OTPADNE VODE,

VODE
EMISIONI STANDARDI I
KRITERIJUMI ZA ODABIR TEHNOLOGIJE
ZA VODOTOKE SA NISKIM EKOLOKIM
POTENCIJALOM
Profesor dr Boo Dalmacija
Priodno-matematiki fakultet
Departman za hemiju
Novi Sad

1
 INDUSTRIJSKE
Emisoni standardi za
OTPADNE VODE
isputanje preienih
industriskih otpadnih
Emisioni standardi za voda (GVE)
isputanje
sputa je industrijskih
dust js
otpadnih voda u gradsku GRADSKE
kanalizaciju OTPADNE VODE

Osetljive zone

POSTROJENJE ZA VODOPRIJEMNIK
O O J
OTPADNE -reke, jezera, mora,
PREIAVANJE
VODE kanali...
OTPADNIH VODA

Manje osetljive
zone

Emisioni standardi za isputanje

preienih otpadnih voda (GVE)
2
 OTPADNE VODE:
DEFINICIJE, STANJE
6 Ne postoji opteprihvaena definicija otpadne vode.
6 Jedna od moguih je i sledea: Voda, oneiena na bilo koji
nain tokom upotrebe predstavlja otpadnu vodu.
6 U optem sluaju otpadna voda je oneiena rastvorenim i
nerastvornim organskim i neorganskim materijama, i
mikroorganizmima.
mikroorganizmima

3
Otpadne vode koje se kanaliu i koje je potrebno
preiavati u razliitim tipskim postrojenjima, mogue je
podeliti u tri grupe:
6 komunalne otpadne vode
6 industrijske
j otpadne
p vode i
6 otpadne vode agro-kompleksa

4
 OTPADNE VODE

AGRO-KOPLEKS
(ratrstvo,
KOMUNALNE INDUSTRIJSKE
stoarstvo i
prerada hrane)

visoko organsko
visoko organsko
zagaenje,
zagaenje,
veliki sadraj organske materije,
nutrijenti, pesticidi,
mikroorganizama, specifine supstance
stajsko ubrivo,
specifine
ifi materije
t ij
otpad od prerade hrane
(PAM, dezinfektanti)

5
 Komunalne otpadne vode
Vei deo komunalnih otpadnih voda ine upotrebljene
vode iz domainstava.
Za njih je karakteristian konstantan sastav u jednom
regionu u duem periodu, kao rezultat ivotnog standarda
i naina ivljenja stanovnitva.
stanovnitva
Njihova koliina i optereenje zagaujuim materijama
moe se izraziti
i ra iti putem
p tem normativa,
normati a tj.
tj standardnim
vrednostima po stanovniku.

6
BIRAZGRADLJIVE AZOTNA I FOSFORNA
ORGANSKE MATERIJE JEDINJENJA

KOMUNALNE OTPADNE VODE

MIKROORGANIZMI MASNOE
DETERDENTI

7
 Optereenost komunalnih voda
izraena u BPK5
6 Uobiajeno je da se BPK5 komunalnih otpadnih voda na dan i po
stanovniku obino procenjuje prema sledeoj tablici:
odvojena mrea (separacioni sistem): 54 g
poluodvojena mrea: 60 g
jedinstvena mrea (opti sistem): 74 g.
6 Ove vrednosti se u svakom sluaju menjaju zavisno od broja
prikljuenih stanovnika i mogu se prevazii naroito kada su u
pitanju velika naselja.
naselja
6 U Evropskoj Uniji prihvaeno je da Ekvivalent stanovnik (ES)
produkuje
p j 60 g BPK5/dan

8
 Uticaj industrijskih otpadnih voda
6 Udeo industrijskih otpadnih voda u gradskim otpadnim vodama
stalno se poveava; prerada meavine ovih voda je esto.
6 Gradske otpadne vode su meavina industrijskih i
k
komunalnihl ih otpadnih
t d ih vodad
6 Ekonominija nego odvojena prerada, ali ako u otpacima ima
jo toksinih materija ili biolokih inhibitora, neophodno je
izvriti prethodnu preradu u samoj fabrici.

9
6 Koliine industrijskih otpadnih voda i uticaj koji one vre na gradski
efluent
fl t mogu se proceniti iti uporeivanjem
i j osobina
bi gradskog
d k
efluenta koji sadri industrijske otpadne vode s osobinama
efluenta u kojem ovih voda nema.
6 Pri tome se uzimaju u obzir sledei kriterijumi:
Biodegradabilnost
Prisustvo amonijaka
Uticaj pH
Redoks potencijal
Toksinost

10
 T k i t industriskih
Toksinost i d t i kih otpadnih
t d ih voda
d
6 Ako u vodi ima tekih metala Cu2+, Cr6+, Cd2+, makar i u malim
koliinama (na primer 0,1 mg/l), delovanje bakterija moe da bude
potpuno onemogueno.
6 Sulfidi
Sulfidi, u koncentraciji od 25 mg/l,
mg/l potpuno zaustavljaju bioloke
procese u neaklimatizovanom aktivnom mulju.
Adaptiranje u trajanju od nekoliko dana poveava stepen tolerancije i do 100
mg/l.

6 Postoji veliki broj toksinih materija; njihovo izlivanje u kanalizacionu

mreu a pogotovo njihovo izlivanje u prirodnu sredinu je zakonom
mreu,
zabranjeno (cijanidi, hidroksilna ciklina jedinjenja, itd. . . .).
6 I neke farmaceutske materije mogu tetno da deluju na razvoj
bakterija (antibiotici, itd. . . .).
11
 I d t ij k otpadne
Industrijske t d vode
d
Za razliku
Z lik odd kkomunalnih
l ih otpadnih
t d ih voda,
d iji je
j sastav
t
uglavnom poznat, karakterizacija i preiavanje otpadnih
voda iz razliitih industrijskih pogona retko trpi uoptavanje i
tipiziranje.

