ALGILAR

alg: Mzik yapmak iin kullanlan aletlere verilen genel addr. alglarn trleri, tarihi,
yapm biimleri gibi konular inceleyen bilim dalna da Organoloji denir.

Biz burada anlalmas kolay olsun diye alglar, daha ok kullanldklar corafik zelliklerine
gre gruplandrdk.

1. Trkiyede Kullanlan alglar

a) Halk Mzii alglar
b) Klasik Trk Mzii alglar
2. Bat Mziinde Kullanlan alglar
a) Klasik Bat Mzii ( Orkestra ) alglar
b) Dier Mzik Trlerinde ( Pop, Caz vb ) Kullanlan alglar
3. Dnya Mziinde Kullanlan alglar

NOT: alglar eitlerine ve alma zelliklerine gre be ana balkta inceleyeceiz.

1- Yayl alglar
2- flemeli Nefesli alglar
3- Telli Tezeneli alglar
4- Vurmal alglar
5- Tulu Klavyeli alglar

Trkiyede Kullanlan alglar

A - Halk Mzii alglar

Yayl alglar

1. Kemene: Dou Karadeniz blgesinde yaygn olan ve rebap, keman tr yayl

alglarla akraba olduu sanlan, bir yay yardmyla alnan telli geleneksel halk
algsnn ad olup, klasik kemene ile kartrlmasn nlemek amacyla Karadeniz
kemenesi ya da Laz kemenesi olarak da adlandrlmaktadr.
 2. Kabak Kemane: Telli, yayl ve deri kapakl sazlarmzn tek rneidir. Menei Orta
Asya'ya dayanmaktadr. Kabak kemane, Trkiyede zellikle Ege Blgesinde ve
Teke ( Toroslar ) yresinde yaygn olarak kullanlan bir sazdr. Kabak, kabak
kemane, rebap (Gneydou Anadoluda rubaba, Hatay yresinde hegit) ve kl
gibi adlar ile bilinmektedir. Su kabann zeri deri ile kaplanp aatan bir sap
taklarak yaplr.

Not: Bat mzii alglarndan olan Keman, Anadolu halk mziinde de

kullanlmaktadr. alg hakknda bilgi Bat mzii alglar blmndedir.

flemeli - Nefesli alglar

1. Kaval: oban algs olarak bilinen kaval, yrede daha ok imir aacndan (nadiren
livori, incir ve erik aacndan), altta 1 ve stte 7 delikli olarak imal edilir. Dilli kaval ve
dilsiz kaval olarak adlandrlan iki tr vardr. Dilli kavaln ucunda ses retimini
salayan bir ddk bulunur. Dilsiz kaval ise ii bo bir boru olup alan kii nefes
teknikleriyle istenen sesi karr. Kavaln kkeni hakknda deiik grler varsa da
insanolunun en eski alglarndan olduu bilinmektedir. Ortadou ve Orta Asyada
deiik formlarna rastlanr.
2. Balaban-Mey-Duduk: Gney Kafkasya ve Orta Asya lkelerinin birounda kullanlan
nefesli alglar grubuna ait bir algdr. 9-10 adet ses perdeli olanlar Azerbaycan ve
Trkistanda kullanlmaktadr. Grgen, ceviz, erik ve benzeri sert aalardan yaplanlar
varsa da en makbul kays aacndan yaplandr.

3. Tulum: Anadolu'nun kuzeydousunda Rize, Artvin ve Erzurum illerinde kullanlan

nefesli bir halk algsnn addr. Trakya blgesi, Balkan yarmadas ve skoya'da
kullanlan gaydadan en nemli farkl pes sesleri kontrol edebilen boruya sahip
olmamasdr.
4. Sipsi: Kabak kemane gibi, Teke Yresi gurbet havas alarnda sk duyulur. Bata
Burdur olmak zere, Fethiye'den kuzeye doru Denizli'ye kadar olan blge ierisinde
ska kullanlan yresel bir mzik aletidir.

