COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 12
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (1)
GENEL :

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 82

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Sistem fiderlerinde, transformatrlerde, havai hatlarda, kablolarda,

reaktrlerde ve benzer akipmanlarda doru ve ters-bileen ksa-devre
empedanslar birbirine eittir:
Sfr-bileen ksa-devre empedans ,
paralellenmi iletken ile geri-dn birleme yeri arasnda bir a.c. Voltaj
uyguland varsaylarak belirlenir.Bu durumda, geri-dn birleme
yerine doru sfr-bileen akmnn kat akm akar.
Bu standarta gre, ksa-devre noktasnda edeer gerilim kayna ile
ksa-devre akmlar hesapland zaman; Generatrlerin (G) , sistem
transformatrlerinin (T) ve g istasyonu nitelerinin empedanslar
empedans dzeltme faktrleri KG , KT , KS veya KSO ile arplacaktr.

Not : Ksa devre empedanslarnn doru olarak belirlenmesi , ksa

devre akmlarnn hesaplarndaki hatay minimize ettiinden
dolay , ok nemlidir. Hesaplamalarda, tabii ki bir takm
yaklamlar ve varsaymlar yaplabilir. Ancak, burada nemli
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 83
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

olan , hesaplamalrda istenilen hassasiyet ve bu yaklam ve

varsaymlarn sonucu ne kadar etkilediidir.

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 13

ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE

EMPEDANSLARI (2)
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 84
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Sistem Fiderleri (1)

Eer RQ / XQ biliniyorsa

ZQ : Sistem edeer empedans

IkQ : Balang simetrik ksa-devre akm

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 14
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE
EMPEDANSLARI (3)
Sistem Fiderleri (2)
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 85
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

ekil- 10.11- Sistem fiderleri iin sistem emas ve edeer devre

emas.a) Transformatrsz b ) Transformatr ile
10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI
IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 15
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (4)
Sistem Fiderleri (3)
ekil-10.11 b e gre :
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 86
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

UnQ : Q fider balant noktasndaki nominal sistem gerilimi

IkQ : Q fider balant noktasndaki balang simetrik ksa-devre
akm
c : UnQ gerilimi iin gerilim faktr
tr : Transformatrn kademe deitiricisi ana pozisyonda iken
dntrme oran

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 16
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (5)
Sistem Fiderleri (4)
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 87
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Yksek gerilim fiderlerinin 35 kVun zerindeki bir nominal gerilim

ile havai hatlar tarafndan beslenmesi durumunda; ZQ edeer empedans,
bir ok durumda bir reaktans olarak gz nne alnabilir.
Yani,
Dier durumlarda, sistem fiderlerinin RQ direnci iin kesin bir deer
bilinmiyorsa , , alnr.
Transformatrn YG tarafndaki ve balang simetrik
ksa-devre akmlar enerji tedarik eden irket tarafndan verilmeli veya bu
standarda gre uygun bir ekilde hesaplanmaldr.
zel durumlarda; sistem fiderlerinin sfr-bileen edeer ksa-devre
empedans, transformatrn sarg ekline ve yldz-noktas topraklamasna
bal olarak gznne alnmayabilir.
10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI
IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 17
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (6)
Transformatrler (1):
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 88
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Transformatrlerin doru-bileen ksa-devre empedanslar :

Bu formllerde :
UrT : Transformatrn YG veya AG tarafndaki anma gerilimi
IrT : Transformatrn YG veya AG tarafndaki anma akm
SrT : Transformatrn anma grnen gc
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 89
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

PkrT : Transformatrn anma akmnda, sarglarndaki toplam kayp

ukr : Anma akmndaki, % olarak ksa-devre gerilimi
uRr : Ksa-devre geriliminin % olarak anma rezistif bileeni

uRr rezistif bileen, IrT anma akmndaki PkrT toplam kayplar zerinden
hesaplanabilir.
RT / XT oran, genelde transformatrn bykl ile der. Byk
transformatrler iin , diren o kadar kktr ki ksa-devre akmlar
hesaplanrken transformatr empedansnn yalnzca reaktanstan olutuu
varsaylabilir. Eer ip tepe ksa-devre akm veya id.c. d.c. bileen
hesaplanyor ise diren gz nnde bulundurulmaldr.

Transformatrlerde doru ve ters bileen empedanslar birbirine

eittir. (Z1=Z2) Sfr bileen empedans, Z0 ise farkldr.

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 90

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Transformatr doru-bileen ksa-devre empedansnn hesaplanmas iin

gerekli veri, anma plakasndan alnabilir. Sfr-bileen ksa-devre
empedans, anma plakasndan veya imalatdan edinilebilir.

, transformatrn plakasndaki dzeltilmemi gtr. rnein 80(100)

MVA ONAN/ONAF bir g transformatr iin anma gc 80 MVA
alnmaldr.

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 91

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 18
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (7)
Transformatrler (2):
Eer n adet ve edeer anma deerlerine sahip transformatr paralel
balanrsa, bunlarn Z t, Xt ve Rt deerleri ne blnerek hesaplama yaplr.

Transformatrn ksa devre akm :

Sistem(ebeke) empedans Zup ihmal edilir ise :

ve bal hata :

rnein, Ssc / S n = 300 ise hata yaklak %5tir

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 92
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Not : Sistem empedansnn ihmal edilmesi, yani Zup=0 alnmasna

sonsuz bara da denir. Eer, sistem ksa devre gc Ssc, trafonun
nominal gc Sne gre ok yksek ise bal hata dk olacaktr.