12
 RASHLADNE
PROCESNE OTPADNE VODE

INDUSTRIJSKE OTPADNE VODE

OTPADNA VODA OD IENJA SANITARNE OTPADNE

OPREME I POSTROJENJA VODE

13
 KARAKTERISTIKA OTPADNIH VODA PO GRANAMA
INDUSTRIJE JE SLEDEA

Velika potronja vode. Voda se troi za tehnoloke svrhe, napajanje kotlova i

mi-
u,

industrijja
Hemijsku
rashlaivanje Sastav otpadnih voda zavisi od vrste sirovina,
rashlaivanje. sirovina proizvoda i od tehnolokog

petrohem
naftna i
postupka. Specifini parametri zagaenja ove grane su: temperatura, pH, suspendovane

jska
materije, organske materije, azot, fosfor, nitrati, sulfati, kalijum, kalcijum, fluoridi,
arsen, nikl, hrom, hloridi, olovo, cink, bakar, fenoli, ugljovodonici, cijanidi, titan,
silikati, merkaptani, sulfidi, ulja, masti itd.
U toj grani se voda troi za transport sirovina, izluivanje korisnih sastojaka, termiku
Prehrambe

industrijaa

obradu gotovih proizvoda, rashlaivanje, ienje opreme i prostorija. Najznaajnije

industrije koje se svrstavaju u ovu granu su: eerane, pivare, mlekare, fabrike za preradu
-na

voa i povra, industrija vrenja, mesna industrija i industrija konditorskih proizvoda.

Karakteristini parametri zagaenja ove grane su: taloive materije, suspendovane
materije, organske materije, azot, fosfor, ulje, masnoa, hloridi i temperatura.
Uloga vode u ovoj industriji je tako velika da se esto smatra kao "druga sirovina" pored
druga sirovina
papiraa
Indus-

biljnih tkiva. Voda slui pre svega kod izluivanja sirovina, a zatim kod stvaranja pulpe za
trija

presovanje papira. Karakteristini parametri zagaenja ove grane su: pH, suspendovane
materije, organske materije, boje, teki metali, sulfidi, fenoli, azot i fosfor
Voda se troi za pripremu sirovine i za doradu proizvoda. Karakteristini parametri
Koarsska i

industrija
tekstillna

zagaenja ove grane su: temperatura, pH, taloive materije, suspendovane materije,
boje, rastvorne neorganske materije, organske materije, hrom, sulfidi, fenoli, ulja,
masnoa.

Voda se troi za rashlaivanje i u procesu termike obrade i povrinske zatite metala.

ustri-
prerrai-
Mettalo-

Koliina otpadnih voda ove grane je relativno mala, ali je zagaenje specifino i veliko.
vaka

Karakteristini parametri su: pH,pH ulje,

ulje masnoa,
masnoa hrom
hrom, olovo,
olovo cink,
cink kadmijum i
ja
indu

fenol.

Otpadne vode potiu prvenstveno sa stonih farmi sa tenim izubrivanjem. Koliina i

Otpadnee vode

sastav tenog stajnjaka na jednoj farmi zavisi od vie faktora, kao to su brojno stanje,
stoarrstva

tehnologija ishrane, nain izubrivanja i sl. Sa tog aspekta u Jugoslaviji vlada veliko
arenilo. Glavna karakteristika tenog stajnjaka je visoko organsko zagaenje. Pri tome
znatan deo prisutnih organskih materija se nalazi u talonom suspendovanom obliku.
Posebna karakteristika ovih otpadnih voda je visok sadraj amonijaka usled ega imaju
izraen alkalni karakter.
 tetne materije u industrijskim otpadnim
vodama
Toksini joni metala,
metala koji negativno utiu na bioloku razgradnju organskih
materija.
Kiseline i baze, koje izazivaju koroziju vodova, objekata, opreme, utiu na proces
j , usporavaju
taloenja, p j ili zaustavljaju
j j bioloke p
procese,, p
prouzrokuju
j miris i
intenzivnu boju.
Zapaljive materije, koje dovode do poara i eksplozije.
Masnoe, zaepljavaju otvore, vodove i crpke, preoptereuju digestore.
Otrovni gasovi, opasni su za osoblje na sistemu za preiavanje.
Deterdenti, izazivaju penu kod aeracije.
Vlaknaste materije, zaepljavaju otvore, optereuju digestore, remete redovno
funkcionisanje crpki.
Kamenii i pesak, zaepljavaju vodove, taloe se u objektima, izazivaju abraziju
crpki, remete funkcionisanje reetki i sita
Fenol i ostale toksine materije.

15
 Izbor polutanata u otpadnoj vodi koji treba ukloniti i
potreban nivo njegovog uklanjanja se reava za svaki
sluaj posebno
posebno. Pri tome se moraju uzeti u obzir:

uslovi okoline,
okoline
primeniti odgovarajua nauna saznanja,
voditi rauna o iskustvima iz pprakse i
voditi rauna o zakonskoj regulativi koja se odnosi na normiranje
maksimalno dozvoljenih koncentracija (MDK) zagaujuih materija
pojedinih efluenata (efluenata koji se isputaju u javnu kanalizaciju
ili u vodoprijemnik).

16
 KVALITET PREIENE VODE
(EMISIONI
EMISIONI STANDARDI)
STANDARDI)
6 Osnovu upravljanja kvalitetom voda u svetskoj praksi ine dva
tipa graninih koncentracija:
jedna se odnosi na kvalitet voda u vodoprijemnicima
(stream standards),
druga na isputenu-otpadnu vodu (effluent standards).

17
 U sluaju
j prvogg tipa ggraninih koncentracija,
j u vodoprijemnik
j se
moe isputati otpadna voda, bez ogranienja koliine i
kvaliteta, sve dok se ne prekorae propisane granine
vrednosti (maksimalno dozvoljene koncentracije MDK)
kvaliteta za vodu vodoprijemnika

6 Diskutabilno je meutim,
meutim gde treba proveriti uticaj isputene
otpadne vode na kvalitet vode vodoprijemnika, npr. nakon
potpunog meanja dve vrste voda, ili u odreenoj taki, nizvodno
od ispusta, i sl.
6 Primena se komplikuje u sluaju vie ispustaa na jednom
vodoprijemniku jer se javlja dilema
vodoprijemniku, dilema, koji isputa u kom obimu
ima pravo korienja slobodnog kapaciteta vodoprijemnika, tj.
mogunost optereenja po pojedinim parametrima, uzimajui u
obzir
b i i samopreiavajuu
i j mo vodoprijemnika.
d ij ik
18
 Drugi tip graninih vrednosti odnosi se na kvalitet
isputene otpadne vode (granina vrednost emisije) -
GVE
G
Granine
vrednosti emisijs mogu se utvrditi na dva naina.

6 Po jednoj metodi one se odreuju na osnovu najbolje dostupne
t h l ij preiavanja
tehnologije i j (BAT).
(BAT) Prednosti
P d ti ovako
k utvrenih
t ih graninih
i ih
vrednosti su njihova jednostavnost, lako se mogu kontrolisati, i na osnvu njih
lako se mogu utvrditi mere za poboljanje stanja.
6 Po
P drugoj
d j metodi,
t di utvruju
t j se iindividualne
di id l granine
i vrednosti,
d ti posebno b za
svaki isputa, uzimajui u obzir
propisane granine vrednosti za kvalitet vode vodoprijemnika,

optereenje vode vodoprijemnika zagaenjem,

mogunost optereenja vodoprijemnika,

uslove razblaenjaj i
samopreiavajuu mo vodoprijemnika.

