Ενδεικτικά κείμενα και τύποι ερωτημάτων

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ- ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Η βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα αύξησε κατά πολύ το επίπεδο εκπομπής
ατμοσφαιρικών ρύπων. Εξαπολύθηκε τότε καθολική επίθεση στη φύση με σκοπό την όσο
δυνατόν αποδοτικότερη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, γεγονός που κλόνισε τις
οικολογικές ισορροπίες. Όμως, η οικολογική κρίση, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, δεν είναι η
γραμμική έκβαση της βιομηχανικής ανάπτυξης από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα. Είναι
αποτέλεσμα ενός ποιοτικού άλματος που έχει άμεση σχέση με τη γενίκευση της χρήσης του
πετρελαίου και με την ανάπτυξη της χημικής βιομηχανίας που τροφοδοτήθηκε από την
εντατικοποίηση της γεωργίας. Από τη δεκαετία του 1970, το ποιοτικό αυτό άλμα έχει
αποκτήσει ακόμη πιο εντυπωσιακές διαστάσεις λόγω της ανεξέλεγκτης εκβιομηχάνισης του
λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου».
Η οικολογική κρίση είναι ένα φαινόμενο που συνεχώς εντείνεται και οδηγεί σε
καταστροφές. Σε κάποιες περιπτώσεις οι καταστροφές αυτές είναι μη αναστρέψιμες, σε άλλες
είναι δυνατόν να αναστραφούν είτε βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα. Αυτό εξαρτάται από
τις συνειδητές επιλογές που θα κάνουν οι ανθρώπινες κοινωνίες. Πρέπει, ωστόσο, να
επισημανθεί ότι ο κυρίαρχος τρόπος παραγωγής έρχεται σε αντίθεση με τη φύση και τις
εξελικτικές της διαδικασίες. Η καπιταλιστική παραγωγή βασίζεται στην ολοκλήρωση των
διαδικασιών του οικονομικού κύκλου στο μικρότερο δυνατό χρόνο με σκοπό να αποσβεστεί
το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τους σταθερούς χρόνους
ανανέωσης των φυσικών πόρων (των βιογεωχημικών κύκλων), οι οποίοι έχουν σταθερούς
χρόνους διάρκειας πολλές φορές χιλιάδων ετών. Η χρονική ασυμβατότητα του οικονομικού
με τους βιογεωχημικούς κύκλους είναι η αιτία της οικολογικής κρίσης.
Οι πολίτες είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσουν ότι την καταστροφή του περιβάλλοντος
την προκαλεί η λογική που βρίσκεται πίσω από το κυρίαρχο σύστημα παραγωγής. Γι’ αυτό οι
διακηρύξεις για μια «αειφόρο ανάπτυξη», δε μπορεί παρά να διαψεύδονται από τη λογική του
κεφαλαίου: «αειφόρος ανάπτυξη» και νόμος της αξίας αποκλείονται αμοιβαία. Άλλωστε,
είναι γνωστό ότι σε περιπτώσεις ρύπανσης των νερών, της ατμόσφαιρας και του εδάφους, οι
επιχειρήσεις αποποιούνται των ευθυνών τους με συνέπεια να πληρώνουν το τίμημα από τη
μια το περιβάλλον και από την άλλη οι εργαζόμενοι, που επωμίζονται το οικονομικό βάρος
της «αποκατάστασης» της οικολογικής ισορροπίας, το οποίο τώρα είναι πολλαπλάσιο με
δεδομένη την αλληλεπίδραση της οικονομικής κρίσης με την οικολογική.
Τα τελευταία χρόνια, έχουν αρχίσει να εμφανίζονται διάφορα οικονομικά
προγράμματα σχετικά με την «οικολογική οικονομία της αγοράς». Μέχρι αυτή τη στιγμή
όμως, οι απόπειρες ανα-προσανατολισμού του τρόπου παραγωγής σε μια φιλική προς το
περιβάλλον λειτουργία δεν έχουν ξεπεράσει το στάδιο του ευχολόγιου για τον απλούστατο
λόγο, όπως ήδη αναφέρθηκε, ότι η λογική του κέρδους είναι εντελώς ασύμβατη με μια
πολιτική σεβασμού της φύσης και των λειτουργιών της.

