Χημεία Προσανατολισμού Γ΄ Λυκείου Ιοντική Ισορροπία

ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

[Η θερμοκρασία είναι 25ο C όπου Kw =10-14]

1) 50 mL υδατικού διαλύματος του ασθενούς οξέος ΗΑ ογκομετρούνται με πρότυπο διάλυμα

NaOH 0,2 M. Στο ισοδύναμο σημείο της ογκομέτρησης καταναλώθηκαν 50 mL του πρότυπου
διαλύματος. Η σταθερά ιοντισμού του ΗΑ είναι K a 10 5 .
α) Να βρείτε τη συγκέντρωση του διαλύματος του ΗΑ.
β) Να βρείτε το pH του ογκομετρούμενου διαλύματος στο ισοδύναμο σημείο.
γ) Να βρείτε το pH του ογκομετρούμενου διαλύματος όταν έχουν προστεθεί σε αυτό 25 mL
του πρότυπου διαλύματος.
δ) Στην ογκομέτρηση χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης ΗΔ με K a(HΔ) 4 10 9 . Να βρείτε το πηλίκο
[Δ ]
των συζυγών μορφών του δείκτη στο ισοδύναμο σημείο.
[HΔ]
Απάντηση

α) Η αντίδραση εξουδετέρωσης είναι HA NaOH NaA H2O .

Οπότε στο ισοδύναμο σημείο ισχύει n HA n NaOH , άρα:
CHA VHA CNaOH VNaOH CHA 0, 2 M

β) Αρχικά το Δ1 περιείχε n 0,01mol HA οπότε στο ισοδύναμο σημείο σχηματίστη-

0, 2 0,05
0, 01
καν 0,01 mol άλατος NaA τα οποία έχουν συγκέντρωση C 0,1M .
0,1
Το άλας διίστανται: NaA H2O Na A και τα ιόντα Α- αντιδρούν με το νερό:
0,1M 0,1M
A H 2O HA OH
0,1 x x x
Kw
Θεωρούμε 0,1 x 0,1 και είναι K b(A )
10 9
οπότε:
K a (HA)
x2
K b(A )
x [OH ] 10 5 M pH 9.
0,1

γ) Στο σημείο αυτό έχουν προστεθεί n 0,025 0, 2 0,005 mol NaOH . Η ποσότητα αυτή εξου-
δετερώνει τη μισή ποσότητα του ΗΑ οπότε σχηματίζονται 0,005 mol NaA και υπάρχει και η
περίσσεια 0,005 mol HA. Επομένως στο σημείο αυτό έχουμε ρυθμιστικό διάλυμα ΗΑ/Α- με ίσες
συγκεντρώσεις για τα συστατικά τους οπότε pH = pKa =5.

δ) Από τη σταθερά ιοντισμού του δείκτη έχουμε

[Δ ][H3O ] [Δ ] K a (HΔ) 4 10 9 [Δ ]
K a (HΔ) 4
[HΔ] [HΔ] [H3O ] 10 9 [HΔ]

1
Χημεία Προσανατολισμού Γ΄ Λυκείου Ιοντική Ισορροπία

2) 20 mL υδατικού διαλύματος Ca(OH)2 ογκομετρούνται με πρότυπο διάλυμα HCl 0,1 Μ.

Στην ογκομέτρηση αυτή χρησιμοποιήθηκε ως δείκτης το οξύ ΗΔ.
Στο ισοδύναμο σημείο καταναλώθηκαν 10 mL του πρότυπου διαλύματος.
α) Να βρείτε τη συγκέντρωση του διαλύματος του Ca(OH)2.
β) Αν στο ισοδύναμο σημείο ο βαθμός ιοντισμού του δείκτη είναι α = 0,25 να βρείτε τη στα-
θερά ιοντισμού του δείκτη καθώς και το πηλίκο των συγκεντρώσεων των συζυγών μορφών
[Δ ]
του δείκτη στο ισοδύναμο σημείο
[HΔ]

Απάντηση

α) Η χημική εξίσωση της αντίδρασης εξουδετέρωσης είναι:

Ca(OH) 2HCl CaCl2 2H2O
Οπότε n HCl 2n Ca(OH)2 CHCl VHCl CCa(OH)2 VCa(OH)2 CCa(OH)2 0,05 M .

β) Αφού ογκομετρείται ισχυρή βάση με ισχυρό οξύ τότε στο ισοδύναμο σημείο το pH του διαλύ-
ματος θα είναι ίσο με 7. Αν α ο βαθμός ιοντισμού του δείκτη τότε θα έχουμε ότι [Δ -] = α C (C
η συγκέντρωση του δείκτη) και [HΔ] C(1 α) , οπότε:
[Δ ] [H3O ] α C [H3O ] α [H3O ] 0, 25 10 7 1 7
K a(HΔ) K a(HΔ) 10
[HΔ] C(1 α) 1 α 0, 75 3
Το πηλίκο των συγκεντρώσεων των συζυγών μορφών του δείκτη είναι
[Δ ] α 1
[HΔ] 1 α 3

3) 12 g ενός κορεσμένου μονοκαρβοξυλικού οξέος Cν H2ν 1COOH διαλύονται σε νερό οπότε προ-
κύπτει διάλυμα Δ όγκου 0,5 L. 40 mL από το διάλυμα Δ ογκομετρούνται με πρότυπο διάλυμα
NaOH 0,4 M. Στο ισοδύναμο σημείο καταναλώθηκαν 40 mL του πρότυπου διαλύματος και το
pH του ογκομετρούμενου διαλύματος είναι ίσο με 9.
α) Να βρείτε το συντακτικό τύπο του οξέος.
β) Να βρείτε τη σταθερά ιοντισμού Ka του οξέος.
γ) Πόσα mL του πρότυπου διαλύματος έχουν προστεθεί όταν το pH του ογκομετρούμενου
διαλύματος είναι ίσο με 5;