5. Zurna: Trkiye'nin birok yerinde kullanlan, tahta, metal ve kam kullanarak yaplan,
yksek sesli, bu yzden byk davul ile birlikte alnan, yine bu yzden ak havada
kullanma uygun, nefesli saz eididir. Trkiye'de olduu gibi Fas'tan in'e kadar
uzanan iklim kuandaki her lkede kullanld da bilinmektedir. Zurnann boy ve
ekil olarak ok eitleri vardr.
Telli Tezeneli alglar

1. Balama: Anadoluda yaygn olarak kullanlan telli bir alg trdr. Yrelere ve
boyutlarna gre deiik isimlerle (kopuz, cura, saz, r, dombra, vb. ) tannr.
Kullanlan teknie gre mzrap veya parmaklar ile alnr. Parmaklarla alma
tekniine elpe ve dvme denir. Genellikle altta iki elik ile bir srma bam, ortada
iki elik ve stte bir elik ile bir srma bam teli olmak zere toplam 7 tellidir.
Tezene ile alnr.

2. Tar: Uzun sapl; ran, Azerbaycan, Grcistan, Ermenistan ve ksmen Trkiye'de

kullanlan telli bir algdr. Tar, tpk sitar ve dutar gibi gitarn kkenini oluturur.
Tezeneli bir alg olan Tar, gste tutularak alnmaktadr.

Vurmal alglar

1. Davul: Davul, bilinen en eski vurmal alglardan biridir. Ahap, maden ya da pimi
topraktan silindirik bir gvdeye gerilen deriden oluur. El ya da sopayla alnr. Biimi
deise de dnyann her yerinde ve her toplumda kullanlan bir algdr. En basit
alglardan biridir ve iki temel paradan oluur. Bunlardan biri boru ya da silindiri
andran kasnaktr. Kasnak tahta ya da metal olabilir. kincisi bu kasnak gvdenin bir ya
da iki yzne gerilerek geirilen ince dana derisi ya da benzeri esnek bir malzemedir.
Gerilen bu malzemeye "davul derisi" denir. Davul, derisine elle ya da sopayla
vurularak alnr. Bu sopaya "davul tokma" da denir.
2. Darbuka: Orta Dou'da kullanlan vurmal bir algdr ve daha ok oynak ve elence
amal mziklerde kullanlr. Darbukada Dm ve Tek olarak adlandrlan iki ses vardr:
 lk ses, ritmin temelini salar ve aletin ortasna vurularak salanr, ikinci ses daha ok
ssleme ve doalama iin kullanlr. Darbuka ayn zamanda dn nian snnet
dnlerinde kullanlan bir tr vurmal algdr.

3. Def ( Tef ) : Yuvarlak bir tahta kasnan bir veya iki yanna deriden bir rt geirilerek
yaplan ve parmak vurularyla alnan mzik aletidir.

4. Zil: Trk mziinde ve dier birok Orta Dou lkesinin mzik kltrnde var olan bir
usul vurma algsdr. Yuvarlak biimlidir ve genellikle pirinten yaplr. Ortasnda
deriden ya da ipten yaplm tutamaklar bulunur. Bu tutamaklarla iki zil birbirine
arplarak alnmaktadr.

5. Kak: Sap ksmlar parmaklar arasna alnr, oval ksmlar ise srta gelecek ekilde
avu iine alnarak alnmaktadr. Bunun dnda farkl tutu biimleri de vardr. Trk,
Rus, Amerikan halk mzii ve danslarnda kullanlr. Trkiye'de imir aacndan
yaplanlar tercih edilir. Trkiye'nin zellikle Silifke ve Konya yresi halk oyunlarnda
yaygn olarak kullanlmaktadr.
Bunlarn dnda Maa, Zilli Maa ve alpara gibi alglar da kullanlmaktadr.
Tulu Klavyeli alglar

1. Akordeon: Bir kr harekete geirmekle yaratlan hava akmnn etkiledii

serbest metal dillerinin titremesiyle ses karan haval algdr. Trkiye'de
akordeon, Kafkas halklarnn veya Romanlarn algs olarak bilinir.

2. Garmon: erkez ve Grc Halk Oyunlarnn vazgeilmez mzik aletlerinden biridir.

skeleti nar aacndan yaplr. Perde ve klavyeleri plastikten yaplmaktadr.
Akordeon'dan farkll klavye saysnn fazla olmasdr.