Κ. Σκορδούλης, Οικολογική κρίση, στο https://ilesxi.wordpress.com/2013/08/22

 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Ν. Γκάτσος, Ο εφιάλτης της
Περσεφόνης*
Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι
άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της
κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα
τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην
υψικάμινο.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι
μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο
θυσιαστήριο
τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι
τουρίστες
και το καινούργιο πάν να δουν
διυλιστήριο.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα
βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα
ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι
ελάσματα.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
*Επιλογή ενός από τα δύο ποιήματα
Τζόναθαν Ριντ με το διπλό τίτλο « “ Χαμένη γενιά ” / “
Υπάρχει ελπίδα ” » *
Εγώ – είμαι μέρος μιας χαμένης γενιάς
Και αρνούμαι να πιστέψω ότι
Μπορώ να αλλάξω τον κόσμο.
Καταλαβαίνω ότι ίσως σε σοκάρει αυτό , αλλά
" Η ευτυχία είναι ήδη μέσα σου "
- Αυτό είναι ένα ψέμα στην πραγματικότητα .
Τα χρήματα θα με κάνουν ευτυχισμένο
Και όταν κλείσω τα τριάντα , θα πω στον απόγονό μου ότι
Αυτός - δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή μου .
Το αφεντικό μου θα ξέρει ότι
Βασική αρχή μου είναι:
Η δουλειά
Είναι πιο σημαντική από ό, τι
Η οικογένεια
Ακούστε:
Όπως κι αιώνες πριν
Οι άνθρωποι ζουν σε οικογένειες
Αλλά τώρα
Η κοινωνία δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια
Οι ειδικοί μου λένε ότι
Σε τριάντα χρόνια , εγώ θα γιορτάζω τη δεκαετή επέτειο του
διαζυγίου μου .
Δεν πιστεύω ότι
Θα ζω στη χώρα , που θα έχω δημιουργήσει ο ίδιος .
Στο μέλλον
Η καταστροφή της φύσης θ’ αποτελεί κανόνα .
Κανείς δεν πιστεύει ότι
Θα καταφέρουμε να διατηρήσουμε τον όμορφο πλανήτη μας
Και φυσικά
Η γενιά μου έχει χαθεί .
Είναι ανόητο να πιστεύει κανείς ότι
Υπάρχει ελπίδα.
Το παραπάνω ποίημα αποτελεί δείγμα ανάγνωσης διπλής
κατεύθυνσης, ως σύμβολο των δύο αντίθετων εκδοχών της
ανθρώπινης εξέλιξης. Διαβάστε ποίημα από κάτω προς τα πάνω.
Αποφασίστε ποια από τις δύο θα επιλέξετε.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ- ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Η ειδίκευση είναι απαραίτητη. Όσο μεγαλύτερη εμβάθυνση γίνεται σε έναν τομέα,

