Professional Documents
Culture Documents
Civata PDF
Civata PDF
(Cvatalar)
Vedat Temiz
Genel Bilgiler
Makina Elemanlar I
Avantajlar ve dezavantajlar
Olduka gvenilir alma
Defalarca sklp, taklabilir
Tamamen standartlatrlm olduu iin temini ok kolay
malat kolay ve ucuz
Deitirilmesi ok kolay
Geometri dolays ile gerilme ylmas oluur
Baz uygulamalarda hassasiyet yeterli olmaz
zlme nlenebilir, ancak gevemesi nlenemez
Makina Elemanlar I
Uygulamalar
Makinalarn montajnda
Dili kutularnda
Yataklarn ve makinalarn temele balantlarnda
Boru flanlarnn, silindir kapaklarnn balantsnda
elik konstrksiyonlarda
n gerilme temini gereken yerlerde (gergi cvatas)
Ya deliklerinin kapatlmas (tapalar)
Anma ve boluk ayar gereken yerlerde (ayar cvatas)
lme ilemlerinde (mikrometre vb gibi)
Kk evresel kuvvet ile byk n gerilme istenen yerlerde
(mengene, vidal pres, kriko vb)
Dnme hareketinin ilerlemeye evrilmesi istenen yerlerde
Makina Elemanlar I
Temel tarifler
Vida eim as
Vida eim as
Vida hatvesi
Makina Elemanlar I
Temel tarifler
Ortalama vida ap
Anma ap
(Nominal ap) Di dibi ap
Somun
Cvata Vida eim as
Vida hatvesi
Makina Elemanlar I
Temel tarifler
Az says kavram
Makina Elemanlar I
Temel tarifler
Sa vida, sol vida kavram
Makina Elemanlar I
Temel Cvata lleri
Makina Elemanlar I
Cvata trleri
Altke ve tornavida bal cvatalar
Makina Elemanlar I
Cvata trleri
zel cvatalar
Makina Elemanlar I
Cvata trleri
Saplamalar
Makina Elemanlar I
Cvata trleri
Vidal pimler
Makina Elemanlar I
Cvata trleri
zel cvatalar
Makina Elemanlar I
Cvata trleri
Sa vidalar
Makina Elemanlar I
Kendi diini kendi aan vidalar
Makina Elemanlar I
Cvata trleri
Beton cvatalar
Makina Elemanlar I
Somun trleri
Makina Elemanlar I
Somun trleri
Tal somunlar
Makina Elemanlar I
Klasik rondelalar
Makina Elemanlar I
Yayl ve kilitli rondelalar
Makina Elemanlar I
Vida profilleri
Kare profil
Standart deildir. Arzu edilen hatvede kolayca
ilenebilir.
Makina Elemanlar I
Vida profilleri
Metrik gen profil
Makina Elemanlar I
Vida profilleri
Metrik gen profil
Boyutlar normal vida dii
Makina Elemanlar I
Vida profilleri
Metrik gen profil
Boyutlar ince vida dii
Makina Elemanlar I
Vida profilleri
Whitwort gen profil
Makina Elemanlar I
Vida profilleri
Trapez profil
Makina Elemanlar I
Vida profilleri
Testere dii profili
Makina Elemanlar I
Vida profilleri
Yuvarlak profil
Makina Elemanlar I
Vida toleranslar
Vida toleranslar standart ISO boyut toleranslarna benzer ekilde tanmlanr.
Burada, somun gbek vida ise mil gibi dnlr. Vida ile somun arasnda
dnmeyi mmkn klacak fonksiyonel bir boluk yeterli olduu iin btn tolerans
snflarnn kullanlmasna gerek yoktur.
