ΕΚΑΠΕ Η Π Ο Λ ΙΤΙΚ Η ΚΑΙ Π Ο ΛΙΤΙΣΤΙΚ Η ΕΠ ΙΘ ΕΩ ΡΗΣ

Περίοδος Β

ιίίιΐιΐο ΐιΐ T iïjT

y B r ii

J T jT n T m J j Ι ^ μ Τη Τ Μ Ώ ι^
f f T i 1] Ϊ Υ J i l l
r ^ jg iiiik iq t j «I j i l B B B B
M K n y lS r T ji
π Τ |π Γ 0 * kfi 9 y _^ ' **
'igijr ^

7 1 10 8 9 8 2 0 Û 0

έτες / θέα τρ ο
Ε Κ Λ Ο Γ Ε ΙΣ
0 ΦΘΟΝΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ
John Prevas
Ποιος ήταν ο Α λέξανδρος της
Μ ακεδονίας; Σ ’ αυτό το βιβλίο
που διαβάζεται εξίσου σαν
μυθιστόρημα και σαν ταξιδιωτικό
οδοιπορικό, ο αμερικανός
συγγραφέας και ερευνητής
John Prevas αναζητά το πρόσωπο
πίσω από το μύθο. Ο Prevas
ταξίδεψ ε στους ίδιους δρόμους
με τον Α λέξανδρο, στις περιοχές
που σήμερα αποτελούν το Ιράν,
το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, για
να ξαναζω ντανέψει το μεγαλύτερο
μέρος της πορείας του.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ
Ali Magoudi
Το αποκαλυπτικό βιβλίο με το
υλικό των σημειώσεων από τις
συναντήσεις του ψυχαναλυτή
Αλί Μ αγκουντί με τον Γάλλο ηγέτη
Φρανσουά Μιτεράν.
Ένα πανόραμα στη σύγχρονη
ευρωπαϊκή ιστορία, μέσα από τα
σημεία τομής της ψυχανάλυσης
και της πολιτικής, του συλλογικού
και του ιδιωτικού βίου.
Σελίδες 232 /Τ ιμ ή 15,0 0 €
ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ
Ο ι c lé jh s Υπό τη διεύθυνση του
τον ισ ιο ρ ίΐίο ν N icolas O ffenstad t
ΕΗΜΟΙΕΙ-ΚΛΕΙΔΙΛ ΠΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
με τη συνεργασία του
G regory D ufaud
και του H ervé M azurel
Οι λέξεις του ιστορικού είναι
Υπό ιη διεύθυνση ιου
ένα εύχρηστο λεξικό όρων
που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες
με tn συνεργασία ιου
και οι ερευνητές, χρήσιμο όχι
I του μόνο για τους φοιτητές των
W ρ -μ; ΚΟΓΤΗΖ ΓΚΟΤΠΝΛΣ
κοινωνικών επιστημών και τους
ιστορικούς, αλλά και για όποιον
θέλει να έχει μια έγκυρη
___________________ È
ενημέρωση για την επιστήμη
Σελίδες 224 της Ιστορίας και την εξέλιξη
του ιστορικού λόγου.
w w w .k e c i i
Σελίδες 3 6 0 /Τ ιμ ή 16,0 0 €
Μανόλης Άναγνωστάκης
κοί ησ7} χal iSκολογ ία
Σελίδες 272 / Τιμή 16,00€
Σελίδες 152 / Τιμή 12.00C
Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΜΥΡϋ
John Prevas w
Η Κάθοδος των Μυρίων αποτί
ένα από τα πιο εντυπωσιακά
κεφ άλαια της αρχαίας ελληνικ
ιστορίας. Ο συγγραφέας και
ερευνητής John Prevas ûkoàc
τη συναρπαστική διαδρομή τοι
Ξενοφώ ντα και των Ελλήνων
μισθοφόρω ν, των Μυρίων,
στα μέρη που σήμερα είναι η
Τουρκία. Περιγράφει γλαφυρά
τη σύγκρουση δύο κόσμων,
δύο πολιτισμών, του ελληνικοί
και του περσικού.
!
!
I
ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑί
Γ ιά ν ν η ς Δ ά λλα ς
Η παρούσα έκδοση είναι μια
σπουδή του έργου του Μανόλι
Αναγνωστάκη με την επισκοπή
τριών πυρήνων μελετών, που
αναφέρονται στις συνθήκες κ(
στο κλίμα του ιδεολογικού και
λογοτεχνικού του περιβάλλοντ
στην ανάπτυξη των συλλογών
αναλυτικά και στα τελευταία το
ποιητικότροπα πεζά, που είναι
αποστάγματα ζωής και ιστορία
ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟ*
Η Νίκη
Ο Ο υρα νός Κατακόκκίνος
Σ ’ εσ ά ς που με ακούτε
Λούλα Αναγνωστάκη
Μ όλις κυκλοφόρησε
ο πρώτος τόμος των θεατρικά
της Δούλας Αναγνωστάκη.
Το σύνολο του έργου της.
ανέκδοτο ως τώρα,
θα εκ δ ο θεί σε πέντε τόμους.
 ο

00

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΙΤΗ/ΙΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΙΗ

• ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ: Η μάχη για το περιβάλλον είναι και μάχη κατά της βαρβαρότητας 4
• Κώστας Κουφογιώργος: Γελοιογραφία 5
• ΑΝΤΗΝΩΡ: Κοινωνία των πολιτών: Η προστασία της φύσης ποτέ δεν τελειώνει 6
• ΑΝΤΙ-ΘΕΣΕΙΣ 8
• ΗΜΕΡΟΔΗΚΤΗΣ 12
Τ ι ε φ τ α ΐ ξ ε iFr>|v Π ά ρ ν η θ α : • Νίκος Χλύκας: Η προστασία των δασών στηρίζεται στην πρόληψη 14
Νικος Χλυκος Η κατοστροφη της Πορνηθος
Ρονιά ΚΑουτοινιωτου: Για τον Ελοιωνο
• Ράνια Κλουτσινιώτη: Ο Ελαιώνας, ο καύσωνας και η διπλή ανάπλαση
Γίο την Αριστερά σήμερα γράφ ουν οι.
Αντωνης Δρογονίγος
της ΠΑΕ Παναθηναϊκός 16
Γιάννης Μήλιος
Γιάννης ΜπαΑάφας •E-m ail 19
Αντώνης Κτοβονελλος..
ΑλεξηςΤοιπρος
Ταϋος Ιιδερης Η συγκέντρωοη της διοπλοκης
Ντέιρινι Tovyn: Ο» εκλογές στην Τουρκιο Γιώργος Φιλιππίδης Φάκελος Αριστερό
0. Γεωργοντέο; Η διπλωματία των αγωγων * 1977 1997
• Γιάννης Μπαλάφας: Για τον Συνασπισμό, τις εκλογές, το μέλλον της Αριστερός 20
• Γιάννης Μηλιάς: Για μια ριζοσπαστική και ενωτική Αριστερά 22
• Αλέξης Τσίπρας: Η Αριστερά σε μια νέα συγκυρία 25
Περίοδος Β '· Έτος 34ο · Τεύχος 8 9 9 • Αντώνης Νταβανέλλος: Για μια ισχυρή ριζοσπαστική Αριστερά 26
Παρασκευή 13 Ιουλίου 2 0 0 7 •Αντώνης Δραγανίγος: Αντικαπιταλιστική Αριστερά για την εργατική διεύθυνση
Τιμή τεύχους: 4 ευρώ της κοινωνίας 28
ΑΝΤΙ·ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ
• Ρεπόρτερ: Δανεικά κυκλοφορούν επί 14 χρόνια τα λεωφορεία του ΟΑΣΑ 30
ν Κωδικός εντύπ ου γ ια τα ΕΛΤΑ: 1 0 4 5
• 15ο Πανελλήνιο Δημοσιογραφικό Συνέδριο Σαμοθράκης 32
Δημοχάρους 6 0 ,1 1 5 21 Αθήνα
•Τάσος Σιδέρης: Οι “νταβαντζήδες” νικήθηκαν, ζήτω η συγκέντρωση
Τηλ.2 1 0 -7 2 3 2 7 1 3 -2 1 0 -7 2 3 2 8 1 9
Fax:210-7226107 της διαπλοκής! 34
ANTI ON-LINE: http://www.anti.gr • ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ 36
e-mail: chpapou@otenet.gr • Ντέιβιντ Τονγκ: Οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία 38
^ΚΔΟΤΗΣ-ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: Χρήστος Γ. Παπουτσάκης • Συνέντευξη Μπασκίν Οράν 39
f ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ: Ελευθερία Παπουτσάκη
• Θ. Γεωργαντέας: Η αλήθεια για τη διπλωματία των αγωγών 42
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Παναγιώτης Τσάρας
•ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΟΥΜΕ 46
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ Δ ΙΑ Φ Η Μ ΙΣΗ Σ: Άννα Χριστάκη
ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΤΥΠΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε.
Λεύκης 134, Κρυονέρι, τηλ. 2 1 0 6 2 9 7 6 0 0 Αφιέρωμα: Γιώργος Φιλιππίδης
ΣΥ Ν Δ Ρ Ο Μ Ε Σ: • Γιώργος Φιλιππίδης (1977-1997) 48
τήσια συνδρομή: 2 6 τεύχη, Εξάμηνη: 13 τεύχη • Τα όνειρα περνάνε με κόκκινο 49
I ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ: Εξαμ. 39 ευρώ, Ετήσια 78 ευρώ,
• Ποιος το περίμενε; 50
Οργανισμών, Τραπεζών, κ.λπ.: 2 0 0 ευρώ
• Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού 51
Φοιτητική ετήσια: 7 0 ευρώ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ: ΕΥΡΩΠΗ - ΜΕΣΟΓ. ΧΩΡΕΣ:
Εξαμ.: 74 ευρώ, Ετήσια: 148 ευρώ, • Δ. Χαρίτος: Ρόδος, 7ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου 52
ΗΠΑ - ΚΑΝΑΔΑΣ - ΑΣΙΑ - ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ: • Δ. Φιλιππίδης : Η αναμέτρηση των Αντωνάκηδων με την Ιστορία 55
Εξαμ. 100 δολ. ΗΠΑ, Ετήσια 2 0 0 δολ. ΗΠΑ • Ηλ. Γκρης: Ποίηση και λαός 57
ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ · ΕΠΙΤΑΓΕΣ: Χρήστος Παπουτσάκης
• Ελ. Παπουτσάκη: «Ιερά τέρατα» εναντίον ιερών τεράτων 58
Δημοχάρους 6 0 ,1 1 5 21 Αθήνα
• Ελ. Κοσμά-Στ. Μήτας: Το δέσιμο της ρίμας, δέσιμο των φύλων 59
Π Α Λ ΙΑ ΤΕΥΧΗ: 6 ευρώ
, ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Για τα βιβλιοπωλεία • Κ. Παπαγεωργίου: Κριτική βιβλίου 60
της Αθήνας: Περιοδι κό ΑΝΤΙ, •Β ΙΒ ΛΙΟ 61
για τα βιβλιοπωλεία της Β. Ελλάδας: •Ανδρέας Παναγόπουλος: Σημειωματάριο 66
Κέντρο του βιβλίου - Α. Πουλουκτσή και Σία Ε.Ε.
Λασσάνη 3, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2 3 1 0 2 3 7 4 6 3

3
 Η ΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΜΑΧΗ
ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑΣ
Ο Ε Μ Π Ρ Η Σ Μ Ο Σ τ η ς Π ά ρ ν η θ α ς , π ερ ισ σ ό τερ ο από ο τιδ ή π ο τε ά λ λο , είν α ι μ ια α ν τα ν ά κ λ α σ η
το υ π ολιτισ μού μ α ς. Ε νός π ολιτισ μού που κ α ίει τ α δ ά σ η κα ι τ α ζω ντα νά που κ α το ικ ο ύ ν σ ε
α υ τά , π ρ ο κειμ ένο υ να φ τιά ξ ε ι μ ε ζ ο ν έ τ ε ς και ν έ ε ς επ εκ τά σ εις σ τα κα ζίνα τ ο υ τ ζ ό γ ο υ . Ε ν ό ς
π ολιτισ μού, σ τον οποίον τ ο Κ ρ ά το ς θ ε ω ρ ε ί φ υ σ ιο λ ο γ ικ ό να κ α θ υ σ τ ε ρ ε ί τη ν π υ ρ ό σ β εσ η
τ η ς π υ ρ κ α γιά ς στο δ ά σ ο ς, μην τυ χ ό ν και β ρ α χ ο ύ ν οι π υλώ νες, π έσ ει τ ο ρ ε ύ μ α κ α ι κ λ είσ ει
η τη λ εό ρ α σ η .
Ο Ι 3 .0 0 0 Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Ι που β ρ έθ η κ α ν τη ν π ερ α σ μ ένη Κ υ ρ ια κή μ π ρο σ τά σ τη Β ο υ λ ή γ ια ν α
δ ια μ α ρ τυ ρ η θ ο ύ ν δ ιά τω ν ανοικτώ ν π αλαμώ ν, γ ια τη ν κ α τα σ τρ ο φ ή τ η ς τ ε λ ε υ τ α ία ς π η γή ς
ο ξυ γ ό ν ο υ σ το θ λ ιβ ερ ό Λ εκα νο π έδ ιο τ η ς Α ττικ ή ς, α π ο τελ ο ύ ν, α ς μην κ ρ υ β ό μ α σ τε, μ ια
ισχνή μ ειο ν ό τη τα στην ελλη νική κοινω νία. Ά λλ ο ι τό σ ο ι έσ π ευ σ α ν τη ν επ ο μ έν η τ η ς π υ ρ κ α ­
γ ιά ς γ ια να π α ίξουν στην Π ά ρ ν η θ α τ α λ ε φ τ ά τ ο υ ς σ το B lack J ac k και τ η ρ ο υ λ έ τα . Π ε ρ ισ ­
σ ό τερ ο ι είν α ι α υ το ί, που θ α ε κ μ ε τ α λ λ ε υ το ύ ν τη ν κ α τα σ τρ ο φ ή τ ο υ δ ά σ ο υ ς γ ια ν α κ ά νο υ ν
«τα ό ν ειρ ά τ ο υ ς σπίτι», όπως έ λ ε γ ε και μια π α λιά δ ια φ ή μ ισ η . Κ αι α ς μη λ ο γ α ρ ιά σ ο υ μ ε
ό λ ο υ ς α υ το ύ ς που απλώ ς α π όλαυσ αν ρ ά θ υ μ ο ι έν α α κ ό μ α ν εο ελ λ η ν ικ ό τη λ εο π τικ ό σ ό ο υ .
Η Α ΤΤΙΚ Η , και ειδ ικ ό τερ α τ ο Λ εκα νο π έδ ιό τη ς , έ χ ε ι μ ετα τρ α π εί σ ε μ ια από τ ις α σ χ η μ ό τ ε ­
ρ ε ς π ερ ιο χ ές το υ π λανήτη. Α π ο τελ εί τ η δ ε ύ τ ε ρ η πιο π υ κ ν ο κ α το ικη μ έν η π όλη τ η ς Γ η ς , τη ν
ίδ ια ώ ρ α που φ ρ ο ν τίζει γ ια τη ν α ν ά δ ειξη τω ν πιο ά σ χημω ν π λευ ρ ώ ν τ η ς , τ ο κ ρ ύ ψ ιμ ο τω ν
όσω ν ό μ ορ φ ω ν έχ ο υ ν α π ο μ είνει και κ α τα σ τρ έ φ ε ι σ υ σ τη μ α τικ ά κ ά θ ε π ηγή ο ξυ γ ό ν ο υ τ η ς .
Μ ε τά τη ν κ α τα σ τρ ο φ ή τ η ς Π εν τέλ η ς , τ ο ξύ ρ ισ μ α τ η ς Π ά ρ ν η θ α ς σ η μ α ίν ει τ η ν ο ρ ισ τικ ή
απ ώ λεια κ ά θ ε φ υ σ ική ς ό α σ η ς σ την υ π ερ φ ο ρ τω μ ένη από ρ ύ π ο υ ς Α θή ν α . Η ε ξ α γ γ ε λ ία τ ο υ
π ρ ω θυπ ουρ γού, ό τι «όπου υπ ήρχε δ ά σ ο ς θ α ξα ν α γ ίν ει δ ά σ ο ς», είν α ι έ ν α ψ έ μ α π ου δ εν
κ ρ ύ β ετα ι και π ρ ο κα λεί τ ο γ έλ ιο ό τα ν γ ίν ε τα ι από τη ν κ υ β έρ ν η σ η που επ ιχ είρ η σ ε ν α α λ λ ά ­
ξ ε ι τ ο Σ ύ ν τα γ μ α γ ια λ ο γ α ρ ια σ μ ό τω ν ο ικο π εδο φ ά γω ν.
Ο Μ Ω Σ , α υ τή είν α ι η πόλη που α ξ ίζ ε ι σ το υ ς κ α το ίκ ο υ ς τ η ς . Δ ιό τι α κ ό μ α κα ι α ν δ ε χ θ ο ύ μ ε ό τι
είν α ι ελ ά χ ισ το ι α υ το ί που ο ρ γα νώ νο υν τ ο υ ς εμ π ρ η σ μ ο ύ ς, δ εν σ υ μ β α ίν ει τ ο ίδ ιο μ ε α υ τ ο ύ ς
που χ τίζο υ ν α υ θ α ίρ ε τ α πάνω σ τα απ οκα ΐδια , μ ε α υ τ ο ύ ς που α δ ια φ ο ρ ο ύ ν κ α ι επ α ν εκ λ έ­
γ ο υ ν τ ις κ υ β ερ ν ή σ εις που δ ια χ ειρ ίζο ν τα ι τό σ α χ ρ ό ν ια μ ε π ολύ σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο τρ ό π ο τ ις
π υ ρ κ α γιές ή με α υ το ύ ς που επ α ν εκ λ έγ ο υ ν τ ις κ υ β ερ ν ή σ εις , α κ ρ ιβ ώ ς γ ια ν α δ ια χ ειρ ίζο ν τα ι
τ ις κ α μ έν ες εκ τά σ εις όπως τις δ ια χ ειρ ίζο ν τα ι.
Α Υ Τ Η Ν Τ Η Ν Π Ε Ρ ΙΟ Δ Ο , έν α ς από τ ο υ ς τ ε λ ε υ τ α ίο υ ς ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς χ ώ ρ ο υ ς τ ο υ Λ εκ α ν ο π εδ ί­
ου, ο Ελαιώ νας, α π ο φ α σ ίζετα ι να μ ετα τρ α π εί σ ε γ ή π εδ ο π ο δ ο σ φ α ίρ ο υ μ ε χ ώ ρ ο υ ς εμ π ο ­
ρ ικής χ ρ ή σ η ς γ ια τη ν Π ο δ ο σ φ α ιρ ικ ή Α νώ νυμη Ε τα ιρ ε ία Π α ν α θ η ν α ϊκ ό ς . Α υ το ί που α ν τι­
δ ρ ο ύ ν είν α ι ελ ά χ ισ το ι μπ ροσ τά σ ε α υ το ύ ς που π ίεσ αν γ ια ν α π ρ α γ μ α το π ο ιη θ εί α υ τ ό τ ο
έγ κ λ η μ α και σ υ νεχίζο υν ν α π ιέζουν γ ια ν α π ρ α γ μ α το π ο ιη θ εί μ ε τ ο υ ς χ ε ιρ ό τ ε ρ ο υ ς δ υ ν α ­
τ ο ύ ς ό ρ ο υ ς.
Ο Τ Α Ν Κ Α Π Ο Τ Ε η κυβ έρ νη σ η τω ν Λ ευ κ ώ ν τ η ς Α μ ερ ικ ή ς ζ ή τη σ ε απ ό τ ο υ ς Ιν δ ιά ν ο υ ς ν α τ η ς
π ουλήσ ουν τη Γη το υ ς , εκ είν ο ι απ άντησ αν ό τι τ ο υ ς φ α ίν ε τα ι π α ρ ά λ ο γ ο ν α π ο υ λή σ ο υ ν τη
Γη, τ ο νερ ό , το ν α έρ α , γ ια τ ί τίπ ο τα από ό λ α α υ τ ά δ ε ν τ ο υ ς α ν ή κ ει. Σ τη ν Ε λ λ ά δ α τ ο ν α π ου­
λ ά μ ε τη Γη -σ υ ν ή θ ω ς α φ ο ύ τη ν κ ά ψ ο υ μ ε - α π ο τελ εί κ ά τι σ α ν έ ν α π α τρ ο π α ρ ά δ ο το εθ ν ικ ό
έθ ιμ ο . Ίσ ω ς γ ια το ύ το η «καμένη γη» που π α ρ α λ α μ β ά ν ο υ ν κα ι π α ρ α δ ίδ ο υ ν ό λ ε ς α ν ε ξ α ιρ έ ­
τω ς οι ελ λη νικ ές κ υ β ερ ν ή σ εις, α π ο τελ εί τ ο π α ρ α σ ύ ν θ η μ α τ η ς π α ρ α κ μ ή ς μ α ς.
ΓΙΑ Ο Λ Α ΑΥΤΑ, η δ ρ ά σ η γ ια τη ν π ρ ο σ τα σ ία τ ο υ φ υ σ ικ ο ύ π ερ ιβ ά λ λ ο ν το ς δ εν είν α ι μό νο μια
μάχη γ ια τη διάσω ση τ η ς ζω ής. Ε ίνα ι επ ίσ ης κα ι μ ια μά χη γ ια τ η ν ανακοπ ή τ ο υ π ο λιτισ μ ο ύ
τ η ς β α ρ β α ρ ό τη τα ς που μ α ς π ερ ιβ ά λ λ ει κα ι μ α ς α π ειλ εί μ ε α σ φ υ ξία .

αντί
 ΕΚΤοΧ ΑΠΟ ΕΜΑΣ,
ΘΑ ΕΞΑΝΤΛΗΣΕΤΕ
ΚΑΙ ΤΗΝ Τε ΤρΑΕΤΑ
Μεγαλειογατε^
 Κοινωνία των πολιτών
Η προστασία της φύσης
ποτέ δεν τελειώνει

ΣΗΜ ΑΝΕ η ώρα του πολίτη; Μερικοί
αισιόδοξοι, με αφορμή τη σχεδόν αυ­
θόρμητη συγκέντρωση, στο Σύνταγμα,
για τη σωτηρία τη ς Πάρνηθας, απα­
ντούν καταφατικά. Ναι, όταν οι κυβερ­
νήσεις αδιαφορούν για τη σωτηρία του
περιβάλλοντος, όταν εθνικοί δρυμοί,
όπως η Πάρνηθα, γίνονται παρανάλω­
μα της κρατικής αδιαφορίας, τό τε ο λό­
γος ανήκει στην Κοινωνία των Πολιτών:
Για να επιβάλει την αναδάσωση όσων
κάηκαν και την προστασία όσων έμει­
ναν.
Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ των Πολιτών -σημειώ ­
νει, ενδεικτικά, η Κ αθημ ερινή- πρέπει
να περάσει από την παθητική διαμαρ­
τυρία στην ενεργό συμμετοχή. «Να
βρει τρόπ ους να επιβάλλει ένα άλλο πο­
λιτισμό τη ς καθημ ερινότητας». Και η κα­
τάληξη: «Η π ροσ τασ ία τη ς φ ύσ η ς είναι
διαρκής αγώ νας, που δεν τελειώ νει με
μια μόνη συγκέντρω ση, με μια μόνη δια­
μαρτυρία». Κατά τα άλλα, η συγκέ­
ντρωση της περασμένης Κυριακής,
στο Σύνταγμα, τροφοδότησε, όπως
ήταν φυσικό, διαφορετικά σχόλια, με
έκδηλο, τις περισσότερες φ ορές, τον
έντονα αντιπολιτευτικό ή ελαφρώ ς συ-
μπολιτευτικό χρωματισμό. Πάντως, κα­
τά την εκτίμηση του Νίκου Γ. Ξυδάκη, η
συγκέντρωση τη ς περασμένης Κυρια­
κής, στο Σύνταγμα, ήταν «η σ υγκέντρ ω ­
ση τω ν SMS και τω ν μπλογκ, η πρώ τη
σω ματική φ ανέρ ω σ η τη ς τηλεπ ικοινω ­
νίας τω ν πολιτών». Ό σ ο για την «ταξι­
κή» (καταγωγή ή προέλευση) των συ­
γκεντρωμένων, ο αρθρογράφ ος υπο­
στηρίζει ότι «έρχονται από τη ν α π έρ α ­
ντη μ εσαία τάξη, τω ν μορφω μένω ν και
δυνάμει νεόπτωχων, κ α τέχ ο υ ν τα ε ρ γ α ­
λεία, δ εν κ α τέχ ο υ ν τη ν εξου σ ία, μιλούν
τη γλώ σσα τη ς νέα ς εποχής, δεν κατα­
λαβαίνουν -ή δεν θέλουν να κ α τα λ ά ­
β ο υ ν - τη σ τερ εοτυπ ική μ η-γλώ σσα τη ς
π ολιτικής τάξης». Και κατάληξη: «Τώρα
(οι συγκεντρωμένοι των SM S) διεκδι-
κούν φω νή σ τη ν π λατεία. Α ς το υ ς α φ ο υ -
γκραστούμ ε».
ΠΑΝΤΩΣ, η συγκέντρωση τη ς Κυρια­
κής συνέπεσε με τον τερματισμό των
εργασιών το υ 7ου συνεδρίου της Νέας
Δ ημοκρατίας (στη Θεσσαλονίκη) και
την ανακοίνωση σειράς μέτρων (από
τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ Γ. Σουφλιά) για-
την αναβίωση του δάσους και την
επούλωση των πληγών στον καμένο
εθνικό δρυμό. Γ ια την επούλωση αυτή
προϋπολογίσθηκαν ήδη τριάντα εκα­
τομ μύρ ια ευρώ , με το σκεπτικό ότι
π ροέχει η ανάγκη σειράς αντιπλημμυ-
ρικών και αντιδιαβρωτικών έργων. Κα­
τά το Βήμα, ναι μεν ο κ. Σουφλιάς άνοι­
ξε «ομπρέλα π ρ ο σ τα σ ία ς πάνω από την
καμ ένη Π άρνηθα», αλλά δεν είπε λέξη
για τα άλλα «καμένα ανά τη χώρα», τα
οποία δεν θα απολαύουν, προσώρας,
τη ς ίδιας προστασίας.
«ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΠΡΟΟΔΟΥ»...
ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ, όσοι περίμεναν ότι,
από τις δυο ομιλίες του πρωθυπουρ- !
γού Κ. Καραμανλή στο 7ο συνέδριο ;
τη ς ΝΔ, θ α είχαν «μια κάποια ένδειξη
γ ια το ν χ ρ ό ν ο χ τω ν εκλογών», απογοη- .

ΕΤΟΙΜΑΣΤΗΚΑΝ ΑΚΟΜΗ ΤΕ ΣΣΕ Ρ ΙΣ ΤΟΜ ΟΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙ (2 0 0 5 ΚΑΙ 2006)

Είναι έτοιμοι και διατίθενται από τα γραφεία του περιοδικού <ΐι

(Δημοχάρους 60, Αθήνα 115 21)
τέσσερις ακόμα τόμοι του ΑΝΤΙ που συμπεριλαμβάνουν τα τεύχη S
\
(2005) 834 έως 845 (ΞΒ) και 846 έω ς και 859 (ΞΓ)
!κ
(2006) 860 έως 872 (ΞΔ) και 873 έω ς και 885 (ΞΕ) *
Θα βρείτε επίσης τους τόμους των προηγουμένων ετώ ν
τεύθηκαν... Ορισμένοι δημοσ ιογρά­
φοι, που π αρακολούθησαν τις ερ γ α ­
σίες του συνεδρίου, υποστηρίζουν ότι
«αναπ οφ άσιστος ο κ. Κ αραμ ανλής, δεν
θέλησε να ξεκ α θ α ρ ίσ ει τις π ρ ο θ έσ εις
του», ενώ -κ α τ ά μια άλλη εκ τίμ η σ η - ο
πρωθυπουργός «έδωσε τη ν εντύπ ω σ η
ότι σχεδιάζει ε κ λ ο γ έ ς σ τα τέλ η Σ επ τεμ ­
βρίου, α λλά θ α σ ταθμ ίσ ει τ α δ εδ ο μ ένα
μετά τις 15 Α ύ γ ο υ σ το ύ » ...
Ενα προσφιλές θέμ α των συνέδρων
ήταν και η συζήτηση ως προς το πού
ανήκει (ιδεολογικά-πολιτικά) η Ν έα Δη­
μοκρατία. Ο πρωθυπουργός επανέλα­
βε ότι η ΝΔ εντάσσεται στο «κοινωνικό
κέντρο - σ το κ έν τρ ο μ ιας μ εγ ά λ η ς συμ-
μαχίας προόδου», σ ε αντίθεση, φυσι­
κά, με τον πρόεδρο του ΠΑΣΟ Κ Γ.Α.
Παπανδρέου, ο οποίος χαρακτηρίζει
τη ΝΔ «δεξιά», «κόμμα τη ς δεξιάς»,
κλπ. Πάντως, και πέρα από ταμπ έλες,
η κυριαρχία του Κ. Καραμανλή στο συ­
νέδριο ήταν απόλυτη, ενώ ενισχυμένοι
αναδείχθηκαν η υπουργός Εξω τερι­
κών Ντόρα Μπακογιάννη (εξέλ εξε πε­
ρίπου 35 στελέχη τη ς στη νέα Κεντρική
Επιτροπή), αλλά και ο υπουργός Ο ικο­
νομίας Γ. Αλογοσκούφης, το υ οποίου
τρεις σ υνεργάτες εξελέγη σ α ν στις
πρώτες θέσεις.
ΒΕΝΤΕΤΕΣ, ΣΚΛΗΡΟ ΡΟΚ
ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ ΕΠΙ ΣΧΟΛΙΩΝ
ΚΑΙ ΕΝΩ Ν έα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ,
ως κόμματα εξουσ ίας, εξακολουθούν
να δίνουν τον «π ρ έπ ο ντα » (οξύτατο)
τόνο στην πολιτική το υ ς αντιπ αράθε­
ση, το «τοπίο» έμ ελλε να συμπληρώ­
σουν, από τη μια η γνωστή «β ε ν τ έ τ α »
Πάγκαλου - ΚΚΕ και, από την άλλη, το
, «σκληρό ροκ» (όπως χαρακτηρίσθηκε)
|Τθυ προέδρου του ΣΥΝ Αλ. Αλαβάνου
όταν, την περασμένη Π αρασκευή, από
το βήμα τη ς Βουλής, αποκάλεσε τον
?πρωθυπουργό «νονό».
0 Θ. ΠΑΓΚΑΛΟΣ ισχυρίσθηκε ότι ΝΔ
και ΚΚΕ συμπράττουν όχι μόνο «εντός
της Βουλής», αλλά και εκτό ς Βουλής,
μέσω κοινών επιχειρήσεων, «με σ υ γ κ ε­
κριμένο οικονομικό απ οτέλεσ μ α». Ο
ισχυρισμός Θ. Π άγκαλου προκάλεσε,
όπως ήταν φυσικό, τη ν οργή τη ς γενι­
κής γραμματέα το υ ΚΚΕ, η οποία ζήτη­
σε από τον Γ.Α. Παπανδρέου να τοπο­
Επικοινωνήστε με το Αντί: www.anti.gr
/ X
θ ετη θ εί απέναντι στις δηλώσεις του
βουλευτού του ΠΑΣΟΚ... Και επειδή
αυτό δεν έγινε, η γ.γ. του ΚΚΕ χαρα­
κτήρισε τις δηλώσεις Πάγκαλου ως
«επ ιτελικό σ χ έδ ιο τη ς η γ εσ ία ς το υ
ΠΑΣΟΚ», με καθαρά προεκλογικό χα­
ρακτήρα. Στη διαμάχη έμελλε να πά­
ρουν μέρος και τρίτοι, όπως ο γραμμα­
τέ α ς του ΠΑΣΟΚ Ν. Αθανασάκης («η
κ ό ν τρ α -ε ίπ ε - έχ ει προσω πικό χ α ρ α ­
κτήρ α», άρ α πρόβλημα ουδέν), ή ο ευ ­
ρω βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Π. Μπεγλί-
τη ς («το ΚΚΕ π ρέπει να κα τα λ ά β ει ότι
δ εν είμ α σ τε σ τη δ εκ α ετία το υ ’50), ή ο
Αλ. Παπαδόπουλος, ο οποίος ορκίσθη-
κε να δηλώσει ότι «δεν είναι δ υ να τό ν να
γίνετα ι π ολιτική μ ε ύβρεις».
ΤΟ ΙΔΙΟ επιχείρημα («δεν γίνεται πο­
λιτική με ύβρεις») αντέταξαν και όσοι
επέκριναν τον πρόεδρο του ΣΥΝ για τη
γλώσσα και το ύφος που χρησιμοποίη­
σε, μέσα στη Βουλή, «εναντίον του
εκλεγμ ένου π ρω θυπουργού τη ς χώ ­
ρας». Στις επικρίσεις αυτές απάντησαν
αρκετά στελέχη του ΣΥΝ, αλλά και ο
ίδιος ο πρόεδρος του ΣΥΝ Αλ. Αλαβά-
νος: Δεν δέχομαι μαθήματα πολιτικής
συμ π εριφ οράς από μια κυβέρνηση που
δ εν τολμ άει να ψ ελλίσει έσ τω λ έ ξη μία
εν ά ν τια σ τις ΗΠΑ, για το υ ς π οταμ ούς
α ίμ α το ς σ το Ιράκ, που π ροσπ οιείται ότι
δ εν γνω ρίζει τη ν ύπ αρ ξη το υ Γκουαντά-
ναμο, π ου σ τέλν ει σ τρ α τευ μ ένα παιδιά
το υ λ α ο ύ σ το Α φ γα νισ τά ν, που δ εν το λ ­
μά να ρ ω τή σ ει τη γνώμη το υ λ α ο ύ για
το ευρ ω σ ύνταγμ α, που...
ΟΛΑ ΤΑ παραπάνω -μικροπολιτικά
και όχι, προεκλογικά και ό χ ι- δεν ανέ-
στειλαν μερικές ευ ρ ύ τερ ες εξελίξεις,
όπως την πρόταση, λόγου χάρη, δέκα
υπουργών Εξωτερικών τη ς Ε.Ε. (ανά-
μεσά το υ ς και η Ελλάδα), για την απο­
στολή διεθνούς δύναμης στα παλαιστι­
νιακά εδάφ η, σε μια προσπάθεια απο-
κλιμάκωσης τη ς κρίσης. Η επιστολή
απ ευθύνεται στον Τόνι Μπλερ, με την
ιδιότητά του ως απεσταλμένου του
«Κ ο υ α ρ τέ το υ » (OHE, Ε.Ε., ΗΠΑ, Ρω­
σία) για τη Μ έση Ανατολή. Και ενώ,
ορισμένοι π αρατηρητές εξακολου­
θούν να διατηρούν τις επιφυλάξεις
το υ ς για το «ρόλο» που μπορεί να δια­
δραματίσει, στην υπόθεση αυτή, ο
ίδιος ο Μπλερ, διάχυτη είναι η αίσθηση
ότι μια «εύρωστη διεθνής δύναμη στα
παλαιστινιακά εδάφη» μπορεί να βοη­
θήσει στην προώθηση μιας διαπαλαι-
στινιακής συμφωνίας και, φυσικά, στην
προώθηση ενός ειρηνευτικού σχεδίου.
ΚΑΠΟΙΟΙ ΕΠΙΜΕΝΟΥΝ ΝΑ ΣΤΗΝΟΥΝ
ΓΕΦΥΡΕΣ ΦΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ
ΚΑΙ ΑΝ από τα εντυπωσιακά «μεγά­
λα», έλθουμε στα μικρότερα, αξίζει να
σημειώσει κανείς:
α) Τη «γ έφ υ ρ α ειρήνης» που έστησαν
στο Αιγαίο ο ΣΥΝ και το ODP (το τουρ­
κικό Κόμμα Ελευθερίας και Αλληλεγ­
γύης), στη Μυτιλήνη και το Αϊβαλί. Η
«γέφυρα», στην προκειμένη περίπτω­
ση, είναι η έκκληση που απηύθυναν οι
πρόεδροι του ΣΥΝ και του ODP, Αλέ-
κος Αλαβάνος και Κεμάλ Ουλουσαλέρ,
για την αμοιβαία μείωση των εξοπλι­
σμών και των στρατιωτικών δαπανών
Ελλάδας και Τουρκίας, Η ειρήνη -το ν ί­
ζουν τα δυο κόμματα- είναι η μόνη επι­
λο γή για το υ ς λα ο ύ ς τη ς Τουρκίας και
τη ς Ελλάδας,
β) Την ανάδειξη, από την παγκύπρια
συνδιάσκεψη του ΑΚΕΛ (με ποσοστά
92,7% υπέρ, 6,6 κατά και 0,7 αποχή),
του Δημήτρη Χριστόφια, ως υποψήφι­
ου για την προεδρία της Κυπριακής Δη­
μοκρατίας. Οι επιπτώσεις από την ανά­
δειξη αυτή θεωρούνται δεδομένες: Η
τριμερής συνεργασία παύει να ισχύει
(το Δημοκρατικό Κόμμα και η ΕΔΕΚ
μάλλον δεν θα υποστηρίξουν την υπο­
ψηφιότητα Χριστόφια), ενώ οι τέσσερις
υπουργοί του ΑΚΕΛ υπέβαλαν ήδη τις
παραιτήσεις τους στον πρόεδρο της
Δημοκρατίας Τ. Παπαδόπουλο. Όσο
για την ίδια τη «μοίρα» του Κυπριακού,
ο θεός της Ελλάδας ή/και της Κύπρου
είναι μεγάλος... Όπως είναι γνωστό, η
καγκελάριος κα Μ έρκελ κάπου φέρεται
να δήλωσε ότι η ένταξη της Κύπρου
στην Ε.Ε. ήταν λάθος, δοθέντος ότι δεν
πρέπει η Κοινότητα να δέχεται, ως μέ­
λη, «χώρες με εσω τερικά προβλήματα».
Μόνο που το υπ. αρ. 1 «εσωτερικό πρό­
βλημα της Κύπρου είναι ο τουρκικός
στρατός κατοχής. Για την παρουσία
του οποίου, περιέργως, κανείς δεν ομι-
λεί. Ο ύτε στις Βρυξέλλες, ούτε στην
Αθήνα, ούτε στη Λευκωσία!
ΑΝΤΗΝΩΡ
7
 ΜΟΛΥΒΙΕΣ
• Πεντέλη εσείς;
Πάρνηθα εμείς. Για να
καταλάβετε τι σημαίνει
ότι εμείς είμαστε το
μέλλον και σεις το
παρελθόν!
• Μ’ αυτά και μ’ αυτά
πάει και η Πάρνηθα.
• Ένας εθνικός δρυμός
που αποτελούσε
περιβαλλοντική ασπίδα
για την Αττική. ταν ασφαλώς ένα απρόσμενο γεγονός η αίας οργής στα πλαίσια μιας μαζικής διαμαρ­
• Αυτή τη φορά δεν
έφταιγαν τα κουκουνάρια,
αλλά το υπέργηρο δίκτυο
Η δυναμική και γεμάτη από παλμό συγκέ­
ντρωση, έξω απο τη Βουλή, χιλιάδων πο­
λιτών που με αυτό τον τρόπο ήθελαν να εκ-
τυρίας, ναι μεν δικαιώνει την ύπαρξη κοινωνι­
κών αντανακλαστικών αλλά δεν προδικάζει ότι
αυτή θα εξελ ιχ θ εί σε ένα νέο μαζικό σοβαρό
της ΔΕΗ στα φράσουν την αγανάκτησή το υ ς για την κατα­ κίνημα. Ή , ότι θ α α υ ξη θ εί ο αριθμός των εθε­
Δερβενοχώρια. στροφή των δασών. Αυτός ο πρωτογενής δυ­ λοντών που θα σ υμμετέχουν σε προγράμματα
• 0α μπορούσε να ήταν ναμισμός δεν είχε συγκεκριμένο πολιτικό κη­ προστασίας το υ περιβάλλοντος. Οι πολίτες
κάποιος οικοπεδοφάγος δεμόνα. Αφυπνίσθηκε το συλλογικό αισθητή­ υφίστανται αδιακρίτω ς τις συνέπειες ενός
ή ένας λαθροθήρας ή μια ριο μιας κοινωνίας που έχει διαπιστώσει ότι το γραφ ειοκρατικού και πελατειακού συστήμα­
αυτανάφλεξη από ρετσίνι. ιδεολογικό πρόταγμα έχει υποχωρήσει στο τος· όπως και την υποβάθμιση της ποιότητας
• Το ζήτημα είναι ότι δεν πεδίο όπου η πολιτική καλείται να εφ αρμόσει ζωής. Αυτό όμως δεν προδικάζει ότι με πρό­
έγινε απολύτως τίποτα βιώσιμες λύσεις. Αυτή όμως η δραστηριότητα σχημα την ικανοποίηση οικολογικής σημασίας
για να αποτραπεί η θα συμπαρασύρει ολοένα μεγαλύτερο τμήμα αιτημάτω ν δεν θα αναπτυχθεί άλλο ένα λαϊκι-
πυρκαγιά. τη ς ελληνικής κοινωνίας που αντιμετωπίζει με στικής απόχρωσης κίνημα, που θα αναπαρά­
• Γιατί από τη στιγμή που καχυποψία όχι μόνο τα πολιτικά κόμματα αλλά γ ει την ισοπεδωτική αντίληψη: «όλοι οι πολιτι­
εκδηλώθηκε, με τους και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, τις οικο­ κοί είναι το ίδιο άχρηστοι».
ισχυρούς ανέμους και τις λογικές κινήσεις κ.ά.; Η έκφραση μιας στιγμι­ Σ . Λέτσιος
υψηλές θερμοκρασίες
ήταν από πολύ δύσκολο ΔΑΣΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ως απίθανο να ηκώνουν τα μανίκια και να χρόνια ζήσαμε τις κατα­ ύστατη ώρα, η ψήφιση της
σταματήσει.
• Και μ’ ένα μηχανισμό
που κινείται τόσο μα τόσο
Σ κυριευμένοι από εργασ ια­
κό ζήλο καλούνται να
αποδείξουν εγκαίρω ς ότι δεν
σ τροφ ές σε Χαλικιδική και
Π εντέλη. Το Υπουργείο Δ η ­
μόσιων Έ ργω ν είχε ομολογή­
τροπ ολογίας για νομιμοποίη­
ση αυθαιρέτω ν μέσα σε δασι­
κές εκτάσεις; Από εδώ και πέ- ;
χαλαρά. του ξεφ εύ γ ει τίποτα ως προς σει εγγράφ ω ς στην ΕΕ ότι ρα να αναμένουμε πλήρη αλ­
• Πολύ large τα άτομα! το θέμα τη ς αποκατάστασης δεν υπήρχαν σχέδια πρόλη­ λαγή πορείας της κυβερνητι- ;
• Ένας μηχανισμός του των καμένων δασών. Ο πρω­ ψης δασικών πυρκαγιών, ενώ κής πολιτικής; (Πάντως η κα
τίποτα που εμπέδωσε θυπουργός και το ΥΠΕΧΩΔΕ επίσης υπήρχαν ελλείψ εις Μπακογιάννη το δήλωσε ευ- ■:
πολύ καλά, από την διαβεβαιώνουν ότι θα προχω­ στο συντονισμό τω ν συναρ- θαρσώ ς ότι πρώτη αυτή θα :■
εποχή του τ. ρήσει τάχιστα η αναδάσωση μόδιων υπουργείων. Ξεχάσα- ανέβει στη μπουλντόζα για ·
καταλληλότερου, ότι η τη ς Π εντέλης και ότι δεν θα με, μήπως, και την κυβερνητι­ να κατεδαφ ίσει τα αυθαίρε­
επιβράβευση ανήκει οικοδομηθεί η ελάχιστη σπι­ κή πρόθεση για αναθεώ ρηση τα! Ε, εκλογές έρχονται, ας
στους χαλαρούς. θαμή γης. (Για το Πήλιο, δυ­ του άρ θρ ου 24 που ανοίγει κάνουμε κάτι για να συσπει- :
• Τιναπρωτοκάνεικιο στυχώς, δεν ακούσαμε τίπο­ την ό ρ εξη σ τους επ ίδοξους ρώ σουμε τους ψηφοφό­
Κωστάκης; τα. Δεν ανήκει σε πρώτη προ­ καταπατητές; Ή ότι, πριν απο ρ ους...).
• Να μαζεύει τον τεραιότητα;) Τα προηγούμε- λίγο καιρό, απετράπη την ΣΩ.ΛΕ ;
Πολύδωρα και τον
Τσιτουρίδη ή να απαντά ΦΕΣΤΙΒΑΛ
στον κομαντάτε George,
ο αντιρατσιστικό φεστιβάλ αποκτά τη σημασία ενός
που την είδε κάπως από
Μάο, και ξεκίνησε τη
μεγάλη πορεία για το
σοσιαλισμό.
Τ ακλόνητου θεσμού. Διοργανώθηκε εφέτος στο πε­
δίο του Άρεως, όπου χιλιάδες επισκέπτες -Έλληνες
και ξένους, ενήλικες και παιδιά, είχαν την ευκαιρία να
κάνουν βόλτες ανάμεσα σε περίπτερα με ενημερωτικά
• Πότε στην Εγνατία,
φυλλάδια, πάγκους με αντιπροσευτικά προϊόντα φτιαγ­
πότε στην Ελευσίνα και τη μένα απο τους μετανάστες, προτάσεις για ξενώνες
Σαλαμίνα πηγαίνει, για να αποτοξίνωσης ή για τη διατήρηση παραδοσιακών οικι­
λέει ακριβώς τα ίδια λόγια σμών. Μια δημιουργική συνύπαρξη λαών και πολιτι­
με ακροατές τους ίδιους σμών, που σπάει τα δεσμά της προκατάληψης και προ­
μετακινούμενους τείνει τρόπους λειτουργικής αφομοίωσης του ξένου
πασόκους. στοιχείου στην ελληνική πραγματικότητα. ΣΩ.ΛΕ
8
 ΤΟ «ΒΡΩΜΙΚΟ ’89» ΜΟΛΥΒΙΕΣ
• Και μην πείτε ότι η
ας εξέπληξε αρνητικά η στήλη δεν κάνει

Μ παρουσία του προέδρου

του Συνασπισμού Αλέκου
Αλαβάνου την περασμένη Πα­
ρασκευή στη Βουλή. Τόσο για
τον χαρακτηρισμό «νονός», με
τον οποίο αποκάλεσε τον πρω­
θυπουργό, όσο η υποστήριξη
που πρόσφερε στον στενό συ­
νεργάτη του Γιωργάκη και γενι­
κό διευθυντή του κόμματος
της Αξιωματικής Αντιπολίτευ­
σης Γ. Παπακωνσταντίνου.
Για ορισμένους, όμως, που
παρακολουθούν την πορεία
του δεν ήταν κεραυνός εν αι­
θρία η υποστήριξη αυτή. Την
Κυριακή 1η Ιουλίου, σε συνέ­
ντευξή του στο Βήμα, ο Aλ.
Αλαβάνος υποστήριξε, και η
εφημερίδα βέβαια το πρόκρι-
νε στον τίτλο της, ότι ήταν «με­
γάλο πολιτικό σφάλμα της
Αριστερός οι συγκυβερνήσεις
του ’89».
Δηλαδή, ο πρόεδρος του Συ­
νασπισμού της Αριστερός, των
Κινημάτων και της Οικολογίας,
εν έτει 2007, προσχωρεί και
αυτός στην άποψη που 18 χρό­
νια τώρα υποστηρίζουν μετά
μανίας τα μεγαλολαμόγια του
ΠΑΣΟΚ για το «βρώμικο ’89».
Καθώς, σύμφωνα με την άπο­
ψή μας, η συμμετοχή του ενιαί­
ου τότε Συνασπισμού, κυρίως
στην κυβέρνηση Τζανετάκη,
αποτελούσε πράξη πολιτικής
ευθύνης και προσπάθεια κά­
ΓΙΑΤΙ ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ;
θαρσης της χώρας από το κο-
σκωτικό άγος, δεν μπορούν να
γίνουν κατανοητές οι προσπά­
θειες του Aλ. Αλαβάνου να ξορ­
κιστούν οι πρωτοβουλίες εκεί­
νες. Εκτός και αν ο μετεξελιγμέ-
νος Συνασπισμός-ΣΥΡΙΖΑ απο­
φάσισε ότι η δεξαμενή, από την
οποία προσδοκά τους ψήφους
που θα του δώσουν το πολυπό­
θητο 4%, είναι αυτή των λαμο-
γιών που καλύπτουν τη σύ­
μπραξη Κοσκωτά-ΠΑΣΟΚ.
Τ.Μ.
ρεπορτάζ!
• Το Σάββατο στη
Σαλαμίνα το τι καραβιές
πασόκων κουβαλήθηκαν
δεν λέγεται.
• Αυτόπτης μάρτυρας
(παλαιός σύντροφος
από το Ρήγα) που χωρίς
να ξέρει για τη «μεγάλη
πορεία» έκανε το
λάθος να επισκεφτεί
κάποιους συγγενείς
του.
• Τοτζέρτζελο, όπως
μου περιέγραψε.
• Πάντα, όμως, το
PAS0K στα πανηγύρια
είχε υψηλές επιδόσεις.
• Εξού και η επιστροφή
του μέγαχορογράφου
Ντίνου Λαλιώτη στην
ορχήστρα.
• Αλλά το ροκ με το
οποίο είναι μονομανής
μάλλον δεν τους πάει.
• Τι λαχτάρα κι αυτή με

Α
ντε να καταπιεί κανείς την παρομοίωση του λουθεί, μάλλον το αντίθετο θα πετύχει. Θα φύ­
Καραμανλή με «νονό», παρότι είναι βέβαιο γουν από τον ΣΥΝ ψηφοφόροι και προς το τον διευθυντή του
ότι εάν ήταν σαν τον Καραμανλή οι «Κορλεό- ΠΑΣΟΚ και προς το ΚΚΕ. μαγαζιού
νε» μάλλον δεν θα είχαν επιζήσει για πολύ. Αντε Ουδείς, βεβαίως, θέλει να πιστέψει ότι αυτού κατακαλόκαιρο.
να δεχτεί κανείς και τα περί «συζύγων και συνυ- του είδους οι κινήσεις του κ. Αλαβάνου υπαγο­ • Πάνω που πήγαν να
φάδων σε σκηνικό που θυμίζει Μαφία». Αμ, εκεί­ ρεύονται από «γραμμάτια». Ούτε, πολύ περισ­ ρεφάρουν από τις
νη η χείρα βοήθειας που προσέφερε ο Αλέκος σότερο, ότι έχουν ως αφετηρία την επιθυμία του ζημιές της χειμερινής
Αλαβάνος στον «παραιτηθέντα» γενικό διευθυ­ για καλλιέργια στενών σχέσεων με κάθε λογής κολεξιόν, με τα αεράτα
ντή του ΠΑΣΟΚ Γιάννη Παπακωνσταντίνου πώς εκδοτικά Συγκροτήματα. Άπαντες θέλουν να πι­ θερινά ενδύματα των
να εξηγηθεί; Ο ύτε καν το ΠΑΣΟΚ δεν τον κάλυ­ στεύουν ότι πρόκειται απλώς για ένα λάθος που ομολόγων, ο art director
ψε μετά την αποκάλυψη ότι είχει εμπλακεί σε δεν πρέπει να επαναληφθεί. Διότι είναι τουλάχι­ τους απεδείχθη, ως
σκάνδαλο ομολόγων, όταν επί ΠΑΣΟΚ (και για στον άκομψο για έναν πολιτικό της Αριστερός κρατικός αξιωματούχος
μικρό διάστημα επί ΝΔ) ήταν επικεφαλής του να ταυτίζεται με τους «μεγάλους τραγουδιστές»
επί ημερών τ.
Ταμείου Εθνικής Οδοποιίας. Και βρέθηκε ο πρό­ του ΠΑΣΟΚ, στιλ Πάγκαλου, ο οποίος από τη με­
καταλληλότερου (σ.σ.
εδρος του Συνασπισμού να κάνει λόγο για το ριά του έχει αναλάβει εργολαβικά το προς Πε­
ρισσόν μέτωπο. Ως γνωστόν, μετά τα περί «ψυ- με την ανάγνωση αυτής
«εάν είναι εντάξει ο Παπακωνσταντίνου ή όχι»;
Ακόμα κι αν ήταν «εντάξει», κάτι το οποίο είναι χιατρίων του ΚΚΕ», το τελευταίο «κτύπημα» του της λέξεως πτύετε τρις
αμφίβολο με τόσους σκελετούς που κουβαλάει απόγονου του δικτάτορα, δόθηκε με συνέντευ­ εις τον κόρφων σας δια
από την εποχή του σκανδάλου Κοσκωτά, δεν εί­ ξη που έγινε πρώτο θέμα στη «δεξιά» εφημερίδα να εξορκίσετε το κακό),
ναι ο Αλαβάνος που θα έπρεπε να το πει, αλλά το Ελεύθερος Τύπος, την περασμένη Κυριακή. Εκεί ζωηρούλης με τα
ίδιο το κόμμα του. Εκτός κι αν ο κ. Αλαβάνος ξε­ μίλησε για κοινές επιχειρήσεις ΝΔ - ΚΚΕ, ενώ εί­ χρηματοοικονομικά.
χνάει επικεφαλής ποιου κόμματος είναι. πε ότι ο κόσμος δεν πρέπει να ψηφίσει ΚΚΕ επει­ • Κι ενώ επί τέσσερις
Η απορία, όμως, που εξακολουθεί να υπάρχει, δή «δεν έχει κυβερνητική πρόταση, τουλάχιστον ημέρες κόμμα και
είναι για ποιο λόγο εμφανίστηκε ως «δεκανίκι» για τον κόσμο τούτο, όπως τον ζούμε και για τις συγκροτήματα Τύπου
ίου ΠΑΣΟΚ. Διότι, ενώ είχε ξεκινήσει σωστά την επόμενες δεκαετίες». Προφανώς, ο κ. Πάγκα­ τον κάλυπταν, την
ομιλία του στη Βουλή, κριτικάροντας τον Καρα­ λος, στην προσπάθειά του να εμποδίσει τις διαρ­ πέμπτη τον
μανλή για την καταστροφή στην Πάρνηθα, ξαφ­ ροές ψηφοφόρων προς το ΚΚΕ, θέλει να καλύ­ αποκαθήλωσαν.
νικά το γύρισε και, ούτε λίγο ούτε πολύ, άρχισε ψει με τις κραυγές του τη μαύρη εικόνα του • Τώρα τρέμουν και για
να ασκεί κριτική στον πρωθυπουργό επειδή ΠΑΣΟΚ της διαπλοκής, των κάθε λογής Παπα­
άλλους εταίρους τους.
«έβγαλε στη σέντρα» τον γενικό διευθυντή του κωνσταντίνου και του διεφθαρμένου συστήμα­
ΠΑΣΟΚ. Προσδοκά, άραγε, από μια τέτοια τοπο­ τος καταλήστευσης των ασφαλιστικών Ταμείων • Είπαμε αφασικοί οι
θέτηση ο κ. Αλαβάνος κέρδη σε ψήφους από το μέσω των ομολόγων. Ένα σύστημα που το ’κάνε νεοδημοκράτες, αλλά
ΠΑΣΟΚ; Πότε, όμως, ο Συνασπισμός πήρε ψη­ «πάσα» στη ΝΔ, κι αυτή με τη σειρά της, το πα­ ακόμα και τα ασπόνδυλα
φοφόρους από το ΠΑΣΟΚ, υπερασπιζόμενος τη ρέλαβε και το χρησιμοποίησε για να γεμίσει τα έχουν το ένστικτο της
Χαριλάου Τρικούπη; Με την τακτική που ακο­ ταμεία της. Θ.Α. αυτοσυντήρησης.
 ΜΟΛΥΒΙΕΣ
• Ποιος έχει σειρά;
• 0α δείξει.
• Πάντως το ροκ είναι
χορός που θέλει δύο.
• Γι’ αυτό θα δούμε και
θα ακούσουμε πολλά.
• Και στους δύο
χρωματικούς
συνδυασμούς.
• Γαλαζοπράσινοι στην
θεσ εϊς
πασαρέλα της
διαφθοράς, της μίζας και αρφώνοντας τον γενικό διευθυντή του Π ότε σ τήθηκε το σύσ τημα αρπαγής των απο-
των σκανδάλων.
• 0 εξευτελισμός τους
θα είναι τέλειος, που
Κ ΠΑΣΟΚ κ. Γιάννη Παπακωνσταντίνου για
εμπλοκή του σε αντίστοιχο σκάνδαλο με
αυτό των δομημένων ομολόγων, όταν ήταν
θεματικώ ν τω ν Ταμείω ν με τη μέθοδο της
υπερτιμολόγησης τω ν συναλλαγών τους σε
ομόλογα; Επί ΠΑΣΟΚ. Μ ε «πράσινες» διοική­
λέει κι ο ποιητής. επικεφαλής του Ταμείου Οδοποιίας (ΤΕΟ, σεις στα Ταμεία. Μ ε «πράσινους» υπουργούς
• Ο Πάγκαλος διόδια), ο κ. Κ.Καραμανλής είπε ότι το Ταμείο που είχαν για σύμβουλό το υ ς τον Παπαμαρ-
εξακολουθεί να έκανε αγοραπωλησίες ομολόγων -μ ε μεγάλη κάκη» !, και τ ι συνέβη επί ΝΔ; Οι «πράσι­
πυροβολεί το ΚΚΕ, αντί ζημιά για το Τ Ε Ο - ακόμα και το Μ άρτιο του νες» ης έγιναν «γαλάζιες» και οι «πρά­
να επικεντρωθεί στην 2004, οπότε πλέον κυβέρνηση ήταν η ΝΔ. σινο οί έγιναν «γαλάζιοι». Κοντολο­
απαραίτητη για την υγεία «Σωστά ακούσατε», είπε, κατά τη δυετερολο- γίς ο τξαν τα πολιτικά «αφεντικά» και
του δίαιτα, που είναι γ ία το υ στη Βουλή. «Μ ετά τις εκλογές επί των η «μ ιν οποία καταλήγουν οι μίζες.
ευκολότερη τους ημερών μας. Κι αυτό γιατί η ηγεσία του ΤΕΟ Αλλα ΝΔ, οι ίδιες χρηματιστηριακές
θερινούς μήνες λόγω δεν άλλα ξε αμέσως. Αυτό ήταν το λά θο ς μας, ε τ α ίρ ε ς . ai τρ ά π εζες που επί ΠΑΣΟΚ έκα­
της ύπαρξης μεγάλης ότι αφήσαμε έστω και μια ημέρα την “πράσι­ ναν όλ ο τι «παιχνίδι» με τα ομόλογα και τα
ποικιλίας φρούτων. νη” διοίκηση του Ταμείου». Είναι σίγουρο ότι λοιπά ετ ενδυτικά «προϊόντα» δεν ενεπλάκη-
• Μεγάλε τραγουδιστή, με αυτά τα λόγια ο Καραμανλής μίλησε στην σαν στο σκάνδαλο τω ν ομολόγων; Τι να κά­
επαναλαμβάνεσαι. καρδιά του νεοδημοκράτη, ο οποίος τόσο και­ νουμε; Επιλογή τη ς κυβέρνησης ήταν να δου­
• Σε στίχους Λαλιώτη ο ρό περιμένει να μπουν μέσα στο σύστημα και λέψ ει αυτή την τετρ α ετία με το «σύστημα δια­
Αλαβάνος απεκάλεσε «τα δικά μας παιδιά», αλλά ακόμα δεν το ’χει πλοκής» που δημ ιουρ γήθηκε την περίοδο του
τον πρωθυπουργό νονό! δει. Και πρόσθεσε ο πρωθυπουργός: «Πάρτε ΠΑΣΟΚ.
• Και κλάμα τα πασόκια για παράδειγμα την υπόθεση «Ακρόπολις». Θ.Α.
που δενπρόκαναντου
λόγου τους να έχουν ΟΤΑΝ Η ΝΔ ΣΥΝΕΔΡΙΑΖΕΙ
αυτά τη χαρά μετά τους
«Σικελούς», να ταν και αυτό άλλο ένα συνέδριο τριήμερης κομματικών θέσεω ν και διορισμών στο δημό­
χαρακτηρίσουν τον
πρωθυπουργό με τέτοιο
επίθετο.
Η διάρκειας, που μέσα στη φλύαρη και απα-
στράπτουσα δημοσιότητα του δεν συνέ­
δραμε ούτε κατ’ ολίγον στο να τεθούν νέα αιτή­
σιο έρχονται να διεκδικήσουν το αίμα τους πί­
σω. Και στη ΝΔ ανιχνεύονται πολλοί από αυ­
τούς του οποίους προσεγγίζουν οι, μικρής ή
• Αν τώρα αυτός ο ματα, νέα ιδεολογικά διλήμματα και ερωτήμα­ μεγάλης εμβέλειας, κομματάρχες, ώστε να '
χαρακτηρισμός τα σχετικά με την πορεία και το μέλλον της κε­ αποσπάσουν ψ ήφους για την ανάδειξη των με- '
συμπεριλαμβάνεται στο ντροδεξιάς παράταξης. Το συνέδριο αυτό λώ ντηςΚ .Ε .
λόγο της ανανεωτικής διοργανώθηκε προκειμένου να αμβλυνθεί ή να Τι άλλαξε μετά απο το κλείσιμο και αυτών των
Αριστερός δεν ξέρω. ανστροφοδοτηθεί το ενδεχόμενο πρόωρων εργασιών; Τονώθηκε το αγωνιστικό φρόνημα '
• Πάντως οι μακαρίτες εκλογών και τα αισθήματα ανασφάλειας που των μελών μετά το θόρυβο των ομολόγων; Δια- ;
Πουλαντζάς και αναπόφευκτα δημιουργούν; Ο μηχανισμός του πιστώθηκε το πνεύμα σύμπνοιας της κοινωνίας
Αλτουσέρ και ο Γκράμσι κόμματος αποδεικνύει τα άψογα αντανακλα­ ως προς την ορθότητα ή μη του συνόλου των '
δεν τον στικά του με τη συγκέντρωση από όλες τις πε­ μεταρρυθμίσεων; Η ΝΔ συνεχίζει την παράδο- '
χρησιμοποιούσαν. ριφέρειες όλων των εκλεγμένων συνέδρων, οι ση που εγκαινίασε το ΠΑΣΟΚ για την εδραίωση
• Όταν η ποπουλίστικη οποίοι συν γυναιξί και τέκνοις αποβιβάστηκαν του κομματικού κράτους και τη διατήρηση των :
πασοκική ορολογία στην Αθήνα για να νιώσουν από κοντά τη γεμά­ προνομίων που απορρέουν για τους λίγους,
διαπερνά και τη από υποσχέσεις ανάσα της κεντρικής εξου­ όμως εκλεκτούς. Παρέμεινε εκ νέου κρατικοδί­
επιβάλλεται στην σίας. αιτη η σύνθεση και τη ς νέας Κεντρικής Επιτρο- :
Αριστερά τα μηνύματα Εδώ και δεκαετίες κόμματα με προσωποπαγή π ή ς. Αν και έχει επικριθεί, το σημερινό κσταστα- <
δεν είναι καλά. χαρακτήρα, όπως η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ .ακολου­ τικό θα συνεχίσει νε επιτρέπει σε ένα μέλος του <
• Κουμουνδουραίοι και θούν μια αμφίδρομη σχέση συντήρησης και κομματικού οργάνου να καταλαμβάνει περισ- ν
Κουμουνδουριώτισσες αναθέρμανσης προσδοκιών ανάμεσα σε αυτό σότερες απο μία κρατικές θέσεις. ·Ι!
πάλι θα κλαιγόσαστε για που αντιπροσωπεύουν τα κόμματα και στους Συγχρονισμός και εδώ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ που οδη- :
το πολυπόθητο 3% όσο οπαδούς-μέλη. 'Οταν πλησιάζει η ώρα των γεί όπισθεν ολοταχώς στη δεκαετία του ’60...
ταυτίζεστε με το PAS0K. εκλογών, οι δυσαρεστημένοι απο το μοίρασμα
 ΤΙΜΗ ΚΑΙ «ΤΙΜΗ»
«Τιμή για όλους το υ ς Σοσ ια­
λιστές» χαρακτήρισ ε ο γ ρ α μ ­
ματέας του Γαλλικού Σοσ ιαλι­
στικού Κόμματος Φ ρανσουά
Ολάντ το διορισμό το υ Ν τομι-
νίκ Στρος-Καν ως επ ικεφαλής
του Δ ιεθνούς Νομισματικού
Ταμείου.
Έτσι είναι, αν έτσι νομίζει.
Δεν μας είπε, όμως, ποιοι θα
την πληρώσουν την «τιμή» α υ­
τή. Ίσως επειδή είναι πασίγνω­
στο: αυτοί που πληρώνουν
χρόνια τώ ρα τις πολιτικές του
ΔΝΤ σε ό λοντον κόσμο. Ο ι ερ ­
γαζόμενοι. Γ ιαν. Α νδρ.
ρχίζει να γίνεται ανέκδοτο
ΜΟΛΥΒΙΕΣ
• Αφήστε παρόμοια
πυροτεχνήματα για τον
Μπίστη, τη Δαμανάκη, τον
Ανδρουλάκη και τους
λοιπούς εκ της σαρκός σας
πράσινους πόκεμον.
• Μην μπερδεύετε τη σκιά
σας (κάποιες
δημοσκοπήσεις) με το μπόι
σας.
• Ο μικρομεγαλισμός
κάνει κακό όχι μόνο στην
υγεία, αλλά και στην
πολιτική.
• «Πρόσωπα 2007».
• Τα ίδια πληκτικά και
στημένα
(τηλεοπτικοπολιτικά)
γατζήδω ν και των IX αυτοκι­ παιχνίδια.

