 4 = t 2
Primer1: x 4 4 x 2 + 3 = 0
x 4 4 x 2 + 3 = 0 smena x 2 = t
t 4 4t 2 + 3 = 0
a =1 b b 2 4ac (4) (4) 2 4 1 3

b = 4 t1, 2 = =
2a 2 1
c=3 4 16 12 4 2
t1, 2 = =
2 2
4+2
t1 = =3
2
42
t2 = =1
2
Vratimo se u smenu:
x 2 = t1 x 2 = t2
x2 = 3 x2 = 1
i
x1, 2 = 3 x3, 4 = 1
x1 = + 3 x3 = +1
x2 = 3 x4 = 1
1
Primer 2: (4 x 2 5) 2 + ( x 2 + 5) 2 = 2(8 x 4 83)
(4 x 2 5) 2 + ( x 2 + 5) 2 = 2(8 x 4 83)
16 x 4 40 x 2 + 25 + x 4 + 10 x 2 + 25 = 16 x 4 166
x 4 30 x 2 + 50 + 166 = 0
x 4 30 x 2 + 216 = 0 Bikvadratna, smena: x 2 = t
t 2 30t + 216 = 0
a =1 b b 2 4ac 30 900 864

b = 30 t1, 2 = =
2a 2
c = 216 30 6
t1, 2 =
2
36
t1 = = 18
2
24
t2 = = 12
2
Vratimo se u smenu:
x 2 = 18 x 2 = 12
x1, 2 = 18 x3, 4 = 12
x1, 2 = 3 2 x3, 4 = 2 2
x1 = +3 2 x3 = +2 2
x 2 = 3 2 x 4 = 2 2
Primer 3:
( x 2 2 x) 2 2( x 2 2 x) = 3
Ovo lii na bikvadratnu jednainu, ali je mnogo bolje uzeti smenu: x 2 2 x = t
x2 2x = t
t 2 2t = 3
a =1
t 2 2t 3 = 0
b = 2
c = 3
2
b b 2 4ac
t1, 2 =
2a
2 4 + 12 2 4
t1, 2 = =
2 2
t1 = 3
t 2 = 1
Vratimo se sada u smenu:
x 2 2 x = t1 x 2 2 x = t2
x2 2x = 3 x 2 2 x = 1
x2 2x 3 = 0 x2 2x +1 = 0
Sada reavamo dve nove kvadratne jednaine po x.
a =1 2 4 + 12 a =1 2 44
x1, 2 = x3, 4 =
b = 2 2 b = 2 2
c = 3 24 c =1 20
x1, 2 = x3, 4 =
2 2
x1 = 3 x3 = 1
x 2 = 1 x4 = 1
Dakle, reenja su: {3,1,1,1}
Primer 4: x( x + 1)( x + 2)( x + 3) = 0,5625
Ovo ba i ne lii na bikvadratnu jednaunu, a ne vidi se da ima neka pametna smena.

Ako sve pomnoimo tek tad smo u problemu!!!
Probajmo da pomnoimo prva dva, i druga dva, da vidimo ta e da ispadne
( x 2 + x)( x 2 + 3x + 2 x + 6) = 0,5625
( x 2 + x)( x 2 + 5 x + 6) = 0,5625 Nee!!!
Probajmo onda prvi i etvrti, a drugi i trei!!!
x( x + 1)( x + 2)( x + 3) = 0,5625
3
( x 2 + 3 x)( x 2 + 2 x + 1x + 2) = 0,5625
( x 2 + 3 x)( x 2 + 3 x + 2) = 0,5625
E, ovo je ve bolje Smena: x 2 + 3x = t
t (t + 2) = 0,5625
t 2 + 2t 0,5625 = 0
2 4 + 2,25 2 2,5
t1, 2 = =
2 2
t1 = +0,25
t 2 = 2,25
Vratimo se u smenu:
x 2 + 3 x = +0,25
x 2 + 3 x = +2,25
x 2 + 3 x 0,25 = 0
3 9 +1 x 2 + 3 x 2,25 = 0
x1, 2 =
2 3 99
x3, 4 =
3 10 2
x1, 2 =
2 3 0
x3, 4 =
3 + 10 2
x1 =
2 3
x3 = x4 =
3 10 2
x2 =
2
x2 + x 5 3x
5) Rei jednainu + 2 +4=0
x x + x5
x2 + x 5 3x
+ 2 +4=0
x x + x5
x2 + x 5 x
+ 3 2 +4=0
x x + x5
x2 + x 5 x 1
Ovde je zgodno uzeti smenu = t , jer je onda 2 =
x x + x 5 t
1
t + 3 + 4 = 0 / t
t
t + 3 + 4t = 0
2
t 2 + 4t + 3 = 0
4
4 16 12 4 2
t1, 2 = =
2 2
t1 = 1
t 2 = 3
Vratimo se u smenu:
x2 + x 5 x2 + x 5
= 1 ili = 3
x x
x2 + x 5 = x x 2 + x 5 = 3 x
x2 + x 5 + x = 0 x 2 + x 5 + 3x = 0
x2 + 2x 5 = 0 x 2 + 4x 5 = 0
2 4 + 20 4 16 + 20
x1, 2 = x1, 2 =
2 2
46
2 24 x1, 2 =
x1, 2 =
2 x =1 2
3
22 6 x 4 = 5
x1, 2 =
2
x1, 2 =
(
2 1 6 )
2
x1 = 1 + 6
x2 = 1 6
{ 1 + }
6 ,1 6 ,1,5 su reenja.
Binomne jednaine
To su jednaine oblika:
Ax n B = 0
gde su A > 0 i B>0
Najpre pokuamo da datu jednainu rastavimo na inioce upotrebom poznatih formula,

pa koristimo M N = 0 M = 0 v N = 0
B
Uvek ovu jednainu moemo reiti smenom x = y n , koja binomnu jednainu svede
A
na oblik y n 1 = 0
5
Primer 1 8 x 3 27 = 0
8 x 3 27 = 0 Pazi: Pogreno je 8 x 3 = 27
jer se gube 27
(2 x) 3 33 = 0 reenja!!! x3 =
8
27
x=3
8
3
x=
2
Upotrebiemo formulu
A3 B 3 = ( A B)( A2 + AB + B 2 )
(2 x 3)((2 x) 2 + 2 x 3 + 32 ) = 0
(2 x 3)(4 x 2 + 6 x + 9) = 0 odavde je:
2x 3 = 0 4 x2 + 6 x + 9 = 0
2x = 3 ili 6 36 144
3 x2,3 =
x1 = 8
2 6 108 6 6 3i
x2,3 = =
8 8
6 + 6 3i
x2 =
8
6 6 3i
x3 =
8
6 + 6 3i 2(3 + 3 3i ) 3 + 3 3i
x2 = = =
8 8 4
6 6 3i 2(3 3 3i ) 3 3 3i
x3 = = =
8 8 4
PAZI: 108 = 108 1 = 36 3 i = 6 3i
Primer 2 x 6 729 = 0
x 6 729 = 0
x 6 36 = 0
( x 3 ) 2 (33 ) 2 = 0 Razlika kvadrata
6
( x 3 33 )( x3 + 33 ) = 0
( x 3)( x 2 + 3 x + 9)( x + 3)( x 2 3 x + 9) = 0
x3= 0 ili x 2 + 3x + 9 = 0 ili x+3= 0 ili x 2 3x + 9 = 0

3 9 36
x1 = 3 x2 , 3 =
2
3 27 3 3 3i
x2 , 3 = =
2 8
3 + 3 3i 3 3 3i
x2 = x3 =
2 2
3 9 36
x + 3 = 0 x4 = 3 x 2 3x + 9 = 0 x5,6 =
2
3 + 3 3i 3 3 3i
x5 = x6 =
2 2
PAZI: 27 = 27 1 = 9 3 i = 3 3i
Primer 3.: Reimo jednainu:
5x3 + 2 = 0
Reenje: Sad se ne moe upotrebiti formula, pa idemo na smenu:
B
x= y n , kako je A=5, B=2, n = 3
A
2
smena je x = y 3
5
3
2
5 y 3 + 2 = 0
5
2
5 y3 + 2 = 0
5 ( y + 1)( y 2 y 1) = 0
y 2+ 2 = 0
3
y +1 = 0
2 ( y 3 + 1) = 0 y 3 + 1 = 0 (zbir kubova) y1 = 1
7
y2 y 1 = 0
1 1 4
y2,3 =
2
1 i 3
y2,3 =
2
1+ i 3
y2 =
2
1 i 3
y3 =
2
Vratimo se u smenu:
2
x = y3
5
2 2
x1 = 1 3 = 3
5 5
1+ i 3 3 2 1 i 3 3 2
x2 = i x3 =
2 5 2 5
Primer 4 Reiti jednainu
11x 4 17 = 0
Reenje: I ovde ne moemo lako datu jednainu rastaviti na inioce; zato upotrebljavamo
B
smenu: x = y n
A
17
Kako je n = 4 , B = 17 , A = 11 x = y 4
11
4
17
11 y 4 17 = 0
11
17
11 y 4 17 = 0
11
17 y 17 = 0 17( y 4 1) = 0 y 4 1 = 0 ( y 2 ) 2 1 = 0
4
( y 2 1)( y 2 + 1) = 0
( y 1)( y + 1)( y 2 + 1) = 0
8
y 1 = 0 ili y +1 = 0 ili y2 +1 = 0
y1 = 1 y 2 = 1 y 2 = 1
y 3, 4 = 1 = i
y3 = + i
y4 = i
17
Vratimo se u smenu x = y 4
11
17 4 17 17 17
x1 = 1 4 = ; x2 = 14 = 4
11 11 11 11
17 17
x3 = i 4 ; x 4 = i 4
11 11
Trinomne jednaine
To su jednaine oblika
ax 2 n + bx n + c = 0
gde su a, b i c realni brojevi (razliite od nule).

Reava se smenom x n = t x 2 n = t 2 . Reavamo kvadratnu po t , pa se vratimo u smenu.
Primer 1: Rei jednainu
x6 + 7 x3 8 = 0
Reenje: ( x3 )2 + 7 x3 8 = 0 cmena x 3 = t
t 2 + 7t 8 = 0
79
t1, 2 =
2
t1 = 1
t 2 = 8
Vratimo se u smenu:
x3 = 1
Ili x3 = 8
x 1 = 0
3
x3 + 8 = 0
( x 1)( x + x + 1) = 0
2
x 3 + 23 = 0
x 1 = 0 ili x2 + x +1 = 0 ( x + 2)( x 2 2 x + 4)www.matematiranje.com
=0
9
1 i 3
x1 = 1 x2,3 = x+2=0 ili x2 2x + 4
2 x 4 = 2
2 12
x5,6 =
2
2 2 3i
x5,6 =
2
x5,6 = 1 3i
Primer 2: Reiti jednainu:
x8 17 x 4 + 16 = 0
( x 4 ) 2 17 x 4 + 16 = 0
Reenje: smena: x 4 = t
t 17t + 16 = 0
2
17 15
t1, 2 =
2
t1 = 16
t2 = 1
Vratimo se u smenu:
x 4 = 16 ili x4 = 1
x 4 16 = 0 x4 1 = 0
x 4 24 = 0 ( x 2 1)( x 2 + 1) = 0
( x 2 2 2 )( x 2 + 2 2 ) = 0 ( x 1)( x + 1)( x 2 + 1) = 0
( x 2)( x + 2)( x 2 + 4) = 0 x 1 = 0 ili x + 1 = 0 ili x 2 + 1 = 0
x 2 = 0 ili x + 2 = 0 ili x2 + 4 = 0 x5 = 1 ,x6 = 1 ,x 2 = 1

x1 = 2 x2 = 2 x 2 = 4 x7 ,8 = 1
x3, 4 = 4 x7 = +i
x3 = +2i x8 = i
x4 = 2i
Dakle reenja su:
{2,2,2i,2i,1,1,+i,i}
10
Simetrine (reciprone) jednaine
To su jednaina oblika:
ax n + bx n 1 + cx n 2 + ... + cx 2 + bx + a = 0
Gde su a, b, c... realni brojevi. Naziv simetrine potie jer su koificijenti uz x n k i x k

(k = 0,1,2...n) jednaki.
Drugo ime reciprone su dobile zbog osobina: Ako je x = jedno reenje, onda je i
1
x = takodje reenje date jednaine i vai osobina: Ako je najvei stepen n neparan

broj, tada je x1 = 1 jedno reenje simetrine jednaine!!!
Postupak reavanja
- Ako je jednaina neparnog sistema podelimo je sa ( x + 1) i dobijemo jednainu

parnog sistema
- Celu jednainu podelimo sasrednjim lanom i grupiemo odgovarajue
lanove.
1
- Uzimamo smenu x + = t , odavde je ako kvadriramo:
x
2
1
x+ =t
2
x
1 1
x2 + 2 x + 2 = t 2
x x
1
x2 + 2 + 2 = t 2
x
1
x 2 + 2 = t 2 2 ZAPAMTI
x
11
3
1
x+ =t
3
x
1 1 1
x3 + 2 x 2 + 3x + 2 + 3 = t 3
ili x x x
1 1
x 3 + 3x + 3 + 3 = t 3
x x
1 1
x 3 + 3 x + + 3 = t 3
x x
1
x3 + 3
= t 3 3t ZAPAMTI
x
itd
Primer1: Reiti jednainu:
2 x 4 + 3x 3 16 x 2 + 3x + 2 = 0
Reenje: Celu jednainu delimo sa x 2 jer je on srednji lan. Dakle
2 x 4 3x 3 16 x 2 3 x 2
+ 2 + 2 + 2 =0
x2 x x2 x x
1 1
2 x 2 + 3x 16 + 3 + 2 2 = 0 grupiemo lanove!!!
x x
1 1 1
2 x 2 + + 3 x + 16 = 0 smena: x + = t
x x x
2(t 2) + 3t 16 = 0
2
2t 2 4 + 3t 16 = 0
2t 2 + 3t 20 = 0
3 9 + 160 3 13
t1, 2 = =
4 4
5
t1 = 4 , t 2 =
2
12
Vratimo se u smenu:
1 1 5
x+ = 4 x+ =
x x 2
x 2 + 1 = 4 x 2 x 2 + 2 = 5x
x 2 + 4x + 1 = 0 2 x 2 5x + 2 = 0
4 16 4 i 5 25 16
x1, 2 = x 3, 4 =
2 4
x1 = 2 + 3 x3 = 2
x 2 = 2 3 1
x4 =
2
1 1
Dakle, reenja su 2 i i 2 + 3 i 2 3 i reciprona su!!! Za 2 i je to
2 2
oigledno, a ta je sa 2 + 3 i 2 3 ?
2 + 3 2 + 3 2 3 (2) 2 3 1
= = =
1 1 2 3 2 3 2 3
Sad vidimo (posle racionalizacije) da su i ona takodje reciprona.
Primer 2: Reiti jednainu:
12 x 5 + 16 x 4 37 x 3 37 x 2 + 16 x + 12 = 0
Reenje:
Ovo je jednaina petog stepena, pa je jedno reenje x = 1 , pa emo celu

jednainu podeliti sa ( x + 1)
(12 x 5 + 16 x 4 37 x 3 37 x 2 + 16 x + 12) : ( x + 1) = 12 x 4 + 4 x 3 41x 2 + 4 x + 12

Pogledaj deljenje polinoma!!!
Dalje radimo:
12 x 4 + 4 x 3 41x 2 + 4 x + 12 = 0 / : x 2
1 1
12 x 2 + 4 x 41 + 4 + 12 2 = 0
x x
13
1 1
12 x 2 + 2 + 4 x + 41 = 0
x x
1 1
Smena x + = t x 2 + 2 = t 2 2
x x
12(t 2) + 4t 41 = 0
2
12t 2 24 + 4t 41 = 0
12t 2 + 4t 65 = 0
4 56
t1, 2 =
24
13
t1 =
6
5
t2 =
2
Vratimo se u smenu:
1 13 1 5
x+ = i x+ =
x 6 x 2
6 x 2 13x + 6 = 0 2 x + 5x + 2 = 0
2
13 5 53
x1, 2 = x3, 4 =
12 4
18 3 1
x1 = = x3 =
12 2 2
8 2 x4 = 2
x2 = =
12 3
3 2 1
Dakle: , , ,2,1 su reenja
2 3 2
Veoma sline simetrinim su KOSOSIMETRINE jednaine, one su oblika

ax n + bx n 1 + cx n 2 + ... cx 2 bx a = 0 tj. koeficijenti uz x k i x n k su suprotni
koeficijenti
Ako je kososimetrina jednaina neparnog sistema, jedno reenje je uvek x1 = 1

Postupak reavanja je slian!!!
14
Primer 3:
x 5 7 x 4 + 16 x 3 16 x 2 + 7 x 1 = 0 kososimetrina
Poto je njeno reenje x1 = 1 , celu jednainu delimo sa ( x 1)
( x 5 7 x 4 + 16 x 3 16 x 2 + 7 x 1) : ( x 1) = x 4 6 x 3 + 10 x 2 6 x + 1
Dobijena jednaina:
x 4 6 x 3 + 10 x 2 6 x + 1 = 0 je simetrina / : x 2
x 4 6 x 3 + 10 x 2 6 x + 1 = 0
1 1
x 2 6 x + 10 6 + 2 = 0
x x
itd
Dobijena reenja su x1 = 1, x2 = 1, x3 = 2 + 3 , x4 = 2 3 i x5 = 1
15
SISTEMI KVADRATNIH JEDNAINA SA DVE
NEPOZNATE
Razlikovaemo nekoliko tipa sistema:
1) Sistem od jedne kvadratne i jedne linearne jednaine sa dve nepoznate
Postupak: Iz linearne jednaine izrazimo x ili y (ta nam je lake). To zamenimo u

kvadratnu jednainu i nju posle sredjivanja reimo. Ako ima reenja, njih vraamo u
''ono'' to smo izrazili.
Primer 1) Rei sistem:
2 x 2 + 2 y 2 + 3x 2 = 0
x 2 y = 2
________________
2 x 2 + 2 y 2 + 3x 2 = 0
x 2 y = 2 odavde izrazimo x (lake) x zamenimo u gornju jednainu
________________
x = 2y 2
2(2 y 2) 2 + 2 y 2 + 6 y 6 2 = 0
2(4 y 2 8 y + 4) + 2 y 2 + 6 y 6 2 = 0
8 y 2 16 y + 8 + 2 y 2 + 6 y 8 = 0
10 y 2 10 y = 0/ :10
y2 y = 0
y ( y 1) = 0
y1 = 0 y 1 = 0
x1 = 2 0 2 = 2
y2 = 1
x2 = 2 1 2 = 0
Reenj su: ( x1 , y1 ) = (2,0) i ( x2 , y2 ) = (0,1)
Primer 2) Reiti sistem:
3 x 2 + 2 xy + 2 y 2 + 3 x 4 y = 0
2x y + 5 = 0
________________
1
3 x 2 + 2 xy + 2 y 2 + 3 x 4 y = 0
2x y + 5 = 0
________________
y = 2x + 5
3 x 2 + 2 x(2 x + 5) + 2(2 x + 5) 2 + 3 x 4(2 x + 5) = 0
3 x 2 + 4 x 2 + 10 x + 2(4 x 2 + 20 x + 25) + 3 x 8 x 20 = 0
7 x 2 + 10 x + 8 x 2 + 40 x + 50 + 3 x 8 x 20 = 0
15 x 2 + 45 x + 30 = 0/ :15
x 2 + 3x + 2 = 0
a =1
b=3 b b 2 4ac 3 1
x1, 2 = =
c=2 2a 2
x1 = 1
x 2 = 2
Zamenom x1 i x2 u y = 2 x + 5 dobijamo:
y1 = 2(1) + 5 = 2 + 5 = 3
y2 = 2(2) + 5 = 4 + 5 = 1
Dakle reenja su: (1,3), (2,1)
2)Sistem od dve kvadratne jednaine, koje sadre samo ax 2 i ay 2 i slobodne lanove
Ovaj sistem je oblika: a1 x 2 + b1 y 2 = c1

a2 x 2 + b2 y 2 = c2
Najlake ga reiti metodom suprotnih koeficijenata.
Primer 1) Reiti sistem: 5 x 2 6 y 2 = 11

7 x 2 + 3 y 2 = 714
______________________
5 x 6 y = 11
2 2
7 x 2 + 3 y 2 = 714 Drugu jednainu mnoimo sa 2

______________________
5 x 2 6 y 2 = 111

+
14 x + 6 y = 1428
2 2
_________________________

19 x = 1539
2
2
x 2 = 81 x = 9
x = 81 x1 = 9
x2 = 9
7 x + 3 y = 714
2 2
7 81 + 3 y 2 = 714
567 + 3 y 2 = 714
3 y 2 = 714 567
3 y 2 = 147
y 2 = 49
y = 49
y1 = +7
y2 = 7
Pazi sad pravimo kombinacije:
(9,7), (9,-7), (-9,7), (-9,-7)
Dakle, ima 4 reenja!!!
Pre nego se upoznamo sa novim tipom sistema, nauimo ta su to HOMOGENE

jednaine
Njen opti oblik je:
Ax 2 + Bxy + Cy 2 = 0
x
Nju moemo reiti najlake smenom x = yz tj. z =
y
Ax 2 + Bxy + Cy 2 = 0
x2 xy y2
y2 A 2 + B 2 + C 2 = 0
y y y
x 2 x
y A + B + C = 0
2
y y

y 2 ( Az 2 + Bz + C ) = 0
y=0 Az 2 + Bz + C = 0 nama ovo treba!!!
3
B B 2 4 AC
z1,2 =
2A
z1 = ...
z2 = ...
Vratimo se na stare nepoznate.
x = z1 y i x = z2 y
3) Sistem od dve kvadratne jednaine od kojih je jedna homogena
Ax 2 + Bxy + Cy 2 = 0
Taj system je oblika: 2
ax + bxy + cy 2 + dx + ry + f = 0
Iz prve jednaine (homogene) dodjemo do dve linearne jednaine, pa svaku od njih

ukombinujemo sa drugom jednainom sistema tako da dobijemo dva nova sistema
jednaina.
Primer 1: Reiti sistem jednaina:
x 2 3xy + 2 y 2 = 0 homogena, prvo nju reimo

x 2 3x y + 3 = 0
_________________________
x 2 3xy + 2 y 2 = 0
x2 x x
y 2 2 3 + 2 = 0 = z smena x = zy
1y442y44 3
y
samo ovo nas zanima
z 3z + 2 = 0
2
3 1
z1,2 =
2
z1 = 2
z2 = 1
Vratimo se u smenu:
Za z1 = 2 x = 2 y
Za z2 = 1 x = y
4
Sad ovo zamenimo u drugu jednainu x 2 3x y + 3 = 0
_________________________
x 2 3x y + 3 = 0 x 2 3x y + 3 = 0
(2 y ) 2 3 2 y y + 3 = 0 x 2 3x x + 3 = 0
4 y2 6 y y + 3 = 0 4 y2 4x + 3 = 0
4 y2 7 y + 3 = 0 42
x1, 2 =
7 1 2
y1, 2 = x1 = 3
8
y1 = 1 x2 = 1
6 3
y2 = = y1 = 3, y2 =1
8 4
3 3
x1 = 2 1 = 2, x2 = 2 =
4 2
3 3
Dakle , reenja su: (2,1), , ,(3,3), (1,1)
2 4
Primer 2: Reiti sistem:
x 2 + xy 6 y 2 = 0
x 2 2 xy + 2 y 2 = 18
___________________________
x 2 + xy 6 y 2 = 0
x2 x
y2 2 + 6 = 0
y y
x
z 2 + z 6 = 0 Smena =z
y
1 5
z1, 2 =
2
z1 = 2
z 2 = 3
Dalje je : x = yz x = 2 y ili x = 3 y
Sad pravimo nova dva sistema.
x = 2y x = 3 y
x 2 2 xy + 2 y 2 = 18 x 2 2 xy + 2 y 2 = 18
___________________________ ___________________________
5
(2 y ) 2 2 2 y y + 2 y 2 = 18
(3 y ) 2 2 (3 y ) y + 2 y 2 = 18
4 y 4 y + 2 y = 18
2 2 2
9 y 2 + 6 y 2 + 2 y 2 = 18
y =9
2
17 y 2 = 18
y = 3
y1 = +3 y2 = 3 18
y2 =
x1 = 2 3 x2 = 2 (3) = 6 17
(6,3) (-6,-3) 18
y=
17
18
y1 = +
17
18
y2 =
17
18 18
x1 = 3 x2 = 3
17 17
18 18 18 18
3 i 3
17
,
17 17 , 17

Dakle opet ima etri reenja!!!
4) Sistemi koji se svode na homogene jednaine
Opti oblik ovog sistema je:
a1 x 2 + b2 xy + c1 y 2 = d1
a2 x 2 + b2 xy + c2 y 2 = d 2
_______________________________
Ideja je da se metodom suprotnih koeficijenata unite d1 i d 2 I da se dobije homogena

jednaina. Nju reimo i formiramo dva nova sistema. Nita bez primera:
Primer 1: Rei sistem:
2 x 2 3xy + 2 y 2 = 4
Prvu jednainu pomnoimo sa 7, a drugu sa -4
x 2 + xy + y 2 = 7
______________________
6
14 x 2 21xy + 14 y 2 = 28
+
4 x 2 4 xy 4 y 2 = 28
______________________________ _____
10 x 2 25 xy + 10 y 2 = 0 / : 5
2 x 2 5 xy + 2 y 2 = 0 Dobili smo homogenu jednainu!!!
x2 x x
2 2
5 + 2 = 0 =z
y y y
2 z 5z + 2 = 0
2
53
z1, 2 =
4 Vratimo se u smenu
z1 = 2
1
z2 =
2
x x 1
=2 ili =
y y 2
x = 2 y ili y = 2x
Sada izaberimo jednu od poetne dve jednaine (onu sa manje brojke) i formiramo dva
nova sistema:
x = 2y y = 2x
x + xy + y = 7
2 2
x 2 + xy + y 2 = 7
______________________ ______________________
(2 y ) + 2 y y + y = 7
2 2
x 2 + x 2 x + ( 2 x) 2 = 7
4 y2 + 2 y2 + y2 = 7 x2 + 2x2 + 4x2 = 7
7 y2 = 7 7 x2 = 7
y2 = 1 x2 = 1
y = 1 x = 1
y1 = 1 x1 = 1
y2 = 1 x 2 = 1
Onda je: Onda je:
x1 = 2 y1 = 2 x1 = 2 x1 = 2
x2 = 2 (1) = 2 x2 = 2 (1) = 2
7
Odavde su dakle reenja: Odavde su reenja
(2,1) i (-2,-1) (1,2), (-1,-2)
Konano reenja su:
(2,1), (-2,-1), (1,2), (-1,-2)
5) Reavanje sloenijih sluajeva:
Kod sistema koji ne pripadaju nijednim od prouenih tipova, traimo nain da

eliminiemo jednu nepoznatu, sredjujemo jednaine da uvedemo smenu, pravimo da
jedna jednaina bude proizvod jednak nuli
Ovde nemamo neki dobar savet, iskustvo je odluujue, dakle to vie zadataka
uradite, to ete vie trika nauiti!!!
Bilo kako bilo, evo par primera:
1) Reiti sistem jednaina:
x + xy + y = 19
x 2 y + xy 2 = 84 izviimo odavde xy
____________________
x + y + xy = 19
xy ( x + y ) = 84 Sad uvodimo smene x+y= a i xy=b
____________________
a + b = 19
a b = 84
____________
b = 19 a
a (19 a) = 84
19a a 2 84 = 0
a 2 19a + 84 = 0
19 5
a1, 2 =
2
a1 = 12 b1 = 7
a2 = 7 b2 = 12
8
Vratimo se u smene:
x + y = 12 xy = 7
y = 12 x
x(12 x) = 7
12 x x 2 7 = 0
x+ y =7 xy = 12
x 2 12 x + 7 = 0
y =7x
x(7 x) = 12
12 116 12 2 29
x1, 2 = = 7 x x 2 12 = 0
2 2
x1, 2 =
(
2 6 2 29 ) x 2 7 x + 12 = 0
7 1
2 x1, 2 =
2
x1 = 6 + 2 29
x2 = 6 2 29 x1 = 4
____________________
x2 = 3
y1 = 12 6 29 = 6 29 y1 = 3 y2 = 4
Odavde su reenja:
y2 = 12 6 + 29 = 6 + 29 (4,3), (3,4)
(6 + )(
29 ,6 29 , 6 29 ,6 + 29 )
2) Reiti sistem:
x 4 + y 2 = 17 Odavde moemo da drugu jednainu pomnoimo sa (-1) I da

2
x 2 + y 2 = 5 eliminiemo y
_______________
x 4 + y 2 = 17
x 2 y 2 = 5
_________________
x 4 x 2 = 12
x 4 x 2 12 = 0 ovo je bikvadratna jednaina
Smena: x 2 = t
t 2 t 12 = 0
1 7
t1, 2 =
2
t1 = 4
t 2 = 3
9
Vratimo se u smenu:
x2 = t x 2 = 3
x2 = 4 x = 3 = 3i
x1 = 2 x3 = + 3i, x4 = 3i
x2 = 2
Vratimo se u x2 + y2 = 5
4 + y2 = 5
y2 = 1
y1 = 1
y = 1
2
__________
x2 + y 2 = 5
3 + y 2 = 5
y 2 = 8 y = 2 2
y1 = 2 2
y2 = 2 2
Reenja su:
(2,1), (2,-1), (-2,1), (-2,1), ( ) (

3i, 2 2 , ) ( ) (
3i, 2 2 , 3i, 2 2 , 3i, 2 2 , )
Dakle ima ih 8.
10
KVADRATNA FUNKCIJA
Kvadratna funkcija je oblika:
y = ax 2 + bx + c
Gde je x R, a 0 i a, b i c su realni brojevi.