Makina Elemanlar I
Vida toleranslar
Tolerans alanlar
Makina Elemanlar I
Cvatalarn Gsterimi
Normal diler (erkek vida)
M 6 - 5g 6g
Profil (metrik)
Anma ap
Ortalama vida ap
tolerans
Di ba ap tolerans
Makina Elemanlar I
Cvatalarn Gsterimi
nce diler (Somunlar)
M 20x1,5 - 4H 5H
Profil (metrik)
Anma ap x hatve
Ortalama vida ap
tolerans
Di dibi ap tolerans
Makina Elemanlar I
Montaj ve demontaj
Anahtarlar 6 ke anahtar
Skma momenti
Ms=F.l
Makina Elemanlar I
Montaj ve demontaj
Anahtarlar 6 ke anahtar
Makina Elemanlar I
Montaj ve demontaj
Anahtarlar
6 kenar 12 kenar
Makina Elemanlar I
Montaj ve demontaj
Anahtarlar
Alyan
Lokma
Makina Elemanlar I
Montaj ve demontaj
zel anahtarlar
Ay anahtar
Ayarl 6 ke anahtar
Ayarl ay
anahtarlar
Makina Elemanlar I
Montaj ve demontaj
Tork anahtarlar
Makina Elemanlar I
Cvata imalat
Talal imalat ile (Manel)
Klavuz ve paftalar
Makina Elemanlar I
Tornada vida dii almas
Makina Elemanlar I
Cvata ve somun imalat
Makina Elemanlar I
Cvata malzemeleri
Cvata kalitesi
Makina Elemanlar I
Bir yayl rondelann uygulanmas
Makina Elemanlar I
zlme emniyetleri
(ekil bal)
Makina Elemanlar I
Teknik Resimler
Bu saplama balantsnda
Burada, balanan paralara Bu balantda, alttaki sadece somun sklr. Alt
di almasna gerek yoktur. paraya di alr. sttekinde gvdedeki vida dileri
Yaygn kullanlan bir balant ise delik vardr. Arka tarafna korunmu olur.
trdr. eriim olmayan durumlarda
kullanlr.
Makina Elemanlar I
Konstrksiyon rnekleri
Makina Elemanlar I
Konstrksiyon rnekleri
Makina Elemanlar I
Konstrksiyon rnekleri
Boru flan balantlar
Makina Elemanlar I
Konstrksiyon rnekleri
Kapak balantlar
Makina Elemanlar I
Konstrktif neriler
Makina Elemanlar I
Konstrktif neriler
Makina Elemanlar I
Konstrktif neriler
Makina Elemanlar I
Skma ve zme momenti
Eksenel kuvvet
Normal kuvvet
Srtnmesiz hal
evre kuvveti
Makina Elemanlar I
Skma ve zme momenti
=
= tan ( + )
Vida direncini yenmek
iin gerekli moment
=
2
= tan ( + )
2
= tan ( )
Vida direncini yenmek
iin gerekli moment
=
2
= tan ( )
2
Srtnmeli hal
zme durumu
= tan ( )
n gerilme 2
kuvveti
Makina Elemanlar I
Skma ve zme momenti
Profil eiminin etkisi
Vida profil
as
Metrik
gen
profil
Makina Elemanlar I
Skma ve zme momenti
Vida eimi dikkate alnm haller
= tan ( )
2
Makina Elemanlar I
Skma ve zme momenti
Somun alt srtnmesi
Cvatann sklmas srasndaki diren momenti sadece vida dileri arasndaki
srtnmeden kaynaklanmaz. Cvata ba veya somunun alt yzeyindeki
srtnme direncinin de yenilmesi gerekir. Somun alt srtnmesini
yenmek iin gerekli
moment
Makina Elemanlar I
Skma ve zme momenti
Son bant
Ortalama
n gerilme Ortalama vida ap somun
kuvveti
srtnme ap
Srtnme
katsays
Vida hatvesi
Makina Elemanlar I
Otoblokajl vida kavram
Baz hallerde viday zmek iin gerekli moment
Otoblokaj art
Makina Elemanlar I
Vida verimi
Alnan i
Tarif olarak Verim =
Verilen i
zme hali
Skma hali
Makina Elemanlar I
Otoblokajl vida verimi
Otoblokajl bir vidann verimi teorik olarak %50 den fazla olamaz.
Makina Elemanlar I
Verim-vida eimi ilikisi
Makina Elemanlar I
Cvatalarn statik hesab
Makina Elemanlar I
Cvatalarn statik hesab
ekme ve burulma gerilmesi
E deer gerilme
(Maksimum Biim Deitirme Enerjisi Hipotezi)
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Cvatalarn dinamik hesab
Belirli bir n gerilme ile yklenmi cvatalara genelde
iletmede sfr ile maksimum arasnda deien
iletme kuvveti de etkir.
Balant n gerilmeye ilave olarak titreimli
zorlanmaya da maruz kalr.
Bu tr sistemlerin hesabnn dinamik zorlanma
esaslar erevesinde yaplmas gerekir.
rnek; iten yanmal motorlar, kompresrler, basnl
kaplar, boru hatlar vb
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Cvatalarn dinamik hesab
Makina Elemanlar I
ngerilmeli balantlar
Cvatalarn dinamik hesab
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Cvatalarn dinamik hesab
n gerilme
geni
Cvata says
n gerilme
geni
ve
Denklemleri birlikte
zlrse
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Cvatalarn dinamik hesab
Kuvvetlerin deiimi
Makina Elemanlar I
ngerilmeli balantlar
Cvatalarn yaylanma rijitlii
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Flann yaylanma rijitlii
Temel olarak ayn denklem sz konusudur. Problem deformasyona maruz kalan
alann hesaplanabilme sorunudur. durum sz konusu olabilir.
dW + lK < DA ise
DA<dw ise
dW DA dW + lK ise
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Kuvvet etkime noktasnn etkisi
letme kuvvetinin tam cvata ile flann birletii dzlemden etkimesi en kritik haldir.