B - Klasik Trk Mzii alglar

Yayl alglar

1. Yayl Tanbur: Gvdesi iki dizin stne sap yere dik olarak konularak, viyolonsel
yayna benzer bir yayla alnr. ou tanburda drt ift olmak zere toplam sekiz
tel vardr. Tek veya ift tel taklabilir.
2. Klsik Kemene: Perdesiz ve trnak ile alnan bir algdr. Trnaklar, tellere soldan
dedirilerek notalara ulalabilir. Perdelere sol el ile baslr, yay sa el ile tutulur.
Diz stnde ya da iki diz arasna alnarak alnr. Boyu 40-41 cm kadardr. Tekne,
sap, gs, klavye, burgu, yay gibi paralardan oluur.

3. Rebap: Rebap, ounlukla Orta Asya'da kullanlan, eitli biimleri olan bir alg
trdr. Gvdesi Hindistan cevizi kabuundan yaplr. Trkiye, ran, Arabistan,
Kuzey Afrika, Afganistan, Pakistan, Hindistan gibi lkelerde baz mzrapl ya da yayl
alglara verilen ortak bir isimdir. Tel says bir ile be arasnda deiir, ama
ounlukla tellidir.
 Not: Bat mzii alglarndan olan Keman, Klasik Trk Mziinde de
kullanlmaktadr. alg hakknda bilgi Bat mzii alglar blmndedir.

flemeli - Nefesli alglar

1. Ney: Kamtan retilmi flemeli alglarndan olup Ney fleyenlere neyzen veya nayi
denmektedir. lkel donanml bir alg olmasna karn, insan etkileyen bir sese sahip
olan Ney, zellikle tasavvuf mziinde ok kullanlr.

Telli Tezeneli alglar

1. Telli Tanbur: Gnmzde yalnzca Trkiye'de kullanlan belki de tek algdr. Saz
icra edenlere "tanburi" ismi verilir. Drt ift madeni teli olan Tanburun
gvdesinde ceviz, maun, gl gibi aalar kullanlr.

2. Ud: On bir telli, mzrapla alnan perdesiz bir algdr.

 3. Kanun: Yetmi be telli, mzrapla alnan, Asya kkenli bir algdr. Dizler zerine
konularak alnr.
Bunlarn dnda kullanm ok nadir olan Santur, eng ( Mugni) gibi sazlar da bu
gruptadr.

Vurmal alglar

1. Kudm ( Nakkare ): Davul, bilinen en eski vurmal alglardan biridir. Ahap, maden ya
da pimi topraktan silindirik bir gvdeye gerilen deriden oluur. El ya da sopayla
alnr. Biimi deise de dnyann her yerinde ve her toplumda kullanlan bir algdr.

2. Ks: Bakr byk bir kase ile zerine gerilmi deve derisinden oluan iki tahta tokmak
ile alnan algdr. Mehteran sazdr.
3. Daire ( Bendir ): Byke ve dar enli bir kasnan kenarna bir sra zil taklarak bir
yzne deri gerilmek ekliyle yaplmtr. Bendir bu sazn zilsiz halidir.

4. Def ( Tef ) : alg hakknda bilgi halk alglar blmnde verilmitir.

Bat Mziinde Kullanlan alglar

 A) Klasik Bat Mzii ( Orkestra ) alglar

Yayl alglar
Yayl alglar bir orkestrann en nemli esidir. Yayla srtndnde titreen tellerden oluan tahta
alglardr. Dier bir ad da "keman Ailesidir. Perdesizdir.

Keman ( Violin ): Yayl alglarn en kdr ve en ince tondan alan yesidir.