19
Councilil Di
C Directive
ti 2000/60/EC,
2000/60/EC OJ L 327/1,
327/1
22.12.2000., p. 1-72

6 Danas se u svetu primenjuje

kombinovani p pristup
p u upravljanju
p j j
vodama koji je u osnovi Okvirne
Direktive o vodama (Framework
Directive 2000/60/EC) koji
podrazumeva
kontrolu emisije i uspostavljanje
standarda
t d d kkvaliteta
lit t okoline,
k li
primenjujui obe pomenute metodologije,
odnosno oba tipa graninih koncentracija

20
 Komunalne i industrijske otpadne vode

Isputanje u kanalizaciju Isputanje industrijskih otpadnih voda direktno u vodotok

p
planiranje,
j , ggraenje,
j , upravljanje:
p j j
Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)
Isputanje industrijskih otpadnih voda:
Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)-tamo gde je neophodan
predtretman
IPPC Direktiva
Direktiva o opasnim supstancama i erke Direktive (76/464/EEC)

Tretman otpadnih voda Tretman otpadnih voda

Vrednosti emisionih limita: Vrednosti emisionih limita:

Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC) Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)
Otpadni mulj: (za isputanja iz agro-prehrambene industrije)
Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC) IPPC Direktiva
Direktiva o otpadnom mulju (86/278/EEC) Direktiva o opasnim supstancama i erke Direktive (76/464/EEC)

Otpadni mulj:
Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)
Direktiva o otpadnom mulju (86/278/EEC)
IPPC

Isputanje tretiranih otpadnih voda u vodotok Isputanje tretiranih otpadnih voda u vodotok

Merenje i monitoring: Merenje i monitoring:

Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC) (za efluente i znaajno ugroene Direktiva koja se odnosi na vodu za kupanje (oblast namenjena za kupanje)
vode) Okvirna Direktiva o vodama (opte odredbe za monitoring vodnih tela)
Direktiva o opasnim supstancama i erke Direktive (76/464/EEC) Direktiva o opasnim supstancama i erke Direktive (76/464/EEC)
Postizanje standarda kvaliteta: Postizanje standarda kvaliteta:
Direktiva koja se odnosi na vodu za kupanje Direktiva koja se odnosi na vodu za kupanje
Okvirna Direktiva o vodama Okvirna Direktiva o vodama
 POSTOJEA PRAKSA U SRBIJI
6 U proteklom periodu u Srbiji je primenjivan tip graninih vrednosti za kvalitet
vode
d vodoprijemnika.
d ij ik
6 Upravljanje kvalitetom voda, zasniva se na sledeim zakonskim dokumentima:
Uredba o kategorizaciji vodotoka[1];
Uredba
U db o klasifikaciji
kl ifik iji voda
d meurepublikih
blikih vodotoka,
d t k meudravnih
d ih voda d i
voda obalnog mora Jugoslavije[2];
Odluka o maksimalno doputenim kocentracijama radionukleida i opasnih
materija u meudravnim vodama i vodama obalnog mora[3];
Pravilnik o opasnim materijama[4].

[1] Slubeni
Slubeni glasnik SRS
SRS , br.5/68,
br 5/68 03.
03 02.
02 1968.,
1968 str.
str 61-64
61 64
[2] Sl. list SFRJ, br. 6/78
[3] Sl. list SFRJ, br. 8/78
[4] Slubeni
Slubeni glasnik SRS
SRS, br.31/82,
br 31/82 19.
19 06
06. 1992
1992., str
str. 1516-1518

22
 Da li jje mogue
g dati odgovor
g kakav jje uticajj otpadnih
p
voda na recipijent na osnovu ispitivanja kvaliteta vode u
vodotoku uzvodno i nizvodno od izliva!!!

6 Na malim vodotokovima ova metodologija moe odgovarati

svojoj nameni.
6 Na
N velikim
liki rekama
k gde
d jje meanje
j otpadne
t d vode d u vodotoku
d t k
sloen hidrodinamiki fenomen, ovaj nain ispitivanja ne moe
dati verodostojanj rezultat.
6 Ovim nainom i kada bi se ispitivanje korektno obavilo, to
zahteva vrlo sloene i skupe radove, odreuje se uticaj za dati
protok u reci.
reci
6 Delovanje otpadnih voda na vodotok najizrazitije je pri
niskim vodostajima j p
pa se svi p
prorauni uticaja
j otpadnih
p
voda na vodotok raunaju na male vode 95% verovatnoe.
23
ta se deava kada nema p proticaja j vode u vodotoku,,
jezeru/akumulaciju ili je mali, tj. neznatan!

24
 Komunalne i industrijske otpadne vode

Isputanje u kanalizaciju Isputanje industrijskih otpadnih

planiranje, graenje, upravljanje: voda direktno u vodotok
Direktiva o gradskim otpadnim vodama - ?, Zakon o vodama (Sl. glasnik RS
(91/271/EEC), Isputanje industrijskih otpadnih 46/91, lan 56)
voda:
Direktiva o gradskim otpadnim vodama
(91/271/EEC)-tamo gde je neophodan predtretman
Mere zatite voda obezbeuju
-?, Gradska odluka o sanitarno-tehnikim spreavanje ili ograniavanje
sulovima isputanja u kanakizaviju unoenja
j u vode d opasnih,ih
IPPC Direktiva, -? (Zakon o integrisanom otpadnih i drugih tetnih
spreavanju I kontroli zagaivanja, Sl.Glasmik materija, praenje i ispitivanje
RS 135/04) kvaliteta povrinskih i
Direktiva o opasnim supstancama i erke Direktive podzemnih voda, kao i
(76/464/EEC), -? Zakon o vodama (Sl. glasnik kvaliteta otpadnih voda i
RS 46/91, lan 56), PRAVILNIK o opasnim njihovo preiavanje, Zakon o
zatiti ivotne sredine, Sl.
materijama u vodama, Sl. Glasnik SRS, 31/82
Glasnik RS br. 135/04