Α
η ιστορία τω ν Μέσων Σ τα ­
θερής Τροχιάς στη χώρα
μας. Ο Κωνσταντίνος Καρα­
μανλής κατήργησε, κατά την
περίφημη πρώτη οκταετία
του, στην οποία κατέσ τρ εψ ε
την Αθήνα, το τραμ. Σ ήμερα
μετά βάίων και κλάδων επα­
νέρχονται. Ο ίδιος πολιτικός
ανήρ είχε διαλύσει τον ελλη­
νικό σιδηρόδρομο, αφήνο-
ντάς τον σ τους χρόνους του
Τρικούπη, προς όφ ελος τω ν
λεωφοριατζήδων, τω ν φ ο ρ τη ­
νήτων. Σ ή μ ερ α ξοδεύονται
εκατομμύρια ευρώ από τον
κρατικό προϋπολογισμό για
τη διαφήμιση του εκσυγχρο­
νισμού το υ ΟΣΕ.
Το τελευτα ίο επεισόδιο στο
ανέκδοτο αυτό είναι η επέκτα­
ση του Προαστιακού προς το
Λαύριο, με τη χρησιμοποίηση
τη ς κατηργημένης, από τον εν
λόγω πολιτικό, γραμμής του
τρένου που ένωνε το κέντρο
τη ς Αθήνας με το δεύτερο με­
γαλύτερο λιμάνι τη ς Αττικής.
Δηλαδή έργα που είχαν γίνει
στις αρχές του 20ού αιώνα • Καταγγέλλουμε τη μη
βράβευση των
και θεω ρούνταν πρωτοπορια­
παραθυράτων: Κουνελάκι,
κά για την εποχή τους καταρ-
παπα-Τσάκαλου, Μαρίας,
γήθηκαν με τελετές στα μέσα
Καρατζαφέρη,
του προηγούμενου αιώνα και
Πρωτόπαππα, Αδωνη,
θα επαναλειτουργήσουν ως
Λοβέρδου, Κακαουνάκη,
άκρως αναγκαία τις πρώτες
Αποστολάκη, Γιακουμάτου,
δεκαετίες του 21ου αιώνα. Αυ­
και όλων αυτών που μας
τό θα πει πολιτικός που ορα­
χαρίζουν νύχτες
ματιζόταν το μέλλον! Ο Κων­
χαρούμενες, γεμάτες
σταντίνος Καραμανλής είχε
διασκέδαση και γέλιο.
διαπράξει, ως υπουργός Δη­
• Γέλια!
μοσίων Έργων, έργο κατα­
στροφικό. Τ.Μ . Ν. Μολ.

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΣΤΕΓΑΣΤΡΑ ΔΗΜΟΣΙΑ & ΙΔΙΩΤΙΚΑ

ο περιστατικό αλλοίωσης τη ς βαθμολο­ ο στέγαστρο με τα τερατώ δη στα Μ έγαρα, για να βάζουν στη σκιά

Τ γίας σε γραπτά μαθητών που καταγρά-

φηκε σε εξετασ τικό κέντρο τη ς Θ εσσαλο­
νίκης έπληξε το κύρος των Πανελλαδικών
Τ -ίσ ω ς ζυγίζει ένα τόνο (!) το κα­
θένα, άσε τις τερ ά σ τιες βάσεις
από μπ ετόν- και σε μικρές αποστά­
τα αυτοκίνητά τους οι πελάτες.
Χοντρικά η διαφορά κόστους μπο­
ρεί να είναι 1:10 ή και πολύ περισσό­
Εξετάσεων και δημιουργεί μια ανεπανάλη­ σεις τοξω τά στηρίγματα είναι αυτό τερο... Μήπως θα μπεί στον κόπο ο
πτη εικόνα σύγχησης. Η αλήθεια είναι ότι πα­ που το ΥΠΕΧΩ ΔΕ κατασκεύασε στα κ. υπουργός να μάς γνωστοποιήσει
ρόμοιο κρούσμα είχε να συμβεί απο τα τέλη διόδια τη ς Κορίνθου, για να βάζουν το ακριβές κόστος του πρώτου;
της δεκαετίας του 7 0 όταν είχαν διαρρεύσ ει στη σκιά τα αυτοκίνητά του ς οι Έτσι για να εμπεδώσουμε τι θα πεί
θέματα για τις τό τε εξετά σ εις εισαγωγής. υπάλληλοι. Λίαν ανθρωπιστικό και σπατάλη των χρημάτων των φορο-
Βάσιμοι είναι οι φόβοι ότι δημιουργείται ένα δίκαιο, θα πεί κανείς. λογουμένων (ή και κομπίνα... Μπο­
κλίμα καχυποψίας ως προς το όλο σύστημα Το άλλο με τα κομψά, ελαφ ρά και ρεί να κρύβεται και μεγάλη κομπίνα
και, εκτός τη ς καθυσ τέρησ ης στη βαθμολο­ αραιά σ τηρίγματα είναι του ιδιωτι­ πίσω από τέτοιο έκτρωμα).
γία, πολλοί θα είναι α υτοί οι υποψήφιοι που κού Σταθμού Εθνικής Ο δού (ΣΕΟ) Ναπ.
θα προσβάλλουν δικαστικά τις Π ανελλαδι­
κές. Η υπόθεση πιθανώς να διαλευκανθεί με­
τά απο δικαστική παρέμβαση. Δ εν αλλάζει
όμως σε τίποτα η εικόνα το υ λυκείου ως προ­
θάλαμος για τη βαθμοθηρία και το ξόδεμα
τεράστιων ποσών για φροντιστηριακά μαθή­
ματα. Μήπως είναι καιρός να σ υζητηθεί η αλ­
λαγή του τρόπου εισαγω γής σε ΑΕΙ και ΤΕΙ
και την ευθύνη για τις εξετά σ εις να αναλά­
βουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα σε συνεργα­
σία με το Π αιδείας ; ΣΩ .ΛΕ
11
s X

ΠΕΜΠΤΗ 28.6.2007
• Ο καύσωνας αρχίζει να
υποχωρεί. Αλλά έρχονται οι
φωτιές. Ο Πόρος περνάει
εφιαλτικές στιγμές αλλά η
«βίλα μεγαλοεκδότη» σώζει
την κατάσταση.
•Φωτιά στα Δερβενοχώρια.
Στο σκοτάδι όλη η βόρεια
Ελλάδα από μπλακ άουτ της
ΔΕΗ.
• Σε μίση ώρα η κυβέρνηση
πούλησε στο Λονδίνο ακόμα
ένα 10,7% των μετοχών του
ΟΤΕ. Η πλάκα είναι ότι το θε­
ωρούν και μεγάλη επιτυχία!
• Σα χαλάζι πέφτουν τα «γαλ­
λικά όχι» στην ένταξη της
Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή
Ένωση. Ο υφυπουργός Εξω­
τερικών της χώρας, με γαλα­
τική ευγένεια, δηλώνει ότι «η
Τουρκία δεν προορίζεται να
μπει στην Ένωση».
•Τ ο Ευρωδικαστήριο θα
αποφασίσει τελικά για τους
συμβασιούχους και το περί­
φημο διάταγμα Παυλόπου-
λου. Ίσως να είναι αυτός ο
λόγος που εθεάθησαν στην
Καραγιώργη Σερβίας αυτοκί­
νητα γνωστής φαρμακευτι­
κής εταιρείας!
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.6.2007
•ΚΑΙΓΕΤΑΙ Η ΠΑΡΝΗΘΑ. Ο
κρατικός μηχανισμός για τον
οποίο επαιρόταν την άνοιξη ο
κ. Παυλόπουλος και όλη η κυ­
βέρνηση κατάφερε να χάσει
στα Δερβενοχώρια τον έλεγχο
της φωτιάς, η οποία πέρασε
στην Πάρνηθα. Σε κατάσταση
έκτακτης ανάγκης η Αττική, σε
12
κόρη οφθαλμού ακόμα και
στους Μηδικούς πολέμους,
και δεν τόλμησαν να το πει­
ράξουν Οθωμανοί και Φρά-
γκοι, δεν υπάρχει πια. Το ελα­
τοδάσος και τα αιωνόβια
πεύκα κάηκαν εν έτει 2007
από τους νεοέλληνες. Φωτιά
να πέσει να τους κάψει!
• Είναι τέτοια η αθλιότητα
που πολλές παρέες μαζεύο­
νται γύρω από την τηλεόρα­
ση, πίνουν και παρακολου­
κλοιό θανάτου η Αθήνα. θούν τη φωτιά να κατακαίει
• Η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία την Πάρνηθα. Επιβεβαιώνε­
είναι η πιο γερασμένη χώρα ται για ακόμα μία φορά ότι ο
της Ευρωπαϊκής Ένωσης και λαός έχει το κράτος που του
βάσει των προβλέψεων του αξίζει!
ΕΚΚΕ, το 2020 το 30% των
κατοίκων της θα είναι άνω ΚΥΡΙΑΚΗ 1.7.2007
των 65 χρόνων. Λογικό φαίνε­ • Οι θεοί της Αθήνας και της
ται με την ακρίβεια και τους Αττικής θρηνούν. Για τα επό­
μισθούς που έχουμε, και ας μενα 120 χρόνια κανένα αν­
Ό τ α ν έν α από τα πιο υ ψ η λ ό β α θ μ α σ τελέχ η των γά λλω ν
σ οσ ιαλισ τώ ν, ο εικ ο ν ιζό μ εν ο ς Στρω ς Καν, μ α γ εύ ευ τα ι από τις
φ ω νές των σειρήνω ν και δ έχ ετα ι την π ρόταση το υ Σ α ρ κ ο ζ ί να
α ν α λ ά β ε ι έν α ν από το υ ς α π ε χ θ έ σ τερ ο υ ς ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς , όπως
είνα ι το Δ Ν Τ, τό τε για τί οι απλοί π ολίτες να το υ ς ψ ηφ ίσ ουν;
υποστηρίζει ό,τι θέλει ο κ. θρώπινο μάτι δεν θα μπορέ­
Αλογοσκούφης για την οικο­ σει να δει την Πάρνηθα όπως
νομία της χώρας. Άλλωστε ήταν μέχρι την Πέμπτη. Αν
αυτός δεν πηγαίνει στη λαϊκή για έναν εμπρησμό η ποινή
ή στο σούπερ μάρκετ! φτάνει και τα 20 χρόνια, για
τον αφανισμό της Πάρνηθας
ΣΑΒΒΑΤΟ 30.6.2007 πόσο πρέπει να καταλογιστεί
•Χάσαμε την αναπνοή της σε όλους τους ανευθυνού-
Αθήνας. Η Πάρνηθα, το βου­ πεύθυνους που κατέχουν θέ­
νό που προστατεύτηκε ως σεις κλειδιά στον κρατικό μη­
χανισμό; Ισόβια ίσως, μια και
είμαστε και κατά της θανατι­
κής ποινής!
• Οι φωτιές που κατέκαψαν
τα δάση καίνε και το Μαξί-
μου, το οποίο ήλπιζε ότι θα
μπορούσε να ξεπεράσει τα
προβλήματα και να πάει σχε­
τικά ήσυχο στις εκλογές. Δη­
μοσκόπηση της Κάπα Re­
search φέρνει στη μία μονά­
δα τη διαφορά μεταξύ Νέας
Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ, ενώ
500.000 ψηφοφόροι δεν έχουν
αποφασίσει ακόμα ποιο κόμ­
μα θα προτιμήσουν.
• Ζεστό χρήμα ψάχνει η κυ­
βέρνηση για να καλύψει τις
τρύπες του κρατικού προϋ­
πολογισμού και πουλάει τη
μία μετά την άλλη τις κρατι­
κές επιχειρήσεις. Μετά τον
ΟΤΕ, σε ιδιώτες θα πάει και
το 25% του Ταχυδρομικού Τα­
μιευτηρίου.
ΔΕΥΤΕΡΑ 2.7.2007
• Πάνω από 50.000 στρέμμα­
τα δάσους κάηκαν στην Πάρ­
νηθα από την ανεπάρκεια του
κράτους, και ο Βύρωνος υπο­
στηρίζει ότι είχαν σχετική επι­
τυχία. Δηλαδή αν είχαν σχετι­
κή αποτυχία τι έπρεπε να κα­
εί; Η Ελλάδα ολόκληρη;
• «Όπου ήταν δάσος θα ξα-
ναγίνει δάσος, το λέω και το
εννοώ», φωνάζει ο πρωθυ­
πουργός Κ. Καραμανλής.
Όπως η Πεντέλη και η Χαλκι­
δική, υποθέτω!
• Ο πρωθυπουργός καταγγέ-
λει από το βήμα της Βουλής
τον γενικό διευθυντή του
ΠΑΣΟΚ και στενό συνεργάτη
του Γιωργάκη για συμμετοχή
σε σκάνδαλο ομολόγων όταν
ήταν πρόεδρος στο Ταμείο
Οδοποιίας.
•Αναρχικοί καίνε με μολό-
τωφ την είσοδο του υπουρ­
γείου Πολιτισμού στην Μπου-
μπουλίνας. Σε υστερία η πο­
λιτική ηγεσία του υπουργεί­
ου τα βάζει με τον Πολύδω­
ρα. Πάντως είναι ωραίο να
βλέπεις τον πρώην και τον
νυν υπουργό Δημόσιας Τά­
ξης, από το ίδιο κόμμα, να
τρώγονται σαν τα κοκόρια και
ο πρώτος να προτείνει την κα­
τάργηση του υπουργείου!
ΤΡΙΤΗ 3.7.2007
•Σ ε ύψη σοκ η ανεργία στους
νέους κάτω των 25 χρόνων.
Φτάνει το 24,6%, ενώ ο μέσος
κοινοτικός όρος είναι 15,7%.
Είδες η καλή οικονομία;
• 0 εμφύλιος μεταξύ Πολιτι­
κής Προστασίας και Πυρο­
σβεστικής Υπηρεσίας καλά
κρατεί. Με άνωθεν εντολή
ακυρώθηκε προγραμματισμέ­
νη συνέντευξη του αρχηγού
της. Με το κλίμα που επικρα­
τεί στην κυβερνητική παράτα­
ξη πιστεύουν ότι πείθουν τον
κόσμο;
•Πεθαίνει στη Μήλο ένας με­
γάλος δάσκαλος και αγωνι­
στής, ο Γιώργος Καμακάρης.
Καλό ταξίδι.
• 0 Νικολά Σαρκοζί αρχίζει
τον πόλεμο κατά της κυβέρ­
νησης των Βρυξελλών. Υπο­
στηρίζει ότι οι Γάλλοι πρέπει
να έχουν την τύχη της οικονο­
μίας τους στα χέρια τους.
Κοίτα να δεις που κάνει «ακρι­
βώς» ό,τι και οι έλληνες πολι­
τικοί. Μα ακριβώς!
ΤΕΤΑΡΤΗ 4.7.2007
•Αθλιότης, αθλιοτήτων! Το
αρχαιότερο πνευματικό Ιδρυ­
μα της χώρας, το Πανεπιστή­
μιο Αθηνών, απαγορεύει την
πραγματοποίηση του Αντιρα-
τσιστικού Φεστιβάλ στο χώρο
της Πανεπιστημιούπολης. Ελ­
πίζω, αυτοί που πήραν την
αχαρακτήριστη αυτή απόφα­
ση να μην θέλουν να τους
αποκαλούμε πνευματικούς
ανθρώπους. Ελπίζω!
•2,8 δις ευρώ χρωστούν οι
κρατικές υπηρεσίες στους
Οργανισμούς Τοπικής Αυτο­
διοίκησης. Και μετά φωνάζει
η ΕΥΔΑΠ ότι δεν πληρώνουν
οι Δήμοι και οι Κοινότητες το
νερό. Ας τα πάρει από τα
χρωστούμενα.
/ -------- * *
•Π αρουσ ιάζεται η Διακήρυ­
ξη του ΣΥΡΙΖΑ. Ό ,τι μπορού­
σατε να φανταστείτε περί
Αριστερός να έχει ειπωθεί τα
προηγούμενα 50 χρόνια περι­
λαμβάνεται σε αυτήν. Για το
μέλλον και τις νέες γενιές;
ΠΕΜ ΠΤΗ 5.7.2007
•Σ τ α ύψη το Χρηματιστήριο
καθώς οι ξένοι έχουν τοποθε­
τήσει 6 δις ευρώ το πρώτο
εξάμηνο. Και όταν φύγουν;
•Τ ο παιδί ξύπνησε! Ο πρόε­
δρος του ΠΑΣΟΚ κάνει επιτέ­
λους δεκτή, με καθυστέρηση
τεσσάρων ημερών και αφού
συνειδητοποίησε όσα του
έλεγαν Αθανασάκης και Ευ­
θυμίου, ότι δηλαδή θα ξεχα-
στεί το θέμα, την παραίτηση
του γενικού διευθυντή του
ΠΑΣΟΚ κ. Γ. Παπακωνσταντί­
νου.
•Τ ο Καζίνο Μον Παρνές απα­
γορεύει συναυλία για το κα­
μένο δάσος της Πάρνηθας,
στο χώρο του τελεφερίκ,
στους πρόποδες του καμέ­
νου βουνού. Από πότε μία
ιδιωτική εταιρία απαγορεύει
συναυλία σε δημόσιο χώρο;
Μόνο η Νέα Δημοκρατία το
γνωρίζει! Ντροπή, «κύριοι»!
•Απολογείται στους αναγνώ­
στες της, σε πρωτοσέλιδο
άρθρο της, η εφημερίδα Απο­
γευματινή, επειδή πήρε συνέ­
ντευξη από την γενική γραμ­
ματέα του ΚΚΕ κυρία Αλέκα
Παπαρήγα. Συνάδελφοι, ού­
τε τα πρώτα χρόνια της Μ ε­
ταπολίτευσης δεν το είχατε
κάνει αυτό. Ας κρατήσουμε
τουλάχιστον τον αυτοσεβα­
σμό μας!
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 6.7.2007
•Έ κπληξη και πολλές απο­
ρίες προκαλούν η έκρηξη και
οι εκφράσεις του προέδρου
του Συνασπισμού κ. Aλ. Αλα-
βάνου στη Βουλή, όπου απο-
καλεί «νονό» τον πρωθυπουρ­
γό και υποστηρίζει τον ήδη
παραιτηθέντα γενικό γραμ­
ματέα του ΠΑΣΟΚ κ. Γ. Παπα­
X 13
κωνσταντίνου.
•Β όμβα μεγατόνων στις Πα­
νελλήνιες. Καθηγητές καταγ-
γέλουν ότι με ανοιχτά τα στοι­
χεία των μαθητών άλλαξαν τη
βαθμολόγηση στο μάθημα
των Αγγλικών, μετά από,
όπως υποστηρίζουν, προφο­
ρική εντολή του υπουργείου
Παιδείας! Το έχουμε ξαναπεί,
κάτι δεν πάει καλά εκεί στη
Μητροπόλεως καθώς εντεί-
νεται ο πόλεμος στην υπουρ­
γό για τις θέσεις της στο θέ­
μα του βιβλίου της έκτης Δη­
μοτικού.
• Ξεκινά το 7ο Τακτικό Συνέ­
δριο της Νέας Δημοκρατίας
πάνω στα αποκαΐδια της Πάρ­
νηθας. Κανείς δεν περιμένει
τίποτα από αυτό, ούτε καν οι
νεοδημοκράτες!
• Ρεκόρ 88 μηνών στο ΧΑ. Ο
δείκτης ξεπερνά τις 5.000 μο­
νάδες και πολλοί πανηγυρί­
ζουν. Ελπίζω να μην κλαίνε σε
λίγους μήνες!
• Νίκη του Ερντογάν έναντι
των Στρατηγών. Το Συνταγ­
ματικό Δικαστήριο της χώρας
απέρριψε τις προσφυγές για
αλλαγές στο Σύνταγμα. Έτσι
ανοίγει ο δρόμος για την
εκλογή του Προέδρου της
Δημοκρατίας από τον λαό.
ΣΑΒΒΑΤΟ 7.7.2007
• Εισαγγελική εντολή να ανοί­
ξουν οι λογαριασμοί του πρώ­
ην Προέδρου του Αρείου Πά­
γου κ. Ρ. Κεδίκογλου. Ωχ!
• Κλειστοί οι αρχαιολογικοί
χώροι της χώρας για ακόμα
ένα Σαββατοκύριακο, μετά
την κόντρα που έχει ξεσπάσει
μεταξύ των φυλάκων και του
υπουργείου Πολιτισμού. Μπρά­
βο και στους δύο αφού τα κα-
τάφεραν πάλι να γίνουμε διε­
θνώς ρεζίλι!
ΚΥΡΙΑΚΗ 8.7.2007
• Ο κ. Κ. Καραμανλής κλείνει
το Συνέδριο του κόμματός
του με μια εξόχως προεκλογι­
κή ομιλία, από την οποία έλ-
λειπε μόνο η ημερομηνία των
εκλογών. Πάντως αν είχαν
συμβεί όλα όσα υποστηρίζει
ότι έγιναν, η Ελλάδα θα ήταν
αλλιώς. Και δεν είναι!
ΔΕΥΤΕΡΑ 9.7.2007
•Αντιπλημμυρικά έργα εξαγ-
γέλει η κυβέρνηση για την
Πάρνηθα. Στο μεταξύ όλες οι
υπόλοιπες εξαγγελίες για την
προστασία των δασικών
εκτάσεων αφορούν και πάλι
μόνο την Πάρνηθα. Οι υπό­
λοιπες περιοχές της χώρας,
δεν πειράζει, ας πεθάνουν
από ασφυξία. Γιατί φαίνεται
ότι μας κοροϊδεύουν χοντρά;
ΤΡΙΤΗ 10.7.2007
• Ντόμινο ανατιμήσεων προ-
καλεί η αύξηση της τιμής του
μαύρου χρυσού στις διεθνείς
αγορές. Σε περίοδο καλοκαι­
ρινών διακοπών που η κατα­
νάλωση αυξάνεται κάθετα, οι
κερδοσκόποι βρήκαν ευκαι­
ρία να θησαυρίσουν, χωρίς το
λαλίστατο, κατά τα άλλα
υπουργείο Ανάπτυξης να
μπορεί ή να θέλει να κάνει κά­
τι. Και μετά διαμαρτύρονται
γιατί οι τουρίστες προτιμούν
την Τουρκία και την Ισπανία!
ΤΕΤΑΡΤΗ 11.7.2007
• Εννέα άτομα παραπέμπο-
νται στον εισαγγελέα για τις
παραποιήσεις των βαθμών σε
33 γραπτά του μαθήματος αγ­
γλικών των Πανελλαδικών
εξετάσεων. Όλοι θεωρούν
αδιανόητη για δασκάλους την
πράξη τους αυτή, εκτός από
έναν: τον πρόεδρο της ΟΛΜΕ
κ. Καλομοίρη, ο οποίος δια­
μαρτύρεται για την παραπο­
μπή των καθηγητών. Πάμε κα­
λά ή μας έχει κτυπήσει κατα­
κέφαλα η ζέστη;
•Τρεις εποχικοί πυροσβέ-
ντες χάνουν τη ζωή τους και
ένας παθαίνει σοβαρά εγκαύ­
ματα, στο Ρέθυμνο, προσπα­
θώντας να προστατεύσουν
τις δασικές εκτάσεις του νο­
μού τους.
ΗΜΕΡΟΔΗΚΤΗΣ Ο Δ'
ο ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΟΣ
Η προστασία των δασών στηρίζεται
στην πρόληψη
του Νίκου Χλύκα, δασολόγου-περιβαλλοντολόγου

Η πυρκαγιά στην Πάρνηθα έφερε στο προσκήνιο το δασικό πρόβλημα της αστό το κάτι πρέπει να το αναλύσουν οι
καθ’ ύλην αρμόδιοι και να βγάλουν τα
χώρας και το ζήτημα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος γενικότερα.
συμπεράσμστά τους. Αυτό πάντως που
Η Πάρνηθα είναι ένα δασικό οικοσύστημα ειδικής σημασίας για την Απική, προκύπτει αβίαστα είναι ότι η αλλαγή
καθώς είναι το τελευταίο ελατοδάσος, το δάσος με την ιδιαίτερη χλωρίδα και του φ ορ έα καταστολής από την δασική
υπηρεσία στην πυροσβεστική υπηρε­
πανίδα. Το γεγονός αυτό δικαιολογεί και τη μεγάλη κινητοποίηση φορέων και
σία μόνο το πρόβλημα δεν έλυσε.
προσώπων μετά την πυρκαγιά. Το ομόφωνο πόρισμα της διακομμα­
τικής επιτροπής τη ς Βουλής για τα δά­
ση μιλούσε για έναν φ ορέα δασοπρο­
στασίας στον οποίο θ α εντασσόταν η
πρόληψη και η καταστολή των πυρκα­
γιών με βάση το υ ς κανόνες της επιστή­
μης. Δυστυχώ ς δεν εφαρμόστηκε ποτέ
και ξεχάσ τηκε από όλους.
Εκτιμούμε ότι αυτή η συζήτηση πρέ­
πει να ανοίξει όταν ηρεμήσει η κατά­
σταση και να αξιο λογηθεί το κόστος
τη ς καταστολής των πυρκαγιών δια­
χρονικά, οι επιπτώσεις του, η χρηματο­
δότηση τη ς πρόληψης και της διαχεί­
ρισης των δασών, καθώ ς και το μοντέ­
λο που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα
μας στον το μ έα τη ς προστασίας των
δασικών οικοσυστημάτων. Τότε μόνο
θα αναδειχθούν και τα προβλήματα
του συντονισμού καταστολής των πυρ­
καγιών, θα απ οκτηθεί η απαιτούμενη
γνώση τη ς περιοχής, θα ληφθεί υπόψη
η συμπεριφορά τη ς βλάστησης στη
ξετάζοντας κανείς του ς λόγους βάσεις, όπως αραιώσεις, κλαδεύσεις, φωτιά και θα γίνει αντιληπτή η φιλοσο­

Ε
που κάηκε η Πάρνηθα καιλαμβά-
νοντας υπόψη ότι από άποψη
υποδομών το δάσος (δασόδρο-
μοι, παρατηρητήρια, δεξαμενές,
μονοπάτια κ.λπ.) ήταν καλυμμένο,
αντιλαμβάνεται ότι σε αυτό που υστέ­
ρησε η Πάρνηθα ήταν ο το μ έα ς τη ς
πρόληψης.
Είναι γνωστό ότι η προστασία των δα­
σών από τις πυρκαγιές στηρίζεται κυ­
ρίως στην πρόληψη, η οποία δεν είναι
μόνον η φύλαξη και η περιφρούρηση
του δάσους, αλλά κάτι σημαντικότερο.
Είναι η διαχείριση του δάσους με την
εφαρμογή των κατάλληλων δασοκομι-
κών μέτρων, με τις κατάλληλες επεμ­
απομάκρυνση τη ς εύφ λεκτης ύλης και
της συσσωρευμένης βιομάζας, καθα­
ρισμούς στις παρυφές των δρόμων
κ.λπ.
Αυτά τα μέτρα πρέπει να εφ αρμόζο­
νται από τη δασική υπηρεσία, η οποία
πρέπει να χρηματοδοτείται για τον
σκοπό αυτό. Επίσης πρέπει να υπάρχει
διαρκής επιτήρηση των δασών και των
δασικών εκτάσεων από το απαραίτητο
προσωπικό και το υ ς εθελοντές και πα­
ράλληλη ενημέρωση των επισκεπτών
για του ς κινδύνους των πυρκαγιών.
Κοινή διαπίστωση είναι ότι κάτι έφ ται­
ξε στην Πάρνηθα, αν και θα λέγαμε ότι
πολλές προϋποθέσεις τις κάλυπτε, και
φία που πρέπει να ακολουθηθεί.
Βέβαια αυτά είναι σοβαρά ζητήματα
τα οποία θα πρέπει να απασχολήσουν
το υ ς αρμόδιους και αυτούς που καθο­
ρίζουν την τύχη των δασών σε πολιτικό
και συνδικαλιστικό επίπεδο.
Αυτό όμως που απασχολεί τον μέσο
πολίτη είναι το αύριο τη ς Πάρνηθας. 0
Υπουργός ΠΕΧΩ ΔΕ εξήγγειλε τα μέ­
τρ α αποκατάστασης των καμένων
εκτάσεω ν στην Π άρνηθα και όπως εί­
ναι κατανοητό είναι τα ίδια μέτρα που
είχαν εξα γ γ ελ θ εί και στην πυρκαγιά
τη ς Π εντέλης το 1999 και στην πυρκα­
γιά τη ς Χαλκιδικής το προηγούμενο
καλοκαίρι και δεν θα μπορούσε να εί-

14
ναι κάτι διαφορετικό. Το στοίχημα
όμως που πρέπει να κερ δηθεί είναι η
εφαρμογή των μέτρω ν μέσα στο σφι­
χτό χρονοδιάγραμμα που επιβάλλουν
οι συνθήκες.
Η κήρυξη τη ς έκτασ ης ως αναδασω­
τέας, η έκδοση απαγορευτικώ ν διατά­
ξεων για τη βοσκή, Θήρα, κ.λπ. επιβάλ­
λονται εκ του Συντάγματος και το υ νό­
μου και θα εφ αρμοσ τούν υποχρεωτι­
κά. Το ζήτημα είναι αν θα προλάβουν
μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου να εκτελε-
οτούν τα έρ γα προστασίας των εδ α ­
φών (κορμοδέματα, κλαδοπλέγματα
κ.λπ.) καθώς και ξύλινα φ ράγματα στα
υψηλότερα σημεία των ρεμάτων.
Εάν υλοποιηθεί αυτό και παράλληλα

Η διαχείριση του δάσους απαιτεί

ριβάλλον για την ανάπτυξή της. ευθύνη του Δασαρχείου Πάρνηθας και
την εφαρμογή τω ν κατάλληλων
Κλείνοντας θέλω να επισημάνω το θ ε­ του Φορέα Διαχείρισης και να μην πα­
δασοκομικών μέτρων, με τις τικό γεγονός ότι διάφοροι φορείς ή νο­ ρεμβαίνουν τρίτοι, όπως οργανώσεις,
μικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου προ­ φυσικά πρόσωπα κ.λπ.
κατάλληλες επεμβάσεις, όπως σφέρουν οικονομική βοήθεια για την Ο κατάλληλος σχεδιασμός και η ορ­
αποκατάσταση του δάσους. θολογική διαχείριση της έκτασης οφεί­
αραιώσεις, κλαδεύσεις, Το σωστό θα ήταν οι χορηγίες αυτές λει να γίνεται με ευθύνη αποκλειστικά
να διαχειρίζονται από το δημόσιο με των αρμοδίων υπηρεσιών. |^ |
απομάκρυνση της εύφ λεκτη ς
ύλης και της συσσωρευμενης
βιομάζας, καθαρισμούς στις
παρυφές των δρόμων κ.λπ.
Όμως όλα αυτά χρειάζονται
χρήματα.

ενισχυθεί το Δασαρχείο Π άρνηθας με

το κατάλληλο προσωπικό όπως και ο
Φορέας Διαχείρισης τό τε έχει γίνει το
πρώτο βήμα.
Όσον αφορά την αναδάσωση εκτι­
μούμε ότι πρέπει να μελετη θούν προ­
σεκτικά οι π αρεμβάσεις για το υ ς ακό­
λουθους λόγους:
Η χαλέπιος πεύκη θ α αναγεννηθεί
φυσικά, οπότε το μόνο που θα χρ εια ­
στεί η έκταση αυτή είναι η προστασία
της. Σε ό,τι αφ ορά την έκταση που κά­ Την Κ υ ρ ια κ ή 8 Ιο υ λ ίο υ , στην « α υ το σ χ έδ ια » , μέσω SM S, οργανω μένη διαδήλω ση
λυπτε η ελάτη θεω ρ ούμε ότι πρέπει να δ ια μ α ρ τ υ ρ ία ς γ ια την κ α τα σ τρ ο φ ή της Π ά ρ ν η θ α ς , που έγινε έξω από την Βουλή,
μελετηθεί προσεκτικά, ώστε να δημι- α ν ά μ ε σ α σ ε ά λ λ α χάπ ενινγκς, η Κ ο κκινο σ κο υ φ ίτα δηλώ νει: «Π ερπ ατώ εις το δ ά σ ο ς
ουργηθεί το κατάλληλο δασ ογενές πε­ ό τ α ν τ ο δ ά σ ο ς δ ε ν είν α ι εδώ ».

15
Ο καύσωνας, ο Ελαιώνας
και η διπλή ανάπλαση της ΠΑΕ Παναθηναϊκός
της Ράνιας Κλουτσινιώτη

Μ ε ορατό τον κίνδυνο να μετατραπώ σε γραφική φιγούρα, εάν συνεχίσω να λάνης που έχουν καταναλω θεί γι’ αυτό
καταθέτω την ομοιότροπα επαναλαμβανόμενη άποψή μου -τη ν οποία όλοι το ζήτημα σκόπευαν να καταδείξουν
κυρίως δυο πράγματα:
χειροκροτούν αλλά κανείς δεν ακούει- για τους τρόπους παρέμβασης στον
• Τ ο ότι ο Ελαιώνας αποτελεί πράγ­
Ελαιώνα της Αθήνας, θα το επιχειρήσω πάλι, ελπίζω για τελευταία φορά. Η ματι το κρισιμότερο τοπίο του Λεκανο­
αμέσως προηγούμενη ήταν προ ολίγων ημερών, στις 27 Ιουνίου, στην ημερίδα πεδίου, αλλά και την ευκαιρία να αρ­
που οργάνωσε η δημοτική παράταξη Ανοικτή Πόλη στο παλαιό Πιλοποιείο θούν α ρ κ ετές σ οβαρές επιπτώσεις
Πουλόπουλου, ένα απόγευμα του πρόσφατου μεγάλου καύσωνα. Η ημερίδα από το διαρκές έγκλημα που έχει συ-
ντελεσ τεί και σ υνεχίζεται εις βάρος
είχε θέμα «Η ανάπλαση του Ελαιώνα. Περιβαλλοντικές και κοινωνικές τη ς πόλης και των κατοίκων της, και
επιπτώσεις» και πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη διπλή ανάπλαση που • τ ο ότι οι διαδικασ ίες για την μετα­
έντεχνα προωθείται από την ΠΑΕ Παναθηναϊκός. τροπή τη ς περιοχής σε πνεύμονα ανά­
σας με κοινόχρηστες και κοινωφελείς
εξυπ ηρετήσ εις εκφ εύγουν παντελώς
ονομασία μαλακό υπογάστριο που για τις περιοχές αυθαιρέτω ν πρώ­ από την χρήση θεσμικών εργαλείων

Η τη ς Αθήνας, που ήδη χρησιμο­

ποιήσαμε από το 1988, στο
πρώτο αφιέρωμα του περιοδι­
κού Αντί, προπαγάνδιζε τη ση­
μασία που έχει αυτός ο χώρος για τη
ζωή της πρωτεύουσας. Το σύνθημα
της και δεύτερης κατοικίας -γ ια τις
οποίες έχει εφ ευ ρ εθεί η συγκεκριμένη
διαδικασία ένταξης στο σχέδιο πόλε­
ω ς - απαιτούνται τριάντα χρόνια, για
να επιτευχθούν κάποια ορατά αποτε­
λέσματα επί του πεδίου.
ανάπτυξης, που έχουν πεδίο αναφο­
ράς την ιδιωτική πρωτοβουλία (μέθο­
δος αντιπαροχής, τοπικές πράξεις
εφ αρμογής κλπ).

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΗΜΕΡΑ

ήταν «ο Ελαιώνας από σκουπιδότοπος
να γίνει πηγή ζωής», με τη δημιουργία
ενός εκτεταμένου μητροπολιτικού
πάρκου, πυρήνα πρασίνου, ακριβώς
στην χαμηλή και ευρ εία κοιλάδα του
Κηφισού ποταμού, από την οποία ανα­
πνέει η στερούμενη πνευμόνων πρασί­
νου Αθήνα.
Η απάντηση στην πρόταση αυτή δεν
άργησε να έρθει. Το ΥΠΕΧΩΔΕ και ο
Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου
Αθήνας, το 1991, με Υπουργό τον Σ τέ­
φανο Μάνο, προχώρησαν στην ένταξη
της περιοχής στο Σχέδιο Πόλης με έκ­
δοση Π.Δ., το οποίο αργότερα το 1995
βελτιώθηκε από τον Κώστα Λαλιώτη!
Ή ταν από την αρχή σαφές ότι η οποια­
δήποτε προσπάθεια για στοιχειώδη
οργάνωση του χώρου του Ελαιώνα
-δ ε ν μιλάω για ανάπλαση, ούτε για
Μητροπολιτικό Π ά ρ κο - δεν ήταν δυνα­
τό να προωθηθεί με «ένταξη στο Σχέ­
διο Πόλεως», μέθοδος η οποία εκτός
των άλλων έχει αποτέλεσμα την εκτί­
ναξη των τιμών γης στα ύψη. Τη στιγμή
Η ΤΥΧΗ ΤΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ
ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Καταρχάς, η συζήτηση για τον Ελαιώ­
να τη ς Αθήνας οφ είλει να μ ετα τεθεί
πέρα από τα όρια των Δήμων που τον
συναποτελούν. Μ ε δεδομένες τις κα­
θημερινά υποβαθμιζόμενες συνθήκες
περιβάλλοντος στην Αθήνα, η επανα-
κατάκτηση του Ελαιώνα αποτελεί πολι­
τικό ζήτημα μητροπολιτικής σημασίας
και αφ ορά όλους το υ ς κατοίκους του
λεκανοπεδίου, αλλά και αυτούς τη ς ευ ­
ρύτερης Αττικής, ακριβώς για το υ ς ίδι­
ους λόγους που του ς αφορούν η τύχη
των ακτών και των δασών. Τι άλλο ά ρα­
γε να αποδεικνύει η προσέλευση των
πολιτών εκείνη τη μέρα, σε πείσμα του
καύσωνα, όπου οι περισσότεροι παρό­
ντος γνώριζαν με βεβαιότητα ότι, εάν ο
Ελαιώνας ήταν πάρκο πρασίνου, τα
αποτελέσματα στο μικροκλίμα του Λ ε­
κανοπεδίου θα ήταν ευεργετικά;
Θ α επιμείνω στο ότι οι συνεχείς προ­
σπάθειες και τόνοι τυπογραφικής με­
Βρισκόμαστε σε περίοδο όπου κατα-
κτημένες διαδικασίες και καταστάσεις,
που έχουν ή αναμενόταν να έχουν ευ­
ερ γετικά απ οτελέσ ματα στο περιβάλ­
λον, καταργούνται ή και εγκαταλείπο-
νται. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην
Αθήνα, τα τελ ευ τα ία τριάντα χρόνια
ενώ το αστικό πράσινο, που αντιστοι­
χεί σε κάθε κάτοικο -α ν τί να αυξάνε­
τ α ι- μειώνεται, το μόνο Ολυμπιακό έρ­
γο που δεν υλοποιήθηκε ήταν το ολυ­
μπιακό πράσινο και αυτό παρόλο τον
πακτωλό χρημάτω ν που κατασπαταλή­
θηκε σε αλλότριους στόχους.
Βρισκόμαστε σε περίοδο όπου δεν
διατίθενται εθνικά χρήματα για αγορά
γης, αλλά ο ύτε και κοινοτικά για είδος
δράσης η οποία δεν υπήρξε ποτέ ούτε
και είναι επιλέξιμη για χρηματοδότηση
από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αντί οι
αρμόδιοι να αναλογίζονται ποιοι ήταν
οι ειδικοί λόγοι που οδήγησαν το οικο­
σύστημα τη ς πόλης σε αυτό το σημείο,
για να μην επ αναληφθούν τα ίδια λάθη,
το μόνο που σκέφτονται είναι πώς να

16
προσελκυστούν «ιδιω τικές επενδύ­
σεις» για επεμβάσεις σε εκτά σ εις που
σχεδιάστηκαν και που προορίζονταν
-έως χ θ ε ς - για αστικό πράσινο (Φαλη-
ρικός Ό ρμος, πρώην αερολιμένας
Ελληνικού, Ιππόδρομος στη Συγγρού
κλπ). Συνεχίζουν, δηλαδή, την ίδια τ α ­
κτική ως εάν να μην συντρέχουν λόγοι
για το αντίθετο.
Βρισκόμαστε, εξάλλου, σε περίοδο
όπου οι πολίτες από τη ν πλευρά το υ ς
έχουν π αραιτηθεί από τη διεκδίκηση
των αυτονόητων. Κατάντησαν, όταν
σκέφτονται «καθαρό περιβάλλον», να Α π ό τη δ ε ύ τ ε ρ η σ υ γκέντρ ω σ η που ο ρ γ ά ν ω σ ε το Α ν τί στην α λ ά ν α της ο δ ο ύ Α γία ς Αννας,
ονειρεύονται γα λά ζιες θάλασ σες, ζού­ τ ο 1 9 8 9 . Σ το β ά θ ο ς η π λ α τφ ό ρ μ α -ν τα λ ίκ α με το υ ς ο μ ιλη τές, το κοινό και σ ε πρώτο
γκλες και απάτητα βουνά και όχι τις π λάνο κ ο μ μ ά τι απ ό την ε λ ιά το υ Π λ ά τω ν α που φ υ λ ά σ σ ετα ι στη Γεωπονική Σχολή.
παραμέτρους που διαμορφώ νουν την
καθημερινότητά το υ ς (π.χ. επ ιθετικό­ αστικό πράσινο. Ποιος όμως εμπιστεύ­ να το βάζουμε εδώ. Το γήπεδο του Πα­
τητα ελλήνων οδηγών, έλλειψ η λ ει­ ετα ι ποιον να το προωθήσει θεσμικά και ναθηναϊκού, το σταθμό του ΚΤΕΛ, την
τουργικού πρασίνου, πεζοδρόμων και ν α τό εφαρμόσει; επισκευαστική βάση του Μετρό, το
πεζοδρομίων κλπ), με αποτέλεσμα η σταθμό μεταφόρτωσης απορριμμά­
πόλη να σ τερείται ολοένα και περισσό­ ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Η ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ των, τα τεράστια ψυχαγωγικο-εμπο-
τερο της αγάπης, που υπό κανονικές ΟΔΟΥ ΕΙΝΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΑΙΩΝΑ; ρευματικά κέντρα και άλλα παρόμοια.
συνθήκες, θα τη ς οφειλόταν. Μ ε την Στη μοναδική στο χώρο του Ελαιώνα Αλλιώς, από τι είδους ψύχραιμα ώτα εί­
συνεχή υποβάθμιση όμως αυτών των και γνωστή, επίσης, «ως βραδιά στη ναι δυνατό να ακούγεται ότι το Πάρκο
παραμέτρων, το μόνο συναίσθημα που νταλίκα» δημόσια εκδήλωση του περιο­ του Γουδή θα υποβαθμίζεται από την
αναδύεται είναι η απαξίωσή της. δικού Αντί, το θέμ α ήταν «Ο Ελαιώνας εκεί δημιουργία του γηπέδου της ΠΑΕ,
Ως αποτέλεσμα τούτω ν -κ α ι δυστυ­ από σκουπιδότοπος να γίνει χώρος ζω­ ενώ το (ανυπόστατο) Πάρκο του Ελαι­
χώς για όλους μ α ς - η ελληνική Πολι­ ής». Έχω τη βεβαιότητα ότι ο τρόπος ώνα θα αναβαθμίζεται με την εκεί χω-
τεία στα μάτια όλου του κόσμου κατα­ με τον οποίο γίνονται και σήμερα οι χω- ροθέτηση της ίδιας δραστηριότητας.
ντάει κάθε μέρα και πιο αναξιόπιστη και ροθετήσ εις εκφράζουν την κατ’ εξακο­ Να μην τρελαθούμε τελείως! ! !
έτσι δεν είναι δυνατόν να γίνει πιστευτή λούθηση αντιμετώπιση τη ς χρήσης του Και άλλωστε τι σημαίνει «ανάπλαση»
ή να της εμπιστεύεσαι τη χρήση πρό­ συγκεκριμένου χώρου ως σκουπιδότο­ ως διαδικασία; Ο όρος έχει εντελώς
σφορων πολεοδομικών εργαλείων, με που. Οτιδήποτε μας περισσεύει και δεν ευτελιστεί. Από την πλειονότητα των
τα οποία θα είχαμε καλύτερα αποτελέ­ έχουμε χώρο αλλού, εξακολουθούμε δημοτικών αρχόντων χρησιμοποιείται
σματα στην τελική ποιότητα του περι­
βάλλοντος. Στις άλλες κεντρικές ευρω ­
παϊκές χώρες, με τις οποίες επιμένου­
ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
• Επιλέχθηκε γήπεδο 4 0 .0 0 0 θέσ εω ν αντί των 35.000 θέσεων, όπως είχε
με να συγκρινόμαστε, προφανώς και
εξα γγελθεί, γεγονός που αυξάνει τα μεγέθη όλων των υποστηρικτικών λει­
χρησιμοποιούνται και επιτυγχάνουν
τουργιώ ν (χώροι στάθμευσης, υγιεινής, συνάθροισης κοινού, κλπ).
-σε αυτόν τον τ ο μ έ α - πολύ καλύτερες
• Στο Ο .Τ. 4 5α , πρώην ιδιοκτησία της ΕΤΜΑ Α.Ε., θα κατασκευαστεί εμπο­
επιδόσεις. Θ α αναφερθώ στο χώρο του
ρικό κέντρο. Ο Σ.Δ. ανέρχεται σε 1,6 έναντι του 0,8 που ίσχυε με το προηγού­
πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό -ο υ ­
μενο Π. Δ., σε αντιστάθμισμα παραχωρημένης γης από την ΕΤΜΑ στο Δήμο
σιαστικά εκτός του χωρικού συστήμα­
Αθηναίων.
τος του Λεκανοπεδίου, ανάμεσα στον
Έ τσι τα 34.533 τ.μ. γίνονται 6 9.067 τ.μ.
Υμηττό και τον Σαρω νικό- και τη σχέση
• Στο ενοποιημένο Ο .Τ. 4 5 -4 6 -5 0 για το γήπεδο του Παναθηναϊκού έχουμε
που μπορεί να αποκτήσει με την ανά­
53.000 τ.μ. με συνολικό ύψος 43μ. (35μ. κερκίδες + 8μ. στέγαστρα) και για το
πλαση του Ελαιώνα. Για παράδειγμα,
πολυλειτουργικό δημοτικό κτίριο 42.500 τ.μ. με ύψος 18μ. Επομένως, το σύ­
αντί να χρησιμοποιηθεί ο μηχανισμός
νολο των κτιρίων ανέρχεται σε 8 5.5 0 0 τ.μ.
πώλησης γης και ανάπτυξης επιχειρη­
• Συνολικά με τον ισχύοντα Νόμο, στην περιοχή «Ανάπλασης του Ελαιώνα»
ματικών δραστηριοτήτω ν στα περίφη­
έχουμε συνολικά 164.567 τ.μ. κτιρίων, έναντι 53.000 τ.μ. που ίσχυαν με το
μα 1.000 στρ. στο Ελληνικό για να βγά­
προηγούμενο Π. Δ.
λουμε λεφτά, θα ήταν θεμιτό να χρησι­
μοποιηθεί ο ίδιος μηχανισμός για αγο­ Στοιχεία που κατατέθηκαν στην Ημερίδα της Ανοιχτής Πόλης από την αρχιτέκτο­
ρά γης -μ ε τα ίδια χ ρ ή μ α τα - 2.500 στρ. να Μαρία Νικολακοπούλου (θέσεις του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας).
στον Ελαιώνα και η μετατροπή το υ ς σε

/■ 17

Από τη δ ε ύ τε ρ η σ υνά ντη σ η σ το ν Ελαιώ να, το 1 9 8 9 . Στη σ ε ιρ ά τω ν κ α θ ισ μ ά τω ν
δ ια κ ρ ίν ο ν τα ι η Ά . Σ υ ν ο δ ιν ο ύ , ο Στ. Μ ά ν ο ς , ο Μ . Π απ α κω νσ τα ντίνου, ο Θ . Κ α σ σ ίμη ς και
π ολλοί κά το ικ ο ι τη ς περιοχής που α κ ο ύ ν π ρ οσ εκτικά τις ο μ ιλ ίες.
συνήθως για να ξηλω θούν οι θάμνοι
από μια πλατεία και να μπουν πλακάκια
στη θέση τους. Ανάπλαση τη ς Ιεράς
Οδού, για παράδειγμα, θα μπορούσε
να σημαίνει επιλογή του στόχου, που
εν προκειμένω δεν μπορεί παρά να εί­
ναι η ανάδειξη του ιδιαίτερου χαρακτή­
ρα και της ιστορικότητάς της, με την
υιοθέτηση μηχανισμών, που η επίμονη
χρήση το υ ς θα οδηγεί μεθοδικά και
σταδιακά στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η επιτυχής έκβαση τη ς ανάπλασης
-γ ια το εντός του Ελαιώνα τμήμα τ η ς -
παύει αυτόματα να συγκροτεί απλή
σημειακή παρέμβαση.
Πράγματι, έχουν, ένθεν και ένθεν του
άξονα και κατά μήκος του, δημιουργη-
θεί ειδικές συνθήκες, που η εκμετάλ­
λευσή τους μπορεί να αποτελέσει μα­
γιά, για την Ανάπλαση του Ελαιώνα.
Κατ’ αρχήν, από το Προεδρικό Δ ιάταγ­
μα προβλέπεται η δημιουργία ζώνης
κοινοχρήστων χώρων, σημαντικού εύ ­
ρους 70 μ., με 6 μ. πρασιές ένθεν και
ένθεν. Το εύρος αυτό των 82 μ. δεν
μπορεί να μετατραπεί συνολικά και
άμεσα σε κοινόχρηστο χώρο και σε
πρασιά, λόγω της ύπαρξης, σε διάφο­
ρα τμήματά της, βιομηχανικών εγκατα­
στάσεων εν λειτουργία. Μπορεί όμως
άμεσα να αποκτηθεί σημαντικό τμήμα
του χαρακτηρισμένου κοινόχρηστου
χώρου, σε συνεννόηση με το υ ς ιδιο­
κτήτες και, με παράλληλη αποξήλωση
των μαντρών, να διαμορφω θεί και να
μετατραπεί άμεσα σε πράσινο. Το έρ ­
γο είναι ιδιαίτερα χαμηλού προϋπολο­
γισμού, και εάν η παρέμβαση επεκτα­
18
θεί και στις εκτάσ εις που το δημόσιο
κατέχει στην περιοχή και είναι σε επα­
φή με τον άξονα, δημιουργείται άμεσα
εκτεταμένος πυρήνας πρασίνου.
Πρέπει να σημειω θεί ότι αφ ενός με τα
μεγάλα οδικά έρ γα που πραγματοποι­
ήθηκαν πρόσφατα (Αττική Ο δός, Λ.
Κηφισού με ανισόπεδους κόμβους,
κόμβος Κηφισού - Ποσειδώνος, λεω ­
φόρος Π ειραιά - Σχιστού) και α φ ετέ­
ρου με τη γραμμή Μ ΕΤΡΟ που έχει
επεκταθεί, και έχουν τ ε θ ε ί σε λειτουρ­
γία οι σταθμοί Ελαιώνας και Αιγάλεω,
τα λειτουργικά χαρακτηριστικά τη ς Ιε­
ράς Οδού στο σύστημα κυρίων οδικών
αξόνων του λεκανοπεδίου υποβαθμί­
ζονται σημαντικά, και είναι πλέον δυνα­
τό να διαμορφω θεί από σήμερα ως
άξονας ήπιας κυκλοφορίας οχημάτων,
άξονας υποδοχής και περιήγησης επι­
σκεπτών, ποδηλατοδρόμος, γραμμικό
πάρκο αναψυχής. Μπορεί, δηλαδή, να
μειωθεί δραστικά το εύρ ος των οδικών
καταστρωμάτων και να αυξάνεται αντί­
στοιχα ο χώρος πρασίνου. Το σύνθημα
να ξαναφ έρουμε τον ελαιώνα στον
Ελαιώνα, αρχίζοντας από τώ ρα να φ υ­
τεύο υμε ελιές σε κατάλληλα επιλεγμέ­
νους σχηματισμούς, μπορεί πλέον να
γίνει πραγματικότητα.
Η σημειακή παρέμβαση τη ς ΠΑΕ Π α­
ναθηναϊκός, σε αυτήν την περίσταση,
μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωμα­
τικά και ευεργετικά, φυσικά εάν πραγ­
ματοποιηθεί με το υ ς όρους τη ς ελ εύ ­
θερ ης αγοράς, οι οποίοι αντιστοιχούν
στις ιδιότητες των ανωνύμων ετα ιρει­
ών που είναι οι ΠΑΕ. Ό μω ς αρχίσαμε
πάλι λά θο ς, με διαπραγματεύσεις για
δραστική μείωση το υ ποσοστού πρα­
σίνου. Είναι φ ανερό ότι, εάν τέτοιο μέ­
τρο, στο όνομα το υ ρεαλισμού, εφαρ­
μοστεί εκτεταμένα, τό τε ο Ελαιώνας
θα αποκτήσει το ίδιο ποσοστό πρασί­
νου με τις λοιπές π εριοχές κατοικίας
τη ς Α θήνας, για παράδειγμα με αυτό
τη ς Κυψέλης. Η κακή αρχή που έγινε
με το ν Ολυμπιακό στο γήπεδο Καραϊ-
σκάκη δεν πρέπει να επαναληφθεί.
Η ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ
ΑΝΑΧΘΕΙ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Η πρόσφατη εμπ ειρία με τον αγώνα
το υ δημάρχου Ελληνικού για τις ελεύ­
θ ερ ες ακτές, καθώ ς και η εντεινόμενη
οργή και κινητοποίηση για το δάσος
τη ς Π άρνηθας, κατέδειξαν ότι υπάρ­
χουν δημιουργικές δυνάμεις της κοι­
νωνίας που μπορεί να κινητοποιηθούν,
με στόχο την αναζωογόνηση σε κατά­
σταση μονιμότητας -κ α ι όχι ευκαιρια­
κ ά - τη ς ζωής τη ς πόλης. Ασφαλώς η
ανάπλαση το υ Ελαιώνα συνθέτει ένα
μεγάλο έρ γο για το οποίο αξίζει να κι­
νητοπ οιηθούμε και όχι ένα μεγάλο έρ­
γο με τη συνήθω ς χρησιμοποιούμενη
έννοια, δηλαδή με τη ν έννοια του «έρ­
γου μεγάλου προϋπολογισμού».
Η νέα δημοτική αρχή τη ς Αθήνας δια­
θ έτει τέσ σ ερ ις δημοτικούς συμβού­
λους τη ς π αράταξης «Ανοιχτή Πόλη»,
οι τρ εις παλιοί, προσωπικότητες με
ιστορία, και ο τέτα ρ το ς - ο πολλά υπο­
σχόμενος ν έ ο ς - ο Α λέξης Τσίπρας, τον
εκλογικό συνδυασμό το υ οποίου υπο­
θέτω βάσιμα ότι οι περισσότεροι δημό­
τε ς Αθηναίων, που θ α διαβάσουν αυτό
το άρθρο, κατά κανόνα ψηφίσαμε. Με
την αρωγή και τη ν συσπείρωση άλλων,
επίσης αριστερώ ν και όχι μόνον, δημο­
τικών δυνάμεω ν τη ς ευρύτερης Αθή­
νας, μπορεί να απ αιτηθεί η εφαρμογή
ενός επικεντρωμένου στο περιβάλλον
σ υστήματος μεγάλω ν δράσεων (Ελαι­
ώνας, Κηφισός, ακτές, Πάρνηθα,
Υμηττός, κ.ά.), να προπαγανδιστεί κα­
τάλληλα και να μετατραπ εί σε κεντρικό
πολιτικό ζήτημα. Είναι καιρός η υπόθε­
ση τη ς προστασίας το υ περιβάλλοντος
να φ ύγει από τ α χέρ ια των τεχνοκρα-
τών, των ιδιοκτητών τω ν καναλιών και
των άλλων μέσων ενημέρωσης, αλλά
και των πάσης φ ύσεω ς αναρμόδιων
ομάδων πίεσης. <^|