Keman yayna are denir. Yayla alnan kemann 4 teli vardr. Sol anahtar ile yazlr. Solo ve elik grevi
verilir (zellikle bir solo algdr). Hibir algda olmayan ses rengiyle, ok zengin bir anlatm gc
vardr. Telleri: SOL, RE, LA, M olarak akort edilir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Keman

Viyola (Viola ): Viyola yayl alglar ailesinin ikincisidir ve fiziki yaps kemana benzemekle beraber
kemandan biraz daha byktr. Solo ve elik grevi verilir (zellikle elik algsdr). Gvde uzunluu
41 45 cm civarndadr. Notalar nc izgi do anahtaryla yazlr. Viyolann da drt teli vardr ve
DO, SOL, RE, LA olarak akort edilir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Viyola

ello (Viyolonsel): Sesi insan sesine en yakn olan alg olarak da bilinir. Bir ucu yere dayanarak alnr.
Tenor ses verir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Cello
Kontrbas (Double Bas): Yayl alglar arasnda en byk olan bu alg, yayllar grubunun en kaln sesli
algsdr. zel bir tr elikten yaplm drt teli vardr. Yay kullanlarak ya da parmaklar yardmyla
alnr. Kontrbas keman, viyola ve viyolonselle birlikte oda mzii drtlsn oluturan alg
topluluunun yesidir. Ayrca senfonik orkestralarn, caz, pop ve rock mzik topluluklarnn ana
alglarndan biridir. Boyu 1.95 metre, eni 60 cm olan kontrbas bu boyutlar nedeniyle ayakta alnr.
alg, alnmas srasnda dik tutulur.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Kontrbas

Avrupa'da yayl alglar "telli alglar" olarak adlandrlr ve bylece bu aileye Arpda eklenir.
Arp (harp): ok sayda tele ve pedala sahip olan bir algdr ve telleri parmakla ekilerek titretirilir.
ounlukla Klasik Bat Mziinde kullanlr. Orkestralarda kullanlan dik konumda tutulan arp, ada
orkestra alglar arasnda telleri yalnzca parmakla ekilerek alnan tek algdr. Solo ve elik grevi
verilir (zellikle armoni ve elik algsdr). En eski telli alglardan biridir. Bir yayla ok atlrken gerilip
braklan yay kirii bir tnlama sesi karr.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Arp
flemeli alglar
lerine flenen nefes sayesinde titreen alglardr.
ki gruba ayrlrlar:
a) Tahta flemeliler
b) Bakr flemeliler
Bu gruplar alglarn imal edildikleri maddeye gre ayrlmaz, alma stillerine gre ayrlr.

Flt: Gnmzde nikel, gm, altn gibi madenlerden yaplmaktadr. Fakat 20. Yzyln balarna
kadar abanoz, nar gibi sert aalardan yaplrd. Metal olduu halde tahta nefesli alglar grubu yesi
olmasnn nedeni ses renginin tahta tns vermesi ve dier tahta nefesliler ile iyi kaynamas ve ses
elde edili ynteminin tahta enstrmanlar gibi olmasndandr. Solo ve elik, grevi verilir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Flt

Klarnet: Klarnet, sert ve dayankl aalardan genellikle de abanoz aacndan yaplan flemeli bir alg
trdr. Bir eit sert kauuk olan ebonitten, ayrca metalden yaplanlar da vardr. 19. yzylda
kullanlmaya balanmtr. Hafif bouka fakat parlak bir ses karr. Orkestrada normal klarnetten
daha kaln ses karan basklarnetde kullanlr. Flt ve obuada olduu gibi, klarnetin gvdesinde de ses
deliklerini amaya ve kapatmaya yarayan metal bir mekanizma vardr.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Klarnet
Obua: ift kaml tahta flemelidir. Barok dnemden beri orkestralarn en popler alglarndandr.
Keskin ve ackl bir sesi vardr. Orkestralarda obuann yan sra biraz daha kaln ses veren korangle
(ngiliz kornosu) da kullanlr. Obua, virtozite bakmndan flt kadar hnerli bir alg deildir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Obua

Fagot: ift kaml tahta flemelidir. Gizemli ve kadifemsi bir sesi vardr. Orkestralarda fagotun yan
sra, normal fagottan bir oktav daha kaln ses karabilen kontrfagot da kullanlr. Duygulu ve elenceli
sololara uygundur.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Fagot
Piccolo : Byk fltn hemen hemen yars kadar uzunluktadr. Byk fltteki kuyruk blm
pikolo fltte yoktur.