Tretman otpadnih voda Tretman otpadnih voda

25
 Vrednosti emisionih limita: Vrednosti emisionih limita:
Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC) Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)
Otpadni mulj: (za isputanja iz agro-prehrambene industrije)
Di kti o gradskim
Direktiva d ki otpadnim
t d i vodamad IPPC Direktiva
Di kti
(91/271/EEC), Direktiva o otpadnom mulju Direktiva o opasnim supstancama i erke Direktive
(86/278/EEC) (76/464/EEC)
Kod nas: Granine vrednosti emisija zagaujuih
materija
j na mestu isputanja
p j u ivotnu sredinu i Otpadni
p mulj:
j
nivoe imisije zagaujuih materija u ivotnoj sredini Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)
utvruje Vlada. Direktiva o otpadnom mulju (86/278/EEC)
IPPC
Kod nas: Granine vrednosti emisija zagaujuih
materija na mestu isputanja u ivotnu sredinu i
PRAVILNIK o nivoe imisije zagaujuih materija u ivotnoj
opasnim sredini utvruje Vlada za sada nisu jo donete.
materijama u
vodama, Sl. Glasnik
SRS, 31/82

Isputanje tretiranih otpadnih voda u vodotok

Isputanje tretiranih otpadnih voda u vodotok
6 Oekuje
j se p
pribliavanje j naih p
propisa
p p propisima
p EU
(IPPC Direktivi) i sa tim u vezi
primena integrisanog pristupa kontroli i prevenciji zagaenja
6 Z
Za primena
i k bi
kombinovanog pristupa
i t upravljanju
lj j kvalitetom
k lit t
voda stvoreni su uslovi usvajanjem Zakona o
integrisanom spreavanju i kontroli zagaivanja ivotne
sredine[1].
6 Primena ovog zakona zahteva na dalje
ra
razvoj
oj sekundarnih
sek ndarnih propisa
propisa,
jaanje kapaciteta institucija nadlenih za sprovoenje propisa,
razvoj privrede u smislu jaanja kapaciteta za ulaganja u oblast zatite
ivotne sredine.
6 Jaanja svesti stanovnitva o potrebi ulaganja drutva u ovu
oblast.
[1] "Slubeni glasnik RS", br. 135/04
27
 KVALITET PREIENIH GRADSKIH OTPADNIH
VODA PREMA DIREKTIVI 91/271/EEC
6 Direktiva regulie problematiku sakupljanja, preiavanja gradskih otpadnih
voda i odreenih industrijskih grana[1].
6 Pod nazivom g gradska otpadna
p voda podrazumeva
p se domaa upotrebljena
p j
voda ili njena meavina sa industrijskom otpadnom vodom u naselju i/ili
kinicom.
6 Prema Direktivi
Direktivi, vrsta i stepen preiavanja
preiavanja, odreuje se u zavisnosti od
vrste vodoprijemnika, u smislu, da li se radi o osetljivom ili manje
osetljivom podruju.
6 Industrijske otpadne vode koje se isputaju u javnu kanalizaciju (indirektni
isputai), treba da odgovaraju propisanim uslovima isputanja, to se
obezbeuje prethodnim preiavanjem.
[1] Council
C il Di
Directive
ti 91/271/EEC
91/271/EEC, O J L 135
135, 30
30.05.1991.,
05 1991 p. 40-52
40 52

28
 PRIMER! Princip funkcionisanja postrojenja za
preiavanje

Granine vrednosti
za efluent
Uklanjanje grubog
i inertnog materijala

ODOTOK (RECIPIJENT)
Uliv UREAJ ZA PREIAVANJE Izliv
OTPADNIH VODA

Muljevi

UREAJ ZA OBRADU MULJEVA

VO
Odl
Odlaganje
j muljeva
lj

Limitiranje sadraja
toksinih materija u mulju

29
 GRAD
INDUSTRIJA

Granine
vrednosti za PRDTRETMAN
OTPADNIH
NASELJE

GRADSKIIH OTPADNIH
isputanje u VODA

OJENJE ZA
A
AVANJE
gradsku
kanalizaciju
GRADSKA KANALIZACIJA

POSTRO
PREI
PRDTRETMAN
OTPADNIH
VODA
NASELJE

INDUSTRIJA

Viak aktivnog
mulja
30
Norme kvaliteta efluenata postrojenja za preiavanje gradskih otpadnih voda (komunalne otpadne
vode ili meavina ovih voda sa industrijskim). Councile Directive (91/271/EEC)

Procenat
Parametri Koncentracija
smanjenja
Biohemijska potronja kiseonika u toku 5 dana (BPK5)
bez nitrifikacije (mg O2 m-33) 25 70 - 90

Hemijska potronja kiseonika (dihromatna metoda),

125 75
(mg O2 m-3)
Ukupne suspendovane materije,
35 90
(mg m-3)
* Parametri se odreuju u homogenizovanom, nefiltriranom i netaloenom uzorku; BPK5 se moe
zameniti drugim parametrom: ukupni organski ugljenik (TOC) ili ukupna potronja kiseonika (TOD)
ako se moe uspostaviti korelacija izmeu BPK5 i novoizabranog parametra; suspendovane materije
nisu obavezujui parametar; BPK5 i HPK efluenta laguna za preiavanje odreuju se u filtriranom
uzorku, pod uslovom da koncentracije suspendovanih materija u uzorku nisu vee od 150 gm-3;
navedene vrednosti su maksimalne i one se, zavisno od broja uzoraka u toku godine, smeju
prekoraiti samo u odreenom broju sluajeva, to je, takoe, definisano: za godinji broj uzoraka od
4 do 7 dozvoljeno je da jedan uzorak ne zadovoljava; od 8 do 16 - 2; od 17 do 28 3; od 351 do 365
uzoraka dozvoljeno je da 25 moe biti izvan zadate norme.
 Norme kvaliteta efluenta za preiavanje otpadnih voda u
regionima osetljivim na eutrofikaciju. Councile Directive
(91/271/EEC)

Parametri Granine vrednosti % smanjenja

2 mg P m-33 za postrojenja
t j j
kapaciteta 10 000 100 000 ES
Ukupan fosfor 80
1 mg P m-3 za postrojenja
k
kapaciteta
it t vea odd 100 000 ES

15 mg N m-3 za postrojenja
Ukupan azot
kapaciteta 10 000 100 000 ES
(organski N +NH4-N + 70 - 80
10 mg N m-3 za postrojenja
NO2-N + NO3-N)
kapaciteta vea od 100 000 ES

32
 Uslovi isputanja u javnu kanalizaciju, odnosno kriterijumi
prethodnog
h d preiavanja,
i j se propisuju
i j na osnovu sledeih
l d ih
optih naela:

6 zatititi zdravlje osoblja koje radi u sabirnim sistemima i postrojenjima za

preiavanje;
6 obezbediti da sabirni sistemi, postrojenja za preiavanje otpadnih voda i
oprema na njima ne budu oteeni;
6 obezbediti neometani rad postrojenja za preiavanje otpadne vode i
obradu mulja;
6 obezbediti da preiena otpadna voda, koja se izliva sa postrojenja za
preiavanje, ne utie nepovoljno na ivotnu sredinu i da kvalitet vode
vodoprijemnika odgovara drugim propisima (napr. voda za navodnjavanje,
voda za ribarstvo, resurs vode za prehrabenu industriju);
6 obezbediti da se mulj koji nastaje kod preiavanja otpadne vode, moe
odlagati bez tetnog dejstva na ivotnu sredinu.