ΧΩ Ρ ΙΑ ΤΕ Σ
Δεν μπορώ να καταλάβω τη
μεγάλη ανησυχία των
πολιτών για τ α καμένα
δάση. Τα δάση καίγονται
εξαιτίας το υ τουρισ μού.
Αυτός δη μ ιο υ ρ γεί κέρ ­
δος, δηλαδή κίνητρο.
Επομένως μία είναι η λ ύ ­
ση. Π αλουκω θείτε σπίτια
σας και μην τρ έ χ ε τε σ τα
Πήλια και τις Π ά ρ νη θες.
Οι χω ριάτες ξέρ ο υ ν να
τα φυλάνε.
ΗΣΥΧΙΑ
Εγώ είμαι κοτζάμ άντρας
και ποτέ δεν πάω διακο­
πές. Πάω στο σπίτι μου.
Βεβαίως το σπίτι μου εί­
ναι στη θάλασσα. Αλλά
όλοι έχουμε κάποιον θα­
λασσινό συγγενή ή φίλο.
Πάτε εκεί και αφήστε τα
άλλα. Πρέπει να συγκε­
ντρωθούμε. Να ησυχά­
σουμε. Αλλιώς δεν θα μεί­
νει τίποτα όρθιο σε λίγα
χρόνια.
ΤΑ Ξ ΙΔ ΙΑ
Διακοπές να πηγαίνουν οι
νεαροί να βρίσκουν κα­
μιά φιλενάδα. Ό λ ο ι οι
άλλοι για τί να τρ έχ ο υ μ ε
στα νησιά; Υπ άρχει απο-
χρών λόγος; Ό χ ι φυσικά.
Τ α τα ξίδ ια γ ια δια σ κέδ α ­
ση, είπε ο Έ μερσ ον, εί­
ναι ο π αράδεισ ος των
ανοήτων.
ΑΛΕΚΟΣ
Ακόυσα ότι θα γίνουν εκλο­
γές. Αυτό είναι πάντα πο­
λύ διασκεδαστικό. Πήγα
τις προάλλες σε μια συ­
γκέντρωση εκσυγχρονι­
στών, ξέρετε, Μπίστης,
Σωμερίτης, Μανδραβέ-
λης κ.λπ. Μίλαγε ο Αλέ-
κος Παπαδόπουλος, ο
οποίος είπε πως πρώτη
προϋπόθεση των εκλογών
είναι η ύπαρξη κόμματος!
Σωστός ο Αλέκος.
Α Π Ο Λ Υ Τ Η Ρ ΙΟ
Το ΠΑΣΟ Κ, ας πούμε, δεν
είναι ακριβώ ς κόμμα. Εί­
ναι μια οργάνω ση πρώην
υπουργών που διασ κε­
δάζουν με το ν Γιώργο. Ο
οποίος χρησιμοπ οιεί την
π ροεκλογική περίοδο
γ ια να βελτιώ σει το λ ε ξ ι­
λόγιό το υ . Έ χ ει κάνει
π ροόδους πάντως. Θ α
το π άρει το απολυτήριό
το υ με καλό βαθμό.
ΡΕΠΟΥΣΗ
Στη συγκέντρωση αυτή των
εκσυγχρονιστών εμφανί­
στηκε και η κα Ρεπούση,
αυτή που συνήθως γράφει
βιβλία ιστορίας για παι­
δάκια. Έχουμε την τιμή
ως στήλη να είμαστε οι ει­
σηγητές του όρου συνω­
στισμός της Σμύρνης.
Ό ρος ο οποίος, νομίζω,
έκανε θραύση. Η κα Ρε­
πούση λοιπόν, με ωραίο
ξανθό μαλλί, συνωστίζε­
ται με τον Μπίστη, ώστε
από κοινού να σώσουν
την Ελλάδα από τον εθνι­
κισμό! Τους ευχόμαστε
καλή επιτυχία.
ΤΡΑΧΑΝΑΣ
Η ΝΔ, πάλι, είναι άλλου τ ύ ­
που κόμμα. Α υτοί κάθο­
νται, έχουνε απλώσει τον
τρ α χα νά και περιμένου­
νε, πουλώντας ομόλογα
και τρώ γοντας. Σου λ έ­
νε, εφόσον θα κερδίσου­
με που θα κερδίσουμε,
για τί να σκοτωνόμαστε;
Και έχουνε βάλει τον Βύ­
ρωνα Π ολύδω ρα να πα­
ριστάνει το α λεξικέρ α υ­
νο.
ΝΟΝΟΣ
Απορούνε όλοι γιατί ο Αλα-
βάνος είπε τον Καραμαν­
λή «νονό». Να σας πω
εγώ, ώστε να είστε ενήμε­
ροι. Τον είπε έτσι, για να
υπερκεράσει τον Γιώργο
σε κριτική και να μαζέψει
ψήφους αντιδεξιούς και
φιλοπασόκους. Διότι από
εκεί περιμένει. Από εκεί
κινδυνεύει. Οπότε ξέρει
τι κάνει.
ΧΑΟΣ
Ο Π άγκαλος πάλι, που βρί­
ζει το ΚΚΕ, μάλλον δεν
ξέρ ει τι κάνει. Διότι η Πα-
παρήγα τι είχε, τι έχασε.
Α υτά τη θρέφ ουνε. Αντί­
θετα το ΠΑΣΟΚ βλάπτε­
τα ι από την κόντρα του
με το ΚΚΕ διότι χάνει σε
αρισ τερό προφίλ και επι­
πλέον εκνευρίζει την Αρι­
σ τερά γενικώ ς. Και μένει
χωρίς δ εξα μ ενές ψή­
φων. Ό λ α λάθος, δηλα­
δή. Δ εν υπάρχει σχέδιο
στο ΠΑΣΟΚ. Ο καθένας
κάνει ό,τι του καπνίσει.
ΤΡΙΑΝΤΑΡΗΔΕΣ
Το Π Α Σ Ο Κ πρέπει να κατα­
λάβει ότι χρειάζεται νέα
πρόσωπα. Με τους πρώην
φθαρμένους υπουργούς
του Απόστολου Διαμαντή
δεν βλέπει φως. Πρέπει
να βγάλει μπροστά τη γε­
νιά των τριαντάρηδων.
Πού να την βρει; Έ χει.
Μέχρι και η Μαριλίζα
καλύτερη είναι από κάτι
άλλους. Υπάρχουν και
άλλοι. Αρκεί να τους προ­
βάλλει. Και να περιμένει
τις επόμενες εκλογές,
αφού πρώτα βρει και κα-
νέναν αρχηγό της προκο­
πής.
ΜΠΟΕΜ
Προβλέπω μεγάλη κόντρα
σε εξέλιξη μεταξύ Ντά­
ρας και Αβραμόπουλου.
Κάποιος από το υ ς δύο
θ α γίνει σύντομα αρχη­
γός τη ς ΝΔ. Πώς το ξέ ­
ρω; Μ α τι δουλειά κά­
νουμε, μπρίκια κολλάμε;
Βλέπετε εσ είς τον Καρα­
μανλή να χάνει εκλογές
και να γίνεται αντιπολί­
τευση; Εγώ δεν το βλέ­
πω. Ο Κώστας θα την κά­
νει κανονικά, μόλις δει τα
σκούρα. Είναι μποέμ τύ ­
πος. Θ έλει την ησυχία
του.
ΔΕΥΤΕΡΟΣ
Ποιος από τους δύο θα κερ­
δίσει; Δύσκολο το ερώτη­
μα. Δεν ξέρω. Πάντως,
συνήθως, αυτός που δεί­
χνει να κερδίζει, έρχεται
δεύτερος. Βγάλτε συμπέ­
ρασμα από τον χρησμό
μου.
Φ ΑΪΡΟΥΖ
Α ρκετά είπαμε για σήμερα.
Πάω τώ ρα στο Ηρώδειο
να δω τη Φάίρούζ του Λι­
βάνου. Όπως ξέρ ετε εί­
μαι έθνικ τύπος. Και μου
αρέσ ει πολύ αυτό το
ισλαμικό φ εστιβάλ Αθη-
νών.
19
J o A n i συνεχίζει και σε αυτό
το τεύχος την ερευνά για τις τάσεις
που διαμορφώνονται στις πολιτικές
δυνάμεις της χώρας.
Η χώρα βρίσκεται ήδη σε
προεκλογική περίοδο.
Ειδικά μετά
την ομιλία του πρωθυπουργού
Κ. Καραμανλή στο κλείσιμο του
Συνεδρίου της Νέας Δημοκρατίας,
το μόνο που απομένει είναι να
προσδιοριστεί η ακριβής ημερομηνία
των εκλογών. Στη συγκυρία που έχει
διαμορφωθεί σήμερα, με τα
σκάνδαλα των ομολόγων, με τη
φωτιά που κατέκαψε την Πάρνηθα,
με την οικονομία να ευημερεί, μόνο
όμως
ως προς τους αριθμούς, και με
το κράτος να διατελεί εν αδεία,
η Αριστερά καλείται να δώσει
τη μάχη της.
Οι εκτιμήσεις όμως και οι αναλύσεις
για την σημερινή πολιτική και
κοινωνική κατάσταση της χώρας
καθώς και για τις αιτίες που
συνετέλεσαν στη δημιουργία τους
δεν είναι κοινές. Ξεκινώντας από
διαφορετικές αφετηρίες καταλήγουν
και σε διαφορετικά συμπεράσματα
για την πορεία αλλά και για τους
τελικούς στόχους που πρέπει να
έχει η ελληνική Αριστερά
Στις συζητήσεις για το μέλλον της,
όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην
Ευρώπη, συμβάλλει και το Αντί με τις
απόψεις των Αντώνη Δραγανίγου,
Γ ιάννη Μηλιού, Γ ιάννη Μπαλάφα,
Αντώνη Νταβανέλλου και Αλέξη
Τσίπρα.
20
Για τον Συνασπισμό,
τις εκλογές, το μέλλον
της Αριστερός
του Γιάννη Μ π αλάφα*
ταν μου ζητήθηκε από το Α ντί να
Ο
γράψω ένα άρθρο για το Συνα­
σπισμό και την Αριστερά γενικό­
τερα, σκέφτηκα ότι οπωσδήποτε
πρέπει να κάνω μια εκτενή ανα­
φορά στις προσεχείς εκλογές. Σκέφτη­
κα, όμως, ταυτόχρονα να γράψω και για
την Αριστερά, πιο συνολικά. Να γράψω,
δηλαδή, για τα οράματα, τις τακτικές, τα
πολιτικά σχέδια, το σοσιαλισμό, τις συ­
γκλίσεις και τις διαφορές των αριστε­
ρών.
Και κάτι ακόμα: Το άρθρο δεν είναι
γραμμένο από κάποιον ουδέτερο παρα­
τηρητή. Εκφράζει άποψη υπέρ της υπε­
ράσπισης και ενίσχυσης των σύγχρο­
νων, δημοκρατικών και ανανεωτικών
ιδεών στην Αριστερά. Θ έλει να εκφρά-
σει την ανανεωτική Αριστερά, την Αρι­
στερά της διαρκούς ανανέωσης.
-Μ προστά στις βουλευτικές εκλογές,
που η διεξαγωγή τους, για πολλούς, το ­
ποθετείται ακόμα και πριν τα πρωτοβρό-
χια του Οκτωβρίου, τα δεδομένα για το
Κόμμα του Συνασπισμού της Αριστερός
των Κινημάτων και της Οικολογίας είναι
ευοίωνα.
Η ΝΔ έχει χάσει κάθε δυνατότητα να
επηρεάσει ψηφοφόρους της Αριστε­
ρός. Το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπαν-
δρέου, αδυνατώντας να αρθρώσει
έμπρακτα ένα εναλλακτικό πολιτικό
σχέδιο απέναντι στη ΝΔ, δεν είναι ελκυ­
στικό στους αριστερούς που κινούνται
μεταξύ ΠΑΣΟΚ - ΣΥΝ. Το ΚΚΕ και το
ΛΑΟΣ στα όρια τους και, κυρίως, στα
ακροατήριά τους.
Αν στα παραπάνω συνεκτιμηθούν οι
θετικές για τον ΣΥΝ δημοσκοπήσεις,
0 Γιάννης Μπαλαφας είναι μέλος της
Πολιτικής Γραμματείας Συνασπισμού.
στην Κουμουνδούρου μπορούν βάσιμα
να ελπίζουν ότι το Κόμμα τους μπορεί να
γίνει στις προσεχείς εκλογές, σε ένα
βαθμό, αποδέκτης μιας δυσαρέσκειας
διαχρονικής και έντονης, που μπορεί να
φτάσει να γίνει σιχτίρισμα και για τους
δύο πόλους του δικομματικού πολιτικού
συστήματος.
Τα παραπάνω έχουν δημιουργήσει μια
ευφορία στην ηγεσία του ΣΥΝ, που έχει
θέσ ει «ψηλά τον πήχυ», μιλώντας ακόμα
και για μια στρατηγικού χαρακτήρα ήτ­
τα του δικομματισμού και ανάλογη ενί­
σχυση της Αριστερός.
-Ό μ ω ς στις εκλογές αυτές ο Συνασπι­
σμός δεν διεκδικεί τη λαϊκή ψήφο αυτό­
νομα. Συμμετέχει σε ένα ευρύτερο
εκλογικό-πολιτικό σχηματισμό, τον
ΣΥΡΙΖΑ (Συνασπισμός της Ριζοσπαστι­
κής Αριστερός), όπου συνεργάζεται με
εξωκοινοβουλευτικές συλλογικότητες,
κομμουνιστικής, τροτσκιστικής, μαοϊ­
κής κ.λπ. ιδεολογίας (ΚΕΔΑ, ΑΚΟΑ,
ΔΕΑ, ΚΟΕ, Κόκκινο, Ενεργοί Πολίτες).
Η συμμαχία αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, ιδιαίτε­
ρα επειδή χαρακτηρίζεται από τους
υποστηριχτές τη ς ως στρατηγικής ση­
μασίας, θεω ρείται ότι ευθύνεται για την
παρατηρούμενη σταδιακή αλλοίωση
βασικών φυσιογνωμικών χαρακτηριστι­
κών του Συνασπισμού. Αυτή είναι η θέ­
ση της Ανανεωτικής Πτέρυγας του ΣΥΝ
και όλων εκείνων των μελών και φίλων
του Κόμματος που θεωρούν αδιαπραγ­
μάτευτο το ρόλο του ΣΥΝ ως κύριου
φορέα της ανανεωτικής Αριστερός. Οι
ανανεωτικοί του ΣΥΝ υποστηρίζουν,
επίσης, ότι δια του ΣΥΡΙΖΑ αμφισβητεί­
ται η αυτονομία του Κόμματος και η συ­
νέχεια τη ς ανανεωτικής Αριστερός ως
διακριτού πολιτικού και ιδεολογικού
ρεύματος.
 Η κριτική τη ς Ανανεωτικής Π τέρυγας
ως προς την επιλογή ΣΥΡΙΖΑ εστιάζεται,
κύρια:
-Στις θέσεις και τις απόψεις του Συνα­
σπισμού που εκπέμπουν ισχυρές δόσεις
λαϊκισμού και ιδιότυπου σεχταρισμού,
καταγράφοντάς τον συχνά στις δυνά­
μεις του «όχι σε όλα».
-Στην εγκατάλειψη του αριστερού ευ ­
ρωπαϊσμού υπέρ ενός ισχυρού ευρω-
σκεπτικισμού.
-Στην επιδίωξη, μέσω του ΣΥΡΙΖΑ, ανε­
ξάρτητα ενδοιασμών, αποχρώσεων και
ενδιάμεσων βημάτων, να διαμορφω θεί
μια Αριστερά που θα αποτελεί μείγμα
τρποδιεθνιστικών, κομμουνιστικών αντι­
λήψεων και ενός αντικοινοβουλευτικού
«κινηματισμού».
Οι παραπάνω κριτικές παρατηρήσεις
έχουν πλέον σχετική σημασία γ ι’ αυτήν
καθαυτή την εκλογική μάχη, αφού οι
φορείς τους έχουν δηλώσει ότι, παρά
τις διαφωνίες τους, θα συμμετάσχουν
ενεργά στην κοινή προσπάθεια για την
καλύτερη δυνατή εκλογική επίδοση του
ΣΥΝ.
Αντίθετα, ιδιαίτερο ρόλο για την εκλο­
γική απήχηση του Συνασπισμού θα παί­
ξει το πολιτικό σχέδιο που τίθετα ι υπ’
όψιντων πολιτών σε αντιδιαστολή με τα
αντίστοιχα σχέδια ή «σχέδια» των άλ­
λων πολιτικών δυνάμεων, μεγάλων και
«μικρών».
Το (εκλογικό) πολιτικό σχέδιο οφείλει
να περιλαμβάνει ένα συνεκτικό σύνολο
προτάσεων και θέσεων, δηλαδή ένα
πρόγραμμα και, ταυτόχρονα, να υποδει­
κνύει τους τρόπους και τα μέσα για την
προώθησή του.
Στη σημερινή συγκυρία η πλευρά του
προγράμματος έχει ένα αναβαθμισμέ­
νο ρόλο. Ο φ είλει να είναι ένα πρόγραμ­
μα που θα ανοίγει δρόμους για τη δη­
μοκρατική και σοσιαλιστική ανέλιξη
της χώρας μας. Σ ε πλήρη αντίθεση με
τη δεξιά ( δικομματική) διεκπεραίωση,
που είναι χαμηλής ποιότητας και με μο­
νόπλευρη υπέρ των ισχυρών κατεύθυν­
ση. Σε αντιδιαστολή με την «αριστερή»
^ στείρα καταγγελία που τρ έφ ει το δι-
' κομματισμό και απ ογοητεύει το υ ς αρι­
στερούς. Μ ε τεκμηριω μένη απόκρου­
ση των θέσεων των αντιπάλων μας, αλ-
■
ι λά και με διατύπωση σύγχρονων, ρ εα ­
λιστικών και συγκρουσιακών, εναλλα-
! κτικών, στην ουσία του ς, προτάσεων
από την πλευρά μας.
Δεν γνωρίζω εάν και πόσο είναι δυνα­
τόν να εμπνέει και να κινητοποιεί ένα
εκλογικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, στο
σύνολό του, με βάση τις δουλείες και
το υ ς περιορισμούς που συνεπάγεται η
συνεργασία. Σε κάθε περίπτωση από
πλευράς του ανανεωτικού χώρου θα κα­
ταβληθεί προσπάθεια στις παραπάνω
κατευθύνσεις.
Η προώθηση με όρους στρατηγικής
ενός προγράμματος στις κατευθύνσεις
που προαναφέρθηκαν προϋποθέτει την
ενεργοποίηση των πολιτών και της νεο­
λαίας, τη διαμόρφωση ισχυρών πολύ­
μορφων κοινωνικών κινημάτων και ακό­
μη τη συγκέντρωση τη ς πλειοψηφίας
του εκλογικού σώματος στο πλαίσιο
μιας πλουραλιστικής κοινοβουλευτικής
εκλογικής διαδικασίας.
Δεν είμαστε αφελείς. Γνωρίζουμε ότι
με του ς σημερινούς συσχετισμούς, τα
προγράμματα και τη διάταξη των πολιτι­
κών δυνάμεων, η αναγκαία πολιτική κοι­
νοβουλευτική πλειοψηφία δεν μπορεί να
προκύψει.
Αυτό δεν αναιρεί την ορθότητα του συ­
γκεκριμένου πολιτικού σχεδίου, ως του
μόνου ικανού να ακυρώσει τη δικομματι­
κή εναλλαγή και να ανοίξει διεξόδους
δημοκρατικής - σοσιαλιστικής αναγέν­
νησης στη χώρα μας.
Αυτό το πολιτικό σχέδιο, με τη συνολι­
κή δυναμική που εμπεριέχει, οφείλει ο
ΣΥΝ να το φ έρει στον κόσμο, να το
εκλαϊκεύσει μέσα στην κοινωνία, να
αποτελέσει τον πυρήνα της εκλογικής
δουλειάς του Συνασπισμού.
-Ό λ α όσα προαναφέρθηκαν για τον
Συνασπισμό και τις εκλογές θέτουν ορι­
σμένα γενικότερα ερωτήματα για την
Αριστερά του 21ου αιώνα, στα οποία θα
επιχειρήσω, στη συνέχεια, να δώσω ορι­
σμένες απαντήσεις.
-Μ ε τ ά την κατάρρευση του υπαρκτού
σοσιαλισμού - κομμουνισμού, επιχειρεί-
τα ι να συγκροτηθεί μέσα στην Αριστερά
ένα διακριτό ρεύμα ιδεών, με τις αντί­
στοιχες πολιτικές συλλογικότητες-κόμ-
ματα που θα το εκφράζουν, το οποίο
υπερβαίνει τόσο την τριτοδιεθνιστική
κομμουνιστική εκδοχή, όσο και την
υπαρκτή σοσιαλδημοκρατική.
Πρόκειται για μια νέα Αριστερά, σύγ­
χρονη, δημοκρατική και, θα συμπλήρω­
να, ανανεωτική, αφού πρόκειται για μια
Αριστερά της κριτικής σκέψης, μια Αρι­
στερά που δεν βολεύεται σε βεβαιότη­
τες, μια Αριστερά της διαρκούς ανανέ­
ωσης. Το πανευρωπαϊκής εμβέλειας
Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστερός
(ΚΕΑ) συσπειρώνει τα Κόμματα που κι­
νούνται στην ανανεωτική αυτή λογική,
μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και
ο Συνασπισμός.
-Θεω ρώ ότι, στην εποχή μας, η ιδεολο­
γικοπολιτική και αξιακή ταυτότητα αυ­
τής της σύγχρονης, δημοκρατικής και
ανανεωτικής Αριστερός είναι συνυφα-
σμένη με το όραμα και το στρατηγικό
στόχο του σοσιαλισμού. Του σοσιαλι­
σμού με ελευθερία και δημοκρατία, του
δημοκρατικού σοσιαλισμού.
-Η Αριστερά του 21ου αιώνα οφείλει,
πρωτίστως, να ερμηνεύσει σωστά την
εποχή μας. Ο βιομηχανικός πολιτισμός
του 20ού αιώνα, όπως εύστοχα γράφει
ο Γ. Βούλγαρης στα Ν έα (23.6.07), έχει
ξεπεραστεί, τουλάχιστον στη δική μας
γειτονιά του κόσμου. Ο παγκοσμιοποιη-
μένος ψηφιακός καπιταλισμός και η
αναδυόμενη μεταδιπολική νέα παγκό­
σμια αρχιτεκτονική δεν αναιρούν την
επιδίωξη της Αριστερός να αλλάξει την
υπάρχουσα τάξη πραγμάτων με σύγ­
χρονους όρους.
-Τ α βασικά προτάγματα που οφείλουν
να συνθέτουν τον πυρήνα της αντίλη­
ψης της Αριστερός για το σοσιαλισμό,
είναι η ελευθερία, η ισότητα, η δημο­
κρατία και η οικολογική αναδόμηση.
Ιδιαίτερα θέλω να σταθώ στη διαλεκτι­
κή συνύπαρξη ελευθερίας και ισότητας
στο σοσιαλισμό που ευαγγελίζεται η
σύγχρονη Αριστερά. Πρόκειται για μια
συνύπαρξη που δεν ήταν καθόλου δε­
δομένη στις θεωρητικές θέσεις και κυ­
ρίως στην πράξη των εκδοχών της Αρι­
στερός που έχουμε γνωρίσει. Εδώ ανα-
δεικνύεται ο ρόλος της πολιτικής βού­
λησης για εφαρμογή συνειδητών δημο­
κρατικών ρυθμίσεων, που είναι το κλειδί
για τη συνύπαρξη ελευθερίας, δημο­
κρατίας και ισότητας σε μια σχέση έντα­
σης και διαρκούς αναζήτησης ενός προ-
ωθητικού συμβιβασμού μεταξύ τους.
-Ο ι δρόμοι και τα μέσα που επιλέγει η
σύγχρονη Αριστερά για να προωθήσει
το στρατηγικό στόχο του σοσιαλισμού
με δημοκρατία και ελευθερία πρέπει να
είναι συμβατά με τους ευγενείς σκο­
πούς που οφείλουν να υπηρετούν.
21
 Η υπέρβαση της κυριαρχούσας κεφα­
λαιοκρατικής τά ξης πραγμάτων, αυτό κ
αθεαυτό το «πέρασμα», συναρτώνται
απόλυτα με κοινωνικές και πολιτικές,
δηλαδή κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες
μέσα από εκλογές, με καθοριστικό σε
κάθε φάση το ρόλο των κοινωνικών κι­
νημάτων.
Η Αριστερά υποχρεούται ακόμη να
αναμετρηθεί με το μεγάλο πρόβλημα
της βίας ως μέσου άσκησης πολιτικής.
Η Αριστερά του 21ου αιώνα οφείλει να
αναθεωρήσει πλήρως την παραδοσιακή
αριστερή, κομμουνιστική θέση για τη
σχέση «μετασχηματισμού - βίας», οφεί­
λει να αναταχθεί ρητά στη δική της πα­
ράδοση του 20ού αιώνα, όταν η επανα­
στατική βία, πέρα από μια απάντηση στη
βία των κσταπιεστών, εγγράφεται σα­
φώς στη δική της ερμηνεία της επανα­
στατικής πράξης. Όπως γράφει ο F.
Bertinoti στο βιβλίο Non violenza (2004):
«η επιλογή της μη βίας υπαγορεύεται
και από την ανάγκη να ξαναβρούμε ώς
το βάθος της την ετερότητα της αντίθε­
σής μας στο σύγχρονο καπιταλισμό».
-Η αποδοχή από τη σύγχρονη Αριστε­
ρά των συλλογιστικών που προαναφέρ-
θηκαν δεν συνιστά απλή θεωρητική
αναζήτηση. Επιδρά άμεσα στη στρατη­
γική και τις τακτικές που εφαρμόζει κα­
θημερινά. Επομένως, η ανανεωτική
Αριστερά δεν θεω ρεί ότι «όσο χειρότε­
ρα, τόσο καλύτερα» σχετικά με τις ε ξ ε ­
λίξεις στην κοινωνία.
Έτσι βελτιώνονται οι συσχετισμοί, κερ­
δίζονται θέσεις, διαμορφώνεται πλειο­
ψηφικό ρεύμα μέσα στην κοινωνία. Για
βελτίωση της ζωής σήμερα και όχι προ­
σμονή της Δεύτερος Παρουσίας.
Με ζωντανό πάντα το όραμα για την
ολόπλευρη ανθρώπινη χειραφέτηση.
Για να μην ξεχνιόμαστε, ας επιστρέ­
φουμε στις εκλογές.
Ο Συνασπισμός οφείλει να μπει στην
εκλογική μάχη και μέσα από τις συμμα-
χίες που έχει επιλέξει, με τη δίκιά του
«προίκα», με την προβολή της δικιάς του
σύγχρονης ανανεωτικής φυσιογνωμίας.
Με υπεράσπιση της αυτονομίας του
και της ιστορικότητάς του.
Με αξιοποίηση όλου του δυναμικού
του. Όλου του πλούτου των απόψεων
και των ρευμάτων ιδεών που εμπεριέχει.
Αυτή είναι η καλύτερη συνταγή για την
επιτυχία του. fife
22
Για μια ριζοσπαστική
και ενωτική Αριστερά
του Γιάννη Μ ηλιού
1. Η Α ρ ισ τερά ω ς σ τρατηγική κοινω ­
νικής αλλαγής
Η Α ριστερά μπορεί να οριστεί με πολ­
λούς τρόπους: Μ ε βάση την ιστορία
της, το στελεχικό δυναμικό της, τον κό­
σμο των οπαδών και ψηφοφόρων
της... Από όλα όσα χαρακτηρίζουν την
Αριστερά ο πλέον έγκυρος τρόπος να
την ορίσουμε είναι πάντως η πολιτική
παρέμβαση στη συγκυρία και η στρα­
τηγική της.
Ας ξεκινήσουμε από κάποιες «αρ­
χές»: Η στρατηγική τη ς Α ρισ τερός δεν
μπορεί να είναι παρά η ρήξη με το κυ­
ρίαρχο κοινωνικό και πολιτικό σύστη­
μα, στην προοπτική του κοινωνικού με­
τασχηματισμού. Στρατηγικό στόχο
αποτελεί δηλαδή ο σοσιαλισμός και ο
κομμουνισμός: η ανατροπή το υ καπι­
ταλιστικού συστήματος και η οικοδό­
μηση τη ς εξουσ ίας και δημοκρατίας
των εργαζομένων.
Η στρατηγική αυτή συνεπάγεται ότι η
Αριστερά δεν μπορεί να αντιλαμβάνε­
τα ι τον εαυτό της, ούτε να λειτουργεί,
σαν ένα κόμμα όπως τα άλλα (τα αστι­
κά κόμματα), που στοχεύουν «στην
εμπιστοσύνη του κόσμου» για να «κυ­
βερνήσουν», δηλαδή για να διαχειρι­
στούν το καπιταλιστικό σύστημα. Η
Α ριστερά είναι η πολιτική δύναμη που
συμπυκνώνει τη δράση των «από τα
κάτω» κι έτσι ο αντίπαλος του καπιταλι­
σμού και του αστικού συστήματος
«διακυβέρνησης» στο σύνολό του.
Ίσως όσα προηγήθηκαν να ηχούν λί­
γο «απογειωμένα» ή αναγόμενα σε κά­
ποιο αφηρημένο «ιδανικό». Αν κάτι τ έ ­
τοιο συμβαίνει, αυτό αποτελεί σύμπτω-
0 Γιάννης Μηλιές είναι Καθηγητής Πολιτικής
Οικονομίας στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο και
διευθυντής της τριμηνιαίας επιθεώρησης
Θέσεις (www.theseis.com).
μα τη ς κρίσης τη ς Αριστερός. Πρόκει­
τα ι για μακροχρόνια διαδικασία στη
βάση τη ς οποίας βρίσκεται η ιδεολογι­
κή ή ττα τη ς Α ρισ τερός, η κυριαρχία
των αστικών ιδεολογιώ ν του εθνικι­
σμού και το υ νεοφιλελευθερισμού στο
εσω τερικό της.
Εντούτοις, στα θεμ έλια των διπικών
κοινωνιών βρίσκεται πάντα ο ανταγωνι­
σμός κεφ αλαίου-εργασ ίας. Η ασίγα­
στη αυτή πάλη δημιουργεί διαρκώς
ανοικτές συγκρούσεις: απεργιακές κι­
νητοποιήσεις, καταλήψ εις, διαδηλώ­
σεις, πρω τοβουλίες πολιτών, πολιτικά
μορφ ώ ματα... Διαμορφώ νεται μια
«κοινωνική Αριστερά» πολύ ευρύτερη
από την εκλογική ή συνδικαλιστική ;
επιρροή τη ς οργανω μένης πολιτικής
Α ριστερός.
Το στοίχημα για την Αριστερά είναι να
σ υνδεθεί με την «κοινωνική Αριστερά»,
δηλαδή το κομμάτι των εργαζομένων
και ανέργων που, στη σημερινή εποχή, ·,
όχι μόνο π λήττεται από τις νεοφιλελεύ-
θερ ες πολιτικές απορρύθμισης του J
κράτους πρόνοιας και συρρίκνωσης ,
των εργασιακών και πολιτικών δικαιω- .
μάτων, αλλά και συγκρούεται με αυτές
στους χώ ρους δουλειάς και τους δρό- .
μους. Πρέπει να πείσει τους εργαζομέ-
νους ότι η μαζική πολιτική και κοινωνική '[
αντιπολίτευση ενάντια στην καπιτάλι- ^
στική εκμετάλλευση και την κρατική κα- !
ταστολή παράγει αποτελέσματα: Απο-
τρέπ ει την περαιτέρω εκποίηση των δη- ;
μόσιων αγαθώ ν στο κεφάλαιο, αλλάζει
την καθημερινή ζωή των πολιτών μέσα /
από συλλογικές δράσ εις και λύσεις για '
το συμφέρον των πολλών. ;
2. Η Α ρ ισ τερ ά δ εν (μπ ορεί να) είναι ;
π ολιτικός δ ια χ ειρ ισ τή ς το υ συστήμα-
το ς
Είναι πλέον κοινός τόπ ος ότι οι δυο I
μεγάλες π αρατάξεις, η κεντροδεξιά
και η κεντροαρισ τερά, έχουν συγκλίνει «
 καταλυτικά στην πολιτική στρατηγική
τους, σε σημείο που να είναι συχνά
ασαφές ποια από τις δύο είναι «δεξιό-
τερα» (ή αντίστοιχα «αριστερότερα»)
της άλλης.
Η σύγκλιση αυτή λειτο ύργησ ε αρχικά
ηγεμονικά, διότι έμοιαζε να επιβεβαιώ­
νει τη θέση ότι οι ασκούμενες πολιτι­
κές αποτελούν «μονόδρομο», τον
οποίο κάθε κόμμα οφ είλει να ακολου­
θήσει «για το καλό τη ς χώρας». Από τις
αρχές του 21ου αιώνα, όμως, όταν οι
κυρίαρχες πολιτικές υπέστησαν τα
πρώτα το υ ς πλήγματα από τα μαζικά
κινήματα, η εικόνα άλλα ξε. Αν κάτι χα-
ρακπ ρίζει σ ήμερα το «πολιτικό σώμα»
των περισσότερων ευρωπαϊκών χω­
ρών είναι η δυσφορία για τις ακολου­
θούμενες πολιτικές και η ρ ευσ τότητα
των κομματικών επιρροών.
Τα κόμματα διαχείρισης τη ς (αστι­
κής) εξουσ ίας αποδείχθηκαν απλές
«πτέρυγες» του «πραγματικού κόμμα­
τος» (Πουλαντζάς) των κυρίαρχων τ ά ­
ξεων, του αστικού κράτους. Μ ετα τρ ά ­
πηκαν έτσι σε κόμματα τη ς « ελεύ θε­
ρης αγοράς» και τη ς «επιχειρηματικό­
τητας». Διαμεσολαβούν τη «διαπλο­
κή», δηλαδή την υπαγωγή τη ς πολιτι­
κής σε αυτό που ο Μ α ρ ξ π εριέγραφ ε
ως «τα πιο άμεσα και πιο χυδαία συμ­
φέροντα του ατομικού κεφαλαίου».
Μια «Αριστερά» που θ α επιδίωκε να
ενταχθεί στη χωρία αυτών των κομμά­
των εξουσίας θα ήταν μόνο κα τ’ όνομα
Αριστερά. Οι ορα μα τισ τές μιας κυβερ­
νητικής «Αριστερός» διαχείρισης τη ς
εξουσίας οδηγούνται έτσι, α ρ γά ή γ ρ ή ­
γορα, στην περιθωριοποίηση, ή/και
στην ενσωμάτωση στα πραγματικά
κόμματα εξουσ ίας, το ΠΑ ΣΟ Κ και τη
ΝΔ. Κανείς δεν λαμβάνει σ οβαρά τη
δήλωσή το υ ς ότι είναι «Αριστερά».
Η σύγκρουση με τις κρατικές πολιτι­
κές και τη «λογική» τη ς «ελεύθερ ης
αγοράς» αποστασιοποιεί αυτομάτω ς
τα κινήματα από την αυτήν την «Αρι­
στερά» του κυβερνητισμού. Αλλά και
για εκείνους το υ ς πολίτες από τις
εξουσιαζόμενες και υποκείμενες σε εκ ­
μετάλλευση κοινωνικές τά ξεις , που
έχουν α π ο σ τα σ ιο π ο ιη θ εί απ ό τα κινή­
ματα, έχοντας πιστέψει ότι ο τρόπ ος
για να βελτιώσουν το υ ς όρ ους ζωής
ί τους είναι να σ τηρίξουν κάποιο από τα
κόμματα εξουσ ία ς, η «Αριστερά» του
κυβερνητισμού δεν είναι ελκυστική. Η
κυβερνητική «Αριστερά» δεν προσφέ­
ρ ει σ τους πολίτες αυτούς κανένα επι­
χείρημα για να απομακρυνθούν από τα
π ελατειακά δίκτυα διαμεσολάβησης
τη ς Ν Δ και του ΠΑΣΟΚ, στα οποία και
στηρίζουν συχνά τις ελπίδες τους.
3. Η ριζοσ π ασ τική Α ρ ισ τερ ά και τα
κινήμα τα ω ς «διαδικασία μ ετα ρ ρ υ θ­
μίσεων»
Η Α ριστερά μπορεί να υπάρξει απένα­
ντι στο αστικό κράτος μόνο ως πολιτική
παρέμβαση που ενισχύει, αναδεικνύει
και εκφ ράζει πολιτικά τις δράσεις, τις
αντιστάσεις και το ανατρεπτικό δυναμι­
κό των κυριαρχούμενων και υποκείμε­
νων στην καπιταλιστική εκμετάλλευση
κοινωνικών ομάδων: τα κινήματα.
Η Α ρισ τερά αυτή δείχνει καθημερινά,
τόσο στις μεγάλες όσο και στις μικρές
σ τιγμές τη ς νεότερ ης ιστορίας, ότι
μπορεί να επιβάλλει αλλαγές και μετα­
σχηματισμούς στους συσχετισμούς
δύναμης, στη λειτουργία των κρατικών
μηχανισμών αλλά και στις ακολουθού­
μενες από τα κόμματα εξουσ ίας πολι­
τικές. Αποτελεί, τελικά, τη μόνη εφικτή
πολιτική στρατηγική μεταρρύθμισης
το υ συστήματος: επιβολής μέτρων
που βελτιώνουν τις συνθήκες διαβίω­
σης τω ν υπό εκμετάλλευσ η τάξεω ν και
διευρύνουν τη δημοκρατία. Ταυτόχρο­
να, είναι η πολιτική στρατηγική που
υποδεικνύει ότι «ένας άλλος (σοσιαλι­
στικός) κόσμος είναι εφικτός»:
Είναι αυτή η κινηματική δράση που
διατήρησ ε μέχρι σ ήμερα ζωντανό το
αίτημα τη ς παιδείας ως κοινωνικού
αγαθού, ανέσ τειλε την αναθεώρηση
του άρ θρ ου 16 για τη δημόσια τρ ιτο ­
βάθμια εκπαίδευση, συνέτριψ ε τη «με­
ταρρύθμιση Γιαννίτση» στο ασφαλιστι­
κό, υπερασπίζεται τα εργασιακά δικαι­
ώματα, τις θέσεις εργασίας, το επίπε­
δο του μισθού, τους ελεύθερους χώ­
ρους στην πόλη και τις ακτές, το περι­
βάλλον, τις αξίες της συλλογικότητας,
τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα
απέναντι στην υστερία των τρομονό­
μων του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Η ίδια
στρατηγική κατάργησε την απόπειρα
«συνταγματοποίησης» του νεοφιλε­
λευθερισμού με το αλήστου μνήμης
«Ευρωσύνταγμα» (με τα δημοψηφί­
σματα σε Γαλλία και Ολλανδία).
Αυτή η πολιτική στρατηγική αποτελεί
μονόδρομο για τη ριζοσπαστική Αρι­
στερά.
4. Ενότητα της ριζοσπαστικής Αρι­
σ τερ ός
Η ιστορία της Αριστερός χαρακτηρι­
ζόταν ανέκαθεν από το σχηματισμό
διαφορετικών ιδεολογικοπολιτικών
ρευμάτων και τη διαπάλη μεταξύ τους,
με επίδικο αντικείμενο την ηγεμονία
στις αριστερές και εργατικές οργανώ­
σεις (κόμματα, συνδικάτα) και τα κινή­
ματα. Η κατάσταση αυτή της «πάλης
γραμμών» στο εσωτερικό της Αριστε­
ρός δεν υπήρξε εντούτοις τις περισσό­
τερ ες φ ορές απαγορευτική για την
ενότητα δράσης της. Αντίθετα, σε πολ­
λές συγκυρίες έχει διευκολύνει τη σύν­
θεση διαφορετικών αριστερών πολιτι­
κών και τακτικών με εντυπωσιακά πολι­
τικά αποτελέσματα.
Στη σημερινή συγκυρία, οι μαζικές κι­
νητοποιήσεις ήδη πριν από την εποχή
του Ασφαλιστικού, το διεθνές κίνημα
κατά της νεοφιλελεύθερης καπιταλι­
στικής παγκοσμιοποίησης, η διαμόρ­
φωση του Ελληνικού και του Ευρωπαϊ­
κού Κοινωνικού Φόρουμ, οι αγώνες για
την υπεράσπιση των δημόσιων αγα-
23
 θών κ.λπ. δημιούργησαν μια ιστορικά
πρωτότυπη, κινηματική-πολιτική «συ-
μπόρευση» (παρά τις ιδεολογικές δια­
φορές) πολιτικών δυνάμεων και ανέ-
νταχτων αγωνιστών της κοινοβουλευ­
τικής και εξωκοινοβουλευτικής Αριστε­
ρός.
Μ ε δεδομένο τον σημερινό αρνητικό
συσχετισμό δυνάμεων για τις δυνάμεις
της εργασίας, οι στόχοι της Αριστερός
αποκτούν αναγκαστικά ένα χαρακτήρα
«ανασύνταξης» των μετώπων πάλης σε
δύο σ ταθερούς και αλληλοσυμπλη-
ρούμένους άξονες: Αφενός ριζοσπα­
στική αντιπαράθεση με τις ασκούμενες
πολιτικές (αυτό που κωδικοποιείται ως
«Όχι στον νεοφιλελευθερισμό και τον
πόλεμο», απόρριψη των «κεντροαρι­
στερών» σεναρίων). Α φετέρου ενότη­
τα στη δράση των αριστερών δυνάμεων
παρά τις διαφορές, δηλαδή με σεβα­
σμό στις πολιτικο-ιδεολογικές ιδιαιτε­
ρότητες, την οργανωτική αυτοτέλεια
και τις ιστορικές καταβολές κάθε συνι­
στώσας.
Στο κλίμα αυτό διαμορφώ θηκε ο Συ­
νασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστερός,
στον οποίο συμμετέχουν επτά αρισ τε­
ρές συλλογικότητες (ΑΚΟΑ, ΔΕΑ,
Ενεργοί Π ολίτες, ΚΕΔΑ, ΚΟΕ, Κόκκινο,
Συνασπισμός) και ανένταχτοι αγωνι­
στές τη ς Α ρισ τερός. Θεωρώ ότι το
σχήμα αυτό μπορεί να αποτελέσει το
πλαίσιο ανασύνθεσ ης ολόκληρης της
Αριστεράς, το οποίο ήδη σήμερα πα­
ρέχει την «πολιτική υποδομή» για τη
στράτευση των πολλών χιλιάδων αγω­
νιστών που η κρίση τη ς Αριστερός είχε
καταστήσει «κριτικά ανένταχτους».
Η Α ρισ τερά ή θα είναι ριζοσπαστική
και ενωτική ή θ α μείνει στο περιθώ-
Ρ10·■■ ϋ

ΕΛΛΗ ΣΚΟΠΕΤΕΑ: ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ
Το «Πρότυπο
Βασίλειο» ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 37, ΑΘΗΝΑ τηλ. 210 3826319, 210 3839930, enal@ardin.gr

και η Μεγάλη Ιδέα Μ

ΓΙΩΡΓΟΣ
ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ
Εκδόσεις Πολύτυπο 1204,
Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ
ΤΟΥ
75ο τεύ χο ς ΝΕΟΤΕΡΟΥ
ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία
Στον πρώτο εκτενή τόμο
ΕΠ Ι ΤΟΝ ΤΥΠΟΝ: Α. Βατικιώτης, Αντ. Αεγάκη, Ευτ. μιας επιστημονικής τριλο­
Μπιτσάκης. ΜΕΛΕΤΕΣ : 1st. Mészâros: Μπολιβάρ γίας -που στοχεύει να διε-
και Τσάβες: το πνεύμα μιας ριζοσπαστικής αποφασι­ ρευνήσει τις ιδέες, τις αντι­
στικότητας - Δημ. Καλτσώνης: Πολιτικοί και κοινωνικοί περιορισμοί λήψεις και τις ιδεολογίες
του δικαιώματος του συνέρχεσθαι - Κυρ. Κατσαρός: Ο Μαρξ και ο που καθόρισαν την ύπαρξη,
Ένγκελς για το Ανατολικό Ζήτημα - Π . Μάντζον: Αξονες αναδιοργά­ την κοινωνία και τον πολιτι­
νωσης του δημόσιου χώρου: ασφάλεια,^κατανάλωση και αναψυχή - Κ.
σμό των Νεοελλήνων- ο Γ.
Παλούκης: Από το Σ Ε Κ Ε στο Κ Κ Ε , το ζήτημα της «μπολσεβικοποίη-
Καραμπελιάς επιχειρηματο­
σης» στο ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα 1918-1924 (μέρος Β ) - Στ. Σύ­
λογεί με επιτυχία, καταδεικνύοντας πως αφετηρία για τη διαμόρ­
ρου: Η κοινωνική διάσταση του χρόνου (Με αφορμή το Περί χρόνου
δοκίμιο του NORBERT ELIAS) - θ . Κουτσουμπός: Αναζητώντας τα
φωση του νεώτερου ελληνισμού είναι η ύστερη Βυζαντινή περίοδος
χρονοάτομα (Η διαμάχη για το συνεχές και το ασυνεχές). ΚΙΝΗΣΗ
(1071-1204).
ΙΔΕΩΝ: Ευτ. Μπιτσάκης: Το βιβλίο της ΣΤ Δημοτικού: ένα μεταμο­
'
0 Καραμπελιάς επεξεργάιπηκε με επιδεξιότητα τις πρωτογενείς
ντέρνο ιδεολογικό υβρίδιο. ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ: Γ. Σταμάτης: Περί δο­ πηγές και τη δευτερογενή επιστημονική βιβλιογραφία, με μια ανά­
μημένων κρατικιυν ομολόγων: ένα παραμύθι για νοήμονες. ΠΟΙΗΣΗ: λυση κριτική αλλά και διεισδυτική. Το έργο του θα συμβάλει σε έναν
A y x Q . Παγουλάτος: Για τον μεγάλο ποιητή René Char. Δ.Α. Σεβαστά- εμπεριστατωμένο διάλογο για τις ρίζες του νεώτερου ελληνισμού,
κης: Στις παρυφές. ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ. ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: σε μια περίοδο που τα νέα σχολικά βιβλία έχουν πυροδοτήσει μια
Εργα του ζωγράφου Δ .Α . Σεβαστάκη. έντονη αντιπαράθεση μέσα και έξω από την Ελλάδα.
ΣΠΥΡ0Σ ΒΡΥΟΝΗΣ
Κι ντοι/ ΐ| άιαΟ} <Π|: I Λ Λ Ι Ι Μ Κ Λ I I* \ Μ Μ \ I \ Επίτιμος καθηγητής της έδρας «Αλέξανδρος Ωνάσης» για τον Ελληνικό
/« »οδ. Ι Ι ΐ | * ; ι μ / α ι Ι_α|’* 3//σ I · ΛΗΐ|\« · 1 1| / .: 2 1θ 33.02.IHIJ Πολιτισμό του Πανεπιστημίου της Ν. Υόρκης