Trompet: Pistonlu bakr flemelidir. Parlak ve cokulu bir sesi vardr. Eski alarda iaretlemelerde
kullanlan bu alg, mzik aleti olarak orkestraya orta ada girmitir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Trompet

Trombon: Srgl bakr flemelidir. Trompetten daha kaln ses karr. Sesi biraz daha souktur. lk
olarak 15. yzylda kullanlmtr.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Trombon

Korno: Pek ok yerinden bklm ok uzun bir borudan oluur. Dairesel bir ekle, bouk bir sese
sahiptir.
Tuba: En kaln sesli bakr flemelidir. Kornonun daha by saylabilir. Pistonludur.

Vurmal alglar (Perksyon)

Tokmak, baget veya fra gibi cisimlerle vurularak titretirilen alglardr. Orkestrann en arkasnda
bulunurlar.
Timpani: Kk orkestra davullardr. Yarm kre biimindedirler. karacaklar nota, derileri gerilerek
ayarlanabilir.

Zil: ki dairesel bakr levhadan oluur, birbirlerine arplarak ses kartlr.

gen (Triangle ): Bir metal ubuun gen ekli oluturacak ekilde bklmesiyle yaplr. Kk bir
sopayla vurularak ksa ama etkili bir n sesi verir.
Kastanyet: spanyol kkenlidir. ki kk tahta parasndan oluur, bunlarn birbirine vurulmasyla ses
karr.

ngrak an ( Campana ): Metalden yaplm konik biimli bir algdr. inde yine metalden kk
bir tokmak asldr, ngrak sallandka koninin i yzeyine arparak ses verir.

Tef ( Tambourine ): Yuvarlak bir tahta kasnan bir veya iki yanna deriden bir rt geirilerek yaplr ve
parmak vurularyla alnr. Her vuruta, kasnaktaki ince pirinten 4-8 ift kk zil tnlar.

Trampet: Dairesel bir metal gvdenin iki tarafna gerilmi deriden ve bir derinin hemen altndaki gerili
kirilerden oluur. Bagetle vurulduunda deriler kirilerle titreir ve gl, keskin bir pat sesi kar.
Ksilofon: Gney Asya'dan kt sanlan ksilofon 16. yzylda Avrupa mzik alglar arasna girmitir.
Kkten bye doru uzayan, yan yana sralanan, tahta veya alam dzlemlerinden olumutur. Bu
dzlemlere, kk tokmaklarla (malletler) vurularak alnr. Klasik bat mziinde kullanlr.

Klavyeli - Tulu alglar

Kendi aralarnda mekanik yap, malzeme, tu ls ve says asndan farkllklar gsterseler de

benzer bir grnm tarlar. Piyano, elektronik piyano, klavsen, kilise orgu, akordeon ve melodika
klavyeli mzik aletlerinden bazlardr.

Piyano: Tularna basldnda, sahip olduu karmak ekili mekanizma sayesinde tellere vurarak ses
veren klavyeli algdr. Yapm biimi ile duvar (konsol) ve kuyruklu (salon / konser / grand) ad verilen
eitleri vardr. Toplam 88 tuu vardr. Bu alg, byk bestecilerin en yakn olmutur, dolaysyla bu
alg iin verilen bestelerin says ciltler tutar.

Akordeon: Bir kr harekete geirmekle yaratlan hava akmnn etkiledii serbest metal dillerinin
titremesiyle ses karan tulu algdr. Trkiye'de akordeon, Kafkas halklarnn veya Romanlarn algs
olarak bilinir. zellikle erkez kltrnde byk yer tutar: erkez dnlerinin ve toplantlarnn en
nl algsdr.
Klavsen (Harpschord ) : Klavyeli (tulu) bir algdr. Barok dneminin en nemli algsdr. Piyanonun
atas olan bir alg olarak bilinmekle beraber; mekanizma, ses rengi ve al teknii ynnden birbiri
ile pek ilgisi yoktur. Klavsen telleri bir mzrap ile ekerken, piyanonun ekileri tellere vurur. Bu da
piyanonun kimi zaman vurmal alglar kategorisine girmesine neden olur. Klavsen eski zamanlarda
kiliselerde alnan bir alg eidi olarak da bilinir.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Harpsikort