33
6 Prethodno preiavanje se sprovodi, na mestu nastajanja parcijalnog
toka industrijske otpadne vode, sa sadrajem opasnih supstanci.
6 Kvalitet prethodno preiene otpadne vode, treba da odgovara
tehnolokim graninim vrednostima emisije, propisane za pojedine vrste
industrija, na osnovu najbolje dostupne tehnike preiavanja za sluaj
direktnog isputanja u vodena tela.
6 tehnoloke granine vrednosti emisije, odreuju na osnovu najbolje
dostupne tehnike dotine tehnologije (proizvodnje) i mogueg efekta
preiavanja otpadnih voda iz te tehnologije.

34
6 U sluaju
j pprimene tehnolokih ggraninih vrednosti emisije
j na mestu
nastajanja parcijalnih tokova raznovrsnih otpadnih voda, njihovo
meanje je dozvoljeno samo u sluaju sprovedenog
prethodnog
p g preiavanja.
p j
6 Meanje parcijalnih tokova otpadnih voda, bez prethodnog
preiavanja na izvoru nastajanja, dozvoljava se samo uz
prethodnu raunsku dokaznicu
dokaznicu, da smanjenje optereenja pojedinih
opasnih materija nakon prethodnog preiavanja meanih voda,
iznosi najmanje toliko koliko bi iznosilo pri odvojenom prethodnom
preiavnaju pojedinih parcijalnih tokova.
tokova

35
Na ovom principu se zasniva sistem graninih vrednosti vanijih
parametara otpadnih voda, koja se uputaju u javni sistem kanalizacije,
razraen od strane "Udruenja za otpadne vode" (Abwassertechnischen
V i i
Vereinigung e.V.
V in
i St.
St AAugustin),
ti ) iz
i Savezne
S Republike
R blik Nemake
N k

36
 Lista parametara
1 Opti
1. O i parametrii

a) Temperatura do 35oC

a) pH od 6,5 - 10
b) Taloive materije, samo ako normalno 10 cm3/dm3
funkcionisanje javne kanalicacije to zahteva: ((*)) ((*)) nakon pola sata
za kontrolu odreenih vrsta materija mogu se taloenja
odrediti i nie vrednosti npr. za toksine okside
metala 0,3 cm3/dm3

37
2. Ulja i masnoe koje se mogu saponifikovati 250 cm3/dm3
3. Ugljovodonici
33.1.
1 Nafta
N ft i mineralna
i l ulja
lj prema standardu
t d d
a)Koji se mogu odvojiti odvajaima za lake frakcije DIN 1999.
a)Iznad koliine koje se mogu odvojiti odvajaima za lake 20 cm3/dm3
f k ij
frakcije:
ukupni ugljovodonici
3.2. Organski rastvarai
Koji se meaju potpuno ili delimino sa vodom i bioloki se
razgrauju: odreuje se posebno za svaku vrstu s tim da
utvrena vrednost nemoe biti vea od rastvorljivosti
dotine supstance u vodi.

3.3. Halogenovani ugljovodonici 5 mg/cm3

Halogenovani ugljovodonici (raunato kao organsko vezani
halogenid)
 4. Neorganske materije - metali
(rastvorene i nerastvorene)
-Arsen ((As)) 1 mg/dm
g 3
-Olovo (Pb) 2 mg/dm3
-Kadmijum (Cd) 0,5 mg/dm3
-estovalentan hrom1 (Cr6+) 0.5 mg/dm3
-Trovalentan hrom1 (Cr3+) 3 mg/dm3
-Bakar1 (Cu) 2 mg/dm3
-Nikal1 (Ni) 3 mg/dm3
-iva1,2 (Hg) 0,05 mg/dm3
-Selen (Se) 1 mg/dm3
-Cink1 (Zn) 5 mg/dm3
-Kalaj
K l j (Sn)
(S ) 5 mg/dm
/d 3
-Kobalt (Co) 5 mg/dm3
-Srebro (Ag) 2 mg/dm3
-Barijum
Barijum (Ba) 4 mg/dm3
-Titan (Ti) 5 mg/dm3
-Natrijum (Na) 500 mg/dm3
-Aluminujum
j iggvoe ((Al, Fe)) bez ogranienja
g j sve dok ne p
prouzrokuje
j ppotekoe na p
postrojenju
j j za
preiavanje
1U sluaju korienja mulja sa centralnog postrojenja u poljoprivredi, treba se pridravati posebnih uputstava i granine vrednosti treba zaotriti.
2 Po pravilu, parcijalni tok, koji sadri tu materiju, treba odvojeno obraditi.
5. Neorganske materije - nemetali
(rastvorene)
a) Amonijum jon i amonijak, (NH4+), (NH3) 200 mg/dm3
b) Nitrit, samo u sluaju vee koliine, (NO3-) 20 mg/dm3
c)) Cijanidi,
Cij idi koji
k ji se lako
l k oslobaaju,
l b j (CN-) 1 mg/dm
/d 3
d) Cijanidi, ukupno3 20 mg/dm3
e) Fluoridi, (F-) 60 mg/dm3
f) Sulfati4, (SO42-) 600 mg/dm3
g) Sulfidi, (S2-) 2 mg/dm3
h) Hloridi4, (Cl-) 250 mg/dm3
i) Slobodan hlor3, (Cl2) 5 mg/dm3

3 Kod malih isputaa nema ogranienja.

4 U odreenim sluajevima, u zavisnosti od ugraenog materijala i odnosa
razblaenja mogu se i poveati,
razblaenja, poveati kod toksinih i bioloki nerazgradljivih
fenola vrednosti treba znatno smanjiti.
6 Organske
6. O k materije
ij
a)Fenoli, koji se isparavaju sa 100 cm3/dm3
vodenom parom (kao C6H5OH) samo u koncentraciji koja ne dovodi do
b)Boje obojenja vode vodoprijemnika, nakon
preiavanja zbirnih otpadnih voda na
centralnom postrojenju
7. Materije koje se spontano
oksiduju
p natrijumsulfit,
Npr. j ferosulfat i samo u koncentraciji,
j koja
j ne dovodi do
sl. anaerobnog stanja u javnoj kanalizaciji