Kriva u ravni koja predstavlja grafik funkcije y = ax 2 + bx + c je parabola.
Najpre emo nauiti kako izgleda grafik funkcije y = x 2 . Napraviemo tablicu za neke
vrednosti promenljive x.
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 9 4 1 0 1 4 9
9
8
2
y=x
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3
za x = 3 je y = (3) 2 = 9
za x = 2 je y = (2) 2 = 4
_________
za x = 1 je y = (1) 2 = 1
_________
za x = 0 je y = 02 = 0
_________
za x = 1 je y = 12 = 1
_________
za x = 2 je y = 22 = 4
_________
za x = 3 je y = 32 = 9
_________
1
Ovaj grafik e nam uvek sluiti kao poetni. ta se deava ako ispred x 2 ima neki
broj?
Nauimo sad grafik y = ax 2
Razlikovaemo 2 situacije: a > 0 i a < 0
za a > 0
Ovde je parabola okrenuta otvorom nagore. ta se deava ako je a > 1 i 0 < a < 1?
a >1
U odnosu na poetni grafik y = x 2 , ovaj grafik y = ax 2 se suava
Primer
y = 2x 2
X -3 -2 -1 0 1 2 3
Y 18 8 2 0 2 8 18
2
y=2x
9
8
2
y=x
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3
to je broj a vei to je grafik ui!!!
2
0 < a <1
U odnosu na poetni grafik y = x 2 , ovaj grafik y = ax 2 se iri
Primer
1
y = x2
2
X -3 -2 -1 0 1 2 3
Y 9 2 1 0 1 2 9
2 2 2 2
9
1
_
8 y= x2
2
y=x 2
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3
to je broj a blii nuli, grafik je iri!!!
Za a < 0 parabola je okrenuta otvorom nadole.
Poetni grafik je y = x 2 .
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y -9 -4 -1 0 -1 -4 -9
3
Evo grafika funkcije y = x 2
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3
-1
-2
-4
-8
-9
y=-x2
Opet emo razmotriti 2 situacije:
U odnosu na poetni y = x 2 grafik se suavaako je a<-1
Primer
y = 2 x 2
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y -18 -8 -2 0 -2 -8 -18
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3
-1
-2
-4
-8
-9
y=-x2
2
y=-2x
4
Ako je
1 < a < 0
1
U odnosu na poetni grafik y = x 2 grafik , na primer y = x 2 se iri
2
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 9 -2 1 0 1 -2 9
- - - -
2 2 2 2
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3
-1
-2
-4
y=- 1
_ 2
x
2
-8
-9
y=-x2
Dobro, ovo za sad nije bilo ''mnogo opasno'' Nauimo sada da pomeramo finkciju du y-
ose. Posmatrajmo grafik:
y = ax 2 +
Prvo nacrtamo grafik funkcije y = ax 2

taj grafik pomeramo du y-ose i to:
1) Ako je pozitivan podiemo grafik, odnosno pomeramo ga u pozitivnom
smeru y-ose.
2) Ako je negativan, sputamo grafik, odnosno pomeramo ga u negativnom
smeru y-ose
5
Evo par primera:
1 2
Primer 1: y= x +1
2
y=1
_ 2
x +1
2
1
y= _ x2
2
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 0 1 2 3
1 2
Prvo nacrtamo grafik y = x , Zatim taj grafik podignemo za +1, paralelnim
2
pomeranjem (translacija)
Primer 2:
y = x2 2
Znai, najpre nacrtamo grafik y = x 2 . Potom taj grafik spustimo za -2 du y-ose
(transplatorno pomeranje)
y
2
y=x
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 0 1 2 3
-1 2
y=x -2
-2
6
Nadam se da smo i ovo razumeli, jel tek sad ide ''prava stvar''. Nauimo da pomeramo
funkciju i du x-ose.
Posmatrajmo funkciju: y = ( x ) 2
Pazi:
Ako je to znai da funkciju pomeramo za po x-osi udesno.
Ako je + to znai da finkciju pomeramo za po x-osi ulevo
Nita bez primera:
Primer 1: y = ( x 3) 2
Znai pomeramo funkciju y = x 2 udesno za 3
y
2
y=x
2
y=(x-3)
9
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 0 1 2 3
-1
-2
Primer 2: y = ( x + 2) 2
Znai pomerimo funkciju y = x 2 ulevo za 2

7
y
2
y=x
2 4
y=(x+2)
3
2
1 x
-3 -2 -1 0 1 2 3
-1
-2
Sada imamo znanje da nacrtamo ceo grafik funkcije y = ax 2 + bx + c .
Najpre moramo funkciju y = ax 2 + bx + c svesti na takozvani kanonski oblik. Tu nam
pomae formula:
2
b 4ac b 2
y = a x + +
2a 4a
ili ako uvedemo da je:
b 4ac b 2 D
= i = tj. = dobijamo: y = a( x ) 2 + kanonski oblik
2a 4a 4a
Taka T ( , ) je teme parabole.
Dakle: (vano, ovo je postupak)
Datu funkciju y = ax 2 + bx + c najpre svedemo na kanonski oblik y = a(x ) 2 +
Nacrtamo grafik funkcije y = ax 2
Izvrimo pomeranje (transliranje) du xose za
Izvrimo pomeranje (transliranje) du y-ose za

8
Primer 1: Nacrtaj grafik funkcije:
y = x2 6x + 5
Svedemo je na kanonski oblik:
a =1 b 6
= = =3
b = 6 2a 2 1
c=5 4ac b 2 4 1 5 (6) 2 20 36 16
= = = = = 4
4a 4 1 4 4
y = a( x ) 2 +
y = 1( x 3) 2 + (4)
y = ( x 3) 2 4
Najpre nacrtamo y = ax 2 , odnosno y = x 2

y
9
8
2
y=x
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3
Sada ucrtamo grafik y = ( x 3) 2 , odnosno vrimo pomeranje za 3 ulevo

y
9
8
2
y=x
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3
9
I najzad ucrtamo y = ( x 3) 2 4 tako to grafik y = ( x 3) 2 spustimo za 4 nadole
y
9
8
2
y=(x-3)
5 2
y=x
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3 5
2
y=(x-3) - 4
-4
Ceo ovaj postupak je dosta zamren a nije ba ni mnogo precizan. Evo kako ete
mnogo bre i preciznije nacrtati grafik y = ax 2 + bx + c bez svodjenja na kanonski oblik i
pomeranja:
Na grafik e u zavisnosti od a (broja uz x 2 ) i diskriminante D = b 2 4ac biti jedan od

sledeih 6 grafika:
1) a > 0, D > 0
y
x1 x2
x
T ( , )
F-ja see x-osu u x1 i x2

y < 0 za x ( x1 , x2) I y > 0 za x (, x1 ) ( x2, )
F-ja ima minimum u temenu T ( , )
F-ja raste za x ( , )
F-ja opada za x (, )
10
2) a > 0, D = 0
x1 = x2
T ( , ) x
F-ja je definisana za x R
F-ja see x-osu u x1 = x2
y 0, x R
F-ja ima minimum u T ( ,0)
3) a > 0, D < 0
T ( , )
x
F-ja je definisana za x R
F-ja ne see x- osu ( x1, 2 su konjugovano
-kompleksni brojevi).
y > 0, za x R
F-ja ima minimum u T ( , )
11
4) a < 0, D > 0
T ( , )
x1 x2
x
F-ja je definisana x R
F-ja see x- osu u x1 , x2
y < 0 za x (, x1 ) ( x2 , )
y > 0 za x ( x1 , x2 )
F-ja ima maksimum u T ( , )
F-ja raste za x (, )
F-ja opada za x ( , )
5) a < 0, D = 0
x1 = x2
T ( , ) x
F-ja see x- osu u x1 = x 2
y 0, x R
F-ja ima maximum u T ( ,0)
12
6) a < 0, D < 0
T ( , ) x
F-ja ne see x- osu ( x1, 2 su konjugovano
-kompleksni brojevi)
y < 0, za x R
F-ja ima maximum u T ( , )
Postupak
1) Najpre odredimo a,b,c i nadjemo diskriminantu D = b 2 4ac

b D
2) Traimo x1, 2 = (ako ima)
2a
D > 0, x 1 x 2
D = 0, x 1 = x 2
D < 0, nema x1 , x2
3) U zavisnost od znaka broja a zakljuujemo da li je parabola okrenuta otvorom

nagore ili na dole, tj:
D > 0 Smeje se
D < 0 Mrti se
4) Parabola uvek see y-osu u broju c
13
b D
5) Nadjemo teme T ( , ) = , =
2a 4a
T ( , ) je max ako je a < 0
T ( , ) je min ako je a > 0
6) Konstruiemo grafik
Primer 1: Nacrtaj grafik funkcije

y = x2 6x + 5
(ovo je ista funkcija koju smo crtali svodjenjem na kanonski oblik i pomerili du x i y
ose, pa da vidimo koji e nam postupak biti jasniji)
1)
a =1 D = b 2 4ac = (6) 2 4 1 5 = 36 20 = 16
b = 6
c=5
2)
b D 6 4
x1, 2 = =
2a 2
x1 = 5
x2 = 1
3)
a = 1 > 0 okrenuta otvorom na gore (smeje se)
4)
y-osu see u c=5
5)
T ( , )
b 6
= = =3
2a 2 1
D 16
= = = 4
4a 4 1
T (3, 4) min
14
6) Grafik:
9
8
5
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3 5
-4
sami odluite koji nain konstrukcije grafika vam je laki
Primer 2: Nacrtati grafik finkcije
1 1
y = x2 + x + 6
2 2
1)
1
a=
2
1
b=
2
c=6
2
1 1 1 1 49
D = 4 6 = + 12 = 12 =
2 2 4 4 4
2)
1 7 1 7 1 7 1 7
+
b D 3 4
x1,2 = = 2 2 = 2 2 x1 = 2 2 = = 3 x2 = 2 2 = =4
2a 1 1 1 1 1 1
2
2
x1 = 3
x2 = 4
15
3)
1
a= < 0 okrenuta otvorom na dole (mrti se)
2
4)
presek sa y-osom je c=6
5)
T ( , )
1
b 1 2
= = =
2a 1 2
2
2
49
D 49 1
= = 4 =+ =6
4a 1 8 8
4
2
1 1
T ,6
2 8
9
8
6
5
4
3
2
1 x
-3 -2 -1 1 2 3 5
4
-4
16
Primer 3: Skicirati grafik funkcije:
y = x2 4 x + 3
Reenje:
x, x 0
Poto x = , odavde emo imati 2 grafika, jedna za x 0 i jedan za
x , x < 0
x<0.
y = x2 4 x + 3
za x 0 je y = x2 4x + 3
1)
a = 1, b = 4, c = 3
D = b 2 4ac = 16 12 = 4
2)
42
x1, 2 =
2
x1 = 3
x2 = 1
3)
a = 1 > 0 smeje se
4)
presek sa y-osom je u 3
5)
T ( , )
b 4
= = =2
2a 2 1
D 4
= = = 1
4a 4 1
T (2,1)
17
za x < 0 grafik y = x 2 4 x + 3 je
y = x 2 + 4x + 3
1)
a = 1, b = 4, c = 3
D = b 2 4ac = 16 12 = 4
2)
42
x1, 2 =
2
x1 = 1
x 2 = 3
3)
a = 1 > smeje se
4)
presek sa osom je u 3
5)
T ( , )
b 4
= = = 2
2a 2 1
D 4
= = = 1
4a 4 1
T (2,1)
Pogledajmo sad kako izgledaju ova dva grafika posebno a kako zajedno daju grafik
y = x2 4 x + 3
18
y y y
4 4 4
3 3 3
2 2 2
1 x 1 x 1 x
-3 -2 -1 0 1 2 3 -3 -2 -1 0 1 2 3 -3 -2 -1 0 1 2 3
-1 -1 -1
-2 -2 -2
y = x2 + 4x + 3 y = x2 4 x + 3 y = x2 4 x + 3
19
GRAFIKO REAVANJE SISTEMA
Najei tip zadatka je onaj u kome se javlja jedna kvadratna funkcija y = ax 2 + bx + c i jedna linearna funkcija
y = kx + n .
Na savet je da najpre reite sistem analitiki ( raunski) pa tek onda da crtate grafike. Ako odmah crtate grafik
moe se desiti da za presek ( preseke) koje dobijete ne moete precizno utvrditi koordinate...
Evo par primera:
primer 1.
Grafiki reiti sistem:
x2 2x + y + 4 = 0
x+ y+2=0
Reenje:
Najpre emo izraziti y iz obe jednaine i reiti sistem analitiki.
x2 2x + y + 4 = 0 y = x2 + 2 x 4
x + y + 2 = 0 y = x 2
Sad oformimo jednu jednainu po x uporeujui leve strane ove dve jednakosti ( desne su iste)
x2 + 2x 4 = x 2
x2 + 2x 4 + x + 2 = 0
x 2 + 3x 2 = 0
a = 1; b = 3; c = 2
b b 2 4ac 3 32 4 (1) (2) 3 1 3 1
x1,2 = = = =
2a 2 (1) 2 2
3 + 1 2
x1 = = x1 = 1
2 2
3 1 4
x2 = = x2 = 2
2 2
Sad ove vrednosti vratimo u jednainu y = x 2 da naemo y koordinate:
Za x1 = 1 je y1 = 1 2 y1 = 3 pa je jedno reenje taka ( 1, - 3)
Za x2 = 2 je y1 = 2 2 y1 = 4 pa je drugo reenje taka ( 2,- 4)
1
Sad moemo i da nacrtamo grafike, ali u istom koordinatnom sistemu.
Naravno, lake je nacrtati pravu...Uzeemo dve take , recimo x=0 , pa nai y, a zatim uzmemo y=0 pa naemo x.
x 0 -2
y = x 2 imamo y -2 0
Kvadratnu funkciju neemo detaljno ispitivati ( naravno, vi morate ako va profesor zahteva) ve samo neophodne
stvari:
y = x2 + 2x 4
Nule funkcije:
x2 + 2x 4 = 0
a = 1; b = 2; c = 4
b b 2 4ac 2 2 2 4(1)(4) 2 12
x1,2 = = =
2a 2(1) 12
Odavde zakljuujemo da nemamo realnih reenja, odnosno da grafik ove kvadratne funkcije nigde ne see x osu.
Presek sa y osom
Da se podsetimo, presek sa y osom je u taki c, a u ovom sluaju je c = 4
Teme funkcije
T ( , )
b 2
= = =1
2a 2 (1)
D b 2 4ac 12
= = = = 3
4a 4a 4 (1)
T (1, 3)
Sada moemo nacrtati grafike :

2
y
5
4
y=-x-2
3
2
1
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 x
-1
-2
(1,-3)
-3
-4 (2,4)
-5
y = x2 + 2 x 4
Vidimo da se grafika reenja poklapaju sa analitikim.
primer 2.
y = x2 4x + 3
y = 2x 6
Reenje:
Najpre da reimo raunski:
y = x2 4 x + 3
y = 2x 6
x2 4x + 3 = 2 x 6
x2 4x + 3 2x + 6 = 0
x 2 6 x + 9 = 0 ( x 3) 2 = 0 x1 = x2 = 3 y = 2 3 6 y1 = y2 = 0
3
Dakle, postoji samo jedno reenje ovog sistema , taka ( 3,0) . To nam govori da e se grafici prave i parabole sei
samo u jednoj taki ( odnosno da je prava tangenta parabole)
x 0 -3
Za pravu y = 2 x 6 imamo da je y -6 0
Za parabolu y = x 2 4 x + 3
Nule funkcije:
x2 4x + 3 = 0
a = 1; b = 4; c = 3
b b 2 4ac 4 (4) 2 4 1 3 4 2
x1,2 = = =
2a 2 2
x1 = 3; x2 = 1
Presek sa y osom
Presek sa y osom je u taki c, a u ovom sluaju je c = 3
Teme funkcije
T ( , )
b 4
= = =2
2a 2 1
D b 2 4ac 4
= = = = 1
4a 4a 4 1
T (2, 1)
y
y = x 4x + 3
2
5
4 y=2x-6
3
2
1
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 (3,0) 4 5 x
-1
-2
-3
-4
-5
-6
4
primer 3.
y = x2
y = x 1
Reenje:
y = x2
y = x 1
x2 = x 1
x 2 x + 1 = 0 D = b 2 4ac = 1 4 = 3 D < 0
Sistem nema realna reenja. Dakle, grafici se ne seku!
y x 0 1
y -1 0
5
4
y=x 2
3 y=x-1
2
1
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 x
-1
-2
-3
-4
-5
Zakljuak:
Kad imamo da grafiki reimo sistem y = ax 2 + bx + c i y = kx + n moe se desiti da imamo dve presene
take ( primer 1.), da se seku u jednoj taki ( primer 2.) ili da nema preseka ( primer 3.)
5
Evo par primera kad nije data linearna funkcija ( prava).
primer 4.
xy = 12
x+ y =7
Reenje:
Kao i uvek, reimo sistem najpre raunski...Iz druge jednaine izrazimo y i zamenimo u prvu jednainu:
xy = 12
x+ y =7
x + y = 7 y = 7 x zamenimo u prvu jed. xy = 12
x(7 x) = 12
7 x x 2 12 = 0
7 1
x 2 7 x + 12 = 0 x1,2 = x1 = 4 x2 = 3
2
x1 = 4 y1 = 7 x1 y1 = 3 (4,3)
x2 = 3 y2 = 7 x2 y2 = 4 (3, 4)
Reili smo zadatak analitiki...
x 0 7
Za pravu kao i uvek, uzimamo dve take: y 7 0
12
Za hiperbolu y = emo uzeti nekoliko taaka, a ako se seate od ranije, ona e pripadati prvom i treem
x
kvadtantu:
x -4 -3 -2 -1 1 2 3 4
y -3 -4 -6 -12 12 6 4 3
Sada skiciramo grafik:
6
12
y y=
x
7
6
5
4
3
2
1
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 x
-1
x+y=7
-2
-3
-4
-5
-6
primer 5.
Grafiki rei sistem:
y = x2 4x + 4
y = x 2 + 3x 2
Reenje:
y = x2 4x + 4
y = x 2 + 3x 2
x 2 4 x + 4 = x 2 + 3x 2
x2 4 x + 4 + x2 3x + 2 = 0
3
2 x 2 7 x + 6 = 0 x1 = 2 x2 =
2
Sad ove vrednosti zamenimo u bilo koju od dve jednaine ( recimo u prvu) :
y = x2 4x + 4
3
x1 = 2 x2 =
2
x1 = 2 y1 = 2 2 4 2 + 4 = 0 (2, 0)
2
3 3 3 1 3 1
x2 = y2 = 4 + 4 = ( , )
2 2 2 4 2 4
7
Dobili smo take preseka.
Po ve poznatom postupku ispitamo tok dve zadate kvadratne funkcije i skiciramo:
y = x 2 4x + 4
y
5
4
3
2
1
(3/2,1/4)
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 (2,0) 3 4 5 x
-1
-2
-3
-4
y = x 2 + 3x 2
-5
-6
8
KVADRATNA NEJEDNAINA
ZNAK KVADRATNOG TRINOMA
Kvadratne nejednaine su oblika:
ax 2 + bx + c > 0
ax 2 + bx + c 0
ax 2 + bx + c < 0
ax 2 + bx + c 0
gde je x-realna promenljiva (nepoznata) i a,b,c su realni brojevi, a 0.
U delu kvadratna funkcija smo analizirali kako moe izgledati grafik kvadratne funkcije u
zavisnosti od znaka a i D. Podsetimo se:
1) a > 0, D > 0
2) a > 0, D = 0 y 0 uvek
3) a > 0, D < 0 y > 0 uvek
4) a < 0, D > 0
5) a < 0, D = 0 y 0 uvek
6) a < 0, D < 0 y < 0 uvek
Naravno y = ax 2 + bx + c
Primer 1) Odrediti znak trinoma:
a) 3x 2 11x 4
b) 5x 2 x + 4
v) 9 x 2 + 12 x + 4
g) x2 6x 9
Reenja
a) Najpre reimo odgovarajuu kvadratnu jednakost: 3x2 11x 4 =0
1
b D 11 13
x1, 2 = =
a=3 D = b 4ac
2
2a 6
b = 11 D = 121 + 48 x1 = 4
c = 4 D = 169 2 1
x2 = =
6 3
Poto je a = 3 > 0 i D = 169 > 0 (prva situacija):
1
3x 2 11x 4 > 0 za x , (4, )
3
1
3x 2 11x 4 < 0 za x ,4
3
b) 5 x 2 x + 4 = 0 PAZI: nema mnoenja i deljenja nekim brojem!!!
1 9
x1, 2 =
a = 5 10
D = 1 + 80
b = 1 x1 = 1
D = 81
c=4 8 4
x2 = =
10 5
Poto je a < 0, D > 0 (situacija 4)
4
5 x 2 x + 4 > 0 za x 1,
5
4
5 x 2 x + 4 < 0 za x ( ,1) ,
5
v) 9 x 2 + 12 x + 4 = 0
12 0
x1, 2 =
a=9 18
D = 144 144 12 2
b = 12 x1 = =
D=0 18 3
c=4
2
x2 =
3
Poto je a > 0 i D = 0 9 x 2 + 12 x + 4 0 uvek a ovo vidimo i iz (3x + 2) 2 0
2
g) x 2 6 x 9
60
x1, 2 =
a = 1 2
D = 36 36
b = 6 x1 = 3
D=0
c = 9 x 2 = 3
Poto je a < 0 i D = 0 x 2 6 x 9 0 uvek, tj za x R
Ovo vidimo i iz transformacije:
x 2 6 x 9 ( x 2 6 x 9) = ( x + 3) 2 0
Primer 2: Rei nejednainu:
( x 2 4 x 5) ( x 2 + 2 x 3) < 0
Reenje: Ovo je sloeniji oblik nejednaina, gde moemo upotrebiti i ve poznat ablon:
A B < 0 ( A > 0, B < 0) ( A < 0, B > 0)
Naa preporuka je da ovakve zadatke reavate pomou tablice!!!

Najpre emo obe kvadratne jednaine rastaviti na inioce:
ax 2 + bx + c = a( x x1 )( x x2 )
x2 4x 5 = 0 x1 = 1, pa je x 2 4 x 5 = ( x + 1)( x 5)
x2 = 5
x2 + 2x 3 = 0 x1 = 1 pa je x 2 + 2 x 3 = ( x 1)( x + 3)
x 2 = 3
Sada posmatramo nejednainu:
( x + 1)( x 5)( x 1)( x + 3) < 0
Pravimo tablicu:
3
-
x+1
x-5
x-1
x+3
(x+1)( x-5)
(x-1)(x+3)
Dakle, svaki od izraza ide u tablicu, a u zadnjoj vrsti je ono to nam treba, tj. ceo
izraz.
Brojevnu pravu (gornja linija od - do emo podeliti na 5 intervala)
Iznad ovih vertikalnih linija emo upisati brojeve.(koje?)
To brojevi su reenja kvadratnih jednaina, dakle -1,5,1 i -3 samo ih poredjamo od od
najmanjeg do najveeg:-3,-1,1,5
-3 -1 1 5
-
x+1 -
x-5 -
x-1 -
x+3 -
(x+1)( x-5)(
x-1)(x+3)
Dakle biramo bilo koju broj iz svakog od 5 intervala i zamenjujemo u izraze x+1, x-5,
x-1 i x+3; ne zanima nas koji broj ispadne ve samo njegov znak + ili koji upisujemo u
tablicu.Recimo, u intervalu (-,-3) izaberemo broj -10, pa ga menjamo redom:
x+1=-10-5=-9 uzmemo (upisan u tablicu)

x-5=-10-5= -15 upiemo u tablicu
x-1=-10-11=-11 + upiemo u tablicu
x+3=-10+3=-7 - upiemo u tablicu
Izmedju -3 i -1 izaberemo -2, itd... Dobili smo:

-3 -1 1 5
-
x+1 - - + + +
x-5 - - - - +
x-1 - - - + +
x+3 - + + + +
(x+1)( x-5)( + - + - +
x-1)(x+3)
Onda sklopimo:
4
4 minusa daju +
3 minusa i plus daju
2 minusa i 2 plusa daju +
3 plusa i 1 minus daju
4 plisa daju +
na ovaj nain mi smo reili dve nejednaine:

( x 2 4 x 5)( x 2 + 2 x 3) < 0
( x 2 4 x 5)( x 2 + 2 x 3) > 0
Poto je na zadatak da reimo prvu, ( x 2 4 x 5)( x 2 + 2 x 3) < 0 , biramo u konanom

reenju gde su minusi:
x (3,1) (1,5)
Primer 3: Reiti nejednainu:
x 2 3x + 4
>0
1 x2
Reenje:
x 2 3x + 4 = 0
a =1 D = b 2 4ac
b = 3 D = 9 16
c=4 D = 7
PAZI: poto je a > 0 i D < 0 onda je x 2 3x + 4 > 0 za x !!!