Fakat, pratikte bu duruma rastlamak pek mmkn olmaz. Dolays ile iletme kuvvetinin
etkime noktas, cvatann zorlanmasn ok byk oranda deitirir.
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Kuvvet etkime noktasnn etkisi
Baz flan balant rnekleri
Makina Elemanlar I
n gerilmeli
balantlar
Kuvvet etkime
noktasnn etkisi
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Cvatadaki dinamik gerilme genlii
Eer dinamik ek kuvvet = 0...Fz Eer dinamik ek kuvvet =Fz min...Fz maks
Makina Elemanlar I
Oturma olay
Cvatalarn montajndan sonra, n gerilme kuvveti altndaki
yzeylerdeki przlerin plastik deformasyonu sonucu, montaj
srasnda oluan kuvvet muhafaza edilemez.
Cvatalar sktktan bir sre sonra, tekrar skma momenti
uygulanrsa bu etki azalr. Ancak, iletme srasnda mikro
hareketlerin etkisi ile bu deformasyon olay devam eder.
Plastik deformasyonlar sonucu karlalan bu n gerilme kaybna
geveme denir ve cvata balantlarnda gevemenin kesin olarak
nlenmesi mmkn deildir.
Cvatalarda oturma miktar m olarak toplam plastik
deformasyon eklinde verilir. Buna gre montaj sonras cvatada
oluan gerek n gerilme:
=
Montajdaki n gerilme Oturma nedeni ile
kayp kuvvet
Makina Elemanlar I
Oturma olay
Makina Elemanlar I
Oturma olay
Makina Elemanlar I
Oturma nedeniyle n gerilme kayb
=
1 1
+
Deiik uzar
cvata ve saplama
rnekleri
Makina Elemanlar I
Uzar cvatal bir kapak balants
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Cvatalarn yorulma dayanmlar
Cvata iin
zelletirilmi
Smith diyagram
Makina Elemanlar I
n gerilmeli balantlar
Temperlenmi cvatalarn yorulma dayanmlar
Makina Elemanlar I
Kuvvet dalmnn nemi
Sebep ???
Makina Elemanlar I
Kuvvet dalmnn nemi
Elastik
somunlar
Makina Elemanlar I
Kuvvet dalmnn nemi
Kuvvet yayln iyiletirici zmler
Makina Elemanlar I
Kuvvet dalmnn nemi
Kuvvet yayln iyiletirici zmler
Helicoil
Makina Elemanlar I
Hareket Vidalar
Dnme hareketini ilerlemeye evirmek, ayrca kk bir
teetsel kuvvetle byk n gerilme kuvvetleri elde etmek iin
vidalar yaygn olarak kullanlr.
Bu tip uygulamalarda vida verimi nem kazanr.
Tipik uygulamalar: Krikolar, mengeneler, vidal presler, takm
tezgahlar, valfler ....
Hesap tarzlar benzerdir. Rutin hesaplara ilave olarak vida
dileri arasndaki ezilme ve tehlike varsa burkulma kontrolleri
yapmak gerekir.
Burada eitli gereksinimlerle diferansiyel veya entegral vidalar
da kullanlabilir.
Makina Elemanlar I
Hareket Vidalar
Diferansiyel vidalar
lerlemeyi azaltmak iin kullanlr. Vidalar ayn ynl, fakat farkl hatvelidir.
P1>P2
Makina Elemanlar I
Hareket Vidalar
Entegral vidalar
lerlemeyi arttrmak iin kullanlr. Vidalar farkl ynldr, hatveler ayn veya
farkl olabilir.
P1>,=,<P2
Makina Elemanlar I
Hareket Vidalar
rnekler
Makina Elemanlar I
Hareket Vidalar
rnekler
Makina Elemanlar I
Hareket vidalar
Dilerin ezilmesi ve somun ykseklii
Yk tayan
di says
Vanalar
Makina Elemanlar I
Hareket vidal konstrksiyonlar
Mengeneler
Makina Elemanlar I
Hareket vidal konstrksiyonlar
Vidal krikolar
Makina Elemanlar I
Hareket vidal konstrksiyonlar
Vidal presler
Makina Elemanlar I