Seminarski rad iz predmeta Industrijska

mikrobiologija
GAJENJE MIKROORGANIZAMA U
INDUSTRIJSKOJ PROIZVODNJI

Pripremile: Kadrić Melisa

Mujkić Amina
  Mikroorganizmi se koriste od davnina.
 Proizvodni mikroorganizmi

 Velika količina enzima

 Velike metaboličke aktivnosti
 Brzo razmnožavanje

 Naučna osnova za iskorištavanje

mikroorganizama dobivena je u 20 vijeku.

20 vijek - Razrađeni su tehnološki

postupci za dobivanje brojnih
proizvoda mikrobiološkim putem.

Tokom razmnožavanja može se mjeriti gustina

populacije, dobivaju se
vrijednosti koje u zavisnosti od vremena formiraju
karakterističnu krivu
rasta populacije.
 Prema brzini porasta i množenja MO na krivoj se mogu
razlikovati:

 Lag faza,
 Logaritamska ili eksponencijalna, faza,
 Stacionarna faza,
 Faza izumiranja.
LAG FAZA
 (eng. lag = zaostajanje)

 Ovo je faza mirovanja ili početna faza.

 Kada se nađu u novoj svježoj hranjivoj sredini
mikroorganizmi se počinju prilagođavati
izmjenjenim fizičko-hemijskim uslovima.

 U ovoj fazi nema razmnožavanja- samo

uvećavanje ćelija.
LOG FAZA
(EKSPONENCIJALNA)
 Mikroorganizmi se razmnožavaju geometrijskom
progresijom.

 Kada su okolišni uslovi prikladni, počinje dijeljenje

ćelija, a potom ubrzanje rasta.
 Ova je faza od posebnog značaja za industrijsku
proizvodnju, jer se u njoj stvara najveći broj
proizvoda metabolizma.
STACIONARNA FAZA RASTA
 U ovoj fazi isti broj mikroorganizama nastaje i nestaje.

 (isti je broj živih i mrtvih ćelija).

 Ugibanjem velikog broja ćelija oslobađaju se hranjive materije koje

služe kao hrana ćelijama koje i dalje rastu i razmnožavaju se.

 Zato krivulja rasta nakon stacionarne faze i ne pada naglo. U ovoj

fazi su mikroorganizmi manje osjetljivi na dejstvo spoljnih činilaca.

 Neki mikroorganizmi npr. mogu formirati spore i tako

produžavati ovu fazu.
 U ovoj fazi dolazi do stvaranja vrlo značajnih proizvoda
metabolizma određenih mikroorganizama kao što su npr. vitamini,
enzimi i antibiotici.
 FAZA ODUMIRANJA
 Odumire veći broj mikroorganizama nego što nastaje.

 Poslije stacionarne faze životna sposobnost mikroorganizama

opada, jer je došlo do pogoršanja uslova sredine, koja je
pretrpjela znatne fizičko-hemijske izmjene.

 Brzina odumiranja populacije također zavisi od djelovanja

spoljašnjih činilaca i svojstava samih mikroorganizama.
 Vremenom cijela populacija odumire, što može trajati
nekoliko dana (asporogene bakterije mliječne kiseline), više
godina (sporogene bakterije).
 Osnovne vrijednosti tokom gajenja MO su:
1.BRZINA PORASTA
2.GENERACIJSKO VRIJEME.
 Ove vrijednosti se mogu i matematički izraziti.
 Npr. RAST BIOMASE
 A=2^n x a (ćelija)
 B=2^n x b (g)

 A=broj ćelija
 B=težina biomase
 a=broj ćelija na početku određivanja
 b=težina biomase na početku određivanja
 N= broj dijeljenja ćelija za vrijeme t

 T=n/t Srednje generaciono vrijeme svih MO u kulturi.