Dakle, mora biti 1 x2 > 0
Posmatrajmo kvadratnu jednainu:
a = 1 02
1 x2 = 0 D = 0 2 4 (1) 1 x1, 2 =
2
b=0 D=4
x1 = 1
c =1
x2 = 1
Zakljuujemo x (1,1)
5
x2 + 2x 5
Primer 4: Za koje realne vrednosti x razlomak manji od -1?
2x2 x 1
x2 + 2x 5
< 1 PAZI: Moramo prebaciti -1 na levu stranu i to srediti
2x2 x 1
x 2 + 2x 5
+1 < 0
2x 2 x 1
x 2 + 2x 5 + 2x 2 x 1
<0
2x 2 x 1
x2 + x 6
<0
2x 2 x 1
Sad tek idemo ''klasino''
x 2 + x 6 = 0 x1 = 2 x 2 + x 6 = ( x 2)( x + 3)
x 2 = 3
1
2 x 2 x 1 = 0 x1 = 1 2 x 2 x 1 = ( x 1) x +
2
1
x2 =
2
( x 2)( x + 3)
Sada reavamo: <0
1
2( x 1) x +
2
1
- -3 1 2
2
x-2 - - - - +
x+3 - + + + +
x-1 - - - + +
1 - - + + +
x+
2
( x 2)( x + 3) + - + - +
<0
1
2( x 1) x +
2
1
Reenje: x 3, (1,2)
2
6
Primer 5: Data je funkcija y = (r 2 1) x 2 + 2(r 1) x + 2 . Odrediti realan parameter r tako
da funkcija bude pozitivna za svako realno x
y = (r 2 1) x 2 + 2(r 1) x + 2
(r 2 1) x 2 + 2(r 1) x + 2 > 0
Da bi funkcija bila pozitivna mora da je:
a>0 i D<0
a = r 2 1 D = b 2 4ac
b = 2(r 1) D = [2(r 1)] 4(r 2 1) 2
2
c=2 D = 4(r 1) 2 8(r 2 1)

D = 4(r 2 2r + 1) 8r 2 + 8
D = 4r 2 8r + 4 8r 2 + 8
D = 4r 2 8r + 12
4r 2 8r + 12 < 0 / : (4) a>0

r 2 + 2r 3 > 0 r 2 1 > 0
24 r 2 1 = 0
r1, 2 =
2 r1 = 1
r1 = 1 r2 = 1
r2 = 3
r (,3) (1, ) r (,1) (1, )
Upakujmo sad ova dva reenja:
r (,3) (1, ) Konano reenje
7
Primer 6: Odrediti sve realne vrednosti parametra r za koje je funkcija
y = rx 2 + 2(r + 2) x + 2r + 4 negativna za svako realno x.
rx 2 + 2(r + 2) x + 2r + 4 < 0
da bi funkcija bila negativna mora da vai: a<0 i D<0
a=r D = b 2 4ac
b = 2( r + 2)
D = [2(r + 2)] 4 r (2r + 4)
2
c = 2r + 4
D = 4(r + 2) 2 4r (2r + 4)
D = 4(r 2 + 4r + 4) 8r 2 16r
D = 4r 2 + 16r + 16 8r 16r
D = 4r 2 + 16
4r 2 + 16 < 0 / : (4)
r2 4 > 0 a<0
r 1= 2 r<0
r 2 = 2
r (,2) (2, )
Upakujmo reenja:
r (,2) konano reenje
Primer 7: Odrediti k tako da je za svako x ispunjava nejednakost

x 2 + kx + 1
<2
x2 + x +1
x 2 + kx + 1 x 2 + kx + 1
< 2 2 < <2
x2 + x +1 x2 + x +1
Dakle, ovaj zadatak zahteva reavanje dve nejednaine:
8
1) Reimo
x 2 + kx + 1
2<
x2 + x +1
x 2 + kx + 1
+2>0
x2 + x +1
x 2 + kx + 1 + 2 x 2 + 2 x + 2
>0
x2 + x +1
3x 2 + x(k + 2) + 3
>0
x2 + x +1
x2 + x +1 = 0
a =1 D = b 2 4ac
b =1 D = 1 4
c =1 D = 3
Kako je a > 0 i D < 0 x 2 + x + 1 > 0 za x pa ne utie na razmatranje!!!
3x 2 + x(k + 2) + 3 = 0 , da bi 3x 2 + x(k + 2) + 3 > 0 mora biti a > 0, D < 0
a=3 D = (k + 2) 2 4 3 3
b=k +2 D = k 2 + 4k + 4 36
c=3 D = k 2 + 4k 32
k 2 + 4k 32 < 0
k 2 + 4k 32 = 0
k1 = 4
k 2 = 8
k (8,4)
2) Reavamo:
x 2 + kx + 1 x 2 + kx + 1
< 2 2<0
x2 + x +1 x2 + x + 1
x 2 + kx + 1 2 x 2 2 x 2
<0
x2 + x +1
x 2 + ( k 2) x 1
<0
x2 + x +1
9
Kako je x 2 + x + 1 > 0 , to mora biti:
x 2 + (k 2) x 1 > 0 /(1)
x 2 ( k 2) x + 1
D < 0 D = [ (k 2)]2 4
D = k 2 4k + 4 4
D = k 2 4k < 0
k 2 4k = 0 k1 = 0, k 2 = 4
k (0,4)
Upakujemo oba reenja:
Dakle, konano reenje je: k (0,4)
10
EKSPONENCIJALNE FUNKCIJE, JEDNAINE I
NEJEDNAINE
Funkcija zadata formulom:
y = a x . a R, a > 0, a 1
se naziva eksponencijalna funkcija.
Funkcija y = a x je svuda definisana x R

Za x=0 je y = a o = 1 pa funkcija prolazi kroz taku (0,1), tj. tu see y-osu.
Ako je a > 0 funkcija je rastua
Ako je 0 < a < 1 funkcija je opadajua
Finkcija y = a x je uvek pozitivna, tj. grafik je iznad x-ose
Vae osnovna svojstva stepena:
Za nju:
a x+ y = a x a y
ax
a x y =
ay
(a x ) y = a xy
( a b) x = a x b x
x
a ax
=
b bx
gde su a > 0 , b > 0 , x, y R
Primer 1. Nacrtaj grafik funkcije y = 2 x
Reenje: Iskoristiemo tablicu vrednosti uzeemo proizvoljne x-seve i nai vrednost za y
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 1 1 1 1 2 4 8
8 4 2
1
Funkcija je definisana za x R
Y-osu see u (0,1)
Poto je a = 2 > 0 rastua je
Uvek je pozitivna, tj. y > 0 za x R
x x
1 1
y= tj. y = y = 2 x
2 2
Reenje:
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 8 4 2 1 1 1 1
2 4 8
Y-osu see u (0,1)
1
Poto je a = < 0 opadajua je
2
Uvek je pozitivna, y > 0 za x R
2
y = 2x +1
I ovde moemo napraviti tablicu vrednosti:
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 9 5 3 2 3 5 9
8 4 2
Ali je lake da razmiljamo ovako:

Nacrtamo grafik y = 2 x pa ga za 1 podignemo po y-osi (vidi kvadratnu funkciju,
slina translacija je i tamo radjena)
Eksponencijalne jednaine
Poto je eksponencijalna funkcija bijektivno preslikavanje (''1-1'' i ''na'') moemo

upotrebljavati:
a f ( x ) = a g ( x ) f ( x) = g ( x)
Ovo znai da kada na obe strane napravimo iste osnove, osnove kao skratimo i
uporedjujemo eksponente.
3
Evo nekoliko primera:
1) Rei jednaine
x +1
a) 4 = 2
x x
b) 8 x +1 = 16 2 x 2
1 x
v) 16 x = 4 2
2
g) 16 25 x + 2 = 2 x
x +3
1
d) 9 3 x =
27
dj) (x 2 + 1)
2 x 3
=1
2
3 x + 5
e) 9 x = 36
Reenja:
a) x +1
4x = 2 x
x +1
(2 2 ) x = 2 x
x +1
22 x = 2 x +1

x
2x =
x
Kad napravimo iste 2x = x +1
2
osnove njih skratimo! 2x2 x 1 = 0

1 3
x1, 2 =
4
x1 = 1
1
x2 =
2
1
Reenja su x1 = 1 i x2 =
2
b) 8 x +1 = 16 2 x 2
(23 ) x +1 = 2 4 2 x 2
23 x + 3 = 2 4+ x 2
23 x + 3 = 2 x + 2
3x + 3 = x + 2
3x x = 2 3
2 x = 1
1 www.matematiranje.com
x=
2
4
v) 1 x
4
16 x = 4 2 =x
x
1 x
(2 4 ) x = (2 2 ) 2 x2 = 4
4
1
2
x x= 4
2 x
=2 2
x1 = 2
4
2 x = 2x x 2 = 2
g) 16 25 x + 2 = 2 x 2 x2 = 5x + 6
2 4 25 x + 2 = 2 x
2
x2 5x 6 = 0
2 5 1
2 4+ 5 x + 2 = 2 x x1,2 =
2 2
25 x + 6 = 2 x x1 = 3
x2 = 2
d) 1
x +3
9 3 x = Pazi: 1 1 6 x = 3 x 9
27 = 3 = 3 3
27 3 6 x + 3 x = 9
(3 ) = (33 ) x +3
2 3 x
3 x = 9
3 6 x = 3 3 x 9
x=3
(
) x 2 + 1 =1 )2 x 3
Poto znamo da je a o = 1 , jedno reenje e nam dati

2x 3 = 0
2x = 3
3
x=
2
Drugo reenje e biti ako je
x2 +1 = 1 x2 = 0 x = 0
jer vai a f ( x ) = b f ( x ) a = b
tj. ( x 2 + 1) 2 x 3 = 12 x 3
pa je x 2 + 1 = 1
e) 9 x 2 3 x + 5 = 36
2
3 x + 5
(32 ) x = 36
2
6 x +10
32 x = 36 www.matematiranje.com
5
2 x 2 6 x + 10 = 6
2x2 6x + 4 = 0 / : 2
x 2 3x + 2 = 0
3 1
x1, 2 =
2
x1 = 2
x2 = 1
2) Reiti jednaine:
a) 2 x +3 7 2 x 16 = 0
b) 3 x 1 4 3x + 33 = 0
v) 2 3 x +1 4 3 x 2 = 450
g) 23 x 2 23 x 3 23 x 4 = 16
d) 2 x 1 2 x 3 = 3x 2 3 x 3
Reenja:
Ovde emo koristiti pravila za stepene:
a m+n = a m a n
am
a mn =
an
(a ) m n
= a m n
a) 2 x + 3 7 2 x 16 = 0
2 x 23 7 2 x 16 = 0 Najbolje da uzmemo smenu 2 x = t
t 8 7 t 16 = 0
8t 7t = 16
t = 16 Vratimo se u smenu
2 x = 16
2 x = 24
x=4
b) 3 x 1 4 3 x + 33 = 0
3x
4 3 x + 33 = 0 Smena 3 x = t
3
6
t
4t + 33 = 0 Pomnoimo sve sa 3
3
t 12t + 99 = 0
11t = 99
t =9
3x = 9
3 x = 32
x=2
v) 2 3 x +1 4 3 x 2 = 450
3x
2 3 x 31 4 2 = 450 Smena 3 x = t
3
t
6 t 4 = 450
9
4t
6t = 450 Pomnoimo sve sa 9
9
54t 4t = 4050
50t = 4050
4050
t=
50
t = 81
3 x = 81 pazi 81=3333= 34
3 x = 34
x=4
g) 23 x 2 23 x 3 23 x 4 = 16
23 x 23 x 23 x
2
3 4 = 16 smena 23 x = t
2 2 2
t t t
= 16 sve pomnoimo sa 16
4 8 16
4t 2t t = 256
t = 256
2 3 x = 28
3x = 8
8
x=
3
d) 2 x 1 2 x 3 = 3 x 2 3 x 3
2 x 2 x 3x 3x
=
2 23 32 33
7
2 x 2 x 3x 3x
= zajedniki za levu stranu je 8 a za desnu 27
2 8 9 27
4 2 x 2 x 3 3x 3x
=
8 27
3 2 x
23 x
= Pomnoimo unakrsno
8 27
3 2 x 27 = 2 3 x 8
2 x 81 = 3 x 16 / podelimo sa 3 x I sa 81
2 x 16
=
3 x 81
x 4
2 2
=
3 3
x=4
A mogli smo da razmiljamo i ovako:
2 x 81 = 3 x 16
2 x 34 = 3 x 2 4
Oigledno je x = 4
3) Rei jednaine:
a) 4 x 5 2 x + 4 = 0
4 x 5 2 x + 4 = 0 Poto je 4 x = (2 2 ) x = 2 2 x uzeemo smenu 2 x = t pa e onda biti
t 2 5t + 4 = 0 4x = t 2
53
t1,2 =
2
t1 = 4
t2 = 1
Vratimo se sad u smenu:
2x = 4
2x = 1
2 x = 2 2 ili
x=0
x=2
8
b) 16 x 4 x 2 = 0 smena je 4 x = t pa je 16 x = 4 2 x = t 2
t2 t 2 = 0
1 3
t1, 2 =
2
t1 = 2
t 2 = 1
4 =2
x
2 2 x = 21
2 x = 1 ili 4 = 1 ovde nema reenja jer je y = a uvek pozitivna!!!
x x
1
x=
2
v) 5 x 53 x = 20
53
5 x x = 20 smena 5 x = t
5
125
t = 20 celu jednainu pomnoimo sa t
t
t 2 125 = 20t
t 2 20t 125 = 0
20 30
t1, 2 =
2
t1 = 25
t 2 = 5
Pa je 5 x = 25 ili 5 x = 5 Nema reenja

5 x = 52
x=2
g) 52 x 3 = 2 5 x 2 + 3
52 x 5x
= 2 + 3 smena 5 x = t
53 52
t2 2t
= + 3 sve pomnoimo sa 125
125 25
9
t 2 = 10t + 375
t 2 10t 375 = 0
10 40
t1, 2 =
2
t1 = 25
t 2 = 15
Vratimo se u smenu:
5 x = 25
5 x = 52 ili 5 x = 15 nema reenja 5 x > 0
x=2
d) (11x 11) 2 = 11x + 99 Ovde emo odmah uzeti smenu 11x = t

(t 11) 2 = t + 99
t 2 22t + 121 t 99 = 0
t 2 23t + 22 = 0
23 21
t1, 2 =
2
t1 = 22
t2 = 1
Vratimo se u smenu:
11x = 22 11x = 1
ili
x = log11 22 x=0
4) Reiti jednaine:
x2 x2
a) 4 + 16 = 10 2
x 1+ x 2 2
x2 2
b) 4 x + 5* 2 =6
x x
v) 2 + 3 + 2 3 = 4

Reenja
a) Najpre odredimo oblast definisanosti, poto je u zadatku data korena funkcija, to

je x 2 0 x 2
10
x2 x2
Uzeemo smenu 2 =t4 = t2
t 2 + 16 = 10t
t 2 10t + 16 = 0
10 6
t1, 2 =
2
t1 = 8
t2 = 2
Vratimo se u smenu
x 2
2 =8 2 x 2
=2
ili
x 2
2 = 23 x 2 =1
x 2 = 3 kvadriramo x 2 =1
x2 =9 x=3
x = 11
Kako za oba reenja vai x 2 to su oba reenja dobra
b) x2 2 x 1+ x 2 2
4x+ 5 2 =6
x + x 2 2 1
x2 2
(22 ) x + 5 2 =6
x + x 2 2
2( x + x 2 2 ) 2
2 5 =6
21
x2 2
Smena 2 x + =t
5t
t2 = 6 pomnoimo sa 2
2
2t 2 5t 12 = 0
5 121 5 11
t1, 2 = =
4 4
t1 = 4
6 3
t2 = =
4 2
Vratimo se u smenu:
11
x2 2
2 x+ =4
2
2 x+ x 2
= 22
x + x2 2 = 2
x 2 2 = 2 x uslovi 2 x 0 pa je x 2 tj x 2 i x2 2 0
x 2 2 = (2 x) 2 x ( , 2) ( 2, )
x2 2 = 4 4x + x2
4x = 4 + 2
4x = 6
6 3
x = = = 1,5
4 2
x = 1,5 Zadovoljava uslove
x x
b) 2 + 3 + 2 3 = 4

pogledajmo prvo jednu stvar:
2
2 3 2 + 3 22 3 43 1
2 3 = = = =
1 2+ 3 2+ 3 2+ 3 2+ 3
Dakle, zadatak moemo zapisati i ovako:
2 + 3 +
x
1
=4
x
2+ 3
x
smena 2 + 3 = t
1
t + = 4 pomnoimo sve sa t
t
t + 1 = 4t
2
t 2 4t + 1 = 0
t1, 2 =
4 12 4 2 3 4 3 2 2 3
= = = = 2 3
( )
2 2 2 2
t1 = 2 + 3
t2 = 2 3
Vratimo se u smenu:
x
2 + 3 = t , dakle
x x
2 + 3 = 2 + 3 ili 2+ 3 = 2 3
12
n x
Kako vai m
a n = a m tj. 2
ax = a2
(2 + 3 ) 1
x
=
(2 + 3 ) = (2 + 3 )
x 2
1
2 2+ 3
(2 + 3 ) = (2 + 3 )
x 1
x
=1 2
2
x
x=2 = 1
2
x = 2
5) Rei jednaine:
a) 20 x 6 5 x + 10 x = 0
b) 6 9 x 13 6 x + 6 4 x = 0
a) 20 x 6 5 x + 10 x = 0 iskoristiemo da je (a b) n = a n b n
(5 4) x 6 5 x + (5 2) x = 0
5 x 4 x 6 5 x + 5 x 2 x = 0 izvucimo 5 x kao zajedniki!!!
5 x (4 x 6 + 2 x ) = 0
5x = 0 4x + 2x 6 = 0
t2 + t 6 = 0
1 5
t1, 2 =
2
t1 = 2
t 2 = 3
2x = 2
pa je 2 x = 3 nema reenja
x =1
b) 6 9 x 13 6 x + 6 4 x = 0
6 32 x 13 3 x 2 x + 6 2 2 x = 0 celu jednainu podelimo sa 2 2 x
32 x 3x
6 2 x 13 x + 6 = 0
2 2
2x x
3 3
6 13 + 6 = 0
2 2
x
3
Smena: = t
2
13
6t 2 13t + 6 = 0
13 5
t1, 2 =
12
18 3
t1 = =
12 2
8 2
t2 = =
12 3
x
3
x
3 3 2
= ili =
2 2 2 3
x =1 x
3 3
1
=
2 2
x = 1
6) Grafiki reiti sledee jednaine
x x
a) 2 x 5 + = 0 b) 3 x 8 = 0
2 2
a) Najpre emo razdvojiti funkcije, eksponencijalnu na levu a ostalo na desnu stranu:

x
2x = 5
2
x
Nacrtaemo funkcije y = 2 x i y = + 5 i njihov presek e nam dati reenje.
2
y = 2x
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 1 1 1 1 2 4 8
8 4 2
x
y = +5
2
x 0 10 2
y 5 0 4
Na grafiku bi to izgledalo ovako:

14
Reenje je x = 2
x
b) 3 x 8 = 0
2
x
3x = +8
2
y = 3x
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 1 1 1 1 3 9 27
27 9 3
x
y= +8
2
x 0 -16 2
y 8 0 9
Na grafiku bi bilo:
15
Dakle, reenje je x = 2 . Da li ovde ima jo jedno reenje? DA, Ali njega teko moemo
nai ba precizno....(nauiemo kasnije i to)
Eksponencijalne nejednaine
Na osnovu monotonosti (raenje i opadanje) za eksponencijalne funkcije vai:
1) za a > 1 je a f ( x ) > a g ( x ) f ( x) > g ( x)

2) za 0 < a < 1 je a f ( x ) > a g ( x ) f ( x) < g ( x)
Znai, kad je osnova vea od jedan znak nejednakosti prepisujemo, a ako je osnova
izmedju 0 i 1 znak se okree.
Primeri:
1. Reiti nejednaine:
a) 57 x +3 > 53
b) 0,35 x 1 < 0,352 x + 2
2
c) 2 x 3 > 2
d) 2 x < 7 x
16
a) 57 x +3 > 53 poto je osnova 5 > 1 znak prepisujemo!!!
7 x + 3 > 3
7 x > 3 3
7 x > 6
6
x<
7
b) 0,35 x 1 < 0,352 x + 2 pazi osnova je 0,35 a 0 < 0,35 < 1 , pa okreemo znak!!!
x 1 > 2x + 2
x 2x > 2 +1
x>3
x < 3
v) 2 x 2 3 > 2
2
3
2x > 21
x2 3 > 1
x2 4 > 0
02
x1, 2 =
2
x1 = 2
x2 = 2
g) 2 x < 7 x
2x
<1
7x
x
2
<1
7
x o
2 2
< poto je osnova izmedju 0 i 1 znak se okree
7 7
x >0
2) Reiti nejednaine:
a) 5 2 x +1 > 5 x + 4
b) 25 x < 6 5 x 5
v) 9 x 3x+2 > 3x 9
17
a) 52 x +1 > 5 x + 4
52 x 51 5 x 4 > 0 smena 5 x = t
t2 5 t 4 > 0
5t 2 t 4 = 0
1 9
t1,2 =
10
t1 = 1
4
t2 =
5
4
t (, ) (1, )
5
vratimo se u smenu:
4 5x = 1
5x = ili
5 x = 0 x (0, )
nema reenja
sad se interval t (1, ) transformie u x (0, )
b) 25 x < 6 5 x 5
52 x 6 5 x + 5 < 0 smena 5x = t
t 2 6t + 5 < 0
64
t1, 2 =
2
t1 = 5
t2 = 1
Znai t (1,5), vratimo se u smenu
5x = 1 5x = 1
ili
x=0 x =1
Tako da je sada konano reenje x (0,1)
18
v) 9 x 3 x 32 > 3 x 9
32 x 3 x 9 > 3 x 9 smena 3 x = t
t 2 9t > t 9 (vidi iracionalne nejednaine)
[t 2
9t 0 t 9 < 0 ] [t 2
9t (t 9) 2 t 9 0 ]
99
t1, 2 = t 2 9t > t 2 18t + 81
2
9t + 18t > 81
t1 = 0 t <9 t 9
9t > 81
t2 = 9
t >9
Znai t > 9
3x > 9
t ( ,0] [9, ) 3x > 32
Ova dva uslova daju x>2
t ( ,0] Konano reenje
ovaj interval ne radi jer je
3x = t
19
IRACIONALNE NEJEDNAINE
Kao i jednaine i iracionalne nejednaine se reavaju upotrebom ekvivalencija.

Razlikovaemo dve situacije:
1) P( x) < Q( x) je ekvivalentno sa:

P ( x) > 0 Q ( x) 0 P ( x) < Q 2 ( x)
2) P( x) > Q( x) je ekvivalentno sa::

[P( x) 0 Q( x) < 0] [P( x) > Q 2 ( x) Q( x) 0]
Primer 1: x+6 < x6
Postavljamo ekvivalenciju:
x + 6 > 0 x 6 0 x + 6 < ( x 6) 2
x > 6 x 6 x + 6 < x 2 12 x + 36
0 < x 2 12 x + 36 x 6
0 < x 2 13 x + 30
x 2 13x + 30 = 0
13 169 120 13 7
x1, 2 = =
2 2
x1 = 10
x2 = 3
Kvadratni trinom ima znak broja a ( kod nas a=1) svuda osim izmedju nula(reenja)
Ovde je dakle reenje: x ( ,3) (10, )

Kad reimo sve tri nejednaine upakujemo reenje`:
Konano je:
Presek sva tri reenja je: x (10, )
1
Primer 2: x + 7 > 2x 1
Postavljamo ekvivalenciju:
[x + 7 0 2 x 1 < 0] [x + 7 > (2 x 1) 2
2x 1 0 ]
x 7 2 x < 1 1
x + 7 > 4x2 4x +1 x
2
1 4x2 4x +1 x 7 < 0
x<
2 4x2 5x 6 < 0
o
5 11
o x1, 2 =
8
-7 1
_ x1 = 2
2 6 3
1 x1 = =
x 7 x < 2 1
x 7, 8 4
2
3
x ( ,2)
4
3 1
x 4 ,2 x 2

1
x [ , 2)
2
Konano reenje je:
1 1
x [7, ) [ ,2)
2 2
x [7,2)
2
EKSPONENCIJALNE FUNKCIJE, JEDNAINE I
NEJEDNAINE
Funkcija zadata formulom:
y = a x . a R, a > 0, a 1
se naziva eksponencijalna funkcija.
Funkcija y = a x je svuda definisana x R

Za x=0 je y = a o = 1 pa funkcija prolazi kroz taku (0,1), tj. tu see y-osu.
Ako je a > 0 funkcija je rastua
Ako je 0 < a < 1 funkcija je opadajua
Finkcija y = a x je uvek pozitivna, tj. grafik je iznad x-ose
Vae osnovna svojstva stepena:
Za nju:
a x+ y = a x a y
ax
a x y =
ay
(a x ) y = a xy
( a b) x = a x b x
x
a ax
=
b bx
gde su a > 0 , b > 0 , x, y R
Primer 1. Nacrtaj grafik funkcije y = 2 x
Reenje: Iskoristiemo tablicu vrednosti uzeemo proizvoljne x-seve i nai vrednost za y
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 1 1 1 1 2 4 8
8 4 2
1
Y-osu see u (0,1)
Poto je a = 2 > 0 rastua je
Uvek je pozitivna, tj. y > 0 za x R
x x
1 1
y= tj. y = y = 2 x
2 2
Reenje:
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 8 4 2 1 1 1 1
2 4 8
Y-osu see u (0,1)
1
Poto je a = < 0 opadajua je
2
Uvek je pozitivna, y > 0 za x R
2
y = 2x +1
I ovde moemo napraviti tablicu vrednosti:
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 9 5 3 2 3 5 9
8 4 2
Ali je lake da razmiljamo ovako:

Nacrtamo grafik y = 2 x pa ga za 1 podignemo po y-osi (vidi kvadratnu funkciju,
slina translacija je i tamo radjena)
Eksponencijalne jednaine
Poto je eksponencijalna funkcija bijektivno preslikavanje (''1-1'' i ''na'') moemo

upotrebljavati:
a f ( x ) = a g ( x ) f ( x) = g ( x)
Ovo znai da kada na obe strane napravimo iste osnove, osnove kao skratimo i
uporedjujemo eksponente.
3
1) Rei jednaine
x +1
a) 4 = 2
x x
b) 8 x +1 = 16 2 x 2
1 x
v) 16 x = 4 2
2
g) 16 25 x + 2 = 2 x
x +3
1
d) 9 3 x =
27
dj) (x 2 + 1)
2 x 3
=1
2
3 x + 5
e) 9 x = 36
Reenja:
a) x +1
4x = 2 x
x +1
(2 2 ) x = 2 x
x +1
22 x = 2 x +1

x
2x =
x
Kad napravimo iste 2x = x +1
2
osnove njih skratimo! 2x2 x 1 = 0

1 3
x1, 2 =
4
x1 = 1
1
x2 =
2
1
Reenja su x1 = 1 i x2 =
2
b) 8 x +1 = 16 2 x 2
(23 ) x +1 = 2 4 2 x 2
23 x + 3 = 2 4+ x 2
23 x + 3 = 2 x + 2
3x + 3 = x + 2
3x x = 2 3
2 x = 1
x=
2
4
v) 1 x
4
16 x = 4 2 =x
x
1 x
(2 4 ) x = (2 2 ) 2 x2 = 4
4
1
2
x x= 4
2 x
=2 2
x1 = 2
4
2 x = 2x x 2 = 2
g) 16 25 x + 2 = 2 x 2 x2 = 5x + 6
2 4 25 x + 2 = 2 x
2
x2 5x 6 = 0
2 5 1
2 4+ 5 x + 2 = 2 x x1,2 =
2 2
25 x + 6 = 2 x x1 = 3
x2 = 2
d) 1
x +3
9 3 x = Pazi: 1 1 6 x = 3 x 9
27 = 3 = 3 3
27 3 6 x + 3 x = 9
(3 ) = (33 ) x +3
2 3 x
3 x = 9
3 6 x = 3 3 x 9
x=3
(
) x 2 + 1 =1 )2 x 3
Poto znamo da je a o = 1 , jedno reenje e nam dati