24
Η Αριστερά σε μια νέα συγκυρία
του Α λεξη Τσίπρα
ν λάβει κανείς υπόψη το υ τη
Α
σ φ οδρότητα των εκα τέρ ω θεν
καταγγελιώ ν τω ν δύο κομμάτων
εξουσ ίας για το ποιος από το υ ς
δύο είχε π ερισσότερα «λαμό-
για» σε κυβερνητικές θέσ εις και για το
ποιος λήσ τεψ ε π ερισσότερο τα τα μ εία
των ασφαλισμένων, τό τε θ α βεβαιω θεί
ότι βρισκόμαστε ήδη, κι ας μην το γνω ­
ρίζουμε επισήμως, στην καρδιά τη ς
προεκλογικής περιόδου.
Για μια ακόμη αναμέτρησ η, λοιπόν,
παρακολουθούμε το ίδιο μίζερο και
βαρετό έργο των υψηλών τόνω ν και
της τεχνητής έντασ ης που σηκώνει
κουρνιαχτό, ακριβώ ς για να μη φ αίνο­
νται οι συγκλίσεις τω ν δύο κομμάτων
στα μεγάλα διακυβεύματα. Συγκλίσ εις
που αφορούν την οικονομική πολιτική,
την πολιτική για την απασχόληση, την
κοινωνική ασφάλιση, την παιδεία, το
περιβάλλον.
Λες και δεν έχ ει α λ λά ξει τίπ οτα τα τ ε ­
λευταία δέκα τουλάχισ τον χρόνια, τα
δύο «μεγάλα» κόμματα χρησιμοποι­
ούν τις ίδιες μ εθόδους, τη ν ίδια σ τρα­
τηγική επικοινωνίας, ακόμα και τ α ίδια
συνθήματα για να πείσουν ή, ακριβέ­
στερα, να παραπλανήσουν το υ ς ψη­
φοφόρους. Χαρακτηρισ τικό π αρά­
δειγμα το σύνθημα το υ σ υνεδρίου τη ς
ΝΔ: «Μαζί π ετύχαμε πολλά», που απο-
τέλεσε κεντρικό π ροεκλογικό σλόγκαν
του ΠΑΣΟΚ στις π ροηγούμενες εκλο­
γές. Ή η ευκολία που και τ α δύο κόμ­
ματα χρησιμοποιούν λεκτικούς κώδι­
κες, εύηχες λ έ ξε ις γ ια να π εριγρά­
φουν τη π ραγματικότητα και το πρό­
γραμμά το υ ς. Όπως π.χ. «ισχυρή Ελ­
λάδα», «ισχυρή οικονομία», «εκσυγ­
χρονισμός και ανάπτυξη», «μ ετα ρ ρ υ θ­
μίσεις», «ευελιξία και ανταγω νιστικό­
τητα», «δίκαιη κοινωνία».
Στην π ραγματικότητα βέβαια, όταν
μιλάνε για ισχυρή οικονομία εννοούν
0 Αλέξης Τσίπρας είναι μέλος της Πολιτικής
Γραμματείας του ΣΥΝ.
την ασύστολη επιχειρηματική κερδο­
σκοπία πέντε τραπεζώ ν και μερικών
δεκάδω ν εφοπλιστών, μεγαλοεκδο-
τών και βιομηχάνων. Ό τα ν λένε μεταρ­
ρυθμίσ εις, εννοούν τη λεηλασία του
δημόσιου τομ έα , το ξεπούλημα της
υγεία ς και τη ς παιδείας σε ιδιωτικά
συμφ έροντα. Κι όταν μιλάνε για ευ ελι­
ξία και ανταγω νιστικότητα, αναφέρο-
νται στη φθηνή και επισφαλή απασχό­
ληση, σ τους όμηρους συμβασιού-
χους, σ τους ενοικιαζόμενους ερ γαζό­
μενους και σ τους ωρομισθίους.
Το ερώ τημα που τίθετα ι, όμως, είναι
γ ια τί επιμένουν στα ίδια μεγάλα λόγια,
στις ίδιες υποσχέσεις, στην ίδια στρα­
τηγική, λ ες και οι ψ ηφοφόροι δεν δοκί­
μασαν όλα τα π ροηγούμενα χρόνια
την εφ αρμογή στην πράξη μιας πολιτι­
κής που την ονόμασαν «ήπια προσαρ­
μογή», αλλά στη ζωή το υ καθενός και
τη ς κα θεμιά ς μας δεν ήταν παρά ένα
άγριο και απότομο πέρασμα στην επο­
χή τη ς α β εβ α ιότη τα ς και τη ς ανασφά­
λειας.
Η απάντηση, δεδομένω ν και των δη-
μοσκοπικών ευρημάτω ν που αναδει-
κνύουν την κόπωση και τη διογκούμε-
νη αμφισβήτηση τω ν πολιτών στις
π ρογραμματικές λύσ εις το υ δικομμα-
τισμού, είναι μάλλον πιο απλοϊκή απ’
ό,τι το ερώ τημα. Και δεν έχει να κάνει
με τ α δυο κόμματα αλλά με την Αρι­
σ τερά.
Ό σ ο η Α ρισ τερά δεν καταφ έρνει να
ξεπ εράσ ει τις δικές τη ς αδυναμίες και
αγκυλώ σεις και δεν προσφέρει μια
εναλλακτική προοπτική για την αλλα­
γή, για την ανατροπή το υ σημερινού
μίζερου πολιτικού σκηνικού τη ς εναλ­
λα γής δύο κομμάτων εξουσ ία ς που
συγκλίνουν στον άξονα το υ νεοφ ιλε­
λευθερ ισ μο ύ, τόσ ο ο δικομματισμός,
παρότι φ θείρ ετα ι και παραπαίει στη
συνείδηση ολοένα και μεγαλύτερου
μέρ ου ς πολιτών, δεν θα αισ θάνεται
απειλή και θα συνεχίζει να μας παρα-
μυθιά ζει στο ίδιο μοτίβο.
Μ ε λίγα λόγια, εκτιμώ ότι βρισκόμα­
στε σε μια νέα όσο και ενδιαφέρουσα
συγκυρία χαμηλών προσδοκιών της
πλειονότητας των πολιτών από το πο­
λιτικό σύστημα εν γένει και από τα
κόμματα εξουσ ίας ειδικότερα. Είναι
ελάχιστοι πια αυτοί που πιστεύουν,
όσο δεδομένη θεωρούν την ψήφο
το υ ς στο ΠΑΣΟΚ ή στη ΝΔ, ότι έχουν
να περιμένουν κάτι σημαντικό, κάποια
συναρπαστική ανατροπή στη ζωή
το υ ς από την επικράτηση του ενός ή
του άλλου κόμματος. Και ταυτόχρονα
είναι ολοένα και διογκούμενο ένα
«αντιδικομματικό» ρεύμα δυσαρέσκει­
ας και αμφισβήτησης, που σε ένα βαθ­
μό ενισχύει εκλογικά τα μικρότερα
κόμματα αλλά δεν είναι από μόνο του
ικανό να διαμορφώσει τις προϋπόθε-
σες για μια ριζική ανατροπή του πολι­
τικού σκηνικού.
Το κρίσιμο λοιπόν σημείο είναι το κα­
τά πόσο η σύμπασα Αριστερά μπορεί
να αφουγκραστεί και να κατανοήσει
αυτό το κοινωνικό ρεύμα δυσαρέσκει­
ας και να προσπαθήσει να το εκφρά-
σει. Το κατά πόσο η Αριστερά, που θ έ­
τει τη διαχωριστική γραμμή στις πραγ­
ματικές αντιθέσεις τη ς νέας εποχής
(π.χ. στη σύγκρουση δημόσιας σφαί­
ρας - ιδιωτικών συμφερόντων ή στο
δίλημμα: υποταγή στους νόμους της
αγοράς ή οι άνθρωποι πάνω από τα
κέρδη) και όχι στις ξεθω ριασμένες
αντιθέσεις του παρελθόντος (π.χ. στη
γενικόλογη πια αντίθεση προόδου -
συντήρησης), θα κατανοήσει την ανα­
γκαιότητα αλλά και την εφικτή δυνα­
τότητα δημιουργίας των προϋποθέσε­
ων μιας νέας μεταπολίτευσης ή έστω
μιας νέας μεγάλης αλλαγής στα πολι­
τικά πράγματα της χώρας.
Οι συνθήκες είναι πια ώριμες για μια
νέα αλλαγή που αυτή τη φορά δεν θα
αφορά, όπως το ’81, την εναλλαγή
στην εξουσία αλλά την αλλαγή ενός
διεφθαρμένου και μονότονα δεξιού
και αντιλαϊκού, τα τελευταία χρόνια,
συστήματος εξουσ ία ς που ονομάζεται
δικομματισμός και στην πραγματικό­
τη τα εξυπ ηρετεί πλήρως τα μεγάλα οι­
κονομικά συμφέροντα, με ένα σύστη­
μα όπου ο παράγοντας κοινωνία, δη­
λαδή οι αντιστάσεις, οι αγώνες και οι
διεκδικήσεις, θα παίζει καθοριστικό
ρόλο στις εξελ ίξεις. Καθοριστικότερο
τουλάχιστον απ’ αυτόν των καναλαρ-
χών, των εκδοτών και των διαπλεκομέ-
νων συμφερόντων που διαμορφώνουν
σήμερα την πολιτική ατζέντα.
Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι πρέπει
να αντισ τρέφ ουμε το δίλημμα τη ς
ακυβερνησίας, που οι κυρίαρχες δυ­
νάμεις θέτουν ως φόβητρο κάθε φορά
για να ενισχύσουν το επιχείρημα τη ς
χρήσιμης ψήφου, και να πούμε με ειλι­
κρίνεια ότι όσο πιο ανίσχυρες είναι οι
κυβερνήσεις που θα προκόψουν την
επομένη των εκλογών τόσο πιο ισχυρή
θα είναι η κοινωνία. Ό σο πιο αποδυνα­
μωμένα είναι τα δύο μεγάλα κόμματα
τόσο πιο πολύ θα ανοίξει το πολιτικό
παιχνίδι, τόσο πιο πολύ θα επιστρέφει
η πολιτική. Γιατί θα είναι πια αναγκα­
σμένοι να περνάνε διαρκώς το υ ς νό­
μους και το υ ς πολιτικούς το υ ς στό­
χους από το φίλτρο τη ς κοινωνικής
κριτικής και να λειτουργούν ολοένα
και λιγότερο με την αλαζονεία τη ς πα­
νίσχυρης πλειοψηφίας. Μ ιας πλειοψη-
φίας που ενίοτε μ ετα φ ρ ά ζετα ι και ως
λευκή επιταγή για μεταρρυθμίσ εις
που μόνο στόχο έχουν την απορύθμι-
ση τη ς κοινωνικής συνοχής.
Κυρίως όμως πρέπει να καταστήσου­
με σαφ ές ότι η ενίσχυση τη ς Α ριστε­
ρός δεν αποτελεί απλώς μια επιλογή
ελεημοσύνης, μιας διαφ ορετικής φω­
νής ή έστω τιμω ρητικής ψήφου, αλλά
επιλογή ανατροπής του πολιτικού
σκηνικού.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι τόσ ο η εμ ­
μονή τη ς ηγεσίας του ΚΚΕ στην πολιτι­
κή τη ς εξόντω σης όποιου πολιτικού
σχηματισμού βρίσκεται κοντύτερά
του, προκειμένου να αποκτήσει τη μο­
ναδικότητα τη ς αρισ τερής έκφρασης,
όσο και η ατολμία κριτικών ρευμάτω ν
εντός του ΠΑΣΟΚ, δυσχεραίνουν τις
δυνατότητες να εκφ ρασ τεί με δυναμι­
κό τρόπο η ώριμη πια ανάγκη για αλ­
λαγή και ανατροπή του πολιτικού σκη­
νικού. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι
εκλείπουν και οι προϋποθέσεις για μια
26
μεγάλη έκπληξη σ’ α υ τές τις εκλογές.
Για μια σημαντική αποδυνάμωση το υ
δικομματισμού, που με τη ταυτόχρονη
ενίσχυση το υ ενωτικού εγχειρ ήματος
του Συνασπισμού Ριζοσπαστικής Αρι­
σ τερός θα δημιουργήσει ν έες προϋ­
ποθέσεις και κυρίως ν έες δυνατότη­
τ ε ς η Α ριστερά να ξαναγίνει ανταγωνι­
στική δύναμη με στόχο αυτή τη φ ορά
όχι να διαχειριστεί αλλά να α λλά ξει τα
πράγματα.
Σ ε ό,τι αφ ορά τον ΣΥΝ, έχουμε δια­
βλέψ ει και π αλεύουμε για αυτήν την
προοπτική με συνέπεια εδώ και τρ ία
τουλάχιστον χρόνια. Δ εν αρεσκόμα-
στε στην αυτάρκεια τη ς μοναδικής
μας αλήθειας, ούτε δίνουμε τις μάχες
του σήμερα και του αύριο με τα λάβα­
ρα των αγώνων του χθες. Κατανοούμε
την ενότητα τη ς Α ρισ τερός όχι ως α υ­
τοσκοπό, αλλά ως ένα χρήσιμο πολιτι­
κό εργαλείο για να δημιουργήσουμε
ρω γμές σε ένα σύστημα εξουσ ίας που
γίνεται ολοένα και πιο απάνθρωπο.
Ταυτόχρονα, όμως, δίνουμε και μάχες
που διαμορφώνουν τη νέα μας τα υ τό ­
τητα, βρισκόμαστε στο επίκεντρο των
αγώνων και των διεκδικήσεων τη ς νεο­
λαίας, των εργαζομένω ν, των ενεργώ ν
πολιτών. Γι’ αυτό και το τελ ευ τα ίο διά­
στημα έχουμε μετατοπιστεί στην πολι­
τική γεω γραφία, έχουμε γίνει πόλος
του πολιτικού μας συστήματος και δεν
είναι τυχαίο ότι βρισκόμαστε στο στό­
χαστρο των υπερσυντηρητικών κύ­
κλων (Πολύδω ρας, Εκκλησία κλπ.).
Μ ε όλα όσα κα ταφ έραμε το προη­
γούμενο διάστημα με τις δράσ εις μας
και τις παρεμβάσεις μας, με όλα όσα
αναδείξαμε μέσα και κυρίως όμως έξω
από το κοινοβούλιο, κανείς πια δε θα
μπορεί να μας λογαριάζει, όσο και να
το επιθυμεί, ως συμπληρωματική δύ­
ναμη.
Σ ε αυτή την εκλογική αναμέτρηση ο
στόχος μας δεν θα είναι η επιβίωση
αλλά η ανατροπή τη ς σημερινής
πραγματικότητας, όσο και αν αυτό
αποτελεί ρίσκο για μια μικρή δύναμη.
Ακόμα και αν τελικά δεν τα καταφ έ­
ρουμε άμεσα, α ξίζει τον κόπο να πά­
ρουμε το ρίσκο. Α ξίζει τον κόπο να γί­
νουμε ο καταλύτης για μια ριζοσπα­
στική ανατροπή του σημερινού μίζε­
ρου δικομματικού συστήματος εξο υ-
σίας.
Για μια ιοχυρη
του Αντώ νη Ν ταβανέλλου
εκλογική τακτική πάντα προκα-
Η λούσε πονοκέφαλο στην Αριστε­
ρά. Ακόμα και όταν οι αναγκαίες
πολιτικές κινήσεις ήταν σχεδόν
προφανείς, ακόμα και όταν η
πλειοψηφία των αγωνιστών της βάσης
και των καθημερινών αγώνων ήταν αυ­
θόρμητα έτοιμη να κάνει αποφασιστικά
βήματα, τα «επιτελεία» της Αριστερός
κατόρθωναν συχνά να πνίγονται σε μια
κουταλιά νερό. Αυτή τη φορά τόσο η το­
πική, όσο και η διεθνής εμπειρία, επιτρέ­
πουν μια πιο αισιόδοξη αντιμετώπιση.
Σε όλον τον κόσμο, αλλά και την Ευρω­
παϊκή Ένωση ιδιαίτερα, βρίσκεται σε
εξέλιξη ένας νέος γύρος νεοφιλελεύθε­
ρης επιθετικότητας του κεφαλαίου. Οι
βιομήχανοι κι οι τραπεζίτες -που πίσω
από τις κουρτίνες του επίσημου πολιτι­
κού σκηνικού διατηρούν την πραγματική
εξουσ ία- υπαγορεύουν τη διάλυση των
δημόσιων συστημάτων υγείας και ασφά­
λισης, την απογείωση των ελαστικοποιη-
μένων μορφών απασχόλησης, την υπο-
βάθμιση των συλλογικών Συμβάσεων
Εργασίας, την «απελευθέρωση» των
απολύσεων κ.ά. Η διεθνοποίηση και ο
συντονισμός των πιέσεων για αυτό το
αντιδραστικό πρόγραμμα κάνουν πειστι­
κό τον ισχυρισμό ότι «ο νεοφιλελευθερι­
σμός είναι ο καπιταλισμός της εποχής
μας». Σε όλες τις χώρες του αναπτυγμέ­
νου καπιταλισμού, οι αστικές τάξεις δη­
λώνουν καθαρά ότι δεν διαπραγματεύο­
νται, ότι δεν συζητούν καν για φιλολαϊ­
κές μεταρρυθμίσεις, ότι απορρίπτουν
ακόμα και τα μετριοπαθέστερα αιτήματα
των συνδικάτων.
Η στροφή των κυρίαρχων τάξεων προς
αυτή την αγριότητα έχει δύο βασικές πο­
λιτικές συνέπειες. Αφενός, με τις δεξιές
κυβερνήσεις να καλούνται στην εξουσία
0 Αντώνης Νταβανέλλος είναι δημοσιογράφος,
στέλεχος της ΔΕΑ στο ΣΥΡΙΖΑ.
ριζοσπαστική Αριστερά
οι «άνθρωποι από σίδερο» (οι Μέρκελ,
Σαρκοζί, Καραμανλήδες). Αφετέρου,
στα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα να
ολοκληρώνεται η δεξιά μετατόπιση, η
προσχώρηση στο νεοφιλελευθερισμό.
Αυτή η εξέλιξη γίνεται ορατή και αισθη­
τή από μεγάλο τμήμα των εργαζομένων
και της νεολαίας. Σε όλες τις χώρες
υπήρξε μαζική και σκληρή αντίσταση
στο νεοφλιλευθερισμό, με κορυφαία πα­
ραδείγματα την εξέγερση ενάντια στο
CPE στη Γαλλία και την κατάρρευση του
Ευρωσυντάγματος.
Σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής
Ένωσης έχουν διαμορφωθεί πρωτοφα­
νείς συνθήκες πόλωσης και αμφισβήτη­
σης του πολιτικού σκηνικού. Το έδειξε το
ιστορικό ρεκόρ της αποχής στις προε­
δρικές εκλογές στη Γαλλία. Το δείχνουν
οι δημοσκοπήσεις στην Ελλάδα, που
αναδεικνύουν τις δυνατότητες για μια
μαζική αποδέσμευση από την επιρροή
του δικομματισμού.
Όμως ο πολιτικός αγώνας δεν είναι μια
ευθύγραμμη αντανάκλαση της κοινωνι­
κής πόλωσης. Για να εκφραστεί ο θυμός
του κόσμου χρειάζονται πολιτικά εργα­
λεία, χρειάζεται μια Αριστερά που θα στέ­
κεται στοιχειωδώς στο ύψος των περι­
στάσεων. Αλλιώς, ο Σαρκοζί θα μπορεί να
εκμεταλλεύεται την αποχή για να εδραιώ­
σει μια εξαιρετικά επιθετική κυβέρνηση ή
ο Πρόνπ θα μπορεί να αξιοποιεί το μίσος
ενάντια στον Μπερλουσκόνι για να ανα­
ζωογονεί μια σοσιαλφιλελεύθερη κεντρο­
αριστερά στην Ιταλία κ.λπ.
Στις εκλογές που έρχονται θα πρέπει
να δώσουμε στον κόσμο την ευκαιρία να
μαυρίσει μαζικά τη ΝΔ, αλλά ταυτόχρο­
να να αποδοκιμάσει και τη φιλελεύθερη
μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ. Αυτό μπορεί να
γίνει μόνο με ένα μαζικό και ριζοσπαστι­
κό ψηφοδέλτιο της Αριστερός.
Η ανάγκη αυτή γίνεται κατανοητή από
τον κόσμο των αγώνων. Γι’ αυτό στη συ­
ζήτηση κυριαρχούν τα ζητήματα των
συμμαχιών, των μετώπων κ.λπ. Γι’ αυτό,
ακόμα και οι πιο σεχταριστικές πρωτο­
βουλίες φροντίζουν να «σερβίρουν» τις
προτάσεις τους με άφθονη «ενωτική»
επιχειρηματολογία και πολλά ανάλογα
κοσμητικά επίθετα.
Όμως για να είναι πραγματικά μαζικό,
για να ξεπερνά ένα πρώτο κρίσιμο μέγε­
θος, ένα τέτοιο εγχείρημα δεν μπορεί να
περιορίζεται στον στενό (εκλογικά) κύ­
κλο των δυνάμεων της άκρας Αριστε­
ρός. Η απόπειρα ανατροπής της σταθε­
ρότητας του νεοφιλελεύθερου πολιτι­
κού σκηνικού δεν μπορεί να συγχέεται
με καθαρούτσικες και μικρούτσικες «κα­
ταγραφές».
Θα ήμασταν ευτυχείς αν το ΚΚΕ επέ­
τρεπε στον κόσμο του να μπει στην περι­
πέτεια της ενότητας στη δράση. Όμως
δεν το κάνει, προτιμώντας να θυσιάζει τις
προοπτικές μιας μαζικής πολιτικής νίκης
στο βωμό στης δικής του κοινοβουλευτι­
κής ενίσχυσης. Υπάρχουν πολλές ενδεί­
ξεις ότι αυτός ο ιδιότυπος συντηρητικός
«σεχταρισμός» αντιμετωπίζει πολιτικά
προβλήματα. Η πίεση που αισθάνονται
στον Περισσό πρέπει να συνεχιστεί και
στους αγώνες και στην κάλπη.
Ο Συνασπισμός, για δικούς του λόγους
(πιθανότατα σχετικούς με την αγωνία
κοινοβουλευτικής επιβίωσης στις εκλο­
γές του 2004), μπήκε στις διαδικασίες
ενότητας στη δράση, τόσο με το Φόρουμ
όσο και με το ΣΥΡΙΖΑ. Με αυτή την επιλο­
γή υποχρεώθηκε να αλλάξει πολλά πράγ­
ματα, τόσο στο εσωτερικό του (π.χ. πρό­
εδρο και ηγετική ομάδα), όσο και στις
σχέσεις του με το μαζικό κίνημα (π.χ.
στάση στο άρθρο 16, ζητήματα αντίστα­
σης στην καταστολή κ.ά.). Οι «σκεπτικι­
στές» στην Αριστερά θα έπρεπε ήδη να
έχουν πειστεί από αυτό το παράδειγμα
ότι η προσχώρηση σε τακτικές ενιαίου
μετώπου, εμπλέκοντας τον κόσμο της
Αριστερός, δημιουργεί δυναμικές σχέ­
σεις πολύ πιο σύνθετες από τους όποι­
ους αρχικούς σχεδιασμούς των ηγεσιών.
Όμως, αν η μαζικότητα είναι αναγκαίος
όρος, δεν είναι ασφαλώς και αρκετός. Η
ριζοσπαστική πολιτική είναι ο κρίσιμος
κρίκος.
Η διακήρυξη του ΣΥΡΙΖΑ απορρίπτει
ρητά και κατηγορηματικά την κεντροαρι­
στερή στρατηγική και τον κυβερνητισμό.
Υιοθετεί την πολιτική αντίσταση στην
υπαρκτή σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση
(την Ευρώπη του κεφαλαίου, του πολέ­
μου, του ρατσισμού) που εισηγούνται το
Φόρουμ και τα διεθνή κινήματα. Αναφέ-
ρεται στα κρίσιμα αιτήματα του κινήμα­
τος αντίστασης στη νεοφιλελεύθερη οι­
κονομική και κοινωνική πολιτική. Ταυτό­
χρονα, αναγνωρίζει σε κάθε «συνιστώ­
σα» την ιδεολογική ανεξαρτησία και το
δικαίωμα σε δημόσια κριτική όπου αυτό
καταστεί αναγκαίο.
Η συμφωνία αυτή «δεσμεύει» την ηγε­
σία του ΣΥΝ, σε μια ριζοσπαστική προο­
πτική, αρκετά διαφορετική από τις επι­
λογές π.χ. του ΚΚ Γαλλίας ή της πλειο-
ψηφίας της αριστερός στην Ιταλία.
Σε αυτή τη βάση η ΑΚΟΑ, η ΚΕΔΑ, οι
Ενεργοί Πολίτες με τον Μανώλη Γλέζο, η
ΚΟΕ, το Κόκκινο και ασφαλώς η ΔΕΑ, συμ­
φώνησαν να συμμετάσχουν στο μέτωπο
του ΣΥΡΙΖΑ σπς επερχόμενες εκλογές.
Γνωρίζουμε ότι δεν αποτελεί εγγύηση
η υπογραφή της ηγεσίας ενός κόμμα­
τος, όπως ο Συνασπισμός, σε μια διακή­
ρυξη. Έχουμε υπόψη αρκετά πρόσφατα
παραδείγματα απίστευτων πολιτικών
στροφών, όπως αυτή του Φ. Μπερτινότι
που από τη Γένοβα και τη Φλωρεντία
οδηγήθηκε στην κυβέρνηση Πρόντι.
Όμως δεν υποτιμάμε τον κόσμο της Αρι­
στερός. Η ενότητα στη δράση είναι μέ­
θοδος για να επιδιώξουμε τις πολιτικές
και κοινωνικές νίκες που τόσο πολύ χρει­
άζεται σήμερα ο κόσμος μας. Είναι όμως
ταυτόχρονα και η μέθοδος για να αλλά­
ξουμε την Αριστερά.
Στους κοινούς αγώνες, στις πραγματι­
κές σχέσεις στη βάση, πρέπει να ανοίξει
με ουσιαστικούς όρους η κρίσιμη συζή­
τηση για την Αριστερά που σήμερα χρει­
αζόμαστε. Για την πολιτική έκφραση των
αγώνων, της αντίστασης, της ανατροπής.
Για να μπορέσουμε, πράγματι, να βάλου­
με τους ανθρώπους και τις ανάγκες τους
πάνω από τα κέρδη. Για να κάνουμε ξανά
το σοσιαλισμό και την εργατική εξουσία
μια πειστική μαζική απάντηση απέναντι
στη βαρβαρότητα του νεοφιλελευθερι­
σμού και του ιμπεριαλισμού.
27
Αντικαπιταλιστική Αριστερά
για την εργατική διεύθυνση της κοινωνίας
του Αντώνη Δραγανίγου
πό όλες τις πτυχές της κοινωνι­
Α
κής και πολιτικής ζωής αναβλύ-
ζει το ερώτημα «με ποια Αριστε­
ρά, με ποιο κίνημα μπορούμε να
νικήσουμε;». Την ίδια ώρα, μπρο­
στά στη σαρωτική επίθεση που προω­
θούν και ετοιμάζουν τα δύο μεγάλα
αστικά κόμματα, η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ,
ύστερα από του ς μεγάλους αγώνες της
φοιτητικής νεολαίας και τμημάτων των
εργαζομένων (δάσκαλοι, ναιπ εργάτες
κ.λπ.) προκύπτει το συμπέρασμα ότι με
αυτή την Αριστερά δεν μπορούμε ούτε
να αποκρούσουμε την επίθεση- προκύ­
πτει η ανάγκη για μια άλλη Αριστερά.
Το ΜΕΡΑ (ΜΕτωπο Ριζοσπαστικής Αρι­
στερός), το οποίο ιδρύθηκε το 1999
(μέσα στις φωτιές που άναβαν οι βομ­
βαρδισμοί της Γιουγκοσλαβίας), φιλο­
δοξεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτή­
ματα. Στηρίζεται από οργανώσεις της
αντικαπιταλιστικής-επαναστατικής Αρι­
στερός και της αντικαπιταλιστικής οικο­
λογίας και συγκεκριμένα από το Νέο
Αριστερό Ρεύμα (ΝΑΡ), το Εργατικό
Επαναστατικό Κόμμα, το ΕΚΚΕ και τους
Οικολόγους Εναλλακτικούς, καθώς και
από τοπικές πολιτικές συλλογικότητες
και ανένταχτους αγωνιστές από το ερ ­
γατικό, εκπαιδευτικό και νεολαιίστικο
κίνημα και τα κινήματα πόλης.
Στο ερώτημα «τι Αριστερά θέλουμε»
το ΜΕΡΑ απαντά, «μια αντικαπιταλιστι-
κή Αριστερά». Δηλαδή μια Αριστερά
που αντιμετωπίζει τα θεμελιακά προ­
βλήματα της κοινωνίας ως απόρροια
των χαρακτηριστικών του σύγχρονου
καπιταλισμού και επομένως βλέπει τη
λύση τους σε αντικαπιταλιστική κατεύ­
θυνση. «Πιστεύουμε, όχι μόνο στην
0 Αντώνης Δραγανίγος είναι μέλος
της Συντονιστικής Επιτροπής του ΜΕΡΑ
(Μέτωπο Ριζοσπαστικής Αριστερός).
28
αναγκαιότητα, αλλά και στη μεγαλύτε­
ρη δυνατότητα να νικήσουν οι επανα­
στάσεις της νέας εποχής. Γιατί στο ση­
μερινό καπιταλιστικό σύστημα, παρά
τον παροξυσμό των εθνικών διαχωρι­
σμών και καταπιέσεων, παρά τον κατα­
κερματισμό, δημιουργείται μια σύγχρο­
νη εργατική τάξη περισσότερο κοινωνι­
κοποιημένη και διεθνοποιημένη από κά­
θε άλλη φορά, η οποία μπορεί να διευ­
θύνει την κοινωνία μέχρι την αυτοκα­
τάργησή της μαζί με όλες τις τά ξεις.
Γ ιατί τα άλματα του ανθρώπινου πολιτι­
σμού, ο κοινωνικός πλούτος και τα επι­
στημονικά επιτεύγματα που παράγουν
οι εργαζόμενοι-δημιουργοί του χεριού
και του πνεύματος, αντί για τη μετατρο­
πή τους σε δυνάμεις καταστροφής, κα­
ταπίεσης και ανισότητας, όπως γίνεται
σήμερα, μπορούν να μετασχηματι-
σθούν και να αξιοποιηθούν για την ικα­
νοποίηση όλων των σύγχρονων κοινωνι­
κών αναγκών, για μια πρωτοφανή άνθη­
ση του πολιτισμού σε πλανητική κλίμα­
κα», όπως αναφέρεται στην πρόσφατη
πρότασή του για μια ενωτική αντικαπι-
ταλιστική κάθοδο στις επερχόμενες
εκλογές.
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ
Πράγματι δεν υπάρχει ζήτημα, από αυ­
τά που σφραγίζουν την κοινωνική αντι­
παράθεση, που να μην βρίσκει κανείς
από πίσω τους νόμους του κέρδους, της
ιδιοκτησίας και του αμείλικτου καπιταλι­
στικού ανταγωνισμού. Η διαρκής φτώ­
χια και η τάση κατάργησης του κοινωνι­
κού κράτους, η απίστευτη περιβαλλοντι­
κή καταστροφή, ο αυταρχισμός και η
τρομοϋστερία, ο πόλεμος στο Ιράκ και
τη Μ. Ανατολή και γενικά η «διαρκής κα­
τάσταση έκτακτης ανάγκης» και πολεμι­
κής προετοιμασίας (διευρυνόμενοι εξο ­
πλισμοί, στράτευση στα 18 κ.λπ.) δεν εί­
ναι πολιτική μιας συγκεκριμένης διακυ­
βέρνησης ή ενός μόνο από τα αστικά
πολιτικά ρεύματα (π.χ. του νεοφιλελεύ­
θερου), αλλά κάθε τύπου αστικών κομ­
μάτων και κυβερνήσεων (νεοφιλελεύθε­
ρων, κεντροαριστερών ή συμμαχικών).
Χαρακτηριστική απόδειξη η επέκταση
των αμερικάνικων βάσεων στην Ιταλία
και η διατήρηση των ιταλικών δυνάμεων
στο Αφγανιστάν από την κυβέρνηση
Πρόντι, στην οποία συμμετέχει και η
Κομμουνιστική Επανίδρυση!
Ποιος είναι, απ’ αυτή την άποψη, ο κε­
ντρικός πολιτικός στόχος τη ς περιόδου
για τις δυνάμεις τη ς Αριστερός και του
εργατικού κινήματος, σύμφωνα με το
ΜΕΡΑ; Είναι η ανάπτυξη τη ς πάλης για
απόκρουση, ρήξη, ήττα και ανατροπή
τη ς διαρκούς αντεργατικής, τρομοκρα­
τικής και πολεμικής εκστρατείας του
κεφαλαίου, του ιμπεριαλισμού και των
κυβερνήσεων που την προωθούν και
την αντεπίθεση των εργατικών δικαιω­
μάτων και ελευθεριώ ν. Για κατακτήσεις
σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, για
μια στροφή στους κοινωνικούς και πολι­
τικούς συσχετισμούς. Σ ε σύνδεση με
τον ανώτερο ποιοτικά στόχο της αντικα-
πιταλιστικής επανάστασης, της εργατι­
κής εξουσίας και δημοκρατίας, για να
ανοίξει ο δρόμος για τη σοσιαλιστική
και κομμουνιστική απελευθέρωση.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
ΓΓ αυτό και οι δυνάμεις που συγκρο­
τούν το ΜΕΡΑ πήραν ενεργό μέρος και
έπαιξαν ουσιαστικό, πιστεύουμε, ρόλο
στους πιο σημαντικούς από τους κοινω­
νικούς αγώνες τη ς τελευταίας περιό­
δου. Ιδιαίτερα στη μεγάλη απεργία των
δασκάλων και στο συγκλονιστικό φοιτη­
τικό κίνημα η επίδραση των ιδεών και η
παρέμβαση τη ς αντικαπιταλιστικής Αρι­
στερός ήταν καθοριστική.
 Το γεγονός αυτό δεν είναι τυχαίο.
Οφείλεται ακριβώς στο χαρακτήρα του
σημερινού καπιταλισμού, που δεν αφ ή­
νει περιθώρια φιλολαϊκής διαχείρισης
στα πλαίσιά του. Έτσι, για να νικήσουν
οι αγώνες ή έστω για να διεκδικήσουν
με αποφασιστικότητα ρω γμές στην επί­
θεση και βελτιώσεις τη ς θέσ ης των ερ ­
γαζομένων και των νέων, πρέπει να
βγαίνουν «εκτός ορίων» τη ς κυρίαρχης
πολιτικής, να αμφισβητούν τη «χούντα»
των μεταρρυθμίσεων και τη ς Ο ΝΕ-ΕΕ,
να αντιπαρατίθενται και στις δύο εκδο­
χές της (νεοφιλελεύθερη ή κεντροαρι­
στερή).
Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΑ
Σε μια τέτο ια λογική το ΜΕΡΑ ανέπτυ­
ξε με τις ευρ ύ τερ ες δυνάμεις τη ς Αρι­
στερός, τόσο σχέση κοινής δράσης
εντός των κινημάτων, όσο και σχέσεις
πολιτικής και ιδεολογικής αντιπαράθε­
σης. Συνολικά δεν πιστεύουμε ότι οι κυ­
ρίαρχες δυνάμεις τη ς Α ριστερός μπο­
ρούν να απαντήσουν στα προβλήματα
και τις αγωνίες του αριστερού κόσμου
και στις ανάγκες τη ς κοινωνικής πάλης
ούτε άμεσα ούτε πολύ περισσότερο μα­
κροπρόθεσμα.
Ο μεν ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, παρά τη συμμετο­
χή του στα κινήματα, συνεχίζει να πι­
στεύει ότι μια «αντινεοφιλελεύθερη»
διαχείριση του καπιταλισμού, ένας
«προοδευτικός εκσυγχρονισμός» της
κοινωνίας στο έδαφ ος των σημερινών
κοινωνικών εκμεταλλευτικώ ν σχέσεων
μπορούν να δώσουν πολιτική διέξοδο.
Δεν βλέπουν ότι το «κράτος πρόνοιας»
και η «σοσιαλδημοκρατική διαχείριση»
έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Αυτό συμ­
βαίνει γιατί ουσιαστικά δεν βλέπει «προ­
οπτική» μέσα από τη ρήξη με τον καπι­
ταλισμό, από την ανατροπή των κοινω­
νικών, οικονομικών και πολιτικών σχέ­
σεων (σχέσεων εξουσίας) αυτού του
συστήματος. Στην ουσία το ρεύμα αυτό
μετά τις καταρρεύσεις απεμπόλησε κά­
θε έννοια «άλλης κοινωνίας». Είναι έτσι
«καταδικασμένο» να γεννάει ξανά και
ξανά απόψεις κεντροαριστερών συνερ­
γασιών και διαχείρισης, όσο και να τις
ξορκίζει στα πρόσφατα κείμενά του.
Το ΚΚΕ αρνείται πεισματικά να σ ταθεί
αυτοκριτικά απέναντι στα εκφυλισμένα,
εκμεταλλευτικά και βαθύτατα αντιδη-
μοκρατικά καθεστώ τα του «υπαρκτού
"V
σοσιαλισμού». Μ ε τη στάση του στα κι­
νήματα (κίνημα των εκπαιδευτικών και
των φοιτητικών καταλήψεων) δείχνει ότι
δεν πιστεύει ότι είναι δυνατό να επιτευ­
χθούν νίκες στο σήμερα και δεν τις επι­
διώκει. Αντί μιας αναπτυσσόμενης πολι­
τικής αντιπαράθεσης των ίδιων των ερ­
γαζόμενων, τη ς νεολαίας και των κινη­
μάτων το υ ς με την κυρίαρχη πολιτική,
προτάσσει τη δική του κοινοβουλευτική
ενίσχυση. Αυτή του η αντίληψη πηγάζει
από μια εξαιρετικά αμφίσημη πολιτική
πρόταση για μια «λαϊκή οικονομία και
λαϊκή εξουσία» στο έδαφος του καπιτα­
λισμού (κάτι εξαιρετικά ουτοπικό).
ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΔΡΑΣΗ
Δεν χωράει αμφιβολία ότι στα πλαίσια
τη ς σημερινής εξαιρετικά δύσκολης κα­
τάστασης για τις εργαζόμενες τά ξεις
και την Αριστερά, το ζήτημα της ενότη­
τα ς των εργαζόμενων και της ενότητας
τη ς Αριστερός αποτελεί ένα εξαιρετικά
κρίσιμο ζήτημα. Πιστεύουμε ότι είναι
μεγαλύτερη ανάγκη παρά ποτέ να ανα­
πτύσσεται η κοινή δράση των δυνάμεων
τη ς Αριστερός απέναντι στην κυρίαρχη
πολιτική με τον πιο αποφασιστικό τρ ό ­
πο. Η κοινή αυτή δράση πρέπει να στο­
χεύει στην υπεράσπιση δικαιωμάτων
και να τείνει στην ανατροπή της αστικής
πολιτικής. Δεν έχει νόημα να κινείται
απλώς στο όριο τη ς συμφωνίας κάποι­
ων «πολιτικών θέσεων» ή εκλογικών
συμφωνιών. Ό ταν σε λίγους μήνες έρ ­
θει το ασφαλιστικό, όταν όλοι ξέρουμε
ότι η ΓΣΕΕ δεν θα κάνει τίποτα περισσό­
τερ ο από μια 24ωρη απεργία για την τι­
μή των όπλων, δεν μπορεί η Αριστερά
να μην μπορεί να κινητοποιήσει εκατο­
ντάδες σωματεία που θα παλέψουν
ενάντια σε αυτό, υπερβαίνοντας τη
γραφειοκρατία τη ς ΓΣΕΕ. Δεν μπορεί η
πολιτική πρόταση πάλης στους εργαζό­
μενους να είναι για τον μεν ΣΥΝ η συ-
μπόρευση με τη γραφειοκρατία της
ΓΣΕΕ, για το δε ΚΚΕ η ενότητα γύρω
από τον εαυτό του.
Αν η Αριστερά θελήσει να ενωθεί απέ­
ναντι στα θεμελιώδη προβλήματα της
εποχής, τότε θα αναγκαστεί να έρθει
αντιμέτωπη και με τις θεμελιακές αιτίες
που τα γεννούν και τα διαιωνίζουν σή­
μερα. Για να πολεμήσει τη φτώχια πρέ­
πει να είναι αποφασισμένη να υπερβεί
τους περιορισμούς της ΟΝΕ, για να
βγάλει τη χώρα μας από την τροχιά του
πολέμου πρέπει να φύγουν οι βάσεις
και το ΝΑΤΟ, για να αναστρέψει την πε­
ριβαλλοντική καταστροφή πρέπει να
συγκρουστεί με ένα μοντέλο ανάπτυ­
ξης που βασίζεται στο κέρδος και την
ιδιοκτησία. Αλλιώς η Αριστερά δεν έχει
«πολιτική», αλλά ευχολόγια.
ΓΙΑ ΕΝΑ ΛΑΪΚΟ ΡΕΥΜΑ
Χρειαζόμαστε, λοιπόν, ένα αυθεντικό
λαϊκό ρεύμα με πολιτικούς στόχους
αντίστασης και ρήξης και όχι ένας κο-
ρυφίστικος πολιτικός συμβιβασμός (τύ­
που Φόρουμ) ή πολύ περισσότερο μια
επανέκδοση του κοινού πορίσματος
ΚΚΕ-ΕΑΡ που οδήγησε στον Συνασπι­
σμό της Αριστερός και στην τραγωδία
των συγκυβερνήσεων που στηλίτευσαν
για χρόνια την Αριστερά.
Σε αυτή την κατεύθυνση προτείνουμε
και παλεύουμε σήμερα για την συσπεί­
ρωση των οργανωμένων και ανέντα-
χτων δυνάμεων της «εκτός των τειχών»
Αριστεράς, για έναν ανεξάρτητο πόλο
της αντικαπιταλιστικής επαναστατικής
Αριστερός, που μπορεί να παίξει ρόλο
καταλύτη στην αναγέννηση όλου του
εργατικού κινήματος, όχι για άλλη μία
αλλά για μια άλλη Αριστερά.
29
Δανεικά κυκλοφορούν επί 14 χρόνια
τα λεωφορεία του ΟΑΣΑ
του Ρεπόρτερ
έα «βόμβα» στον προϋπολογι­
Ν
σμό μπαίνει από το υ ς παλιούς
«νοικοκυραίους» των αστικών
λεωφορείων, οι οποίοι διεκδι-
κούν από το δημόσιο την κατα­
βολή των χρημάτων που πλήρωσαν το
1992 για την απόκτηση των λεω φ ορεί­
ων τη ς πρωτεύουσας.
Σ ε μια προσπάθεια να αξιοποιήσουν
τη «φιλική» προς αυτούς κυβέρνηση,
αλλά και να εκμεταλλευτούν το προε­
κλογικό κλίμα, επαναφέρουν πιεστικά
το θέμα της καταβολής αποζημιώσεων
με την άρση του καθεστώ τος της επι­
στράτευσης που του ς επιβλήθηκε τον
Δεκέμβριο του 1993 όταν έγινε κυβέρ­
νηση το ΠΑΣΟΚ.
Απόρροια αυτής τη ς περίεργης υπό­
θεσης, που έμεινε «σκοτεινή» για 14
χρόνια, είναι το να κυκλοφορούν πα­
ράνομα στους δρόμους εκατοντάδες
λεω φορεία των αστικών συγκοινωνιών
της Αττικής και να εκδηλώνονται τρ α ­
γελαφ ικές καταστάσεις, αφού οι επι­
στρατευμένοι οδηγοί δεν υποχρεού-
νται να υποβάλλουν φ ορολογικές δη­
λώσεις, δεν πληρώνουν τα δάνεια που
έχουν πάρει από τράπ εζες και δεν
στέλνουν τα παιδιά του ς στο στρατό.
Η ιστορία ξεκίνησε το 1992, επί κυ-
βερνήσεως Μητσοτάκη, όταν με το νό­
μο 2078 καταργήθηκε η Ε.Α.Σ., και η
εκτέλεση του συγκοινωνιακού έργου
με θερμικά λεω φορεία ανατίθεται στις
Συγκοινωνιακές Επιχειρήσεις (Σ.ΕΠ.),
μέλη των οποίων είναι υποχρεωτικώς
φυσικά πρόσωπα -ο ι γνωστοί «νοικο-
κυραίοι»- και του ς παραχωρείται, με
την καταβολή συμβολικού ποσού στο
δημόσιο, η άδεια κυκλοφορίας των λ ε­
ωφορείων.
Στα τέλη του 1993, οι Αστικές Συγκοι­
νωνίες τη ς πρωτεύουσας περιέρχο­
30
νται ξανά στο ελληνικό Δημόσιο, όταν
ανέλαβε κυβέρνηση το ΠΑΣΟ Κ και
υλοποίησε τις υποσχέσεις τη ς για επα-
νακρατικοποίηση των αστικών συγκοι­
νωνιών.
Ό μω ς η τό τε κυβέρνηση δεν επέ­
στρεψ ε τα χρήματα που είχαν κατα­
βάλλει στο δημόσιο οι ιδιώ τες για την
απόκτηση των λεωφορείων, αλλά το υ ς
επιστράτευσε και επιτάχθηκαν τα σχή­
μα, που ακόμη και σ ήμερα κυκλοφο­
ρούν κανονικά σ τους δρόμους, όπως
και οι ιδιοκτήτες το υ ς οι οποίοι «ζουν»
επιστρατευμένοι εδώ και 14 χρόνια!
Ό μω ς το θέμ α δεν σταματά εδώ, κα­
θώς οι ιδιοκτήτες λεωφορείων των
ΣΕΠ είναι υποχρεωμένοι, έω ς σήμερα,
να συμπεριλαμβάνουν στις φ ορολογι­
κές το υ ς δηλώσεις τα οχήματα δημο­
σίας χρήσης, όπως επίσης να κα τα θέ­
τουν και περιοδικές δηλώσεις ΦΠΑ,
χωρίς να έχουν στην κατοχή το υ ς λεω ­
φορεία αλλά ούτε και εισοδήματα από
τη συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Σύμφωνα με καταγγελίες ιδιοκτητών
λεωφορείων των πρώην ΣΕΠ , το κρά­
το ς έχει στην κατοχή του πάρα πολλά
λεω φορεία (από το στόλο των 1.600
οχημάτων), τα οποία κυκλοφορούν χω­
ρίς άδεια, με τη μορφή επίταξης, κα­
θώς οι ά δειες εξακολουθούν να παρα­
μένουν στο όνομά τους.
Έ να άλλο θέμ α αφ ορά τη νέα επιχεί­
ρηση αστικών συγκοινωνιών και τα
έσοδα από τα επιταγμένα λεω φορεία.
Ειδικότερα, άγνωστο παραμένει πώς η
ΕΘΕΛ μπορεί να έχει έσοδα από ένα
επιταγμένο όχημα, καθώς, όπως είναι
ευρέω ς γνωστό, οι πολίτες δεν πρέπει
να πληρώνουν όταν επιβιβάζονται σε
ένα τέτοιου είδους λεω φορείο.
Επίσης, ένα ακόμη πολύ σοβαρό ζή­
τημα που προκύπτει είναι σε ποιο όνο­
μα είναι ασ φαλισμένα τ α εν λόγω λεω­
φ ο ρ εία -τ η στιγμή που δεν υπάρχουν
νόμιμες ά δ ε ιε ς - και μάλιστα σε μία συ­
γκεκριμένη περίπτωση τροχαίου ατυ­
χήματος με θύμα κάποιον πολίτη που
περίμενε στην στάση, οι αστυνομικοί
τη ς τρ ο χα ία ς συνέλαβαν τον ιδιοκτήτη
του λεω φ ορείου από τις πρώην ΣΕΠ
καθώ ς η ά δ εια ήταν στο όνομά του.
ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ
Η ιστορία όμω ς ενέχει και υποψίες
σκανδάλου, καθώ ς η αντικατάσταση
του στόλου των λεω φορείω ν δημιούρ­
γησ ε μια διαφ ορά 47 εκατ. ευρώ ή 16
δις δραχμών. Η διαφ ορά προέκυψε
από τις τιμ ές που αγοράστηκαν τα λε­
ω φ ορεία από το κράτος και τις τιμές
που τα π ούλαγε συγκεκριμένη αυτοκι­
νητοβιομηχανία εκείνη την περίοδο.
Σύμφω να με το υ ς ιδιοκτήτες λεωφο­
ρείων κ. Γιώργο Μ ερκούρη και Ηλία
Δριβάκο, η M ercedes-Benz είχε δώσει
προσφορά στις ΣΕΠ βάσει τη ς οποίας
η τιμή για κάθε καινούριο λεωφορείο
ήταν 19 εκατ. δρχ., αλλά το υπουργείο
Συγκοινωνιών το αγόρασ ε 58 εκατ.
δρχ·!
Οπότε αν αφ αιρ έσ ει κανείς από τα 58
εκατ. δρχ. τα 19, που ήταν η προσφο­
ρά τη ς ετα ιρ εία ς προς το υ ς ιδιώτες,
και τα 13, που ήταν η επιδότηση του
κράτους, τό τε απομένουν 26 εκατ.
δρχ. τα οποία -όπ ω ς επισημαίνουν οι
κ α τα γ γ έλ ο ν τες- ο υδ είς γνωρίζει πού
έχουν πάει!
Βέβαια, αν πολλαπλασιάσει κάποιος
τα 26 εκατ. δρχ. με το 614 που αφο­
ρούν τα νέα λεω φ ορεία που είχαν ήδη
π αραγγελθεί και βρίσκονταν στο τελω­
νείο, τό τε 16 δις δρχ. βάσει των καταγ­
γελιώ ν πρέπει να είναι το όφ ελος των
δημόσιων ταμείω ν τη ς χώ ρ ας...
ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΣΤΟΛΟΥ
'Οταν παρέλαβαν τα λεω φ ορεία οι
ιδιοκτήτες των ΣΕΠ , είχαν ήδη παραγ-
γελθεί αρ κετά καινούρια οχήματα
αντιρρυπαντικής τεχνολογίας, τα
οποία για να τα π αραλάβει κάποιος
έπρεπε να παραδώσει την άδεια του
παλαιού οχήματος ώστε να τη μεταβι­
βάσει στο νέο.
Αν και εκατοντά δ ες ιδιοκτήτες δεν
πρόλαβαν να παραλάβουν τα νέα οχή­
ματα που βρίσκονταν ήδη σ τους τελω ­
νειακούς χώ ρους τη ς Αττικής, παρόλα
αυτά είδαν τα παλαιό οχήματα να
οδεύουν προς τις εγκατασ τάσ εις του
ΟΔΔΥ και να έχουν αντικατασ ταθεί
στους δρόμους από λεω φ ορεία αντιρ-
ρυπαντικής τεχνολογίας, χωρίς να
έχουν παραδώσει οι ίδιοι τις ά δ ειες κυ­
κλοφορίας των παλαιών οχημάτων.
Μάλιστα κάποιοι από το υ ς ιδιοκτήτες
ανακάλυψαν ότι για κάποιο χρονικό
διάστημα κυκλοφορούσαν παράλληλα
και το παλαιό αλλά και το νέο λεω φ ο­
ρείο στους δρόμους σε διαφ ορετικά
όμως δρομολόγια!
Σήμερα το θέμ α είναι ακόμη στα δικα­
στήρια και αναμένεται να οδηγηθεί
στον Άρειο Π άγο για την τελική δ ιευ θ έ­
τηση του ζητήματος.
Παράλληλα εκκρ εμεί και η υλοποίηση
της απόφασης του Δικαστηρίου Αν­
θρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου είχαν
προσφύγει οι μέτοχοι των πρώην ΣΕΠ,
αλλά και η αποζημίωση των πρώην
ιδιοκτητών λεω φορείω ν που αναμένε­
ται να κυμανθεί σε εκα τοντά δ ες χιλιά­
δες ευρώ για το ν καθέναν.
ΤΑ ΠΕΡΙΕΡΓΑ
Για τα παράνομα λεω φ ορ εία τη ς
ΕΘΕΛ που κυκλοφορούν σ τους δρό­
μους τη ς Αττικής αναφ έρονται δύο
ιδιοκτήτες λεω φορείω ν, οι κ. Γιώργος
Μερκούρης και Η λίας Δριβάκος, οι
οποίοι, ως επ ιστρατευμένοι, λειτο υρ ­
γούν σε ένα καθεσ τώ ς ιδιότυπης φ ο­
ρολογικής και στρατιω τικής α σ υ λ ία ς .
Ειδικότερα στην πρώτη περίπτωση,
που αφ ορά το ν κ. Γ. Μ ερκούρη, το
1993, για να ανταπ οκριθεί στις ά μεσ ες
οικονομικές ανά γκες το υ λεω φ ορείου
που είχε αγοράσ ει, αναγκάστηκε να
δανειστεί από τρά π εζα το ποσό των
18.000.000 δρχ. το οποίο όμως ποτέ
δεν αποπλήρωσε, αλλά ο ύ τε και τον
ενόχλησε ιδιαίτερα η τράπεζα.
Και αυτό γιατί το υ ς κατέθεσ ε το χαρ­
τ ί τη ς επ ιστράτευσης αλλά και επίτα­
ξη ς του οχήματος του από το οποίο
προέρχονταν και τα έσοδα τη ς οικογέ-
νειά ς του.
Ό μω ς ο ίδιος, μέσα στον παραλογι-
σμό που απορρέει κάποιες φ ορές από
διάφ ορους νόμους του κράτους, δεν
σ τάθηκε μόνο στο δάνειο αλλά προχώ­
ρησε περαιτέρω, καθώς, όταν παρέλα­
βε ο γιος του από τη στρατολογία την
πρόσκληση για να υπηρετήσει τη θη­
τεία του, συνέβη το εξή ς απίστευτο και
όμως ελληνικό! Αντί του γιου του στο
κέντρο εκπαίδευσης τη ς Καλαμάτας
παρουσιάστηκε ο ίδιος, και οι αξιωμα­
τικο ί του στρατοπέδου δεν ήξεραν τι
να κάνουν. Στη συνέχεια ο κ. Μ ερκού­
ρης κα τέθεσ ε στο στρατολογικό γρ α ­
φ είο τη ς μονάδας το χαρτί τη ς επι­
σ τράτευσ ης του ίδιου και σε λίγα μόλις
λεπτά οι αξιω ματικοί επέστρεψαν και
το υ παρέδωσαν τη διετή αναβολή
σ τράτευσ ης για τον γιο του.
Στη δεύτερ η περίπτωση, ο κ. Ηλίας
Δριβάκος, ο οποίος, όπως λέει, έχει
επίσης κατασ τραφ εί οικονομικά, δεν
είχε την τύχη το υ κ. Μ ερκούρη να δα­
νεισ τεί χρήματα από κάποια τράπεζα,
αλλά κα τέφ υγε σε συγγενείς και φί­
λους τα οποία και χρωστάει μέχρι και
σήμερα.
Ό μω ς εκείνος αντιδρά με έναν ξεχω ­
ριστό για τα ελληνικά δεδομένα τρόπο,
καθώ ς στη φορολογική του δήλωση
επισυνάπτει υπεύθυνη δήλωση του νό­
μου 105 στην οποία αναγράφεται χα­
ρακτηριστικά, «Δεν είμαι υποχρεωμέ­
νος να κάνω φορολογική δήλωση γιατί
είμαι επιστρατευμένος. Τα εισοδήματα
από το λεωφορείο μου τα εισπράττει ο
ΟΟΣΑ και η ΕΘΕΛ και δεν μου αποδί­
δονται. Από τα κλεμμένα δώστε μου
και εμένα!»
Τραγελαφική είναι επίσης και η ιστορία
μιας επιβάτιδας αστικού λεωφορείου
στην οποία πριν μερικές ημέρες επιβλή­
θηκε πρόστιμο επειδή δεν είχε εισιτή­
ριο. Αρνήθηκε να πληρώσει το πρόστιμο
και με επιστολή στην Εταιρεία Θερμικών
Λεωφορείων (ΕΘΕΛ) εξηγούσε τους λό­
γους της άρνησής της. Η εταιρεία, σε
απάντησή της, παραδέχεται ουσιαστικά
το θέμα και την παραπέμπει στην αρμό­
δια για τις επιτάξεις υπηρεσία της Νο­
μαρχίας Αθηνών. $$
Γραφτείτε
συνδρομητές
στο Α ν τ ί
 Αγωγές για την φίμωση του Τύπου
Το 15ο Δημοσιογραφικό Συνέδριο της Σαμοθράκης, το
οποίο διεξήχθη στο πανέμορφο αυτό νησί της
βορειοανατολικής Ελλάδας, παρουσιάσθηκε ήδη στο
προηγούμενο τεύχος του Α π ί (τχ. 8 9 8 ,2 9 /6 /2 0 0 7 ), όπου
προαναγγείλαμε και τη δημοσίευση κάποιων από τις
σημαντικότερες εισηγήσεις αναφορικά με το ζήτημα των
αγωγών εναντίον του Τύπου. Στο πλαίσιο αυτό
αναδημοσιεύουμε την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση του
δημοσιογράφου της Καθημερινής Πάσχου Μανδραβέλη,
με τίτλο «Το πλαίσιο ανελευθερίας του Τύπου».
Χώρου επιτρέποντος, θα προσπαθήσουμε να
δημοσιεύσουμε και κάποιες ακόμα σχετικές εισηγήσεις
που κατατέθηκαν στην εξόχως ενδιαφέρουσα αυτή
συνάντηση, οι οποίες κατά τη γνώμη μας διαφωτίζουν
αρκετά το ζήτημα. Άλλωστε είναι γνωστή η ευαισθησία του
Α π ί στο ζήτημα των αγωγών και της βιομηχανίας που έχει
στηθεί γύρω από αυτές, και η οποία δεν προέρχεται
φυσικά μόνο από την περιπέτεια που πέρασε το περιοδικό
(άλλωστε αυτή τελείω σε), αλλά και από τη γενικότερη
αγωνία για το πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί ο Τύπος
και τους εκβιασμούς και τις πιέσεις που δέχεται.
Ελπίζουμε ότι η συζήτηση που άνοιξε στη Σαμοθράκη θα
συνεχισθεί (άλλωστε ήδη η ΕΣΗΕΑ έδ ειξε έντονο
ενδιαφέρον μετά τις απειλές που εκτοξεύθηκαν από την
πλευρά Σουφλιά εναντίον της Ελευθεροτυπίας) και θα
καταλήξει σε συντονισμένη δράση ενάντια στον
τυποκτόνο νόμο Βενιζέλου και κάθε άλλον παρόμοιο.
Έτσι, οι πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις του συνεδρίου
της Σαμοθράκης δεν θα μείνουν απλώς τέτοιες, αλλά θα
έχουν συμβάλει και στην απελευθέρωση του Τύπου από
την απειλή των κορακιών.

Το πλαίσιο ανελευθερίας του Τύπου

του Πάσχου Μ ανδραβέλη

ρόνια τώ ρα με βασανίζουν κά­ πραγματικά. Τα συλλογικά μας όρ γα­ μερικούς μήνες έγινε η συζήτηση για

Χ
ποια ερω τήματα. Πώς διαμορ­
φώθηκε ένα τόσο ανελεύθερο
νομικό πλαίσιο για το υ ς έλληνες
δημοσιογράφους;
Πώς γίνεται οι ελληνικές εφ ημερίδες
που βρίσκονται στο μετερίζι όλων των
αγώνων ελευθερ ίας κάθε κατατρεγμέ­
νου από τους Αμερικανούς, να έχουν
καταπιεί τόσους νόμους που λογοκρί-
ν ο υ ν το έρ γ ο τους;
Πώς γίνεται όλοι εμείς που γράφ ουμε
πύρινα άρθρα, μόλις ένας δικαστής
της Γιούτα εκδίδει κάποια αμφ ιλεγόμε­
νη απόφαση, να στεκόμαστε αδιάφο­
ροι σε εκατοντάδες αποφάσεις που
τσακίζουν οικονομικά συναδέλφους
και κλείνουν έντυπα;
Πώς γίνεται να κατέβουμε παρ’ ολί­
γον σε απεργία για το Ιράκ και δεν κά­
ναμε μια απεργία για το νόμο περί
αγωγών στην Ελλάδα;
Είναι απλό: Δεν ενδιαφ ερόμαστε
να δεν ενδιαφέρονται. Απλώς εκδίδουν
ρηχές ανακοινώσεις καταδίκης κάθε
φορά που κάποιος συνάδελφ ος γίνε­
τα ι θύμα αυτού του νόμου -κ α ι όχι για
όλους το υ ς συναδέλφους. Μόνο το υ ς
προβεβλημένους.
Κακά τα ψέματα. Κ άθε Έ λλην δημο­
σιογράφος ξεχω ριστά έχει άποψη επί
παντός και η ελληνική δημοσιογραφία
στο σύνολό τη ς για τίποτε. Ο ύ τε για τα
πράγματα που αφ ορούν τη δουλειά
μας. Οι ενώσεις μας κινούνται μεταξύ
ρηχού συντεχνιασμού και φτηνού αντι-
ιμπεριαλισμού. Δεν νοιάστηκαν, δεν
νοιαστήκαμε ποτέ για το «λειτούργη­
μά» μας, το οποίο χρ ειά ζετα ι την ελ ευ ­
θερ ία για να υπάρξει. Έ χουμε πρότα­
ση για το πώς πρέπει να διαφ υλαχτεί η
ελ ευ θερ ία το υ Τύπου στις ΗΠΑ, αλλά
δεν ασχοληθήκαμε ποτέ με το δικό μας
πλαίσιο α νελευθερ ία ς το υ Τύπου.
Θ έλ ετε ένα μικρό παράδειγμα; Πριν
την αναθεώ ρηση του Συντάγματος.
Γ ράψ αμε πολλά για την παράγραφο 9
του άρθρου 14, αυτό που ρυθμίζει τα
του βασικού μετόχου. Πού ήταν άραγε
οι ενώ σεις μας σ ’ αυτή τη συζήτηση;
Πώς σ υμμετείχαν στη διαμόρφωση
το υ άρ θρ ου 14 που κατ’ ευφημισμό τιτ­
λοφ ορείται «περί ελ ευ θερ ία ς του Τύ­
που»;
Δ εν μιλώ μόνο για την παράγραφο
περί βασικού μετόχου. Μιλώ για το 14
συνολικά, το οποίο έπρεπε να έχει τίτ­
λο «περί α νελευθερ ία ς του Τύπου».
Α λήθεια δεν ντρεπόμαστε, ως Έλλη­
νες δημοσιογράφοι που ο καταστατι­
κός χάρτης τη ς χώ ρας προβλέπει «κα­
τάσχεση, εντύπων με παραγγελία του
εισαγγελέα, μετά την κυκλοφορία:
α) για προσβολή της χριστιανικής και
κάθε άλλης γνωστής θρησκείας,
β) για προσβολή του προσώπου του
Προέδρου της Δημοκρατίας, γ) για δη-
μοσίευμα π ου α π ο κα λύ π τει π λη ρ ο φ ο ­
ρίες για τη σ ύνθεσ η, το ν εξοπ λισ μ ό και
τη διάταξη τω ν ενόπ λω ν δυνάμ εω ν ή
την οχύρω ση τη ς Χ ώ ρας ή π ου έχ ει
σκοπό τη β ία ιη α ν α τρ ο π ή το υ π ο λιτεύ ­
ματος ή σ τρ έ φ ε τα ι κ α τά τη ς εδ α φ ικ ή ς
α κερ α ιό τη τα ς το υ Κ ρ ά το υ ς, δ) για ά σ ε ­
μνα δημ οσιεύμ ατα π ου π ρ ο σ β ά λλο υ ν
ολοφ άνερα τη δημ όσια αιδώ , σ τις π ερ ι­
πτώσεις π ου ο ρ ίζει ο νόμος.»; (π α ρ έν­
θεσ η: είναι αστείο που όλοι γρά ψ α με
πύρινα ά ρ θρ α για τη λογοκρισία του
έργου τη ς κ. Στεφ άνή που «προσβάλ­
λει ολοφάνερα τη δημόσια αιδώ »).
Πώς μπορούμε να ανεχόμασ τε μέσα
στο Σύνταγμα διάταξη που α ναφ έρει
«Νόμος ορίζει τις π ρ ο ϋ π ο θ έσ εις και τα
προσόντα για τη ν ά σ κη σ η το υ δημ οσ ιο­
γραφικού επ αγγέλμ ατος». Ή «Το δ ικ α ­
στήριο, ύ σ τερ α απ ό τρ εις το υ λ ά χ ισ το ν
καταδίκες μ έσ α σ ε μία π εν τα ετία για
διάπραξη τω ν εγκλημ ά τω ν π ου π ρ οβ λέ-
πονται σ τη ν π α ρ ά γ ρ α φ ο 3, δ ια τά σ σ ει
την ορισ τική ή π ροσω ρινή π αύσ η τη ς
έκδοσης το υ εντύ π ο υ και, σ ε β α ρ ιέ ς π ε­
ριπτώσεις, τη ν α π α γ ό ρ ευ σ η τη ς ά σ κ η ­
σης το υ δ η μ ο σ ιο γρ α φ ικο ύ επ α γ γ έλμ α ­
τος από το π ρόσω π ο π ου κ α τα δ ικ ά σ τη ­
κε, όπως νόμος ορίζει. Η π αύσ η ή η
απ αγόρευση α ρ χ ίζο υ ν α φ ό το υ η κ α τα -
δικαστική α π ό φ α σ η γίνει αμ ετάκλη τη.»
Είναι απλό: δεν μας νοιάζει. Απλώς
εκδίδουμε ανακοινώσεις για την ελ ευ ­
θερία του λόγου, και μάλιστα με ιδιαί­
τερη οξύτητα όταν οι θ ύ τες α υτής τη ς
ελευθερίας είναι οι γνωστοί φ ονιάδες
των λαών.
Ο νόμος περί αγωγών είναι μέρος μό­
νο του πλαισίου α νελευ θερ ία ς το υ Τύ­
που που διαμορφώ θηκε στην Ελλάδα
με την ανοχή μας. Υπάρχουν δ εκά δ ες
νόμοι που μας απ αγορεύουν τ α πάντα.
Υπάρχουν δ ια τά ξεις που απ αγορεύ­
ουν (ελέω προσωπικών δεδομένων) να
μάθουμε ποιοι δουλεύουν στο δημό­
σιο. Υπάρχουν νόμοι που απ αγορεύ­
ουν τη φωτογράφιση. Υπάρχουν νόμοι
που απαγορεύουν τη δημοσίευση ονο­
μάτων κατηγορούμενω ν. Στην Ελλάδα,
απαγορεύονται τ α πάντα.
Το γεγονός ότι οι εφ η μ ερ ίδ ες δεν
βγαίνουν με λ ευ κ ές σ ελίδες οφ είλεται
στην παλιά ρωμέικη πρακτική τη ς μη
εφαρμογής των νόμων. Έ τσι, ξεκινώ ­
ντας από το Σύνταγμα και φ τάνοντας
μέχρι τις δικασ τικές αποφάσεις, κατα­
λήγουμε να έχουμε το πιο ασφυκτικό
νομικό πλαίσιο και την πλήρη ασυδο­
σία. Τα πάντα απαγορεύονται και τα
πάντα γίνονται. Γι’ αυτό συνήθως την
πληρώνουν οι μικροί και ποτέ οι ασύ­
δοτοι.
Αποφασίσαμε λοιπόν να ασχοληθού­
με με το νόμο περί αγωγών, χρόνια με­
τά την ψήφισή του, επειδή τα δικαστή­
ρια αποφάσισαν να τον εφαρμόσουν.
Δ εν ασχοληθήκαμε σοβαρά όταν περ­
νούσε από την Βουλή. Δεν κάναμε Κά­
μπινγκ όταν ψηφιζόταν. Δ εν προσφύ-
γ α μ ε καν -ω ς συλλογική ο ντότητα -
στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για να κα­
ταργήσ ουμε τον νόμο. (Π α ρ ένθ εσ η και
είδ η σ η : Ευτυχώς το έκαναν άλλοι για
μας. Ο καθηγητής Συνταγματικού Δι­
καίου κ. Σταύρος Τσακυράκης προσέ-
φ υγε μετά την τελεσίδικη απόφαση
του Αρείου Πάγου σε βάρος του συνα­
δέλφ ου Νικήτα Λιοναράκη και όλα δεί­
χνουν ότι η απόφαση θα είναι υπέρ της
ελ ευ θερ ία ς του λόγου.)
Τι μπορούμε να κάνουμε τώρα; Κα-
τα ρ χ ά ς οι Ενώσεις πρέπει να αναλά­
βουν μια πρωτοβουλία κωδικοποίησης
ολοκλήρου το υ νομικού πλαισίου που
μας αφορά. Θ α βρούμε μεταξικούς νό­
μους, θα βρούμε τραγελαφ ικές διατά­
ξεις. Έ χει μακρά παράδοση στους ηλί­
θιο υς νόμους η ελληνική πολιτεία, που
οφ είλουμε τουλάχιστον να γνωρίζουμε
ποιοι είναι. Η κωδικοποίηση αυτή θα
μας δώσει την ευκαιρία να συγκροτή­
σ ουμε συλλογικά και συνολικά άποψη
γ ια την κατάσταση τη ς ελευθερ ία ς του
Τύπου στην Ελλάδα. Θ α μας επιτρέψει
να διαμορφώ σουμε και προτάσεις για
να τις παλέψουμε.
Δ εύτερον. Θ α πρέπει η Ένωση να αρ­
χίσει να συλλέγει τις αγω γές που γίνο­
νται κατά δημοσιογράφων. Είναι απλό:
α ς εκδώ σει μια ανακοίνωση ζητώντας
(από μέλη και μη) να το υ ς στέλνουν τα
κείμενα των αγωγών. Έ τσι θα συγκρο­
τη θ ε ί μια «Μαύρη Βίβλος λογοκρισίας
στον ελληνικό Τύπο». Αυτή θα εμπ εριέ­
χει τρ α γελα φ ικές περιπτώσεις. Π.χ. Ο
Μανώλης Βασιλάκης δέχθηκε 21 αγω­
γ ές για ένα δημοσίευμα! Ο Στάθης
Σταυρόπ ουλος δέχθηκε αγωγή διότι
χλεύασε μια διαφήμιση! Ο κ. Παπαθε-
μελής έκανε αγωγή κατά του δημοσιο­
γράφ ου τη ς Ε λευ θ ερ ο τυ π ία ς κ. Γιώρ­
γου Καρελιά επειδή ο δεύτερ ος τον
αποκάλεσε «υπερπατριώτη». Ο ίδιος
πολιτικός έκανε αγωγή στον ποιητή κ.
Χάρη Βλαβιανό για ένα αλληγορικό και
σατιρικό κείμενο («Κυνικός αναλυτής
πολιτικών εξελίξεων», Τα Ν έα
16.2.2004), στον κ. Ριχάρδο Σωμερίτη
(«Η επανάκαμψη των πολεμοχαρών»,
Το Βήμα 22.2.2004) και δεν γνωρίζω σε
ποιους άλλους.
Το πρόβλημα είναι ότι ουδείς γνωρί­
ζει ποιες αγωγές έχουν γίνει και για
ποιον λόγο. Ουδείς γνωρίζει πόσες
αγωγές κατατέθηκαν συνολικά, ή πό­
σες αγωγές κατατίθενται κάθε μέρα.
Ουδείς γνωρίζει πόσα χρήματα κατα­
βλήθηκαν για αποζημιώσεις. Αγωνιζό­
μαστε -πιο σωστά: υποτίθεται ότι αγω­
νιζόμασ τε- κατά των αγωγών, χωρίς
να γνωρίζουμε την έκταση του προ­
βλήματος.
Αυτή η «Μαύρη Βίβλος λογοκρισίας
στον ελληνικό Τύπο» μπορεί να αποτε-
λέσει ένα πρώτης τά ξη ς εργαλείο για
την κατάργηση αυτού του ανελεύθε­
ρου νόμου. Τα συντριπτικά στοιχεία
που θα αποκαλύψει (αριθμός αγωγών,
ύψος αποζημιώσεων, γελοίες περι­
πτώσεις κ.λπ.) θα αναγκάσει ακόμη κι
εκείνους που θεωρούν ότι «ο Τύπος το
έχει παρακάνει» να ξανασκεφτούν την
στάση τους.
Τέλος πρέπει να πούμε και για το φαι­
νόμενο των «ενδοδημοσιογραφικών
αγωγών». Τα συλλογικά μας όργανα
οφείλουν να καλέσουν όλους τους συ­
ναδέλφους να περνούν πρώτα από τα
πειθαρχικά τους όργανα πριν καταφύ­
γουν στη Δικαιοσύνη. Δεν είναι ανάγκη
να βγάζουμε τα μάτια μόνοι μας.
Χρειάζεται να αποκτήσει κουλτούρα
ελευθερίας ο δημοσιογραφικός κλά­
δος. Ό χι μόνο σε ό,τι αφορά την ελευ­
θερία των Αφγανών, Ιρακινών και άλ­
λων αντι-ιμπεριαλιστών, αλλά για τα
ελληνικά πράγματα. Ελπίζω κάποια
στιγμή να σοβαρευτούμε και μετά τα
συνέδρια, κάτι να κάνουμε.
33
Οι «νταβατζήδες» νικήθηκαν,
ζητώ η συγκέντρωση της διαπλοκής
Από το δόγμα του «βασικού μετόχου» στο δόγμα «όλα είναι δικά σας»
του Τάσου Σιδερη
ι εργασ ίες τη ς Ο λομέλειας τη ς
Ο
Βουλής έκλεισαν για τη φετινή
περίοδο με την ψήφιση του νό­
μου για τη συγκέντρωση των
M ME. Τα όσα ρυθμίζει σε καμία
περίπτωση δεν θα τα ακούγατε στο συ­
νέδριο τη ς Ν έας Δημοκρατίας, όπου ο
πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής
εγκαινίασε άλλο ένα «δόγμα» του: το
«Όχι στο διχασμό». Το προηγούμενο,
αυτό των «νταβατζήδων», μπήκε ορι­
στικά στο χρονοντούλαπο τη ς ιστο­
ρίας. Μ ε την πλήρη ικανοποίηση των
μεγαλοεκδοτών, μεγαλομετόχων και
πάσης φύσεως παλαιών και νέων ιδιο­
κτητών στο χώρο των MME. Δεν είναι
τυχαία η παντελής σιωπή όλων των
εφημερίδων για το νομοθέτημα Ρουσ-
σόπουλου. Ο ύτε η απροκάλυπτη υπο­
στήριξη στα όσα επιφέρει για το επό­
μενο διάστημα. Η κυβέρνηση εξα γ ό ­
ρασε σε τιμή ευκαιρίας την υποστήρι­
ξη των μεγαλοεκδοτών-καναλαρχών.
Ίσως και να είναι σύμπτωση. Ο προη­
γούμενος νόμος για τα ηλεκτρονικά
MME, επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, ο πε­
ρίφημος νόμος 2328 του Ευάγγελου
Βενιζέλου, ψηφίστηκε μέσα στο καλο­
καίρι, δέκα μήνες πριν τις βουλευτικές
εκλογές. Προέβλεπε, μεταξύ άλλων,
την αδειοδότηση των ιδιωτικών τη λεο ­
πτικών καναλιών. Δώδεκα χρόνια μετά,
πάλι καλοκαίρι και πάλι σε χρόνο πριν
τις πολιτικές εκλογές, ένας νέος νόμος
προβλέπει -ω , τι σύμπτωση- τη χορή­
γηση αδειών στα ιδιωτικά κανάλια. Υπό
άλλους όρους βέβαια και ενόψει της
νέας ψηφιακής εποχής.
Θα τολμήσουμε την πρόβλεψη. Κα­
μία άδεια λειτουργίας σε ιδιωτικό κα­
νάλι αναλογικής εκπομπής δεν πρόκει­
ται να δοθεί. Τουλάχιστον μέχρι την
οριστική διακοπή της αναλογικής τη ­
34
λεοπτικής εκπομπής. Για ολόκληρη
την Ευρώπη, από την αναπτυγμένη
Βρετανία ως την αναπτυσσόμενη
Βουλγαρία, ο χρόνος τη ς διακοπής εί­
ναι το 2012. Για την Ελλάδα όλοι δια­
βλέπουν το έτο ς 2015! Και το παιχνίδι
τη ς ψηφιακής, βλέπετε, πρέπει να κο­
πεί και να ραφ τεί στις απαιτήσεις των
μεγαλομετόχων.
Η επιλογή τη ς κυβέρνησης τη ς ΝΔ να
ψηφίσει άρον άρον το νόμο τη ς συγκέ­
ντρωσης, ένα χρόνο μετά το ναυάγιο
του «βασικού μετόχου», έχει την εξή γη ­
σή της. Και φυσικά δεν είναι για να βά­
λει τά ξη στο άναρχο τηλεοπτικό τοπίο,
όπως προκλητικά υποστήριζαν επί
τρ εις μέρες στη Βουλή τα κυβερνητικά
στελέχη. Ο κύριος λόγος είναι ότι το
ελληνικό μιντιακό κεφάλαιο ήταν έτοι­
μο για την επόμενη φάση του. Να ηγη-
θεί της υπερσυγκέντρωσης, να προε­
τοιμαστεί με δικούς του όρους για την
είσοδο πουλυεθνικών ομίλων, να προ-
σ τατευθεί απέναντι στις επιθετικές κι­
νήσεις των γιγάντων των τηλεπικοινω­
νιών που με ξένα πλέον κεφάλαια θ έ­
λουν και τα μίντια. Απέναντι του ς οι έλ-
ληνες εκδότες, στην παρούσα φάση,
τοποθετούν κεφάλαια εφοπλιστικά.
Δεν είναι τυχαίες οι τελευτα ίες κινήσεις
στο χώρο των MME. Εφοπλιστές εμφ α­
νίζονται με υπερβολικά πολλά λεφ τά
και επενδύουν στα MME, πάντα σε σ τε­
νή συνεργασία, υπό τη σκέπη σχεδόν,
των παραδοσιακών εκδοτών. Και αυτή
η φάση μόλις ξεκίνησε.
ΑΠΟ ΤΟ «ΒΑΣΙΚΟ ΜΕΤΟΧΟ»
ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΟ ΤΟΥ «ΠΑΡΤΕ ΤΑ ΟΛΑ»
Δύο χρόνια μετά το οριστικό ναυάγιο
του «βασικού μετόχου» και τον πλήρη
ενταφιασμό των ρυθμίσεων για τον
έλεγχο της διαπλοκής με την εξουσία
των κατασκευαστώ ν και μετόχων
M M E, η κυβέρνηση το υ Κ. Καραμανλή
δείχνει να έχ ει πάρει το μάθημα της.
Μ ε το νέο νόμο τη ς συγκέντρωσης:
-επ ιτρ έπ εται η 100% κατοχή ενός
M M E, ο έλεγχο ς σε ένα ενημερωτικό
Μ έσο και η συμμετοχή σε μη Ενημερω­
τικά, η συμμετοχή και στις 4 κατηγο­
ρίες M M E (Τύπος, ραδιόφωνο, τηλεό­
ραση, Internet)
- Η κατοχή δεν ελέγχετα ι παρά μόνο
στην κατάχρηση τη ς δεσπόζουσας θέ­
σης M M E ή μετόχου στην κάθε σχετική
αγορά (ραδιόφωνο-τηλεόραση-Τύπος)
ή στο σύνολο των τεσσάρω ν αγορών.
Αρμόδια αρχή ελέγχου τη ς κατάχρη­
σης δεσπόζουσας θέσ η ς είναι η Επι­
τροπή Ανταγωνισμού (με τα γνωστά
προβλήματα λειτο υρ γία ς τη ς). Η κατά­
χρηση δεσπόζουσας θέσ ης πρέπει να
αποδεικνύεται από την άσκηση αθέμι­
τη ς επιρροής ή αθέμιτω ν πρακτικών
στρέβλωσης το υ ελεύ θερ ο υ ανταγωνι­
σμού.
-Επ ιτρέπ εται ο έλεγχο ς ή η συμμετο­
χή σε M M E μέσω συγγενικών προσώ­
πων, εκτός εάν απ οδειχθεί αθέμιτη
επιρροή!
Ή ταν τόση μεγάλη η πρεμούρα της
κυβέρνησης να ικανοποιήσει τους
πρώην χαρακτηριζόμενους «νταβατζή­
δες» που εφ ευ ρ έθη κ ε νομικίστικη τα­
κτική για να ξεπ ερασ τεί το Σύνταγμα.
Επειδή απ αγορεύει τον έλεγχο σε
M M E πολλών κατηγοριών, εισάγεται
σε παγκόσμια πρώτη, η έννοια των
«ενημερωτικών και μη ενημερωτικών
Μέσων». Μ έχρι και τα αθλητικά MME,
ραδιόφωνα ή τηλεοπ τικά κανάλια, για
το νόμο δεν αποτελούν κατηγορία
«ενημερωτικού Μέσου»!
Έτσι οι έλληνες μεγαλομέτοχοι MME
μπορούν με τη σφραγίδα του νόμου να
ελέγχουν - συμμετέχουν σε ένα κανάλι
ενημερωτικό, σε μη ενημερω τικό κανά­
λι, έως σε 6 ραδιοφωνικούς σ ταθμούς
(3 στην Αθήνα - 3 στην π εριφέρεια) μη
ενημερωτικούς, να μετέχουν - κατέ­
χουν εφ ημερίδα και portal ή site.
ΣΤΟ «ΠΙΑΤΟ» ΤΟΥΣ
ΚΑΙ Η ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
Παγκόσμιας πρωτοτυπίας μέρος
δεύτερον, στον ίδιο νόμο. Π α ρ έχ ετα ι η
δυνατότητα σε ετα ιρ εία ηλεκτρονικού
MME να είναι τα υτόχρ ονα και πάροχος
δικτύου (φ ορέας δηλαδή που θα συ­
γκεντρώνει τηλεοπ τικά σήματα στην
ψηφιακή εποχή σε πλατφόρμα) και πά­
ροχος πολυπλεξίας (φ ορέας που θα
διανέμει ραδιοτηλεοπτικά σήματα σε
πλατφόρμες) και πάροχος π εριεχομέ­
νου (φορέας που θα προσφέρει ραδιο­
τηλεοπτικά π ρογράμματα και υπηρε­
σίες). Και ακόμη πιο εξω φρενικό. Απα­
γορεύει στις ετα ιρ είες τηλεπικοινω­
νιών (παρόχους δικτύου σύμφωνα με
τη νομοθεσία τη ς απ ελευθέρω σης
ηλεκτρονικών επικοινωνιών) να λει­
τουργήσουν (παρέχουν) ραδιοτηλεο­
πτικά προγράμματα. Σ ε πλήρη α ντίθε­
ση με το πνεύμα τη ς απ ελευθέρω σης
δε, καθίσταται απ αγορευτικό να έρ θ ει
οποιοσδήποτε νέος ραδιοτηλεοπτικός
φορέας να επενδύσει στην Ελλάδα.
Υποχρεωτικά θα πρέπει να το κάνει μέ­
σα από υφιστάμενα και λειτουργούντα
ήδη ελληνικά ραδιοτηλεοπ τικά Μ έσα.
Επιπλέον κίνητρο για αυτό τα κριτήρια
συγχωνεύσεων ή εξαγορώ ν.
ΤΟ «ΣΚΑΝΔΑΛΟ» ΤΗΣ ΕΡΤ
Σκανδαλώδης είναι η προώθηση του
κρατικού, πλήρως ελεγχόμενου, μαγα­
ζιού της ΕΡΤ Α.Ε. Ενεργοποιείται η «νε­
κρή» θυγατρική εταιρεία για να παρα­
δοθεί στους ιδιώτες με την προίκα του
ανταποδοτικού τέλο υ ς που πληρώνουν
οι έλληνες πολίτες, αλλά και τη ς περι­
ουσίας τη ς μητρικής χρεω μένης εται­
ρείας. Η «θυγατρική», που αποτέλεσε
το εύρημα τη ς κυβέρνησης του
ΠΑΣΟΚ, για να φ τιαχτεί η ψηφιακή συν­
δρομητική τηλεόραση που δεν λειτούρ­
γησε ποτέ, επανέρχεται στο νέο κρατι­
κό παιχνίδι, αιπή τη φ ορά επίγειο ψη­
φιακό. Έτσι αφ ενός η ΕΡΤ υποχρεώνε­
ται να «ανεβάσει» στην πλατφόρμα των
δικών της ψηφιακών συχνοτήτων τα δο­
Λ 35
ρυφορικά κανάλια, το πρόγραμμα της
Βουλής και περιφερειακά κανάλια, αφ ε­
τέρ ου παίρνει «μπόνους» την ανάπτυξη
επίγειας ψηφιακής όταν όλα τα άλλα
ιδιωτικά κανάλια δεν μπορούν. Μπο­
ρούν όμως να «επενδύσουν» στη θυγα­
τρική Α.Ε και να πάρουν ως το 49% του
μετοχικού κεφαλαίου της. Το παράδειγ­
μα τη ς εξέλιξης τη ς Cosmote μπορεί να
περιγράφει το μέλλον τη ς ΕΡΤ.
ΚΟΡΟΪΔΕΥΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ;
Η δεύτερ η αιτία ψήφισης του νόμου
τη ς συγκέντρωσης αναζητείται στις
υποχρεώσεις τη ς Ελλάδας έναντι της
Κομισιόν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μας
έπιασε στα πράσα. Επέβαλε πρόστιμο
ύψ ους 6.132 ευρώ στην Ελλάδα, από
τις 14 Απριλίου 2005 όταν η χώρα μας
παραπέμφθηκε στο ευρωπαϊκό δικα­
στήριο και για κάθε ημέρα μέχρι να
υπ άρξει δεύτερ η καταδικαστική από­
φαση. Ο λόγος τιμω ρίας είναι ότι δεν
απ ελευθέρω σε τις ραδιοτηλεοπτικές
υπηρεσίες στο πλαίσιο τη ς ευρωπαϊ­
κής νομοθεσ ίας για τις ηλεκτρονικές
επικοινωνίες. Ο νόμος Ρουσσόπουλου
προσχηματικά και μόνο απελευθερώ ­
νει τη ραδιοτηλεόραση για την ψηφια­
κή εποχή. Λ έει στους Ευρωπαίους ότι
η χώρα δ ια θέτει ήδη το νόμο για την
ψηφιακή μετάβαση και γλιτώνει τη
δεύτερ η παραπομπή. Στην πραγματι­
κότητα όμως κανένα τηλεοπτικό κανά­
λι δεν μπορεί να εκπέμψει ψηφιακά,
παρά το ότι τυπικά μπορεί να το κάνει
από αύριο. Δεν υπάρχουν συχνότητες
για ψηφιακή εκπομπή. Και η (πονηρή)
κυβέρνηση τη ς ΝΔ, όπως κάθε άλλη
κυβέρνηση, κράτησε το μαχαίρι της πί­
τα ς για τη μετεκλογική περίοδο. Τότε
θα φτιαχτούν οι ψηφιακοί χάρτες συ­
χνοτήτων, τό τε θα εκδοθεί προεδρικό
διάταγμα για την ψηφιακή αδειοδότη-
ση. Καμία εταιρεία τηλεπικοινωνιών
δεν μπορεί να δώσει τηλεοπτικό πρό­
γραμμα στο internet ή το κινητό τηλέ­
φωνο, εκτός αν πάρει άδεια από το
ΕΣΡ. Και επειδή δεν υπάρχουν συχνό­
τητες, ώστε να εκπέμπουν τα τηλεοπτι­
κά κανάλια και αναλογικά και ψηφιακά,
η κυβέρνηση αποφάσισε να καταργή­
σει τα τοπικά κανάλια στην ελληνική
περιφέρεια! Βάζει το δίλημμα ή γίνε­
στε και εσείς «μεγάλοι» ή βάζετε λου-
κέτο. Παρά τις αντιδράσεις στην περι­
φέρεια, και αυτή η επιλογή πέρασε χω­
ρίς να ανοίξει (πολιτικά) μύτη.
Εννοείται ότι όλα τα μεγάλα ζητήμα­
τα με τα οποία ασχολούνται τα σοβαρά
κράτη, όπως η διαβούλευση για την
ψηφιακή χωριτικότητα, το κόστος με­
τάβασης στην επίγεια ψηφιακή, το μο­
ντέλο του αποκωδικοποιητή, οι ανά­
γκες για νέες κεραίες κλπ, θέματα που
αφορούν τον πολίτη, στην ελληνική
πολιτική σκηνή είναι απλώς ανύπαρ­
κτα. Γιατί το παιχνίδι παίζεται (πάντα)
από την πολιτική εξουσία και τους κα-
τέχοντες τα Μέσα. Ο πολίτης θα πλη­
ρώσει στο τέλος και τον (ψηφιακό) λο­
γαριασμό. <Pj
 Η διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού στην Κύπρο
δεν ήταν, βεβαίως, κεραυνός εν αιθρία. Αντίθετα, «ψηνό­
ταν» εδώ και πολύ καιρό. Ωστόσο δεν παύει να αποτελεί μια
σημαντική εξέλιξη, με άγνωστες ακόμα συνέπειες στην πα­
ραπέρα πορεία τη ς Μεγαλονήσου.
Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι, καταρχάς, οι επόμενες προ­
εδρικές εκλογές πρόκειται να διεξαχθούν κανονικά τον επό­
μενο χρόνο, που σημαίνει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία μπαί­
νει σε μια πολύ μακρά προεκλογική περίοδο, με ό,τι και αν
σημαίνει αυτό.
Έπειτα, μπορεί το «διαζύγιο» των τριών κομμάτων του κυ­
βερνητικού συνασπισμού -ΑΚΕΛ, ΔΗ KO, Ε Δ Ε Κ - να έγινε
«πολιτισμένα», είναι βέβαιο, όμως, ότι η συνέχεια θα είναι
μάλλον... πολεμική, καθώς οι γ έφ υ ρ ες που συνέδεαν μέχρι
τώ ρα το ΑΚΕΛ με τον πρόεδρο Τάσσο Παπαδόπουλο, εξι­
σορροπώντας έτσι τις μεγάλες διαφορές τους, θεω ρούνται
πλέον ως πολιτικά περιττές.
Για του λόγου το αληθές, ο ίδιος ο πρόεδρος του ΑΚΕΛ και
μελλοντικός υποψήφιος για την προεδρία τη ς Δημοκρατίας
Δημ. Χριστόφιας έδωσε μια πρόγευση του τι πρόκειται να
ακολουθήσει, σπεύδοντας να δηλώσει, μια ημέρα πριν από
την επισημοποίηση του «διαζυγίου», ότι, κατά την περίοδο
των συζητήσεων για το περίφημο σχέδιο Ανάν και του δημο­
ψηφίσματος που ακολούθησε, στις αρχές του 2004, υπήρ­
χαν ουσιαστικές διαφ ορές μεταξύ του ΑΚΕΛ και του Τ. Πα-
παδόπουλου και ότι το ΑΚΕΛ είχε κάνει συγκεκριμένες προ­
τάσεις, οι οποίες, αν είχαν γίνει δεκτές, θα «έκαναν τη ζωή
μας λιγότερο δύσκολη».
Επίσης, στην πρόσφατη συνδιάσκεψη το υ ΑΚΕΛ, οπότε
αποφασίστηκε με σχεδόν απόλυτη ομοφωνία η υποψηφιό­
τη τα Χριστόφια για την π ροεδρία τη ς Δημοκρατίας, προτά-
θηκε ακόμα να είναι ο Δημ. Χριστόφιας κοινός υποψήφιος
και των τριών κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού.
Μ ια πρόταση, η οποία βεβαίω ς δεν έγινε δεκτή, αφήνει
ωστόσο το επικοινωνιακό πλεονέκτημα στο ΑΚΕΛ.
Στο πλαίσιο αυτό, κύκλοι το υ ΑΚΕΛ λένε ότι στην προη­
γούμενη προεδρική εκλογή είχε γίνει συμφωνία με το ΔΗ-
ΚΟ να υποστηριχθεί ο Τ. Παπαδόπουλος απ’ τα δυο κόμμα­
τα, με την προϋπόθεση ότι στις εκλο γές το υ 2008 θα υπο­
στηριζόταν από κοινού η υποψηφιότητα το υ Δημ. Χριστό-
φια. Ο ίδιος ο Τ. Παπαδόπουλος ωστόσο διαψ εύδει σήμερα
ότι υπήρξε τέτο ια συμφωνία.
Α νεξάρτητα από αυτά, πάντως, οι τρ εις πολιτικοί που ανα­
μένεται να κατέλθουν ως υποψήφιοι για την προεδρία
-Δ η μ . Χριστόφιας, Τ. Παπαδόπουλος και I. Κασουλίδηςτου
Δ Η Σ Υ - πρόκειται να ξεκινήσουν την προεκλογική τους εκ­
στρατεία ισοδύναμα σχεδόν, με βάση τουλάχιστον τις επι­
δόσεις το υ ς στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση. Που
σημαίνει ότι, αν η εκλογική το υ ς δύναμη παραμείνει στα ίδια
επίπεδα, η εκλογή προέδρου θα «παιχτεί» στον δεύτερο γύ­
ρο. Στον οποίο κατά τα φ αινόμενα μονομάχοι θα είναι οι
Χριστόφιας και Παπαδόπουλος, οπότε αναμένεται να προ­
κόψουν νέες συμμαχίες, που θα κρίνουν και το τελικό απο­
τέλεσμα.

ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ... ΟΥΔΕΤΕΡΟ ΠΡΟΕΔΡΟ

Προσωπικότητα κοινής αποδοχής για
τη θέση του προέδρου της Δημοκρα­
τίας στην Τουρκία αναζητούν ο πρωθυ­
πουργός Ταγίπ Ερντογάν και ο αρχη­
γός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού
Κόμματος Ντενίς Μπαϊκάλ, οι οποίοι
φαίνεται να έχουν συμφωνήσει σε κάτι
τέτοιο, προκειμένου να ξεπεραστεί το
αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί και το
οποίο ευθύνεται για την παράταση,
εδώ και δυο μήνες, της παραμονής
στην προεδρία του Μ εχμέτ Σεζέρ.
Μια τέτοια εξέλιξη, όμως, αναπόφευ­
κτα θα δρομολογηθεί μετά τη δ ιεξα ­
γωγή των βουλευτικών εκλογών της
22ας Ιουλίου. Στο μεταξύ, το κόμμα
του Μπαϊκάλ αντιδρά έντονα στην
πρόθεση του Συμβουλίου της Ευρώ­
πης να αποστείλει στις εκλογές ομάδα
40 περίπου παρατηρητών.

36
 ΗΠΑ ΤΟ ΜΕΤΕΩΡΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΜΠΟΥΣ

Μ εταξύ σφύρας και άκμονος βρίσκεται

ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους, ο οποίος
αντιμετωπίζει από τη μια τη χειροτέρευ­
ση της κατάστασης στο Ιράκ και το Αφ­
γανιστάν και από την άλλη την ογκούμε-
νη αντίδραση της κοινής γνώμης αλλά
και του Δημοκρατικού Κόμματος.
Το τελευταίο διάστημά οι επιθέσεις των
ιρακινών ανταρτών έχουν αυξηθεί δρα­
ματικά, κάθε φορά με νέους στόχους, εί­
τε στο Νότο είτε στο Βορά, καθιστώντας έτσι τις νέες αμερικανι­
κές δυνάμεις που έχουν μεταφερθεί στην περιοχή αδύναμες να
αντιδράσουν. Το γεγονός αυτό, μάλιστα, αναμένεται να περι­
λαμβάνεται, με περισσότερες λεπτομέρειες, σε μια έκθεση της
στρατιωτικής διοίκησης που πρόκειται να φτάσει στην Ουάσι-
γκτον και η οποία, πληροφορίες λένε, ότι παρουσιάζει τα πράγ­ ΠΑΚΙΣΤΑΝ ΕΠΝΙΞΑΝ ΤΟ ΤΖΑΜΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ
ματα περισσότερο ζοφερά από όσο φαίνονται αυτή τη στιγμή.
Ταυτόχρονα, στο Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν, που έχουν ενισχύ- Μ ε μια σφοδρή επίθεση, την περασμένη Τετάρτη, ο στρα­
σει με διάφορους τρόπους τη δύναμή τους, αυξάνουν συνεχώς τό ς του Πακιστάν τερμάτισε βίαια την κατάληψη του Κόκκι­
τις επιθέσεις τους εναντίον των δυνάμεων του ΝΑΤΟ που σταθ­ νου Τζαμιού στο Ισλαμαμπάντ, όπου άγνωστος αριθμός
μεύουν στη χώρα, πετυχαίνοντας να θέτουν όλο και περισσότε­ ένοπλων φανατικών ισλαμιστών παρέμεναν για αρκετές
ρες περιοχές υπό τον έλεγχό τους. ημ έρ ες κλεισμένοι, κρατώντας ως ομήρους αρκετές δεκά­
Η κατάσταση αυτή έχει γίνει κόλαφος για τον πρόεδρο Μπους, δ ες γυναικών και παιδιών, με κύριο αίτημα την επιβολή στη
ο οποίος στις αρχές αυτής της εβδομάδας επέμεινε στην ανα­ χώρα του ισλαμικού νόμου.
γκαιότητα της ενίσχυσης των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ, Και αυτό, παρά το γεγονός ότι οι έγκλειστοι στο Κόκκινο
από την άλλη πλευρά, ωστόσο, σύμφωνα με πολιτικούς κύ­ Τζαμί φαίνεται πως είχαν την υποστήριξη του ίδιου του δι­
κλους στην Ουάσιγκτον, προσπαθεί να βρει τρόπο απεγκλωβι- κτάτορα τη ς χώρας, του στρατηγού Περβέζ Μουσάραφ, ο
σμού των δυνάμεων της χώρας του από την περιοχή -μ ια προ­ οποίος του ς χρησιμοποιούσε όποτε βρισκόταν σε δύσκολη
σπάθεια, την οποία ήδη μελετά και για τις βρετανικές δυνάμεις θέση, που σημαίνει ότι αυτή τη φορά η κατάσταση είχε φύ­
ο νέος πρωθυπουργός της χώρας Γκόρντον Μπράουν, που γ ει από κάθε έλεγχο.
αντικατέστησε τον Τόνι Μπλερ. Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι την επίθεση του στρατού
0 Μπους ειδικότερα, εκτός από την πολεμική που δέχεται από διέτα ξε ο στρατηγός Μουσάραφ, έχοντας το «πράσινο
το Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο μεθοδεύει νέο νόμο για την φως» από την Ουάσιγκτον, σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή
απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από το Ιράκ, έχει να Ένωση, η οποία, γνωρίζοντας πού θα οδηγούσε μια επίθε­
αντιμετωπίσει και την οργή της κοινής γνώμης, η οποία σε ποσο­ ση και τι επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει, ζητούσε επίμονα
στό πάνω από 60% τάσσεται πλέον εναντίον της συνεχιζόμενης από τον Μ ουσάραφ να κάνει περισσότερες διαπραγματεύ­
κατοχής του Ιράκ, ενώ έχουν αρχίσει να ακούγονται και φωνές σεις, ενώ και ο γ.γ. του ΟΗΕ Μπα Κι Μουν έκανε εκκλήσεις
που ζητούν την απομάκρυνσή του από τη θέση του προέδρου. για ειρηνικό τερματισμό της κρίσης.

ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ

Με βήμα σημειωτόν προχωρεί στην
επιβολή τη ς κυβέρνησης που σχημάτι­
σε πρόσφατα ο Παλαιστίνιος πρόε­
δρος Μ αχμούντ Αμπάς, ο οποίος, σε
μια ακόμα προσπάθεια να καταστήσει
ανενεργή την οργάνωση Χαμάς, νική­
τρια των περσινών βουλευτικώ ν εκλο­
γών, επιδιώκει την εκλογή ενός νέου
προέδρου το υ Ν ομοθετικού Συμβουλί­
ου (Βουλής) που θα π ροέρχεται από
την οργάνωση Φατάχ, σε αντικατάστα­
ση του σημερινού προέδρου Αζίζ Ντο-
ουέικ, εκπροσώπου τη ς Χαμάς, που
όμως έχει σ υλληφ θεί από τον ισραηλι-
νό στρατό και βρίσκεται στη φυλακή.
Η Χαμάς βεβαίως ανθίσταται σε μια
τέτο ια ενέργεια, όπως ανθίσταται και
στην επιμονή του Αμπάς να πείσει τη
Δύση για την αναγκαιότητα τη ς απο­
στολής διεθνούς δύναμης στην περιο­
χή τη ς Γάζας, η οποία βρίσκεται υπό
τον έλεγχο τη ς Χαμάς.
Κάτω από τις συνθήκες αυτές, η δια­
μάχη της Χαμάς και του Αμπάς, ως
προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής
αλλά και εκπροσώπου της Φατάχ, συ­
νεχίζεται με όλα τα μέσα και τίποτα
δεν αποκλείει την εκδήλωση νέου γύ­
ρου θερμών επεισοδίων, σε μια περίο­
δο μάλιστα που διαπραγματευτής εκ
μέρους του ΟΗΕ στην περιοχή ανα­
λαμβάνει ο πρώην πρωθυπουργός της
Βρετανίας Τόνι Μπλερ.

Οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές
στην Τουρκία
του Ν τειβιντ Τονγκ
ν το διακύβευμα είναι η δημο­
Α
κρατία, τό τε οι Τούρκοι αξίζουν
τη συμπάθεια. Στις 22 Ιουλίου,
τα ψηφοδέλτιά το υ ς θα ξεπερ­
νούν τα 213 εκατοστά σε μά­
κρος, καθώς τόσο χρειάζεται για να
περιληφθούν σ’ αυτά και τα 16 πολιτι­
κά κόμματα και οι ανεξάρτητοι υποψή­
φιοι των εκλογών. Ωστόσο, οι πραγμα­
τικές προοπτικές είναι περιορισμένες,
εξαιτίας τόσο των κανόνων του παιχνι­
διού όσο και των ανούσιων χαρακτηρι­
στικών των πρωταγωνιστών του.
Και πρώτα οι κανόνες. Αυτοί προϋπο­
θέτουν μόνο δύο δρόμους για την τελ ι­
κή αντιπροσώπευση των πολιτών στην
Τουρκία: Είτε δηλαδή το κόμμα που
υποστηρίζουν να συγκεντρώσει πάνω
από 10% των ψήφων, είτε ο ανεξάρτη­
το ς υποψήφιος που υποστηρίζουν να
εξασφαλίσει την αναγκαία μερίδα του
συνολικού αριθμού των ψήφων στην
περιοχή που έχει θέσ ει υποψηφιότητα,
ανάλογα βεβαίως και με τον συνολικό
αριθμό των ανεξάρτητω ν υποψηφίων
στην περιοχή αυτή.
Το μέτρο του 10% είχε επιβληθεί στη
δεκαετία του ’80, με στόχο να αποτρα­
πεί η είσοδος στη Βουλή των Κούρ­
δων, πράγμα βεβαίως που δεν «δούλε­
ψε» και οι Κούρδοι δεν έμειναν εκτός
Βουλής, καθώς πρόλαβαν και σχημάτι­
σαν συμμαχία με το υ ς σοσιαλδημο­
κράτες. Το 2002, η εφαρμογή του μέ­
τρου είχε ως αποτέλεσμα δύο μόνο
κόμματα να περάσουν στη Βουλή, το
Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του
Ταγίπ Ερντογάν, το οποίο συγκέντρω­
σε το 34,3% των ψήφων που του έδω­
σαν το 66% των βουλευτικών εδρών,
και το Ρεπούμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα
του Ντενίζ Μπάίκάλ, το οποίο συγκέ­
ντρωσε το 19,4% των ψήφων και το
32,4% των βουλευτικών εδρών. Που
σημαίνει ότι 41% των ψηφοφόρων,
που ψήφισαν υπέρ των άλλων οκτώ
38
ΤΟΥΡΚΙΑ
πολιτικών κομμάτων, δεν αντιπροσω­
πεύτηκαν στη Βουλή.
Ο Ερντογάν υποσχέθηκε ότι θα αλλά­
ξει αυτή την κατάσταση, όπως επίσης
και έναν κανονισμό των κομμάτων που
επιτρέπει στον αρχηγό του κόμματος
να λειτουργεί σαν ένας δικτατορίσκος,
μια τέχνη στην οποία ο Μπάίκάλ ξεχω ­
ρίζει. Ίσως σχεδίαζε να το κάνει αυτό
μετά την υποβολή τη ς υποψηφιότητάς
του για την προεδρία τη ς Δημοκρα­
τίας, στις προεδρικές εκλογές που επι-
χειρήθηκε να διεξαχθούν τον περα­
σμένο Μάιο. Εκείνη, όμως, η εκλογική
διαδικασία υπονομεύτηκε από το Συ­
νταγματικό Δικαστήριο, το οποίο όρισε
ότι η Βουλή μπορούσε να αρχίσει την
εκλογή του νέου προέδρου τη ς Δημο­
κρατίας μόνο αν ήταν παρόντα τα δύο
τρ ίτα των μελών της. Αποτέλεσμα α υ­
τή ς τη ς μεθόδευσ ης ήταν να έλθουν
νω ρίτερα οι βουλευτικές εκλογές, οι
οποίες κανονικά επρόκειτο να δ ιεξα ­
χθούν τον ερχόμενο Νοέμβριο, και μά­
λιστα να διεξαχθούν με το ίδιο σύστη­
μα. Μ ε το οποίο οι δύο στους τρ εις ψη­
φοφόρους δεν αντιπροσωπεύονται
στη σημερινή Βουλή.
Ό σο για τα χαρακτηριστικά των παι­
χτών στο εκλογικό παιχνίδι, είναι δύ­
σκολο να μη συμμερισθεί κανείς την
απελπισία όλων σχεδόν όσων βρίσκο­
νται στην Α ρισ τερά και στο Κέντρο, κα­
θώ ς έχουν εναντίον το υ ς κόμματα που
το υ ς περιβάλλουν και τα οποία χαρα­
κτηρίζονται είτε από ισλαμιστικές είτε
από ακρ αίες εθνικισ τικές τάσεις.
Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυ­
ξης του Ερντογάν έχ ει μια καλή σειρά
επιτυχιών στις θεσ μικές μεταρρυθμί­
σεις και στην οικονομία. Ωστόσο,
κρυμμένες στις π τυχές των πολλών
δραστηριοτήτω ν το υ βρίσκονται μια
σειρά ενεργειώ ν που ευνοούν την εκ­
δοχή το υ σουνιτικού Ισλάμ που αντι­
προσωπεύει. Ο ι εθνικές εορτές των
παιδιών έχουν τα υ τισ τεί με την άμιλλα
που επιβάλλει το Κοράνι. Τα παιδιά
των Αλεβίδων, οπαδοί το υ χαλίφη Αλί,
οι οποίοι διαφ έρουν από τους σιίτες
το υ Ιράκ ως προς τη ν ανεκτικότητα και
τον εκσυγχρονισμό το υ ς, έχουν υπο­
χρ εω θεί να ακολουθούν τη σουνιτική
θρησκευτική παιδεία. Ο ι πωλήσεις αλ­
κοόλ έχουν απ αγορευτεί. Έ να νοσοκο­
μείο έχ ει δημιουργήσ ει διαφορετικές
τρ άπ εζες αίματος για άνδρες και για
γυναίκες, ενώ α ρ κ ετές κοινότητες
έχουν δημιουργήσει παραλίες και πάρ­
κα μόνο για γυναίκες. Ο Ερντογάν έχει
προσπαθήσει να καταστήσει έγκλημα
τη μοιχεία. Η μαντίλα του κεφαλιού
έχει δ ια δ ο θεί ευρ έω ς και, αν ο
Αμπντουλάχ Γκιουλ εκλεγεί πρόεδρος
τη ς Δ ημοκρατίας, θα εισ έλθει και στο
προεδρικό μέγαρο.
Ό σο για τα κόμματα τη ς Δεξιάς, αρ­
κετά έχουν τις ρίζες το υ ς στο έγκλημα.
Το Κόμμα Εθνικής Δράσης απλώνει
την ομπρέλα το υ πάνω από τους Γκρί-
ζους Λύκους, υπεύθυνους βομβιστι­
κών ενεργειώ ν και ένοπλων επιθέσεων
στη δεκαετία του 7 0 . Μ έλη του κόμμα­
το ς Μπουγιούκ Μπιρλίκ βρίσκονταν
κοντά σ ’ εκείνους που κατηγορήθηκαν
για τη δολοφονία το υ Χραντ Ντινκ, του
αρμένιου εκδότη, τον Ιούνιο του 2006.
Ο αδελφ ός και ο π ατέρας του Τζεμ Ου-
ζάν έχουν κατηγορ ηθεί για τη ληστεία
μιας τράπεζας. Ο Μ εχ μ έτ Αγάρ ήταν
αστυνομικός διοικητής, γνω στός για
τις σχέσεις του με το βαθύ κράτος, οι
δραστηριότητες το υ οποίου στη δεκα ­
ετία το ’90 υπήρξαν αξιοσημείω τες.
Όλοι αυτοί ακολουθούν μια ακραία
εθνικιστική γραμμή, χρησιμοποιώντας
τη ρητορική τη ς δ εκα ετία ς του ’30 και
σχεδόν όλοι υποστηρίζουν έναν ενι-
σχυμένο ρόλο των τουρκικώ ν ενόπλων
δυνάμεων για τη λειτουργία τη ς δημο­
κρατίας στην Τουρκία.
Δυστυχώς για την Αριστερά, το Ρε-
πουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα του Μπαϊ-
κάλ διακρίνεται και για τα δυο χα ρ α ­
κτηριστικά, τον σωβινιστικό εθνικισμό
και το μιλιταρισμό. Τα συνδυάζει, μάλι­
στα, με μια μοιρολατρική οικονομική
και κοινωνική προσέγγιση η οποία είναι
περισσότερο σ υγγενής προς τον α ρι­
στερό τρόπο σκέψης τη ς Ευρώπης κα­
τά τις δεκαετίες πριν από την πτώση
του τείχους του Βερολίνου, παρά προς
τη σύγχρονη σοσιαλιστική θεω ρία.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι πολλοί από
εκείνους που σχεδιάζουν να ψηφίσουν
υπέρ του κόμματος το υ Μπάίκάλ το
κάνουν με πολύ μεγάλη απροθυμία.
Στο κόμμα υπολόγιζαν ότι ανάμεσα
στους ψ ηφ οφόρους το υ ς θα περιλαμ­
βάνεται και η μεγάλη πλειοψηφία των
Αλεβίδων. Υπολόγιζαν σε ένα ποσοστό
15-20% του πληθυσμού. Από την άλλη
πλευρά, πολλοί από την Α ρισ τερά αρ-
νούνται απλώς να παραβλέψουν τον
δικτατορικό μιλιταρισμό το υ Μπάίκάλ.
Γι’ αυτούς η μόνη εναλλακτική λύση ε ί­
ναι να ψηφίσουν υπέρ ενός από το υ ς
ανεξάρτητους υποψήφιους, οι οποίοι
περιμένουν σε πολλές π ερ ιφ έρ ειες ξ ε ­
χειλώνοντας το ψ ηφ οδέλτιο στα 210
εκατοστά στο κουρδικό κέντρο του
Ντιαρμπακίρ.
Για τους Κούρδους, το να θέσουν
υποψηφιότητα ως ανεξά ρ τητοι είναι ο
μόνος τρόπος για να ξεπ εράσουν το
μέτρο του 10%, μια τακτική με την
οποία μπορούν οι Κούρδοι να αντιπρο-
σωπευθούν στην επόμενη Βουλή.
Υπάρχουν βεβαίω ς και άλλοι α ν εξά ρ ­
τητοι, οι οποίοι περιμένουν να δώσουν
στη σύγχρονη Α ρισ τερά τη ς Τουρκίας
φωνή στο κοινοβούλιο, με πιο κραυγα­
λέα περίπτωση τον δρα Μπασκίν
Οράν. £^|
Στην Τουρκία υπάρχουν
πολλοί στρατηγοί χωρίς στολή
Συνέντευξη του ανεξάρτητου υποψήφιου στις τουρκικές εκλογές
της 22ας Ιουλίου Μπασκίν Ορόν
ριν από 30 χρόνια το τουρκικό
Π
κράτος θα είχε φυλακίσει τον
δρα Μπασκίν Οράν για πολλές
από τις απόψεις που εκφράζει
σήμερα. Πραγματικά, πριν από
25 χρόνια η δικτατορία του Κενάν
Ε β ρ έντο ν απέλυσε από τη Σχολή Πολι­
τικών Επιστημών του Πανεπιστημίου
τη ς Άγκυρας. Ή ταν ένας απο τους 73
ακαδημαϊκούς που είχαν αυτή την αντι­
μετώπιση. Αποτελεί, όμως, ένα δείγμα
των αντιφάσεων στην Τουρκία το γεγο ­
νός ότι το Συμβούλιο τη ς Επικράτειας
αποφάσισε τελικά ότι η απόλυσή του
ήταν λανθασμένη, τον επ ανέφερε στη
θέσ η το υ και, όχι μόνο αυτό, στο διά­
στημα μεταξύ 1997 και 2005 εργάσθη-
κε επίσης ως καθηγητής μερικής απα­
σχόλησης στην Ακαδημία του τουρκι­
κού υπουργείου Εξωτερικών.
Το επιστημονικό του έργο είναι εντυ­
πωσιακό για την ευρ ύτητά του όσο και
για τη φ ιλοδοξία του να σηκώσει το πέ­
πλο σε κάποιους στενόχωρους τομείς
τη ς σύγχρονης τουρκικής ιστορίας: η
χρήση και κατάχρηση του εθνικισμού
Μ π ασ κίν Ο ρ ά ν
στην οικοδόμηση του τουρκικού κρά­
το υ ς, η συμπεριφορά έναντι των μειο­ Οράν έγραφ ε από το 2000 μια στήλη
νοτήτων και των περιουσιών τους, οι στο Ά γος, εβδομαδιαία εφημερίδα της
Κούρδοι, και α υτά που ο ίδιος αποκα- αρμενικής κοινότητας στην Κωνσταντι­
λ εί δύο ταμπού: το Κυπριακό και το νούπολη, με διευθυντή τον Χραντ
«έσχατο των ταμπού», τα προβλήματα Ντινκ που δολοφονήθηκε πέρσι το κα­
με την τουρκική κοινή γνώμη γύρω από λοκαίρι.
το «αρμενικό ζήτημα». Αυστηρός στις προσωπικές του δο­
Γεννημένος στη Σμύρνη το 1945, έχει σοληψίες, επιδεικνύει μια ειρωνική
επανειλημμένα προκαλέσει την κρατι­ προσέγγιση στα γραπτά του, όπως
κή εκδοχή τη ς ιστορίας. Τα 17 βιβλία στο βιβλίο του Οι ά γ ρ α φ ες αναμνήσεις
που έχει εκδόσει και ένας σημαντικός το υ σ τρ α τη γ ο ύ Κενάν Εβρέν, μια ντο-
αριθμός άρθρω ν του αποτελούν μια κουμενταρισμένη πολιτική σάτιρα για
καλοδεχούμενη επιβεβαίωση του πώς το στρατιωτικό πραξικόπημα της 12ης
η αυξανόμενη οικονομική δύναμη της Σεπτεμβρίου 1980, το οποίο ανατυπώ­
Τουρκίας συναγωνίζεται ένα μεγαλύ­ θηκε οκτώ φορές. Αντίστοιχα, έγραψε
τερ ο αυτοσεβασμό, αρκετά μεγάλο πρόσφατα ένα κείμενο με το οποίο επι­
ώστε να π αραδέχεται μάλλον παρά να τίθετα ι στους Έλληνες που κρέμασαν
αρνείται γεγονότα όπως η γενοκτονία μια ελληνική σημαία στο τζαμί του χω­
των Αρμενίων το 1915. Ο Μπασκίν ριού Μάκρη στην Αλεξανδρούπολη,
απολογούμενος, όμως, με μια διόρθω­
ση στο τέλ ο ς του κειμένου, για το γ ε ­
γονός ότι στο επεισόδιο εκείνο υπήρξε
και η ανάμειξη τη ς τουρκικής σημαίας
που είχε αναρτηθεί στη διάρκεια μιας
λειτουργίας σε ορθόδοξη εκκλησία
τη ς Καππαδοκίας, με αποτέλεσμα να
κάνει το υ ς αναγνώστες του να δουν με
νέα ματιά τη συμπεριφορά και τις
α ξίες το υ ς ως Τούρκοι.
Οι ερω τήσεις και οι απαντήσεις του
που ακολουθούν, στο πλαίσιο συνέ­
ντευξής του στον Ν εζέ Ν τούζελ τη ς
εφ ημερίδας Ρ α νη κά λ, που αναδημοσι­
εύει το Αντί, εξηγούν γιατί πολλοί
τούρκοι διανοούμενοι ελπίζουν ότι η
φωνή του θα ακουστεί σύντομα, ανά­
μεσα από το υ ς αναμενόμενους σωβινι-
στικούς τόνους, στο τουρκικό κοινο­
βούλιο.
• Η υπ ο ψ ηφ ιότη τά σας σημαίνει
είσ ο δ ό σ α ς σ τη ν π ολιτική ή είναι μια
δ ιαμ αρτυρία απ έναντι σ τις σημ ερινές
π ολιτικές δομ ές;
-Ε ίν α ι μια διαμαρτυρία. Βλέπω τον
εαυτό μου σαν έναν εκπρόσωπο εκεί­
νων που είναι περιθωριοποιημένοι,
που έχουν απορριφθεί, ή περιορισθεί,
εκείνων που έχουν υποχρεωθεί σε σιω­
πή, που έχουν πονέσει, που έχουν υπο-
στεί πλήγμα στον αυτοσεβασμό τους,
ή έχουν πληγεί από την παρανοϊκή
άποψη ότι η Τουρκία απειλείται με διά­
λυση, όπως με την Συνθήκη των Σ ε­
βρών. Οι Αλεβίδες, οι Κούρδοι, οι μειο­
νότητες, οι Τσιγγάνοι, οι γυναίκες, οι
νέοι, τα κορίτσια που δεν μπορούν να
μπουν στα πανεπιστήμια φορώντας τη
μαντίλα τους, οι εργαζόμενοι, εκείνοι
που δεν εκπροσωπούνται από συνδι­
κάτα, οι άνεργοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι
πεινασμένοι, τα άτομα με ειδικές ανά­
γκες, οι ακτιβιστές υπέρ του περιβάλ­
λοντος, όλοι εκείνοι που επιδιώκουν να
υψώσουν τη φωνή το υ ς μέσω ηλεκτρο­
νικής αλληλογραφίας ή συγκεντρώσε­
ων. Είναι σημαντικό ότι η φωνή το υ ς θα
ακουστεί μέσα στη Βουλή.
• Τι επ ιζη τείτε για τη ν Τουρκία;
- Ελπίζω σε μια Τουρκία στην οποία το
κράτος δεν θα παρεμβαίνει παντού.
Θέλω τον τερματισμό των περιορι­
σμών στην ελευθερ ία τη ς έκφρασης,
εκτός αν πρόκειται για θέματα όπως η
40
προσβολή, η υποκίνηση μίσους και η
παιδική πορνογραφία. Εν ολίγοις, θ έ ­
λω τη νομοθεσία τη ς Ευρωπαϊκής
Ένωσης στην Τουρκία και, σε κάποιο
βαθμό, αυτή η νομοθεσία βρίσκεται
ήδη σε ισχύ.
•Ε φ α ρ μ ό ζετα ι όμως;
- Τ α πακέτα εναρμόνισης προς την
Ευρωπαϊκή Ένωση του 2001-2004 πε­
ρ ιλ ά μ β α ν α ν την ελ ευ θερ ία τη ς έκ­
φρασης, αλλά ακόμα δεν έχουν εφ αρ-
μοσθεί. Αντίθετα, οι προβλέψεις για
την προστασία τη ς μειονεκτικότητας
χρησιμοποιούνται εναντίον εκείνων
που εκφράζουν τις απόψεις του ς. Στην
πολιτική, είτε λαμβάνεις υπόψη τη δυ­
ναμική αντιπολίτευση και προχωρείς
σε μεταρρυθμίσεις, είτε απαλλοτριώ-
νεις την αντιπολίτευση πράγμα που τη
σπρώχνει στα βουνά (στο αντάρτικο).
• Ο σ τρ α τό ς π ρ ό σ φ α τα εξέδ ω σ ε μια
δ ια κήρ υ ξη σ τη ν ισ το σ ελίδ α του, ότι
κα νένα κόμμα δ εν υπ ερ α σ π ίσ τη κε τα
δικαιώ μ ατα τη ς κοινω νίας τω ν πολιτών.
Πώς το κρ ίνετε α υ τό ;
- Σ ’ εκείνους που λένε ότι ο τουρκικός
στρατός υπερασπίζεται και ότι πρέπει
να προστατεύσει την κοσμικότητα,
απαντώ: ας το υ ς συγχωρήσει ο Θεός!
Σ ’ αυτή τη χώρα υπάρχουν πολλοί
στρατηγοί χωρίς στολή...
•Μ π ο ρ ο ύ ν οι εσ ω τερ ικ ές δυνάμ εις τη ς
Τουρκίας να κρ α τή σ ο υ ν το σ τρ α τό
ε κ τό ς τη ς πολιτικής, σ τη ν π ερίπτω ση
που η χώ ρ α δ εν θα ε ν τα χ θ ε ί
π ερ ισ σ ό τερ ο σ το ν κόσμο και τη ν
Ευρω παϊκή Ένωση;
- Ό χ ι. Αλλά στα πακέτα τη ς εναρμόνι­
σης του 2001-2004 και κάποιες αλλα­
γ ές στο Σύνταγμα εγγυώ νται την επι­
στροφή του στρατού στους στρατώ­
νες και ότι μόνος ρόλος του είναι να
υπερασπίζεται την Τουρκία από εξω τε­
ρικές απειλές. Ο αριθμός των πολιτι­
κών στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλει­
ας έχει αυξηθεί, οι αποφάσεις του Συμ­
βουλίου είναι πλέον συμβουλευτικού
χαρακτήρα και οι εκπρόσωποι του
στρατού έχουν απομακρυνθεί από το
Ανώτατο Συμβούλιο Εκπαίδευσης.
•Α υ τ ά όμως δ εν α π έτρ εψ α ν τη ν
π ρ ό σ φ α τη διακήρ υ ξη το υ σ τρ ατού.
I
- Ν α ι, αλλά ήταν ένα κείμενο με ένα
«e» πριν από αυτό. Εκδόθηκε στην ηλε­
κτρονική σ ελίδα του στρατού και ήταν
μια ένδειξη ότι ο σ τρατός έχει αρχίσει
να επ ισ τρέφ ει στον πραγματικό ρόλο
του. Η διακήρυξή το υ έγινε θέμα για
πολλά ασ τεία που γράφ ηκαν σε περιο­
δικά και, για πρώτη φορά, η κυβέρνη­
ση π αρέμεινε στη θέση της. Θα μπο­
ρούσε, ωστόσο, να σ τείλει ένα διάταγ­
μα απόλυσης το υ αρχηγού του γενικού
επ ιτελείου στον π ρόεδρο τη ς χώρας
και, αν εκείνος αρνιόταν να το υπογρά­
ψει, τό τε να καλούσε σε γενικές εκλο­
γ ές. Δεν το έκανε, όμως, αυτό, αν και ο
σ τρατός απέσυρε τελικά τη διακήρυξή
του από την ιστοσελίδα.
•Α ρ γ ό τε ρ α , όμως, τη ν επ ανέφ ερε.
—Ό τα ν οι εφ η μ ερ ίδ ες έγραψαν ότι εί­
χε απ οσυρθεί η διακήρυξη, οι στρατη­
γοί την έβαλαν στο αρχείο. Αλλά, το
γεγονός δείχνει ότι οι μεταρρυθμίσεις
τη ς Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έγιναν
για το τίποτα και ότι έχουν αρχίσει να
εφ αρμόζονται, έστω και αργά. Είμαστε
ένα κράτος 650 χρόνων. Τι είναι 5-10
χρόνια; Οι μεταρρυθμίσ εις χρειάζο­
νται χρόνο. Π α ρ ’ όλα αυτά, αν μπορέ­
σουμε να έχουμε κάποια άτομα που
σκέφτονται α νεξά ρ τη τα στη Βουλή,
τό τε τα π ράγματα θα επισπευσθούν.
Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι η εσω­
τερική δυναμική λειτο υργεί νωχελικά
στην ανάπτυξη των χωρών. Γι’ αυτό το
λόγο, οι μεταρρυθμίσ εις μεθοδεύοται
από το εξω τερικό. Π άρ τε για παρά­
δειγμα την κεμαλική επανάσταση του
1920, από το A μέχρι το Ω ήταν μεθο­
δευμένη από το εξω τερικό.
•Π ώ ς έγιν ε α υ τό ;
— Ο Μ ουσ ταφ ά Κεμάλ Ατατούρκ ήταν
απόφοιτος τη ς Σχολής Πολέμου, του
ιδρύματος στη δημιουργία του οποίου
είχε α να κα τευτεί η Δυτική Ευρώπη, γι’
αυτό και ήταν περισσότερο ανοιχτό
στη Δύση. Ο Μ ουσ ταφ ά Κεμάλ που πή­
ρε νόμους από το Βέλγιο, την Ιταλία,
τη Γερμανία, τη Γαλλία και, αναφορικά
με το οικογενειακό δίκαιο, από την
Ελβετία το υ ς μετέφ ρ ασ ε και, δεν τους
υιοθέτησ ε, το υ ς αντέγραψ ε. Και καλά
έκανε. Έτσι, η πρώτη επανάσταση από
τα πάνω έγινε από τον Μουσταφά Κε­
μάλ στη δεκα ετία του ’20. Τώρα είμα-
στε στην περίοδο τη ς δ εύ τερ η ς επανά­
στασης από τ α πάνω. Η δημοκρατία
δεν μπορεί να εξα χ θεί, αλλά μπορεί να
εισαχθεί. Χ ρ ειάζετα ι όμω ς ένα ς υγιής
εισαγωγέας, ο οποίος πρέπει να είναι
ένας δυτικής μόρφω σης «διανοούμε­
νος». Οι επαναστάσεις που γίνονται
σήμερα είναι σε χώ ρες που δεν έχουν
τη δύναμη να δημιουργήσουν δημο­
κρατία.
•Ω σ τό σ ο εγ είρ ο ν τα ι δ ια μ α ρ τυ ρ ίες
κατά τη ς Ε υρω π αϊκής Έ νω σης.
-Α υ το ί είναι κεμαλιστές, εντάξει; Θ α
έπρεπε να το υ ς υπενθυμίσουμε ότι οι
κεμαλικές μεταρρ υθμίσ εις ήταν μετα ­
φράσεις. Α υτά που λένε οι διανοούμε­
νοι σήμερα, είναι α υτά που έλεγα ν οι
αντιδραστικοί στη δ εκα ετία το υ ’20.
Ωστόσο οι μεταρρυθμίσ εις τη ς Ευρω­
παϊκής Ένωσης είναι συνέχεια του κε-
μαλισμού. Είναι η εκδοχή το υ ς του
2000. Επειδή, όμως, δεν καταλαβαί­
νουν τίποτε γύρω από τις διεθνείς σχέ­
σεις, λένε ότι είναι εναντίον του ιμπε­
ριαλισμού τη ς Ευρώπης και των ΗΠΑ.
Μόνο που δεν καταλαβαίνουν, ότι κα­
τηγορούν εμ ά ς για την τρ ο μ ερ ή απει­
λή που αντιπροσωπεύουν οι ΗΠΑ.
•Κάποιοι αξιω μ ατούχοι λ έ γ ε τα ι ότι
έχουν π ροτείνει μια συμ μ αχία μ ε τη
Ρωσία. Π ού θ α μ π ορ ούσ ε να ο δ η γ ή σ ει
κάτι τέτο ιο ;
-Ε ίν α ι η ίδια νοοτροπία που είχαν
εκείνοι οι οποίοι μας φυλάκιζαν στη δ ε­
καετία του ’60 και το υ 7 0 , λέγοντας
«απομονώνουμε την Τουρκία από τον
κόσμο». Τώρα, σκέφτονται συμμαχίες
με ένα Ρώσο που είναι όμηρος το υ Δ ιε­
θνούς Νομισματικού Ταμείου και το
μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ανθί-
σταται στην Ουάσιγκτον, με τα λόγια,
και σε μια Κίνα η οποία εύχετα ι να γλι­
τώσει με την ένταξή τη ς στον Π αγκό­
σμιο Οργανισμό Εμπορίου. Είμαι εντυ-
πωσιαμένος από τη δύναμη των ονεί­
ρων τους. Παρακαλώ, αν δεν εύχονται
να γίνουν Δυτικοί, τουλάχισ τον ας μην
αποκαλούντους εα υ το ύ ς το υ ς κεμαλι-
στές. Φυσικά, αν η Ρωσία και η Κίνα δη­
μιουργήσουν ένα μπλοκ, η Τουρκία
μπορεί να αρχίσει να το χρησιμοποιεί
αυτό σαν ένα μέσο ισορροπίας με την
Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ. Αλλά,
στο σημερινό κόσμο δεν υπάρχουν τ έ ­
το ιες δυνάμεις. Τη στιγμή που κρατά-
με το ν εα υ τό μας σε απόσταση από
την Ευρωπαϊκή Ένωση, μένουμε με το
μονοπώλιο των ΗΠΑ.
• Τ ότε γ ια τί π ρ οτείνουν τη συμμαχία με
τη Ρω σία;
—Α υτοί δεν είναι κεμαλιστές, είναι άν­
θρωποι που ζητούν να προστατεύσουν
το status quo. Λ έγοντας από τη μια
πλευρά ότι ο λαός βρίσκεται υπό απει­
λή, από την άλλη πλευρά, μιλώντας με
βάση τον εθνικισμό, προσπαθούν να
τυραννήσουν το εκλογικό σώμα. Αυτοί
απειλούν τον λαό, σαν να ήταν θρ η­
σκεία. Αν ο Μ ουσταφά Κεμάλ ερχόταν
εδώ σήμερα, θα του ς πέταγε έξω κυ­
νηγώ ντας το υ ς με ένα ραβδί.
• Σ τ η δ ια κή ρ υ ξή το υ ο σ τρ α τό ς
α ν έφ ε ρ ε ό τι «όπ οιος δ εν λ έει ότι είναι
ευ τυ χ ή ς π ου είναι Τούρκος, είναι
ε χ θ ρ ό ς τη ς Τουρκίας». Πώς το β λέπ ετε
α υ τό ;
—Α υτό είναι διχασμός. Αυτοί που συ­
νέτα ξα ν τη διακήρυξη έκαναν 6 -7
εγκλήματα που τιμω ρούνται με ποινή
φυλάκισης δύο ετών το καθένα. Π ρέ­
πει ένα ς Αρμένιος να δηλώσει Τούρ­
κος; Ή ένα ς Κούρδος; Αυτή η διακήρυ­
ξη «απαλλοτριώνει» το υ ς μη μουσουλ­
μάνους και το υ ς Κούρδους. Έ να άτο­
μο στα επτακόσια είναι μη μουσουλμά­
νος και υπάρχουν 15 εκατομμύρια
Κούρδοι στην Τουρκία. Αυτό που έχει
σ υμβεί είναι ότι το κράτος δεν εφ αρμό­
ζει τη ν κοσμικότητα αλλά επιβάλλει
κτηνώδη δύναμη. Σ ’ αυτή τη χώρα δεν
υπάρχει θρησκευτική ποικιλία. Στη Δ ύ­
ση, η ισορροπία προτεσταντισμού-κα-
θολικισμού έχει βοηθήσει στην εγκαθί­
δρυση τη ς κοινωνίας των πολιτών. Εκεί
δεν υπάρχει μια μοναδική θρησκευτική
σύναμη που να ανθίσταται στο κράτος.
Εδώ, όμως, οι μη μουσουλμάνοι έχουν
περιορισθεί και οι Αλεβίδες εξω θού­
νται εκτός συστήματος. Πού αλλού
στον κόσμο υπάρχουν κοσμικοί που
επ ιτίθενται σε θρησ κευτικές μειονότη­
τ ε ς επειδή απειλούν την κυρίαρχη θρη­
σκεία; Το αποτέλεσμα είναι ότι το σου-
νιτικό Ισλάμ έχει κατασ τεί μπαμπούλας
για το κράτος.
• Υπάρχει ο κίνδυνος να επ ιβ λη θ εί η
σ α ρ ία (ισλαμ ικός νόμος) σ τη ν Τουρκία;
—Όχι. Διότι αυτοί οι άνθρωποι δεν εί­
ναι φανατικοί της σαρίας, είναι μικροί
αστοί. Η φασαρία που γίνεται δεν έχει
τίποτε να κάνει με τη θρησκεία. Οι
έμποροι της Ανατολίας έχουν αστικο­
ποιηθεί, γεγονός που εντυπωσιάζει
εκείνους που τριγυρίζουν στη χώρα
από το 1930.
•ΑΛΛσ ο συντηρητισμ ός αυξάνει.
Μ ήπω ς α υ τό δημ ιουργεί κάποια
θρησ κευτική απειλή;
-Α υ τ ό ς ο συντηρητισμός είναι η πα­
ρούσα κατάσταση, αλλά δεν είναι
απειλή. Φυσικά, υπάρχει η επίδραση
της θρησκευτικής κοινότητας σ’ εκεί­
νους που ζουν σε μικρές πόλεις και
στις παρυφές των μεγαλουπόλεων.
Αυτό, όμως, δεν πρόκειται να αυξηθεί.
Όσο θα αυξάνουν τα έσοδα αυτών των
ανθρώπων, η επίδραση της θρησκευτι­
κής κοινότητας θα μειώνεται. Ο συντη­
ρητισμός έχει αυξηθεί όσο μπορούσε,
αλλά αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται
ήδη στην κλίμακα μιας αυξανόμενης
ευημερίας και τα παιδιά τους δεν πρό­
κειται να πάρουν το Ισλάμ σαν σημείο
αναφοράς. Τώρα αυτοί που λένε ότι ο
λαός βρίσκεται υπό απειλή, δείχνουν
ότι αντιστέκονται στην καταπίεση της
ιδιωτικής ζωής από τη θρησκευτική
κοινότητα. Θα έπρεπε, όμως, να δεί­
ξουν τον ίδιο σκεπτικισμό και για την
καταπίεση της ιδιωτικής ζωής από το
κράτος. $3|
του
ναυτίλου
Χα ρ . Τρικούπη 28, 106 79 Αθήνα
Τ ηλ.: 210 36 16 204
Fax: 210 36 16 369
nafbooks@otenet.gr
41
Η αλήθεια για τη διπλωματία των αγωγών
τ ο υ θ . Γεω ργαντεα
ελικώς, αυτή η κυβέρνηση κατά-
Τ
φ ερε το ακατόρθωτο. Να τα ’χει
καλά και με το υ ς Αμερικανούς
και με το υ ς Ρώσους και με του ς
Ευρωπαίους. Πώς το πέτυχε; Δί­
νει σε όλους ό,τι τη ς ζητούν. Και βέ­
βαια, δεν λέει ποτέ όχι στους Αμερικα­
νούς. Γεγονός που εξη γεί γιατί, όταν
κτυπήθηκε από τον «Επαναστατικό
Αγώνα» με ρουκέτα η αμερικανική πρε­
σβεία, ο μέχρι πρότινος πρέσβης των
ΗΠΑ στην Αθήνα κ.Ρις εξέπ ληξε το υ ς
πάντες -ευ χ ά ρ ισ τα - υποβαθμίζοντας
το γεγονός. Αντίδραση, πρωτοφανής
για τα δεδομένα των αμερικανών «αν­
θυπάτων» στη χώρα μας. Τελικώς, η
εξήγηση για όλα αυτά δόθηκε πρόσφα­
τα με τη διθυραμβική ανακοίνωση στην
Κωνσταντινούπολη του, ρωσικής
εμπνεύσεως, σχεδίου για νέο αγωγό
φυσικού αερίου που θα διέρχεται και
μέσω της Ελλάδος. Στην πράγματικό-
τητα, η κίνηση αυτή δείχνει ότι οι Ρώσοι
«πετάχτηκαν» από τον τουρκικό-ελλη-
νικό-ιταλικό (ΤΕΙ) αγωγό και γι’ αυτό
τώρα, για να ξαναμπούν στο παιχνίδι,
και να «πετάξουν» έξω τους Αμερικα­
νούς, προτείνουν ένα νέο, δικό τους
αγωγό. Πρόκειται για το ονομαζόμενο
«Νότιο Ρεύμα» (South Srtream), αγω­
γός ο οποίος αφενός είναι ανταγωνιστι­
κός του ΤΕΙ, αφετέρου, θέτει την ίδια
την υλοποίηση του ελληνο-ιταλικού
αγωγού σε αμφισβήτηση. Κοντολογίς,
οι Ρώσοι λένε: «Ή μας βάζετε στον ελ-
ληνο-ιταλικό ή φτιάχνουμε τον δικό μας
και, άρα, ο δικός σας μένει όνειρο θερι­
νής νυκτός». Το ενδιαφέρον είναι επί­
σης ότι με το «Νότιο Ρεύμα» οι Ρώσοι
βάζουν στο παιχνίδι και την Αλβανία.
ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ
Ως γνωστόν, η Ελλάδα, αλλά και η
Τουρκία, η οποία αποτελούσε τον
«Δούρειο Ίππο» των Ρώσων για να βά­
λουν το φυσικό αέριό του ς στην Ευρώ­
42
πη, δέχτηκαν α φ όρητες πιέσεις από
τις Ηνωμένες Π ολιτείες. Και βέβαια, το
αποτέλεσμα ήταν να υποκύψουν.
Εξάλλου, όπως άπαντες ενθυμούνται,
ο κ. Ρις, παρότι εμφανιζόταν ακόμα και
να στηρίζει τον πετρελαιαγω γό
Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη (και
γιατί να μην τον υποστηρίζει, αφού από
εκεί θα περάσουν, μεταξύ των άλλων,
και πετρέλαια που έχει στο Καζακστάν
-Κ . Α σ ία -η αμερικανική Chevron), επέ­
μενε μετά μανίας να μην περάσει ρωσι­
κό φυσικό αέριο από τον ελληνοτουρ­
κικό αγωγό, που ολοκληρώνεται, και
στη συνέχεια από τον ελληνο-ιταλικό
που θα «δέσει» στον πρώτο και θα με­
τα φ έρ ει αέριο στη Δύση. ΓΓ αυτό η χώ­
ρα μας είχε δεχθεί επανειλημμένως
πιέσεις και από την αμερικανίδα
υπουργό Εξωτερικών κα Ράϊς.
Ο λόγος; Απλώς επειδή οι Αμερικανοί
έχουν μεγάλα συμφέροντα στην πρώ­
ην σοβιετική Δημοκρατία του Α ζερ­
μπαϊτζάν και θέλουν να μεταφ έρουν το
αέριο τη ς Κασπίας, παρακάμπτοντας
το ρωσικό έδαφ ος, δεν ήθελαν τους
Ρώσους στον αγωγό Τουρκίας-Ελλά-
δας-Ιταλίας (ΤΕΙ). Ως όλα δείχνουν μά­
λιστα, τα κατάφεραν. Κι αυτό παρά το
γεγονός ότι η Μόσχα προπορεύεται
στην κατασκευή «δρόμων» φυσικού
αερίου, δεδομένου ότι μαζί με την ιτα­
λική εταιρεία ΕΝΙ έχουν ποντίσει υπο­
θαλάσσιο αγωγό στη Μ αύρη Θάλασσα
(Blue Stream, «Γαλάζιο Ρεύμα») που
εδώ και τουλάχιστον τέσ σ ερα χρόνια
διοχετεύει φυσικό αέριο προς την
Τουρκία. Στόχος τους, λοιπόν, ήταν να
σ υνδεθεί αυτός ο αγωγός με τον ΤΕΙ,
ώστε να μεταφέρουν αέριο στη Δ. Ευ­
ρώπη. Στα σχέδιά το υ ς μάλιστα, ήταν
να κατασκευάσουν και έναν δεύτερο,
παράλληλο υποθαλάσσιο αγωγό (Blue
Stream 2), προκειμένου να διαθέτουν
μεγαλύτερες ποσότητες. Κι αυτό, διότι
είναι γνωστό ότι η ζήτηση φυσικού α ε­
ρίου τ α επ όμενα χρόνια στην Ευρώπη
θα α υ ξη θ εί κάθετα.
Π αρότι όμως, το αζέρικο αέριο δεν
πρόκειται να ρ εύσ ει σε επαρκείς ποσό­
τη τες , παρά μόνον μετά το 2013, οι
Αμερικανοί κατάφ εραν να «εκτοπί­
σουν» το υ ς Ρώσους, με τη σύμφωνη
γνώμη τω ν Τούρκων τη ς Ευρωπαϊκής
Ενωσης, αλλά και με τη σιωπηλή ανοχή
τη ς Ελλάδας. Ο ι Τούρκοι, μάλιστα, δή­
λωσαν ευθέω ς ότι δεν ενδιαφέρονται
για τον Blue Stream 2. Αρα, ο ΤΕΙ, στον
οποίο θ α «δέσει» μετά από χρόνια και
το κομμάτι το υ Αζερμπαϊτζάν-Τουρ-
κίας, καθώ ς και το υ Ιράν-Τουρκίας, θα
απ οτελεί ουσιαστικά αμερικανικό μο­
νοπώλιο. Είναι ηλίου φαεινότερον ότι
ενώ οι ΗΠΑ προειδοποιούν την Ευρώ­
πη να προσέχει, διότι κινδυνεύει από
ενεργειακή εξάρ τησ η από τη Ρωσία,
στην π ράγματικότητα δένουν τη γη­
ραιό ήπειρο στις αμερικανικές εταιρεί­
ες και τις χώ ρες επιρροής τους (για
την ακρίβεια ν έες αποικίες τους, όπως
το Αζερμπαϊτζάν). Κάτι, που βοηθά
στην περαιτέρω εδραίωση της αμερι­
κανικής κυριαρχίας στον Καύκασο και
στην απόσπαση τη ς περιοχής από την
επιρροή τη ς Μ όσχας. Ή δη, άλλωστε,
οι ΗΠΑ έχουν ισχυρότατα ερείσματα
στη Γεω ργία και το Αζερμπαϊτζάν, ενώ
στους στόχους το υ ς είναι η απόσπαση
του Καζακστάν -τ η ς πιο πλούσιας χώ­
ρας σε ενεργειακά κοιτάσματα στην Κ.
Α σ ία - και το υ Τουρκμενιστάν (πά-
μπλουτο σε φυσικό αέριο).
ΑΝΤΙ-ΠΡΟΤΑΣΗ
Μπροστά σε αυτή την εξέλιξη, οι Ρώ­
σοι πέρασαν στην αντεπίθεση, προτεί-
νοντας έναν ακόμα υποθαλάσσιο αγω­
γό στη Μ αύρη Θάλασσα (South
Sream ) που θα ξεκινάει από τη Νότιο
Ρωσία (σταθμός συμπίεσης στη Μπε-
ρεγκαβάγια, στη Μ αύρη Θάλασσα) και
θα καταλήγει στη Βουλγαρία. Από εκεί
θα ακολουθήσει δύο - τ ο π ιθανότερο
ταυτόχρονες- διαδρομές. Η μια προς
Ρουμανία, Ο υγγαρία, Αυστρία, Σοβε-
νία και Ιταλία. Ουσιαστικά, όμως, αυτός
ο «δρόμος» εφάπτεται του, αμερικανι­
κής εμπνεύσεως, αγωγού Nabucco που
περνάει από τις ίδιες χώρες. Έτσι, εάν,
σε αυτόν τον αγώνα ταχύτητας, οι Ρώ­
σοι καταφέρουν να πείσουν ότι προπο­
ρεύονται, θα πετύχουν είτε να ακυρώ-
σουν το αμερικανικό σχέδιο, είτε, χω­
ρίς να κατασκευάσουν τον δικό το υ ς
αγωγό, να αναγκάσουν το υ ς Α μερικα­
νούς να αποδεχθούν να π εράσει ρωσι­
κό αέριο μέσω το υ Nabucco. Η δ εύ τε­
ρη διαδρομή που ενδια φ έρ ει άμεσ α τη
χώρα μας είναι από τη Βουλγαρία
προς την Ελλάδα και την Αλβανία και
από εκεί στην Ιταλία μέσω υποθαλάσ­
σιου αγωγού. Είναι ολοφ άνερο ότι ο
αλβανο-ιταλικός αγω γός είναι ένα
ανταγωνιστικό σχέδιο στον ελληνο-
ιταλικό υποθαλάσσιο που συμφώνησε
να κατασκευάσει η Δ ΕΠ Α με τη ν ιταλι­
κή Edison στην προοπτική το υ
2010-2011. Ω ς είναι φανερόν, η εμπλο­
κή της Ελλάδας στον αγωγό, περιορί­
ζεται μόνον στο κομμάτι από Κομοτηνή
έως Δυτική Μ ακεδονία. Μ έχρι εκεί θα
φτάσει ο τουρκο-ελληνικός αγω γός, ο
οποίος θα σ υνδέεται με το άλλο κομ­
μάτι που θα ξεκινάει από την Κασπία
(Αζερμπαϊτζάν) και θ α καταλήγει στην
Τουρκία. Μ ε αυτόν ακριβώς, οι Α μερι­
κανοί σχεδιάζουν να προωθούν το αζε-
ρικό αέριο στην Δ. Ευρώπη.
Άξιον προσοχής είναι ότι το South
Stream είναι ένα σχέδιο που συμφώνη­
σαν να υλοποιήσουν η ρωσική Gazprom
με την ιταλική ΕΝΙ. Ή δη από πέρυσι
τον Δεκέμβριο οι δύο μ εγά λες ετα ιρ εί­
ες είχαν υπογράψει πρωτόκολλο συ­
νεργασίας, αλλά η στρατηγική συμμα-
χία τους πήρε σάρκα και οσ τά αφ ενός
με το σχέδιο το υ «Νοτίου Ρεύματος»,
αφετέρου με την πρόσφατη ανταλλα­
γή μετοχών α ν ά μ εσ ά το υ ς. Η ΕΝΙ πήρε
ρωσικές ετα ιρ είες, που τη ς π ρόσφερε
η Gazprom, και η ρώσικη ετα ιρ εία με­
τοχές τη ς ιταλικής. Βεβαίως, όταν ο κ.
Καραμανλής σ υναντήθηκε με τον Βλα-
ντιμήρ Πούτιν στην Κωνσταντινούπο­
λη, τη Δ ευ τέρ α 25 Ιουνίου 2007, στο
περιθώριο τη ς διάσκεψ ης το υ Ο ργανι­
σμού Συνεργασ ίας τη ς Μ αύρης Θ ά ­
λασσας, η ελληνική πλευρά έσπευσε
να υπ ερθεματίσει στη νέα ρωσική πρό­
τασ η. Κάτι, βέβαια, που αναμφισβήτη­
τ α ή θελ ε η Μόσχα όπως και το Μ αξί-
μου, το οποίο ή θελε να δ είξει στην ελ­
ληνική κοινή γνώμη ότι όχι μόνον είναι
μέσα στο ενεργειακό γίγνεσθαι, αλλά
απ οτελεί και κινητήριο μοχλό. Σίγουρα
η Α θήνα είχε πληροφορηθεί εδώ και
καιρό το υ ς ρωσικούς σχεδιασμούς.
Άλλωστε, στην επίσκεψή του στη Ρω­
σία, στο τέλ ο ς Μ αΐου του 2007, ο πρό­
εδ ρ ο ς τη ς Δημοκρατίας κ. Παπούλιας
είχε αφ ήσει σαφώς να φανεί ότι γνωρί­
ζει την πρόταση για το νέο αγωγό.
ΚΑΙ ΑΥΤΟΙ ΣΤΟ... ΠΡΟΣΥΝΕΔΡΙΟ!
Ό μω ς, το σχέδιο δεν ανακοινώθηκε
στη συνάντηση Καραμανλή - Πούτιν,
αλλά δύο η μ έρ ες πριν, στις 23-6-2007,
όταν G azprom και ΕΝΙ υπέγραψαν τη
συμφωνία στη Ρώμη. Πολύ περισσότε­
ρο, το έκανε γνωστό ο ίδιος ο Πούτιν
στη Βαλκανική Διάσκεψη για την Ενέρ­
γεια, στην κροατική πρωτεύουσα Ζά ­
γκρεμπ, την Κυριακή 24-6-2007. Εκεί
όμως, παρότι παραβρίσκονταν όλοι οι
η γ έτες των Βαλκανίων (Κροατία, Αλβα­
νία, Βοσνία, Βουλγαρία, ΠΓΔΜ, Μ αυ­
ροβούνιο, Ρουμανία και Σερβία), κα­
θώ ς και εκπρόσωποι τη ς ΕΕ, η Ελλάδα
απούσιαζε πανηγυρικά. Γιατί; Διότι ο κ.
Καραμανλής, όπως και ο κα θ’ ύλην αρ­
μόδιος υπουργός Ανάπτυξης κ. Σιού-
φας, βρίσκονταν στην Π άτρα για τις
προσυνεδριακές διαδικασίες του κόμ­
ματος τη ς Ν έα ς Δημοκρατίας (I). Έτσι,
η Ελλάδα σε αυτή τη Διάσκεψη, όπου
συζητήθηκαν κρίσιμης σημασίας θ έ ­
ματα για τα Βαλκάνια (στην επαφή
Πούτιν και αλβανού Π ροέδρου Μοϊσί-
ου εθίγη και το θέμ α το υ Κοσσόβου),
είχε χαμηλού επιπέδου εκπροσώπηση,
αφού παρών ήταν μόνον ο υφυπουρ­
γός Ανάπτυξης κ. Νεράτζης.
Να σημειωθεί ότι ο Πούτιν κατέφθα-
σε στο Ζάγκρεμπ, στη θέση του προέ­
δρου τη ς Gazprom κ. Μίλλερ, ο οποί­
ος, κατά πληροφορίες, δεν ήταν καλά
στην υγεία του. Είναι προφανές ότι η
ασθένεια Μίλλερ χρησιμοποιήθηκε ως
πρόφαση. Εξάλλου, στη θέση του θα
μπορούσε κάλλιστα να πάει κάποιος
άλλος παράγων της εταιρείας. Η πα­
ρουσία Πούτιν όμως, λίγο μετά την επί­
σκεψη Μπους στα Βαλκάνια, ήταν επι­
λογή της Μόσχας, προκειμένου να
στείλει μήνυμα αποφασιστικότητας
προς όλες τις πλευρές. Μ εταξύ των
θεμάτων που «έπεσαν» στο τραπέζι
της Διάσκεψης ήταν ο εφοδιασμός των
Βαλκανίων με ρωσικό φυσικό αέριο και
πετρέλαιο. Κάτι που συνάντησε την έν­
θερμη αποδοχή των ηγετών των γειτο­
νικών μας χωρών. Επίσης, σχέδια για
την κατασκευή ρωσικών πυρηνικών
σταθμών στη Βουλγαρία, δημιουργία
αλυσίδας ηλεκτρενέργειας στα Βαλ­
κάνια κ.λπ.
Τελικώς, είναι εντυπωσιακό ότι παρό­
τι το Μαξίμου περί άλλα τυρβάζει όλα
του έρχονται κατ’ ευχήν. Έτσι έγινε και
πέρυσι, όταν εν μέσω διακοπών και
αφασίας του Δεκαπενταύγουστου,
έπεσε τηλεφώνημα από το Κρεμλίνο
στο Μαξίμου, προκειμένου να ανακοι­
νωθεί ότι στο τέλος του μηνός φτάνει
στην Αθήνα ο Πούτιν για να συζητήσει
το θέμα του πετρελαιαγωγού Μπουρ-
γκάς - Αλεξανδρούπολη. Λίγους μήνες
μετά, το 2007, ο ρώσος και ο βούλγα-
ρος πρόεδρος έρχονταν στην Ελλάδα
για να υπογράψουν τη συμφωνία για
43
τον αγωγό. Έ ργο, για το οποίο ήδη οι
εταιρείες που θα μετάσχουν σε αυτό
έχουν αρχίσει τις συζητήσεις και -π ι­
θανώ ς- εντός του έτους θα ανακοινω­
θεί πότε θα αρχίσει η κατασκευή του.
Έτσι, η ελληνική κυβέρνηση, δίχως
-ω ς σ υνήθω ς- να κινητοποιηθεί, σήμε­
ρα μπορεί να καυχάται για την αναβάθ­
μιση, όπως η ίδια λέγει, του γεωπολιτι­
κού ρόλου τη ς χώρας μας σαν σταυ­
ροδρόμι ενεργειακώ ν δρόμων. Κι αυτό
διότι ουσιαστικά ικανοποιεί του ς Α με­
ρικανούς, που παίρνουν τον αγωγό με­
ταφ οράς αζέρικου φυσικού αερίου,
αλλά και τους Ρώσους που του ς προ­
σφέρει το έδαφ ος για τον πετρελαια­
γωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπο­
λης, αλλά και το κομμάτι του South
Stream, που μέσω Αλβανίας θα κατα­
λήγει στην Ιταλία.
Ανεξαρτήτω ς πάντως, εάν η κυβέρνη­
ση δεν κουράστηκε να δρέψ ει αυτούς
το υ ς καρπούς, για το υ ς οποίους άλλα
κράτη δίνουν σκληρές μάχες για να
το υ ς αποκτήσουν, βέβαιον είναι ότι η
Ελλάδα βγαίνει κερδισμένη από του ς
σχεδιασμούς των μεγάλων δυνάμεων
(ΗΠΑ, Ρωσίας) και της ΕΕ στην Βαλκα­
νική. Μένει, ωστόσο, να διευκρινιστεί
εάν τα «δώρα» που έδωσε η χώρα μας
στους Αμερικανούς θα τα εισπράξει σε
κέρδος. Πόσο, μάλιστα, όταν είναι
γνωστό ότι τα αμερικανικά συμφέρο­
ντα δύσκολα θα βρουν ποσότητες για
να γεμίσουν τόσο τον αγωγό φυσικού
αερίου όσο και τον πετρελαιαγωγό
Μπακού (Αζερμπαϊτζάν) - Τσεϊχάν
(Τουρκία). Αντίθετα, ως γνωστόν, οι
Ρώσοι και μεγάλες ποσότητες δ ια θέ­
τουν, ιδιαιτέρως μετά τις συμφωνίες
που κλείνουν με τα πλούσια σε ενερ ­
γειακά αποθέματα Καζακστάν και
Τουρκμενιστάν (Κ. Ασία), και τεράσ τια
ποσά πετροδολαρίων διαθέτουν για να
ξεκινήσουν εδώ και τώ ρα την υλοποίη­
ση των σχεδίων τους.
ΝΑΥΑΓΙΟ;
Μένει, πάντως, να διευκρινιστεί ποιος
θα είναι ο νικητής σε αυτή τη δύσκολη
παρτίδα «ενεργειακού σκακιού» ανά­
μεσα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Διότι είναι
φανερό ότι πολλές από τις κινήσεις
που προτείνονται είναι μόνο και μόνο
για να εξουδετερώ σουν τα αντίπαλα
σχέδια. Πολύ περισσότερο είναι αμφί­
44
βολο εάν πολλά από τα προτεινόμενα
σχέδια θα υλοποιηθούν ποτέ. Α νεξα ρ ­
τήτω ς αυτού, ενδιαφέρον έχει μια άπο­
ψη που εξέφ ρ α σ ε προ ημερώ ν με άρ­
θρο του ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος.
Ο τελευταίος, σύμφωνα με ασφαλείς
πληροφορίες, δραστηριοποιείται στον
Καύκασο (Αζερμπαϊτζάν κ.λπ.) ως σύμ­
βουλος, και ως εκ τούτου, η άποψή του
έχει κάποια βαρύτητα. Υποστηρίζει
λοιπόν ότι η νέα ρωσική πρόταση για
τον South Stream «προεξοφλεί το ναυ­
άγιο τη ς μεταφ οράς του αερίου του
Τουρκμενιστάν και του Αζερμπαϊτζάν
μέσω Τουρκίας και Ελλάδας στην Ιτα­
λία. Κάτι τέτοιο σημαίνει τραγική απο­
τυχία τη ς αμερικανικής και τη ς ευρω ­
παϊκής διπλωματίας. Η Τουρκία επίσης
μένει ξεκρέμαστη, με έναν αγωγό στο
έδα φ ος τη ς που δεν θα μετα φ έρ ει τ ί­
ποτε. Από τα πράγματα, η Ά γκυρα θα
οδηγηθεί στη σύνδεση το υ αγωγού
Blue Stream, που θα μ ετα φ έρ ει αέριο
μέσω τη ς Μ αύρης Θ άλασσας από τη
Ρωσία στην Τουρκία, με τον αγωγό
προς Ελλάδα και Ιταλία».
ΡΩΣΟ-ΙΤΑΛΟ-ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ «ΑΞΟΝΑΣ».
Παρά τα εμπόδια που ορθώνουν οι
ΗΠΑ, οι Ρώσοι έχουν προχωρήσει σε
στρατηγικές συμμαχίες με τη Γερμα­
νία και την Ιταλία. Στόχος το υ ς είναι,
διοχετεύοντας φυσικό αέριο με αγω­
γούς που θα κατασκευάσουν βόρεια
(υποθαλάσσιος τη ς Βαλτικής) και νό­
τια (South Stream), να εξο υ δ ετερ ώ ­
σουν το «αμερικανικό μαξιλάρι» ανάμε­
σα στη Δ. Ευρώπη και τη Ρωσία, την
Ουκρανία και την Πολωνία. Ω ς γνω­
στόν, η τελευ τα ία χαρακτηρίζεται ως η
«πέμπτη φάλαγγα» των ΗΠΑ στην ΕΕ.
Οι Αμερικανοί επίσης καταβάλλουν συ­
στηματικές προσπάθειες για να απο­
σπάσουν την Ουκρανία από τη ρωσική
επιρροή και να την εντάξουν στη δική
το υ ς σφαίρα επιρροής. Το πρόβλημα
είναι όμως ότι από α υτές τις δύο χώ­
ρες (και την Λευκορωσία) περνούν
όλοι οι υπάρχοντες αγωγοί ρωσικών
ενεργειακώ ν πόρων προς την Ευρώπη.
Εφόσον, λοιπόν, υλοποιηθούν το «βό­
ρειο» και το «νότιο» σχέδιο, είναι προ­
φ ανές ότι ουδέν εμπόδιο στην ομαλή
ροή τη ς ρωσικής ενέργειας προς την
Ευρώπη μπορεί να υπάρξει. Αντίθετα,
σε αυτή την περίπτωση, μάλλον οι δύο
I
χώ ρες θ α ικετεύουν τη Μ όσχα για με­
ρικές σ ταγόνες «μαύρου» ή «γαλάζι­
ου» χρυσού. Ό σ ον αφ ορ ά τον υπάρχο­
ντα υποθαλάσσιο αγω γό τη ς Μαύρης
Θ άλασσας (Blue Stream ), οι ρωσικοί
σχεδιασμοί προβλέπουν, μέσω Τουρ­
κίας, να τρ οφ οδο τούν με αέριο το
Ισραήλ, καθώ ς και άλλες μεσανατολι­
κές χώ ρες. Είναι εμ φ α νές ότι στρατη­
γικός στόχος τη ς Μ όσχας είναι να δια­
μορφώ σει τις προϋποθέσεις για μια
σ ταθερή πολιτική και οικονομική πα­
ρουσία τη ς Ρωσίας στην περιοχή μας
και στη Μ εσόγειο, κάτι που διέθετε στο
παρελθόν, αλλά έχασ ε με τη διάλυση
τη ς ΕΣΣΔ.
Στην περιοχή μας, οι Ρώσοι εδώ και
χρόνια έχουν επ ιλέξει ως στενό τους
συνεργάτη την ιταλική ΕΝΙ, η οποία θε­
ω ρείται μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη
στο π ετρέλαιο και το φυσικό αέριο και
έχει επ εκταθεί τόσ ο στη Μέση Ανατο­
λή όσο και σε πολλές χώ ρες της Κε­
ντρικής και τη ς Ανατολικής Μεσογεί­
ου. Στην εδραίω ση α υτή ς τη ς συμμα-
χίας, λ έγ ετα ι ότι σημαντικό ρόλο είχε
παίξει και ο πρώην πρόεδρος της Ευ­
ρωπαϊκής Επιτροπής και σημερινός
πρωθυπουργός τη ς Ιταλίας Ρομάνο
Πρόντι. Γι’ αυτό το λόγο μάλιστα, λέγε­
τα ι ότι επιχειρήθηκε η σπίλωσή του με
κατηγορίες περί συνεργασίας του με
τη σοβιετική μυστική υπηρεσία KGB,
ακόμα και πρόσφατα. Μ αζί η Gazprom
και η ΕΝΙ κατασκεύασαν τον αγωγό
Blue Stream , ενώ συνεργάζονται για
να δημιουργήσουν ένα «δακτύλιο»
αγωγών π εριμετρικά στη Μεσόγειο, ο
οποίος περιλαμβάνει ήδη την Αλγερία,
τη Λιβύη, την Αίγυπτο, το Ισραήλ και
τον υποθαλάσσιο αγω γό από την Αλ­
γερ ία στην Ιταλία. Επίσης, στην Ελλά­
δα προ ετών, η ιταλική SNAM (θυγατρι­
κή τη ς ΕΝΙ) συνεργάστηκε με την ελλη-
νορωσική ετα ιρ εία «Προμηθέας-Γκάζ»
(Κοπελούζος-G azrpom ) για την τοπο­
θέτηση καλωδίου οπτικών ινών που
συνδέει τη Μ όσχα με την Αγκυρα και
μέσω τη ς Ελλάδας, τη ς Ιταλίας και της
Κεντρικής Ευρώπης θα καταλήγει σπ\
Μόσχα. Επίσης, μέσω τη ς ENEL, θυγα­
τρικής τη ς ΕΝΙ, είχε δημιουργηθεί μια
κοινή ετα ιρ εία με την Prom -Gaz για να
αναλάβουν συμβόλαια στην παραγω­
γή ηλεκτρικού ρ εύματο ς (ΔΕΗ) και
στις κατασ κευές. |R |
 Ν. Στ. Μιχιώτης Ε. Κουνέο νι' Ορνανό Κ. Αυγητ(δης B. I. Λένιν
ΤΑ ΕΚΤΑΚΤΑ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΑ ΛΑΖΑΡΟΣ 0Σ 01 ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΙ ΜΑΧΗΤΕΣ ΣΤΙΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥΣ
ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1946-1960 1768-1797 ΤΗΣ ΕΑΜΙΚΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ (ΕΛΑΣ) ΚΑΙ ΑΔΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ

Ο Πσγκονίν»
του μπουζουκιού

Ν. Γεωργιάδης - Τ. Ραχματούλινα X. Τσαντής Τ. Αυγερινός Ν. Κυτόπουλος

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΔ0Π0ΥΛ0Σ ΜΕ ΒΑΡΚΑ... ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΠΙΚΡΟ ΑΝΤΙΔΩΡ0 ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ
0 ΠΑΓΚΑΝΙΝΙ ΤΟΥ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙΟΥ

ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΥΤΡΛΚΗΣ ΛΙΠΑΛΑ «ΛΤΧΟΤΛ* ■ΓΤΜΜΝΟΤΛΟΪ

Παρακαλώ Jt, *·.

μη θίγετε το φασισμό μου fr

,V *V » r * « ι Λ μ .τΤ!ιι *>χ (Γ<γ ft,/ ί,ίι+ί
μ η ν ς k t v r .'X H ïv ;

fà f ΙΥίΧΡΟ Ν Μ HIOXH

Γ. Παπαοικονόμου Στ. Κουτράκης Παραμύθια του κόσμου Α. Κατσούλη-Συμεώνογλου

ΤΟ ΔΟΚΑΝΟ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΜΗ ΘΙΓΕΤΕ ΕΝΤΕΚΑ ΛΑΪΚΑ ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΣ. ΑΙΜ0Β0Ρ0Σ
ΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ ΜΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΚΙ ΑΧΟΡΤΑΓΟΣ. Ε. ΛΥΚΟΣ ΕΙΜΑΙ
ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΑΡΝΑΚΙ..

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ
Σόλωνος 130,106 81 Αθήνα, Τηλ.: 2103320800, Fax: 2103813354. httpVwww.sep.gr, e-mail: info@sep.gr
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Μαυροκορδάτου 3. Τηλ.: 2103829835,2103808132, Fax: 2103829814
ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: 1. Αθήνα, Μαυροκορδάτου 3. Τηλ.: 2103829835.2103808132. 2. Θεσσαλονίκη, Πλάτωνος 7, Τηλ.: 2310283810.
3. Γιάννενα, 28ης Οκτωβρίου 19. Τηλ.: 2651038090.4. Κύπρος, Γαβριήλ Παππάς, Λάρνακα. Τηλ.: 24423617.
 επισημαίνουμε ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ
• Φεστιβάλ Αθηνών 2007:
Υπ ενθυμ ίζουμ ε σ τ ο υ ς α ν α γ ν ώ σ τε ς μ ας ότι
η π ρ ο π ώ λη σ η τω ν εισ ιτη ρ ίω ν ξεκινά ει 3
β δ ο μ ά δ ε ς π ρ ιν α π ό τ η ν ημ ερομ ηνία δ ιεξα ­
«Μύγες» στον πολιτισμό... γ ω γ ή ς τ η ς κ ά θ ε π α ρ ά σ τα σ η ς κα ι ό τι τα ει­
σ ιτή ρ ια ε ξ α ν τλ ο ύ ν τα ι ε ν ρ ιπ ή οφθαλμ ού,
(π ρ ο π ώ λη σ η : Π α νεπ ισ τη μ ίο υ 3 9 ή σ το 210-
Α ν μ ε τ η λ έ ξ η π ο λιτισ μ ό ς φ έρ ν ο υ μ ε σ τ ο νο υ μ α ς έ ν α δ ιε κ δ ικ η τικ ό κ α ι σ ε 3 2 7 2 0 0 0 μ ε π ισ τω τικ ή κ ά ρ τα ).
α έ ν α η ε π α ν α φ ό ρ τισ η σ τ ά τ ο υ ς ε θ ν ικ ή ς α υ το γ ν ω σ ία ς , τ ό τε , α ν α π ό φ ε υ κ τα , Η ρώ δ ειο :
π ρ έπ ει να δ εχ το ύ μ ε ό τι η π ο λιτική είν α ι η ε ξ ώ θ υ ρ ά τ ο υ · σ ε σ π ά ν ιες δ ε, σ υ ­ -Σαβ. & Κυρ. 14&15/7: Οι π εριπ έτειες
το υ π ρίγκιπα Ράμα από την ομάδα
γ κ υ ρ ια κ έ ς π ερ ιπ τώ σ εις, ο φ ύ λ α κ α ς ά γ γ ε λ ό ς το υ . Γ ια τί π ο λιτισ μ ό ς δ ε ν είν α ι
«Semara Ulangun» από
τ ο (σ υ ν τελεσ μ ένο ) α π ο τέλ εσ μ α α λ λ ά η π ρ ο σ π ά θ εια γ ια τ ο α π ο τέλ εσ μ α .
το Μπαλί! Θα παρουσιά­
Σ τη ν Ε λ λ ά δ α α υ τό δ ε ν σ υμ βαίνει. Το π ο λ ιτικ ό γονιδίω μ α τω ν π ο λιτικώ ν μ α ς σουν το ινδικό έπος Ρα-
- ε ί τ ε α υ τώ ν π ο υ κ υ β ερ ν ο ύ ν ε ίτ ε α υ τώ ν π ο υ α σ κ ο ύ ν α ν τιπ ο λ ίτε υ σ η - π α ρ ο υ ­ μαγιάνα με τον τρόπο του
σ ιά ζ ει τη ν ε ικ ό ν α ο ρ α μ α τικ ά «καχεκτικώ ν». Μ ο ν ό το ν ο ι δ ια χ ε ιρ ισ τέ ς τ ο υ κ ο ι­ μπαλινέζικου θεάτρου: με
νό το π ο υ, τ ο υ κ ο ν τό φ θ α λ μ ο υ « δ ο ς ημίν σήμ ερον». Έ να σ υ λ λ ο γ ικ ό μ ό ρ φ ω μ α μάσκες, χαρακτηριστικά
επιμ ηθέω ν. Α κό μ α κ α ι -μ π ρ ο ς σ το α π ρ ό β λ ε π τ ο - α π ο δ εικ ν ύ ο ν τα ι «π υ ρ ο ­ κουστούμια, μεγαλειώδη
σ β έ σ τ ε ς » α μ ή χ α νο ι σ το έ λ ε ο ς τ ο υ τη λ ε ο π τικ ο ύ π ο λ ιτικ ο ύ κ ό σ το υ ς . τελετουργικά δρώμενα.
Γ ια τί π ο λιτισ μ ό ς δ ε ν είν α ι ο Π α ρ θ εν ώ ν α ς , ο ύ τ ε τ α χ ίλ ια τ ό σ α π οικιλώ νυμ α -Την Τετ. 25/7 θα τραγου­
φ ε σ τιβ ά λ ή τ α ζω η ρ ώ ν χ ρ ω μ α τισ μ ώ ν υ π ο κά μ ισ α τ ο υ Δ η μ ά ρ χ ο υ Α θ η να ίω ν. δήσει η Νόρα Τζόουνς, η κόρη του ινδού
Π ο λ ύ π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο , π ο λ ιτισ μ ό ς δ ε ν είν α ι τ ο (σ φ ό δ ρ α π ιθ α ν ο λ ο γ ο ύ μ εν ο ) δεξιοτέχνη του σιτάρ Ραβί Σανκάρ. Η
27χρονη αμερικανίδα τραγου­
ιδ ιο τ ε λ έ ς π είσ μ α τ ο υ κ. Σ ο υ φ λ ιά να ... π α ρ -ε κ τρ έ ψ ε ι τ ο ν Α χ ελ ώ ο . Ο υ μ ην
δοποιός επανέφερε την «τρα-
α λ λ ά κ α ι τ ο α κ α τ ά δ ε χ τ ο τ ο υ κ. Δ η μ ά ρ χ ο υ να ε υ α ισ θ η το π ο ιή σ ε ι τ ο υ ς δ η μ ό ­ γουδίστρια-μπροστά-στο-π ιά-
τ ε ς τ ο υ να κ λ είν ο υ ν τ α κ α π ά κ ια τω ν κ ά δ ω ν τω ν σ κουπ ιδιώ ν. Γ ιατί, α ν τίθ ε τα , νο» που την ακούς αποδεσμευ­
π ο λιτισ μ ό ς είν α ι ν α υ π ο χ ρ ε ω θ ε ί ο υ π ο υ ρ γ ό ς τ ο υ ψ ευ δ ώ νυ μ ο υ ΥΠΕΧΩΔΕ μένος από τα στερεότυπα της
να α π ελ ε υ θ ερ ώ σ ε ι, ε π ιτέ λ ο υ ς , τ ο Π ερ ιβ ά λ λ ο ν . Δ ε ν μ π ορεί, θ α π ή ρ ε ε ίδ η σ η «σκηνικής παρουσίας». Από την
τ η ν α ν τίδ ρ α σ η π ο υ ξ ε σ η κ ώ θ η κ ε σ το ά κ ο υ σ μ α ό τι θ α ... σ υ ν το ν ίσ ει α υ τ ό ς πρώτη της εμφάνιση, το 2002,
τ ις π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς « σ ω τη ρ ία ς» τ η ς Π ά ρ ν η θ α ς . έχει κυκλοφορήσει 3 δίσκους
Σ τη ν τ ε λ ε υ τα ία , κοινή, ισ το ρ ικ ή σ υ ν ε δ ρ ία σ η τ ο υ Κ ε ν τρ ικ ο ύ Α ρ χ α ιο λ ο γ ι­ με το ίδιο λαϊτμοτίφ τρυφερής
κ ο ύ Σ υ μ β ο υ λίο υ κ α ι τ ο υ Κ ε ν τρ ικ ο ύ Σ υ μ β ο υ λίο υ Ν ε ω τέ ρ ω ν Μ νημ είω ν, π ρ ο - τργουδοποιίας, εξομολογητι-
κειμ ένο υ να α π ο φ α ν θ ο ύ ν (κ ά τι λ έ γ α μ ε γ ια επ ιμ η θ είς), σ τ ο δ ώ δ ε κ α π α ρ ά κής jazz ατμόσφαιρας και country παιχνι-
π έντε, α ν α π ά δ ει η σ υ ν ύ π α ρ ξη τ ο υ « νεο π λο υ τίσ τικ ο υ » Μ ο υ σ ε ίο υ τ η ς Α κ ρ ό ­ δίσματος.
Π ειραιώ ς 260:
π ο λ η ς μ ε τ α δ ύ ο ε ξ α ιρ ε τ ικ ά α ρ χ ιτε κ το ν ικ ά δ είγ μ α τα (και τ ο υ ς 5 υ π ερ α ιω -
-ΓΊεμ.12 έως Σαβ. 14/7 αφιέρωμα στον
ν ό β ιο υ ς ε υ κ ά λ υ π το υ ς π ο υ τ α σ το λ ίζ ο υ ν ) ε ν ό ς α π ό τ ο υ ς α σ τικ ο ύ ς δ ρ ό μ ο υ ς
διάσημο χορογράφο Ουίλλιαμ Φορσάιθ.
α υ τή ς τ η ς κ α τ ά τ ’ ά λ λ α λ ε ρ ή ς κα ι κ α κ ά σ χ η μ η ς π ό λη ς. Το α π ο τέ λ εσ μ α ισ ο - Το έργο του H e te ro to p ia ερμηνεύει η
ψ η φ ία ς (1 2-1 2) έ δ ω σ ε τ η ν π ο λ ιτισ τικ ή ε ικ ό ν α τ η ς σ ύ γ χ ρ ο ν η ς Ε λ λ ά δ α ς : ομάδα The Forsythe Company.
Α π ό τη μ ια μ ερ ιά οι b lo g g e rs (το υ ς ε ίδ α τ ε τη ν π ερ α σ μ έν η Κ υ ρ ια κ ή έ ξ ω α π ό -Σαβ. 14 έως Δ ευτ.16/7 N o rd (Β ορράς)
το Κ ο ιν ο β ο ύ λιο ) κ α ι α π ό τ η ν ά λ λ η οι... « Σ ο υ φ λιά δ ες» . Σ τη μ έσ η, η διπ λή του Λουί-Φερντινάν Σελίν σε σκηοθεσία
ψ ή φ ο ς τ ο υ Π ρ ο έδ ρ ο υ , Γ ενικο ύ Γ ο α μ μ α τέα τ ο υ Υ π ο υ ρ γείο υ Π ολιτισ μ ο ύ, Φρανκ Κάστορφ. Μια πολυαναμενόμενη
το υ κ. Ζ α χ ό π ο υ λ ο υ . θεατρική παράσταση από την Volksbühne
Α π α ν τώ ν τα ς ο μ α κ α ρ ίτη ς ο Β α σ ίλ η ς Ρ α φ α η λ ίδ η ς σ ε έ ν σ τα σ η τη λ ε ο π τικ ο ύ του Βερολίνου με θέμα τη φλέγόμενη υπό
« α σ τέρ α » : «Μ α η α π ό φ α σ η , κ. Ρ α φ α η λ ίδ η , ή τα ν ομ όφ ω νη κα ι τω ν 15», το υ κατάρρευση Γερμανία.
είπ ε: «Δεν μ ε ε ν δ ια φ έ ρ ε ι το ο μ ό φ ω νη α λ λ ά τ ο π ο ιο ς ή τα ν ο κ α θ έ ν α ς α π ό -Κυρ. 22 έω ς Τρ. 31/7 Οι Δαίμ ονες και
δαιμ ονισμ ένοι του Ντοστογιέφσκι σε θε­
α υ το ύ ς το υ ς 15. Η π α ιδ εία το υ , η έμ π ρ α κ τη α π ό δ ειξή τη ς , η τα ξ ικ ή τ ο υ θ έ ­
ατρική μεταφορά και σκηνοθεσία της Μά­
ση, η ιδ εο λ ο γ ικ ή τ ο υ σ υ γ κ ρ ό τη σ η κα ι η α ν ιδ ιο τελ ή ς κοινω νική τ ο υ έντα ξη » . γιας Λυμπεροπούλου.
Το π ερ ισ τα τικ ό μ ου τ ο θύμ ισ ε η διπ λή ψ ή φ ο ς τ ο υ γ εν ικ ο ύ γρ α μ μ α τέα . Β έ ­ Το Σχολείον:
β α ια , θ α μ ου π είτε, «Μ ο ρ φ ή μ εν Η σ α ύ, φ ω νή δ ε Ιακώ β». Ο κ α υ γ ά ς γ ια τη ν -13 έως 15/7 ο Α π ό κο π ο ς του Μπεργαδή
πίσω ό ψ η τω ν δ ύ ο κ τιρ ίω ν (λ ες κ α ι α υ τή δ ε ν δ ια μ ο ρ φ ώ ν ετα ι). Α θ ά ν α τε ε λ ­ από την Εταιρεία Θεάτρου ΧώΡΟΣ. Πρό­
λ η ν ικ έ μ ικρ οα σ τισ μ έ, κ α τ ά φ ε ρ ε ς να ν ε κ ρ α ν α σ τή σ ε ις α κό μ α κα ι τη Μ α ντά μ κειται για ένα σατιρικό ποίημα, γραμμένο
Σ ο υσ ο ύ. Δ ε ν κ ο ιτά ν ε τ ο γ ο ύ π α το , Μ ελ ίν ε ια ς επ ιλ ο γ ή ς, σ το ο π ο ίο σ τή σ α ν ε σε 558 ομοιοκατάληκτους στίχους, που η
το Μ ο υ σ είο , τ α δ υ ο α ρ χ ο ν τικ ά τ ο υ ς μ ά ρ α να ν. Μ α ο λ α ό ς λ έει, «Έ νας μ ο υ ρ ­ συγγραφή του τοποθετείται στις αρχές
λ ό ς π ετά ε ι μ ια π έ τρ α σ τη θ ά λ α σ σ α κα ι χ ίλιο ι γ ν ω σ τικ ο ί ψ ά χ ν ο υ ν να τη ν του 16ου αιώνα.
βρουν». Μ α κ α λ ά , α υ τ ο ί π ου θ α μ π αίνουν σ το μ ου σ είο , ω ς c a fé re sta u ra n t -Δευτ. & Τρ. 16 & 17/7 η Εσπεράνθα Φερ-
μ ε θ έα , θ α το επ ισ κ έπ το ν τα ι; Τ ό τε γ ια τ ί δ ε ν α π α λ λ ο τρ ίω ν α ν τ ο π α ρ α π ά νω νάντεθ με το φλαμένκο, η Σαβίνα Γιαννά-
του με το ελληνικό τραγούδι και ο Αλί Ρε-
ε σ τια τό ρ ιο «Δ ό ν υ σ ο ς » - φ ά τ σ α α νεμ π ό δ ισ τη μ ε τ η ν Α κ ρ ό π ο λ η -μ ε τη γύρ ω
ζά Γκορμττανί από το Ιράν διασταυρώνο­
το υ π ερ ιοχ ή, ώ σ τε να μ ην ε ν ο χ λ ο ύ ν τα ι κα ι οι ν ε ο -ε σ τ έ τ τ η ς θ έ α ς ; Ξ εχ νά μ ε νται στα μονοπάτια των τραγουδιών με
όμω ς ό τι οι «μύγες» π ου κ ά θ ο ν τα ι π άνω σ το «φ α γ η τ ό » δ ε ν γ ίν ο ν τα ι κι α υ τ έ ς ρυθμούς των περσικών κρουστών, του
φ α γ η τό επ ειδ ή κ ά θ ο ν τα ι επ ά νω του. φλαμένκο και του κατάκ (kathak).
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΡΙΤΟΣ

46

Γιώργος Κάτος (1943 - 5 Ιουλίου
Ο 2007) ήταν ένας άνθρωπος γερός
και δραστήριος μέχρι τα πενήντα
πέντε του. Ξαφνικά, στα τελευταία έξι με
εφτά χρόνια, όλες οι αρρώστιες και οι
παθήσεις του κόσμου ήρθαν πάνω του.
Και κάθε τόσο έτρεχε ο φίλος του, ο Π ε­
ρικλής Σφυρίδης, συγγραφέας και μα-
χόμενος γιατρός μέχρι τώρα, στα εβδο­
μήντα τέσσερά του. Ερχόταν από τη
Σκύρο, τον έπαιρνε, τον πήγαινε στα νο­
σοκομεία, τον φρόντιζε με στοργή, τον
εγκαρδίωνε. Γιατί ο Κάτος φοβόταν το
νοσοκομείο περισσότερο κι από τη φυ­
λακή, όπως έγραφ ε στην Ο ρ χήσ τρ α τη ς
ζωής, το τελευταίο του βιβλίο που βγήκε
το 2004 (σ. 45). Ουσιαστικά περιγράφο-
νται εκεί οι σχέσεις τους μετά το 1996,
οπότε έκλεισε και η δεύτερη περίοδος
της κυκλοφορίας του Τραμ, του καλού
περιοδικού, όπου συνεργάστηκαν αρ­
μονικά οι δυο τους.
Η Ο ρχήστρα τη ς ζω ής είναι ένα καλο­
γραμμένο βιβλίο γιατί βασίζεται σε
εμπειρικό υλικό που ο Κάτος το χρησι­
μοποίησε αυτούσιο. Οι περιπέτειες της
υγείας του που αναφέρει στο πρώτο μέ­
ρος -ό λ ες π ραγματικές- κλόνισαν τον
έρωτά του για τη ζωή. Κι ένα βράδυ,
οδηγήθηκε στην άκρη του Θερμαϊκού
αποφασισμένος να πέσει μέσα «στην
αγκαλιά του» (σ. 55). Τότε εμφανίστηκε
ένας παλιός φίλος που του λέει: «Έλα,
ρε Γιώργο» (σ. 56). Και τον τράβηξε, τον
πήγε σε ένα ΚΑΠΗ. Εκεί, λοιπόν, που
ήταν να αυτοκτονήσει, στο δεύτερο μέ­
ρος του βιβλίου, αλλάζει μόλις βλέπει τι
κάνουν οι γέροι, που ερωτεύονται και
τραγουδούν και χορεύουν. Σηκώνεται κι
αυτός μετά από μερικά ουζάκια και αρ­
χίζει να χορεύει με μια μεγάλη αλλά «κα­
λοστεκούμενη» γυναίκα (σ. 68).
Και πού τα θυμήθηκε όλα τα παλιά τρ α ­
γούδια! Όλα. Έ γραψ ε μια εξαιρετική
κριτική ο Γιώργος Αράγης, Ν έα Εστία
Οι ιστορίες του Δημήτρη Χατζή στο Φεστιβάλ Αθηνών
ο θέατρο Σφενδόνη τη ς Άννας
Τ Κοκκίνου, μετά από τις αξέχασ τες
Μ ο ρ φ ές από το έρ γ ο το υ Βιζυηνού,
ζωντανεύει στη σκηνή το έργο του Δη­
μήτρη Χατζή (1 91 3-1 98 1 ), από τις 23
έως τις 26 Ιουλίου στην Πειραιώ ς 260
(Χώρος Η') στο πλαίσιο τη ς θεματικής
«Από την πεζογραφία στη σκηνή». Τα
διηγήματα Το τέ λ ο ς τη ς μ ικρής μ ας
πόλης, Ανυπ εράσπ ιστοι, Θ ητεία, Σπου­
Η ορχήστρα της ζωής
(Απρίλιος 2005) 666-671 γ ι’ αυτό το βι­
βλιαράκι. Το εκτίμησε βαθύτατα. Γιατί
δίνει μια άλλη προοπτική· ότι παρόλο
που μας συμβαίνουν διάφορα πικρά, εί­
ναι όμορφη η ζωή. Δηλαδή, μια αγάπη
και μια αισιοδοξία βγαίνει μέσα από την
Ο ρχήσ τρα τη ς ζωής. Όταν, λίγο πριν πε-
θάνει, τον ρώτησε ο Σφυρίδης, που μέ­
χρι το τέλος τού συμπαραστεκόταν,
πώς είναι με τις εξετάσεις και τις επεμ­
βάσεις που του έκαναν οι γιατροί, «πα­
ρόλα αυτά, καρδάση», του απάντησε,
«και το ποτό να μου κόψουν, η ζωή είναι
γλυκιά. Αξίζει να τη ζει κανείς».
Στους 13 σύγχρονους πεζογράφους
(2001) ο Σφυρίδης αφιερώνει 24 σελί­
δες στο έργο του φίλου του. Ξεχωρίζει
τα μυθιστορήματα Αγία Α λητεία (1988)
που έχει εκπληκτικές σκηνές από τη ζωή
του στο Τόπαλτι (ο σημερινός οικισμός
«Ροδοχώρι» Συκεών) -κά τι που κάνει ο
Αντώνης Σουρούνης στο τελευταίο του
βιβλίο, το Μ ονοπάτι στη θάλασσα
(2 00 6)- και το Παράπονο το υ Ο δυσσέα
(1996), όπου εντυπωσιάζει η δραματική
παρουσίαση του θέματος της μετανά­
στευσης, η σκηνή του βιασμού της Λέ-
γκως και η αναβίωση της μακεδονικής
ντοπιολαλιάς. Εξαιρετικές, πάνω απ’
όλα, είναι οι δύο συλλογές διηγημάτων
του Τα Κ αλά παιδιά (1980) όπου αποτυ-
πώνονται οι εμπειρίες του από τις φυλα­
κές τη ς Ψυτάλλειας, που τον είχαν βάλει
λόγω χρεωκοπίας και οι Ισ τορίες τη ς νύ­
χ τα ς (1991). Είχε ξεκινήσει με την
Άπνοια (1970), ένα μυθιστόρημα συνει­
δησιακής ροής, πέρασε μετά στη Β ασι­
λ εία τω ν κατσαρίδω ν (1973), όπου χτυ­
πούσε τη Χούντα, και για το λόγο αστό
διώχτηκε, πάλι με συνειδησιακή ροή αλ­
λά και με αρκετά ρεαλιστικά στοιχεία. Η
ερωτοτροπία του με το ρεαλισμό απέ­
δωσε γόνιμους καρπούς στα διηγήμστά
του.
Ο Κάτος δεν ήταν διανοούμενος. Μ έ­
δές, και τα μυθιστορήματα Φωτιά και
Το διπλό βιβλίο, με συνεκτικό ιστό τα
δοκίμιά του (όπως Το πρόσωπο το υ
νέου ελληνισμού) αποτελούν μια μνη­
μειακή νεοελληνική τοιχογραφία: τη
σκηνή τη ς ελληνικής ιστορίας του
20ού αιώνα.
Κείμενο: Άννα Κοκκίνου · Φιλολογι­
κός σύμβουλος: Βασίλης Διοσκουρί-
δης · Ειδική σύμβουλος: Καίτη Χατζή
χρι την Τετάρτη γυμνασίου πήγε. Αλλά
έκανε πολλά πράγματα. Υπήρξε εκδό­
της του περιοδικού Το Τραμ (από το
1976, χρονιά που συνέπεσε με την είσο­
δό μου στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλο­
νίκης· είχε μεγάλη διάδοση τότε στους
φοιτητικούς μας κύκλους), ιδρυτής των
εκδόσεων «Εγνατία», διευθυντής του βι­
βλιοπωλείου «Η γωνιά του Βιβλίου», λο­
γοτέχνης, αντισυμβατικός, λαϊκή ψυχή.
Είχε το ταλέντο να περιγράφει στα έργα
του τον περιπετειώδη βίο του, ένα βίο
περιπλάνησης, με άμεσο τρόπο. Άνθρω­
πος της ζωής (ήθελε να αρμέξει τη ζωή)
και της δράσης, δεν σκεφτόταν πάντα
τις συνέπειες των πράξεών του. Προχω­
ρούσε μπροστά και ό,τι βγει. Πολλές
φορές, δεν έβγαινε. Πολλές φορές, τον
έκλεβαν οι επιτήδειοι, έχανε τα πάντα,
καταστρεφόταν, έμενε αβοήθητος και
ξανάρχιζε από την αρχή. Χρεωμένος μέ­
χρι το τέλος. Δεν εγκατέλειψε, όμως,
ποτέ τις «Θερμοπύλες» της ζωής του.
Και ήταν ωραίος ως Λεωνίδας ο Γιώρ-
γος Κάτος. «Αλειφόταν με αρώματα και
μυρωδικά και στολιζόταν και χόρευε, και
τραγουδούσε κεφάτος και πανέτοιμος
για την ένδοξή του ήττα» (βλ. οπισθό­
φυλλο στην Ο ρχήστρα της ζωής). Είχε
το λεγόμενο «αντριλίκι», πίσω από αυτό,
όμως, πίσω από τον «αγέρωχο ομορφο-
νιό», όπως τον χαρακτηρίζει ο Αράγης,
κρυβόταν ένας βαθιά συναισθηματικός
άνθρωπος, ευσυγκίνητος. Ο χαρακτή­
ρας του ήταν διαφορετικός από τον δικό
μας, των συγγραφέων του εργαστηρί­
ου, αλλά κι αυτός έκανε έργο. Άφησε,
μάλιστα, πίσω του φεύγοντας στα εξή­
ντα τέσσερά του χρόνια μεταξύ των άλ­
λων κι ένα έτοιμο, ογκωδέστατο λεξικό
της νεοελληνικής λαϊκής και περιθωρια­
κής γλώσσας -έρ γο ζω ής- που χρειάζε­
ται τη φροντίδα ενός άξιου εκδότη.
Σωτηρία Σταυρακοπούλου
• Σκηνικός χώρος: Ισμήνη Καρυωτά-
κη - Κοστούμια: Γιώργος Ζιάκας · Κί­
νηση: Βάσω Γιαννακοπούλου · Ερμη­
νεύουν: Κώστας Βασαρδάνης, Αντώ­
νης Δημητροκάλης, Άννα Κοκκίνου,
Ευριπίδης Λασκαρίδης, Δημήτρης
Ξανθόπουλος, Δημήτρης Οικονόμου,
Αγγελική Παπαθεμελή, Μαρία Πρω-
τόπαπα, Χρήστος Σαπουντζής, Μό­
νος Σταλάκης, Κατερίνα Φωτιάδη.
Γιώργος Φιλιππίδης {17/4/1977 -17/7/1997)
τις 17 Ιουλίου, κλείνουν δέκα
Σ
χρόνια από τό τε που ο Γιώργος
έφ υγε από τη ζωή, στα είκοσι
του χρόνια. Στο περιοδικό τον
γνωρίσαμε για λίγο, όταν
δημοσιεύτηκε ένα κείμενό του για τον
Χριστόφορο Μαρίνο, το 1996. Ή ταν
για μας τό τε ένα έξυπνο, ευαίσθητο,
πανέμορφο αγόρι. Περισσότερα
μάθαμε γ ι’ αυτόν αργότερα. Υπήρξε
ένα χαρισματικό παιδί, ένας ανήσυχος
παρορμητικός έφηβος, ένα βαθύτατα
προβληματισμένο άτομο. Η είδηση
της εθελούσ ιας αποχώρησής του
τό τε μας αιφνιδίασε, μας άφησε
48
γεμάτους απορία, πώς ένα τέτο ιο
πλάσμα στάθηκε τόσ ο ανελέητο με
τον εαυτό του. Δύο χρόνια μετά,
κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις
Καστανιώτη η Γαλάζια μ ηχανή,
ποιήματα γραμμένα τα δύο τελ ευ τα ία
χρόνια τη ς ζωής του. Την επ ιμέλεια
της ποιητικής συλλογής ανέλαβε ο
Νάσος Βαγενάς που ήταν και
καθηγητής του στο τμ ή μ α Θ εατρικώ ν
σπουδών τη ς Φιλοσοφικής Σχολής
του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Φέτος, δέκα χρόνια μετά, εκδίδονται
δώδεκα μικρές ιστορίες, που έγρ α ψ ε
στην ηλικία των έντεκα ετώ ν δώ δεκα
μικρά παραμύθια. Η έκδοση είναι
ιδιωτική και σ υνο δεύεται από σκίτσα
τη ς Π αυλίνας Παμπούδη.
Η παρουσίαση το υ βιβλίου, με τίτλο
Σ το ν ώμο ε ν ό ς π α νύ ψ η λου γίγα ντα , θα
γίνει στις 21 Ιουλίου στο Λαογραφικό
μουσείο τη ς Αίγινας.
Το Α ν τί αναδημοσ ιεύει σ ήμερα το
κείμενο το υ Γιώργου Φιλιππίδη για τον
Χριστόφορο Μ αρίνο, «Ο τυχαίος
θάνατος ενός αναρχικού», καθώς και
δύο ανέκδοτα κείμενα: «Τα όνειρα
περνάνε με κόκκινο», γραμμένο το
1995, και το «Ποιος το περίμενε;»,
γραμμένο το 1988.
Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού
του Γιώργου Φιλιππίδη
έσ α στην αέναη δίνη του θ εά ­
Μ
ματος και στον κονιορτό των
γεγονότω ν, οι τη λ εθ εα τές δι­
αιρούνται εκ των πραγμάτων
σε δύο κατηγορίες. Λυδία λί­
θος για το διαχωρισμό αυτόν, που είναι
ποιοτικός, είναι η στάση των τη λ εθ ε α ­
τών απέναντι στην είδηση. Η τελ ευ τα ία
και με τον τρόπο που αυτή παρουσιά­
ζεται φαίνεται ότι έχει την εξουσ ία να
κινεί το υ ς συναισθηματικούς μηχανι­
σμούς τη ς μιας, τη ς πλειοψηφούσας
μερίδας των δεκτών. Π ρόκειται για την
πλειοψηφία που ήταν εκτός εα υτο ύ με
τους καταλήψ ιες το υ Π ολυτεχνείου,
που αγωνίστηκε για τον επικείμενο πό­
λεμο μετά το περιστατικό των βραχο­
νησίδων, που καρδιοχτύπησε εξα ιτία ς
της «τρέλας των αγελάδων».
Γεννιέται έτσι ένα θέμ α που αναφ έρε-
ται στη σχέση α λ ή θεια ς και είδησης
και ακόμα περισσότερο στη σχέση των
συναισθημάτων, που δοκιμάζει ο «επιρ­
ρεπής» τη λεθεα τή ς, και αλήθειας. Π ό­
σο είναι αυτά τα συναισθήματα α υ θ ε­
ντικά; Μπορεί, και κατά πόσο, να εκμαι-
ευθεί η οργή, ο φ όβος ή ένα δάκρυ;
Ακόμη όμως κι αν δεχ θο ύ μ ε ότι ο σκο­
πός κάποτε -σ υ χ ν ά - είναι η φόρτιση
του θυμικού το υ δέκτη υπάρχουν ειδ ή­
σεις όπου η παραπάνω συνταγή δεν
έχει θέση. Ο θά να τος το υ Χριστόφο­
ρου Μ αρίνου είναι από τα ελάχισ τα πα­
ραδείγματα. Εδώ το έδ α φ ο ς δεν ήταν
πρόσφορο για σ υναισθηματικές ε ξά ρ ­
σεις. Οποιαδήποτε τέτο ια προσπάθεια
θα τοπ οθετούσε τον τη λ εθεα τή απένα­
ντι στο κράτος, απέναντι στα ίδια τα
MME που έχουν όπως φ αίνεται αναλά-
βει ύψιστο χρέος, για λογαριασμό τη ς
κοινωνίας και υπέρ τη ς ανθρωπότη­
τας, τη διαφ ύλαξη το υ status quo ως
κόρη οφ θαλμού. Θ α ήταν παράλογο
άλλωστε η εξουσ ία να επιφύλασσε τ ι­
μές στους π ολεμιστές της.
Το όλο πρόβλημα στην υπόθεση Μ α­
ρίνου δημιουργείται από το συμβάν του
θανάτου: ένα βραχυκύκλωμα στον τη ­
λεοπτικό μανιχάίσμό! Να αμφισβητεί
κανείς το κράτος ή και να δρα σύμφωνα
με αυτή του την αμφισβήτηση είναι κα­
κό. Κορυφαίο και πέραν του ανθρώπου
μάλιστα κακό, όμως, ο θάνατος, σύμ­
φωνα με το υ ς εισηγητές της «τηλεοπτι­
κής φιλοσοφίας». Η συγκίνηση για το
νεκρό αυτόν, απαγορευμένη. Η πολεμι­
κή εναντίον του ταμπού, εξαιτίας του
θανάτου (παρ’ όλο που ο κυβερνητικός
εκπρόσωπος κ. Ρέππας ή ο υπουργός
Δημόσιας Τάξης κ. Γείτονας -πιο τολ­
μ η ρ ό ς- ξεπέρασαν του ς ενδοιασμούς
τους, και τον κατηγόρησαν μετά θάνα­
τον ως δράστη τη ς δολοφονικής από­
πειρας στα γραφ εία του ΠΑΣΟΚ).
Π έρ α απ’ αυτό, πάντως, στα M M E το
μούδιασμα ήταν γενικό. Πίσω από τις
αποφασιστικές φυσιογνωμίες των πα­
ρουσιαστούν που χαρακτήριζαν «αυτό-
χειρα» το νεκρό -τ ις πρώτες ημέρες
συμπεριλαμβανομένου και του Σκάι
που α ρ γό τερ α επ έλεξε μια πιο πολυε­
δρική παρουσία, που έκλεινε και πάλι
πάντως με τη σφραγίδα τη ς αυτοκτο­
ν ία ς - διαφαινόταν κάποια αμηχανία. Η
ίδια που φαίνονταν να δοκιμάζουν και
οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι.
Τελικά, η λύση δεν άργησε να βρεθεί.
Ο θά να τος λοιπόν, ο θάνατος με μια
σφαίρα στο κεφάλι λίγο πριν (ή λίγο
μετά) εισβάλλουν στην καμπίνα του
σκοτωμένου (πλοίου αγκυροβολημέ­
νου, απ’ όπου όλοι αργά ή γρήγορα θα
κατέβαιναν), έπεσε από το βάθρο του,
έγινε ένα περιστατικό με ειδικό βάρος
για τη ζωή τη ς κοινωνίας, ίδιο με αυτό
των καιρικών μεταβολώ ν και μικρότε­
ρο, αν θυ μ η θεί κανείς τα εβδομαδιαία
αφ ιερώ ματα των M M E στον σ ταθερά
επαναλαμβανόμενο κά θε χρόνο καύ­
σωνα.
Ο θάνατος υποβαθμίστηκε και σε ένα
δεύτερ ο επίπεδο καθώ ς πίσω από την
προβολή τη ς είδησης μπορούσε να
αποκρυπτογραφηθεί το μήνυμα: «Να
μια είδησ η για τη ν οποία δ εν ζητούμε
να κλάψ ετε, ο ύ τε να οργιστείτε, ο ύ τε να
γελά σ ετε. Να μια είδηση που θέλουμε
να σ α ς αφ ή σ ει π αγερά αδιάφ ορους.»
Το γεγονός ότι οι συνθήκες του θανά­
του δεν είναι εξακριβωμένες δημιούρ­
γησε εύλογα επιπρόσθετη ανάγκη για
συγκάλυψη τη ς όλης υπόθεσης.
Οι σοβαρότατες υπόνοιες για δολο­
φονία θα μπορούσαν ίσως(;) να προκα-
λέσουν αντιδράσεις αν η παρουσίαση
του συμβάντος ξέφ ευγε έστω και λίγο
από τον έλεγχο. Η φωνή της φίλης του
X. Μαρίνου, Μ αρίας Μπαρούτα, ακού­
στηκε από την τηλεόραση όψιμα, όταν
πια η είδηση -εξα ρ χ ή ς υποσκελισμέ­
ν η - είχε περάσει τέταρτη ή πέμπτη. Οι
καταγγελίες της, ανατριχιαστικά πιθα­
νές· η φορά του βλήματος, υποστηρί­
ζει, «άλλαξε» από τον ιατροδικαστή και
τους υπεύθυνους τη ς αστυνομίας
όταν διαπιστώθηκε ότι ο Μαρίνος ήταν
αριστερόχειρας. Είναι ευνόητο ότι η
φορά από δεξιά προς αριστερά θα
απέκλειε την εκδοχή της αυτοκτονίας.
Τι συνέβη ακριβώς, είναι και θα παρα-
μείνει για τους πολλούς -γ ια εμ ά ς -
άγνωστο. Καθώς η δημοκρατία μας
επιφυλάσσει ύψιστες τιμές στους ήρω-
ές της, η υπόθεση του Μαρίνου βυθί­
ζεται νομοτελειακά(;) στη λήθη.
Ώ σ τε η αλήθεια φαντάζει εκ των προ-
τέρων χαμένο και ατυχές στοίχημα. Η
φίλη του Μαρίνου δείχνει να το έχει
εμπεδώσει αυτό: «Δεν π ίστεψ α π οτέ τις
δικαιολογίες τους», δηλώνει· δεν την
ενδιαφέρει το αποτέλεσμα του πορί­
σματος, γιατί «αυτή γνωρίζει τη ν α λή ­
θεια και τη γνω ρίζουνε κι εκείνοι».
Τι άλλη υπόσχεση μπορεί να δοθεί,
αν όχι μεταφυσική;
«ουδέν δ ε συγκεκαλυμμένον εσ τίν ο
ουκ απ οκαλυφ θήσεται και κρυπ τόν δ ’ ου
γνω σθήσεται...» (Λουκάς ΙΒ', σελ. 2).
[Αναδημοσιεύεται από το τχ. 611 της 2ας Αυ-
γούστου 1996, σελ. 32] ^
49
 ΔΥΟ ΑΔΗΜΟΣΙΕΥΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ
Τα όνειρα περνάνε με κόκκινο
Έ στεκε σκεπτικός έξω από ένα πολυ­
κατάστημα και κοίταζε αδιάφορα την
βιτρίνα. Μ έσα έπαιζαν δεκάδες τηλεο­
ράσεις και οι εικόνες εναλλάσσονταν
μπροστά του αστραπιαία. Σκεπτικός
και ακίνητος, ενώ έβρεχε, ολομόναχος
σ’ ένα πλατύ πεζοδρόμιο, φορούσε το
μακρύ παλτό του, κάτω από μια μαύρη
ομπρέλα που δεν θυμόταν να είναι δική
του, σκεφτόταν πως δεν είχε ενδιαφ έ­
ρον να κάτσει άλλο, μα ένιωθε καρφω­
μένος σε κείνο το μέρος, με τα μάτια
του κολλημένα στις οθόνες.
Ξαφνικά, οι εικόνες έπαψαν με μιας,
οι τηλεοράσεις γέμισαν χιόνια και αι-
σθάνθηκε πως τώρα, αν το ’θελε, θα
μπορούσε να φύγει. Γύρισε την πλάτη
του στην βιτρίνα κι έκανε μερικά βήμα­
τα, ύστερα κοντοστάθηκε και γύρισε
ξανά το κεφάλι του. Το βλέμμα του γ έ ­
μισε τρόμο, η καρδιά του χτυπούσε δυ­
νατά. Σ ’ όλες τις οθόνες, έβλεπε πια
μόνο τον εαυτό του να κοιτάζει έντρο­
μος. Φορούσε ακόμη το παλτό του, μα
κοιτάζοντας το θόλο τη ς ομπρέλας, εί­
δε πως είχε γεμίσει τρύπες, το νερό
έσταζε πάνω του κι έβλεπε έναν σκο­
τεινό ουρανό, που φωτιζόταν κάθε τό ­
σο από τις λάμψεις των αστραπών.
Ξανακοίταξε τις οθόνες και ήταν ακό­
μη εκεί, με την διάτρητη ομπρέλα στο
χέρι του, μούσκεμα, έκπληκτος και φ ο­
βισμένος. Η ομπρέλα αυτή, σίγουρα
δεν ήταν δική του, κάποιος του την είχε
φορτώσει, μα δεν μπορούσε να θυμη­
θεί πότε και πώς την είχε αποκτήσει.
Κοίταζε τον εαυτό του, να βρέχεται
απροστάτευτος κι ένιωθε ξανά καθη­
λωμένος, σαν άγαλμα, προικισμένο
από ανεξήγητο λάθος, με νου και συ­
ναίσθημα. Η υγρασία είχε φτάσει ως
το κόκκαλο κι αυτός πάντα εκεί, καρ­
φωμένος, αμήχανος και ανήμπορος,
όταν άκουσε την μηχανή ενός αυτοκι­
νήτου κι ύστερα κι άλλων κι άλλων,
ώσπου έστρεψ ε το κεφάλι του και είδε
ότι ο δρόμος ήταν γεμάτος αυτοκίνητα
κι απ’ το καθένα κατέβαιναν όλοι οι επι­
50
βάτες του, οικογένειες, ζευγάρια, γ έ ­
ροι, άλλοι ταλαιπωρημένοι, απεριποίη­
τοι, άλλοι καλοντυμένοι, ευχαρισ τημέ­
νοι, μα όλοι με την ίδια προσμονή, κοι-
τάζαν λαίμαργα τις οθόνες, ανήσυχα,
με αγωνία.
Ο δρόμος γέμισε ανθρώπους, άγνω­
στους, αν και εύρισκε στον καθένα χα­
ρακτηριστικά από κάποιον γνώριμό
του. Έ νας ηλικιωμένος που στηριζό­
ταν στο μπαστούνι του, είχε θά ’λεγες
το ίδιο προσεγμένο μουστάκι το υ συ-
μπαρουσιαστή του στο δελτίο και θα
ορκιζόταν πως μια γυναίκα που τον
κοίταζε απερίσπαστη στις συσκευές
είχε τα πράσινα μάτια τη ς κόρης του.
Μ α ήταν όλοι το υ ς ξένοι, το δίχως άλ­
λο θα ήταν αδύνατο να φαντασθεί, ότι
θα μπορούσε ν’ αλλάξει έστω και μια
κουβέντα με κάποιον απ’ αυτούς.
Κρατούσε στο χέρι του ακόμη την
μαύρη ομπρέλα, μα μέσα απ’ τις τρ ύ ­
πες τη ς ο ουρανός φαινόταν τώ ρα φω­
τεινός και σε λίγο διαπίστωσε πως πολ­
λοί απ’ το πλήθος δεν κοίταζαν πια
στην βιτρίνα, παρά είχαν στρέψ ει τα
βλέμματά του ς στον κατάφωτο ουρα­
νό, που ο ίδιος έβλεπε διάστικτο πίσω
απ’ την ομπρέλα. Κι ύστερα είδε αυτό
που πιο πολύ τον τρομοκράτησε. Την
φιγούρα του στον ουρανό, σαν σε μια
απέραντη γιγαντοοθόνη, με το παλτό
και την τρύπια ομπρέλα στο χέρι και
μέσα στις τρύπ ες της, που φάνταζαν
τώ ρα απίστευτα μεγάλες, έβλεπε ξανά
τον ουρανό, ξανά τον εαυτό του με το
παλτό και την ομπρέλα κι ύστερα πάλι
το ίδιο σε ατέρμονες, επώδυνες επα­
ναλήψεις.
Ο κόσμος κοίταζε, άρχιζαν να φωνά­
ζουν κι οι φωνές το υ ς έφταναν στ’ αυ­
τιά του παραμορφωμένες, ακατανόη­
τες, οι λέξεις ακατάληπτες, ανήκου­
στες, ώσπου, μεσ’ την οχλοβοή, ξεχώ­
ρισε την φωνή μιας γριάς, που τρεμά-
μενη, μα απαιτητική, ζητούσε επίμονα,
να ακούσει απ’ τα χείλη του το δελτίο
ειδήσεων. Π αρακολουθούσε κάθιδρος
τον εα υ τό του στην ουράνια γιγαντοο­
θόνη να πασχίζει να βρει μια λύση. 0
κόσμος το υ ζητούσ ε να κάνει αυτό που
τόσο καλά ή ξερ ε, μα δεν είχε μπροστά
το υ ειδήσ εις να διαβάσ ει και δεν άντε-
χε την εικόνα το υ εαυτο ύ του, έτσι χα­
μένου, μέσα στην τερατώ δη μεγέθυν­
ση τη ς ίδιας του τη ς καθημερινότητας.
Ύ σ τερ α ένιωσε ένα σκούντημα στον
ώμο, κάποιος πήρε απ’ το χέρι του την
ομπρέλα και την έκλεισ ε απότομα. Για
λίγο, εξαφ ανίστηκαν όλα, σαν να λυ­
τρ ώ θη κε ανέλπιστα, μα αμέσως από
τις χίλιες τρύπ ες τη ς άρχισαν πάλι να
ξεπηδούν πιο αγριεμένες οι μορφές
των ανθρώπων και ξαναβρέθηκε στον
ίδιο λαβύρινθο, εγκλωβισμένος και
αβοήθητος. Έ τρ εμ ε. Έπειτα ένιωσε
πάλι ένα απαλό σκούντημα στον ώμο
και ύστερα ακόμη ένα. Μισάνοιξε τα
μάτια.
—Δύσκολη μέρ α στο κανάλι;
Είδε τον οδηγό του, ακόμη δεν είχε
καταλάβει.
-Π α ρ α μ ιλ ο ύ σ α τε , γ ι’ αυτό σας ξύ­
πνησα.
Σκούπισε το μέτωπό του μ’ ένα μα­
ντήλι. Έ ξω η βροχή είχε δυναμώσει για
τα καλά και το μονότονο πέρα δώθε
των υαλοκαθαριστήρω ν μετρούσε τον
χρόνο μέχρι ν’ ανάψει το πράσινο στο
φανάρι.
—Δύσκολες μ έρ ες νά ’ναι κανείς διά­
σημος... συνέχισε ο οδηγός που δεν
έδειχνε να τον ενοχλεί ο μονόλογος.
-Κ α μ ιά φ ορ ά μακαρίζω τον εαυτό
μου, λιγό τερ ες έγνοιες βλέπετε...
Ο λόγος του σ ταμάτησε απροσδόκη­
τα. Σκέφ τηκε ότι δεν πολυπίστευε αυ­
τά που έλ εγ ε και το αφεντικό του, μάλ­
λον το κατάλαβε. Εκείνος δεν τον πρό­
σεχε, μα αισ θάνθηκε πως κάτι έπρεπε
να πει και ξεφ ύσ ησ ε ενοχλημένος.
- Ά ς ακούσουμε κάτι, είπε απευθυνό­
μενος όσο μπορούσε πιο γενικά, και
άνοιξε το ραδιόφωνο. Αναγνώρισε την
φωνή τη ς Εντίθ Πιάφ, να διατείνεται
πως δεν μετανιώ νει για τίποτα, ανάμε-
σα σε π αρεμβολές παρασίτων. Δεν
τους έδω σε σημασία, η μουσική τον
ευχαρίστησε, την σκέφ τηκε σαν μια
μακρινή συγκατάβαση.
Κοίταξε έξω , την στιγμή που μια μη­
χανή φ ρέναρε δίπλα το υ ς. Ο ι σταγό­
νες στο τζά μ ι κατηφ όριζαν σιγά σιγά
σε αυλάκια, κλέβοντας κάτι απ’ τα
χρώματα των φωτεινών επιγραφών
του έξω κόσμου. Η γυναίκα στην μηχα­
νή, που πριν λίγο σταμάτησ ε δίπλα
τους, του κέντρισε την προσοχή. Τον
κοίταζε μέσα απ’ το κράνος τη ς και του
φάνηκε, για μια στιγμή, πως τ α χα ρ α ­
κτηριστικά τη ς είχαν ζω ντανέψει μέσα
απ’ το όνειρό το υ . Ό μω ς τώ ρα, δεν
ένιωθε φοβισμένος, σ κέφ θηκε ότι θα
τον είχε αναγνωρίσει, καθώ ς τον δια­
περνούσε αυτό το γνώριμο ρίγος που
δεν έλειπε ποτέ από τις σ τιγμές εκεί­
νες που αισθανόταν τα βλέμματα επά­
νω του, να περιμένουν με κάποια
απροσδιόριστη αδημονία να συναντή­
σουν το δικό του.
Η γυναίκα το υ χαμογέλασ ε και κείνος
ανταπέδωσε το χαμόγελο αβίαστα, με
την ικανοποίηση τη ς μαγείας τη ς στιγ­
μιαίας έλξης. Εκείνη, ακούμπησε το
χέρι τη ς στο π αράθυρο, ζητώ ντας του
μ’ ένα νεύμα να το κατεβάσει. Υπάκου­
σε ασυναίσθητα, π εριμένοντας τον
τρόπο που θα επ έλεγε να το υ ζητήσει
να τον ξαναδεί, καθώ ς το φ ανάρι γινό­
ταν πράσινο.
Τον πυροβόλησε τρ εις φ ορ ές, ενώ
περίμενε χαμογελασ τός την εξέλ ιξη
του ερωτικού παιχνιδιού που δούλευε
στο μυαλό του, πριν ο οδηγός προλά­
βει να ξεκινήσει και πάλι, διακόπτοντας
το σιωπηλό το υ μαρτύριο.
Η μηχανή σπίνιαρε και εξα φ α νίσ τη κε
πάνω στον υγρό δρόμο, καθώ ς η γ υ ­
ναίκα, ξανά αυσ τηρή, στην υπόκρου­
ση του ήχου τη ς μηχανής τη ς σ κεφ τό­
ταν πως η φ αντασ ία τρυπώ νει μέσα
μας με Δ ο ύρ ειο υ ς Ίππους και ο οδη­
γός, εμβρόντητος, κοίτα ζε π ελαγω μέ­
νος τον άνθρωπο δίπλα το υ , σ υγκρα­
τημένο απ’ τη ζώνη α σ φ α λεία ς, σκυμ­
μένο πάνω απ’ το διακόπτη το υ π αρα­
θύρου, με το α ίμ α να κα τη φ ο ρ ίζει απο
το μέτωπο, αυλακώ νοντας το πρόσω­
πό του, όπως οι σ τα γό νες το τζά μ ι το υ
αυτοκινήτου, που πάγω σε πάνω στον
δρόμο, με το φ α νά ρ ι αναμμένο, πρά­
σινο. <£&
Ποιος το περίμενε;
Π οιος περίμενε ότι μέσα σε 0,10% και υπόλοιπο: 0,21%.
δεκαπ έντε η μ έρ ες ο Γκάλης θα Την άλλη μέρα, η Εθνική Τράπεζα
γινόταν πρωθυπουργός και ο χάρισε στον Άρη 400.000 δρχ. και η
πρω θυπουργός Γ κάλης; εφ ημερίδα Αθλητική Ηχώ σάρωσε την
Ν α πώς άρχισαν όλα: αγορά.
Ύ σ τερ α από μια νίκη το υ Άρη επί τη ς Συγχαρητήριο τηλεγράφημα έστειλε
Τρ έισ ερ, με 125-62, και επειδή ο μόνο ο Πάπας Ι.Π. Ο Γ κάλης το
Γ κάλης π έτυχε 123 πόντους, το θεώ ρησε προσβολή και φύγαμε από
έξα λ λ ο πλήθος φώ ναζε ρυθμικά: την Ε.Ο.Κ.
- Γκάλη, είσαι ο πρωθυπουργός! Εντωμεταξύ ο Ιωαννίδης πρότεινε
- Γ κάλη, είσαι ο πρωθυπουργός! στον Παπανδρέου μεταγραφή. Ο
Τότε, στο πολύ «βαρύ» μυαλό του τελευταίος δέχτηκε και μάλιστα, στο
Γ κάλη κατέβηκε η ιδέα να γίνει πρώτο παιχνίδι που έπαιξε, έβαλε 35
πρωθυπουργός. Άλλωστε, θα τον πόντους. Οι υπόλοιποι παραιτήθηκαν.
ψ ήφιζε όλη η Θεσσαλονίκη, η μισή Α! και κάτι που ξεχάσαμε να πούμε.
Αθήνα, το ένα τρ ίτο τη ς Π άτρας, το Κάναμε με τις Η.Π.Α. την παρακάτω
ένα τέτα ρ το τη ς Λάρισας και τα πέντε συμφωνία: Αν νικήσουμε σε ένα ματς,
δ έκα τα περίπου τη ς υπόλοιπης οι βάσεις θα φύγουν, αν χάσουμε, θα
Ελλάδας. μείνουν τόσα χρόνια όσο και η
Ο Γ κάλης βγήκε στην τηλεόρασ η και διαφορά με την οποία θα χάσουμε.
ανακοίνωσε ότι θ α εξυ ψ ω θεί ο Παίξαμε δίχως Γκάλη και χάσαμε
ελληνικός αθλητισ μός και άλλα και 202-24. Έμ, καλά να πάθουμε! Επειδή
άλλα... νικήσαμε την Τρέισερ, νομίζαμε πως θα
Από την άλλη, ο προπονητής του τα βγάλουμε πέρα και μ’ αυτούς; <$^|
Άρη κ. Γιάννης Ιωαννίδης δήλωσε ότι
κάνει μια πολύ δειλή πράξη και του
ευ χή θη κε καλή αποτυχία.
Ο αρχηγός Π αναγιώ της Γιαννάκης
είπε ότι ο «Νικ» έκανε μια πράξη που
θ α βοηθήσ ει τον ελληνικό αθλητισμό.
Α κούγοντας α υ τά ο Ιωαννίδης, τον
έβ α λ ε στην μαύρη λίστα, γιατί, όπως
είπε, δεν μπορεί ένας παίχτης να
σηκώνει κεφ άλι στην διοίκηση.
Ο ερασ ιτέχνης μπασκετμπολίστας
Μ ενέλα ος Χέζας, βλέποντας το
π αράδειγμα του Γ κάλη, έβα λε και
α υτό ς υποψηφιότητα.
Ο Κύρκος, που είδ ε ότι κινδυνεύει
πολιτικά, π αραιτήθηκε λέγοντας:
άλλη μια απόδειξη, κ. Παπανδρέου,
για το τι βούρκος έχουμε γίνει.
★ ★ ★
Την επομένη, έγιναν οι εκλογές και
τ α απ οτελέσ ματα ήταν:
Άρης: 94% , ΠΑ.ΣΟ.Κ.: 3% , Ν.Δ.: 2%,
Κ.Κ.Ε.: 0,5% , Χέζας: 0,19% , Ε.Α.Ρ.: Ο Γιώργος Φιλιππίδης με τη μ η τέρ α του.
51
 RODOS ECOFILMS
7o ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Επιτυχία, έστω και με πενιχρά μέσα