 Sf= (g) šećera / (g) biomasa na čas

 Sf predstavlja količnik između količine potrošenog šećera i

prisutne biomase u toku jednog časa.
 Sf se može smanjivati jer se mijenja koncentracija proizvoda.

 na koji način hraniti populaciju

 maximalna moć razmnožavanja MO
 Industrijski soj mora biti:

 Čista kultura
 Ne smije biti patogen ( vakcina )
 Mora biti prilagođen uslovima tehnoloških
procesa
 INDUSTRIJSKE PODLOGE
 Voda
- Enzimske reakcije
 Ugljikohidrati
- energija
Najčešći izvori ugljikohidrata u industrijskim podlogama su:
Škrob, saharoza, glukoza, melasa, žitarice, brašno,
metan, fenol, krezoli, mliječne kiseline, etanol ..)
 Azot
Izvori: peptidi, amonijak, urea, žitne mekinje ...
 SIROVINE
 Za industriju vrenja i gajenja MO koriste se sirovine koje sadrže
šećere i polisaharide koji se hidrolizom prevode u šećer.

 Najvažnija sirovina koja se kod nas koristi je MELASA.

 MELASA je sirup koji se dobiva pri proizvodnji šećera iz koga se
ne može dobiti na ekonomičan način kristalni šećer. Sadrži saharozu
50% , ukupan sadržaj azota kreće se od 1,5-2,2%.
 Melasa sadrži i biotike: Aneurin (B1), Riboflavin (B2), Biotin (B7)
i najviše Inozitola (B8). Mineralnih soli sadrži između 7-9 %.

 Kao hranljivi supstrat odgovara za razvitak MO i kao sirovina za

dobivanje alkohola, kvasca, stočne hrane ...

 Veći % šećera sprečava razvitak MO.

 NEDOSTATAK – nije poznata tačna koncentracija sastava
 HIDROL – sirup koji otpada pri kristalizaciji glukoze.

 Sadrži glukozu koja lako previre dekstrine ( to je

polisaharid) koje ne može svaki MO da iskoristi.

 U praksi se može koristiti i sok od šećerne repe, sulfitni

lug koji nastaje kao otpadak pri proizvodnji celuloze ...
 Od ostalih sirovina treba
spomenuti žitarice npr. ječam
za proizvodnju piva, kukuruz
za proizvodnju alkohola,
krompir, otpaci od drveta
(celuloza i hemiceluloza).

 Ovi proizvodi se mogu

hidrolizom prevesti u šećer.
 U praksi se za proizvodnju pojedinih jedinjenja
mikrobiološkog porijekla koriste i SINTETIČKE
PODLOGE koje su hemijski definisane.
 Takve podloge su skupe.

 Od pomoćnih sirovina najčešće se koriste (NH4)SO4, H2SO4,

HCL a od pomoćnih materijala se koriste najčešće formalin i
hlorni kreč.

 Kao sirovine mogu se također koristiti masti i ulja, zatim

ketokiseline, hidroksikiseline i aminokiseline.
  Najčešće se kombinacijom manjeg ili većeg broja različitih
sirovina mogu dobiti hranjive podloge koje zadovoljavaju
potrebe pojedinih mikroorganizama.

 Pošto praktično ne postoje sirovine koje sadrže sve supstance

koje moraju ući u sastav pojedinih hranjivih podloga, njihova
podjela se najčešće vrši prema supstanci koja je dominantna u
sastavu sirovina.

 Na taj način sirovine se dijele na:

1. Izvori pojedinih biogenih elemenata (C,H,O,P);

2. Izvori mineralnih materija (oligo i mikroelemenata);
3. Izvore vitamina i drugih faktora rasta.
 Sistemi gajenja MO u
industriji
 U industriji se danas primjenjuju dva sistema
gajenja mikroorganizama:

1. Prekidni, statični (šaržni) ili diskontinuirani

sistem

2. Neprekidni, kontinuirani (dinamički) sistem

Prekidni ili diskontinuirani sistem gajenja
mikroorganizama

 Dodaje se cijela količina sterilne hranljive podloge. Stavlja se u

fermentor i inokuliše sa proizvodnim MO. Rast i sinteza produkata
odvija se dok se hranljiva podloga ne potroši i dok se ne poveća
sadržaj metabolita.

 Proces je dinamičan, ali traje kratko vrijeme. U praksi se prekidni

proces odvija na taj način što se mikroorganizmi unose u hranjivu
sredinu i čeka da dođe do transformacije npr. Šećera.