2x 3 = 0
2x = 3
3
x=
2
Drugo reenje e biti ako je
x2 +1 = 1 x2 = 0 x = 0
jer vai a f ( x ) = b f ( x ) a = b
tj. ( x 2 + 1) 2 x 3 = 12 x 3
pa je x 2 + 1 = 1
e) 9 x 2 3 x + 5 = 36
2
3 x + 5
(32 ) x = 36
2
6 x +10
32 x = 36 www.matematiranje.com
5
2 x 2 6 x + 10 = 6
2x2 6x + 4 = 0 / : 2
x 2 3x + 2 = 0
3 1
x1, 2 =
2
x1 = 2
x2 = 1
2) Reiti jednaine:
a) 2 x +3 7 2 x 16 = 0
b) 3 x 1 4 3x + 33 = 0
v) 2 3 x +1 4 3 x 2 = 450
g) 23 x 2 23 x 3 23 x 4 = 16
d) 2 x 1 2 x 3 = 3x 2 3 x 3
Reenja:
Ovde emo koristiti pravila za stepene:
a m+n = a m a n
am
a mn =
an
(a ) m n
= a m n
a) 2 x + 3 7 2 x 16 = 0
2 x 23 7 2 x 16 = 0 Najbolje da uzmemo smenu 2 x = t
t 8 7 t 16 = 0
8t 7t = 16
t = 16 Vratimo se u smenu
2 x = 16
2 x = 24
x=4
b) 3 x 1 4 3 x + 33 = 0
3x
4 3 x + 33 = 0 Smena 3 x = t
3
6
t
4t + 33 = 0 Pomnoimo sve sa 3
3
t 12t + 99 = 0
11t = 99
t =9
3x = 9
3 x = 32
x=2
v) 2 3 x +1 4 3 x 2 = 450
3x
2 3 x 31 4 2 = 450 Smena 3 x = t
3
t
6 t 4 = 450
9
4t
6t = 450 Pomnoimo sve sa 9
9
54t 4t = 4050
50t = 4050
4050
t=
50
t = 81
3 x = 81 pazi 81=3333= 34
3 x = 34
x=4
g) 23 x 2 23 x 3 23 x 4 = 16
23 x 23 x 23 x
2
3 4 = 16 smena 23 x = t
2 2 2
t t t
= 16 sve pomnoimo sa 16
4 8 16
4t 2t t = 256
t = 256
2 3 x = 28
3x = 8
8
x=
3
d) 2 x 1 2 x 3 = 3 x 2 3 x 3
2 x 2 x 3x 3x
=
2 23 32 33
7
2 x 2 x 3x 3x
= zajedniki za levu stranu je 8 a za desnu 27
2 8 9 27
4 2 x 2 x 3 3x 3x
=
8 27
3 2 x
23 x
= Pomnoimo unakrsno
8 27
3 2 x 27 = 2 3 x 8
2 x 81 = 3 x 16 / podelimo sa 3 x I sa 81
2 x 16
=
3 x 81
x 4
2 2
=
3 3
x=4
A mogli smo da razmiljamo i ovako:
2 x 81 = 3 x 16
2 x 34 = 3 x 2 4
Oigledno je x = 4
3) Rei jednaine:
a) 4 x 5 2 x + 4 = 0
4 x 5 2 x + 4 = 0 Poto je 4 x = (2 2 ) x = 2 2 x uzeemo smenu 2 x = t pa e onda biti
t 2 5t + 4 = 0 4x = t 2
53
t1,2 =
2
t1 = 4
t2 = 1
Vratimo se sad u smenu:
2x = 4
2x = 1
2 x = 2 2 ili
x=0
x=2
8
b) 16 x 4 x 2 = 0 smena je 4 x = t pa je 16 x = 4 2 x = t 2
t2 t 2 = 0
1 3
t1, 2 =
2
t1 = 2
t 2 = 1
4 =2
x
2 2 x = 21
2 x = 1 ili 4 = 1 ovde nema reenja jer je y = a uvek pozitivna!!!
x x
1
x=
2
v) 5 x 53 x = 20
53
5 x x = 20 smena 5 x = t
5
125
t = 20 celu jednainu pomnoimo sa t
t
t 2 125 = 20t
t 2 20t 125 = 0
20 30
t1, 2 =
2
t1 = 25
t 2 = 5
Pa je 5 x = 25 ili 5 x = 5 Nema reenja

5 x = 52
x=2
g) 52 x 3 = 2 5 x 2 + 3
52 x 5x
= 2 + 3 smena 5 x = t
53 52
t2 2t
= + 3 sve pomnoimo sa 125
125 25
9
t 2 = 10t + 375
t 2 10t 375 = 0
10 40
t1, 2 =
2
t1 = 25
t 2 = 15
Vratimo se u smenu:
5 x = 25
5 x = 52 ili 5 x = 15 nema reenja 5 x > 0
x=2
d) (11x 11) 2 = 11x + 99 Ovde emo odmah uzeti smenu 11x = t

(t 11) 2 = t + 99
t 2 22t + 121 t 99 = 0
t 2 23t + 22 = 0
23 21
t1, 2 =
2
t1 = 22
t2 = 1
Vratimo se u smenu:
11x = 22 11x = 1
ili
x = log11 22 x=0
4) Reiti jednaine:
x2 x2
a) 4 + 16 = 10 2
x 1+ x 2 2
x2 2
b) 4 x + 5* 2 =6
x x
v) 2 + 3 + 2 3 = 4

Reenja
a) Najpre odredimo oblast definisanosti, poto je u zadatku data korena funkcija, to

je x 2 0 x 2
10
x2 x2
Uzeemo smenu 2 =t4 = t2
t 2 + 16 = 10t
t 2 10t + 16 = 0
10 6
t1, 2 =
2
t1 = 8
t2 = 2
Vratimo se u smenu
x 2
2 =8 2 x 2
=2
ili
x 2
2 = 23 x 2 =1
x 2 = 3 kvadriramo x 2 =1
x2 =9 x=3
x = 11
Kako za oba reenja vai x 2 to su oba reenja dobra
b) x2 2 x 1+ x 2 2
4x+ 5 2 =6
x + x 2 2 1
x2 2
(22 ) x + 5 2 =6
x + x 2 2
2( x + x 2 2 ) 2
2 5 =6
21
x2 2
Smena 2 x + =t
5t
t2 = 6 pomnoimo sa 2
2
2t 2 5t 12 = 0
5 121 5 11
t1, 2 = =
4 4
t1 = 4
6 3
t2 = =
4 2
Vratimo se u smenu:
11
x2 2
2 x+ =4
2
2 x+ x 2
= 22
x + x2 2 = 2
x 2 2 = 2 x uslovi 2 x 0 pa je x 2 tj x 2 i x2 2 0
x 2 2 = (2 x) 2 x ( , 2) ( 2, )
x2 2 = 4 4x + x2
4x = 4 + 2
4x = 6
6 3
x = = = 1,5
4 2
x = 1,5 Zadovoljava uslove
x x
b) 2 + 3 + 2 3 = 4

pogledajmo prvo jednu stvar:
2
2 3 2 + 3 22 3 43 1
2 3 = = = =
1 2+ 3 2+ 3 2+ 3 2+ 3
Dakle, zadatak moemo zapisati i ovako:
2 + 3 +
x
1
=4
x
2+ 3
x
smena 2 + 3 = t
1
t + = 4 pomnoimo sve sa t
t
t + 1 = 4t
2
t 2 4t + 1 = 0
t1, 2 =
4 12 4 2 3 4 3 2 2 3
= = = = 2 3
( )
2 2 2 2
t1 = 2 + 3
t2 = 2 3
Vratimo se u smenu:
x
2 + 3 = t , dakle
x x
2 + 3 = 2 + 3 ili 2+ 3 = 2 3
12
n x
Kako vai m
a n = a m tj. 2
ax = a2
(2 + 3 ) 1
x
=
(2 + 3 ) = (2 + 3 )
x 2
1
2 2+ 3
(2 + 3 ) = (2 + 3 )
x 1
x
=1 2
2
x
x=2 = 1
2
x = 2
5) Rei jednaine:
a) 20 x 6 5 x + 10 x = 0
b) 6 9 x 13 6 x + 6 4 x = 0
a) 20 x 6 5 x + 10 x = 0 iskoristiemo da je (a b) n = a n b n
(5 4) x 6 5 x + (5 2) x = 0
5 x 4 x 6 5 x + 5 x 2 x = 0 izvucimo 5 x kao zajedniki!!!
5 x (4 x 6 + 2 x ) = 0
5x = 0 4x + 2x 6 = 0
t2 + t 6 = 0
1 5
t1, 2 =
2
t1 = 2
t 2 = 3
2x = 2
pa je 2 x = 3 nema reenja
x =1
b) 6 9 x 13 6 x + 6 4 x = 0
6 32 x 13 3 x 2 x + 6 2 2 x = 0 celu jednainu podelimo sa 2 2 x
32 x 3x
6 2 x 13 x + 6 = 0
2 2
2x x
3 3
6 13 + 6 = 0
2 2
x
3
Smena: = t
2
13
6t 2 13t + 6 = 0
13 5
t1, 2 =
12
18 3
t1 = =
12 2
8 2
t2 = =
12 3
x
3
x
3 3 2
= ili =
2 2 2 3
x =1 x
3 3
1
=
2 2
x = 1
6) Grafiki reiti sledee jednaine
x x
a) 2 x 5 + = 0 b) 3 x 8 = 0
2 2
a) Najpre emo razdvojiti funkcije, eksponencijalnu na levu a ostalo na desnu stranu:

x
2x = 5
2
x
Nacrtaemo funkcije y = 2 x i y = + 5 i njihov presek e nam dati reenje.
2
y = 2x
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 1 1 1 1 2 4 8
8 4 2
x
y = +5
2
x 0 10 2
y 5 0 4
Na grafiku bi to izgledalo ovako:

14
Reenje je x = 2
x
b) 3 x 8 = 0
2
x
3x = +8
2
y = 3x
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 1 1 1 1 3 9 27
27 9 3
x
y= +8
2
x 0 -16 2
y 8 0 9
Na grafiku bi bilo:
15
Dakle, reenje je x = 2 . Da li ovde ima jo jedno reenje? DA, Ali njega teko moemo
nai ba precizno....(nauiemo kasnije i to)
Eksponencijalne nejednaine
Na osnovu monotonosti (raenje i opadanje) za eksponencijalne funkcije vai:
1) za a > 1 je a f ( x ) > a g ( x ) f ( x) > g ( x)

2) za 0 < a < 1 je a f ( x ) > a g ( x ) f ( x) < g ( x)
Znai, kad je osnova vea od jedan znak nejednakosti prepisujemo, a ako je osnova
izmedju 0 i 1 znak se okree.
Primeri:
1. Reiti nejednaine:
a) 57 x +3 > 53
b) 0,35 x 1 < 0,352 x + 2
2
c) 2 x 3 > 2
d) 2 x < 7 x
16
a) 57 x +3 > 53 poto je osnova 5 > 1 znak prepisujemo!!!
7 x + 3 > 3
7 x > 3 3
7 x > 6
6
x<
7
b) 0,35 x 1 < 0,352 x + 2 pazi osnova je 0,35 a 0 < 0,35 < 1 , pa okreemo znak!!!
x 1 > 2x + 2
x 2x > 2 +1
x>3
x < 3
v) 2 x 2 3 > 2
2
3
2x > 21
x2 3 > 1
x2 4 > 0
02
x1, 2 =
2
x1 = 2
x2 = 2
g) 2 x < 7 x
2x
<1
7x
x
2
<1
7
x o
2 2
< poto je osnova izmedju 0 i 1 znak se okree
7 7
x >0
a) 5 2 x +1 > 5 x + 4
b) 25 x < 6 5 x 5
v) 9 x 3x+2 > 3x 9
17
a) 52 x +1 > 5 x + 4
52 x 51 5 x 4 > 0 smena 5 x = t
t2 5 t 4 > 0
5t 2 t 4 = 0
1 9
t1,2 =
10
t1 = 1
4
t2 =
5
4
t (, ) (1, )
5
vratimo se u smenu:
4 5x = 1
5x = ili
5 x = 0 x (0, )
nema reenja
sad se interval t (1, ) transformie u x (0, )
b) 25 x < 6 5 x 5
52 x 6 5 x + 5 < 0 smena 5x = t
t 2 6t + 5 < 0
64
t1, 2 =
2
t1 = 5
t2 = 1
Znai t (1,5), vratimo se u smenu
5x = 1 5x = 1
ili
x=0 x =1
Tako da je sada konano reenje x (0,1)
18
v) 9 x 3 x 32 > 3 x 9
32 x 3 x 9 > 3 x 9 smena 3 x = t
t 2 9t > t 9 (vidi iracionalne nejednaine)
[t 2
9t 0 t 9 < 0 ] [t 2
9t (t 9) 2 t 9 0 ]
99
t1, 2 = t 2 9t > t 2 18t + 81
2
9t + 18t > 81
t1 = 0 t <9 t 9
9t > 81
t2 = 9
t >9
Znai t > 9
3x > 9
t ( ,0] [9, ) 3x > 32
Ova dva uslova daju x>2
t ( ,0] Konano reenje
ovaj interval ne radi jer je
3x = t
19
LOGARITMI
Logaritam broja b za osnovu a je realan broj x kojim treba stepenovati osnovu a da

bi se dobilo pozitivan broj b. (a > 0, a 0) ili log a b = x b = a x
Vano: b > 0 je najei uslov koji postavljamo a jo je a R, a 1, i a > 0

b-se zove numerus (logaritmand), a je osnova (baza)
Osnovna svojstva logaritma
1. log a 1 = 0
2. log a a = 1
3. log a ( xy ) = log a x + log a y
x
4. log a = log a x log a y
y
5. log a x n = n log a x
1
6. log a s x = log a x
s
1
7. log a b log a a = 1 tj. log a b =
log b a
log c b
8. Za prelazak na neku novu bazu c: log a b =
log c a
9. a log a b = b
Ako je baza (osnova) a=10 takvi se logaritmi nazivaju DEKADNI i oznaavaju se

log10 x = log x
(Znai kad nema da pie osnova, podrazumeva se da je 10)
Ako je osnova (baza) a=e ( e 2,7 ) onda se takvi logaritmi zovu PRIRODNI I
oznaavaju se
log e x = ln x
Moramo voditi rauna o zapisu:
(log a x )2 = log a2 x = log a x log a x

log a x 2 = log a x x = 2 log a x
Upoznajmo se sa svojstvima logaritma kroz sledee primere:
1
Izraunati:
1)
log 5 1 = ? Svi ovi logaritmi za reenje imaju 0. Znai, za bilo koju osnovu,
log 6 1 = ? od jedinice reenje je 0 ( log a 1 = 0 )
log 1 1 = ?
2
log 1 = ?
ln 1 = ?
2)
log12 12 = ? Svi ovi logaritmi za reenje imaju 1, jer je log a a = 1
2 PAZI: log 10 = log10 10 = 1
log 2 =?
3 3 ln e = log e e = 1
log10 = ?
ln e = ?
3)
a) log 6 2 + log 6 3 = ?
b) log 30 2 + log 30 5 + log 30 3 = ?
Primeniemo svojstvo 3: log a x + log a y = log a ( xy )
Dakle:
a) log 6 2 + log 6 3 = log 6 (2 3) = log 6 6 = ( po drugom svojstvu)=1
b) log 30 2 + log 30 5 + log 30 3 = log 30 (2 5 3) = log 30 30 = 1
4)
a) log 5 10 log 5 2 = ?
b) log 2 20 log 2 10 = ?
x
Primeniemo: log a x log a y = log a
y
Dakle:
10
a) log 5 10 log 5 2 = log 5 = log 5 5 = 1
2
20
b) log 2 20 log 2 10 = log 2 = log 2 2 = 1
10
2
5) Izraunati:
a) log 2 8 = ?
1
b) log 5 =? Ovde emo upotrebiti log a x n = n log a x
125
n
1
v) log a 5 a 2 = ? Podsetnik: m
an = a m i = a n
an
a)
log 2 8 = log 2 23 = 3 log 2 2 = 3 1 = 3
b)
1 1
log 5 = log 5 3 = log 5 53 = 3log 5 5 = 3 1 = 3
125 5
v)
2
2 2 2
log a a = log a a =
5 2 5
log a a = 1 =
5 5 5
6) Izraunati:
a) log 81 3 = ?
b) log 2 2 = ?
v) log 3
27 = ?
1
Ovde emo upotrebiti da je log a s x = log a x
s
1 1 1
a) log 81 3 = log 34 3 = log 3 3 = 1 =
4 4 4
1
b) log 2 = log 1 2 = log 2 2 = 2 1 = 2
2
22 1
2
1
v) log 27 = log 1 33 = 3 log 3 3 = 3 2 1 = 6
3
32 1
2
3
7) Izraunati:
a) log 5 2 log 2 5 = ? Vai:

b) log10 15 log15 10 = ? log a b log b a = 1
Dakle reenja oba ova zadaia je 1.
8) Izraunati:
a) log 3 2 log 4 3 log 5 4 log 6 5 log 7 6 log8 7 = ?

b) Ako je log 5 2 = a i log 5 3 = b izraunati log 45 100 = ?
Reenje:
log c b
Ovde emo primeniti prelazak na novu osnovu: log a b =
log c a
a)
log 2 log 3
Ajde recimo da uzmemo novu osnovu 10 tada je: log 3 2 = ; log 4 3 = ,
log 3 log 4
itd.
Dakle:
log 2 log 3 log 4 log 5 log 6 log 7
log 3 2 log 4 3 log 5 4 log 6 5 log 7 6 log 8 7 = =
log 3 log 4 log 5 log 6 log 7 log 8
log 2
Kao to vidimo dosta toga se skratiti = = (sad vidimo da je bilo bolje da
log 8
log c a
uzmemo osnovu 2, ali nema veze vraamo se u = = log b a )
log c b
1 1 1
= log8 2 = log 23 2 = log 2 2 = 1 =
3 3 3
b)
log 5 2 = a log 5 3 = b
4
log 5 100
log 45 100 = (ovde je jasno da nova osnova mora biti 5.) = =
log 5 45
log 5 102 2 log 5 10 2 log 5 (5 2) 2 ( log 5 5 + log 5 2 )
= = = = =
log 5 (5 9) log 5 5 + log 5 9 1 + log 5 32 1 + 2 log 5 3
2(1 + log 5 2) 2(1 + a)
= =
1 + 2 log 5 3 1 + 2b
9) Izraunati:
a) 3log3 81 = ? Primenjujemo:
b) 10log 5 = ? a log a b = ?
Dakle: 3log3 81 = 81 i 10 log 5 = 5
Sad kad smo se upoznali sa osnovnim svojstvima logaritama , pokaimo jo neke

osnovne tipove zadataka:
1) Logaritmovati sledee izraze za osnovu 10.
x y
a) A =
z
x2 y3
b) B =
z5
3
x
v) C =
5
y2 y
d) D = 3 5 x 4 y 3
Reenja:
a)
x y
A=
z
xy
log A = log = log( xy ) log z = log x + log y log z
z
b)
x2 y3
B=
z5
x2 y3
log B = log 5 = log( x 2 y 3 ) log z 5 = log x 2 + log y 3 log z 5 =
z
= 2 log x + 3 log y 5 log z
5
v)
3 n 1
x
C= PAZI: m
an = a m , a = a2
5
y2 z
( )
3 1 2 1
x
log C = log = log 3 x log 5
y 2 z = log x 3 log y 5 + log z 2 =
5
y2 z
1 2 1
= log x log y log z
3 5 2
g)
D = 3 5x4 y3
1 4
D = 3 5 x 4 y 3 = 3 5 3 x 4 3 y 3 = 5 3 x 3 y
13 43
log D = log 5 x y

1 4
= log 5 + log x + log y
3 3
2) Reiti po x jednaine:
a) log x = log 4 + 2 log 5 + log 6 log15

b) log x + log 3 = 2 log r + log + log H
1
v) 2 log x 3 log a = log 5 + log b + log c
2
Reenje: Ideja je da se upotrebom svojstva logaritma spakuju obe strane!!! Dobiemo

izraz log x = log , ovde izvrimo takozvano ANTILOGARITMOVANJE, tj. skratimo
logaritme i dobijemo x =
a) log x = log 4 + 2 log 5 + log 6 log15 SAVET: Prvo brojeve ispred prebacimo kao
stepen numerusa!!! n log a x = log a x n
log x = log 4 + log 52 + log 6 log15

4 25 6
log x = log
15
600
log x = log
15
log x = log 40.................. / ANTILOGARITMOVANJE
x = 40
6
b) log x + log 3 = 2 log r + log + log H

log( x 3) = log r 2 + log + log H
log(3 x) = log(r 2 H )....................................... / ANTILOGARITMOVANJE
3 x = r 2 H
r 2 H
x= ...............................................(V kupe)
3
v)
1
2 log x 3log a = log 5 + log b + log c
2
1
log x log a = log 5 + log b + log c
2 3 2
x2
log = log 5 b c ................. / ANTILOGARITMOVANJE
a3
x2
= 5b c
a3
x 2 = 5a 3 b c
x = 5a 3 b c
3) Ako je log14 7 = a i log14 5 = b Izraunati log 35 28 = ?
Reenje: ovo je onaj tip zadataka gde moramo uzeti novu osnovu, naravno, to e biti 14.
196
log14
log14 28 7 log14 196 log14 7 log14 14 2 log14 7
log 35 28 = = = = =
log14 35 log14 (7 5) log14 7 + log14 5 log14 7 + log14 5
2 log14 14 log14 7 2 a
= =
log14 7 + log14 5 a+b
196 14 2
Vi se sada naravno pitate kako smo mi znali da napiemo 28 = = . Probajte razne
7 7
opcije, neto mora da upali, uglavnom, iskustvo je presudno!!!
7
8
LOGARITAMSKA FUNKCIJA
Funkcija inverzna eksponencijalnoj funkciji y = a x (a 1, a > 0, a R) naziva se

logaritamska funkcija. Oznaava se sa:
y = log a x
(ita se logaritam od x za osnovu a)
Ako je a=e y=lnx

Ako je a=10 y=logx
Za osnovne logaritamske funkcije vai:
1) Funkcije su definisane za x (0, )

2) Nula funkcije je x=1 tj. grafik see x-osu u taki A(1,0)
3) Monotonost (raenje i opadanje)
a) Ako je osnova a > 1 finkcija je rastua
b) Ako je osnova 0 < a < 1 funkcija je opadajua
4) Znak funkcije:
a) Ako je osnova a > 1 , znak je:

y > 0 za x (1, )
y < 0 za x (0,1)
b) Ako je osnova 0 < a < 1 , znak je:
y > 0 za x (0,1)
y < 0 za x (1, )
Evo par primera osnovnih grafika:
1) y = log 2 x
1 1 1
Napravimo tablicu, ali vrednosti za x biramo pametno x=1,2,4,8, , , .
2 4 8
Videemo zato!!!
Za x=1 y = log 2 1 = 0
Za x=2 y = log 2 2 = 1
Za x=4 y = log 2 4 = log 2 2 2 = 2 log 2 2 = 2 1 = 2
Za x=8 y = log 2 23 = 3 log 2 2 = 3 1 = 3
1 1
Za x= y = log 2 = log 2 2 1 = 1 log 2 2 = 11 = 1
2 2
1
1 1
Za x= y = log 2 = log 2 2 2 = 2
4 4
1
Za x= y = 3
8
X 1 1 1 1 2 4 8
8 4 2
Y -3 -2 -1 0 1 2 3
3
2
1
x
1 2 4 8
-1
-2
-3
Kako je a = 2 > 0 ona je rastua!!!
2) y = log 1 x
2
Slino kao malopre pravimo tablicu:
X 1 1 1 1 2 4 8
8 4 2
Y 3 2 1 0 -1 -2 -3
2
y
3
2
1
2 4 8 x
1
-1
-2
-3
1
Dakle kad je osnova a = izmedju 0 i 1 grafik je opadajui!!!
2
Za malo sloenije grafike je mogue izvriti pomeranje du x i y-ose (slino kao kod
kvadratne funkcije) ali za ozbiljnije zadatke e nam biti potrebno znanje iz IV godine
srednje kole.
3) Data je funkcija y = log a (3x 2 2 x) (a > 0, a 1)
a) za koje vrednosti argumenata x funkcija ima smisla u skupu realnih brojeva?

b) Odrediti nule date funkcije;
c) Odrediti x tako da za osnovu a = 5 vrednost funkcije bude 2.
Reenje: y = log a (3x 2 2 x)
Pazi: Sve iza log mora biti >0
Znai: 3x 2 2 x > 0 upotrebimo znanje iz kvadratne nejednaine!!! (podseti se)

3x 2 2 x = 0
22
x1, 2 =
6
x1 = 0
2
x2 =
3
2
Pa je oblast definisanosti: x (,0) ,
3
3
b) Nule f-je su reenja jednaine y=0
Znai: log a (3x 2 2 x) = 0 Kako je log a 1 = 0 to mora biti:

3x 2 2 x = 1
3x 2 2 x 1 = 0
24
x1, 2 =
6
x1 = 1
1
x2 =
3
1
Dakle ova funkcija ima nule x1 = 1 i x2 =
3
a = 5
c) y = log a (3x 2 2 x) = 0 zamenimo
y=2
log 5 (3x 2 2 x) = 2
Idemo po definiciji log A B = B = A
2
3x 2 2 x = 5
3x 2 2 x = 5
3x 2 2 x 5 = 0
28
x1, 2 =
6
10 5
x1 = =
6 3
6
x2 = = 1
6
4
LOGARITAMSKE JEDNAINE I NEJEDNAINE
Pre nego to krenete u reevanje jednaine savetujemo vam da se podsetite pravila za

logaritme.
1) Reiti jednaine:
a) log 3 (2 x + 3) = 2
b) log 4 (3 x + 4) = 3
1
c) log 3x + 1 =
2
Reenje:
a) log 3 (2 x + 3) = 2 Iskoristiemo definiciju log A B = B = A
Dakle:
2 x + 3 = 32
2x + 3 > 0
2x + 3 = 9
uz uslov 2 x > 3
2x = 6
3
x=3 x>
2
3
Poto je 3 > , reenje x = 3 je dobro
2
b) log 4 (3 x + 4) = 3 Opet po definiciji

3 x + 4 = 43
3x + 4 > 0
3x + 4 = 64
uslov 3x > 4
3x = 60
4
x = 20 x>
3
Reenje zadovoljava uslov!!!
1
v) log 3x + 1 = Primetimo da nema osnova, pa dopiemo 10 po dogovoru,.
2
1
1
log10 3x + 1 =
2
1
3x + 1 > 0
3 x + 1 = 10 2 uz uslov
3x + 1 > 0
3 x + 1 = 10....... /() 2 kvadriramo
3x = 9 1
x>
x=3 3
1
3 > , dobro je reenje.
3
2) Reiti jednaine:
a) log 2 ( x 1) + log 2 ( x + 2) = 2
b) log( x 2 + 19) log( x 8) = 2
v) log(5 x) + 2 log 3 x = 1
Reenja:
a) Iskoristiemo log a x + log a y = log a ( xy)

log 2 ( x 1) + log 2 ( x + 2) = 2
log 2 ( x 1)( x + 2) = 2 Uslovi x 1 > 0 i x + 2 > 0
x > 1 i x > 2
Dalje po definiciji:
( x 1)( x + 2) = 2 2
x 2 + 2x x 2 = 4
x2 + x 6 = 0
1 5
x1, 2 =
2
x1 = 2
x 2 = 3
Dalje se pitamo da li reenja zadovoljavaju uslove: x > 1 i x > 2
x (1, )
x1 = 2 Zadovoljava
x2 = 3 Ne zadovoljava
Dakle, jedino reenje je x = 2
2
b) log( x 2 + 19) log( x 8) = 2

Dopiemo najpre osnovu 10
log10 ( x 2 + 19) log10 ( x 8) = 2
x
Poto je log a x log a y = log a
y
x 2 + 19
log10 = 2 naravno uz uslove: x 2 + 19 > 0 i x 8 > 0
x 8
x>8
x + 19
2
= 10 2
x 8
x 2 + 19
= 100
x 8
x 2 + 19 = 100( x 8)
x 2 + 19 = 100 x 800
x 2 100 x + 819 = 0
100 82
x1, 2 =
2
x1 = 91
x2 = 9
Oba reenja dobra jer su vea od 8
v)
log(5 x) + 2 log 3 x = 1
2
log(5 x) + log 3 x = 1
log(5 x) + log(3 x) = 1
Uslovi su:
5 x > 0 3 x > 0
x > 5 i x > 3
x<5 x<3
Dakle uslov je x < 3
3
(5 x)(3 x) = 101
15 5 x 3 x + x 2 10 = 0
x 2 8x + 5 = 0
8 44 8 2 11 2(4 11)
x1, 2 = = = = 4 11
2 2 2
x1 = 4 + 11 7,32
x 2 = 4 11 0,68
x1 = 4 + 11 ne zadovoljava uslov, pa je jedino reenje: x = 4 11
3) Reiti jednaine:
a) log 2 x 3 log x + 2 = 0
5
b) log 2 x + log x 2 =
2
Reenja:
a) Uvodimo smenu log x = t uz uslov x > 0
log 2 x 3 log x + 2 = 0
t 2 3t + 2 = 0
3 1
t1, 2 =
2
t1 = 2
t2 = 1
Vratimo se u smenu log10 x = 2 i log10 x = 1

x = 10 2 x = 101
x = 100 x = 10
5 1
b) log 2 x + log x 2 = kako je log a b =
2 log b a
1 5
log 2 x + = Uvodimo smenu log 2 x = t uz uslove x > 0 i x 1
log 2 x 2
1 5
t + = Sve pomnoimo sa 2t
t 2
4
2t 2 + 2 = 5t
2t 2 5t + 2 = 0
53
t1, 2 =
4
t1 = 2
1
t2 =
2
1
Vratimo se u smenu : log 2 x = 2 ili log 2 x =
2
x = 22 1
x=4 x=2 2
x= 2
4) Reiti jednaine:
a) log 2 x + log 4 x + log16 x = 7