41
 Granine vrednosti toksinih metala za mulj (mg/kg) koji je nastao u procesu
preiavanja
i j u EU i u nekim
ki evropskim
ki zemljama
lj

Direktive EZ Danska Nemaka Finska

86/278/EEZ
Parametar Appendix 1B do od pH zemljita Mulj
30.6.95. 1.7.95. 5-6,5 >6 Norm.d Pobolj.
Pb 750-1200
750 1200 120 120 900 900 100 150
Cd 20-40 1,2 0,8 5 10 1,5 3
Cr 1000-1500 a 100 100 900 900 300 300
Cu 1000-1750
1000 1750 1000 1000 800 800 600 600
Ni 300-400 45 30 200 20 100 100
Hg 16-25 1,2 0,8 8 8 1 2
Zn 2500-4000 4000 4000 2000 2500 1500 1500
Dioxin/ - - - 100 b 100 - -
/Furan
PCB - - - 00,22 c 02
0,2 - -
AOX - - - 500 500 - -
42
 U tabeli su prikazane se granine vrednosti pokazatelja kvaliteta otpadnih voda,
za uputanje u javnu kanalizaciju na primeru Maarske, a prema propisima EU.

Red.
Red Uputanje Kontinualno isputanje u
Pokazatelj povremenog karaktera
broj gradsku kanalizaciju

1. pH ispod 6,5 iznad 10 mg/l ispod 6,5 iznad 10 mg/l

Zagaenje mg/l mg/l

2. Hemijska potronja kiseonika 1000 1000

3. Biohemijska potronja kiseonika BPK5 500 500

4. Ukupan neorganski azot (Nnu) 120 120

5. Ukupan azot (Nu) 150 150
6. Amonijak-amonijani azot 100(1) 100(1)
7
7. T l materije-10
Talone t ij 10 min.
i 150(2) 150(2)
8. Ukupan fosfor (Pu) 20 20
Ekstrakt sa organskim rastvaraem
9. 50(3) 50(3)
(ulja, masnoa)
10. Mineralna ulja (4) 5 10
11. Fenoli (fenolindeks) 5 10
43
Red. Uputanje Kontinualno isputanje u
Pokazatelj
broj povremenog karaktera gradsku kanalizaciju
12
12. Katran 1 5
13. Ukupno gvoe 10 20
14. Ukupan mangan 5 5
15. Sulfid 0,5 5
16. Sulfat 400 400
17. Aktivni hlor 30 30
18. Ukupne soli 2500 2500
19. Fluoridi 20 50

20. Ukupan arsen * 0,2

21. Ukupan barijum * 0,5
22. Cijanidi-lako isparljivi 0,1 0,1
23. Ukupni cijanidi 1 1
24. Ukupno srebro * 0,2
25. Ukupna iva * 0,05
26. Ukupan cink * 2
27. Ukupan kadnijum * 0,1
28. Ukupan kobalt * 1
29. Hrom VI * 0,5
30. Ukupan hrom * 1
 Red. Uputanje Kontinualno isputanje u
Pokazatelj
broj povremenog karaktera gradsku kanalizaciju
31. Ukupno olovo * 0,2
32 Ukupan kalaj * 2
33. Ukupan bakar * 2
34. Ukupan nikl * 1
35. Molibden * 0,5
36. BTEX (benzol, toluol, etilbenzol, ksilol)(5) * 0,1
37
37. O
Organski
ki rastvara
t (5) * 01
0,1
38. Azbest 30 30
Odnos razblaenja za LC50%
39. Toksinost
(toksikoloki test na ribama)
40. Temperatura 40oC 40oC

(1) Odreuje se za 24-asovni srednje kompozitni uzorak.

(2) Samo u tom sluaju se odreuje,
odreuje ako je zapremina taloivih materija,
materija nakon 10 min.
min taloenja vea od 5x10-3 m3/m3.
m3/m3
(3) U sluaju manjeg dnevnog protoka od 100 m3/d, za materije biljnog i ivotinjskog porekla, granina vrednost je
trostruka, a iznad toga dvostruka.
(4) Iznad 10 m3/d.
(5) Granina vrednost je izraena u 10-3 m3/m3.
* Kod indirektnog isputanja opasnih i toksinih materija granine vrednosti se reguliu posebnim aktom, na
osnovu, prethodnih ispitivanja.

45
6 Organizacija zaduena za eksploataciju javnog sistema
kanalizacije, preuzima obavezu odvoenja industrijskih otpadnih
voda na osnovu dogovora izmeu industrije i komunalnog
p
preduzea.
6 Uslovi odvoenja reguliu se ugovorom izmeu ova dva
subjekta.
6 Organizacija moe preuzeti obavezu odvoenja, samo onih
industrijskih otpadnih voda, koje moe preititi usvojenom
tehnologijom na centralnom postrojenju naselja, i u koliine za
koju ima potreban kapacitet.

46
 Kriterijume kvaliteta efluenata kod nas treba
redefinisati u skladu sa evropskim Direktivama

6 U zavisnosti od prihvatne moi recipijenta, gustine i vrste

zagaenja koje se u dati recipijent uliva neophodno je proceniti
j mere treba p
da li i do koje pootriti g
granine vrednosti emisije j
date u Direktivama EU.
6 Posebnu panju pri tome treba obratiti na nutrijente, ali i na ostale
supstance,
t kkao i na broj
b j malih
lih naselja
lj kkoja
j DiDirektivama
kti nisu
i
obuhvaena, a jesu specifinost naih prostora.
6 Pri de
definisanju
sa ju kriterijuma
te ju a u ob
obzir se mora
o a uuzeti
et i pprojekcija
oje c ja
privrednog rasta i istovremeno uticaj izbora postupaka za
preiavanje otpadnih voda na taj rast.

47
 KRITERIJUMI ZA ODABIR TEHNOLOGIJE ZA
VODOTOKE SA NISKIM EKOLOKIM
POTENCIJALOM

Prema Direktivi o vodama EU, vrsta i stepen preiavanja,

odreuje
d j se u zavisnosti
i ti odd vrste
t vodoprijemnika,
d ij ik odnosno
d dda li
se radi o "osetljivom" ili "manje osetljivom" podruju.
U nekim osetljivijim podrujama,
podrujama treba zahtevati potpunije
preiavanje, dok se u nekim manje osetljivim podrujima,
primarno preiavanje moe smatrati zadovoljavajuim.