τόσο μεγαλύτερο είναι το όφελος των ανθρώπων. Όταν, όμως, η εξειδίκευση γίνε ται
αυτοσκοπός, απογυμνώνεται το επιστημονικό έργο από την κοινωνική του ουσία,
αποσυνδέεται από την κοινωνική του εφαρμογή. Μπορεί τότε εύκολα να δικαιολογηθεί
και η αντιανθρωπιστική χρήση της επιστήμης, η σύνδεσή της με μεγάλα οικονομικά
συμφέροντα. Ταυτόχρονα, κι ίδιος ο επιστήμονας γίνεται μονοδιάστατος κι
αποξενώνεται από τους άλλους και από τον ίδιο του τον εαυτό.
Αντίθετα, ο επιστήμονας που γνωρίζει την ουσία του έργου του έχει διαφορετικές
απαιτήσεις και από τον ίδιο του τον εαυτό και από το αντικείμενο με το οποίο
ασχολείται. Κοινωνικά ευαισθητοποιημένος συμβάλλει μέσα από την επιστήμη του
στην κοινωνική εξέλιξη. Δεν εννοεί την πολύπλευρη μόρφωση ως αθροιστική
ενασχόληση με διάφορες τέχνες ή με άλλους τομείς του επιστητού, αλλά ως ουσιαστική
ανάγκη ζωής, ως προϋπόθεση για την πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του,
για την ιστορική δικαίωση του έργου του.
Η παραδοσιακή αντίληψη για την εξειδίκευση έχει αρχίσει να ανατρέπεται
μπροστά στα νέα δεδομένα. Για να μπορέσει ένας επιστήμονας να ανταποκριθεί στις
νέες απαιτήσεις χρειάζεται να έχει επίγνωση της ενότητας της γνώσης και της
πολυμορφίας της. Οι μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις έχουν γίνει από ανθρώπους
με ευρείς ορίζοντες σκέψης, πλούτο γνώσεων και ενδιαφερόντων. Ο Αϊνστάιν έλεγε
πως ο Ντοστογιέφσκι τον ωφέλησε πολύ περισσότερο απ' όσο ο Γκάους.
Το βασικό στοιχείο της προσφοράς ενός επιστήμονα έγκειται στο να συμβάλει
μέσα από το έργο του στην απελευθέρωση του ανθρώπου. Για να επιτευχθεί αυτό
χρειάζεται πάνω απ' όλα η προσωπική συνειδητοποίηση και η ευθύνη του επιστήμο να
για το κοινωνικό αποτέλεσμα του έργου του. Το επιστημονικό έργο δεν είναι κοινωνικά
ουδέτερο.
Είναι ευθύνη του επιστήμονα το αν θα γίνει διαβασμένο ανδράποδο, υπάκουο σε
κάθε λογής αντιανθρωπιστικές επιδιώξεις ή αν, μετουσιώνοντας τις ειδικευμένες
γνώσεις του σε γνώση, συνδέσει τα όσα γνωρίζει με το κοινωνικό όφελος. Είναι δική
του επιλογή αν θα υπηρετήσει με τις γνώσεις του ιδιοτελή συμφέροντα ή αν θα επιλέξει
το δρόμο της υψηλής ευθύνης που διακρίνει τον άνθρωπο ο οποίος έχει συνείδηση της
κοινωνικής προσφοράς του έργου του. Είναι, όμως, και θέμα γενικότερο το πώς θα
δημιουργηθούν εκείνοι οι κοινωνικοί όροι οι οποίοι θα διευκολύνουν τις επιλογές ενός
επιστήμονα και θα εξουδετερώσουν τις πιέσεις οι οποίες πιθανόν ασκούνται πάνω του.

(Κείμενο της Αιμιλίας Καραλή, από το βιβλίο Λόγος, τεχνική και τέχνη στην έκθεση,
εκδόσεις Στάχυ, 1993, διασκευασμένο)
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ- Κική Δημουλά (Από το Περιοδικό ΜΕΤΡΟ)

Ενδεικτικές διατυπώσεις ερωτημάτων

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Δραστηριότητα 1 (25 μονάδες)
1. Το κείμενο έχει δημοσιευτεί σε ….εφημερίδα/διαδίκτυο. Να ενημερώσετε τους
συμμαθητές /τριές σας για το περιεχόμενο του. (90-100 λέξεις…)
2. Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε το χαρακτηρισμό «Σωστό»
«Λάθος» ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.
3. Στο κείμενο διαβάζουμε «……..» . Να παρουσιάσετε με δικά σας λόγια τα στοιχεία του
κειμένου που υποστηρίζουν αυτή τη θέση του συγγραφέα.
4. «……» : όσα αναφέρονται στο απόσπασμα επιτεύχθηκαν / τροποποιήθηκαν /
επιβεβαιώθηκαν στα χρόνια που πέρασαν, σύμφωνα με το συντάκτη; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.
5. Ποιες από τις παρακάτω απόψεις θεωρείτε ότι ανταποκρίνονται στο νόημα του κειμένου;
Να αιτιολογήσετε με συντομία την άποψή σας. 1……, 2…….
6. Με ποιο τρόπο και μέσα πειθούς επέλεξε ο συντάκτης του κειμένου ( άρθρου κλπ) να
υποστηρίξει τη θέσεις του στην…. (πχ.2η) παράγραφο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή
σας με αναφορές στο κείμενο.
7. Να αναπτύξετε με δικά σας λόγια το επιχείρημα και το αντεπιχείρημα που
υπαινίσσεται ο δημοσιογράφος στο απόσπασμα αυτό.