2
b) log 3 x log 9 x log 27 x log 81 x =
3
Reenje: U oba primera emo koristiti da je:
1
log a S x = log a x
S
a)
log 2 x + log 4 x + log16 x = 7 uslov x>0
log 2 x + log 22 x + log 24 x = 7
1 1
log 2 x + log 2 x + log 2 x = 7 / 4
2 4
4 log 2 x + 2 log 2 x + 1log 2 x = 28
7 log 2 x = 28
log 2 x = 4
x = 2 4 x = 16
5
b)
2
log 3 x log 9 x log 27 x log 81 x =
3
2
3
1 1 1 2
2 3 4 3
1 2
log 34 x =
24 3
log 3 x = 16 log 3 x = t
4
t 4 16 = 0 (t 2 ) 2 4 2 = (t 2 4)(t 2 + 4) = 0
(t 2)(t + 2)(t 2 + 4) = 0
odavde je t=2 ili t=-2
Kada se vratimo u smenu
log 3 x = 2 v log 3 x = 2
x=3 2
x = 3 2
x=9 v 1
x=
9
5)
Reiti jednaine:
a) log 5 (4 x 6) log 5 (2 x 2) = 2
b) log(7 2 x ) log(5 + 4 x ) + log 7 = 0
Reenja
a)
log 5 (4 x 6) log 5 (2 x 2) = 2
x
Kako je log a x log a y = log a
y
6
4x 6
log =2
5
2x 2
4x 6 2
= 5
2 2
x
4 x 6 = 5(2 x 2)
4 x 6 = 5 2 x 10
4 x 5 2 x + 4 = 0 smena 2 x = t
t 2 5t + 4 = 0
53
t1, 2 =
2
t1 = 4
t2 = 1
2x = 4 2x = 1
ili
2 x = 22 x=0
x=2
Ovde je najbolje da proverimo reenja u poetnoj jednaini x=2 je jedino reenje
b)
log(7 2 x ) log(5 + 4 x ) + log 7 = 0
log10 (7 2 x ) log10 (5 + 4 x ) + log10 7 = 0
log10 (7 2 x ) 7 = log10 (5 + 4 x )............... / ANTILOGARITMOVANJE
(7 2 x ) 7 = 5 + 4 x
49 7 2 x = 5 + 4 x
49 7 2 x 5 4 x = 0
4 x 7 2 x + 44 = 0 / (1)
4 x + 7 2 x 44 = 0...................................smena 2 x = t
t 2 + 7t 44 = 0
7 15
t1,2 =
2
t1 = 4
t2 = 11
7
Vratimo se u smenu:
2x = 4 ili 2 x = 11 nema reenja

2 x = 22
x=2
Uslovi su 7 2 x > 0 i 5 + 4 x > 0 a reenje je x=2 ih oigledno zadovoljava
6) Reiti jednaine:
a) x1+ log3 x = 3x
b) x log 4 x 2 = 23(log 4 x 1)
Ovo je tip zadataka gde moramo logaritmovati obe strane za odgovarajuu osnovu!!!
a)
x1+ log3 x = 3x................ / log 3
log 3 x1+ log3 x = log 3 3x vai log a b n = n log a b
(1 + log 3 x) log 3 x = log 3 3 + log 3 x............ smena log 3 x = t
(1 + t ) t = 1 + t
t + t2 = 1+ t
t 2 = 1 t + t t 2 = 1 t = 1
Vratimo se u smenu:
log 3 x = 1 ili log 3 x = 1

x = 31 ili x = 31
1
x=3 ili x=
3
b)
x log4 x 2 = 23(log4 x 1) logaritmijemo za osnovu 4
log 4 x log4 x 2 = log 4 23(log 4 x 1)
(log 4 x 2) log 4 x = 3(log 4 x 1) log 4 2
(log 4 x 2) log 4 x = 3(log 4 x 1) log 22 2
1
(log 4 x 2) log 4 x = 3(log 4 x 1)
2
Smena log 4 x = t :
8
3
(t 2) t = (t 1)
2
2t (t 2) = 3(t 1)
2t 2 4t = 3t 3
2t 2 4t 3t + 3 = 0
2t 2 7t + 3 = 0
75
t1, 2 =
4
t1 = 3
1
t2 =
2
Dakle:
1
log 4 x = 3 ili log 4 x =
2
1
x = 43 ili x = 42
x = 64 ili x=2
Za logaritamske nejednaine koristimo iste trikove kao za jednaine, ali vodimo

rauna:
1) Kad je osnova vea od 1 (a>1) prepisujemo znak nejednakosti jer je funkcija

rastua.
2) Kaj je osnova izmedju 0 i 1 (0<a<1) okreemo znak nejednakosti jer je tada
funkcija opadajua.
Kad postavimo uslove tj. oblast definisanosti, nadjemo i reimo nejednainu, trebamo
nai njihov presek.
1) Rei nejednaine:
a) log 2 (3 x + 4) 0
b) log 1 (4 x 3) < 0
2
v) log 2 (3x 5) < 1
Reenje:
9
a)
log 2 (3 x + 4) 0 uslov 3x + 4 > 0
3x + 4 2 o
3 x > 4
3x + 4 1 4
x>
3x 3 3
x 1
ne okreemo znak jer je osnova vea od 1
Sad upakujemo reenje i oblast definisanosti.
Konano: x [ 1, )
b)
log 1 (4 x 3) < 0 uslov: 4x 3 > 0
2
4x > 3
PAZI: Okreemo znak!!! 3
x>
o 4
1
4x 3 >
2
4x 3 > 1
4x > 4
x >1
Upakujemo ova dva:
Konano: x (1, )
10
v)
log 2 (3 x 5) < 1 uslov 3x 5 > 0
3 x 5 < 21 3x > 5
3x 5 < 2 5
x>
3x < 7 3
7
x<
3
5 7
x ,
3 3
a) log( x 2) > log x

b) log 0,5 (2 x + 6) > log 0,5 ( x + 8)
Reenja:
a)
log( x 2) > log x uslovi: x2 >0 i x >0
x2 > x x>2 i x>0
xx >2 Dakle x > 2
0x > 2
Ovo nema reenja, pa cela nejednaina nema reenja!!!
b)
log 0,5 (2 x + 6) > log 0,5 ( x + 8)
PAZI:Okree se smer Uslovi:
2x + 6 < x + 8
2x + 6 > 0 x + 8 > 0
2x x < 8 6
x > 3 x > 8
x<2
Uslovi daju : x > 3
11
Upakujemo:
x (3,2) konano reenje
3) Reiti jednaine:
a) log 3 ( x 2 5 x + 6) < 0
b) log 0,5 ( x 2 4 x + 3) 3
a)
log 3 ( x 2 5 x + 6) < 0 uslov x 2 5 x + 6 > 0
5 1
x1, 2 =
x 2 5 x + 6 < 3o 2
x2 5x + 6 < 1 x1 = 3
x2 5x + 5 < 0 x2 = 2
5 5
x1,2 =
2
5+ 5 x ( ,2) (3, ) Reenje uslova
x1 = 3, 62
2
5 5
x2 = 1,38
2
5 5 5+ 5
x , reenje zadatka konano reenje dobijemo kad upakujemo ova dva

2 2
Dakle:
Dakle:
5 5 5+ 5
x ,2 3,

2 2
12
b)
log 0,5 ( x 2 4 x + 3) 3 uslov: x2 4x + 3 > 0
x 2 4 x + 3 (0,5) 3 42
x1, 2 =
3 2
1
x2 4 x + 3 x1 = 3
2
x2 = 1
x 4 x + 3 23
2
x2 4 x + 3 8
x2 4 x + 3 8 0
x2 4 x 5 0
46
x1,2 =
2
x1 = 5
x2 = 1
x [ 1,5]
Upakujemo reenja:
x [ 1,1) (3,5] Konano
13
TRIGONOMETRIJSKE FUNKCIJE OTROG UGLA
Trigonometrija je prvobitno predstavlja oblast matematike koje se bavila izraunavanjem

nepoznatih elemenata trougla pomou poznatih. Sam njen naziv potie od dve grke rei
TRIGONOS- to znai trougao i METRON- to znai mera. Kako se definiu
trigonometrijske funkcije?
Posmatrajmo pravougli trougao ABC.
a,b katete
c hipotenuza
a 2 + b 2 = c 2 Pitagorina teorema
naspramna kateta a
sin = =
hipotenuza c
nalegla kateta b
cos = =
hipotenuza c
naspramna kateta a
tg = =
nalegla kateta b
nalegla kateta b
ctg = =
naspramna kateta a
PAZI: Sam simbol sin(cos,tg,ctg) sam za sebe ne oznaava nikakvu veliinu!!! Uvek
mora da ima i ugao.
Izraunajmo vrednost trigonometrijskih funkcija za uglove od 30o ,45o i 60 o . Najpre

emo posmatrati polovinu jednakostraninog trougla.
Kao to znamo visina jednakostraninog trougla je

a 3
h=
2
1
a
naspramna kateta 2 a 1
sin 30o = = = =
hipotenuza a 2a 2
a 3
nalegla kateta 3
cos 30o = = 2 =
hipotenuza a 2
a
naspramna kateta 1 1 3 3
tg 30o = = 2 = (racionaliemo) = =
nalegla kateta a 3 3 3 3 3
2
a 3
nalegla kateta
ctg 30o = = 2 = 3
naspramna kateta a
2
Sada emo uraditi (po definiciju) i za ugao od 60o .
a 3
3
sin 60o = 2 =
a 2
a
1
cos 60o = 2 =
a 2
a 3
tg 60o = 2 = 3
a
2
a
3
ctg 60o = 2 =
a 3 3
2
Za vrednost trigonometrijskih funkcija ugla od 45o upotrebiemo polovinu kvadrata.
Kao to znamo dijagonala kvadrata je d = a 2
2
naspramna kateta a 1 2 2
sin 45o = = = =
hipotenuza a 2 2 2 2
nalegla kateta a 2
cos 45o = = =
hipotenuza a 2 2
naspramna kateta a
tg 45o = = =1
nalegla kateta a
nalegla kateta a
ctg 45o = = =1
naspramna kateta a
Na ovaj nain smo dobili tablicu:
30 o 45o 60 o
sin 1 2 3
2 2 2
cos 3 2 1
2 2 2
tg 3 1 3
3
ctg 3 1 3
3
Naravno kasnije emo tablicu proiriti na sve uglove od 0 o 360o.
Osnovni trigonometrijski indetiteti:
1) sin 2 + cos 2 = 1
sin
2) tg =
cos
cos
3) ctg =
sin
4) tg ctg = 1
Da probamo da dokaemo neke od indetiteta:
a b
1) sin 2 + cos 2 = (pogledajmo definicije: sin = i cos = to da zapamtimo)=
c c
2
a b 2
a +b
2 2
c 2
2
+ 2 = 2
=(vai Pitagorina teorema, a 2 + b 2 = c 2 ) = 2 = 1 www.matematiranje.com
c c c c
3
a
sin c a c a
2) = = = = tg slino se dokazuje i za ctg
cos b b c b
c
a b a b
4) tg ctg = (zamenimo iz definicije, da je tg = i ctg = ) = = 1
b a b a
Ba lako, zar ne?
Iz osnovnih indetiteta se mogu izvesti razne druge jednakosti:
1) Ako krenemo od:
sin 2 + cos 2 = 1 ovo delimo sa cos 2

sin 2 cos 2 1
+ =
cos cos cos 2
2 2
1
tg 2 + 1 = Odavde izrazimo cos 2
cos 2
1
cos 2 = 2
tg + 1
Ako sad ovo zamenimo u:
sin 2 + cos 2 = 1
1
sin 2 + 2 =1
tg + 1
1
sin 2 = 1 2
tg + 1
tg 2 + 1 1
sin 2 =
tg 2 + 1
tg 2
sin = 2
2
tg + 1
Ove dve identinosti emo zapisati i koristiti ih u zadacima!!!
Jo jedna stvar, da izvedemo i trigonometrijske funkcije komplementnog ugla. Kako je

kod pravouglog trougla + = 90o tj. komplementni su, vai:
4
sin(90 o ) = cos Tj. sin = cos
cos(90 ) = sin
o
cos = sin
tg (90 o ) = ctg tg = ctg
ctg (90 ) = tg
o ctg = tg
Odakle ovo?
sa slike (po definiciji) je
a b
sin = sin =
c c
b a
cos = cos =
c c
a b
tg = tg =
b a
b a
ctg = ctg =
a b
1) Date su katete pravouglog trougla a=8cm i b=6cm. Odrediti vrednost svih

trigonometrijskih funkcija uglova i
a = 8cm a 8 4
sin = = = = cos
b = 6cm c 10 5
__________
b 6 3
c2 = a2 + b2 cos = = = = sin
c 10 5
c 2 = 82 + 6 2 a 8 4
tg = = = = ctg
c 2 = 64 + 36 b 6 3
c 2 = 100 b 6 3
ctg = = = = tg
c = 10cm a 8 4 www.matematiranje.com
5
2) Izraunati vrednost trigonometrijskih funkcija nagibnog ugla dijagonale kocke prema
osnovi.
Izvuemo na stranu ovaj trougao:
Kao to znamo mala dijagonala je d = a 2 , a velika dijagonala (telesna) D = a 3 . Po

definicijama je:
a 1 1 3 3
sin = = = =
a 3 3 3 3 3
a 2 2 2 3 6
cos = = = =
a 3 3 3 3 3
a 1 1 2 2
tg = = = =
a 2 2 2 2 2
ctg = 2
3)
c = 24cm Po definiciji je:
sin = 0,8 sin =
a
______________
c
a=? a
0,8 =
b=? 24
a = 24 0,8
a = 19,2cm
b 2 = c 2 a 2 sad ide Pitagorina teorema
b 2 = 24 2 (19,2) 2
b 2 = 576 368,64
b 2 = 207,36
b = 14,4cm
6
4) Izraunati vrednost ostalih trigonometrijskih funkcija ako je:
a) sin = 0,6
12
b) cos =
13
v) tg = 0,225
Reenje:
3 6 3
a) sin = jer 0,6 = = najpre emo iskoristiti da je sin 2 + cos 2 = 1
5 10 5
2
3
+ cos = 1
2
5

9
cos 2 = 1
25
16
cos 2 =
25
16
cos = 3
25 sin 5 3
4 tg = = =
cos = cos 4 4
5 5
Poto su otri uglovi u pitanju: 1 4
ctg = =
4 tg 3
cos = +
5
b)
12
cos =
13
sin + cos 2 = 1
2
2
12
sin + = 1
2
13
144
sin 2 = 1
169
25
sin 2 = 5
169 sin 13 5
25 tg = = =
sin = cos 12 12
169 13
5 12
sin = ctg =
13 5
otar ugao uzimamo +
5
sin =
13
7
225 9
v) tg = 0,225 = =
1000 40
Iskoristiemo jednakosti:
tg 2 sin 2 =
81
sin = 2
2
tg + 1 1681
2 81
9 sin =
1681
40
sin = 2
2
9
9 sin =
+1 41
40
9
81 sin = +
41
sin 2 = 1600
81
+1
1600
81
sin = 1600
2
81 + 1600
1600
1
cos 2 =
tg + 1
2
1
cos 2 =
1681
1600
1600
cos 2 =
1681
1600
cos =
1681
40
cos =
41
40
cos = +
41
1
ctg =
tg
40
ctg = www.matematiranje.com
9
8
5) Izraunaj vrednosti ostalih trigonometrijskih funkcija ako je:
a2 9
a) sin = 2
a +9
a2 4
b) ctg =
4a
a)
sin 2 + cos 2 = 1 36a 2
cos = 2
2
sin
cos 2 = 1 sin 2 (a + 9) 2 tg =
2
cos
a2 9 36a 2
cos = 1 2
2
cos = a2 9
(a 2 + 9) 2
a +9 a2 + 9
6a tg =
(a 2 9) 2 cos = 6a
cos = 1 2
2
a +9
2
( a + 9) 2 a2 + 9
(a 2 + 9) 2 (a 2 9) 2 a2 9
cos =
2
tg =
(a 2 + 9) 2 6a
a 4 + 18a 2 + 81 a 4 + 18a 2 81 6a
cos 2 = ctg = 2
( a 2 + 9) 2 a 9
b) a2 4 4a
ctg = tg = 2
4a a 4 1
cos 2 =
tg
2
tg + 1
2
sin 2 = 2
tg + 1 1
cos 2 = 2
4a
2
4a
2 2 +1
a 4 a 4
sin 2 = 2
4a 1
2 +1 cos 2 =
a 4 16a + (a 2 4) 2
2
16a 2 (a 2 4) 2
(a 2 4) 2 1
sin =
2 cos 2 = 2
16a 2 (a + 4) 2
+1
(a 2 4) 2 (a 2 4) 2
16a 2 (a 2 4) 2
sin =
2 cos 2 =
16a 2 + a 4 8a 2 + 16 (a 2 + 4) 2
16a 2 (a 2 4) 2
sin 2 = 4 cos =
a + 8a 2 + 16 (a 2 + 4) 2
16a 2 a2 4
sin = cos =
(a 2 + 4) 2 a2 + 4
4a
sin =
a +4
9
1 1
6) Dokazati identitet 1 + tgx + 1 + tgx = 2tgx
cos x cos x
1 1
1 + tgx + 1 + tgx =
cos x cos x
sin x 1 sin x 1
1 + + 1 + =
cos x cos x cos x cos x
cos x + sin x + 1 cos x + sin x 1
= gore je razlika kvadrata
cos x cos x
(cos x + sin x) 2 12
= (jedinicu emo zameniti sa sin 2 x + cos 2 x )
cos 2 x
cos 2 x + 2 cos x sin x + sin 2 x sin 2 x cos 2 x 2 cos x sin x
= =
cos 2 x cos 2 x
sin x
=2 = 2tgx
cos x
7) Dokazati da je:
a) cos 2 18o + cos 2 36o + cos 2 54o + cos 2 72o = 2
Poto vai da kad je + = 90o cos = sin , cos 54o emo zameniti sa sin 36o a
cos 72o emo zameniti sa sin 18o . Onda je:
cos 2 18o + cos 2 36o + cos 2 54o + cos 2 72o =

cos 2 18o + cos 2 36o + sin 2 36o + sin 2 18o =
= 1+1 = 2
b)
tg1o tg 2o tg 3o...tg 44o tg 45o tg 46o...tg 89o = 1
= Kako je tg = ctg ( + = 90o ) Bie=
tg1o tg 2o tg 3o...tg 44o tg 45o ctg 44o...ctg 2o ctg1o
= Kako je tg ctg = 1
= 11 ... tg 45o = 1
10
3
8) Dokazati identitet = (tg + ctg ) 2
1 sin cos
6 6
3 3
= = Pokuaemo da transformiemo izraz
1 sin x cos x 1 (sin x + cos 6 x)
6 6 6
sin 6 x cos 6 x Podjimo od sin 2 x cos 2 x = 1 pa dignemo na trei stepen:

( A + B) 3 = A3 + 3 A2 B + 3 AB 2 + B 3
sin 2 x + cos 2 x = 1 /()3
sin 6 x + 3 sin 4 x cos 2 x + 3 sin 2 x cos 4 x + cos 6 x = 1
sin 6 x + 3 sin 2 x cos 2 x(sin 2 x + cos 2 x) + cos 6 x = 1
1442443
1
Dakle: sin 6 x + cos 6 x = 1 3 sin 2 x cos 2 x

3 3 1
= = =
1 1 + 3 sin x cos x 3 sin x cos x sin x cos 2 x
2 2 2 2 2
Da vidimo sad desnu stranu:
(tg + ctg ) 2 = tg 2 + 2tgctg + ctg 2

sin 2 cos 2
= +2+
cos 2 sin 2
sin 4 + 2 sin 2 cos 2 + cos 4
=
sin 2 cos 2
(sin 2 + cos 2 ) 2
=
sin 2 cos 2
1
=
sin cos 2
2
Ovim smo dokazali da su leva i desna strana jednake:

Uslov je
1 sin 6 cos 6 0
sin 6 cos 6 1
1 3 sin 2 cos 2 1
sin 2 cos 2 0
sin 0 cos 0
11
TRIGONOMETRIJSKI KRUG
Uglovi mogu da se mere u stepenima i radijanima. Sa pojmom stepena smo se upoznali jo u osnovnoj koli i
ako se seate , njega smo podelili na minute i sekunde.( 10=60` , 1`=60`` ). Da bi objasnili ta je to radijan,
posmatraemo krunicu poluprenika R .Obim krunice se rauna po formuli O= 2R , a znamo da je
3,14 .Ako uzmemo deo te krunice (kruni luk) koji je duine ba R , njemu odgovara neki centralni ugao
.
Mera centralnog ugla koji odgovara luku duine R je jedan radijan.
Jasno je da onda pun ugao ima 2 radijana. Odnosno:
3600=2 radijana
1800= ZAPAMTI

10 = radijana
180

Vai dakle: 1`= radijana
180 60

1``= radijana
180 60 60
180 0
I obrnuto: 1rad = 57 017`45``

Primer 1:
Nai radijansku meru ugla od:

a)75 0
b)245 0
v)82 0 30`
5
Reenje: a) Kako je 10 = radijana to je 75 0 = 75 =
180 180 12
49
b) 245 0 = 245 =
180 36
11
v) 82 0 30`= 82 + 30 =
180 180 60 24
Primer 2.
Nai meru u stepenima ugla ija je radijanska mera:

3
a)
4
11
b)
6
v)5radijana
Reenje:
3 3 180
a) = = 135 0
4 4
11 11 180
b) = = 330 0
6 6
v)5radijana = 5(57 017`45``)
= 285 0 85`225``
= 285 0 88`45``
= 286 0 28`45``
Dalje smo ugao definisali kao dve poluprave sa zajednikim poetkom.A moemo razmiljati i ovako:Uoimo
jednu polupravu koja moe da se obre oko svoje poetne take O.Pri obrtanju emo razlikovati dva smera:
POZITIVAN smer suprotan od smera kretanja kazaljke na asovniku i
NEGATIVAN- smer kretanja kazaljke asovnika.
Ako obeleimo sa a poetni a sa b zavrni poloaj poluprave nakon obrtanja oo take O u jednom ili drugom
smeru, ugao ab zovemo ORIJENTISAN UGAO.
b
O a
TRIGONOMETRIJSKI KRUG je krug poluprenika 1 iji je centar u koordinatnom poetku.

y
x
. A(1,0)
0
Taka A(1,0) koja pripada trigonometrijskom krugu zove se POETNA taka.

Na trigonometrijskom krugu emo posmatrati razliite lukove koji svi poinju u taki A. Luk koji obilazimo u
smeru suprotnom od kazaljke na asovniku je POZITIVAN luk, a u smeru kazaljke je NEGATIVAN luk.
Uglovi po kvadrantima idu ovako:
y

II I
2
x
.0
2
III 3 IV
2

iz I kvadranta: 0 < <
2

iz II kvadranta : < <
2
3
iz III kvadranta : < <
2
3
iz IV kvadranta : < < 2
2
3
Uglovi 0, , ,
, su granini i uzima se da nisu ni u jednom kvadrantu.
2 2
Uglove ije emo vrednosti oitavati sa trigonometrijskog kruga su sledei:

90o =
2
2
120o = 60o =
3 3
3
135o = 1 45o =
4 4
5
150o = 30o =
6 6
180o = 0o = 360o = 2
1 1
7 11
210o = 330o =
6 6
7
5 315o =
225o = 1 4
4 4 5
240o = 300o =
3 3
3
270o =
2
Sinus i kosinus proizvoljnog ugla
Za bilo koji proizvoljan ugao uvek jedan krak poklopimo sa x osom, tj, sa poetnom takom A(1,0), drugi krak
see trigonometrijski u nekoj taki M(x0,y0). Iz te take spustimo normale na x i y osu. Te duine su:
- Na x-osi cos ( cos =x0)
- Na y-osi sin (sin =y0)

y
M(x0,y0)
sin
x
.
cos
Evo naeg predloga kako da zapamtite vrednosti i da ih proitate sa kruga.
Zapamtimo tri broja:

1 2 3
, ,
2 2 2
koji su poreani od najmanjeg do najveeg.
2
Broj u sredini odgovara uglovima koji su sredine kvadranata!
2
2
Znai sinusi i kosinusi uglova od 45 , 135 , 225 i 315 stepeni imaju vrednost , samo vodimo rauna da li
2
2 2
je ta vrednost + ili - .
2 2
Evo to na slikama , pa e biti jasnije:
y
1 0
45
x
.
0 1
2
sin 450=cos450=
2
0
135 y
1
-1 x
.
0
2 2
sin 1350= a cos 1350= -
2 2
y
-1 x
.
0
225
-1
2 2
sin 2250= - cos 2250= -
2 2
y
x
.
1
0
315
-1
2 2
sin 3150= - a cos 3150=
2 2
2 3
Ta ostale uglove vrednosti e biti ili , naravno opet gledamo da li je + ili - .
2 2
Evo par primera:
Primer1.
Nai sin 600 i cos 600

y
0
60
0
sin 60
x
.
0
cos 60
1 3
Kako ugao od 600 nije sredina kvadranta, to e vrednosti za sin 600 i cos 600 biti i i to obe
2 2
3 1
pozitivne.Poto je crta za sin 600 dua, ona mora biti (jer je vei broj) a cos 600 je jer je crta tu kraa.
2 2
3 1
Dakle: sin 600= i cos 600 =
2 2
Primer 2.
Nai sin1500 i cos 1500

y
0
150
0
sin 150 x
.
0
cos 150
1 3
Crta za sin1500 je kraa i pozitivna a crta za cos 1500 je dua i negativna, pa je : sin1500= a cos 1500=-
2 2
Primer 3.
4 4
Nai sin i cos .
3 3
4
Ako date uglove u radijanima prebacimo u stepene, dobijamo da je to = 2400
3
y
0
cos240 x
.
0
sin240
0
240
Znai, radi se o uglu u treem kvadrantu i nije sredina kvadranta. Primetiemo da su obe vrednosti negativne,
4 3 4 1
sinus je dui a kosinus krai. Zakljuujemo: sin =- i cos =-
3 2 3 2
Primer 4.
Nai sin(- 300) i cos(- 300)
Ovaj ugao, poto je negativan ide u smeru kazaljke na satu. U pozitivnom smeru to bi bio ugao od 3300.
y
0
cos(-30 ) x
.
0
sin(-30 )
0
-30
1 3
sin(- 300) = sin 3300=- i cos(- 300)=cos3300=
2 2
3
Da pogledamo ta je sa uglovima od 0, , ,
2 2
y
0
x
.0
1
Kraci ovog ugla se poklapaju , x osu seku do jedinice, a y osu nigde, zato je
cos00=1 (cela crta) a sin00=0 (nema crte)
y
90
0
x
.
Ugao od 900 see y osu po celoj crti a x osu nigde. Pa je sin 900=1 a cos 900=0
0
180 x
.
-1
sin 1800=0 cos 1800= - 1
y
x
.
0 -1
270
sin2700=-1 cos 2700=0
Tangens i kontangens proizvoljnog ugla
sin cos
Ve smo se ranije upoznali sa formulama tg = i ctg = , naravno pod uslovima da
cos sin
su imenioci razliiti od nule.