48
 Zatita ivotne sredine i zdravlja
ljudi kao osnova zakonodavstva
UWWTD

Dravno Definisanje potreba Osetljive ili

zakonodavstvo zatite voda neosetljive oblasti

Ostale
Bez Prihvatljiv aktuelan
kvalitet vode Direktive EU
akcije DA

NE

Definisanje novih limita

isputanja za SS, BPK, HPK, N, P

Elementi i procene pri Definisanje projekta u uslovima

projektovanju hidraulikog optereenja, optereenja
polutantima, efikasnost tretmana, take
postrojenja za isputanja, dispozicija otpada
iroke drutvene
tretman otpadnih potrebe i potrebe
voda Selekcija postupka tretmana, optimalna cena
ivotne sredine

kroz planiranje procesa 49

50
 PRIMER: Ukupno optereenje vodotoka sa otpadnim vodama naselja u
Vojvodini
j izraenogg ppreko ES u sluaju
j potpune
p p izgraenosti
g knalizacionih
sistema i postrojenja za preiavanje otpadnih voda naselja
Recipijent ES Recipijent ES
ik 36 230 Vraki Kanal 88 761
Krivaja 142 617 Nadela 123 898
Hs Tisa-Pali 12 556
Dunav 1 108 803
Jezero Pali 232 300
Dtd Odaci-Sombor 171 188
Kere 35 310
Dtd Vrbas-Bezdan
Vb B d 114 221
Stari Begej 15 553
Dtd Beej-Bogojevo 190 313
Plovni Begej 18 719
Begej 192 040 Dtd Baki Petrovac-Karavukovo 71022

Tisa 256 263 Dtd Kanal Novi Sad-Savino Selo 45 390

Dtd Ban. Palanka-Novi Beej 170 094 Jegrika 105 870

Tami G 24 193 Golubinaki Kanal 125 337

Tami D 54 086 Kudo 90 604
Kikindski Kanal 163 295
Jarina 22 233
Zlatica 10 425
Bosut 58 176
Kara 7 143
Sava 258 511
Nera 29 606

Uzimajui da je granina vrednost emisije za komunalne vode 25 mgO2/l moe se lako utvrditi da e kroz
pojedine vodotokove ili kanale tei u velikom procentu preiena otpadna voda sa sadrajem organskih
materija preko maksimalnih vrednosti za II klasu vodotoka, koja se zahteva za ove vodotoke.
51
Nadela

-1 zagaiva direktno + 1 preko sekundarne

mree
-Skrobara u Panevu
-vodotok prima i otpadne vode naseljenih mesta
i sa farmi

- pod uslovom da se na vodotoku uspostavi

protok od 0.5 m3/s, isti se moe opteretiti sa
200 kgO
g 2/dan

52
 Primer: Ukupno
p optereenje
p j Nadele u sluaju
j izlivanja
j preienih
p
otpadnih voda naselja i industrije
Kapacitet HPK BPK5 Suspendovane Ukupni N Ukupni P
NASELJA
l/s kg/dan kg/dan materije kg/dan kg/dan kg/dan
Uzdin 7.7 79 16 22 9.4 1.3
Putnikovo 0.7 7.2 1.4 2.0 0.8 0.1
Kovaica 23.1 237 47 66 28 3.8
Padina 19 7
19.7 202 40 56 24 32
3.2
Debeljaa 17.4 178 36 50 21 2.9
Crepaja 15.5 159 32 44 19 2.5
Banatsko Novo Selo 24.3 249 50 70 30 4.0
Kaarevo 25.2 258 52 72 31 4.1
Dolovo 21.6 221 44 62 27 3.5
Starevo 25.2 258 52 72 31 4.1
Omoljica
j 20.6 211 42 59 25 3.4
Ivanovo 3.3 34 6.8 9.5 4.1 0.5
Banatski Brestovac 10.8 111 22 31 13 1.8
Postojea indsustrija bez
27 292 58 82 35 4.7
farmi
UKUPNO 242.1 2498 510 702 310 93

53
6 P
Prema rezultatima
lt ti monitoringa
it i kkvaliteta
lit t vode
d i sedimenta
di t
kanala Nadela, sprovedenog u 2006. godini, detetektovane
vrednosti rastvorenogg kiseonika na ppojedinim
j pprofilima
iznosile su od 2,1-2,8 mgO2/l, to bi znailo da je
maksimalno dnevno optereenje, pod uslovom da je protok
vode bio 0,5
0 5 m3/s (ne uzimajui u obzir reakcije u samom
vodotoku) prekoraeno za 73-104 kgO2/dan u uslovima
kada svi zagaivai ne isputaju svoje otpadne vode u
Nd l jjer nisu
Ndaelu, i nii svii sistemi
i t i iizgraeni.
i
6 Kada budu svi sistemi izgraeni ukupno optereenje
vodotoka bi bilo 510 kgO2/dan raunato na BPK5, to
daleko premeuje ekoloki potencijal vode u Nadeli.

54
DTD Banatska Palanka Novi Beej

-11 zagaivaa preko sekundarne

mree

-vodotok moe apsorbovati od

1700 do 14 000 kgO2/dan
( i
(zavisno odd protoka),
t k ) t
to znai
i da
d
dnevno moe primiti od 500
kgBPK5/dan.

-ukupno izmereno organsko

optereenje koje se direktno ili
indirektno unese u kanal DTD
Banatska Palanka-Novi
Palanka Novi Beej
iznosi 2 250 kgBPK5/dan.

III i IV klasa
55
Kikindski kanal, Zlatica

- 5 zagaivaa
i prekok sekundarne
k d mree
-pri minimalnim protocima Kikindski kanal
dnevno moe apsorbovati oko 170 kg
kiseonika,, odnosno moe p primiti 850
kgBPK5/dan, to znai da se kanal nalazi
izvan sposobnosti samopreiavanja

IV klasa
kl

-1 zagaiva direktno
-Zlatica
Zlatica nosi zagaenje iz Rumunije

VK stanje

56
Krivaja

-4 zagaivaa preko sekundarne mree +

7 direktno
-zagaenja vode na teritoriji optine
Srbobran su takva da se moe
konstatovati prekid prirodnog lanca
ishrane i kruenja materije u prirodi
(visoko organsko zagaenje i velike
koncentracije nutrijenata).