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 93

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 19
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (8)
Transformatrler (3):

Tablo 10.2 IEC 60076 Transformatr empedanslar (< 200 MVA)

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 94
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 20

ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (9)

Transformatrler (4):
ST (kVA) <630 800 1.000 1.250 1.600 2.000
% ukr 4 4.5 5 5.5 6 7
(Transformatr anma gcne gre %ksa devre gerilimi referans deerleri)

( fazl transformatrlerde , anma MVA gcne gre % omik diren

deerleri)
31.5 MVAnn zerindeki glerde uR < 0.5 %
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 95
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 21
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (10)
Transformatrler (5):
Datm transformatrlerinde sfr bileen empedanslar :

Dy bal Tr.
Dz, Yz bal
Yy bal

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 96

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 22
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (11)
bobinli transformatrler (1)

ekil- 10.12- bobinli Transformatr(rnek)

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 97
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 23
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (12)
bobinli transformatrler (2)
bobinli transformatrn A ksmna refere edilmi doru-bileen ksa-
devre empedanslar ZA , ZB ve ZC , ksa-devre empedans ile hesaplanabilir :

( C ksm ak)

( B ksm ak)

( A ksm ak)

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 98

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Bu formllerde :
UrTA : A ksmnn anma gerilimi
SrTAB : A ve B ksmlar arasndaki anma grnen gc
SrTAC : A ve C ksmlar arasndaki anma grnen gc
SrTBC : B ve C ksmlar arasndaki anma grnen gc
: A ve B ksmlar arasndaki, % olarak ksa-devre
gerilmlerinin anma rezistif ve reaktif bileenleri
: A ve C ksmlar arasndaki, % olarak ksa-devre
gerilmlerinin anma rezistif ve reaktif bileenleri
: B ve C ksmlar arasndaki, % olarak ksa-devre
gerilimlerinin anma rezistif ve reaktif bileenleri

bobinli transformatrlerin sfr-bileen empedanslar imalatdan alnabilir.

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 99

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 24
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (13)
bobinli transformatrler (3)

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 100

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 25
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (14)
Transformatrlerin empedans dzeltme faktrleri (1)
Bir ebeke transformatr, farkl gerilim seviyelerinde iki veya
daha fazla ebekeye balanan bir transformatrdr.
ki bobinli transformatrler iin tanmlanan KT empedans dzeltme

faktr :

Dzeltilmi empedans :
xT , transformatrn bal reaktansdr :
cmax , ebeke transformatrnn alak-gerilim tarafna bal
ebekenin nominal gerilimine ait gerilim faktrdr.
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 101
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Bu dzeltme faktr, g istasyonu nitelerinin nite

transformatrlerine uygulanmaz.

Not : Eer, ebeke transformatrlerinin ksa-devre ncesindeki uzun sreli alma

artlar kesin olarak biliniyor ise empedans dzeltme faktr, IEC 60909-0 a gre ,
farkl bir forml ile hesaplanr. Bunun iin ksa-devre ncesindeki en yksek
alma gerilimine , en yksek alma akmna ve g faktr asna ihtiya
duyulur.

Dengesiz ksa-devre akmlar hesaplanrken , empedans dzeltme faktrleri

transformetrn ters-bileen ve sfr-bileen empedanslarna da uygulanmaldr.
Transformatrlerin yldz-noktas ve toprak arasndaki ZN empedanslar , sfr-
bileen sistemine 3 ZN olarak ve dzeltme faktr kullanlmadan alnmaldr.

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 102

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

Where :

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 103

 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 26
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (15)
Transformatrlerin empedans dzeltme faktrleri (2)
bobinli transformatrler iin , transformatrn reaktanslarnn bal
deerlerini kullanarak 3 dzeltme faktr bulunabilir :

Bu dzeltme faktrlerine gre , dzeltilmi deerler :

ve edeer empedanslar da hesap edilebilir.
( )
H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 104
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

10- KISA DEVRE AKIMLARININ HESAPLANMASI

IEC 60909 A GRE HESAPLAMA ESASLARI - 27
ELEKTRK EKPMANININ KISA-DEVRE EMPEDANSLARI (16)
Havai Hatlar ve Kablolar (1)
Doru-bileen ksa-devre empedans , iletkenin
kesitlerinden ve iletkenlerin birbirine olan mesafelerinden bulunabilir.
Havai hatlarn, 20 derece iletken scaklnda, birim uzunluk bana
etkin direnci :

: zgl diren ( )
: Nominal kesit (mm2)
zgldiren deerleri olarak aadakiler kullanlabilir :

Bakr iin ; alminyum iin

Alminyum alam iin

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 105
 COPYRIGHT ALL RIGHTS RESERVED

NOT : deeri, yaplan ksa devre hesabna gre (max. veya minimum)
deiir.

Alak-gerilim ve yksek-gerilim kablolarnn doru ve ters bileen

empedanslar, IEC 60909-4den alnabilir veya tekst kitaplarndan veya
imalatnn verilerinden elde edilebilir.

H.Cenk BYKSARA/ Elektrik-Elektronik Mh. ODT-1992 106