Moemo zakljuiti da je tg definisan za cos 0 ,odnosno za +k , k Z
2
A ctg za sin 0, odnosno za k , k Z
To znai da ako znamo da naemo sin i cos , znamo i tg i ctg
Primer 1.
Nai:

a) tg
4
b) ctg 3000
2
sin 45 0
a) tg = tg 450= 0
= 2 =1
4 cos 45 2
2
1
0
cos 300 3
b) ctg 3000= 0
= 2 =
sin 300 3 3

2
Nauimo sada gde se itaju tangensi i kotangensi na trigonometrijskom krugu.
Uoimo pravu x=1. Ona oigledno prolazi kroz taku A(1,0) i paralelna je sa y osom.Jedan krak
datog ugla opet poklopimo sa x osom a drugi krak e sei ovu pravu x=1 koju emo zvati
TANGENSNA osa . Odseak na tangensnoj osi je ustvari vrednost za tg . Evo to na slici:
tg
x
.
A(1,0)
tangensna osa
Uoimo sada pravu y=1 koja prolazi kroz taku B(0,1) i paralelna je x osi. Tu pravu emo zvati
KOTANGENSNA osa i na njoj emo oitavati vrednost za kotangense uglova.
Evo slike:
y
B(0,1) c tg kotangensna osa
x
.
Ovde razmiljamo slino kao za sinuse i cosinuse, samo moramo da zapamtimo nova tri broja :
3
, 1, 3
3
Broj 1, pozitivan ili negativan je vrednost za tangense i kotangense uglova koji su sredine
kvadranata, tj. za 45,135,225 i 315 stepeni a za ostale uglove gledamo duinu CRTA koje odsecaju
na tangensnoj i kotangesnoj osi i da li je pozitivna ili negativna.
3
Vea crta je 3 , a manja je
3
y
0
ctg45
0
tg45
0
45 x
.
tg450=1 i ctg450=1 Sredina kvadranta je u pitanju, pa su vrednosti 1.
y
0
ctg120
0
120 x
.
0
tg120
PAZI:
Poto krak ugla ne see tangensnu osu ,moramo ga produiti do preseka sa osom.
Uoimo da su obe vrednosti negativne i da je tangens dui a kotangens krai!
3
Dakle : tg 1200= - 3 i ctg 1200= -
3
y
0
ctg240
0
tg240
0 x
240 .
3
tg2400= 3 i ctg 2400= (uoi duine ovih podebljanih crta)
3
ta je sa graninim uglovima?
y

2
x
.0
2
3
2
Za 0 stepeni vidimo da ugao ne see nigde tangensnu osu , pa je tg00=0, za ctg00 krak i kotangensna
osa idu paralelno, pa kaemo da ctgx tei beskonanosti kad x tei nuli u pozitivnom smeru.
Slino je za ugao od 1800. Opet je tangens nula a kotangens tei - .
Za ugao od 900 je obrnuta situacija: ctg900=0 a tg900 tei + .
Za ugao od 2700 je ctg2700=0 a tg2700 tei - .


90o =
2
2
120o = 60o =
3 3
3
135o = 1 45o =
4 4
3
5 2
150 =
o 2 30o =
6 2 6
1
2
180o =
2 0o = 360 o = 2
2
1 3 1 1 2 3 1

2 2 2 2 2
1

2
7 11
210o =
2
2
330o =
6 3
6

2
7
5 315o =
225o = 1 4
4 4 5
240o = 300o =
3 3
3
270o =
2
Evo male pomoi za one koji su nauili da se snalaze na krugu!
SVODJENJE NA I KVADRAT
Kao to smo videli do sada, trigonometrijske funkcije uglova I kvadranta izraunavaju se

na isti nain kao trigonometrijske funkcije otrih uglova pravouglog trougla. Pokazaemo
da se preko formula, trigonometrijske funkcije proizvoljnog ugla mogu izraziti preko
trigonometrijskih funkcija odgovarajueg ugla I kvadranta. Taj postupak se zove
svodjenje na I kvadrat.
1) Iz II u I kvadrant

Vae formule za: 0
2
sin( ) sin
sin cos odnosno sin 900 cos
2 cos( ) cos
tg ( ) tg
cos sin odnosno cos 900 sin
2 ctg ( ) ctg
odnosno :
tg ctg odnosno tg 900 ctg
2 sin(1800 ) sin

ctg tg odnosno ctg 900 tg cos(1800 ) cos
2
tg (1800 ) tg
ctg (1800 ) ctg
Primeri:
a) sin 115 o sin(90 o 25 o ) cos 25 o a moe i:
sin115o sin(180o 65o ) sin 65o
Naravno, ve smo videli veze u I kvadrantu i znamo da je cos 25o sin 65o . Tako da
moete upotrebiti bilo koju formulu iz ove dve grupe.
3 2
b) cos cos cos
4 4 4 2
v) tg141 tg 180 39 tg 39
o o o o
g) ctg101o ctg 90o 11o tg11o
www.matematiranje.com www.matematiranje.com/en.html
1
2) iz III u I kvadrant
Opet imamo dve grupe formula:
3
sin( ) sin sin cos tj. sin 2700 cos
cos( ) cos 2
3
tg ( ) tg cos sin tj. cos 2700 sin
ctg ( ) ctg 2
3
to jest: tg ctg tj. tg 2700 ctg
2
sin(1800 ) sin
3
cos(1800 ) cos ctg tg tj ctg 2700 tg
2
tg (1800 ) tg
ctg (1800 ) ctg
Primeri:
4 3 3
a) sin sin sin sin
3 3 3 3 3 2
b) cos 207 cos180 27 cos 27
o o o o
v) tg 263o tg 270o 7 o ctg 7 o

7
g) ctg ctg ctg 3
6 6 6
3) Iz IV u I kvadrant
3
sin cos tj. sin 2700 cos
2
3
cos sin tj. cos 2700 sin
2
3
tg ctg tj. tg 2700 ctg
2
3
ctg tg tj. ctg 2700 tg
2
Ako posmatramo negativan ugao ( ) :

sin(- ) = - sin cos(- ) = cos tg(- ) = tg ctg(- ) = -ctg
Ovo nam govori da je jedino cos parna funkcija (jer unitava minus a sve ostale su
neparne)
2
Primeri:

a) sin 307 o sin 270o 37 o cos 37 o

b) cos 30o cos 30o
2
3
11 3
v) tg tg tg
6 6 6 3
3
g) ctg ctg
3 3 3
to se tie periodinosti funkcija sin x i cos x ve smo uoili da vai:
sin( 2k ) sin odnosno sin( 3600 k ) sin

cos( 2k ) cos odnosno cos( 3600 k ) cos
za k koji je bilo koji ceo broj.
Dakle: osnovni period finkcija sin x i cos x je T 2 odnosno T 360o
Primeri:
a) sin 1170o (oduzmimo od 1170o po 360o dok se ne dodje ispod 360o )
1170o 360o 810o

810 360o 450o
450o 360 90o
Pa je: sin 1170o sin 90o 1 ili moemo zapisati: sin 1170o sin(90o 3 2 ) sin 90o
b) cos 780o (slian postupak)
780o 360o 420o

420o 360o 60o
1 1
Pa je cos 780o cos 60o tj. cos 780o cos(60o 360o ) cos 60o
2 2
Za tangense i kotangense vai:

3
tg ( k ) tg odnosno tg ( k 1800 ) tg
ctg ( k ) ctg odnosno ctg ( k 1800 ) ctg
Dakle: osnovni period funkcija tgx i ctgx je T odnosno T 180o
Primeri:
a) tg 750 o (odavde od 750 o oduzmemo po 180 o dok se ne spustimo ispod 180 o )

750 o 180 o 570 o
570 o 180 o 390
390 o 180 o 210 o
210 o 180 o 30 o
3
tg 750 o tg 30 o
3

b) ctg 1110 ctg1110o ctg 30o 3
o
jer je 1110o 6 180o 30o
ZADACI:
sin 750 o cos 390o tg1140 o

1) Uprostiti izraz:
ctg 405o sin 1860 o cos 780 o
Reenja: Najpre emo upotrebom formula sve prebaciti u I kvadrant!!!
1
sin 750o sin(30o 2 360o ) sin 30o
2
3
cos 390o cos(30o 360o ) cos 30o
2
tg1140 tg (60 6 180 ) tg 60 3
o o o o
_________________________________________________________
ctg 405o ctg (45o 2 180o ) ctg 45o 1

3
sin1860o sin(60o 5 360o ) sin 60o
2
1
cos 780o cos(60o 2 360o ) cos 60o
2
Vratimo ova reenja u poetni zadatak:
1 3
3
sin 750 cos 390 tg1140
o o o
2 2
3
ctg 405o sin1860o cos 780o 3 1
1
2 2
4
2) Uprosti izraz:
17 7 17
cos sin tg
6 3 4
10 7 8
ctg cos sin
3 4 3
Slino kao u prethodnom zadatku, sve prebacujemo u I kvadrant.
17 17 180o 3
cos cos cos 510o cos150o cos(180o 30o ) cos 30o
6 6 2
7 6 3
sin sin sin 2 sin sin 60
o
3 3 3 3 3 2
17 16
tg tg 4 tg tg 45 1
o
tg
4 4 4 4 4
_________________________________________________________________________
10 9 3
ctg ctg 3 ctg ctg 60
o
ctg
3 3 3 3 3 3
7 7 180o 2
cos cos cos 315o cos(45o ) cos 45o
4 4 2
8 2 6 2 2 2 180o
sin sin sin 2 sin sin sin120o sin(90o 30o )
3 3 3 3 3 3
3
cos 30o
2
Zamenimo ove vrednosti u zadatak:
17 7 17 3 3
cos sin tg 1
6 3 4 2 2 3 3 2 3 2

10 7 8 3 2 3 2 2 2 2
ctg cos sin
3 4 3 3 2 2
3) Dokazati indetitet:
sin 2 sin( ) 1
tg
cos( ) cos 2
Kod indetiteta krenimo od jedne strane i transformiemo je, dok ne dodjemo do druge
strane.
5
Vai:
sin( ) sin
cos( ) cos
sin 2sin( ) sin 2sin sin

cos( ) cos cos cos 2 cos
1 sin 1
tg
2 cos 2
3
cos ctg cos( )
2 2 sin
cos(2 )tg ( )
Vai:
3
cos sin
2

ctg tg
2
cos( ) cos
cos(2 ) cos
tg ( ) tg
Pa je:
3
cos ctg cos( )
2 2 ( sin ) (tg ) (cos )
sin
cos(2 )tg ( ) (cos ) (tg )
6
ADICIONE FORMULE
Zbir uglova
sin( + ) = sin cos + cos sin

cos( + ) = cos cos sin sin
tg + tg
tg ( + ) =
1 tg tg
ctg ctg 1
ctg ( + ) =
ctg + ctg
Razlika uglova
sin( ) = sin cos cos sin

cos( ) = cos cos + sin sin
tg tg
tg ( ) =
1 + tg tg
ctg ctg + 1
ctg ( ) =
ctg ctg
Primeujete da su formule za razliku uglova iste kao i za zbir uglova samo su promenjeni
znaci!!!
Naravno, uenicima je uvek problem da zapamte formule a bezobrazni profesori im
ne daju da ih koriste iz knjige. Na je savet da probate da sebi stvorite asocijaciju koja
e vam pomoi da zapamtite odredjenu formulu. Autor ovoga teksta vam nudi svoju
asocijaciju:
Zapamtite dve male pesmice koje odgovaraju na dve poetne formule:
sin( + ) = sin cos + cos sin cos( + ) = cos cos sin sin
sin - ko vie ko-si kosi-kosi manje sine-sine
Uvek prvo piite ugao pa
Za tg ( + ) znamo da je:
sin( + ) sin cos + cos sin
tg ( + ) = = (sad gde vidite sinus zamenite
cos( + ) cos cos + sin sin
tg 1 + 1 tg tg + tg
ga sa tangens a kosinus sa jedinicom) = =
11 tgtg 1 tgtg
1
cos( + ) cos cos sin sin
Za ctg ( + ) = = = (zamenite sinus sa 1, a kosinus
ctgctg 11 ctg ctg 1
sa kotanges) = =
1 ctg + ctg 1 ctg + tg
Znai zapamtili smo sinko vie kosi i kosi kosi manje sine sine i izveli smo
formule za zbir uglova. Za razliku uglova samo promenimo znake!!!
1) Nai bez upotrebe raunskih pomagala vrednost trigonometrijskih funkcija uglova od

a)15, 75, i b) 105 stepeni
a) sin15o = sin(45o 30o )

= sin 45o cos 30o cos 45o sin 30o
2 3 2 1 2( 3 1)
= =
2 2 2 2 4
cos15 = cos(45 30 )
o o o
= cos 45o cos 30o + sin 45o sin 30o

2 3 2 1 2( 3 + 1)
= + =
2 2 2 2 4
tg 45o tg 30o
tg15o = tg (45o 30o ) =
1 + tg 45o tg 30o
3 3 3
1
= 3 = 3 = 3 3
3 3+ 3 3+ 3
1+
3 3
3 3
= racionaliemo sa
3 3
=
(3 3 ) 2
= = =
(
9 6 3 + 3 12 6 3 6 2 3 )
= 2 3
32 3
2
93 6 6
sin 15o
Naravno tg15o smo mogli izraunati i lake tg15o =
cos15o
1 1 2+ 3 2+ 3
ctg15o = = = = 2+ 3
tg15 o
2 3 2+ 3 43
2
sin 75o = sin(45o + 30o )
= sin 45o cos 30o + cos 45o sin 30o
2 3 2 1
= +
2 2 2 2
=
2 ( 3 +1 )
4
cos 75 = cos(45o + 30o )
o
= cos 45o cos 30o sin 45o sin 30o

2 3 2 1
=
2 2 2 2
=
2 ( 3 1 )
4
2 3 +1 ( )
sin 75o 4 3 +1
tg 75o = = = = (moramo opet racionalizaciju)
2 3 1
cos 75o (
3 1 )
4
=
3 +1 3 +1 3 + 2 3 +1 4 + 2 3 2 2 + 3
= = =
(
= 2+ 3
)
3 1 3 + 1 3 1 2 2
1 1 2 3
ctg 75o = = = 2 3
tg 75 2+ 3 2 3
o

b) sin 105o = sin(90o + 15o ) = sin + 15o = (imamo formulu) = cos15o =
2
2 ( 3 + 1)
(a ovo smo ve nali) =
4
(
Naravno, isto bismo dobili i preko formule sin 105o = sin 60o + 45o)
2( 3 1)
cos105o = cos + 15o = sin15o =
2 4

tg105o = tg + 15o = ctg15o = ( 2 + 3)
2

ctg105o = ctg + 15o = tg15o = ( 2 3)
2
opet ponavljamo da moe I ideja da je tg1050 = tg (60o + 45o ) itd.

3
1
2)a) Proveri jednakost sin 20 o cos10 o + cos 20 o sin 10 o =
2
sin 20 cos10 + cos 20 sin 10 = (ovo je: sin cos + cos sin = sin( + ) )
o o o o
1
= sin(20o + 10o ) = sin 30o =
2
3
b) cos 47 o cos17 o + sin 47 o sin 17 o =
2
cos 47 cos17 + sin 47 sin 17 = (ovo je: cos cos + sin sin = cos( ) )
o o o o
3
= cos(47 o 17 o ) = cos 30o =
2
3 5 3
3) Izraunati sin( + ) , ako je sin = + , cos = i , , ,
5 13 2 2
sin( + ) = sin cos + cos sin
Znai fale nam cos i sin . Njih emo nai iz osnovne indentinosti:
sin 2 + cos 2 = 1 sin 2 + cos 2 = 1

cos 2 = 1 sin 2 sin 2 = 1 cos 2
2 2
3 5
cos = 1
2
sin = 1
2
5 13
9 169 25
cos 2 = 1 sin 2 =
25 169
25 9 144
cos 2 = sin 2 =
25 169
16 144
cos 2 = sin =
25 169
16 12
cos = sin =
25 13
4 ovde su sinusi negativni
cos = Dakle:
5 12
sin =
13
Dal da uzmemo + ili to nam
govori lokacija ugla

,
2
4
Ovde su kosinusi negativni! Znai da je cos =
5
4
Vratimo se da izraunamo sin ( + )
3 5 4 12 15 48 33
sin ( + ) = + = + =
5 13 5 13 65 65 65
12
4) Izraunati tg + za koje je sin = i ,
4 13 2

tg + tg
4 1 + tg
tg + = =
4 1 tg tg 1 tg

4
sin
Poto je tg = , znai moramo nai cos
cos
sin 2 + cos 2 = 1 12
2
12 tg = 13
+ cos = 1 5
2
13
13
144 12
cos 2 = 1 tg =
169 5
169 144
cos 2 = Vratimo se u zadatak:
169 12
25 1
cos 2 = 5
tg + =
169 4 1+ 12
25 5
cos =
169 7
5 5 7
cos = tg + = =
13 4 17 17
5
Da li uzeti + ili ? ,
2
Ovde su kosinusi negativni!!!
Dakle 5
cos =
13
5
1 1
5) Ako su i otri uglovi i ako je tg = i tg = pokazati da je + =
2 3 4
Ispitajmo koliko je tg ( + ) = ?
1 1 5
+
tg + tg
tg ( + ) = = 2 3 = 6 =1
1 tgtg 1 1 1 5
2 3 6
Znai: tg ( + ) = 1 , ovo je mogue u 2 situacije: + = 45o ili + = 225 o poto su

i otri uglovi, zakljuujemo:

+ = 45o tj. + =
4
6) Dokazati da je (2 + 3tg 2 y )tg ( x y ) = tgy , ako je 2tgx 3tgy = 0
(2 + 3tg 2 y )tg ( x y ) =
tgx tgy 3tgy
(2 + 3tg 2 y ) = (poto je 2tgx 3tgy = 0 zakljuujemo tgx = )
1 + tgxtgy 2
3tgy
tgy
(2 + 3tg y )
2 2 =
3tgy
1+ tgy
2
3tgy 2tg
(2 + 3tg 2 y ) 2 =
2 + 3tg 2 y
2
3tgy 2tgy
(2 + 3tg 2 y ) = tgy
2 + 3tg 2 y
Ovim je dokaz zavren.
7) Dokazati identitet:
sin( + ) tg + tg
=
cos( ) 1 + tg tg

= = (sada emo izvui: cos cos i gore i
cos( ) cos cos + sin sin
dole) www.matematiranje.com
6
sin sin
cos cos +
cos cos tg + tg
= =
sin sin 1 + tg tg
cos cos 1 +
cos cos
2 +1 1
8) Ako je tg = , tg = i , 0, , dokazati da je =
2 1 2 2 4
Sredimo prvo izraze tg i tg
2 +1
tg = (izvrimo racionalizaciju)
2 1
( )
2
2 +1 2 +1 2 +1 2 + 2 2 +1
tg = = =
2 1 2 +1
2
2 12 2 1
tg = 3 + 2 2
1 1 2 2
tg = = =
2 2 2 2
2
tg =
2
2
3+ 2 2
tg tg 2
tg ( ) = = = 2 je zajedniki i gore i dole=
1 + tg tg
1+
2
2
3+ 2 2 ( )
6+4 2 2 6+3 2
= 2 = 2 =1
2 3 2 4 6+3 2
+ +
2 2 2 2
Dakle tg ( ) = 1 , to nam govori da je = 45o ili = 225o . Poto u zadatku

kae da je , 0, zakljuujemo = 45o tj. = to je i trebalo
2 4
dokazati!
7
TRIGONOMETRIJSKE FUNKCIJE DVOSTRUKOG UGLA
Formule su:
1. sin 2 = 2 sin cos

2. cos 2 = cos 2 sin 2
2tg
3. tg 2 =
1 tg 2
ctg 2 1
4. ctg 2 =
2ctg
Primeri:
2tg
1) a) sin 2 = Dokazati.
1 + tg 2
sin 2 = 2sin cos = (uvek moemo u imenioci dopisati 1, zar ne?)=
2sin cos 2sin cos

sin 2 = = = (trik: izvuemo zajedniki i gore i dole
1 sin 2 + cos 2
cos 2 )=
2sin
cos 2
cos 2tg 2tg
= 2 =
sin
2
tg + 1 1 + tg 2
cos
2
+ 1
cos
2
1 tg 2
b) cos 2 = Dokazati.
1 + tg 2
cos 2 sin 2 cos 2 sin 2

cos 2 = cos sin =
2 2
= = (isti trik izvuemo
1 sin 2 + cos 2
cos 2 i gore i dole)
sin 2
cos 2 1
cos = 1 tg = 1 tg , to je i trebalo dokazati.
2 2 2
=
sin 2 tg 2 + 1 1 + tg 2
cos
2
+ 1
cos
2
1
v) sin 3 = 3 sin 4 sin 3 Dokazati.
sin 3 = sin( 2 + ) Iskoristimo formulu sin( + ) = sin cos + cos sin

= sin 2 cos + cos 2 sin sad formule za dvostruki ugao
= (2 sin cos ) cos + (cos 2 sin 2 ) sin

= 2 sin cos 2 + sin cos 2 sin 3
= 3 sin cos 2 sin 3
(sad emo iz sin 2 + cos 2 = 1 izraziti cos 2 = 1 sin 2 )
= 3sin (1 sin 2 ) sin 3

= 3sin 3sin 3 sin 3
= 3sin 4sin 3
4
g) cos = Nadji vrednosti za dvostruke uglove ako je u IV kvadrantu.
5
Najpre emo izraunati sin
sin 2 + cos 2 = 1
sin 2 = 1 cos 2
2
4
sin = 1
2
5
16
sin 2 = 1
25
9
sin 2 =
25
9
sin =
25
3 3
sin = , poto je ugao iz IV kvadranta uzeemo da je sin =
5 5
Sada je:
2
sin 2 = 2 sin cos
3 4
= 2
5 5
24
=
25
cos 2 = cos 2 sin 2
2 2
4 3 16 9 7
= = =
5 5 25 25 25
24

sin 2 24
tg 2 = = 25 =
cos 2 7 7
25
2) sin =0,6 i pripada prvom kvadrantu, nadji vrednosti za dvostruke uglove.
Sada emo prvo nai cos
sin 2 + cos 2 = 1 sin 2 = 2sin cos

= 2 0, 6 0,8
cos 2 = 1 sin 2
3 4 24
cos 2 = 1 (0,6) 2 = 2 =
5 5 25
cos 2 = 1 0,36 cos 2 = cos 2 sin 2
cos 2 = 0,64 2 2
4 3 7
cos = 0,64 = =
5 5 25
cos = 0,8 24
cos = +0,8 sin 2 25
tg 2 = =
cos 2 7
25
24
tg 2 =
7
3)Dokazati
1
a) sin 15o cos15o =
4
3
2
sin15o cos15o = (trik je da dodamo )
2
2 sin 150 cos150
= = (ovo u brojiocu je formula za sin 2 = 2 sin cos )
2
1
sin 30 o
1
= = 2=
2 2 4
b) 1 4 sin 2 cos 2 = cos 2 2
1 4sin 2 cos 2 = (poto je formula sin 2 = 2 sin cos , to je

4 sin 2 cos 2 = sin 2 2 )
pa je 1 4sin 2 cos 2 = 1 sin 2 2 = cos 2 2
4) Dokazati
a) 2 sin 2 + cos 2 = 1
2 sin 2 + cos 2 = 2 sin 2 + cos 2 sin 2

= sin 2 + cos 2 = 1
b) cos 4 + sin 4 = 1 0,5 sin 2
Da bi ovo dokazali podjimo od indentiteta:
sin 2 + cos 2 = 1 / Kvadriramo

sin 4 + 2sin 2 cos 2 + cos 4 = 1
2
sin 4 + cos 4 = 1 2sin 2 cos 2 ( dodamo izrazu 2sin 2 cos 2 )
2
4sin 2 cos 2
sin 4 + cos 4 = 1 (ovde je 4sin 2 cos 2 = sin 2 2 )
2
1
sin 4 + cos 4 = 1 sin 2 2
2
sin + cos = 1 0,5sin 2 2
4 4
cos 4 + 4 cos 2 + 3 = 8 cos 4
Reenje: Poi emo od leve strane da dokaemo desnu.
4
cos 4 + 4 cos 2 + 3 =
cos 2 (2 ) + 4(cos 2 sin 2 ) + 3 =
cos 2 (2 ) sin 2 (2 ) + 4 cos 2 4sin 2 + 3 =
(cos 2 sin 2 ) 2 (2sin cos ) 2 + 4 cos 2 4sin 2 + 3 =
(cos 2 (1 cos 2 )) 2 4sin 2 cos 2 + 4 cos 2 4sin 2 + 3 = [zamenimo sin 2 = 1 cos 2 ]
(2 cos 2 1) 2 4 cos 2 (1 cos 2 ) + 4 cos 2 4(1 cos 2 ) + 3 =
4 cos 4 4 cos 2 + 1 4 cos 2 + 4 cos 4 +4 cos 2 4 +4 cos 2 + 3 =
= 8cos 4
A ovo smo trebali dokazati!!
x x
6) Ako je sin + cos = 1,4 izraunati sin x
2 2
Reenje: Kvadriraemo datu jednakost.
x x
sin + cos = 1, 4 / () 2
2 2
x x x x x x
sin 2 + 2sin cos + cos 2 = 1,96 [ovde je 2sin cos = sin x]
2 2 2 2 2 2
1 + sin x = 1,96
sin x = 1,96 1
sin x = 0,96
7) Predstavi tg 3 kao funkciju od tg
Reenje:
tg 2 + tg
tg 3 = tg (2 + ) = =
1 tg 2 tg
2tg 2tg + tg (1 tg 2 )
+ tg
1 tg 2 1 tg 2
= =
2tg 1 tg 2 + 2tg 2
1 tg
1 tg 2 1 tg 2
2tg + tg tg 3 3tg tg 3
= =
1 + tg 2 1 + tg 2
5
8) Dokai indetitet:
1 + sin 2
= 2 cos
sin + cos 4
Reenje:
1 + sin 2 sin 2 + cos 2 + 2sin cos (sin + cos ) 2

= =
sin + cos sin + cos sin + cos
2
2 2
= sin + cos = (trik: kod oba sabiraka emo dodati tj. )
2 2
2 2
2 2
sin + cos = izvuemo 2 kao zajedniki
2 2
2 2 2 2
2 sin + cos = poto je sin = i cos = zamenimo u izraz
2 2 4 2 4 2

2 sin sin + cos cos = malo pretumbamo
4 4

2 cos cos + sin sin = ovo u zagradi je formula za cos( )
4 4

2 cos
4
6
TRANSFORMACIJE ZBIRA I RAZLIKE

TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA U PROIZVOD I
OBRNUTO
Formule su:
+
1. sin + sin = 2 sin cos
2 2
+
2. sin sin = 2 cos sin
2 2
+
3. cos + cos = 2 cos cos
2 2
+
4. cos cos = 2 sin sin
2 2
sin( )
5. tg tg =
cos cos
sin( )
6. ctg ctg =
sin sin
1
7. sin x cos y = [sin( x + y ) + sin( x y )]
2
1
8. cos x sin y = [sin( x + y ) sin( x y )]
2
1
9. cos x cos y = [cos( x + y ) + cos( x y )]
2
1
10. sin x sin y = [cos( x + y ) cos( x y )]
2
Primeri :
1) Transformisati u proizvod
a) sin 20 o + cos 50 o
b) sin 56 o cos 56 o
v) sin sin
1
a) sin 20o + cos 50o = (poto nam formula za zbir sinusa i kosinusa, upotrebom veza u I
kvandrantu, prebaciemo: cos 50o = sin 40o )
20o + 40 o 20o 40 o
= sin 20 o + sin 40 o = 2 sin cos
2 2
= 2 sin 30o cos(10 o )
= 2 sin 30o cos10 o
1
= 2 cos10 o = cos10o
2
b)
sin 56o cos 56o =
= sin 56o sin 34o
56o + 34o 56o 34o
= 2 cos sin
2 2
= 2 cos 45 sin11
o o
2
= 2 sin11o = 2 sin11o
2
v)
sin sin =

= sin sin
2

+
= 2 cos 2 sin 2
2 2

+
= 2 cos sin 2
4 2

2
2
= 2 cos sin
4 2
2
= 2 sin
2 4

= 2 sin
4
2
2) Dokazati da je:
a) sin 15o sin 75o = 0,25

b) cos135o cos 45o = 0,5
a)
1
sin15o sin 75o = sin(15o + 75o ) + sin(15o 75o )
2
1
= sin 90o + sin( 60o ) pazi: sinx je neparna funkcija sin(-x) = -sinx
2
1
= sin 90o sin 60o
2
1 1 1 1 1
= 1 = = = 0, 25
2 2 2 2 4
b)
1
cos135o cos 45o = cos(135o 45o ) + cos(135o + 45o )
2
1
= cos 90o + cos180o