Δραστηριότητα 2 (25 μονάδες)

1. «….» Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου.

2. Να ξαναγράψετε την περίοδο λόγου που ακολουθεί «…..» και να αντικαταστήσετε κάθε
μια από τις υπογραμμισμένες λέξεις με μια συνώνυμή της.
3. «…..» Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική, κάνοντας όλες τα
αναγκαίες αλλαγές. Τι παρατηρείτε ως προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμα; / Συχνά ο
συγγραφέας χρησιμοποιεί ενεργητική σύνταξη με υποκείμενο το ονοματικό σύνολο «…» .
Ποιο είναι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που προκύπτει από αυτή την επιλογή;
4. Να εντοπίσετε τα σημεία του κειμένου στα οποία χρησιμοποιούνται
εισαγωγικά/ρητορικά ερωτήματα κ.λπ. και να εξηγήσετε τη χρήση τους σε κάθε περίπτωση.
5. «…..» Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.
6. Να εξηγήσεις το νόημα των υπογραμμισμένων εκφράσεων.

Δραστηριότητα 3 (50 μονάδες)

1. Σύμφωνα με το συγγραφέα: «…………».Συμφωνείτε με την άποψη αυτή ή όχι και γιατί;
Κάτω από ποιες προϋποθέσεις, μπορεί κατά τη γνώμη σας (πχ. η τεχνολογική εξέλιξη) να
είναι θετική για τον άνθρωπο. Να αναπτύξετε τις απόψεις σας 300-350 λέξεων.
2. Σύμφωνα με το συγγραφέα: «……………….». Να αντικρούσετε την άποψη αυτή με
επιχειρήματα στο ιστολόγιό σας/στην τάξη σας.
3. Με μια επιστολή σας να απαντήσετε στο συγγραφέα. Στην απάντησή σας, αφού
αναφερθείτε εν συντομία στα προβλήματα που θίγει και στα αίτια των προβλημάτων
αυτών να εκφράσετε τις δικές σας παρατηρήσεις ή τις διαφωνίες σας.
4. Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα …. και αξιοποιώντας στοιχεία και αναφορές από το
κείμενο να γράψετε ένα κείμενο για το ιστολόγιό σας με θέμα ……… (Μη ξεχάσετε να
βάλετε τίτλο).
5. Είσαι μέλος της Χ ομάδας εθελοντών / συμβουλίου νεότητας/ οργάνωσης για την
προστασία του περιβάλλοντος … και στέλνεις σε ένα φίλο/η σου ένα μήνυμα στο οποίο
αφού τους ενημερώσεις για τους στόχους/ενέργειες της ομάδας σου (πληροφορίες με
βάση το κείμενο) προσπαθείς να τους πείσεις με 1-2 επιχειρήματα να συμμετάσχουν και οι
ίδιοι/να εγγραφούν ως μέλη.
6. Με αφορμή το κείμενο να παρουσιάσεις σε 2 παραγράφους 2 …..και σε μια τρίτη
παράγραφο να εξηγήσεις τη στάση που τηρείς εσύ.
7. «……..» Σε ένα κείμενο 3 παραγράφων που γράφεις για τη σχολική εφημερίδα
προσπαθείς να πείσεις τους αναγνώστες ότι αυτό που «προφήτευε» ο συγγραφέας έγινε
πραγματικότητα στην εποχή μας.
8. Να υποθέσεις ότι είσαι παρών στην Χ ομιλία. Να γράψεις ένα κείμενο 300-350 λέξεων
για μια αντιπολιτευόμενη εφημερίδα με το οποίο να σχολιάζεις με δηκτικό –ειρωνικού
ύφος τους ισχυρισμούς ότι ………
9. Στο κείμενο διάβασες ότι …………. Πιστεύεις ότι αυτό θα μπορούσε να εφαρμοστεί στις
πολυάνθρωπες κοινωνίες της εποχής μας; Να γράψεις ένα κείμενο 300-350 λέξεων (ή 3
παραγράφων αιτιολογώντας την άποψή σου.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Δραστηριότητα 1 (30 μονάδες)
 1. Στο ποίημα υπάρχουν δυο ομάδες «προσώπων» που αντιδρούν, η Χ και η Ψ : α)
Ποια είναι αντίδραση της κάθε ομάδας και β) πώς αιτιολογείται, κατά την άποψή σας, η
διαφορετική αντίδραση της καθεμιάς;
2. Πώς συμπεριφέρονται τα αντρικά και πώς τα γυναικεία πρόσωπα που
παρουσιάζονται στο απόσπασμα και ποιες αξίες καθορίζουν τη συμπεριφορά τους;