ίναι γνωστό με τι «δεν βάφονται

Ε
τ ’ αυγά». Και όμως, τα «αυγά»
-δ η λ α δ ή η 7η διοργάνωση του
Ecofilm s- «βάφτηκαν» και είχαν
το λαμπερό χρώμα τη ς καλλιτε­
χνικής επιτυχίας, αυτήν που του έδω­
σαν οι άνθρωποί του. Π έντε μόλις μέ­
ρ ες πριν την έναρξη, από ετούτες εδώ
τις σ ελίδες το υ Α ν τί είχαμε εκφράσει
τις «μεταφυσικές» μας ανησυχίες για
τις τυχόν επιπτώσεις που θα είχε ο ση­
μαδιακός αρ ιθμό ς «επτά» ο οποίος
έχει την απρόβλεπτη ιδιότητα του «τυ­
χερού» αλλά και αυτής με τις «ανάπο­
δ ες στροφές». Και η Λουκία Ρικάκη (εί-
θισται στα φ εσ τιβάλ το όνομα του καλ­
λιτεχνικού διευθυντή να βρίσκεται στο
κέντρο κάθε αναφοράς) και ο πυρήνας
των συνεργατώ ν έστησαν ένα πρό­
Paul S m aczny: «Α ρχή όλω ν η γνώ ση» (Γερμανία). Στο πόντιουμ ο Ν τ ά ν ιε λ Μ π ά ρ εμ π όιμ.
γραμ μα αξιο θαύμασ το μέσα στο θεμα­
τικό του στόχο, ο οποίος -μ ε την (ανα­
μενόμενη) δραματική επιτάχυνση με
την οποία τρ έχ ει η επαληθευτική του
επ ικαιρ ότητα- θ α έπρεπε να «βάζει
φωτιά» στην εγρήγορση τη ς πολιτιστι­
κής εκπροσώπησης του Δήμου Ρο­
δίων. Ευκαιρία να ποντάρει με την ανά­
λογη γενναιοδω ρία στο Φεστιβάλ, δια­
βλέποντας διαχρονικά κέρδη (και) για
την τοπική κοινωνία, την μονόμπστα
εθισμένη στον ξενοδοχειακό «πολιτι­
σμό» -δ ίχ ω ς κανείς να αρνείται τη λο­
γική φ ορά τη ς π ραγματικότητας- αλ­
λά, διάβολε, και για την υπερηφάνεια
ότι η Ρόδος, ένα πανέμορφο αλλά κα-
κοπαθημένο νησί, βρίσκεται -μ ε μια
διεθνώ ς αναγνωρισμένη εκδήλωση,
όπως είναι το οικολογικό της Φεστι­
β ά λ - στο μετερ ίζι τη ς οικολογικής
αφύπνισης. Αντ’ αυτού, η επί των πολι­
Tom H e in e m a n n n : « Ο ι εκπ τώ σ εις που σ κοτώ νουν» (Δ ανία ). τιστικών εκπροσώπηση του Δήμου, με

52
/

M a rie D a n ie l: «Σ π είρ ες» (Γαλλία). H ποιητική δ ιά σ τα σ η τη ς ζω ής τω ν σ α λιγκα ρ ιώ ν.
την αυταρέσ κεια «μωράς παρθένου»
(των ευαγγελικώ ν παραβολών) δήλωνε
(πην τελετή λή ξη ς το υ Φ εστιβάλ ότι
να, με πετσοκομμένη, έναντι τη ς περ­
σινής, οικονομική συμμετοχή το υ Δή­
μου, πραγματοποιήθηκε μια επιτυχη­
μένη διοργάνωση. Τ ρ έχα γ ύ ρ ευ ε τώ ρα
με τι μέτρα και τ ι σ ταθμά ορίζει ο κα θέ­
νας μας το μ έγ εθο ς και το π εριεχόμε­
νο της επιτυχίας. Ακόμα και η μιζέρια
υπολογίζεται με όρους επιτυχίας.
Αλλά η προς τα έξω αίγλη ενός, όχι μό­
νο κατ’ όνομα, διεθνούς φ εσ τιβάλ θ έ ­
λει, οπωσδήποτε, την άνεση, το κάποιο
«λούσο» του, αν, βέβαια, π.χ. ως τοπι­
κή αυτοδιοίκηση έχ εις όχι τη διαχειρι­
στική ρουτίνα το υ π ροβλήματος αλλά
την οραματική αντίληψη μιας άλλης
διάστασης «κέρδους», πέρα από τα
στενά τοπικιστικά όρια. Και η Ρόδος
έχει αυτά τα προσόντα. Υπάρχουν και
τα δείγματα.
Και για να είμασ τε πιο συγκεκριμένοι,
αν ενδιαφέρει το τι θα μεταφ έρουν οι
εκπρόσωποι των M M E που φ ιλοξενού­
νται από το Φεστιβάλ, δίνεις π.χ. την
προσοχή στο που θ α το υ ς βάλεις να
κοιμηθούν. Αύριο θα υπάρξουν και κα­
λεσμένοι του ξένου Τύπου. Το ίδιο θα
συμβεί και με τις 4 0 -5 0 ξέν ες προσω­
πικότητες, σ κηνοθέτες, παραγωγοί,
διανομείς, διευθυ ντές άλλων Φεστιβάλ
του διεθνούς τοπίου: Ό λο ι αυτοί συμ­
βαίνει να πηγαίνουν καλεσμένοι και σε
άλλες διοργανώσεις των 5 ηπείρων και
έχουν μέτρο σύγκρισης. Αυτό που
τους αιφνιδιάζει είναι η στάθμη τη ς
εδώ φιλοξενίας σε αντίφαση με την
όντως εντυπωσιακή εικόνα τη ς υπερ-
τουριστικής ελληνικής «ναυαρχίδας»
που αποτελεί η Ρόδος. Για τα εμφανή
κενά και τις ελλείψ εις τεχνολογικής
υποστήριξης είμασ τε βέβαιοι ότι θα τα
έχουν γνωστοποιήσει οι αρμόδιοι του
Φ εστιβάλ στον Δήμαρχο Ροδίων. Εμείς
π εριττεύουμε. Αυτά, και να μας συμπα-
θά τε, αλλά εμείς τον αγαπάμε και τον
υποστηρίζουμε αυτόν τον πολλαπλά
χρήσιμο συνδυασμό: Ρόδος - Οικολο­
γικό Φεστιβάλ. Στις δυνατότητές του
υπάρχει ένας δυναμικός πολλαπλασια­
στής αποτελέσματος. Το σωστό είναι
να εμπιστευόμαστε το υ ς νέους ανθρώ­
πους και πολύ περισσότερο όταν η ανι­
διοτέλεια και η ικανότητά το υ ς είναι
αντικειμενικά δεδομένη.
* * *
Μ ία από τις καλύτερες συγκομιδές
πέτυχε το φετινό πρόγραμμα του Φε­
στιβάλ. Πρώτα και κύρια αυτό των τα ι­
νιών και κατόπιν των περισσοτέρων πα­
ραλλήλων εκδηλώσεων. Λογικός ο
αριθμός των ταινιών που προβλήθη­
καν, συνολικά (ξένες και ελληνικές) χω­
ρισμένες σε 6 τμήματα, εκ των οποίων
τα 4 ήταν διαγωνιστικά: Μ εγάλου, Μ ε­
σαίου και Μικρού Μήκους και Ταινίες
για το νερό και το υ ς υγρότοπους (Βρα­
βείο Ramsar - Medwet). Υπήρχε το Πα­
νόραμα και τα Αφιερώματα με τους τίτ­
λους: Η π εριπ έτεια τη ς Μνήμης, Jean-
D an ie l Follet, Δ ιεύρυνση τη ς Ευρωπαϊ­
κ ή ς Ένωσης, Μ εσ ο γεια κό Ινσ τιτούτο Κι­
νημ ατογράφ ου. Συνολικός αριθμός τα ι­
νιών 95. Από αυτές οι 25 ήταν ελληνι­
κές. 65 ταινίες διαγωνίσθηκαν στα 4
διαγωνιστικά τμήματα, από τις οποίες
οι 8 ήταν ελληνικές. Οι υπόλοιπες 17
ανήκαν στο Πανόραμα και τα Αφιερώ­
ματα. Γενικά, η ελληνική συμμετοχή
ήταν αναιμική, όχι μόνο αριθμητικά αλ­
λά και ποιοτικά. Στα αφιερώ ματα και
μάλιστα στην ενότητα Μεσογειακού
Ινστιτούτου Κινηματογράφου συμπερι-
λήφθηκε και η αξιόλογη κυπριακή ται­
νία μυθοπλασίας «Άκαμας» του Πανι­
κού Χρυσάνθου. Τέτοια ανοίγματα, σε
ταινίες (έστω και ολιγάριθμες) όχι αυ­
στηρά οικολογικού και περιβαλλοντι­
κού περιεχομένου, κάνει από πρόπερσι
η Ρικάκη. Η σκοπιμότητα είναι κατα­
νοητή. Ή ταν τόσο πλούσιο, σε συναρ­
παστικού ενδιαφέροντος οικολογικά
ντοκιμαντέρ, το πρόγραμμα ώστε οι
«παρεκκλίσεις» να χάνονται. Άλλωστε
κάποιες από αυτές ήταν καθηλωτικές,
όπως π.χ. το «Ξενοδοχείο 9 αστέρων»
του Ido Haar, τα «4 στοιχεία» του Jiska
Rickets, το «Παντοτινά» της Heddy
Honigmann, το «Εγώ φέρνω λουλούδια
στον τάφ ο της» της Hala Alabdalla και
του Ammar AI Beik, το «Η πατρίδα μου,
η πατρίδα μου», της Laura Poitras, το
«Σούρια, από την αφήγηση στην αυγή»
του Laurent Van Lanker, τα «Θραύσμα­
τα του Ιράκ» James Longley και πάνω
απ’ όλα το «Αρχή όλων η γνώση» του
Paul Smaczny, η οποία στάθηκε, μάλι­
στα, η αφορμή για το πολιτιστικό
editorial «Επισημαίνουμε» του προη­
γουμένου τεύχους του Αντί. Περιορι­
στήκαμε σε κάποιες από τις μεγάλου
μήκους διαγωνιζόμενες, οι οποίες (όχι
όλες), επειδή η προβολή τους γινόταν
το βράδυ, στο θερινό σινεμά, συγκέ­
ντρωσαν και τη μεγαλύτερη συμπάθεια
του κοινού. Όχι άδικα.
Εκείνοι, όμως, που δεν αναζητούσαν
(μόνο) την ψυχαγωγία και πέρασαν
ατέλειω τες ώρες του πενθημέρου στη
χειμερινή αίθουσα, με τον παρήγορο
κλιματισμό, αξιώθηκαν συχνά πλού­
σιες ανταμοιβές από το κινηματογρα­
φικό σαφάρι που όλο το χρόνο κάνει η
Ρικάκη, χαρίζοντάς μας σπάνια οικολο­
γικά «θηράματα», όπως η τουρκική
«Αλήθεια» των Petra Holzer και Ethem
Özgüven, ή το «Τσέρνομπιλ: ο αόρα­
το ς κλέφτης» του Christoph Boekel, ή
το «Αόρατο» της Roz Mortimer, ή τις
«Εκπτώσεις που σκοτώνουν» του Tom
Heinemann, ή το «Εκτός Ισορροπίας:
Η συμβολή τη ς Exxonmobil στην αλλα­
γή του κλίματος» του Tom Jackson, ή
το «Αλιεία μέχρι τέλους» του Vincent
Bruno, ή το «Τα άγρια πρόβατα, η Αλε­
πού και η αγάπη» της Anne Magnussen
και βέβαια, όπως πάντα, και οι 13 ται­
53
 νίες του προγράμματος: «Ταινίες για Marie Daniel. Αυτά συνέβαιναν από τις «φτωχούλικια το υ Θ εού» διοργάνωση.
το νερό και το υ ς υγρότοπους». Μπορεί 11 το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα στη χει­ Να τη ς συμπαρασταθούν αφειδώλευ­
να μην είναι όλες καλλιτεχνικά επιτεύγ­ μωνιάτικη αίθουσα. Η επιμονή το υ θ ε ­ τα ο δήμαρχος και ο νομάρχης, όχι μό­
ματα, βρίσκονται όμως όλες στον στό­ ατή ανταμοιβόταν με «βλάστηση» ευ α ι­ νο στα θ ερ μ ά λόγια. «Cose e non pa­
χο του μεγάλου οικολογικού προβλή­ σθησίας, γνώσης, αλλά συχνά και κοι­ role» που έλ εγ ε και ο Francisco de
ματος, τη διαχείριση του νερού. Μέσα νωνικής «οργής». Αστό είναι τα πολύτι­ Sanctis. Του χρόνου όλα καλύτερα.
σ ’ αυτές και των 24 λεπτών εικαστικό μα δρώμενα που προσφέρει ετούτη η ΔΗΜΗΤΡΗΣΧΑΡΙΤΟΣ
αριστούργημα «Ο» (παραπομπή στη
γαλλική ονομασία του νερού) του μό­
λις 24 ετών Pieter-Jan De Pue από το Σ τα π ρ ω το γ εν ή « χ ν ά ρ ια » τ η ς π ο ίη σ η ς
Βέλγιο. Η ταινία είναι η... πτυχιακή
του! Σωστό θα ήταν, ακόμα, να μνημο­ Ένα, διάρκειας 28 λεπτών, ντοκιμαντέρ, άψ ογης φ όρμας και αισθητικής, με
νεύσουμε τις ταινίες «Το μέτωπο του τον τίτλο «Σπείρες» («Spirals») τη ς νεαρής γαλλίδας δημιουργού Marie
νερού» της ϋ ζ Miller και το «Η πολιτική Daniel, αντικείμενό του είχε τον κόσμο και τη ζωή του σαλιγκαριού. Την, σχε­
οικονομία των κενώσεων» του Pradip δόν ε ξ επαφής, προσέγγισή του, την υπομονετική παρατήρηση της φόρμας
Saha. Για την τελευτα ία αντιγράφω απ’ του, τη ς κίνησής του και της συμπεριφοράς του μέσα στο φυσικό μικρο-σύ-
τον κατάλογο: «Η ταινία παρουσιάζει μπαν του και βέβαια τη ς ποιητικότητάς του, όπως όλα αυτά τα θαυμαστά
τη σχέση μεταξύ των σκατών των μάς τα αποκαλύπτει ο υπομονετικός φ ακός τη ς σκηνοθέτιδος.
πλούσιων και του νερού των φτωχών». Την προβολή τη ς ταινίας προγραμμάτισε (αναφ ερόμασ τε στο 7ο Φεστιβάλ
Η ταινία έρχεται από τη σύγχρονη του Ecofilm της Ρόδου) και π αρακολούθησε μια ομάδα μικρών παιδιών από
Ινδία. Από το Πανόραμα θα αναφέρου­ το Εργαστήρι Δημιουργικής Γ ραφής (τμήμα του Παιδαγω γικού Εργαστηρί­
με το έντιμο και συνεπές ημίωρο οικο­ ου Τέχνης) για παιδιά και εφ ήβους το οποίο λειτο υρ γεί από το 1994 στην Πα­
λογικό ντοκιμαντέρ «Υπάρχει ελπίδα» λαιό Πόλη της Ρόδου, με υπεύθυνη την Μυρσίνη Λενούδια, εκπαιδευτικό θε­
του Χρήστου Καλλίτση, δεύτερο μέ­ άτρου και συγγραφέα.
ρος μιας τριλογίας. Επίσης, το «Έβγα Η ομάδα των παιδιών, αμέσως μετά την προβολή, στρώ θηκε στα τραπεζά­
ήλιε, κάτσε ήλιε» του Αγγέλου Κοβό- κια, κάτω από τη δροσερή σκιά των τεράστιω ν μπένζαμιν, έξω από την κινη­
τσου, που ήταν και η καλύτερη ελληνι­ ματογραφική αίθουσα, έβγαλε μολύβια και χρώ ματα, προκειμένου να περι­
κή (μη διαγωνιζόμενη) συμμετοχή. Τ έ­ γράφει, σε άμεση αντίδραση από την προβολή, τις εντυπώσεις από το ντοκι­
λος, από τα αφιερώματα, χρέος τιμής μαντέρ. Π α ρ α θέτουμε ως δείγμα, το ολιγόστιχο ποίημα τη ς θχρονης Χρυ­
αποτελεί η αναφορά στον Αντώνη Πά- σάνθης Ριζοπούλου. Το a cappella χειρόγραφ ο μάς το παρεχώρησε ευγενι­
χο, «Κιβωτό τη ς οπτικοακουστικής κά η νεαρή, τρισχαριτωμένη ποιήτρια. Αυθεντικό δείγμα των «συγκοινωνού-
μνήμης της Ρόδου» όπως γράφ ει ο Νί­ ντων δοχείων» της τέχνης.
κος Νικολαΐδης, ο γενικός συντονιστής Δ.Χ.
του Φεστιβάλ. Στην ίδια ενότητα συ-
μπεριλαμβάνεται και το «δώρο» στους
φανατικούς σινεφίλ και του ς δημοσιο-
γράφους-κριτικούς οι οποίοι φιλοξενή­
θηκαν στη Ρόδο από τη διοργάνωση:
«Ανεξάρτητοι δημιουργοί» της
Shannon Davis. Έ ρευνα στην ιστορία
των ανεξάρτητων σκηνοθετών, από τις
πρώτες μέρες του Χόλλυγουντ μέχρι
αυτούς που δουλεύουν σήμερα στον
αμερικάνικο κινηματογράφο ως ανε­
ξάρτητοι δημιουργοί. Ευχαριστούμε
για το σπουδαίο δώρο.
Στις παράλληλες εκδηλώσεις, σημα­
ντικό ήταν το 3ωρο εργαστήρι του Γιαν
Ρόφεκαμπ με θέμα: «Η συνεχώς μετα­
βαλλόμενη αγορά ντοκιμαντέρ», και η
ημερίδα: κινηματογράφος και εικαστι­
κές τέχνες, με υλικό που έδινε αριθμός
ταινιών όπως το «Από δέντρο σε δ έ­
ντρο», του Belen Gonzàlez Blanco και
το, απίστευτης εικαστικής ομορφιάς
και όχι μόνο, «Σπείρες» («Spirals») της

54
 αρχι
τεκ το Η αναμέτρηση των Αντωνακάκηδων
νίκη με την ιστορία

Στις 21 Ιουνίου εγκα ινιά σ τηκε έ κ θ ε σ η το υ A te lie r ό ό της Σ ουζά να ς και του συνθήκες θα έπρεπε να θυσιαστεί το
Δημήτρη Αντω νακάκη, σ το κτίριο Π ρ υ τα ν εία ς το υ Π ολυτεχνείου, που σ υνοδεύτηκε παλιότερο προφίλ του πολυτεχνίτη αρ­
από μια «συζήτηση σ τρ ογγυλής τρα π έζης» α νά μεσ α σ το υς Γ. Γεράκη, Ν. χιτέκτονα, που καλλιεργήθηκε στο Μ ε­
σοπόλεμο, και να γεννηθεί ένα καινού­
Καλογήρου, Δ. Φ α το ύ ρ ο και Δ. Φιλιππίδη. Η κατάμεσ τη, παρόλη την ασφυκτική ριο, πιο εξειδικευμένο και πιο τεχνο-
ζέστη, α ίθο υ σ α ήταν γεμ ά τη από παλιούς φ ίλους και π ελά τες, σ υνα δέλφ ου ς και κρατικό, που να ταιριάζει με τις νέες
συνεργάτες τω ν Αντω νακάκηδω ν και π ολλούς σ ημερινούς σ π ουδα σ τές. Στο τέ λ ο ς αναπτυξιακές συνθήκες του τόπου.
πήρε το λ ό γ ο ο Δ. Αντω νακάκης, ε κ μ έρ ο υ ς τω ν δ ύ ο τους, ευχα ρισ τώ ντα ς και Νομίζω πως αυτή η διαφορά συνιστά
κατά βάση τη λεγάμενη «Άνοιξη του
αναπολώντας τη δ ια δ ρ ο μ ή το υ ς στην ελληνική αρχιτεκτονική. Η έ κ θ εσ η είχ ε αρχικά
’60» στην ελληνική αρχιτεκτονική, μια
διοργανω θεί στη Θ εσ σ α λο νίκη , για να σ υ νο δ έψ ει την ανακήρυξη τω ν Σ. και Δ. εξιδανικευμένη σήμερα εικόνα που
Αντωνακάκη σ ε επίτιμους δ ιδ ά κ το ρ ε ς τη ς Π ολυτεχνικής Σχολής του Α Π Θ , αλλά στηρίζεται στην επικράτηση ενός κα­
εδώ μοιραία θ α έπ α ιρ νε ά λ λ ο νόημα, κα θ ώ ς οι Α ντω να κά κηδες είχαν για πολλά θαρά μορφολογικού μοντερνισμού,
θεωρώντας πως έτσι συνεχίστηκε η
χρόνια σ τενο ύ ς δ εσ μ ο ύ ς με τη Σχολή Α ρ χιτεκτόνω ν από όπου αποφοίτησαν το '5 0 .
πορεία στα ίχνη του μοντερνισμού του
Όσα α κο λο υ θ ο ύ ν βα σ ίζο ντα ι στην π α ρ έμ β α σ η που δ ιά β α σ α στην εκδήλω σ η, με ’30, μισοξεχασμένου και, εννοείται, πα-
ορισμένες ο υ σ ιώ δ εις για μένα συμπληρώ σεις, ω ς ελά χισ το δείγμ α τιμής προς ένα ρεξηγημένου. Έτσι εγκαθιδρύθηκε το
τόσο σημαντικό γεγο νό ς. ’60 ένας κανόνας αυστηρού μοντερνι­
σμού που δεν δεχόταν αποκλίσεις αλ­
λά μόνο προσεκτικά ελεγχόμενες πα­
ραλλαγές στο προκαθορισμένο μοντέ­
ποιος θελήσ ει να μιλήσει για το ρίπτωσή τους, ίσως περισσότερο από λο.

Ο
έργο τη ς Σουζάνας και του Δ η­
μήτρη Αντωνακάκη θ α πρέπει,
σχεδόν υποχρεωτικά για την
περίπτωσή το υ ς, να α να φ ερ θεί
σε όλες συνολικά τις πτυχές του «έρ­
γου» τους, όλες εκείνες που συνιστούν
το ίχνος που αφ ήνει η παρουσία ενός
τέτοιου δημιουργικού ζευγαριού στην
ελληνική σκηνή. Γιατί αυτό δεν θα αφ ο­
ρούσε απλώς και μόνο το τόσ ο εκ τετα ­
μένο σχεδιαστικό και χτισμένο έργο
τους, την καθαυτό αρχιτεκτονική τους,
που απλώνεται μέσα σε μισό αιώνα και
παρουσιάζεται επιλεκτικά στην έκ θ ε­
ση, αλλά θα π εριελάμβανε ισότιμα την
κοινωνική στάση και την πολιτισμική
συμβολή τους. Ειδικά λοιπόν στην πε­
οποιονδήποτε άλλο ζώντα αρχιτέκτο­
να στην Ελλάδα, θα ήταν αδύνατο να
αποσπάσει κανείς αυτές τις παράλλη­
λ ες δράσ εις από εκείνο που συμβατικά
θεω ρείται κύριο έργο τους, την καθαυ­
τό αρχιτεκτονική δημιουργία.
Δ εν είναι τυχαία αυτή η παράλειψη,
αυτή η υποβάθμιση, που συχνά συμ­
βαίνει και οδηγεί σε παρεξηγήσεις.
Α ντίθετα, πιστεύω πως είναι σύμφωνη
με μια σιωπηρή παραδοχή που ίσχυσε
μετά το ’50, η οποία, εκτός από ελάχι­
σ τες εξα ιρ έσ εις, προσδιόρισε με νέ­
ους όρους τη δραστηριότητα του αρ­
χιτέκτονα στην Ελλάδα τη ς μεταπολε­
μικής ανασυγκρότησης και ραγδαίας
ανάπτυξης. Κάτω από τις νέες αυτές
Οι Αντωνακάκηδες δεν υποτάχτηκαν
σε αυτό τον απροκάλυπτο εναγκαλι­
σμό της μοντέρνας ορθοδοξίας. Άλλω­
στε, ελάχιστοι τό τε καταλάβαιναν πού
ακριβώς στεκόταν ο σύγχρονός τους
Corbu, για να αναφέρω μια σεβάσμια
μορφή της εποχής, πόσο καθαρόαιμα
μοντέρνο ήταν και γιατί το μεταπολεμι­
κό κήρυγμά του. Ανάλογα, δεν μπο­
ρούσαν να συλλάβουν τι έλεγαν στην
πραγματικότητα ακόμα κι οι πιο κοντι­
νοί τους, ο Κωνσταντινίδης και ο Πικιώ-
νης, δημιουργώντας χαοτικές παρεξη­
γήσεις πάνω στο τι αντιπροσώπευε ο
καθένας τους.
Ενώ λοιπόν οι γύρω τους σύγχρονοι
αρχιτέκτονες είχαν από καιρό διαλέξει

55

τον ορθό δρόμο και έτρεχαν, οι Αντωνα-
κάκηδες βασανίζονταν από αμφιβολίες
και καθυστερούσαν, λες κι ένιωθαν αυ­
ξημένη ευθύνη απέναντι στις συγκλονι­
στικές αλλαγές που συνέβαιναν γύρω
τους. Αυτή την αίσθηση ευθύνης θεω­
ρώ καθαυτό γνώρισμα κοινωνικού χα­
ρακτήρα, και το τονίζω αυτό. Οι Αντω-
νακάκηδες διατήρησαν αυτή τη στάση
τους και κατόπιν, ακόμα και τό τε που,
με τον καιρό, συνέθεσαν μια προσωπι­
κή γλώσσα αντιπροσωπευτική της αμ­
φισβήτησης, της βασανιστικής ταλά-
ντευσης ανάμεσα στο μεγάλο πλήθος
από «παραδόσεις», δηλαδή τις παραδο-
μένες αλήθειες, τοπικές και ξένες, που
συνυπήρχαν γύρω τους. Εκ των υστέ­
ρων κρίνοντας, φαίνεται πως συνειδη­
τοποιούσαν ότι είχαν βρεθεί μέσα σε
ένα πλήθος από ετερόκλητα ρεύματα,
που μόνο εκείνοι ήταν σε θέση να δουν.
Σαν να ήταν αλαφροΐσκιωτοι.
Αργότερα βέβαια έγιναν πολλές και
σημαντικές απόπειρες ερμηνείας της
πολυσυλλεκτικότητάς τους, στην
Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι όλες
σεβαστές, φτάνει να τις δούμε κάτω
από ένα πρίσμα ανάλογο με αυτό που
προτείναμε, δηλαδή με βάση τι κυ­
ριαρχούσε στο κρίσιμο σημείο μετάβα­
σης από το ’50 στο ’60 στην Ελλάδα
και στο εξωτερικό. Ίσως μόνο έτσι
56
μπορούμε να καταλάβουμε πώς ένα
ζευγάρι αρχιτέκτονες στο δεύτερ ο μι­
σό του 20ού αιώνα, από την πρώτη κιό­
λας στιγμή, κυνηγάει με τόση επιμονή
τις τέχνες παράλληλα με την α ρχιτε­
κτονική, γιατί διαλέγει να εκφ ρασ τεί με
βαθύτατα ποιητικό λόγο σ υντεθειμένο
από λ έξεις ή συνδυάζοντας σκίτσο με
λόγια, γιατί προσκομίζει πλήθος απο­
δεικτικών από σ υγγένειες με ταπ ει­
νούς ανώνυμους ισότιμα με φημισμέ­
νους δασκάλους, γιατί εφ ευρίσ κει μια
νέα εκφραστική γλώσσα που συστημα­
τικά κινείται ανάμεσα σε καθιερω μένες
κατηγορίες «σχημάτων», ερ εθίζοντας
τα αντανακλαστικά μας και ενεργοποι­
ώντας την έφεσή μας για αναζήτηση
των «μυστικών δρόμων» που το υ ς οδή­
γησαν ώς εκεί.
Αυτό το τελευτα ίο είναι το σπουδαιό­
τερ ο ίσως προσδιοριστικό του ς. Εκεί­
νο το «ανάμεσα», το απειθάρχητο «αλ­
λιώς», που αντιπροτείνει την ελ ευ θ ε­
ρία στη θέση τη ς προκαθορισμένης
τά ξης. Αλλά και μια ελ ευ θερ ία βασανι­
στική, που πληρώνεται με τρ ο μ ερ ές
αμφιβολίες και δισταγμούς. Άλλωστε,
μόνο μέσα από μια τέτο ια οπτική μπο­
ρεί κανείς να είναι ταυτόχρονα α ρχιτέ­
κτονας, ποιητής, ενεργός πολίτης,
καλλιτεχνικός διευθυντής και δάσκα­
λος. Άφησα επίτηδες στο τέλ ο ς το χα­
ρακτηρισμό «δάσκαλος». Εκεί συνοψί­
ζονται όλα τ α προηγούμενα, αφού κυ­
ρίως αυτό π ροϋπ οθέτει μια συνείδηση
σε εγρήγορσ η, γ ια τί μόνο έτσι μπορεί
να διεκδικήσει το κύρος μιας τέτοιας
αποστολής. Χρήσιμο είναι να τα θυμό­
μαστε αυτά, με κά θε τέτο ια ευκαιρία,
ιδίως στη Σχολή Αρχιτεκτόνων, όπου
φ οίτησαν και υπηρέτησαν οι Αντωνα-
κάκηδες για κάποια κρίσιμα χρόνια.
Π έρ α όμω ς από την τιμητική εκδήλω­
ση τω ν εγκαινίων, υπήρχε το αδιάψευ­
στο τεκμή ρ ιο τη ς παρουσίας των
Αντωνακάκηδων στην ελληνική αρχιτε­
κτονική: η έκθεσ η έργου τους, που θα
διαρκέσ ει ώς τις 13 Ιουλίου, αναγκα­
στικά λιγό τερ ο εκτεταμένη και με με­
γ α λ ύ τερ ες δυσ κολίες οργάνωσης σε
σύγκριση με εκείνη που στήθηκε στο
Τελλόγλειο Ίδρ υμα Θεσσαλονίκης,
όπου συνοδευόταν από σχετικό κατά­
λογο. Καθώ ς δεν ήταν η πρώτη φορά
που το έρ γο το υ ς γίνεται αντικείμενο
μονογραφικής έκθεσ η ς ή δημοσίευ­
σης, θ α ήταν ίσως περιττό να διατυπώ­
σει κανείς γενικές κρίσεις για την υψη­
λή ποιοτική το υ στάθμη ή για τις συγ­
γ ένειες που εντοπίζονται ανάμεσα σε
διαφ ορετικής κλίμακας και ηλικίας έρ­
γ α το υ ς. Εκείνο πάντως που ξεχώριζε,
ειδικά σε αυτή την έκθεση, ήταν η αι­
σθητή απόσταση ανάμεσα στα εγκω­
μιαστικά σχόλια που είχαν ακουστεί
νω ρίτερα στην αίθουσ α τη ς εκδήλω­
σης και στα σ υμφ ρ αζόμενατης προσε­
κτικά επ ιλεγμένης π αράταξης σχεδίων
και φω τογραφιώ ν τη ς έκθεσης. Παρό­
λ ες λοιπόν τις πρακτικές δυσκολίες
που παρουσίαζαν οι δύο συνεχόμενες
αίθο υσ ες τη ς έκθεσ ης στην Πρυτα­
νεία, το μήνυμα εδώ εκπεμπόταν καθα­
ρότατα: ευτυχ είς συγκυρίες με υψη­
λ ές αποδόσεις που συνοδεύει ατέλει­
ωτος αρ ιθμός από ματαιώσεις και αλ­
λοιώσεις, έρ γα που θαυμάστηκαν και
έρ γα που δυσφημίστηκαν ή άλλα που
δεν μπόρεσαν ποτέ να φτάσουν σε
υλοποίηση· σκόπιμα, τό τε, όχι μιαεξω-
ραϊστική εικόνα μόνο με επίλεκτες
σ τιγμές αλλά η πιστή μεταφορά όλων
των στοιχείων που συνιστούν τον «τί­
μιο αγώνα» μιας ομάδας αρχιτεκτόνων
που τα γ εύτη κε όλα, χα ρ ές και πίκρες,
ισότιμα για σαράντα χρόνια.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ
 υπο
θεσ ει £ γ Λ
Ποίηση και Λαός
ερισσότερο κατάλληλος για το
Π λαό, αστό το άμορφο κι ανυπό­
στατο προσωπείο του ανθρώπι­
νου όντος, είναι ο εξωστρεφής
δημιουργός. Ο εσωστρεφής ποιη­
τής λ.χ. αφιερώνεται πιο ουσιαστικά στην
τέχνη του από τον πρώτο. Αλλά κι αυτό
δεν σημαίνει πως είναι καλύτερος ο εσω­
στρεφής ποιητής από αυτόν που έχει
στραμμένα τα μάτια στο προσκήνιο των
κοινωνικών δρώμενων. Απλώς ο εσω­
στρεφής εκφράζεται με πιο πειστικά
στοιχεία γνησιότητας. Χρέος να διευκρι­
νίσω -πριν συνεχίσω- ότι ύστερα από
χρόνια απανωτών διαψεύσεων βλέπω κι
ακούω πια με άκρα επιφύλαξη τα περί
λαού. Οι επαγγελματίες της πολιτικής
έχουν εν λευκώ εξουσιοδότηση να μι­
λούν και να πράττουν ε ξ ονόματος κάποι­
ου που λέγεται λαός, απαράλλαχτα ίδια
με άλλους που έχουν ισόβια εξουσιοδό­
τηση να μιλούν και να πράττουν ε ξ ονό­
ματος του θεού. Γι’ αυτό και οσάκις χρη­
σιμοποιώ εδώ τη λέξη λαός, έχω στο νου
μου την εννοιολογική παρένδυση ενός
στατιστικού μεγέθους που παίρνει υπό­
σταση ύστερα από λογής αυθαίρετες,
καθ’ όλα διαβλητές, μετρήσεις και φωτο­
γραφίζεται ως η περιβόητη Κοινή Γνώμη.
Συνεχίζω, λοιπόν. Η σημαντικότερη
προσφορά του ποιητή δεν είναι να υπη­
ρετεί αυτόν το λαό μέσω τη ς ποίησης.
Αλλά να υπηρετεί την ποίηση για χάρη
του λαού. Το να προτάσσει ο ποιητής ως
πρώτιστο το χρέος στο λαό, που ανυπό­
φερτα νηπιάζει, προσφέρει τη χειρότε­
ρη υπηρεσία στην ποίηση. Και στο λαό
πασάρει μια πεποιημένη, συνήθως ψευ­
δή, εικόνα του εαυτού του.
Η ποίηση δεν ήταν ποτέ, ακόμη και
στους πιο εσωστρεφείς ποιητές, ένα μο­
νήρες παιχνίδι. Ή ταν πάντα υπαρξιακή
εμπειρία που όμως χρειαζόταν την ερη­
μιά για να πραγματωθεί μέσω του πλέον
κοινωνικού απ’ όλα τα κοινωνικά αγαθά,
της γλώσσας. Τα ζόρια που τραβάει ο
τόπος του, γίνονται, σχεδόν πάντοτε,
προσωπική δοκιμασία του ποιητή.
Ωστόσο, όσοι τάχθηκαν ευθαρσώς στο
πλευρό του λαού σε ιδιαίτερα κρίσιμες
περιόδους, δεν σημαίνει πως έγραψαν
κακή ποίηση. Μόνο που ίσως να μην
ήταν ποίηση αντάξια των πραγματικών
δυνατοτήτων τους. Ακριβώς διότι υπέ­
κυψαν στον πειρασμό μιας ακραίας
εκλάίκευσης προκειμένου να γίνουν
προσιτοί και αρεστοί στους πολλούς. Η
διαρκής εκπτωτική στάση προκειμένου
να γίνεις προσιτός στους πολλούς, οδη­
γεί αναπόφευκτα σε έκπτωση του ποιη­
τικού σου έργου.
Από την άλλη, όσοι γύρισαν την πλάτη
στο λαό σε στιγμές δοκιμασίας προς χά-
ριν κάποιας καθαρότητας στην τέχνη
τους, δεν σημαίνει πως πέτυχαν και αλη­
θινή ποίηση. Μπορεί αυτή η ποίηση να
ήταν άξια για ένα ορισμένο ποιητικό ιδε­
ώδες, αλλά τελικά να πέτυχαν ανούσια
και κακά ποιήματα.
Ο προβληματισμός προδήλως αφορά
το γνωστό θέμα της στράτευσης. Και αν
κάποτε διέκριναν κάποιοι τη στράτευση
σε κομματική και κοινωνική ή στράτευση
υπό στενή έννοια και στράτευση υπό ευ-
ρεία έννοια, σήμερα μπορεί να παραδε­
χτεί κανείς ότι το κακό πέρα από διακρί­
σεις είναι ένα: η στράτευση.
Η ποίηση όταν είναι γνήσια και αληθής,
ως φωνή που τ ’ αληθέα λέγει, δεν υπα­
κούει σε γραμμές και ντιρεκτίβες που
παίρνουν για ποίημα το κάθε απόβγαλ-
μα. Η ποίηση υπακούει στον εαυτό της.
Υπακούει στα εσώψυχα του ποιητή. Γι’
αυτό και όσοι επί σκοπώ προσεταιρίστη­
καν κόμμα ή οποιοδήποτε ιερατείο προ­
κειμένου να καρπωθούν αγαθά και δό­
ξα, ήταν απαρχής υπόλογοι στη δικαιο­
σύνη της ποίησης που πάντοτε επέρχε­
ται ανελέητα δίκαιη.
Το να θέλεις να ανταποκριθείς σε πιθα­
νές πνευματικές ανάγκες του λαού, οι
οποίες λόγω συγκυριών δεν είναι εύκο­
λα αναγνώσιμες, τότε οφείλεις να μιλή­
σεις έτσι που η φωνή σου να απηχεί τη
φιμωμένη ή άναρθρη φωνή του κόσμου.
Να μιλήσεις έτσι που στη φωνή σου να
βρει ο λαός τη δική του φωνή. Και να
αναγνωρίσει στο λόγο σου, ό,τι πιο θετι­
κό εξέχει στο ήθος του και ό,τι πιο ανα­
στάσιμο προσφέρει η εποχή του.
Μιλώντας ο ποιητής οφείλει να συν­
δυάσει το ρίγος της μνήμης με το μά­
ταιο του ανθρώπινου βίου, σε μια πρό­
τυπη και πρωτότυπη ζωντανή ποίηση
που θα ταράξει την ποίηση του καιρού
του. Γιατί ο αληθινός ποιητής γνωρίζει
ότι το να συνδυάσει με απλό και ανεπι­
τήδευτο ύφος το επικό με το λυρικό, το
τραγικό με το σαρκαστικό είναι επίτευγ­
μα, το πλέον κατάλληλο για να ειπωθούν
διαιώνιες αλήθειες.
Ο λαός (όπως τον προεικόνισα) μπορεί
να εμπνέει διδάσκοντας σαν σχολείο
όπου μαθαίνει κανείς ουσιαστικά. Και ο
ποιητής που θα περάσει από ένα τέτοιο
σχολείο με όλα τα σκολιανά και τις αρε­
τές του διδάσκεται τα μυστικά της ζωής
με τα οποία θα ρίξει θεμέλια για να στή­
σει το μυθολογικό του οικοδόμημα κύ­
ριο και αναγνωρίσιμο μέγεθος του έρ­
γου του.
Η συνεπής μαθητεία στο σχολείο του
λαού μπορεί να μην κάνει μεγάλο έναν
ποιητή. Μπορεί εντούτοις να τον εφο­
διάσει με όλα εκείνα που δίνουν περιε­
χόμενο στο υπαρκτό ή υποθετικό ποιητι­
κό του όραμα.
Στο βαθμό που ο ποιητής αναγνωρίζει
στο νόημα της ζωής ένα κατ’ εξοχήν τρα-
57
γικό περιεχόμενο, δημιουργεί ποίηση
στηριζόμενος περισσότερο στη διαισθη­
τική πρόσληψη. Και τότε αναπόφευκτα
αναλαμβάνει να δώσει διάσταση στο
τραγικό που «στιγματίζει» το πέρασμα
από τη ζωή μιας εποχής κι ενός τόπου.
Όσο πιο καίρια διεισδύει στην ανθρώ­
πινη ψυχή ο ποιητής, τόσο πιο καίρια ζω­
γραφίζει την ψυχή των συγκαιρινών του.
Κι αυτό αποδεικνύει ότι μπόρεσε να δει
και να απαντήσει στο βασανιστικό «για­
τί» της ύπαρξης αποκαλύπτοντας σαν
ένα πανόραμα το νόημα της ζωής.
Οι σημαντικοί ποιητές ένιωσαν την
ανάγκη να στραφούν στη λαϊκή ποιητική
(και όχι μόνο) παράδοση και την αναβίω­
σαν με διάφορους τρόπους, ανάλογα με
την ιδιοσυστασία και την ταξική τους
προέλευση. Επιπροσθέτως η ενσωμά­
τωση μες στο ποίημα αυτής της ποιητι­
κής παράδοσης είτε διακειμενικώ τω
τρόπω είτε με αφομοιωμένα δάνεια, λει­
τουργούσε προωθητικά για μια νέα γέν­
νηση και αναλαμπή της ποιητικής παρά­
δοσης.
Έκπαλαι η σχέση του ποιητή με την
κοινωνία του ήταν μαθητεία αμφίδρομη.
Ο λαός που γίνεται κοινωνός της ποίη­
σης διδάσκεται απ’ όλα αυτά που σκε­
πάζει βάρβαρα η πεζότητα της ζωής του
και έρχεται να φανερώσει η ποίηση.
Μέσ’ από το υπέρτατο νόημα της τέ ­
χνης, η κρυμμένη ομορφιά του κόσμου
θρέφει την ευαισθησία του. Ξυπνά τη
συγκίνηση. Αφυπνίζει τη συνείδησή του
για να εισέλθει με το θαυμασμό του αρ­
χάριου σε νέους, κάποτε πρωτόγνω­
ρους αναβαθμούς ύπαρξης.
Εν κατακλείδι η σχέση του ποιητή με το
λαό είναι κυρίαρχη ως προς τούτο· η υι­
οθέτηση ενός κλίματος από στοιχεία
της λαϊκής παράδοσης, κάνει τα νεωτε-
ρικά-μοντέρνα εκφραστικά μέσα τού
ποιητή πιο οικεία στο λαό. Κάτι που είναι
τόσο θεμιτό όσο και αναγκαίο.
Από την άλλη, οι μύθοι του λαού είναι
αυτοί που γεννούν το μύθο του ποιητή,
ως κυρίαρχο στοιχείο στην προσωπική
του μυθολογία. Κι ένας ποιητής με σα­
φή μυθοπλαστικά όρια, ποτέ δεν εγκλω­
βίζεται στην κενόλογη λεξιλαγνεία που,
ενώ αυτοθαυμάζεται για τη λεκτική της
δεινότητα, βρίσκεται στο άπατο κενό
του αμυθολόγητου λόγου.
ΗΛΙΑΣ ΓΚΡΗΣ
58
Ιερά τέρατα εναντίον
ιερών τεράτων
ερά τέρατα ήταν ο τίτλος της παρά­
Ι
στασης του Άκραμ Καν και της Συλβί
Γκιγιέμ που παρακολουθήσαμε στο
Ηρώδειο 29 και 30 Ιουνίου. Στόχος της
χορογραφίας ήταν να αποδομήσει το
μύθο των υπερανθρώπων-ιερών τεράτων
και να δείξει και την ανθρώπινή πλευρά
των χορευτών. Έτσι είδαμε την Συλβί και
τον Άκραμ να μονολογούν, να συνδιαλέ­
γονται ή να μας μιλούν, να πίνουν νερό, να
κάθονται, να σκουπίζονται αλλά και να
σκουπίζουν το δάπεδο με σφουγγαρόπα­
να. Και όπως γίνεται με τις ανατρεπτικές,
θαρραλέες, ειλικρινείς και σημαντικές πα­
ραστάσεις, άλλοι την λάτρεψαν και άλλοι
την αποδοκίμασαν. «Ήρθαμε να δούμε τη
ντίβα του χορού να σφουγγαρίζει!» ή «Αυ­
τή δεν ήταν παράσταση χορού». Κάποιος
μάλιστα, κατά τη διάρκεια της παράστα­
σης, φώναξε, στα αγγλικά, στη Συλβί που
μας μιλούσε, «Θα χορέψεις;» και η Συλβί
του απάντησε, «Αυτό έκανα ώς τώρα.»
Κι όμως είδαμε χορό, πολύ χορό και εκ­
φραστικό χορό, από δύο σπουδαίους ερ ­
μηνευτές. Χόρεψαν υπό τους ήχους ζω­
ντανής μουσικής και τραγουδιού, κατάκ
(ινδικό χορό) αλλά και σύγχρονο. Ερμή­
νευσαν από ένα σόλο στην αρχή και στη
συνέχεια δύο ντουέτα. Και ανάμεσα στο
χορό ο λόγος. Τι έλεγαν; «Ασήμαντα»
πράγματα, καθημερινά, σκέψεις και προ­
βληματισμούς και ένιωθες ότι τους παρα­
κολουθείς κατά τη διάρκεια μιας πρόβας,
μιας ανοιχτής πρόβας. Και δεν μπορούσε
κανείς να διακρίνει πού άρχιζε η δραμα­
τουργία και πού σταματούσε ο αυτοσχε-
διασμός, αν πράγματι υπήρχε. Τα σχόλιά
τους κάποτε ήταν και βαθιά πολιτικά. Ο
Άκραμ είναι από το Μπαγκλαντές και μου­
σουλμάνος στο θρήσκευμα, τους δόθηκε
έτσι, αν δεν παρεξηγώ τις προθέσεις
τους, η ευκαιρία να μιλήσουν για το δια­
φορετικό και να στιγματίσουν την ισλαμο-
φοβία. Η Συλβί μίλησε για τις στιγμές που
αξίζουν στη ζωή, αυτές που νιώθεις έκ­
σταση μπροστά στη δημιουργία: Μας πα­
ρότρυνε να σκεφτούμε τη χαρά των παι­
διών στη θέαση του χριστουγενιάτικου
δέντρου, για να παρέμβει ο Ακράν και να
πει ότι δεν καταλαβαίνει γρι, καθώς αυτός
είναι μουσουλμάνος. Εκείνος πάλι μονο­
λογούσε για την καράφλα του και για τις
διαφημίσεις στην τηλεόραση που προ­
βάλλουν τα μαγικά σπρέι ενάντια στην κα­
ράφλα και τους γυάλινους, ευτυχισμέ­
νους ανθρώπους. Και ύστερα πάλι ο χο­
ρός, εκρηκτικός. Το ένα ντουέτο μια ερω­
τική σχέση με εναλλαγές ρόλων: εξουσια-
στής και εξουσιαζόμενος, θύτης και θύ­
μα, γητευτής και θήραμα- έρωτας, απο­
μάκρυνση και σμίξιμο. Ο ένας πάνω στον
άλλο σαν πουλιά, ο ένας απένταντι στον
άλλον σαν αρπακτικά.
Το σκηνικό της Shizuka Hariu, ένα λευκό
φόντο, τα κουστούμια της Kei Ito, καθημε­
ρινά ρούχα, μακριά μπαντελόνια, που συ­
νέβαλλαν κι αυτά στην αποδόμηση του ιε­
ρών τεράτων, καθώς μόλις που μας επέ­
τρεπαν να θαυμάσουμε το μοναδικό κου-
ντεπιέ της Συλβί Γκιγιέμ. Τους μύες της
αυτή τη φορά δεν θα τους βλέπαμε.
Ο υπεύθυνος για τη δραματουγία της
παράστασης Guy Coolos είπε για τα «Ιε­
ρά Τέρατα»: «Η παράσταση Sacred
M onsters είναι πάνω από όλα η συνάντη­
ση και η "συνομιλία” δύο τέτοιων “σταρ"
του κόσμου του χορού στις μέρες μας:
τη ς Συλβί Γκιγιέμ και του Άκραμ Καν.
Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομί­
σματος στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Το
να είσαι υποχρεωμένος να ανταποκριθεί<;
σ τις π ροσδοκίες του κοινού, να είσαι τέ­
λειος, αψ εγάδιαστος, καλός... Δεν μένει
πια χώ ρος για την αποτυχία, το λάθος,
για να εκφ ράσει κανείς τα πραγματικά
του αισθήματα και συγκινήσεις [...] Είναι
μια εμπειρία που όλοι έχουμε βιώσει
όταν, σαν παιδιά, έπρεπε να ανταποκρι-
νόμαστε στις προσδοκίες των ενηλίκων
γύρω μας: των γονιών μας, των δασκάλων
μας... Σε ένα βαθμό όλα τα παιδιά είναι
"ιερά τέρατα".»
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ
Το δέσιμο της ρίμας, δέσιμο των φίλων:
«θα ήθελα Γκουίντο...»
των Ελένη Κοσμά - Σ τέρ γιο υ Μ ητα
Τρεις φίλοι -κ ι έξω πήρε να χιονίζει-
λυθήκαντου θιάσου το υ ς τα μάγια
και χάθηκε στο χιόνι, που εξαγνίζει.
(Γιώργος Κοροπούλης,
«Η μπαλάντα του χιονιού»)
Το βλέπω τώ ρα οι πένες σας πώς πάνε
κοντά με την αγάπη που σας δένει.
(Dante Alighieri, Καθαρτήριο XXIV)
[Guido, i’ vorrei...]1
Guido, i’ vorrei che tu e Lapo ed io
fossimo presi per incantamento,
e messi in un vasel ch’ ad ogni vento
per mare andasse al voler vostro e mio,
si ehe fortuna od altro tem po rio
non ei potesse dare impedimento,
anzi, vivendo sem pre in un talento,
di stare insieme crescesse ’disio.
E monna Vanna e m onna Lagia poi
con quella ch’ è sul numer de le trenta
con noi ponesse il buono incantatore:
e quivi ragionar sempre d ’ amore,
e ciascuna di lor fosse contenta,
si come i’ credo ehe sarem m o noi.
[Dante Alighieri, dalle Rime]
[Θα ήθελα Γ κουίντο...]
Θα ήθελα Γ κουίντο: εσύ κι εγώ κι ο Λάπο
με μαγικά να μπαίναμε σ’ ένα καράβι
που ο άνεμος θα το ’ρίχνε στη θάλασσα κι από
τον πόθο μας κατεύθυνση να λάβει
έτσι που τρικυμία ή άλλο βάσανο μεγάλο
δε θα μπορούσε πια τα χέρια να μας δέσει.
Τότε θα ζούσαμε με το μοναδικό μας άλλοθι:
μαζί να είμαστε και στης φιλίας τη ζέση.
Και η δόνα Βάννα, η δόνα Λάτζια και αυτή
που κατοικεί στο τριακοστό το σκαλοπάτι
θα μας ενθάρρυναν την ευγενή τέχνη του γητευτή:
μόνο για έρωτα θα συζητούσαμε στο εξής.
Και ευχαριστημένες θα διαβαίνανε και κάτι
απ’ αυτό -θ α ρ ρ ώ - θα νιώθαμε κι εμείς.
[Dante Alighieri, από τις Ρίμες]
Η στυγνή λογοτεχνική δοκιμασία την οποία υπέστη ο νεοαφιχθείς Σολωμός
προκειμένου να ενταχθεί στις επτανησιώτικες λογοτεχνικές παρέες ήταν η εξής:
Έπρεπε να στήνει σονέτα σε δοσμένο θέμα, δοσμένες ομοιοκαταληξίες και σε
δοσμένο χρονικό διάστημα. Μ έρος τη ς επιτυχούς (ως προς τις αρχικές του προ­
θέσεις, αφού τελικά ο Σολωμός έκανε πολλούς φίλους) παραγωγής του τυπώθη­
κε στην Κέρκυρα το 1822 με τον (αναμενόμενο) τίτλο Rime Improwisate. Αυτό το
είδος διασκέδασης δεν είχε συνέχεια για τον Σολωμό. Το είδος, όμως, της δια­
σκέδασης που φαίνεται να γενεαλογείται στο «Άσμα XXIV» του δαντικού Καθαρ­
τηρίου2, είχε ένδοξη συνέχεια: η αβαντγκαρντίστικη παρέα του φλωρεντινού
13ου κάπως έτσι καθιέρωσε τον «γλυκό νέο τρόπο» (dolce Stil nuovo). Στο εν λό­
γω «Άσμα» ο Dante συναντά τον Bonagiunta, ο οποίος προφητεύοντας ένα νέο
έρωτα («“Κυρά γεννήθη, δίχως πέπλο,/που θα σε κάνει ν’ αγαπήσεις”, μου είπε»)
προφητεύει και ένα νέο είδος ποίησης («Μα πες μου, εσύ δεν είσαι που έχεις φέ­
ρει,/καινούργιες ρίμες που έτσι αρχίζουν:/'Όοηηβ, ch’ avete inteleto d’am ore”»)
το οποίο κομίζει εκτός απ’ το «γλυκό νέο ύφος» και κάτι σημαντικότερο, μια νέα
παρέα: Guido Cavalcanti, Lapo Gianni, Cino da Pistoia, Gianni Alfani και άλλους.
Βέβαια οι ρίμες ούτε χαλούν ούτε φτιάχνουν παρέες -κ α ι αυτό το ξέρουν σίγου­
ρα πολύ καλά οι (σύγχρονοι) τρ εις που (επανα)διεκδίκησαν έναν «παλαιό» τρόπο
μέσα από ένα ξεχασμένο ήθος: τη φιλία. Ο λόγος φυσικά για τους τρεις του
Τριωδίου:3ΗλίαΛάγιο, Διονύση Καψάλη, Γιώργο Κοροπούλη.
Θ α μπορούσαμε παιγνιωδώς (και παραφράζοντας μια διάσημη φράση του
Borges) να πούμε πως, ναι, κάθε «τριώδιο» κατασκευάζει τους προγόνους του.
Οι Guido και Lapo, στους οποίους απευθύνει την ποιητική του πρόσκληση ο
Dante στο εναρκτήριο ποίημα, δεν είναι άλλοι από τους Guido Cavalcanti και
Lapo Gianni της γνωστής παρέας. Έ ρωτες και φιλία «δένονται» από την ευγενή
τέχνη τη ς ρίμας: οι κυρίες του ποιήματος δεν είναι παρά οι κυρίες των ποιητών.
Η δόνα Βάννα είναι η σύζυγος του Cavalcanti, η δόνα Λάτζια (κατά κόσμον,
Alagia) είναι η σύζυγος του Gianni και, ασφαλώς, η τρίτη του «τριακοστού σκα­
λοπατιού» είναι η Βεατρίκη. Η αδελφική πρόσκληση σ’ ένα κοινόβιο τέχνης και
έρωτα έχει στόχο την έξοδο από μια κακοριζική εξωκειμενική πραγματικότητα
και την πανηγυρική είσοδο στην «πανδαισία» των κειμένων. Κάπως έτσι, λοιπόν,
και σε πείσμα των κριτικών, τα (υποτιθέμενα) «μανιφέστα υπέρ της ρίμας» λει­
τουργούν πολύ καλύτερα ως «μανιφέστα υπέρ τη ς φιλίας». Και, άλλωστε, επειδή
εκτός από την αβάσταχτη εξωκειμενική πραγματικότητα, υπάρχει και το «αβά­
σταχτο βάρος των κειμένων», καλό είναι την επώδυνη πράξη της γραφής να τη
σηκώνουν δύο (ή και τρεις).
Ας ακούσουμε και το νεότερο ποιητή:
ΣΤΑΛΣΙΜΟ
«Φίλοι, Διονύση, Γιώργο, σας ακούω, Φίλοι, κι όταν με δείτε λυπημένο
ας γίνει τελικά το θέλημά σας· να ριγώ στην ψυχρήν αύρα τ ’ Απρίλη,
Χαρά μου η χαρά τη ς συντροφιάς σας, μην ξεχνάτε, είμ’ εδώ, σας περιμένω,
στο ρυθμό της αγάπης να υπακούω. γλυκείς εσείς, γλυκύτατοι μου φίλοι.»4
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Το ποίημα ερανίστηκε από την έκδοση Antologia della poesia italiana.
Duecento, diretta da Cesare Segre e Carlo Ossola, Einaudi, 1997, Torino και
παρατίθεται εδώ σε δική μας μετάφραση.
2. βλ. Ντάντε Αλιγκιέρι, Η Θεία Κωμωδία. Καθαρτήριο, έμμετρη μετάφραση -
εισαγωγή - σχόλια Γιωργής Κότσιρας, Ζαχαρόπουλος, 1986 από όπου και
όλα τα παρακάτω.
3. Ηλίας Λόγιος, Διονύσης Καψάλης, Γιώργος Κοροπούλης, Τριώδιο, Άγρα,
1991.
4. Ηλίας Λόγιος, Συνεστίασις, εκτός εμπορίου, 1991.
59

Γράφει ο Κώστας Γ. Παπαγεωργίου
Μάρω Δούκα,
Καρέ φιξ και άλλα διηγήματα
(β' έκδοση αναθεωρημένη),
Πατάκης,
Αθήνα 2007, σελ. 265
'Οταν εκδόθηκε για πρώτη φορά το Κα­
ρ έ φιξ και άλλα διηγήματα (1976), είχαν
ήδη προηγηθεί οι νουβέλες Η πηγάδα,
Κάτι άνθρωποι (1974) και Πού ’ναι τα φ τε­
ρ ά (1975)· η μυθιστοριογράφος Μάρω
Δούκα δεν είχε ακόμα εμφανιστεί. Αυτό
έγινε τρία χρόνια αργότερα (1979) με
την Αρχαία σκουριά, γεγονός που νομί­
ζω πως επιτρέπει την υπόθεση ότι τα διη­
γήματα του ανά χείρας βιβλίου είναι
γραμμένα σε μια περίοδο, κατά κάποιο
τρόπο, μεταβατική. Ότι προοιωνίζονται,
δηλαδή, τη μετάβαση της πεζογράφου
σε έναν χώρο που θα της επέτρεπε μιαν
ευρύτερη, πληρέστερη και συνθετότερη
ανάπτυξη των αφηγηματικών της προθέ­
σεων και των ιδεολογικών, ως επί το
πλείστον, προβληματισμών που, σχεδόν
μονίμως, τη συνέχουν και τη δονούν δη­
μιουργικά: στον χώρο του μυθιστορήμα­
τος. Και ότι, στον βαθμό που προσφέρο-
νται για την επισήμανση κάποιων στοι­
χείων του μεταβατικού τους χαρακτήρα,
επιτρέπουν στον αναγνώστη να διακρί­
νει τα ίχνη των απαρχών της πορείας
μιας σημαντικής μυθιστοριογράφου.
Όλα τα διηγήματα, εν προκειμένω, απο­
τελούν παλίμψηστες εκδοχές μιας ενιαί­
ας πραγματικότητας: της νεοελληνικής,
όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά τη διάρ­
κεια της Δικτατορίας και λίγο μετά τη Μ ε­
ταπολίτευση, με φανερές ή υπόγειες
αναδρομές στα χρόνια της Κατοχής, της
Αντίστασης και του Εμφυλίου. Κάθε διή­
γημα χωριστά θα μπορούσε να θεωρηθεί
ως ένα αυτοτελές κεφάλαιο-πλάνο ενός
ευρισκόμενου εν προόδω μυθιστορήμα­
τος- ένα μεμονωμένο πλάνο, λεπτομε­
ρώς επεξεργασμένο, «μονταρισμένο»,
60
έτοιμο να αποτελέσει οργανικό μέρος και
σημαίνουσα πτυχή μιας ενιαίας και πολυ­
σχιδούς πραγματικότητας, όπως την έχει
συλλάβει η αφηγήτρια. Μιας πραγματι­
κότητας -στη διαμόρφωση της οποίας
έχουν συμβάλει συγκεκριμένες συγκυ­
ρίες, καταστάσεις και συμβάντα της νεό­
τερης ελληνικής ιστορίας, που άλλοτε
κατονομάζονται και άλλοτε τεκμαίρονται
από τα συμφραζόμενα- προσεγγιζόμε-
νης σε πλάτος και βάθος, με την εστίαση
του «αφηγηματικού φακού» σε ένα πλή­
θος επιμέρους περιπτώσεων, ενδεικτι­
κών της νεοελληνικής παθογένειας. Μι­
κροαστική Αθήνα, περιθώριο, υπόκο­
σμος, χωριά της Κρήτης, επαρχιακές πό­
λεις, μετανάστες, φοιτητόκοσμος, ανερ­
μάτιστη μεσαία αστική τάξη, αλλά και χα­
ρακτηριστικές περιπτώσεις ναυτικών εί­
ναι τα «σημεία» προς τα οποία η πεζο-
γράφος στρέφει το αφηγηματικό της εν­
διαφέρον, φροντίζοντας, τις περισσότε­
ρες φορές, να ψηλαφήσει τους μεταξύ
τους συνεκτικούς, κοινωνικής, ιστορικής
και ιδεολογικής υφής, ιστούς.
Εργάτες, αγρότες, φοιτητές, ναυτικοί,
άνθρωποι του υποκόσμου, ανάπηροι,
λειψοί, γραμματισμένοι και αγράμματοι,
βολοδέρνουν, από διήγημα σε διήγημα,
εγκλωβισμένοι σε μια σκληρή πραγματι­
κότητα, που δεν ανταποκρίνεται στις
προσδοκίες τους. Τραυματικό παρελθόν
και κακοφορμισμένο παρόν αποτελούν
τους δύο περιοριστικούς, της ζωής
τους, πόλους. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία
είναι θύματα των δυσμενών συνθηκών
και των προκαταλήψεων, του φόβου και
της συντήρησης της εποχής το υ ς- κά­
ποιοι απ’ αυτούς αποτελούν φορείς μιας
ξεθωριασμένης ιστορικής μνήμης, που
όμως δεν αρκεί για να τους κραταιώσει
στο παρόν. Οι νεότεροι, ακόμα κι αν είναι
ή απλώς δηλώνουν αριστεροί, κατά βά­
θος είναι ανερμάτιστοι ιδεολογικά, αρ-
κούμενοι σε μια στείρα και ανώδυνη, κά­
ποτε και προκλητική άρνηση των επιφα­
νειακών εκφάνσεων του μικροαστισμού.
Σ ’ αυτή την κοινωνική πραγματικότητα,
με τραγελαφικά διασαλευμένα τα ιδεο­
λογικά όρια, όπου πρώην δοσίλογοι εμ­
φανίζονται και αναγνωρίζονται ως αντι­
στασιακοί, ενώ οι περισσότεροι, ψοφο-
δεείς, άλλη μέριμνα δεν έχουν από τη
διατήρηση των όποιων κεκτημένων, οι
μόνοι που φαίνεται να κατακτούν τη συ­
μπάθεια της αφηγήτριας είναι κάποιοι
απλοί έως απλοϊκοί άνθρωποι που, συ­
νειδητά ή ασυνείδητα, φάνηκαν συνε­
πείς προς τα πιστεύω ή τη φύση τους.
Που χωρίς φιλοδοξίες, μισαλλοδοξίες
και ψευδαισθήσεις, αρκέστηκαν σε ό,τι
αξιώθηκαν στη ζωή και οι όποιες προσ­
δοκίες τους ανταποκρίνονται στις δυνα­
τότητες το υ ς - που δεν αλλοιώθηκαν από
τον χρόνο, έστω κι αν αυτό οφείλεται
στο γεγονός ότι δεν τους δόθηκε η ευ­
καιρία για κάτι τέτοιο.
Ιδιαίτερη βαρύτητα φαίνεται να δίνει
στους νέους ήρωες των ιστορικών της.
Οι σχέσεις και οι γάμοι των οποίων είναι
οικτρά βυθισμένοι στο τέλμα μιας επα­
ναλαμβανόμενης καθημερινότητας- εί­
ναι νέοι κι όμως καλά καλά δεν γνωρί­
ζουν αν οι ερωτικές παρορμήσεις τους
είναι αληθινές, αν τα σώματά τους πράγ­
ματι επιθυμούν ή απλώς ενδίδουν στην
επιβαλλόμενη, από το φύλο τους, συ­
μπεριφορά. Ό ,τι τους χαρακτηρίζει είναι
τα ρηχά πάθη, οι ακίνδυνες ερωτικές
ατασθαλίες, οι συγκαταβατικές συμπε­
ριφορές, ο φόβος της ανατροπής του
παρόντος τους, έστω κι αν αυτό ελάχι­
στα ή καθόλου δεν ανταποκρίνεται στις
όποιες προσδοκίες τους, τις ούτως ή άλ­
λως ψευδεπίγραφες, δημιουργημένες
καθώς είναι με βάση πρότυπα μιας ζωής
που δεν τους ανήκει. Ό λοι κινούνται, συ-
μπεριφέρονται και χειρονομούν μέσα σε
πλαίσια ερήμην τους προδιαγεγραμμέ­
να, με ελάχιστα περιθώρια αυτόβουλης
δράσης ή, έστω, αδράνειας διακατέχο­
νται ωστόσο από την ψευδαίσθηση της
ελευθερίας.
Ό λα τα διηγήματα αποτελούν επιμέ­
ρους πλάνα μιας δραματικής πραγματι­
κότητας· το βιβλίο απαρτίζεται από
εναλλασσόμενα κάτοπτρα της ίδιας ει­
κόνας, απλώς φωτισμένης από διαφορε­
τικό σημείο . Και τα πρόσωπα που πρω­
ταγωνιστούν στην κάθε ιστορία-διήγημα
είναι, θα μπορούσα να πω, οι εναλλασ­
σόμενοι κορυφαίοι ενός χορού, αποτε-
λούμενου από διαφορετικούς χαρακτή­
ρες, συνδεδεμένους, ωστόσο, άρρηκτα
από μία μοίρα κοινή και, βέβαια, από τη
μέριμνα της αφηγήτριας να συνέχονται
από τον ζοφερό απόηχο των γεγονότων
και των καταστάσεων που στιγμάτισαν
τη νεοελληνική πραγματικότητα κατά
την τριακονταπενταετία 1940-1975, με
συχνές συνειρμικές αναδρομές και στο
απώτερο παρελθόν. Η οποία μέριμνα,
επεκτεινόμενη και στην υφολογική ιδιαι­
τερότητα αυτών των προσώπων, έχει ως
συνέπεια τη δημιουργία ενός ιδιαιτέρως
ενδιαφέροντος αρχείου φωνών, με τις
προσήκουσες κάθε φορά συναισθηματι­
κές και συγκινησιακές εντάσεις, που κα­
τατάσσουν αυτό το βιβλίο, τριάντα χρό­
νια μετά την πρώτη του έκδοση, στα ση­
μαντικότερα μεταπολιτευτικά αφηγημα­
τικά επιτεύγματα.