2
1 1
= [ 0 1] = = 0,5
2 2
x x x
3) Izraunati a) sin5x sin3x=? b) cos cos cos = ?
2 3 4
a)
1
sin 5 x sin 3x = [cos(5 x 3x) cos(5 x + 3x)]
2
1
= [cos 2 x cos 8 x]
2
b)
x x x
cos cos cos = ( grupiemo prva dva na koja emo upotrebiti formulu, a
2 3 4
x
cos neka saeka!!!)
4
3
x x x
= cos cos cos
2 3 4
1 x x x x x
= cos + cos + cos
2 2 3 2 3 4
1 x 5x x
= cos + cos cos
2 6 6 4
1 x x 1 5x x
= (cos cos ) + (cos cos ) ovde opet upotrebimo formulu za izraze u zagradama
2 6 4 2 6 4
1 1 x x x x 1 1 5x x 5x x
= cos + cos + + cos + cos +
2 2 6 4 6 4 2 2 6 4 6 4
1 x 5x 1 7x 13 x
= cos + cos + cos + cos
4 12 12 4 12 12
1 x 5x 7x 13 x
= cos + cos + cos + cos
4 12 12 12 12
3
4) Dokazati da je : a) sin 20o sin 40o sin 80o =
8
3
b) cos10o cos 50o cos 70o =
8
a) sin 20o sin 40o sin 80o = upakujemo prvi i trei inilac po formuli.
1
sin 20o sin 40o sin 80o = (sin 20o sin 80o ) sin 40o = [cos(200 800 ) cos(200 + 800 )] sin 40o
2
1
cos 60o cos100o sin 40o
2
1 1 1 1
= sin 40o cos100o {Znamo da je cos100o = cos80o , pa je } = sin 40o + cos800
2 2 2 2
1 1
= sin 40o + sin 40o cos80o
4 2
1 1 1
= sin 40o + (sin120o + sin(40o ))
4 2 2
1 1
= sin 40o + (sin120o sin 40o )
4 4
1 1 1
= sin 40o + sin120o sin 40o
4 4 4
1 1 3 3
= sin120o = =
4 4 2 8
4
b)
Pa ovo je ustvari isti zadatak!!!
Zato?
cos10o = sin 80o
cos 50o = sin 40o
cos 70o = sin 20o
3
Dakle cos10o cos 50o cos 70o je isto
8
5) Transformisati u proizvod sin x + sin y + sin z , ako je x + y + z =
sin x + sin y + sin z =

sin x + sin y + sin [ ( x + y )] =
x+ y x y
sin x + sin y + sin( x + y ) Upotrebimo sin x + sin y = 2sin cos i sin = 2sin cos
2 2 2 2
x+ y x y x+ y x+ y x+ y
2sin cos + 2sin cos = Izvuemo zajedniki 2sin
2 2 2 2 2
x+ y x y x+ y
2sin [cos + cos ] = Sad formula za cos +cos
2 2 2
x+ y x y
2sin 2 cos cos =
2 2 2
x+ y x y
4sin cos cos =
2 2 2
x+ y
transformiemo sin
2
x+ y z z z z
sin = sin = sin = sin 90o = cos po formuli za veze u I
2 2 2 2 2 2
kvandrantu.
x y z
Dakle: sin x + sin y + sin z = 4 cos cos cos simpatino, zar ne?
2 2 2
6) Dokazati da je:
sin 495o sin 795o + sin 1095o = 0
5
Reenje: Najpre emo ove uglove prebaciti u I kvadrant, da nam bude lake!!!
sin 495o = sin(495o 360o ) = sin135o = cos 45o

sin 795o = sin(795 2 360o ) = sin 75o = cos15o
sin1095o = sin(1095o 3 360o ) = sin15o
Znai sada imamo:
cos 45o cos15o + sin15o = na prva dva lana upotrebimo formulu...
45o + 15o 45o 15o
2sin sin + sin15o =
2 2
2sin 30 sin15 + sin15o =
o o
1
2 sin15o + sin15o = sin15o + sin15o = 0
2
7) Dokazati da je:
tg 9o tg 27 o tg 63o + tg 81o = 4
Reenje: Pregrupiemo prvo lanove:
( tg 81
o
+ tg 9o ) ( tg 63o + tg 27o ) = imamo formule
sin(81o + 9o ) sin(63o + 27o )
=
cos81o cos 9o cos 63o cos 27o
sin 90o sin 90o
= (sin 90o = 1)
cos81 cos 9 cos 63 cos 27
o o o o
1 1 cos81o = sin 9o
=
cos81o cos 9o cos 63o cos 27o cos 63o = sin 27o
1 1 2
= dodamo
sin 9 cos 9 sin 27 cos 27
o o o o
2
2 2
= (sin 2 = 2sin cos )
2sin 9 cos 9 2sin 27 o cos 27o
o o
2 2
= ( zajednicki )
sin18 sin 54o
o
2(sin 54o sin18o )

= ( gore formula)
sin18o sin 54o
54o + 18o 54o 18o
2 2 cos sin
2 2 4 cos 36o sin18o 4 cos 36o 4 cos 36o
= = = = 4
sin18o sin 54o sin18o sin 54o sin 54o cos 36o
6
5) Izraunati sin 36o bez upotrebe tablica.
Reenje: Znamo da vai veza u I kvandrantu:
sin 36o = cos 54o

odnosno sin 2 18o = cos 3 18o
formula za sin 2 imamo: sin 2 = 2 sin cos a formula za cos 3 smo izveli
(pogledaj) cos 3 = 4 cos3 3cos . Upotrebimo ih:
sin 2 18o = 2 sin 18o cos18o

cos 3 18o = 4 cos3 18o 3 cos18o
Pa je:
4 cos 3 18o 3 cos18o = 2 sin 18o cos18o
(sve podelimo sa cos18o )
4 cos 2 18o 3 = 2 sin 18o
(onda je sin 2 180 + cos 2 180 = 1 cos 2 18o = 1 sin 2 18o )
4(1 sin 2 18) 3 2sin18o = 0

4 4sin 2 18 3 2sin18o = 0
4sin 2 18 + 2sin18o 1 = 0
(uzmimo smenu sin 18o = t )
4t 2 + 2t 1 = 0
2 20 2 2 5 2(1 5)
t1,2 = = =
8 8 8
1 5
t1, 2 =
4
1+ 5
t1 =
4
1 5
t2 =
4
5 1
sin 18o =
4
Nadjimo sad cos18o
7
sin 2 18o + cos 2 18o = 1

2
5 1
cos 18 = 1
2 o

4
5 2 5 +1
cos 2 18o = 1
16
16 6 + 2 5
cos 2 18o =
16
10 + 2 5
cos 2 18o =
16
10 + 2 5
cos18 o =
16
10 + 2 5
cos18 o =
4
sin 36 = 2 sin 18o cos18o
o
5 1 10 + 2 5
sin 36o = 2
4 4
(ubacimo 5 1 pod koren)
sin 36 =o ( )(
2
5 1 10 + 2 5 )
8
sin 36o =
(5 2 )(
5 + 1 10 + 2 5 )
8
sin 36o =
( 6 2 5 )(10 + 2 5 )
8
60 + 12 5 20 5 20
sin 36o =
8
40 8 5
sin 36o =
8
sin 36o =
(
8 5 5 )
8
2 2 5 5
sin 36o =
8
2 5 5
sin 36o =
4
8
9
www.matematiranje.comwww.matematiranje.com/en.html
Trigonometrijskejednaine(osnovne)
1. sinx=a
Ovajednainaimareenjaakoje 1 a 1 zbogogranienostisinusnefunkcijeizmedju1i1.
Dabilakerazumelikakosereavajuovejednaine,posmatraemosledeesituacije:
i) 0 a 1
ii) 1 a 0
iii) a 0
iv) a 1
v) a 1
a) sin x a 0 a 1
Postupak:Nadjemovrednostanayosiipovuemopravu y a Onaseetrigonometrijskikrug(takeAiB)i
spojimosakordinatnimpoetkom.Dobilismodvatraenaugla: ( ) i ( ) .Evoslike:
Reenjazapisujemo:
x1 2k
x2 ( ) 2k
k z
PAZI: 2k dodajemozbogperiodinostifunkcije sin x ,kojaje 2 360 0 ,tojeobavezno!Reenjese
(kadpostaneteiskusni)moesjedinitiiujednoreenje:
xk (1) k k k z
Primer:
1
Reitijednainu: sin x
2
1 1
Reenje: Prvo nacrtamo trigonometrijski krug. Nadjemo na yosi vrednost i povuemo pravu y ,
2 2
paralelnu sa xosom. Ta prava see trigonometrijski krug u takama A i B. Te take spajamo sa koordinatnim
poetkomidobilismotraeneuglove.
Iztablice(kozna)vidimodasutraeniuglovi:

1 30 0
6
5
2 150 0
6
Evoslike:
Reenjasu:

x1 2 k
6
5
x2 2k
6
k z

Ilizajedno: xk (1) k
6
ii) sin x a 1 a 0
Postupakjesliankaomalopre.Nadjemovrednostanayosi(pazi:sadjeanegativnopajeispodxose),
povuemopravuparalelnusaxosom.Mestagdepravay=aseetrigonometrijskikrug(AiB)spojimosa
koordinatnimpoetkomidobilismotraeneuglove: ( ) i ( )
Naslicitoizgleda:
Reenjasu:
x1 2k
x2 ( ) 2k
kz
Primer:
2
Reijednainu: sin x
2

450
4
5
225 0
4
Reenjasu:

x1 2k
4
5
x2 2k
4
k Z
7
Naravno, ovo negativno reenje 2k moemo napisati i kao 2k ali je obiaj da se uglovi u IV
4 4
kvadrantupiukaonegativni
iii) sin x 0
Sinusisujednakinulizaugloveod 0 0 i 180 0
x 0 2k
x 2k
k Z
Ilizajedno: x k k Z
iv) sin x 1
Sinusimavrednost1zaugaood 90 0

Ovdeimamosamojednoreenje: x 2k k Z
2
vi) sin x 1

x 2k k Z
2
Ilimoemozapisatiprekopozitivnogugla:
3
x 2k k Z
2
2. cos x b
Kaoikod sin x a iovdemorabiti 1 b 1 dabijednainaimalareenja.

Iovdeemoraslanitiproblem:
i) 0 b 1
ii) 1 b 0
iii) b 0
iv) b 1
v) b 1
i) cos x b 0 b 1
OviuglovisenalazeuIiIVkvadrantu.
Postupak:Naxosinadjemovrednostb.Povuemopravuparalelnusayosom.Tapravasee
trigonometrijskikrugutakamaMiN.Spojimotetakesakoordinatnimpoetkomidobilismotraene
uglove: i ( )

Reenjasu:
x 2k
x 2k
k Z
Ugao odredimoiztablicailikonstruktivno.
Primer:
3
Reijednainu: cos x
2
Reenjasu:

x 2k , k Z
6

x 2k , k Z
6
3
Jerje cos 30 0
2
3
Tojest cos
6 2
ii) cos x b 1 b 0
OviuglovisenalazeuIIiIIIkvadrantu.Postupakjeisti,samojebnegativno!
Reenjasu:

x 2k
x 2k

k Z
Primer:
1
Reijednainu cos x
2
2
120 0
3
Reenjasu:
2
x 2 k
3
2
x 2 k
3
k Z
iii) cos x 0

x 2 k
2

x 2 k
2
k Z

iv) cos x 1 v) cos x 1

x 0 2k x 2k
x 2k
k Z k Z
3. tgx m
Zarazlikuodprethodnedve,jednaina tgx m imareenjaza m ( , ) .Razmotriemodvesituacije: m 0

i m 0
i) tgx m m 0
TosuugloviuIiIIIkvadrantu!
Postupak:Natangesnojosinadjemomitospojimosakoordinatnimpoetkom.Dobilismougao .Produimotaj
ugaouIIIkvadrantievodrugogreenja:
Reenjeje:

x k
kz
Zatosamojednoreenje?
Zatotoje tgx kaoi ctgx periodinafunkcijasaperiodom
.Pakadstavimo k mismotoreenjeveopisali!
Zapamti:Kod sin x i cos x jeperioda 2k akod tgx i ctgx samo k .
ii) tgx m m 0
OviuglovisuuIIIIVkvadrantu!Postupakjepotpunoisti.

Reenje:
x k
k Z
Primer1:
Reijednainu: tgx 1
Reenje:(iztabliceznamo: tgx 450 1 )

450
4

x k
4
k Z
Primer2:
Reijednainu: tgx 3
Reenje:Iztabliceje tg 60 0 3 ,pajeonda tg ( 60 0 ) 3 jerje tg ( ) tg
Crtamosliku:

Dakle:

k
3
k Z
Primer3:
Reijednainu: tgx 0
Vidimodasutougloviod 0 0 i 180 0
Dakle:
x 0 0 k
x k
k Z
10
4. ctgx m
KaoizatgxreenjasuizcelogskupaR.Periodaje k .Postupakreavanjajeslian,samotovrednostzactgx
traimonakotangensnojosi
ctgx m m 0 ctgx m m 0

UglovisuuIiIIIkvadrantu. UglovisuuIIiIVkvadrantu.
Reenje: x k Reenje: x k
k Z k Z
Najprepotraimovrednostutablici,vidimokojijeugaoupitanjuInacrtamosliku.
Primer1:
3
Reijednainu: ctgx
3
Reenje:iztablicevidimovrednostza 60 0

x k k Z
3
11
Primer2:
Reijednainu: ctgx 1

x k
4
Amoei:
3
x k
4
k Z
Primer3: Reitijednainu: ctgx 0

x k
2
k Z
Zadaci
1) Reijednaine:

1
a) sin 2 x
2

b) sin x 0
3
12
Reenje:
a) Jednainureavamonormalno,kaodajesinx.(alpiemo2xureenju)
Iztablicevidimodajejedantraeniugao 30 0
Pazisad:
5
2x 2k V 2 x 2 k
6 6
Sadaizrazimox,odnosnosvepodelimosa2
5
x k V x k
12 12
k Z

b) Istoreavamokaodaje sin x 0 aliposlenepiemo x .Nego x ... paizraunamo!
3
Dakle:

x 0 2k V x 2k
3 3

x 2k V x 2 k
3 3
4
k Z x 2 k
3
k Z
2) Reijednaine:
2
a) cos 5 x
2

b) cos 2 x 0
6
13
2
Reenje: cos 5 x
2

3 3
5x 2k V 5 x 2k
4 4
Obareenjapodelimosa5
3 2k 3 2k
x V x
20 5 20 5
k Z k Z
b)

cos 2 x 0
6

2x 2 k V 2x 2k
6 2 6 2

2x 2 k 2x 2k

2 6 2 6
4 2
2x 2k 2x 2 k
6 6
2
2x 2k 2x 2 k
3 3

x k x k
3 6
14
k Z k Z
3) Reitijednaine:

a) tg 2 x 1

b) tg 3 x 1
2
Reenje:
a) tg 2 x 1
Traeniugaoje 45
0

Dakle:

2x k
4
k
x
8 2
k Z

b) tg 3 x 1
2

Traeniugao(iztablice)je 45
0

4

3x k
2 4

3x k

4 2
3
3x k
4
k
x
4 3
k Z
15
4) Reitijednaine:
a) ctg 3 x 1

b) ctg x 3
2
Reenje:
a) ctg 3 x 1 Iztablicevidimodajetraeniugao 45 0
Dakle:

3x k
4
k
x
12 3
k Z

b) ctg x 3 Traeniugaoje 30 0
2

x k
2 6

x k

6 2
4
x k
6
2
x k
3
k Z
16
Trigonometrijske nejednaine
To su nejednaine kod kojih se nepoznata javlja kao argument trigonometrijske funkcije.

Reiti trigonometrijsku nejednainu znai nai sve uglove koji je zadovoljavaju.
Prilikom traenja reenja ove nejednaine, najpre emo reiti odgovarajuu jednainu,
a zatim nai intervale koji se u nejednaini trae.
1. Nejednaine sinx>a i sinx<a

a < 1 -svaki broj je reenje
sin x > a 1 a 1 - reavamo
a 1 -nema reenja
a 1 -nema reenja
sin x < a 1 a 1 -reavamo
a > 1 -svaki broj je reenje
Primer 1: Rei nejednaine:
a) sin x > 2
1
b) sin x >
2
v) sin x > 3
Reenja:
a) sin x > 2 poto je 1 sin x 1 to je svaki x R reenje.
1
b) sin x >
2
1
Najpre reimo odgovarajuu jednainu:
1
sin x = Dakle, reenja jednaine su:
2

x= + 2k
6
5
x= + 2k
6
1
Sada razmiljamo! Poto nam treba da je sin x > uzimamo gornji deo.
2
Dakle:
5
<x<
6 6
Jo dodamo periodinost
5
+ 2k < x < + 2k , k Z
6 6
v) sin x > 3
Ovo je nemogue, dakle nejednaina nema reenja.
a) sin x < 2
2
b) sin x
2
v) sin x < 5
Reenja:
a) sin x < 2 Kako je 1 sin x 1 , dakle nikad ne moe biti manji od -2, data
nejednaina nema reenja.

2
2
b) sin x
2
2
Najpre reimo jednainu sin x =
2
Reenja su:
5
x= + 2k
4
7
x= + 2k
4
2 5 7
Za nejednainu sin x nama treba donji deo ! Dakle: x
2 4 4
5 7
+ 2k x + 2k , k Z
4 4
v) sin x < 5
Kako je 1 sin x 1 , ova nejednaina je uvek zadovoljena,tj. x R je reenje.
2.Nejednaine cosx>b i cosx<b

b < 1 - svaki broj je reenje
cos x > b 1 b 1 - reavamo
b 1 - nema reenja
b < 1 - nema reenja
cos x < b 1 b 1 - reavamo
b > 1 - svaki broj je reenje www.matematiranje.com
3
Primer 1:
Rei nejednaine:
a) cos x > 2
1
b) cos x >
2
3
v) cos x >
2
Reenja:
a) cos x > 2 ovde je svaki x R
1
b) cos x >
2

x= + 2k
1 3
Najpre reimo cos x =
2
x= + 2k
3
y
0
60
-1 1 x
0
-60
1
Za reenja su nam potrebni uglovi iji je kosinus vei od ,znai desno.
2

Konano reenje je + 2k < x < + 2k , k Z
3 3
4
3
v) cos x >
2
Ova nejednaina nema reenja jer najvea vrednost za kosinus, kao to znamo,
moe biti 1.
a) cos x < 2
1
b) cos x
2
v) cos x < 2
Reenja:
a) cos x < 2 - nema reenja
1 1
b) cos x -reiemo prvo cos x =
2 2
y
0
120
0
240
2
x= + 2k
3
4
x= + 2k
3
1
Za reenje nejednaine cos x nam treba levi deo
2
2 4
Dakle reenje je + 2k x + 2k
3 3
v) cos x < 2
Ovde je naravno reenje x R www.matematiranje.com
5
3. Nejednaine sa tgx i ctgx:
Ove nejednaine za razliku od onih sa sinx i cosx uvek imaju reenja s obzirom da tgx i
ctgx uzimaju vrednosti iz celog skupa R.
I ovde emo najpre reiti odgovarajuu jednainu I na osnovu nje odrediti interval
reenja date nejednaine.
Primer 1:
a) tgx > 3
0
90 0
60
240
0
270
Najpre reimo jednainu tgx = 3 , x = 60o + k .
Razmiljamo gde su tgx vei od 3 ? Prvo su to
Uglovi od 60 o do 90o . A onda I drugi interval od
240o do 270o . Znai ovde imamo dva intervala
sa reenjima!
Reenje e dakle biti:
60o < x < 90o i 240o < x < 270o
Dodamo period k koja vai za tgx.
4 3
+ k < x < + k + k < x < + k
3 2 i 3 2
k Z k Z
Ili moemo zapisati:

x ( + k , + k ) 4 3
3 2 i x( + k , + k )
3 2
k Z
6
b) tgx < 1
Prvo reimo tgx = 1 , znamo da je to ugao od 45o i 225o .
Nama treba da su tangensi manji od 1.(podebljana poluprava)
y
0
90
0
45
225
Opet imamo dva reenja !

0
270
5
<x< i <x<
2 4 2 4
Odnosno:
5
x ( + k , + k ) ( + k , + k )
2 4 2 4
k Z
Primer 2:
Rei nejednaine:
3
a) ctgx >
3
b) ctgx < 0
Reenja:
3
a) Reimo prvo ctgx = x = 60o i x = 240o
3
y
60
0
180
0 x
0
0
240
7
Opet dva intervala:
4
0< x< i <x<
3 3
Reenje je:
4
x (0 + k , + k ) ( + k , + k ) , k Z
3 3
b) ctgx = 0
0
90
0
x
180 0
360
0
270
Traeni uglovi su iz II i IV kvadranta.
3
< x < i < x < 2
2 2
Reenje je:
3
x ( + k , + k ) ( + k ,2 + k )
2 2
k Z
8
Zadaci:
3
1) sin 3 x 0
2
Najpre reimo
3
sin 3 x =0
2
3
sin 3 x =
2
y
0
120 0
60
Dakle:
2
+ 2k 3x + 2k
3 3
Sve podelimo sa 3
2k 2 2k
+ x +
9 3 9 3
k Z
2) sin x + cos x < 2
Najpre reimo jednainu:
sin x + cos x = 2
Ovo je tip uvodjenje pomonog argumenta

9
a=1
b=1
c= 2
b 1
tg = tg = tg = 1
a 1

= 45o =
4
c 2 2 c
= = =1 Pa je : sin( x + ) = sin( x + ) = 1
a2 + b2 1+1 2 a2 + b2 4
Dakle imamo:

sin( x + ) < 1
4

Ovde nam ne odgovara samo ako je sin( x + ) =1
4

x+ = + 2k
4 4

Tj. x = + 2k
2 4

x= + 2k
4

Dakle reenje je x sem + 2k odnosno x + 2k , k Z
4 4
3) 2 sin 2 x + 5 sin x + 2 > 0
2 sin 2 x + 5 sin x + 2 > 0 smena sinx=t
2t 2 + 5t + 2 > 0 pogledaj kvadratne nejednaine!
53
t1, 2 =
4
1
t1 =
2
t 2 = 2
10
1
t (,2) ( , )tj ,
2
1
sin x (,2) ( , )
2
Poto je 1 sin x 1 moramo izvriti korekciju intervala!
1 1
sin x ,1 odnosno sin x >
2 2
1

2
11
7 330o = =
210o = 6 6
6
7
+ 2k < x < + 2k
6 6
k Z
Je konano reenje!
1 1
4) Pokazati da vai za svako : + 8
sin cos 4
4
Transformiemo izraz na levoj strani!
1 1 cos 4 + sin 4
+ = =
sin 4 cos 4 sin 4 + cos 4
Transformiemo izraz sin 4 + cos 4 .

Podjimo od :
11
sin 2 + cos 2 = 1/ () 2 kvadriramo
(sin 2 + cos 2 ) 2 = 1
sin 4 + 2sin 2 cos 2 + cos 4 = 1 odavde izrazimo sin 4 + cos 4
2
sin 4 + cos 4 = 1 2sin 2 cos 2 dodamo kao trik
2
2 2sin 2 cos 2
sin 4 + cos 4 = 1
2
sin 2
2
sin 4 + cos 4 = 1
2
2 sin 2 2 1 + 1 sin 2 2
sin 4 + cos 4 = = opet trik da je 1 sin 2 2 = cos 2 2
2 2
1 + cos 2
2
=
2
1 + cos 2 2
cos + sin
4 4
2 1 + cos 2 2 8
= = = dodamo( )
sin cos sin cos 2sin cos
4 4 4 4 4 4
8
8(1 + cos 2 ) 8(1 + cos 2 )
2 2
8
= = 8
16sin cos
4 4
sin 2
4
sin 4 2
A ovo sigurno vai!
5) Ako su , , uglovi trougla I ako je tup, tada je tgtg < 1 . Dokazati
tg tg < 1?
Ako je ugao tup I + + = 180o onda zbir + mora biti manji od 90o to jest ugao
( + ) je u I kvadrantu! A poto znamo da su tangensi uglova u prvom kvadrantu
pozitivni, mora biti tg ( + ) > 0
Za tg ( + ) imamo formulu:
tg + tg
>0
1 tgtg
A
Pazi: > 0 ( A > 0, B > 0) ( A < 0, B < 0) Poto je tg + tg > 0 mora biti:
B
12
1 tgtg > 0 odnosno tgtg < 1
to smo I trebali dokazati!!!

13
GRAFICI TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA (I deo)
y a sin(bx c)
Da se najpre podsetimo osnovnog grafika funkcije y = sinx i njenih osobina.
y sin x
1
3

2 2
2 3 0
2 x

2 2
-1
Osobine:
- funkcija je definisana za svako x, to jest x (, )
- skup vrednosti funkcije je interval [1,1] , to jest funkcija je ograniena 1 sin x 1
- sinx je periodina funkcija sa osnovnom periodom 2
- nule funkcije ( mesta gde grafik see x osu) su x 0, x , x 2 ... ili ovo moemo zapisati , uzimajui u
obzir periodinost kao x k (k 0, 1, 2,...)
3 5
- maksimalne vrednosti funkcije su u , , ,... to jest, moemo zapisati: x 2k k Z
2 2 2 2
3 7
- minimalne vrednosti funkcije su u , , ,... to jest , moemo zapisati: x 2k k Z
2 2 2 2

- sinx raste u intervalima [ 2 k , 2k ], kZ
2 2

- sinx opada u intervalima [ 2 k , 2k ], kZ
2 2
- funkcija je pozitivna, sinx > 0 za x (2k , (2k 1) ) kZ
- funkcija je negativna, sinx < 0 za x ((2k 1) , 2k ) kZ
- grafik se zove SINUSOIDA
1
Trigonometrijsku funkciju y a sin(bx c) emo da nauimo da crtamo na dva naina.
Prvi nain se sastoji u tome da krenemo od poetnog grafika y=sinx i da u zavisnosti od brojeva a,b i c vrimo
pomeranja grafika ( nauiemo kako ) a drugi nain je direktno ispitivanje taaka ( nule funkcije, max, min...) ali za
njega nam je potrebno da znamo reavati trigonometrijske jednaine.
Najpre uoite i zapiete brojeve a,b i c. Svaki od njih pria neku priu...
y a sin x
Broj a koji je ispred sinusa se zove amplituda i predstavlja maksimalno rastojanje take grafika od x- ose.
Za funkciju y=sinx je taj broj a=1 a na grafiku vidimo da je ona ba ograniena sa -1 i 1.
Ako je broj ispred sinusa pozitivan , funkcija izgleda:

y
a
1
3

2 2
2
3 0
y sin x 2 x
2 2
-1
-a y=asinx
Dakle, nule funkcije ostaju na svojim mestima , dok se max i min produe do take a, odnosno a.
Ako je broj ispred sinusa negativan ,funkcija izgleda:

y
a y=-asinx
1
3

2 2
2
3 0
y sin x 2 x
2 2
-1
-a
Ovde dakle moramo voditi rauna jer se grafik okree, a max i min zamene mesta i produe se do take a,
odnosno a.
2
primer 1. Nacrtati grafik funkcije y sin x
Ovde nam je a = -1 . To nam govori da poetni grafik y sin x ( koji je nacrtan na slici isprekidanom linijom)
samo okrenemo.
y
1
3 3

2 2 2 2
x
2 0
2
-1 y sin x
primer 2. Nacrtati grafik funkcije y 2sin x
Sada je = 2. To znai da funkcija po y- osi ide od -2 do 2 i da se grafik ne okree.
y y 2sin x
2
1
3

2 2
2
3 0
2 x
2 2
-1
-2
3
2
3
Vidimo da je a . Grafik je u odnosu na poetni okrenut, zbog minusa i nalazi se, gledajui po y osi ,
2
3 3
izmeu i .
2 2
y 3
y sin x
2 2
3
2
1
3

2 2 2
2
3 0 2 x
2
-1
3

2
-2
3
y sin bx
Periodinost funkcije y a sin(bx c) direktno sledi iz periodinosti funkcije y=sinx.
2
Osnovni period za y a sin(bx c) se rauna po formuli T .
b
Broj b se zove frekvencija ili uestalost i pokazuje koliko se celih talasa nalazi na intervalu [0, 2 ]
2
Dakle, na poso je da uoimo broj b, i ubacimo ga u formulu T da bi dobili osnovnu periodu.
b
1
2
1 2 2
Uoimo da je ovde b . Onda je T T T 4
2 b 1
2
y
1
3 7

2 2 2
2
3 0 2 5 3 4 x
2 2 2
-1
1
y sin x
2
Poetna funkcija y = sinx je i ovde data isprekidano. ta se desilo sa njom? Vidimo da se ona izduila, jer je sada
perioda T 4 .
primer 5. Nacrtati grafik funkcije y sin 2 x
2 2
Kako je b 2 onda e osnovna perioda biti T T T
b 2
ta e sada biti sa poetnim grafikom? Pa kako je perioda samo T , on e da se skupi:

y
1
3
3
2 4 2
2
3 0
4

2 x
2
2
-1 y sin 2 x
4
y sin( x c) odnosno y sin(bx c) ( broj c se zove poetna faza)
c
Opet naravno, najpre iz zadate funkcije proitamo vrednosti za b i c. Onda odredimo vrednost za .
b
Grafik funkcije y sin(bx c) se dobija pomeranjem grafika y sin bx du x ose i to (pazi na ovo):
c
i) u pozitivnom smeru ( udesno ) ako je vrednost negativna
b
c
ii) u negativnom smeru ( ulevo) ako je vrednost za pozitivna
b

primer 6. Nacrtati grafik funkcije y sin( x )
2

c c
Ovde je a=1, b=1, c= . Vrednost izraza je 2 . ta ovo znai?
2 b b 1 2

Poto je vrednost ovog izraza pozitivna , poetni grafik y = sinx pomeramo za ulevo.
2
y

y sin( x )
1 2
3 3

2 2 2 2
2 0
2 x
-1

4
c
a 1, b 1, c Pomeramo grafik y = sinx za udesno.
4 b 4 4
1
3

2 2
2
3 0 5
4
2 9
x
4 2 4
2
-1

y sin( x )
4
5

primer 8. Nacrtati grafik funkcije y sin(2 x )
2

Ovde je a=1, b=2 i c
2

2 2 c
Perioda je : T T T a vrednost izraza : 2
b 2 b 2 4

Moramo crtati tri grafika : y=sinx ( slika 1.) pa onda y=sin2x ( slika 2.) i na kraju y sin(2 x ) (slika 3.)
2
y
1
3

2 2
slika 1.
2
3
2
0
2
2 x
-1
y=sinx
1
3
3
2 4 2
2 3 0
2 slika 2.