Απάντηση

α) Έστω C η συγκέντρωση του Δ. Πραγματοποιείται η εξουδετέρωση:

Cν H2ν 1COOH NaOH Cν H2ν 1COONa H2O
Οπότε n οξέος n NaOH Cοξέος Vοξέος CNaOH VNaOH Cοξέος 0, 4M
Στο διάλυμα Δ των 500 mL περιέχονται n 0, 4 0,5 0, 2 mol οξέος οπότε η σχετική μοριακή
m 12
του μάζα είναι Mr 60 , οπότε: 12ν 12 ν 1 12 32 1 60 ν 1 .
n 0, 2
Επομένως το ζητούμενο οξύ είναι το αιθανικό οξύ CH3COOH.

β) Στα 40 mL του διαλύματος Δ περιέχονται n 0,04 0, 4 0,016mol οξέος. Άρα στο ισοδύναμο
σημείο θα σχηματιστούν 0,016 mol άλατος CH3COONa τα οποία θα έχουν συγκέντρωση:

2 Ογκομέτρηση
Χημεία Προσανατολισμού Γ΄ Λυκείου Ιοντική Ισορροπία

0, 016
C 0, 2M . Το άλας διίστανται:
0, 08
CH3COONa CH3COO Na
0, 2M 0, 2M
Τα ιόντα CH3COO αντιδρούν με το νερό:
CH3COO H 2O CH3COOH OH
0, 2 x x x
Θεωρούμε 0, 2 x 0, 2 και είναι x [OH ] 10 5 M οπότε:
(10 5 )2 10 10 14 5
K b(CH COO 5 10 K a(CH3COOH) 2 10
3 )
0, 2 5 10 10

γ) Όταν pH = 5 βρισκόμαστε πριν το ισοδύναμο σημείο και στην περίπτωση αυτή υπάρχει ρυθμι-
στικό διάλυμα CH3COOH / CH3COO . Από την εξίσωση του ρυθμιστικού διαλύματος έχουμε:
C
[H3O ] K a o Cβ 2Co
Cβ
Αν έχουν προστεθεί n mol NaOH τότε θα έχουν σχηματιστεί n mol NaA και θα υπάρχει και η
περίσσεια (0,016 – n) mol CH3COOH οπότε:
0, 032
n 2(0, 016 2n) 3n 0, 032 n mol NaOH
3
Οπότε ο όγκος του πρότυπου διαλύματος που έχει προστεθεί είναι:
n 0, 08 80
V L mL 26, 7 mL
C 3 3

4) 20 mL υδατικού διαλύματος ΝΗ3 στο οποίο έχουν προ-

στεθεί μερικές σταγόνες του δείκτη ΗΔ με K a(HΔ) 10 5
1
ογκομετρούνται με πρότυπο διάλυμα HCl Μ.
3
Στο διπλανό σχήμα φαίνεται η καμπύλη της ογκομέτρη-
σης αυτής.
Στο ισοδύναμο σημείο έχουν καταναλωθεί 30 mL του
πρότυπου διαλύματος.
α) Να βρείτε τη συγκέντρωση του διαλύματος της ΝΗ3.
β) Να βρείτε τη σταθερά ιοντισμού της ΝΗ3.
γ) Να βρείτε την τιμή pH του ογκομετρούμενου διαλύματος στο ισοδύναμο σημείο.
δ) Τη στιγμή που το pH του ογκομετρούμενου διαλύματος είναι 9 να βρείτε την τιμή του πη-
λίκου των συζυγών μορφών του δείκτη.

Απάντηση

α) Η αντίδραση εξουδετέρωσης είναι: NH3 HCl NH4Cl , οπότε:

1
n NH3 n HCl C 0, 02 0, 03 C 0,5 M .
3

3
Χημεία Προσανατολισμού Γ΄ Λυκείου Ιοντική Ισορροπία

β) Πριν την προσθήκη του πρότυπου διαλύματος το ογκομετρούμενο διάλυμα έχει pH = 11,5 οπότε
[OH ] 10 2,5 M . Από τον ιοντισμό της ΝΗ3 έχουμε:
NH3 H 2O NH 4 OH
0,5 x x x
Θεωρούμε 0,5 x 0,5 και είναι x [OH ] 10 2,5
M , οπότε:
2,5 2
(10 ) 5
Kb Kb 2 10
0,5

γ) Αρχικά στο Δ1 περιέχονται n 0,5 0,02 0,01mol NH3 οπότε στο ισοδύναμο σημείο η ποσό-
τητα αυτή θα έχει εξουδετερωθεί πλήρως και θα έχουν σχηματιστεί 0,01 mol NH4Cl τα οποία θα
περιέχονται σε όγκο V = 20 + 20 = 50 mL = 0,05 L οπότε θα έχουν συγκέντρωση:
0, 01
C1 [NH 4Cl] C1 0, 2M
0, 05
Το άλας διίστανται: NH 4Cl H2O NH 4 Cl και τα ιόντα ΝΗ4+ αντιδρούν με το νερό:
C1 C1
NH 4 H 2O NH3 H 3O
C1 y y y
Kw
Θεωρούμε τη προσέγγιση C1 y C1 και είναι K a ( NH )
5 10 10
. Άρα:
4
K b( NH3 )
y2
Ka y K a C1 10 5 M pH 5.
C1

[Δ ][H3O ] [Δ ] K a (HΔ) 10 5
[Δ ]
δ) Για το δείκτη θα έχουμε: K a (HΔ) 10 4 .
[HΔ] [HΔ] [H3O ] 10 9
[HΔ]

4 Ογκομέτρηση