 Kod proizvodnje piva sa kulturom Saccharomyces cerevisiae šećer

se transformiše u etanol i CO2. Pri tome kvasac se može ponovo
koristiti ili ide za stočnu hranu.
 Neprekidni ili kontinuirani sistem
gajenja mikroorganizama
 Pri ovom sistemu gajenja kultura mikroorganizama može se održavati u eksponencijalnoj fazi tokom
njenog porasta u ustaljenim konstantnim uslovima.
 Karakteristično za ovaj sistem gajenja je da u sud za gajenje pritiče svježa hranjiva podloga, a u
procesu metabolizma izmijenjena podloga sa dijelom mikroorganizama istom brzinom ističe.

 U fermentor se dodaje određena količina hranljive podloge uz istovremeno odvođene već

fermentirane podloge. Ovaj način je bolji i jeftiniji.

Kontinuirani sistemi za gajenje mogu se podijeliti u dvije grupe:

*Prema toku fermentacionih procesa
*Prema tipu operacija
 Homokontinualni:

- - višesudovni
- - jednosudovni
- - višesudovni sa vraćanjem biomase
 Heterokontinualni
 APARATI ZA GAJENJE MO
 Ako se želi da se populacija mikroorganizama neprekidno razmnožava, onda se
moraju obezbijediti uslovi prema zahtjevima populacije mikroorganizama.

Za to se koriste različiti sudovi - aparati u kojima su obezbijeđeni fizičko-hemijski uslovi

izolovani od utjecaja spoljašnje sredine i na taj način kontrolisani od čovjeka.

Danas postoje brojni laboratorijski aparati za gajenje

mikroorganizama, npr.
- tresilice ili mućkalice (šejker),
- laboratorijski fermentori- bioreaktori (različiti tipovi) i dr.

 U industriji se koriste aparati za gajenje mikroorganizama različite konstrukcije i

obima.
 Reaktor sa Visokoefektivni reaktor Reaktor sa
mješalicom sa mješalicom komorama

Bioreaktor sa mlaznicama Enzimski reaktor

 U sklopu sudova - bioreaktora za gajenje mikroorganizama, su
ugrađeni najneophodniji sistemi koji obezbijeđuju nesmetano
odvijanje fermentacionih procesa:

- sterilizacija i ubacivanje hranjive podloge

- Zasijavanje - inokulacija,
- miješanje hranjive podloge,
- produvavanje sterilnim vazduhom,
- sistem za održavanje temperature i dr.

Kod gajenja aerobnih mikroorganizama od posebnog je interesa

snabdijevanje mikroorganizama sa kiseonikom.
 SNADBIJEVANJE KULTURE
SA KISEONIKOM
 AERIRANJE
Kultura u epruveti snadbjeva se sa kiseonikom kroz vatreni
zapušač, gdje vazduh difunduje kroz zapušač uslijed koncentracija.
Takav postupak snadbijevanja kiseonikom MO ne može se koristiti u industriji.

U industrijskoj proizvodnji mora se vršiti produvcavanje vazduha.

Poznato je da u sastav vazduha ulazi 4/5 azota i 1/5 kisika. I azot i kiseonik difunduju u tečnost.
Prisustvo azota za kulturu nije značajno, već samo kiseonik.
Mjehur vazduha koji prolazi kroz tečnost i izlazi napolje na graničnoj površini mjehura prema vodi
formira se sloj molekula vode drugačijeg energetskog stanja od onih u unutrašnjosti.
Dolazi do formiranja povšinskog napona, kisenik ruši taj granični sloj i prelazi u tečnost. Kiseonik iz
mjehura izlazi difuzijom.
 RASPODJELJIVAČI VAZDUHA
 Oni mogu biti pokretni i nepokretni. Nepokretni se sastoje iz
cijevi koje dovode vazduh a ovaj dalje izlazi kroz veći broj
otvora.
 Cijevi se postavljaju što niže bliže dnu suda, ravnomjerno
raspoređene sa otvorima 0,2 mm.
 Obično može biti jedna glavna centralna cijev a od nje polazi
veći broj radijalno raspoređenih cijevi sa otvorima. Ovakav
način snadbijevanja vazduhom je nedovoljno efikasan, jer su
otvori relativno veliki pa je i potrosnja vazduha velika.

 S druge strane u industriji je teško kosristiti raspodjeljivače sa

malim otovrima, jer su skupi i brzo se zapušavaju. Zbg toga
se u industriji koriste pokretni obrtni raspodjeljivači.
 POKRETNI OBRTNI RASPODJELJIVAČI

Raspodjeljivači kod kojih je količina stvorene biomase najveća u odnosu na

potrošnju vazduha, mogu se smatrati boljim raspodjeljivačima.