2
4 2 x
-1 y sin 2 x
y
1
3
3
2 4 2
slika 3.
2
3
2
0
4

2
2
x
-1
y sin(2 x )
2
Na slici 2. vidimo da se grafik sinusne funkcije skupio zbog periode T .
c
Na slici 3. je izvreno pomeranje grafika y=sin2x za udesno, jer je vrednost negativna.
4 b
Verovatno e va profesor traiti od vas da sva tri grafika nanosite na jednoj sliciMi smo namerno crtali tri slike da
bi bolje razumeli
6
1
2 4
1
a 1, b , c
2 4

2 2 c 2
Traimo periodu: T T T 4 i vrednost izraza: 4
b 1 b 1 4 2
2 2
Opet idu tri grafika:
Na slici 1. je poetni grafik y = sinx
1
Na slici 2. je grafik y sin x koji dobijamo poveavajui periodu na 4
2
1 1
Na slici 3. je konaan grafik y sin( x ) koji dobijamo kada grafik funkcije y sin x pomerimo za udesno,
2 4 2 2
c
jer je vrednost izraza pozitivna.
b
1
x
slika 1.
2 0 2 3 4
-1
y
1
3 7

2 2 2 x slika 2.
2
3 0 2 5 3 4
2 2 2
-1
1
y sin x
2
y
1
3 7

2 2 2 x
slika 3.
2
3 0 2 5 3 4
2 2 2
-1 1
y sin( x )
2 4
7
Sada imamo znanje da nacrtamo ceo grafik y a sin(bx c ) ali to pogledajte u sledeem fajlu:
GRAFICI TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA (II deo)

8
GRAFICI TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA (II deo)
U prethodnom fajlu ( grafici trigonometrijskih funkcija I deo) smo prouili kako se crtaju grafici u zavisnosti od
brojeva a,b i c. Sada moemo sklopiti i ceo grafik funkcije y a sin(bx c) .
POSTUPAK:
i) Nacrtamo grafik funkcije y = sinx

2
ii) Uoimo brojeve a,b i c , i naemo periodu T . Crtamo grafik y sin bx .
b
c
iii) Odredimo vrednost izraza i vrimo pomeranje po x osi, to jest crtamo grafik y sin(bx c)
b
iv) Vrednost amplitude a nam pomae da nacrtamo konaan grafik y a sin(bx c)
Ovo je jedan nain za crtanje grafika. Drugi nain je direktno ispitivanje znaajnih taaka, a ve smo vam pomenuli da
ovde morate znati reavati trigonometrijske jednaine.( Imate taj fajl, pa se malo podsetite...)

primer 1. Nacrtaj grafik funkcije: y 3sin(2 x )
4
Reenje
I nain

Iz y 3sin(2 x ) je a 3, b 2, c
4 4
Crtamo prvo grafik osnovne funkcije y sin x .
y
1
3

2
2
slika 1.
2
3
2
0
2
2 x
-1
y=sinx
2 2
Nadjemo periodu : T T T
b 2
1
Dalje crtamo grafik funkcije y sin 2 x
1
3
3
2 4 2
2 3 0
2 slika 2.

2
4 2 x
-1 y sin 2 x

c c 4
Vrednost izraza je . Vrimo pomeranje grafika y sin 2 x za ulevo:
b b 2 8 8
y
1
3

2 2
2 3
0 2 slika 3.
2

8 x
-1
y sin(2 x )
4
I konano, kako je amplituda a 3 , to nam govori na razvuemo grafik izmedju -3 i 3 du y ose.
y
3
1
3
3
2 4 2
2 3 0
2 slika 4.

2

8
4 2 x
-1
-2
-3

y 3sin(2 x )
4
II nain
2
Zapiemo vrednosti za a,b i c. Nadjemo periodu T .
b
Ispitujemo gde su nule funkcije.
Traimo take ekstremuma ( maksimum i minimum).

2
2 2
a 3, b 2, c i T T T
4 b 2
Nule funkcije
To su mesta gde grafik see x osu.
y0

3sin(2 x )0
4

sin(2 x ) 0 2x 0 2x
4 4 4

2x 0
4

2x x Ovde sada dodamo periodu(T= ): x k k Z
4 8 8

2x
4
3 3 3
2x x x k k Z
4 8 8
Ove take nalazimo na x osi .
Maksimum
Kako je amplituda a 3 , funkcija e imati maksimalnu vrednost za y=3.
y3

3sin(2 x )3
4

sin(2 x ) 1 2x 2x 2x x
4 4 2 2 4 4 8

I ovde moramo dodati periodu: x k k Z
8
Minimum
Funkcija e imati minimalnu vrednost za y =-3

y 3

3sin(2 x ) 3
4
3 3 5 5
sin(2 x ) 1 2 x 2x 2x x
4 4 2 2 4 4 8
5
Dodajemo periodu: x k k Z
8
3
Sada sklopimo grafik:
y
3
1
3
3
2 4 2
2 3 0 3 5 7 2

2

8 8 4 8 2 8 8 x
-1
-2
-3

y 3sin(2 x )
4
Vidite i sami da ovaj drugi nain daje precizniji grafik, ali mora se vladati reavanjem jednaina.
Vi konstruiite grafik kako va profesor komanduje...
1
primer 2. Nacrtaj grafik funkcije: y 2sin( x )
2 6

1 2 2 c 6 c
a 2, b , c T 4 , dakle T 4 i , dakle
2 6 b 1 b 1 3 b 3
2 2
y
1
3 7

2 2 2
slika 1.
2
3 0 2 5 3 4 x
2 2 2
-1
y sin x
1
3 7

2 2 2
2 3 0 2 5 3 4 x
slika 2.

2 2 2
-1
1
y sin x
2
1
3 7

2 2 2
slika 3.
2
3

3
0 2 5 3 4 x
2 2 2
-1
1
y sin( x )
2 6
y
2
1
3 7

2 2 2
slika 4.
2
3

3
0 2 5 3 4 x
2 2 2
-1
-2
1
y 2sin( x )
2 6
4
Ako bi radili preko ispitivanja :
Nule funkcije
y0
1
2sin( x ) 0
2 6
1 1 1
sin( x ) 0 x 0 x
2 6 2 6 2 6
1
x 0 x i kad dodamo periodu: x 4k
2 6 3 3
1 5 5
x x kad dodamo periodu: x 4 k
2 6 3 3
Maksimum
y2
1
2sin( x ) 2
2 6
1
sin( x ) 1
2 6
1 3
x
2 6 2
1 8
x
2 6
8 8
x dodamo periodu x +4k
3 3
Minimum
y 2
1
2sin( x ) 2
2 6
1
sin( x ) 1
2 6
1
x
2 6 2
1 2
x
2 6
2 2
x x 4 k
3 3
Da sklopimo grafik:
5
y
1
2
3
2
3
0 5 2 8 3 11
4 x
3 3 3 3
2
-1
-2
1
y 2sin( x )
2 6

primer 3. Nacrtaj grafik funkcije: y 2 cos(2 x )
4
Grafik ove funkcije se konstruie na isti nain kao i za sinusnu funkciju. Razlika je jedino u tome to je
poetni grafik y cos x

Za y 2 cos(2 x ) je:
4

a 2, b 2, c
4
2 2
T T
b 2

c 4 c

b 2 8 b 8
Kreemo od grafika y cos x :
1
3 3

2 2 2 2 x
2 0
2
-1
Dalje crtamo grafik y cos 2 x , to jest smanjujemo periodu na .
6
y
1
3 3

2 2 2 2 x
2 0
2
-1 y cos 2 x
c
Kako je , vrimo pomeranje ovog grafika za udesno:
b 8 8
y
1
3 3

2 2 2 2 x
2
3 0 2
8
-1

y cos(2 x )
4
Amplituda je a 2 , pa rairimo grafik izmedju -2 i 2 po y osi.
y
2
1
3 3

2 2 2 2 x
2
3
8
0
2
-1
-2

y 2 cos(2 x )
4
Evo konanog grafika.
primer 4. Nacrtaj grafik funkcije: y sin x 1
Ovakvu situaciju do sada nismo imali... Ali smo neto slino radili kod kvadratne funkcije ( pogledaj taj fajl).
Broj van sinusa nam ustvari predstavlja pomeranje po y-osi!
Ako je taj broj pozitivan grafik se pomera na gore a ako je taj broj negativan , grafik se za toliko pomera na dole.
7
Ovde imamo +1, pa emo nacrtati grafik funkcije y sin x i ceo grafik podii za 1 na gore.
y sin x
1
3

2 2
2 3 0
2 x

2 2
-1
y sin x 1
2
1
3

2 2
2 3 0
2 x

2 2
-1
primer 5. Nacrtaj grafik funkcije: y cos x 2
Crtamo grafik y cos x pa ga spustimo za 2 na dole po y osi!
1
3 3

2 2 2 2 x
2 0
2
-1
1
3 3

2 2 2 2 x
2 0
2
-1
-2
-3
y cos x 2
8
primer 6. Nacrtaj grafik funkcije: y sin x 3 cos x
Reenje:
Ovde nam je prvi posao da spakujemo funkciju na oblik y a sin(bx c) ili y a cos(bx c) .
Ovde moramo koristiti formulice iz trigonometrije, a ima i nekih trikova...
2
y sin x 3 cos x kao trik dodamo
2
2 2
y sin x 3 cos x sad uzmemo 2 ispred zagrade
2 2
1 3 1 3
y 2( sin x cos x) znamo da je cos i sin , zamenimo ...
2 2 3 2 3 2

y 2( cos sin x sin cos x) malo pretumbamo....
3 3

y 2( sin x cos cos x sin ) ovo u zagradi je formula sin( x y ) sin x cos y cos x sin y
3 3

y 2sin( x )
3

Znai, zadatu funkciju y sin x 3 cos x smo sveli na oblik y 2sin( x ) koji znamo da konstruiemo.
3
Ostavljamo vama za trening da probate sami da je konstruiete.
3
primer 7. Nacrtaj grafik funkcije: y sin(2 x ) cos(2 x )
4 4
Reenje:
I ovde imamo zeznutu situaciju. Najpre moramo prebaciti kosinus u sinus preko formulice za vezu trigonometrijskih
funkcija u I kvadrantu:

cos x sin( x)
2
9
3
y sin(2 x ) cos(2 x )
4 4
3
y sin(2 x ) sin[ (2 x )]
4 2 4
3
y sin(2 x ) sin[ 2 x ]
4 2 4
5 x y x y
y sin(2 x ) sin( 2 x) dalje koristimo formulicu: sin x sin y 2sin cos
4 4 2 2
5 5
2x 2x 2 x ( 2 x)
y 2sin 4 4 cos 4 4
2 2
5 5
2x 2 x 2x 2x
y 2sin 4 4 cos 4 4
2 2
3
4x
2 znamo da je sin 1
y 2sin cos
2 2 2
3
4x
y 2 1 cos( 2 )
2 2
3
y 2 cos(2 x )
4
I ovo je za trening...Ako se ne snalazite, poaljite nam mejl pa emo probati da vam pomognemo, nekako.
10
SINUSNA I KOSINUSNA TEOREMA
REAVANJE TROUGLA
Sinusna teorema glasi:
Stranice trougla proporcionalne su sinusima njima naspramnih uglova.
a b c
= = = 2R
sin sin sin
Odnos duine stranica i sinusa naspramnog ugla trougla je konstanta i jednak je duini
prenika (2R) krunice opisane oko trougla.
Sinusna teorema se primenjuje:
1) Kada su data dva ugla i jedna stranica

2) Kada se date dve stranice i ugao naspram jedne od tih stranica
Kosinusna teorema glasi:
Neka su a,b,c duine stranica i , , je veliine odgovarajuih unutranjih uglova trougla

ABC. Tada je:
a 2 = b 2 + c 2 2bc cos
b 2 = a 2 + c 2 2ac cos
c 2 = a 2 + b 2 2ab cos je
Kosinusna teorema se primenjuje:
1) Kad su date dve stranice i ugao izmedju njih

2) Kad su date sve tri stranice trougla
1
Jo neke vane ''stvari'' koje se izvode iz sinusne i kosinusne teoreme su:
Povrina trougla je: 1

P= a sin
2
1
P = b sin
2
1
P = c sin
2
a b c a+b+c
Povrina trougla je P = , gde je s = poluobim a r je poluprenik
4R 2
upisane krunice
Teine linije se izraunavaju: 2b 2 + 2c 2 a 2

ta =
2
2c 2 + 2a 2 b 2
tb =
2
2a 2 + 2b 2 c 2
tc =
2
Proizvod dijagonala tetivnog etvorougla (oko koga moe da se opie krunica)

jednak je zbiru proizvoda naspramnih strana.
m n = ac + bd
Ptolomejeva teorema
Ako su d1 i d 2 dijagonalne konveksnog etvorougla i ugao koji one grade.

Povrina tog etvorougla je:
2
1
P= d1 d 2 sin
2
Zadaci:
1) U trouglu ABC dato je = 450 , = 60 0 i poluprenik opisanog kruga R = 2 6 .

Odrediti ostale osnovne elemente bez upotrebe tablica.
= 45o
= 60o
R=2 6
____________
Najpre emo nai ugao

+ + je = 180 o
= 180 o (45 o + 60 o )
= 75 o
a b c
= = = 2R
sin sin sin
Iskoristiemo sinusnu teoremu.
a a = 2 R sin
= 2R
sin
a = 2 2 6 sin 45 o
2
a=4 6 = 2 12 = 4 3
2
a=4 3
3
b
= 2R b = 2 R sin
sin
b = 2 2 6 sin 60o
3
b=4 6 = 2 18 = 6 3
2
b=6 3
c
= 2R c = 2 R sin je
sin
c = 2 R 6 sin 75o
c = 4 6 sin(45o + 30o )
c = 4 6 (sin 45o cos 30o + cos 45o sin 30o )
2 3 2 1
c = 4 6 + sre dim o
2 2 2 2
(
c = 2 3+ 3 )
2) Odrediti stranicu b trougla ABC ako su njegove stranice a = 2 3cm, c = 6cm i
ugao = 1050
a = 2 3cm
c = 6cm
Ovde emo upotrebiti kosinusnu teoremu!!!
= 105o
____________
b=?
b 2 = a 2 + c 2 2ac cos
Ajmo prvo da nadjemo cos105o
cos105o = cos(60o + 45o )

= cos 60 o cos 45 o sin 60 o sin 45 o
1 2 3 2 2 (1 3 )
= =
2 2 2 2 4
4
2 (1 3 )
b 2 = (2 3 ) 2 + ( 6 ) 2 2 2 3 6
4
b 2 = 12 + 6 6(1 3 )
b 2 = 12 + 6 6 + 6 3
b 2 = 12 + 6 3 mali trik
12 + 6 3 = (3 + 3 ) 2 proverimo
b 2 = (3 + 3 ) 2 2
= 32 + 2 3 3 + 3
b = 3+ 3
= 9+6 3 +3
= 12 + 6 3
3) U trouglu ABC dato je AB=24cm, AC=9cm i ugao = 600 . Odrediti bez

upotreba tablica, stranicu BC i poluprenik opisane krunice.
b=9cm a
b = 9cm
c = 24cm
A c=24cm B
= 60 o
__________
a = ?, R = ?
a 2 = b 2 + c 2 2bc cos
a 2 = 9 2 + 24 2 2 9 24 cos 60o
1
a 2 = 81 + 576 2 9 24
2
a = 441
2
a = 441
a = 21cm
5
a 21
= 2R = 2R
sin sin 60 o
21
= 2R
3
2
42
2R =
3
21
R= racionaliemo
3
21 3
R=
3 3
21 3
R=
3
R = 7 3cm
4) U trouglu ABC razlika stranica a i b jednaka je 3cm ugao = 600 i poluprenik

7 3
opisane krunice R = cm . Odrediti stranice trougla ABC.
3
a b = 3cm
= 60 o
7 3
R=
3
_____________
a, b, c = ?
c
= 2 R c = 2 R sin
sin
7 3
c = 2 sin 60 o
3
7 3 3
c = 2
3 2
c = 7cm
6
c 2 = a 2 + b 2 2ab cos
7 2 = (b + 3) 2 + b 2 2b(b + 3) cos 60 o
1
49 = (b + 3) 2 + b 2 2b(b + 3)
2
49 = b + 6b + 9 + b b 3b
2 2 2
b 2 + 3b 40 = 0 kvadratna jednaina po b
3 13
b1, 2 =
2
b1 = 5
b2 = 8 ovo nije reenje jer ne moe duina stranice da bude negativan broj.
Dakle b = 5
a =b+3
a = 5+3
a =8
5) U krugu su date tetive AB=8cm i AC=5cm. One grade medjusobni ugao = 600 .
Izraunati poluprenik opisane krunice.
b = 5cm
a = b 2 + c 2 2bc cos
c = 8cm
a 2 = 52 + 82 2 5 8 cos 60o
= 60 o
1 __________ __
a 2 = 25 + 64 2 40 R=?
2
a 2 = 89 40
a 2 = 49
a = 7cm
a 7
= 2R = 2R
sin sin 60 o
7
2R =
3
2
7
R=
3
7 3
R=
3 3
7 3
R=
3
7
6) Ako su stranice trougla a 2, a, a + 2 i jedan ugao iznosi 1200 , odrediti stranice.
a=a
b = a2
a+2 c=a+2
a-2
120 o
a
Pazi: 120o je ugao naspram najvee stranice (a+2)
c 2 = a 2 + b 2 2ab cos
(a + 2) 2 = a 2 + (a 2) 2 2a (a 2) cos120 o
1
( a + 2) 2 = a 2 + ( a 2) 2 2 a ( a 2)
2
(a + 2) = a + (a 2) + a (a 2)
2 2 2
a 2 + 4a + 4 = a 2 + a 2 4a + 4 + a 2 2a
0 = 2a 2 10a
2a (a 5) = 0
a = 0 nemogue
a=5
b = a 2 = 52 = 3
b=3
c =a+2
c=7
7) Ozrainati visinu fabrikog dimnjaka koji se nalazi na horizontalnom

nepristupanom tlu, ako se vrh dimnjaka iz take A vidi pod uglom , a iz take B
pod uglom . Take A i B pripadaju takodje horizontalnoj ravni a njihovo
rastojanje AB= a . Osa dimnjaka i take A i B lee u istoj ravni.
Ovde je najvanije skicirati problem!!!
8
V
.
. .
0 A a B
Obeleimo traenu visinu sa OV=X
Prvo nadjemo nepoznate uglove OVA i AVB
OVA = 90 o AVB = OVB OVA

OVB = 90 o = (90 o ) (90 o )
= 90 o 90 o +
AVB =
Primenimo sinusnu teoremu na trougao ABV
a AV a sin
= AV =
sin( ) sin sin( )
sad primenjujemo definiciju sinusa na pravougli trougao VOA.
X
sin = X = AV (sin )
AV
a sin sin
X=
sin( )
a sin sin
X=
sin( )
9
3
8) U trouglu ABC dato je a b = 1, hc = , R=4. Bez upotreba tablica izraunati .
2
a b =1
3
hc =
2
R=4
________
=?
Najpre emo upotrebiti obrasce za povrinu trougla:

c hc abc
P= , P=
2 4R
Dakle: c hc abc
=
2 4R
2ab = 4 Rhc
ab = 2 Rhc
ab = 2 4 hc
3
ab = 2 4
2
ab = 12
Sada napravimo sistem:
a b =1
ab = 12
___________
a = b +1
b(b + 1) = 12
b 2 + b 12 = 0
1 7
b1, 2 =
2
b1 = 3
b2 = 4 Nemogue
Dakle b = 3 a = 3 + 1 = 4 a = 4
10
Dalje iskoristimo sinusnu teoremu:
a a
= 2 R sin =
sin 2R
4
sin =
8
1
sin =
2
1
Znamo da je = 30o jer je sin 30 o =
2
Dakle = 30o
9) Odrediti stranice trougla povrine P = 3 3 , ako je ugao = 600 i zbir stranica

koje zahvataju dati ugao b+c=7
P=3 3 Ovdeemo iskoristiti obrazac za povrinu trougla:

= 60o 1
P = bc sin
b+c =7 2
___________
1
a , b, c = ? 3 3 = bc sin 60o
2
1 3
3 3 = bc
2 3
bc = 12
Dalje emo oformiti sistem jednaina:
b+c =7
bc = 12
Izrazimo c=7-b i zamenimo u bc=12
11
c = 7b
b (7 b) = 12
7b b 2 = 12
b 2 7b + 12 = 0
7 1
b1, 2 =
2
b1 = 4 c = 3
b2 = 3 c = 4
Znai imamo dve mogunosti:
b1 = 4, c = 3 ili b2 = 3; c = 4
Upotrebimo sad kosinusnu teoremu:
a 2 = b 2 + c 2 2bc cos
a 2 = 4 2 + 32 2 4 3 cos 60 o
1
a 2 = 16 + 9 2 12
2
a 2 = 25 12
a 2 = 13
a = 13
10) U tetivnom etvorouglu ABCD dijagonala BD je normalna na stranicu BC,

ugao ABC= 1200 , ugao BAD= 1200 , DA=1. Izraunati dijagonalu BD i stranicu CD
Odavde je vrlo vano nacrtati skicu i postaviti problem, reenje zatim dolazi samo po
sebi:
0
A 120
.
B C
12
Poto je ABC = 120 o i BD BC ABD = 30 o a kako je
BAD = 120o ADB = 30o naravno trougao ABD je jednakokraki AB = 1 a onda
nije teko nai DB
DB 2 = 12 + 12 2 11 cos120o Kosinusna teorema

1
DB 2 = 1 + 1 2
2
DB = 3
2
DB = 3
poto se radi o tetivnom etvorouglu, zbir naspramnih uglova je isti!!!
120 o + = 120 o + + 30 0
= 30o + i vai jo + = 90o pa je :
= 60o , = 30o
Primenimo definiciju:
3
sin 60 o =
CD
3 3
=
2 CD
CD = 2
13

Matematika 2 Godina Srednje Skole PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matematika 2 Godina Srednje Skole PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STEPENOVANJE

Proizvod a a ... a = a n naziva se n -tim stepenom broja. Ako je a R , a 0 i neka je n N

Jo vae sledea pravila:

3) a m a n = a m+n primer: 32 35 = 32+5 = 37

O emu treba voditi rauna?

Treba paziti na zapis: (5) 2 = (5)(5) = 25 , dok 52 = 5 5 = 25 . Uopteno vai:

Dakle, paran izloilac uniti minus.

( x 4 ) 3 x 3 : x 5 x12 x 3 : x 5 x12+ 35 x10

6) Izraunati 11 + 2 2 + 33 + (1) 1 + (2) 2 + (3) 3

opcija kada je broj glomazan.

1) Brzina svetlosti je priblino c 300000000m / s a mi je lake zapisujemo

Neka je a realan i n prirodan broj.

po x (ako postoji) naziva se n -ti koren broja a u oznaci x = n a .

1) n ti koren realnog broja a u svim sluajevima kada je on jedinstven

Primeri: (pazi, dogovor je da je A = 2 A , to jest, jedino se ovde ne pie broj 2)

Primer: Za koje realne brojeve x je tana vrednost:

moramo najpre videti gde ima reenja

Koristei se osobinama korena, moemo, u cilju uproavanja nekog izraza, odstraniti

Vratimo se na zadatke sa korenima:

Ovde je ideja da upotrebom pravila za korenovanje a b = a b , svaki sabirak

Gde je a > 0, b > 0, b < a 2

Najpre emo upotrebom Lagranovog indetiteta srediti 2+ 3 i 2 3

Poi emo od leve strane da dobijemo desnu.

10 + 6 3 = razmislimo da li ovo nije 10 + 6 3 = ( A + B ) ?

Ovim je dokaz zavren!!!

Ovde smo imali A2 + AB + B 2 , pa smo dodali A-B, da bi dobili A3 B 3 .

Kompleksni brojevi su izrazi oblika: z = a + bi gde su a i b realni brojevi a i simbol

Za kompleksan broj z = a + bi , a je njegov realni deo i obeleava se Re( z ) = a , b je

Dva kompleksna broja a + bi i c + di su jednaka ako i samo ako je a = c i b = d ,tj imaju

Poto smo rekli da je i = 1 ,zanimljivo je videti kako se ponaaju stepeni broja i .

Uopteno, tu injenicu bi mogli zapisati:

Kako ovo primeniti u zadacima?

Ovde postoje 2 ideje : Ili da koristimo da je i 4 = 1 i naravno pravila za stepen :

Dakle: i100 = (i 2 ) 50 = (1) 50 = 1 ili druga ideja da je i 4 k = 1

Odluite sami ta vam je lake!

i 2006 = (i 2 )1003 = (1)1003 = 1

Pazi: (1) paran broj = 1

(1) neparan broj = 1

Kako se sabiraju, oduzimaju I mnoe kompleksni brojevi?

1) Zbir dva kompleksna broja a + bi i c + di je kompleksan broj (a + c) + i (b + d ) , a

z1 z 2 = 5 + 3i (4 10i ) = 5 + 3i 4 + 10i = 1 + 13i

2) Proizvod dva kompleksna broja a + bi i c + di je kompleksan broj

z1 z 2 = (3 + 5i ) (4 2i ) = 12 + 6i + 20i 10i 2 = [sad zameni da je i 2 = 1 , pa

Deljenje kompleksnih brojeva

Recimo najpre da svaki kompleksan broj ima svoj konjugovan broj.

Dva kompleksna broja se dele tako to izvrimo racionalisanje sa konjugovanim

Modul kompleksnog broja z = a + bi je nenegativan broj z = a 2 + b 2

Za z = 9 12i je z = (9) 2 + (12) 2 = 81 + 144 = 15

Naveemo neke od osobina vezanih za kompleksne brojeve koje e nam dosta

Odredimo najpre (1 i )12 = ?

Primer: Odredi sve kompleksne brojeve z koji zadovoljavaju sistem jednaina:

Traeni kompleksni broj je z = 1 + i

Primer: Nadji sve kompleksne brojeve z koji zadovoljavaju:

1) Ako je a = 0 , zamenimo u prvu jednainu:

Ovde je oigledno b = 0 ili b = 1

2) Ako je b = 0 , zamenimo u prvu jednainu:

Dakle: z = 0 ; z = i I z = i su traeni brojevi.

Primer: Za koje vrednosti prirodnog broja n vai jednakost:

A ovo je ( vec smo videli ) mogue za n = 4k , k N .

Kvadratna jednaina je potpuna ako su koeficijenti b 0 i c 0 . Ako je b = 0 ili c = 0

Nepotpune kvadratne jednaine

Potpuna kvadratna jednaina:

a=6 Pazi, kad nema broj ispred nepoznate uzima 1.