IV, VK klasa

57
 DTD Bezdan Vrbas

-4 zagaivaa direktno + 14 preko sekundarne mree

-prii kkoncentraciji
t iji kikiseonika
ik u vodi
di odd 44,55 mg/l/l (bioloki
(bi l ki minimum),
i i ) moe
se apsorbovati
b ti oko
k 250
kg/dan kiseonika, odnosno mogunost optereenja ovog basena je oko 1 200 kg BPK5/dan

Dotok 55 000 m3/dan otpadnih

p voda sa optereenjem
p j BPK5 6 800 kg/dan
g

VK stanje 58
 DTD Beej Bogojevo

-5 zagaivaa preko sekundarne mree + 8 direktno

-pri
pri minimalnim protocima vodotok moe dnevno apsorbovati oko 200 kgO2, odnosno moe se
opteretiti sa 1 000 kgBPK5

IV/VK klasa

59
Begej

-1 zagaiva direktno + 12 preko

sekundarne mree
-Donosi
Donosi zagaenje iz Rumunije
-Nizvodno od Zrenjanina pogoran
kvalitet
-Begej moe da apsorbuje 1 800 kg
ki
kiseonika
ik na ddan, tj.
tj moe
se opteretiti
t titi sa
oko 9 000 kg BPK5/dan

IV VK klasa
IV,

60
 Koji kriterijum za odabir tehnologije
preiavanja odabrati i koje mere primenuti?
6 Jedna od mera je smanjenje granine vrednosti emisije, to
zahteva vea finansijska ulaganja u postrojenja i paljiv odabir
tehnologija za preiavanje otpadnih voda
6 Paljivo odabrati sisteme za preiavanje
Centralizovan ((vie manjih
j naseljaj na jjedno ppostrojenje)
j j )
Decentralizovan (jeno ili nekoliko naselja na jedno
postrojenje)

61
 Pregled najbolje dostupne tehnologije za preiavanje

gradskih otpadnih voda
Kapacitet postrojenja
do 1000 ES 1000 10 000 ES 10 000 50 000 ES vei od 50 000 ES
P R I M A R N A - M E H A N I K A F A Z A (1)
- Ceenje kroz reetku: - Ceenje kroz reetku: - Ceenje kroz reetku: - Ceenje kroz reetku:
gruba reetka gruba reetka gruba reetka gruba reetka
fina reetka fina reetka fina reetka fina reetka
- Ceenje kroz sito - Ceenje kroz sito - Ceenje kroz sito - Ceenje kroz sito
perforacija iznad 2 mm perforacija iznad 2 mm perforacija iznad 2 mm perforacija iznad 2 mm

- Odvajanje peska - Odvajanje peska i masnoa

- Odvajanje peska (kombinovano)
gravitaciono
gravitaciono gravitaciono
- Primarno taloenje
aerirani peskolov aerirani peskolov
dvospratna talonica
- Odvajanje masnoa aerirani peskolov-hvata aerirani peskolov-hvata
gravitaciono
g masnoa masnoa

- Odvajanje peska
gravitaciono
aerirani peskolov - Primarno taloenje
aerirani p
peskolov-hvata
masnoa

62
 Kapacitet postrojenja
do 1000 ES 1000 10 000 ES 10 000 50 000 ES vei od 50 000 ES
S E K U N D A R N A - B I O L O K A F A Z A (2)
- Postupci na osnovu - Postupci sa fiksiranom - Postupci sa fiksiranom - Postupak sa aktivnim
prirodnih biomasom biomasom muljem
procesa ((ekstenzivni rotacioni i bioloki bioloki filtri ((nisko, sa nitrifikacijom
j
postupci) kontaktori od vie srednje i visoko dvostepeni postupci
prirodne lagune jedinica optereeni) (visoko optereeni-nisko
mokra polja (wetland) bioloki filtri dvostepeni bioloki filtri optereeni)
razlivanje po zemljitu (niskooptereeni) (visoko i nisko
(landfill) optereeni)
- Postupci sa fiksiranom
biomasom
rotacioni bioloki
kontaktori - Postupci sa aktivnim - Postupci sa aktivnim
bioloki filtri muljem muljem
(niskooptereeni) aerirane lagune totalna oksidacija
- Postupci sa aktivnim totalna oksidacija sa nitrifikacijom
muljem
j
(totalna oksidacija)
aerobno-anaerobno
63
 Kapacitet postrojenja
do 1000 ES 1000 10 000 ES 10 000 50 000 ES vei od 50 000 ES
TERCIJARNA F A Z A (3)
- Bioloka denitrifikacija - Bioloka denitrifikacija
prethodna stepenasta
prethodna, stepenasta, prethodna stepenasta
prethodna, stepenasta,
simultana, alternativna, simultana, alternativna,
intermitentna intermitentna
- Defosforizacija
- Defosforizacija
bioloka (u sluaju
bi l k + simultana
bioloka i lt
potrebe simultana
hemijska
hemijska)
- Dezinfekcija
hlornim p
preparatima
p (Cl
( 2, NaOCl))
UV zracima

64
 Kapacitet postrojenja
do 1000 ES 1000 10 000 ES 10 000 50 000 ES vei od 50 000 ES
O B R A D A M U L J A
PRIMARNO ZGUNJAVANJE
- Gravitaciono Primarni mulj Sekundarni i terc. mulj
statiko
-Gravitaciono - Gravitaciono
mehaniko
- - statiko mehaniko
mehaniko
- Vetako
mainski
STABILIZACIJA
- Istovremena aerobna - Odvojena aerobna bioloka
bioloka (mezofilna, termofilna)
- Odvojena aerobna
- Istovremena aerobna bioloka bioloka
(mezofilna, termofilna)
- Anaerobna bioloka
- Gaenim kreom (mezofilna)
- Peenim kreom
SEKUNDARNO ZGUNJAVANJE
- Gravitaciono
- Gravitaciono
statiko
statiko
mehaniko
DEHIDRATACIJA
- Lagune za mulj - Suna polja - Mainska
- Mainska
M i k t k t filt
trakasta filter presa
- Mainska trakasta filter presa dekanter centrifuga
- Suna polja trakasta filter presa dekanter centrifuga ramska filter presa
dekanter centrifuga vakum doboasti filter
6 Bilo koji sistemi preiavanja da budu izabrani za mala
naselja od sutinske je vanosti da ta postrojenja u malim
naselja,
naseljima ne budu ostavljena sama sebi, jer je teko,
praktino nemogue, obezbediti svu potrebnu logistiku za
rad tih sistema.
sistema
6 Prema tome, namee se kao neophodnost formiranje
organizacije, ili organizacija, za upravljanje tim sistemima,
k t l sistema,
kontrolu i t ii, pogotovo,
t njihovo
jih odravanje.
d j
6 Bez kvalifikovane pomoi sa strane, ti sistemi, ostavljeni sebi,
ako i budu zapoeli uspeno svoje funkcionisanje, to zasigurno
nee moi da odre u kontinuiteti.
6 To pokazuju i iskustva razvijenih zemalja; a to je jo vei
problem u situaciji i na stepenu razvoja na kome se mi nalazimo.

66
HVALA NA PANJI !

67