b)Dier Mzik Trlerinde ( Pop, Caz vb ) Kullanlan alglar

Gitar: Parmakla veya pena ile alnan, esasen sekiz ekline benzeyen, yan ksmlar oval, sap
zerinde ses perdeleri olan, telli bir alg tr. Gitarlar genelde alt tellidir ve farkl eitlerdeki
aa trlerinden yaplabilirler. Gitar neredeyse her trl mzik trnde kullanlan bir alg
trdr. Akustik, klasik, elektro ve bas olmak zere pek ok eidi vardr.
Saksafon: ounlukla pirinten yaplan, koni ve S biiminde olan, azndaki kamla ses
karan bir algdr. 1840li yllarda, Adolphe Sax tarafndan bulunmutur. Saksafon genellikle
pop ve caz mzii ile ilikilendirilse de, nceleri klasik bat mzii ve ordu mzii algs olarak
tasarlanmt.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Saksafon

Dnya Mziinde Kullanlan alglar

Panflt: Neolitik adan beri kullanlm, flt benzeri flemeli bir algdr. Yan yana
balanm farkl uzunluklardaki kam borulardan meydana gelir. Metal, kil ya da
ahaptan yaplabilirler. Mzikteki yarm tonlar borularn dudaklara yatrlmasyla elde
edilir.
Balalayka: Lavta ailesinden Rusya'ya zg bir telli alg trdr. 1700'l yllarn sonuna
doru gelitirilmitir. Balalayka, aslnda halk arklaryla birlikte tek bana alnr. Ama
son yllarda byk balalayka orkestralar kurulmutur.

Buzuki: ada Yunan mziinin belli bal alglarndandr. Gitar ve balamann

karmdr. Rebetika mzik kltrnn etkin mzik aletidir. Mzrap veya pena ile
alnr.

Gayda: Kamtan yaplm ift ddk ve tulumdan oluan, tiz sesli, nefesli bir
enstruman ad olup Trakyal, Bulgar, Makedon ve skolarn milli algsdr.
Sitar: Telli uzun sapl bir saz, mzik enstrmandr. Hindistan kkenli bu genelde 12-13
taraf teli bulunur.

Banjo: Afrika kkenli 5 telli alg, Amerikan halk mziinde yaygn olarak kullanlr.
Afrika'dan Amerika'ya kle olarak giden iiler arasnda yaygnlam, sonralar Avrupa
mziini de etkilemitir.

Marakas: i oyuk olan gvdesinde bulunan paralar sayesinde sallaynca ses karan
bir tr vurmal mzik aletidir. Tahta, bambu ve plastikten yaplan trleri vardr.
ounlukla Afrika ve Latin Amerika mziklerinde kullanlr.
Bongo: Vurmal bir alg trdr. Genellikle diz stnde ya da dizlerin arasna
yerletirilerek alnan Bongonun pek ok tr bulunur. Gney Amerika ve Afrika
kldr.

Mandolin: Mzrapla alnd zaman iyi ses verdii bilinir ancak modern mandolinlerde
genelde pena kullanlmaktadr. Drt ift teli olan mandolinin ses dzeni kemandaki
gibidir. Kolay renilir olmas nedeniyle mzikle yeni tananlarn tercih ettii bir
mzik aletidir.

Melodika: flemeli ve tulu bir algdr. Azla flenir ve tulara baslarak ses karlr.
Sol elle tutulur, sa elle zerindeki (piyano tular gibi) tularna baslarak alnr.
Mzik eitimi iin ideal bir algdr. Genelde ilkretim okullarnda eitim amal
olarak mzik derslerinde alnmaktadr.

Cmb: Zeynel Abidin Cmb tarafndan 20. yzyl balarnda gelitirilmi olan ud
benzeri bir mzik aletidir. Sap ksm gvde ile baland noktadan ayrlabilmektedir.
Genel yaps banjoya ve uda benzer.

Shakuhachi: Bambu aacndan yaplan flemeli bir Japon algsdr. n tarafnda drt,
arka tarafnda da bir delii olan alg dik tutularak alnr.
Taiko: Geleneksel Japon sava davullarna verilen isimdir. Gnmzdeki ilevi tmyle
sanatsaldr.