Τη λέγανε Κατερίνα
ή Γυναίκα ή Οδύσσεια
Αγάπη-Βιργινία Σπυράτου,
Κατερίνα Γώγου: Έρωτας Θανάτου,
Βιβλιοπέλαγος, Αθήνα 2007
Η Κατερίνα Γώγου υπ ήρξε μία από τις πλέ­
ον χαρακτηριστικές φυσιογνω μίες το υ ελλη­
νικού κινηματογράφου, αλλά και τη ς Μ ετα ­
πολίτευσης. Ηθοποιός το υ λεγάμενου εμπο­
ρικού κινηματογράφου, αλλά και του νέου,
με σημαντικούς ρόλους στα πλατώ και τις
θεατρικές σκηνές, ποιήτρια και μαχητική
αριστερή (από τις γρ α μ μ ές του τροτσ κι­
σμού, αλλά και με έντονες αναρχικές τάσ εις)
άφησε το δικό τη ς στίγμα στην πιο αντιφ ατι­
κή, ίσως, περίοδο τη ς σύγχρονης νεοελληνι­
κής κοινωνίας και «έφυγε», όπως οι ήρω ες
των ποιημάτων της: μόνη, παγιδευμένη, μα­
χητική και οργισμένη και, ταυτόχρονα, εύ ­
θραυστη και συναισθηματική* το βλέμμα και
το χαμόγελό τη ς αντανακλούσε μια «αριστε­
ρή μελαγχολία».
Η Γώγου, στα 51 χρόνια που έζησε, αγάπη­
σε και αγωνίστηκε, πρωταγωνίστησε και συ­
μπρωταγωνίστησε, τέλο ς, αδίκησε και αδι­
κήθηκε: κατά κάποιον διαβολεμένο τρόπο,
αδίκησε τον εα υτό τη ς και αδικήθηκε από τη
ζωή. Θα μπορούσε κάλλιστα να είχε εξελ ι­
χθεί σε μία εξαιρ ετική «διάδοχο» τη ς Δέ-
σπως Διαμαντίδου, θ α μπορούσε, με άλλες
συνθήκες και σε άλλη χώρα, να ήταν μία Βα-
νέσσα Ρεντγκραίηβ ή μία Μ περναντέτ Ν τέ-
βλιν κι ακόμα μια «καταραμένη ποιήτρια», σε
Ζώ ντας μέσα στα χρώματα
δεν αναρωτιόμαστε για την
ιστορία τους. Ωστόσο, κάθε
χρώμα έχει τη δική του
ιστορική διαδρομή και η
θέση του στις προτιμήσεις
των ανθρώπων δεν ήταν
πάντοτε η ίδια. 0 Μισέλ
Παστουρώ με το βιβλίο του
Μπλε. Η ιστορία ενός
χρώματος (μετάφραση:
Άννα Καρακατσούλη, εκδ.
Μελάνι, 2007) μας οδηγεί
στον κόσμο των χρωμάτων,
μια μοναχική πορεία δημιουργίας, συγκρού­ στην ιστορική διαδρομή του
σεων και αναζητήσεων. Αντ’ αυτού, προτίμη­
μπλέ χρώματος, που δεν
σε το «μονόδρομο», που ακολουθούν όσοι
βιώνουν έντονα τις αντιφάσεις ή δεν μπο­
ήταν πάντα το αγαπημένο,
ρούν να τις υπερβούν (όπως έγρ αφ ε η Λίλα όπως είναι σήμερα, που
Μπρικ για τον Μαγιακόβσκι), κατανοώντας φαίνεται να έχει την πρώτη
ότι «ο κόσμος δεν είναι αρκετός». θέση στις προτιμήσεις του
Το βιβλίο τη ς Α.Β. Σπυράτου επιχειρεί μια δυτικού ανθρώπου. Μέσα
κριτική προσέγγιση τη ς ζωής και του έργου από τη διαδρομή του μπλε
της, με όρους θεω ρίας τη ς λογοτεχνίας και χρώματος, μαθαίνουμε να
ψυχανάλυσης, αλλά και με πολιτικές-ιδεολο- υποψιαζόμαστε
γικές προκείμενες, που αλλού φωτίζουν και περισσότερο την ιστορική
αλλού αποδυναμώνουν το ιδιαίτερα ενδια­ και κοινωνική διάσταση
φ έρον εγχείρημα. ορισμένων στοιχείων που
απαρτίζουν τον υλικό μας
ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ
πολιτισμό, τα ρούχα και τα
Μπορεί κανείς βάσιμα να ισχυριστεί ότι ο
Έ ρ ω τα ς θ α ν ά το υ είναι ένα ενδιαφέρον βι­ αντικείμενα που
βλίο, το ίδιο αντιφατικό όσο αντιφατική διαμορφώνουν την
υπήρξε η προσωπικότητα τη ς Κατερίνας Γώ- καθημερινότητά μας.
γου. Ουσιαστικά, πρόκειται για το τμήμα
ενός έργου με πανεπιστημιακές προδιαγρα­ Η άποψη του Σέλλινγκ ότι η
φ ές και θέμα τον «θάνατο και τη θηλυκότητα ανθρώπινη ύπαρξη
στο έργο των Μ αρία Πολυδούρη και Κατερί­ εδράζεται πάνω σε μια
να Γώγου, καθώς και των Karoline von ακατάλυτη θλίψη, με την
Günderrode και Inge Müller». Η συγγραφέας οποία είναι αναπόσπαστα
επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε ζητήματα
δεμένη η γνώση και η σκέψη,
που άπτονται τη ς θεω ρίας της λογοτεχνίας,
ώθησε το George Steiner
αλλά και των σπουδών του φύλου, στηριζό-
μενη σε τέσ σ ερις «υποδειγματικές εργοβιο- στη συγγραφή ενός
γραφ ίες» γυναικών, ενώ επιχειρείται και η εξαίρετου κειμένου με τη
πολιτική αποτίμηση τη ς εποχής σε σχέση με μορφή των συλλογισμών
το ποιητικό έργο, κυρίως εκείνο «που αφορά πάνω σε αυτό το ερώτημα.
τις απεικονίσεις του Θηλυκού, τις παραστά­ Ωστόσο, ο Στάινερ δεν
σεις τη ς γυναίκας-αντικειμένου» και τις προ­ επιχειρεί να απαντήσει στο
σπάθειες χειραφ έτησής τη ς -σ υχνά με τρ α ­ κορυφαίο αυτό ερώτημα,
γικές σ υνέπ ειες- μέσα από τη ζωή και το έρ­ αλλά επεξεργάζεται τις
γο των ποιητριών. Από εκδοτικής πλευράς, εκδοχές του, τους λόγους
πρόκειται για μια ασυνήθιστη επιλογή, και-
που αυτό συμβαίνει, καθώς
νοτόμα, αλλά παρακινδυνευμένη όσον αφο­
από την αρχή αποδέχεται
ρά την «προδημοσίευση» μιας υπό εξέλιξη
ακαδημαϊκής εργασίας, για την οποία κάθε την αξιωματική αντίληψη του
συμπέρασμα θα απέβαινε πρόωρο και θα Σέλλινγκ. Οι Δέκα (πιθανοί)
αδικούσε το συνολικό εγχείρημα. Παράλλη­ λόγοι για τη μελαγχολία της
λα, έχει κανείς την αίσθηση ότι ορισμένα ση­ σκέψης (μετάφραση:
μεία του έργου -όσ ον αφορά τη θεωρητική Σεραφείμ Βελέντζας, εκδ.
61
 Scripta, 2007) είναι ένα φυσιογνωμία (μαζί με το ν Νικόλα Ασιμο -και
πιθανόν μία σύγκριση με εκείνον και τον Σι-
συναρπαστικό κείμενο,
δηρόπουλο να ήταν περισσότερο διαφωτι-
μεταφρασμένο εξαιρετικά,
στική) μιας κίβδηλης, από κά θε άποψη, Με­
με την ευαίσθητη ισορροπία
ταπολίτευσης.
που απαιτεί ένα κείμενο Ο αναγνώστης αμήχανος κι αδέξιος, αλλά
σκέψης για τη σκέψη. και σε εγρήγορση, περιδιαβαίνει έναν εσωτε­
ρικό κόσμο, σκοτεινό και ταυτόχρονα φωτει­
θ α μπορούσε ο νό, μαχητικό και ανατρεπτικό συνάμα -ο
προσεκτικός αναγνώστης οποίος ασφυκτιά σ τους στίχους μιας «κατα­
να αξιοποιήσει τον πλούτο ραμένης ποίησης», που κινείται ανάμεσα
των ιστορικών πηγών που στον Ρεμπώ και τον Μπουκόβσκι, τονΛου Ρη-
προσφέρει η μελέτη του ντ ή την Π άττυ Σ μ ιθ - αλλά και μια «γυναικεία
Χρήστου Σαμουηλίδη για γραφή», που γνω ρίζει να μετατρέπει σε όπλο
«τα 257 χρόνια του τη ς κριτικής τη ν κριτική το υ όπλου, με την
ίδια δυσκολία που ένα σύνθημα μετασχημα­
ελληνικού μεσαιωνικού
τίζετα ι σε στίχο.
κράτους των 21 Κομνηνών
Η σύνθετη προσωπικότητα τη ς Κατερίνας
αυτοκρατόρων του Πόντου Γώγου, που «έκανε προς τα κει για κείνο το
(1204-1461)»,« πράμα» (Γιάννης Σκαρίμπας), ξέρ ει να ξεγλι­
αυτοκρατορία της στρά επιδέξια, σκαμπρόζικα, αλλά και εξε-
Τραπεζούντας (εκδ. γερτικά, άρα και απ ελευθερω τικά, από κάθε
Ελληνικά Γράμματα, 2007). (εκ των υστέρων) απόπειρα να προσεγγίσει
Το βιβλίο αυτό διαθέτει το κανείς με όρους ratio ό,τι ο άνθρωπος «κρύ­
προσόν της γλαφυρής επεξεργασία των πολιτικών και πολιτισμικών βει» επιμελώς μέσα το υ για να το προσφέρει
αφήγησης, που συγχρόνως προϋποθέσεων που επέδρασαν στο ποιητικό άδολα και μεγαλόψ υχα στους συνανθρώ­
τεκμηριώνει τα ιστορικά και έργο, αλλά και διαμόρφωσαν στάσεις και συ­ πους του, στην οικογένεια, τους φίλους,
πολιτισμικά δεδομένα μιας μπ εριφ ορές- είτε χρήζουν πρισσότερης επε­ το υ ς συντρόφους. Ο «έρω τας θανάτου» που
ξεργασίας (πχ. το ζήτημα της υποκουλτού- πολιορκούσε ασφυκτικά την Κατερίνα Γώγου
ιδιαίτερα σημαντικής
ρας ή του ελληνικού κινηματογράφου, στο ήταν στην ουσία έρ ω τας για τη ζωή σε μια
περιόδου για τον ποντιακό
επίπεδο τη ς κοινωνικής ιστορίας) είτε, πάλι, αδιατάρακτη σχέση, που ο ποιητής, βαθύτε­
ελληνισμό. Η γέννηση, η ότι «συμπιέζονται» από μια ιδεολογικοποίηση ρος γνώστης τη ς ανθρώπινης φύσης αλλά
σύσταση και η λειτουργία (κυρίως η περιγραφή των μεταπολιτευτικών και τη ς λογοτεχνικής παράδοσης, έκλεισε
της αυτοκρατορίας συνθηκών) που δεν αντιστοιχεί σε τέτο ιες στον στίχο «ο έρω τας κι ο θάνατος παντοτι­
περιλαμβάνει στοιχεία προσεγγίσεις. νοί σύντροφοι».
φυλετικά, γλωσσικά, καθώς
και σημαντικές ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΩΣΤΑΣ Θ. ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟ!
πληροφορίες για την Ταυτόχρονα, όμως, το βιβλίο της Α.Β. Σπυ-
κοινωνική, οικονομική και
εκκλησιαστική ζωή.
ράτου είναι γεμάτο από «μία τόσο κοντινή
απουσία», αλλά, κυρίως, από τη ζωή, το πά­
Η ατέρμονη
Πολιτικές εξελίξεις και θος και τη μαχητικότητα τη ς Κατερίνας Γώ-
γου: μια στάση που καθόρισε τις σχέσεις
αναζήτηση
πολεμικές συγκρούσεις υπό
τη διακυβέρνηση των
της, τις επιλογές τη ς και το υ ς στίχους της.
Το «πικάντικο μουτράκι» του παλιού ελληνι­
του Κάλβου
Κομνηνών περιγράφονται κού κινηματογράφου -που δεν άλλαξε πολύ
αναλυτικά, και η ιστόρηση από το σχέδιο με μολύβι όπου την απεικονίζει Γιώργος Ανδρειωμένος,
της άλωσης του 1461 σε ηλικία 12 ετώ ν-, η συμπρωταγωνίστρια «Ο Κάλβος κι άλλη μια φορά». Συνοπτικό
περιλαμβάνει, πλάι στα τη ς Μ αίρης Αρώνη, τη ς Έ λλης Λαμπέτη, αλ­
χρονολόγιο, αναλυτική εργογραφία και
ιστορικά γεγονότα, τους λά και του Αλέκου Τζανετάκου, η «αδελφή»
θρύλους και τις παραδόσεις του Θανάση Καραθανάση και το «μισό τ ’ ου­ επιλεγμένη βιβλιογραφία,
που τα διατήρησαν στη ρανού» στο «Βαρύ πεπόνι», που ρύθμιζε το Εκδόσεις ERGO, Αθήνα 2007, σελ. 203
μνήμη των Ποντίων ώς τις όπλο τη ς κριτικής «τρία κλικ αριστερά», δια­
μέρες μας. περνά, σχεδόν «δια-σχίζει» τις σελίδες, αλλά Η τριβή του Αναπληρωτή Καθηγητή Νεοελ­
και τις φω τογραφίες του βιβλίου με τον ίδιο ληνικής Φ ιλολογίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο
αγχώδη τρόπο που έβγαινε η Κατερίνα Γώ- Γιώργου Ανδρειωμένου με τις καλβικές
Ισως δεν χρειάζεται
γου από το σπίτι τη ς στην οδό Τροίας, για να σπουδές ξεπ ερνάει -α π ό όσο είμαι σε θέση
συστάσεις η μνημειώδης πάρει το υ ς δρόμους και να «κάνει τραμπάλα να γνω ρίζω - «το πέμπτον το υ αιώνος». Καρ­
έκδοση του «Κέντρου στις ταράτσ ες ετοιμόρροπων σπιτιών», «μαύ­ ποί τη ς πολυετούς αυτή ς ενασχόλησης απο­
Μικρασιατικών Σπουδών - ρο πουλί» κι αυτή μαζί με του ς φίλους της. τελούν πλήθος από εργασ ίες, πονήματα και
Μουσικό Λαογραφικό Ο Έ ρω τας θ α νά το υ είναι στην πραγματικό­ διαλέξεις που φωτίζουν τη ζωή και το έργο
Αρχείο Μέλπως Μερλιέ». τητα ένα hom m age στην πιο μοναχική, ίσως, του μεγάλου αυτού επτανήσιου λόγιου και

6 2

/
ποιητή, με πιο σημαντική ενδεχομένω ς στιγ­ τά αύξοντα αριθμό, ταξινομημένα σε 6 κα­ Πρόκειται για τη
μή τη Β ιβ λιο γ ρ α φ ία Α ν δ ρ έα Κ ά λβ ο υ τη γο ρ ίες και τοπ οθετημένα κατά χρονολογι­ συγκέντρωση υλικού από
1818-1988 (ΕΛΙΑ, Α θήνα 1993). κή σειρά σε κά θε κατηγορία. Η πρώτη κα­ την εθινικομουσικολογική
Για το λόγο αυτό θ α μπορούσε ίσως να τηγορία, «Κρίσεις και Πληροφορίες», είναι έρευνα του Samuel Baud-
αποτελέσει έκπληξη και να μας εγ είρ ει την και η πολυπληθέστερη, καθώς περιλαμβάνει
Bovy σε συνεργασία με την
απορία «προς τι;» η έκδοση ενός ακόμη βι­ τις εργασ ίες που είτε έχουν δημοσιευτεί αυ-
Αγλαΐα Αγιουτάντη και τη
βλίου για τον Α νδρέα Κάλβο, που στον υπό­ τοτελώ ς, είτε συνιστούν μελετήματα και άρ­
τιτλό του αναφ έρει ότι απ οτελεί «Συνοπτικό Δέσποινα Μαζαράκη:
θρ α για τον Κάλβο δημοσιευμένα σε διάφο­
χρονολόγιο, αναλυτική ερ γο γρ α φ ία και επι­ ρ ες πηγές. Ακολουθούν οι κατηγορίες με τα Μουοική καταγραφή στην
λεγμένη βιβλιογραφία» το υ μεγάλου ποιητή. αφ ιερώ ματα περιοδικών στον Κάλβο, τα Κρήτη 1953-1954, τ. Α':
0 ίδιος όμως ο σ υγγρ α φ έα ς το υ πονήματος ποιήματα που έχουν γρ α φ εί για αυτόν, οι «Το ιστορικό και η
-συναισθανόμενος μάλλον αυτή τη συνειρμι­ μελοποιήσεις ποιημάτων του, οι κινηματο­ μεθοδολογία της έρευνας.
κή αντίδραση το υ αναγνώ σ τη- σπεύδει να γρα φ ικές ταινίες για τον Κάλβο και οι (φα­ Τραγούδια & Χοροί από την
μας προϊδεάσει με τον εύστοχο τίτλο αλλά νταστικές) απεικονίσεις της μορφής του. Τα κεντρική & ανατολική
και να μας προκαταλάβει στο σύντομο, πλην ευ ρ ετή ρια είναι επίσης πλούσια, καθώς Κρήτη», επιμέλεια:
κατατοπιστικό, πρόλογο του έργου, τονίζο­ έχουμε ευρ ετή ρια προσώπων, τυπογράφων- Λάμπρος Λιάβας· τ. Β':
ντας ότι «η ενασχόληση με τον Α νδρέα Κάλ­ εκδοτών, περιοδικών-εφημερίδων, διαδι­ «Τραγούδια & Χοροί από την
βο δεν είναι εύκολη υπόθεση. Δύσκολα τον κτυακών σελίδων, τόπων, καλβικών έργων,
κεντρική & ανατολική
βαριέται κανείς και με μεγαλύτερ η δυσκολία ενώ δεν λείπουν ακόμη και ευρετήρια όρων
τον εγκαταλείπει...». Είναι αυτή η «ιδιοτυπία και θεσμών. Κρήτη. Παρτιτούρες»,
της ποιητικής φωνής του», στην οποία ο Γ. Έτσι, το έργο Ο Κ ά λβ ο ς κι άλλη μια φ ο ρ ά επιμέλεια: Μάρκος Φ.
Ανδρειωμένος αποδίδει την έλξη που ασκεί ο φ ιλοδοξεί -κ α τά δήλωση του συγγραφέα Δραγούμης - Θανάσης
Κάλβος προς μια διαρκή αναζήτηση τη ς ζω­ τ ο υ - να αποτελέσει έναν πρακτικό οδηγό Μωραΐτης. Είναι παραπάνω
ής και του έργου του. προορισμένο να παράσχει πολυσχιδείς υπη­ από βέβαιο, αν κρίνει κανείς
Όμως ο Κάλβος δεν είναι μόνο ο ποιητής ρεσίες, τόσο στα χέρια ενός μελετητή ή ενός και από τους
των Ω δώ ν το σ ύμπ αντης καλβικής δημιουρ­ μελλοντικού βιογράφου του Κάλβου όσο και συγκεκριμένους επιμελητές
γίας εκτείνεται σε πολλά πεδία και το βιβλίο ενός επίδοξου εκδότη του καλβικού corpus. του πολύτιμου αυτού έργου,
«Ο Κ άλβος κι ά λλη μια φ ο ρ ά » επιχειρεί να Α υτό το τελευτα ίο αποτελεί ίσως και την ότι έχουμε πλέον στη
συνδράμει στην αναζήτηση αυτή αποτελώ­ απώτερη συμβολή του παρόντος πονήμα­ διάθεσή μας ένα σπάνιο
ντας ένα μίτο για την εξερ εύνησ η. Ή δη ο το ς, που φ ιλοδοξεί να συνεισφέρει επαξίως
απόκπιμα, ικανό να
προαναφερθείς υπότιτλος το υ έργου σημα­ σε ένα βασικό ζητούμενο των καλβικών
τοδοτεί τις τρ εις κατευθύνσ εις στις οποίες βοηθήσει μουσικολόγους
σπουδών, διατυπωμένο ήδη από τη γραφίδα
στρέφεται το βιβλίο: ένα σύντομο χρονολο­ του Σεφ έρη στον πρόλογο τη ς έκδοσης των αλλά και να εμπνεύσει
γώ δίνει τις βασικές π ληροφ ορίες για τη ζωή Ω δώ ν του 1942: να καταστεί δηλαδή κάποια ερασιτέχνες της μουσικής
και το έργο το υ Κάλβου, αφ ήνοντας τον ανα­ στιγμή εφικτή η συγκέντρωση του πολυποί­ μας παράδοσης.
γνώστη που επ ιθυμεί π ερισσότερα στοιχεία κιλου έργου του μεγάλου επτανήσιου αν-
να ανατρέξει στο πλήθος των σχετικών με το δρός, τόσο στην ποιητική του έκφανση όσο Καλοκαιρινές αναγνώσεις,
θέμα αυτό εργασιών, με πιο πρόσφατη άλ­ και στη λόγια -τ η δημοσιογραφική, τη θεο- που σημαίνει ώρα για
λωστε τη μελέτη το υ Λεύκιου Ζαφ ειριού Ο λογική και όποια άλλη μορφή έλαβε ο οί­ μυθιστορήματα· ωστόσο οι
βίος και το έ ρ γ ο το υ Α ν δ ρ έα Κ ά λβ ο υ (εκδό­ στρος τη ς καλβικής δημιουργίας. προτάσεις μου διατηρούν το
σεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2006)· ο Ανδρειω μέ­ ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους
νος όμως δεν κρύβει την επιτακτική ανάγκη Δ Η Μ Ο ΣΘ Ε Ν Η Σ ΘΕΟΔΩΡΕΣΚΟΣ
είτε από τη σκοπιά της
για τη συγγραφή μιας ολοκληρω μένης βιο­
αφηγηματικής πρωτοτυπίας
γραφίας για τον ποιητή. Α κολουθεί μια ανα­
είτε εξαιτίας των
λυτική εργογραφ ία το υ Κάλβου, ενώ το με­
γαλύτερο μέρος το υ βιβλίου καταλαμβάνει η
Ερπετά με τήβεννο αφηγούμενων ιστοριών:
βιβλιογραφία. Χρονικά όρια τη ς βιβλιογρα­ Δημήτρης Τσαρδάκης, 1. Βασίλης X.
φίας αυτής αποτελούν τα έτη 1818 και 2006: Οι αλιγάτορες των πανεπιστημίων, Κωνσταντίνου, Οι παίκτες
για το μεν διάστημα 1 8 1 8 -1 9 8 8 π αρουσιάζε­ (εκδ. Βιβλιοπωλείον της
Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2004
ται συμπυκνωμένο -κ α ι εμπλουτισμένο ή «Εστίας», 2007)·
διορθωμένο, όπου αυτό κατέστη απαραίτη­ 2. Θοδωρης Καλλιφατίδης,
τό - το υλικό τη ς πρώτης Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία ς Α ν­ Μ ε τον παραπάνω πρωτότυπο τίτλο, ο κα- Μητέρες και γιοι (εκδ.
δρέα Κάλβου, ενώ η Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία συμπλη­ θηγητής του πανεπιστήμιου Π άτρας Δημή­ Γαβριηλίδη, 2007)·
ρώνεται για το διάστημα 198 9-2 00 6 . τρ η ς Τσαρδάκης επιχειρεί να ακτινοσκοπή-
3. Γιώργος Αλεξανδρινός,
Θα πρέπει βέβαια στο σημείο αυτό να τονι­ σει και να καταγράψ ει τα κακώς κείμενα των
Σενάριο για μια χαμένη
στεί ότι δεν έχο υμ ε μια νέα βιβλιογραφία του ελληνικών ιδρυμάτων, συμβάλλοντας στο
Κάλβου: πρόκειται για μια επ ιλεγμ ένη βιβλιο­ διάλογο που ούτως ή άλλως έχει ανοίξει, και αγάπη (εκδ. Νεφέλη, 2007)·
γραφία, η οποία, με νέα προσέγγιση, παρου­ μάλιστα μ’ έναν βίαιο τρόπο, αν σκεφτούμε 4. Φίλιππος Φιλίππου, 0
I
σιάζει σημαντικές π τυχές το υ καλβικού έρ ­ το περιεχόμενο του νόμου της επιτροπής θάνατος τουΖορμπά (εκδ.
γου και τη ς μελέτη ς πάνω σε αυτό. Έτσι, κα- των «σοφών» τη ς κα Γιανάκου και την επιχει- Πατάκη, 2007)·
ταχωρούνται 1.220 λήμματα αριθμημένα κα­ ρούμενη αναθεώρηση του άρθρου 16 του 5. Αστέρης Αστεριάδης,

63
 100 μέτρα κάτω από το Συντάγματος, από το υ ς εταίρους το υ δικομ-
γέλιο (εκδ. ματισμού, που θα μετατρέψ ει τα κέντρα
Χαραμάδα, Πάτρα, 2006· ελευθέρω ν σπουδών και τα ΙΕΚ σε τρ ιτο β ά θ­
6. Βασίλι Αντρου, Τα μια ιδιωτικά ιδρύματα και θα επιτρέψ ει να
πετεινό του ουρανού τζογάρουν (και στον το μ έα αυτό) διάφοροι
«επιχειρηματίες». Αν και με σπουδές στη φι­
(μετάφραση: Σοφία
λοσοφία, ο Δ.Τ., όπως φαίνεται από το πόνη­
Υψηλάντη, εκδ. Κέδρος,
μά του, μελέτησε συστηματικά τις επιστήμες
2007 τη ς βιολογίας, τη ς οικολογίας, αλλά και τη ς
7. Πέδρο Χουάν ζωολογίας. Εξού και ο τίτλος. Στη συνομοτα­
Γκουτιερες, Η βρόμικη ξία του αλιγάτορα, ενός είδους ερπετών «με
τριλογία της Αβάνας σκληρό δέρμα αποτελούμενο από λέπια και
(μετάφραση: Κλεοπάτρα οστεώδη εξογκώ ματα στην πλάτη για να
Ελαιοτριβιάρη, εκδ. προφυλάσσονται από εχθρ ούς και τις φυσι­
Μεταίχμιο, 2007)· κές επιδράσεις του περιβάλλοντος», κατα­
8. Paco Ignacio Taibo II, τάσσει το υ ς πρωτοβάθμιους καθηγητές των
Στην ίδια πόλη υπό βροχή ΑΕΙ. Έτσι, εκτός από τον αμερικάνικο και τον
κινέζικο αλιγάτορα η βιοποικιλότητα εμπλου­
(μετάφραση: Κρίτων
τίζεται και μ’ ένα ακόμα είδος (τον πανεπι­
Ηλιόπουλος, εκδ. Άγρα,
στημιακό αλιγάτορα) που εντρυφ εί στη χώ­
2007 ρα μας! Το πρώτο χαρακτηριστικό τη ς οικο­
9. Αντρεα Καμιλερι, Η γένειας του ερπετού αυτού είναι η δυνατότη­
εξαφάνιση του Πάτο τα πλήρους ακινησίας· «μπορεί επί ώ ρες ή
(μετάφραση: Δήμητρα και μέρες να μένουν ακίνητοι, χωρίς καν να
Δότση, εκδ. Καστανιώτη, ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους, υπολογίζο­
2007). ντας με ακρίβεια την κάθε το υ ς κίνηση μέχρι
να επιτεθούν στα θύματά του ς, όντας βέβαι­
Λόγος για τους Ρωμιούς οι για το θετικό αποτέλεσμα τη ς ενέργειάς
της Πόλης, που οι τους». Ο παραλληλισμός κάτι παραπάνω
από επιτυχής, αν αναλογιστούμε πώς και με
συγγραφείς Μερόπη
ποιο τρόπο εξανδραποδίστηκαν σημαντικοί
Αναστασιάδου - Πωλ
επιστήμονες από το πανεπιστήμιο, επειδή
Ντυμόν μάς εξηγούν γιατί
δεν ήθελαν να ενταχθούν στην αγία και
θα πρέπει να τους άκρως προσοδοφόρα οικογένεια. Όπως και
γράφουμε με «η»: Ρωμηούς. η προσομοίωση του ζωτικού χώρου των δι­
Πρόκειται για τη μεταλλαγή κών μας αλιγατόρων με τα βαλτόνερα των
του δίψηφου μακρού συγγενών του ς στην Αμερική και την Κίνα.
φωνήεντος αι (από το Ο σ υγγραφ έας προχωρεί με χιουμοριστικό
Ρωμαίοι) στο επίσης μακρό τρόπο να π εριγράφει την κατάσταση με ανά­
η. Ανεξάρτητα από λογες παρομοιώσεις και μετα φ ο ρ ές σε ιστο­
συμφωνίες ή διαφωνίες στο ρίες περισσότερο (για το υ ς εντός) και λιγό­
ζήτημα αυτό η μελέτη τους τερ ο (για το υ ς εκτός) γνω στές. Μ ε τον τρ ό ­
πο αυτό το βιβλίο, εκτός από ενδιαφ έρον, γί­
Οι Ρωμηοί της Πόλης.
νεται απολαυστικό, ακόμα κι αν α να φ έρ ετα ι
Τραύματα και προσδοκίες
στις βερβερίτσ ες (φ οιτήτριες) και το υ ς λε-
(εκδ. Βιβλιοπωλείον της μούριους (φοιτητές) που σε καμία περίπτω­
«Εστίας», 2007) είναι το ση, όμως, δεν αφορούν το σύνολο το υ φοι­
αποτέλεσμα μιας τητικού πληθυσμού, ούτε καν την πλειοψη-
σημαντικής έρευνας και φία του. Κι εδώ είναι η πρώτη μας ένσταση.
προσφέρει όχι μόνο Είναι γνωστό ότι το σημερινό σύστημα ω θεί
πληροφορίες αλλά και τα παιδιά στην επιζήτηση υψηλής βαθμολο­
κρίσεις, σχόλια και γίας, την παρακολούθηση σεμιναρίων επί
υποδείξεις γύρω από μια πληρωμή και τη λήψη «βεβαιώσεων παρακο­
πορεία σταδιακής λούθησης» κτλ, για την ευκολότερη πρό­
σβαση σε αμφιβόλου περιεχομένου μετα­
συρρίκνωσης που οδήγησαν
πτυχιακά προγράμματα σπουδών, με
στην οδυνηρή σημερινή αστρονομικά κόστη για τη μέση οικογένεια,
πραγματικότητα. Η έκδοση ελπίζοντας σε π ερισσότερες π ιθανότητες
συμπληρώνεται με ένα εξεύ ρ εσ η ς εργασίας. Αλλά δεν είναι λίγοι
ιδιαίτερα χρήσιμο αυτοί που δίνουν τις μάχες του ς, μακριά από
χρονολόγιο για τους υπόγειες συν(δι)αλλαγές, με αξιοπρέπεια
64
και ήθος, κα τα γγέλλο ντα ς τα ίδια ακριβώς
π ράγματα με το ν σ υγγρ αφ έα. Οι αναθυμιά­
σ εις από το ν τρόπ ο εκλο γή ς τω ν καθηγητών
θυμίζουν τη χω ματερή τω ν Λιοσίων. Είναι εν­
δεικτική η περίπτωση που αναφέρεται στο
κεφ άλαιο 6 και που φ έρ ει το ν τίτλο «Μια
εκλογή παντείου καιρού», φωτογραφίζο­
ντας το Π άντειο Πανεπιστήμιο, το οποίο βρί­
σ κεται εκ νέου στην επ ικαιρότητα με τις βα­
ρ ύ τα τες ποινές π αλαιότερω ν πράσινων πρυ-
τανικών αρχών για οικονομικά σκάνδαλα. Τη
δ εκα ετία το υ ’90 προκηρύχθηκε μια θέση
αναπληρωτή καθηγητή για το γνωστικό αντι­
κείμενο τη ς επικοινωνίας, στο νεοσύστατο
τό τε Τμήμα τω ν M M E. Ο ι υποψηφιότητες
ήταν δύο. Ο έν α ς εκ των διεκδικητώ ν είχε δι­
δακτορικό στην κοινωνιολογία τη ς τηλεόρα­
σης και ο άλλος στην αγροτική οικονομία και
πιο σ υγκεκριμένα στην σταφίδα, τους φό­
ρους και την προίκα. Ίσως δεν είναι καθό­
λου αυτονόητη η απάντηση στο ερώτημα
για το ποιον εξέλ εξα ν οι εκλέκτορες. Τον
υποψήφιο που ασ χολήθηκε στο διδακτορικό
το υ με το υ ς φ ό ρ ο υς και τη σταφίδα! Αυτόν
ήθελαν, αυτόν πήραν. Ό σ ο για τα τυπικά
προσόντα εφ αρ μόζονται σε όσους δεν θέ­
λουν και όχι σ ε α υτο ύς που θέλουν ή τους
θέλουν εξω θεσ μ ικοί π αράγοντες. Γιατί αυτό
που δεν μας λ έει ο σ υγγρ α φ έα ς είναι το γε­
γονός ότι ο ειδήμω ν τη ς σταφ ίδας υπήρξε
υψ ηλόβαθμο σ τέλεχος το υ ΠΑΣΟΚ και με-
γαλοδημοσ ιογράφ ος στο γνωστό Συγκρό­
τη μ α Τύπου, επί πολλά έτη, πριν την εκλογή
του, στο οποίο εξα κ ο λ ο υ θ εί και αρθρογρα-
φ εί μέχρι και σ ήμερα. Δ εν είναι τυχαίο ότι
στο εν λόγω Τμήμα, μετά από λίγα χρόνια δί­
δ α ξε ο μη κάτοχος όχι απλώς διδακτορικού
αλλά ο ύτε καν πτυχίου κάποιου πανεπιστη­
μίου, έστω ΤΕΙ (ΚΑΤΕΕ τα έλεγαν τότε), κ.
Ψ υχάρης, γ ια να γίνει αμέσω ς μετά διοικη­
τή ς το υ Αγίου Ό ρ ο υ ς! Μ ία από τις εκατοντά­
δ ες περιπτώσεις εκλογής, όπου κυριαρχούν
τα στοιχεία τη ς διαπλοκής, τη ς αναξιοκρα-
τία ς και το υ φ αβοριτισμού. Ν α γιατί δεν επι­
θυμούν την παρουσία των φοιτητώ ν στις επι­
τροπ ές κρίσης ή προσπαθούν να τους εξα­
γοράσουν οι «αλιγάτορες», κατά τον Δ.Τ.,
συσπειρωμένοι πίσω από την επιτροπή των
«σοφών» το υ Υ Π Ε Π Θ , ή και να το υ ς εξοβελί­
σουν μαζί με το υ ς χαμηλόβαθμους πανεπι­
στημιακούς.
Θ α συμφω νήσουμε με το ν συγγραφέα
στην επισήμανσή το υ ότι το πανεπιστήμιο
σ ήμερα «παίρνει χαρακτηρισ τικά γνωρίσμα­
τα πολυεθνικής εταιρείας», ότι «το παραδο­
σιακό πανεπιστήμιο τω ν ανθρωπιστικών
σπουδών μετασ χη ματίζεται σταδιακά σε ένα
τεχνοκρατικό πανεπιστήμιο» και ότι «οι ίδιοι
οι πανεπιστημιακοί όχι μόνο δεν αντιστέκο­
νται σ ’ αυτήν τη ν εξέλ ιξη , αλλά προωθούν
την ακραία ανταγω νιστική λογική τη ς εμπο-
ρευματοποιημένης έρ ευ να ς, μέσ α σ’ ένα όπου ο σ υγγρ αφ έας εγκαταλείπει τη χιου­ Ρωμηούς της Πόλης κατά την
παιχνίδι ανταλλαγώ ν και ανταποδόσεων». μοριστική γραφ ή και κ α τα θέτει τις δικές του περίοδο 1923-2006.
Μόνο που δεν α φ ο ρ ά όλους το υ ς πανεπι­ απόψεις. Η κομματοκρατία λ.χ. έχει ονομα­
στημιακούς, αλλά μια μεγάλη μερ ίδα το υ ς. τεπώνυμο και χρώμα: ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., πρά­ Μ ια σημαίνουσα συμβολή για
Οι αγώνες τη ς Π Ο ΣΔ Ε Π αποδεικνύουν του σινο και γαλάζιο. Δεν μπορούν συλλήβδην
το έτος Νίκου Καζαντζάκη είναι
λόγου το α λη θές. Ω ς προς το ρόλο των επι­ να μπαίνουν στο ίδιο τσ ουβάλι όλοι και όλα.
η έκδοση που
χειρήσεων που θέλουν να ελ έγ ξο υ ν πλήρως Ή όταν μιλά για το ελληνικό πανεπιστήμιο
(και) το πανεπιστήμιο ο Δ.Τ., ορθά, διατυπώ­ ως «μια κοινότητα εγωιστικών συμφ ερό­ πραγματοποιήθηκε από το
νει την άποψη ότι «οι επ ιχειρήσεις δεν διδά­ ντων, ανθρώπων που είναι ικανοί για όλα». Πανεπιστήμιο Κρήτης σε
σκουν, δεν μορφώνουν, ο ύ τε καλλιεργούν Το πανεπιστήμιο ο ύτε εκτός κοινωνίας είναι, συνεργασία με τις εκδόσεις
τον άνθρωπο. Ο ρόλος α υ τό ς ανήκει στο εκ ­ ο ύτε σε αεροσ τεγή σωλήνα βρίσκεται. Οι Καστανιώτη και επιμέλεια του
παιδευτικό σ ύστημα και ειδ ικό τερ α στο πα­ α θλιότη τες που καταγγέλλονται είναι παρά- Σ.Ν. Φιλιππίδη. Πρόκειται για
νεπιστήμιο. Ό σ ο ι λοιπόν παραβλέπουν τον γω γα ενός άθλιου συστήματος. Αν υποθέ­ τη συγκέντρωση άρθρων του
μορφωτικό και εκπ αιδευτικό ρόλο το υ εκ ­ σουμε ότι μέχρι πριν μια δυο δεκα ετίες ήταν γνωστού μελετητή του
παιδευτικού σ υσ τήμα τος πολύ γρ ή γο ρ α θα ένα ς χώ ρος ελ εύ θερ η ς διακίνησης ιδεών, καζαντζακικού έργου Πήτερ
βρεθούν έκπληκτοι μπροστά σε μια διαδικα­ δεν μπορούμε να παραβλέψ ουμε το γ εγο ­ Μπην και τιτολοφορείται Οκτώ
σία συρρίκνωσης τη ς συνείδησης των αν­ νός ότι ταυτόχρονα, όπως και το όλο εκπαι­ κεφάλαια για τον Νίκο
θρώπων». Θ α συμπληρώναμε, βέβαια, ότι ο δευτικό σύστημα, ήταν και παραμένει (άλ­
Καζαντζάκη. Οι μελέτες που
εν λόγω στόχος είναι α υ τό ς που συσπειρώ­ λος ένας) μηχανισμός αναπαραγωγής της
νει τα δυο κόμματα εξο υ σ ία ς έτσ ι ώστε να κυρίαρχης ιδεολογίας. Ο ύτω ς ή άλλως είναι περιλαμβάνονται αναφέρονται
ομονοούν πλήρως ως προς την απαξίωση ένα βιβλίο με πάρα πολλές ενδιαφ έρουσ ες σε πλευρές του έργου του
του δημόσιου χα ρ α κτήρ α το υ πανεπιστημί­ πτυχές, γλαφ υρό τρόπο γρ α φ ής και άκρως Καζαντζάκη και συνθέτουν μια
ου, άρα ευ κο λό τερ α ελέγξιμου, και στην επίκαιρο που α ξίζει να το διαβάσουν τόσο οι εικόνα ικανή να ανανεώσει το
προώθηση των ιδιωτικών. Αντιρρήσεις εντός, όσο και οι εκτός των τειχών. ενδιαφέρον για το έργο του
υπάρχουν στο κεφ άλαιο 9, «Ρέκβιεμ στην μεγάλου Κρητικού.
ιδεολογία τη ς προόδου», και τον επίλογο, Δρ. ΝΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΑΤΟΣ
Ν έ ο ι καιροί και νέα ήθη
Βιβλία που λά β α μ ε Βιβλία που λάβαμε Βιβλία που λάβαμε φέρνουν στο προσκήνιο νέες
μορφές επικοινωνίας που
Δέσποινα Α σ ιατίδου, Η π οίηση ως πράγμα. κή το υ εγκλημ ατικού λ ό γο υ (μετάφραση:
χωρίς να υποτιμούν το βιβλίο
Μ ελέτη για τη ν π οίηση τη ς Ε λένης Β α κα λό Μ αργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Ελληνικά
(εκδ. Γαβριηλίδης, 2006). Γράμματα, 2006). ενθαρρύνουν το βλέμμα
Nickolas P appas, Π ο λιτεία το υ Π λάτω να. Α νδ ρ έα ς Φ λουράκης, Ζωή σ ε άλλο υς πλανή­ επιχειρώντας να μας δώσουν
Ένας ο δ η γ ό ς ανά γνω σ η ς (μετάφραση: Δ ημή- τ ε ς (εκδ. Κέδρος, 2006). μια διαφορετική αίσθηση του
τρης Παπ αγιαννάκος, επιστημονική επιμέ­ Π ίτερ Κάρεΐ, Μ ια ερω τική ισ τορία (μετάφρα­ κόσμου που μας περιβάλλει.
λεια: Ιωάννα Π ατσιώ τη, εκδ. Οκτώ, 2006). ση: Αργυρώ Μ αντόγλου, εκδ. Ελληνικά Αναφέρομαι σε ένα
Γεώργιος Σιδηρόπ ουλος, Ε ισαγω γή σ τη Γράμματα, 2006). ντοκιμαντέρ, που ήρθε, όπως
γραφική σημ ειολογία. Θ εμ ατική χ α ρ το γ ρ α φ ία Κυριακή Γεροζήση, Ν έα Υόρκη, Παρίσι, Β α ­ ένα βιβλίο, να προσφέρει τις
(εκδ. Παπαζήση, 2006). γδ ά τη (εκδ. Σύγχρονη Εποχή, 2006. εικόνες από την «Παλιά πόλη
Jay David B olter, Οι μ εταμ ορ φ ώ σ εις τη ς Μ ισέλ Ο υελμπ έκ, Η δ υ να τό τη τα ενός νησιού της Ξάνθης» και με τον τρόπο
γραφής. Υπ ολογιστές, υπερκείμ ενο και α να ­ (μετάφραση: Λίνα Σιπητάνου, εκδ. Βιβλιοπω- αυτό να μας μιλήσει
μορφώσεις τη ς τυ π ο γ ρ α φ ία ς (μετάφραση: λείο ν τη ς «Εστίας», 2006).
για την ιστορία της και να
Δημήτρης Ν τούνα ς, εκδ. Μεταίχμιο, 2006). Δ αμιανός Β ασιλειάδης, Δημοκρατικό σ οσ ια­
Γιάννης Κ αράς, Ελλάδα-Ευρώ πη. Μ ια συ- λισμός. Το όραμα το υ ΠΑΚ και το υ ΠΑΣΟΚ και αναδείξει το διατηρημένο
μπόρευση σ το ν χ ρ ό νο (εκδ. Π ρόγραμμα Ιστο­ η εφ αρμ ογή το υ σ την π ράξη (Εναλλακτικές αρχιτεκτονικό σύνολο της
ρίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών, 15ος- εκδόσεις, 2006). πόλης,
20ός αιώνας, ΚΝΕ/ΕΙΕ, 2004). A ntonio Tabucchi και M ichele Tabucchi, Εί­ που είναι το καλύτερα
Τάσος Γουδέλης, Ο ικο γενεια κές ισ το ρ ίες κοσι φ ω τογράμ μ ατα για το ν Π έδρο Αλμοδό- διατηρημένο σε όλη την
(εκδ. Κέδρος, 2006). β α ρ και έν τεκ α νυχτερινές φ ω το γρ α φ ίες (με­ περιοχή της Ανατολικής
Από τη μινιμαλιστική σ τη ν εννοιολογική τέχνη. τάφραση: Α νταίος Χρυσοστομίδης, εκδ. Μακεδονίας. Η ιστορία της
Μια κριτική α νθ ο λο γία (επιστημονική επιμέ­ Άγρα, 2006). Ξάνθης περιγράφεται
λεια, εισαγωγή: Ν ίκ ο ς Δ ασ καλοθανάσ ης, Κ.Σπ. Στάικος, Κ άτοπ τρο τη ς βιβλιοθήκης συνοπτικά και με απλότητα και
μετάφραση: Ελεάννα Π ανάγου, εκδ. Ανωτά- (εκδ. Κότινος, 2005). ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας
τη Σχολή Καλών Τεχνών, 2006). Μ πωντλαίρ. 20 π εζά ποιήματα (μετάφραση:
του ντοκιμαντέρ δεν μειώνει
Ivo M attozzi, Ε κπ α ιδ εύ οντα ς α να γνώ σ τες Εύα Μ υλωνά, εικόνες: Αντώ νης Κέπετζης,
εκδ. Ίκαρος, 2005). στο ελάχιστο την απόλαυση της
ιστορίας (επιστημονική επιμέλεια, πρόλογος:
Θεοδώρα Κ άββουρα, μετάφραση: Π ανα­ Thom as Q uinn, Ο εκσυγχρονισμ ός το υ ε ρ γ α ­ νέας μορφής «ανάγνωσης» του
γιώτης Σκόνδρ α ς, εκδ. Μ εταίχμιο, 2006). τικού κόμματος σ την Μ εγά λη Β ρ ετανία (πρό­ τόπου και του πολιτισμού του
Χρίστος Ζ α φ είρ η ς, Θ εσ σ α λο νίκη ς το π ιο γρ α ­ λογος: Ευάγγελος Β ενιζέλος, εισαγωγή-επι- (εκδ. Μέθεξις, Θεσσαλονίκη).
φία (εκδ. Επίκεντρο, 2006). μέλεια: Θ εόδω ρος Χατζηπαντελής, εκδ. Επί­ Καλό Καλοκαίρι!
Μάικλ Γκριγκόριο, Η δ ια θ ήκη το υ Καντ. Κριτι­ κεντρο, 2007). ο χαρτοκόπτης

65
 σημειω
του καθηγητή
Ανδρεα Παναγόπουλου
Α
πό το Δημοσθενικό
«Πρός γάρ τό τελευ-
ταΐον εκβάν έκαστον
των πριν ύπαρξάντων
κρίνεται» και το Σαιξπηρικό
«All’s well that ends well», μέ­
χρι το νεοελληνικό θυμόσο­
φο «Τα στερνά νικάν τα
πρώτα (κι όπου θέλεις σύρε,
ρώτα)» επιβεβαιώνεται η
ισχύς του Σολώνειου «Μηδέ-
να πρό τού τέλους μακάρι­
ζε», όχι μόνο για την ατομική
ευτυχία, αλλά και για την
προσωπική τιμή. Ο λόγος
για τον Günter Grass, τον θε­
ωρούμενο ως τον μεγαλύτε­
ρο, μετά τον θάνατο του
Heinrich Böll, γερμανό συγ­
γραφέα των ημερών μας.
Ο όντως ταλαντούχος αυ­
τός κύριος {Το τενεκεδένιο
τ α μ π ο ύ ρ λ ο , 1959 και άλλα)
το 1975 είχε αρνηθεί να συ­
νυπογράψει μαζί με άλλους
προοδευτικούς ανθρώπους
των γραμμάτων (Χούλιο
Κορτάσαρ, Γκαμπριέλ Γκαρ-
σία Μαρκές, Χάινριχ Μπελ,
Ραφαέλ Αλμπέρτι κ.ά.) υπέρ
των διωκομένων χιλιανιυν
διανοουμένων από τη χού­
ντα του Πινοσέτ. Το αποκά­
λυψε στην ισπανική Ε λ Π α ΐς
ο εξόριστος τότε στο Παρίσι
Ντόρφμαν, που συγκέντρω­
νε τις υπογραφές. Και, σαν
να μην έφθανε αυτό, ο Γκρας
το 1999 δικαιολόγησε δημό­
σια τη γκαγκστερική εισβο­
λή στη Γιουγκοσλαβία και
66
Το φαινόμενο Γκιίντερ Γκρας
φυσικά, το φθινόπωρο του
ίδιου χρόνου, σαν τα «τριά­
κοντα αργύρια της προδο­
σίας», ήρθε το Νόμπελ της
Λογοτεχνίας και τα σχετικά
όβολα.
Φαρμακωθήκαμε διπλά ό­
σοι τον διαβάζαμε και τον
θαυμάζαμε από την εποχή
ακόμη του Βίλλυ Μπραντ.
Ήταν ο αδιαφιλονείκητος
διανοούμενος (Ο Μποντ το
■ψάρι και άλλα) του PSD, κά­
τι σαν τον Βέλτσο για το
Π Α Σ Ο Κ ή τον Βερέμη για τη
Ν Δ. Κι όμως, τότε ήταν 72
χρόνων (γεννήθηκε το ’27),
δεν ήταν παιδί, όπως όταν
είχε ενταχθεί στα 17 του για κό Νόμπελ της λογοτεχνίας). φερε στο κατά περίπτωση
έναν περίπου χρόνο στα Λίγους μήνες αργότερα, σαν ισχυρό κατεστημένο, ναζιστι-
SS(!). Κ ι άλλοι βέβαια διά­ «μετανοούσα Μαγδαληνή», κό τότε και νεοταξικό τώρα,
σημοι καλλιτέχνες έκαναν ζητούσε δημόσια συγγνώμη, οι εντεταλμένοι μισθοφόροι
νεανικά λάθη και δικοί μας γιατί παρασύρθηκε από δη­ της κοινής γνώμης τον προ­
είχαν προσχωρήσει στη νεο­ μοσιογράφους των «έγκυ­ στατεύουν επιμελώς, δια-
λαία του Μεταξά, αλλά τα ρων» δήθεν εφημερίδων σπείροντας στο διαδίκτυο
Ναζιστικά Τάγματα Εφό­ (FAZ, SD Z κ.ά.) ότι η επίθε­ ψευδώς ότι «αντιτάχθηκε
δου ήταν ειδικές ένοπλες ση στη Γιουγκοσλαβία ήταν σθεναρά στους νατοϊκούς
στρατιωτικές μονάδες, όχι... επιβεβλημένη και δίκαιη! βομβαρδισμούς στη Σερβία
προσκοπάκια ή λυκόπουλα. Αλλά ποιος πιστεύει έναν το 1999»(!). Ξέρουν αυτοί και
Η πρόσφατη αποκάλυψη κατ’ αρχήν ψεύτη; Και τώρα από εξόντωση των αντιπά­
για το «εθνικό-κοινωνικό» την αποκάλυψη όχι μόνο λων και από διάσωση των φί­
παρελθόν του δεν εξέπληξε την... ξαναποκαλύπτει στην λων. Είπατε τίποτα για τη
κανέναν, απλώς εξήγησε αυτοβιογραφία του {Ξε­ συμβολή της τέχνης και ειδι­
αναδρομικά τη στάση του φλουδίζοντας το κρεμμύδι), κά της λογοτεχνίας στον πο­
και το ’75 και το ’99. Όπως εί­ αλλά και δηλώνει, πάλι συ­ λιτισμό; Ο συγγραφέας των
χε πει, σε άλλη ανάλογη περί­ ντετριμμένος, «μετάνοια». Η Πρόβα εξέγερσης των πλη­
πτωση, ο George Orwell «once ίδια ιστορία: «Η τέτοια με τα βείων, Κατακλυσμός, Δ υσοί­
a whore, always a whore». Με­ κλάματα και ο τέτοιος με ωνα κοάσματα εκτός από πε-
τά το «έγκλημα» του ’99, όχι τους όρκους». ζογράφος είναι και ποιητής,
μόνο δεν ακολούθησε η «τι­ Αλλά η τούρτα έχει και κε­ δραματουργός, γλύπτης και
μωρία», αλλά ήρθε και η ... ρασάκι. Έναντι, προφανώς, γραφίστας! $1
 Α ν δ ρ ε α ς Σ τ α ϊκ ο ς
ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΙΑ

M ATTHIAS DEBUREAUX
H ΤΕΧΝΗ
ΤΟΥ ΝΑ ΓΙΝΕΣΑΙ ΒΑΡΕΤΟΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗΙ
ΜΕ ΤΙΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΣΟΥ
0 «ΔΡΟΜΟΣ» ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ
ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ

ΕΛΛΗ Π Α Π Π Α
ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟ ΓΙΟ ΜΟΥ
ΦΥΛΑΚΕΣ Κ Α ΙΤ Ο ΡΟ Σ-Α Β ΕΡΟ Φ -ΚΑ Λ Λ ΙΘ ΕΑ Σ I9SS I962

,· * ■ * * * ' '-·■ /· ·---' ^ .- p ··- · Υ ·ο * .»y -

i l . , ' · - —
• A A ' pw* JA K v l n A -, i '; ', w . - ■ > . · · r r . G V. ■

·, '■ Î l . X KK»” A 'T - ”* · « * ( . . - t i ' i - · ' '

-,Γ * * - ' 1· . - t ·»

- E n , 1. tf- M ·> Α · Κ ό .-Ό ' ;A >■»<*<-

t jj.j f , 1; 1- 'J Λί.4 ^ Ι * Α 'ί < ·* Λ ^ Κ Γ . Α Pw. A rt-

i. ' « I I . ; ·* ' -1

v -L · \.4 F S ) 4 ^ *■·*·“
2 ,k < ·. U . U « 1-··' -■*·■* ■- **

1 .1 « " ' I ' '■ “ T 1'

«ι *· 0 ·ν.',·.·■> ·’·' ■

-Λ / *- 4 -v% Ή Ί i ·
il'i'H K * 1t f1 A

> 1 [> U . ï 'A * ‘ ' *'·■

. . . . . . . <· ,· *
J .

' Vi K V f* O V ,llh <

- » r . . i" κ ·. · ' O - - '

f j . p J ’ -* · - ** K · Γ '

;n .K k , lm 1 ι.Ό — ~τ4 -1 * ··« > -

ΜΑΡΙΑ ΚΑΡΑΒΙΑ
ΙΌ Η Μ Ε Ρ Ο Λ Ο Ι ΙΟ
ΤΟΥ Λ Ο Ν Δ ΙΝ Ο Υ

CARLOS FUENTES ckorgi.s

PACO IG N A C IO
SIM ENON
TO ΚΑΘΙΣΜΑ TAIBO II
TOY ΑΕΤΟΥ
■ o
Σ Τ Η Ν ΙΔ ΙΑ ΜΑΙΓΚΡΕ
Γ ΙΟ Λ Η KAI TO
ΥΠΟ ΑΚΕΦΑΛΟ
ΒΡΟΧΗ ΠΤΩΜΑ
ΜΙΤΛΦΡΑΣΜ

A N D R É KERTÉSZ
ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ / MIRROR OF A LIFE

ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΟΙΟΓΡΑΜΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΓΡΑ •

TMCSSAlOWn MUSEUM O f PMOTOCMPMT ACM fW U C A T O «
0 ΑΓΡΑ

'» A Ô K II Al PA
J»
 *
m
VI
k
1

■Ü
■jk
Ka
Iif

£ ρ γ ο euO uuns γ ισ τη υ κ ο ιιη υ υ ίσ .

Το 6 mô pas παιχνίδι. Η ζωή. η

Το δικό pas πσιχυίδι είυσι έυσ πσιχυίδι ρε aÇies γυήσια C ( ^ n v ï *

Ποόιτισρ05, Παιδεία, νγείσ, Πθόητισρ05.
Πξίes που κσυουυ τπ ζιυπ pas πιο όρορφπ, πιο δηριουρυική. flEies που
στηρίζουρε έρπρσκτσ, ρε υψηόό aioOnpa isoiuiuuiKns eu0uuns υε
προσήλωση και ρ* ndflos. Σανι μια μεγόόη ομάδα. Και μαζί, θέτουμε ns
paons για ευσ μεάάονι πιο ανθρώπινο, πιο αισιόδοξο, πιο ευτυχισμένο.
Γιατί το πιο όρορφο πσιχυίδι, είυσι π ζωπΐ

- - .· :

οπαπ
Πρόιιραρρα Koiinuuihns Γυθύυπ*