Npr. Vogelbuschov raspodjeljivač, koristi se u proizvodnji pekarskog

kvasca, okreće se 60 obrtaja u minuti.
Pri kretanju raspodjeljivača truba vazduha se siječe na polčice vazduha i
uslijed površinskog napona one se spajaju u mjehur.
Ušteda potršnje vazduha je za oko 60 % .

Svi aparati za aerobno gajenje MO sastoje se i iz uređaja za sterilizaciju

vazduha.
 STERILIZACIJA VAZDUHA
 Sterilizacija vazduha se može izvoditi: zagrijavanjem i filtriranjem.

 Šreder i Duš pokazali su da se vazduh može sterilisati provođenjem kroz

sterilnu vatu i na snovu toga se razvila potreba za zapušačima od vate.
 Sterilizacija vazduha se može vršiti propuštanjem kroz sterilisani
granulisani aktivni ugalj. Ugalj se postavlja između metalnih mreža.
 Pri provođenju vazduha ugalj se steriliše pregrijanom vodenom parom
(150 ° C ) bez kiseonika da ugalj ne bi sagorio.
 PRIPREMANJE I STERILIZACIJA
PODLOGE
 Posle rastvaranja pojedinih jedinjenja vrši
se miješanje i sterilisanje u sudu za
sterilizaciju ili u samom sudu za gajenje –
FERMENTORU.
 Uređaji za pripremanje hranljive podloge
treba da ima: vagu za mjerenje sastojaka
podloge, sudove za hranljiva jedinjenja,
sudove za baze i kiseline za regulisanje pH,
za određivanje specifične mase,
kvantitativno određivanje pojedinih
sastojaka i dr.
 Svaka sirovina za gajenje MO prvo se
koriguje u pogledu njenog sastava. Izvrši
se njena analiza.
 Rastvor se centrifugira radi odvajanja od
nerastvorenih jedinjenja a zatim izvodi
sterilizacija.
 Pri izvodjenu procesa vodi se računa o
mogućnostima hemijskih reakcija koje se
dešavaju na viskim temperaturama.
Aminokiseline mogu reagovati sa
redukujućim šećerima, gdje se amino
grupe vezuju sa aldehidnom grupom.
 Ovako nastalo jedinjenje na visokoj
temperaturi raspada se na odgovarajuće
aldehide koji zagrijavanjem daju
melanoide, koji mogu da koče
razmnožavanje nekih MO.
 Zbog toga je potrebno izvesti
sterilizaciju za što kraće vrijeme pri nižoj
temperaturi. Za ove svrhe se koriste
brzostrujni izmjenjivači toplote.
 OKSIDOREDUKCIJE MIKROORGANIZAMA U
INDUSTRIJSKOJ PROIZVODNJI-VARENJA

 Ova oblast obuhvata mikrobiološke procesekoji dovode  Poznato je da se oksidacije mogu

do stvaranja proizvoda za potrebe čovjeka, životinja i odvijati i van živih organizama.
biljaka.
 U procesima odvijanja oksidoredukcionih reakcija UH
dolazi do stvaranja alkohola, ketona i drugih organskih
kiselina kao glavnih proizvoda.
 Razgradnjom organskih metabolita u živim ćelijama
oslobađa se neophdna količina energije za potrebe tih ćelija, Međutim, ovde se oksidacije
kao i prelazni materijalni proizvodi za stvaranje organskih odigravaju u protoplazmi živih ćelija i
jedinjenja u njima. zato se nazivaju biolškim
 Ti procesi poznati su pod imenom biološke oksidacije, koje oksidacijama.
se odlikuju oksidoredukcionim reakcijama.
 Pored UH metaboliti mogu biti i druga jedinjenja, kao što
su aminokiseline čijom se transformacijom oslobađa veća
količina energije.

 Procesi se odvijaju u bioreaktorima.

 Za odvijanje procesa koriste se odabrani sojevi za MO u
obliku čistih- starter kultura, koji treba da stvore što
veću kličinu proizvoda, i što boljeg kvaliteta
HVALA NA PAŽNJI