Δραστηριότητα 2 (30 μονάδες)

1. Να τα εντοπίσετε στο ποίημα 3 χαρακτηριστικά μοντέρνας γραφής.
2. «…»: Να εξηγήσεις την εναλλαγή των χρόνων και την λειτουργία τους στο κείμενο.
3. «…» :Να αντικαταστήσεις τα επίθετα με τα αντώνυμά τους και να σχολιάσεις το νέο
περιεχόμενο που αποκτά το ποίημα.
4. Το ποίημα δομείται πάνω σε μια έντονη αντίθεση ανάμεσα στο … και …. Να
παρουσιάσεις με δικά σου λόγια αυτή την αντίθεση.
5. Ο ποιητής εκφράζει συναισθήματα φόβου… οδύνης….κ.λπ. Με ποιους τρόπους (λέξεις,
φράσεις, επαναλήψεις) το πετυχαίνει (2 παραδείγματα σε κάθε περίπτωση);
6. Σε ορισμένα σημεία η γλώσσα του κειμένου είναι η τοπική ιδιωματική γλώσσα (των
Επτανήσων, Θεσσαλίας κλπ). Να βρεις τρία ρήματα και 3 ονόματα της γλώσσας αυτής και
να γράψεις τα αντίστοιχα της κοινής ελληνικής.
7. Στο απόσπασμα κυριαρχεί ο μικροπερίοδος λόγος κι η παρατακτική σύνδεση: α) Να
βρεις από 2 παραδείγματα στην κάθε περίπτωση, και β) Να εξηγήσεις την εντύπωση που
προκαλούν στον αναγνώστη.
8. Το πρόσωπο που αφηγείται και τα υπόλοιπα πρόσωπα του αφηγήματος δεν
εκφράζονται με τον ίδιο γλωσσικό τρόπο. Να εντοπίσεις και να ερμηνεύσεις τις διαφορές.
9. Εάν στη θέση του αφηγητή μιλούσε ο ίδιος ο πρωταγωνιστής πώς θα διατύπωνε τις
σκέψεις του σε ευθύ λόγο: «…». Τι παρατηρείτε με την αλλαγή αυτή ως προς το ύφος του
λόγου στο απόσπασμα αυτό;
10.Εάν τα λόγια του Χ προσώπου «……» τα παρουσίαζε ο αφηγητής σε πλάγιο λόγο, πώς θα
τα διατύπωνε. Τι παρατηρείτε με την αλλαγή αυτή ως προς το ύφος του λόγου στο
απόσπασμα αυτό;
11. Τα πρόσωπα στο διήγημα δεν εκφράζονται με τον ίδιο γλωσσικό τρόπο. Να εντοπίσεις
τις διαφορές και να τις αιτιολογήσεις (με κριτήριο την ηλικία τους ή την
κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση).
12.Στους στίχους….. να βρεις την μεταφορά, παρομοίωση και προσωποποίηση και να
εξηγήσεις τη λειτουργία τους στο κείμενο.

Δραστηριότητα 3 (40 μονάδες)

1. Σε ένα κείμενο που θα γράψεις για να το παρουσιάσεις σε μια εκδήλωση προς τιμήν
του ποιητή να αναφερθείς σε 2 σημαντικά, κατά την άποψή σου, προβλήματα της
σύγχρονης κοινωνίας και να προβληματιστείς για την αντιμετώπισή τους από την
μερίδα των ανθρώπων που περιγράφει ο ποιητής στους στίχους …..
2. «…» (απόσπασμα από συνέντευξη του Χ στο …). Να σχολιάσεις την άποψη αυτή
αξιοποιώντας στοιχεία από το ποίημα.