IME JE ZNAK-Nomen Est Omen

Edicija
Korijeni
Sadržaj
Umjesto predgovora................................................................... str. 6
Toponimija-predmet i značaj .................................................... str. 8
Sarajevo-nastanak i značenje imena..........................................str. 10
Prijepolje-s pominjanje u historijskim dokumentima............. str. 13
Prijepolje – nastanak, formiranje naselja................................. str. 18
Prijepolje – nastanak i značenje imena.................................... str. 24
Toponimija Prijepolja.............................................................. str. 53
Putopisci o Prijepolju.............................................................. str. 55
Nazivi ostalih gradova u Sandžaku ........................................ str. 146
Nazivi manjih mjesta, planina, rijeka..................................... str. 149
O toponimiji Sandžaka .......................................................... str. 287
Abecedni spisak toponima, oronima, hidronima...

obrađenih u ovoj knjizi .......................................................... str. 292
Ime je znak i u imenu naroda................................................. str. 298
Bošnjani, Bošnjaci istočno od Drine u XV i XVI vijeku...... str. 299
Izvod iz recenzije.................................................................. str. 327
Zaključak ............................................................................. str. 329
Popis jednog dijela korištene literature ............................... str. 330
O autoru ............................................................................... str. 332

ŠTO JE ZAPISANO OSTAJE
A STO SE PAMTI NESTAJE
(Mula Mustafa Bašeskija, 1756. god)
ŠTO KALEM NE USIDŽILI, NE ZAPIŠE

TO TABUT ODNESE
(Bošnjačka izreka)
Ime je znak svemu
Imena naroda, država, ljudi,

mjesta, planina, rijeka...
proizišla su iz govornog jezika
a svaki govorni jezik
je arheologija ljudske svijesti
Zbog toga s pravom se kazati može da su:
Bilo koji naziv, bilo koje ime,

bilo koja riječ, ponikli iz života
kao što i svaka biljka
ponikne iz podloge
koja je hrani.
6
UMJESTO PREDGOVORA
Ima jedna plaha bošnjačka pouka u kojoj se veli: plod se ne jede čim
se pojavi nego kad mu vakat dođe. Ova pouka mi je na um padala
uvijek kad god bih naumio završiti rad na ovoj knjizi. U tim
prilikama uvijek se u meni nešta bunilo, u stvri, neki moj melek
uvijek mi je došaptavao: ”Polahko, možda se pronađe još neki
koristan materijal, detalj, zapis, dokument...” U tim prilikama sjetio
bih se gore navedene pouke pa bih, onako sam sebi, govorio: Bitno je
da ovaj materijal, ovaj ”plod” postoji a kad mu vakat dođe, kad
”sazri” onda će se i ”pojesti”, odnosno onda će se i odštampati. To da
mi moji dobri meleci nisu dozvolili da još davno završim rad na
ovom kitabu vidi se i po jednom neobičnom detalju. Naime, ključne
materijale za ovaj kitab pronašao sam u arhivama kraljevske i
univerzitetske biblioteke u Stokholmu. Tu ih inače nikad ni tražio ni
pronašao ne bi da to nije On odredio. Zbog toga me je, hasli, On
ovdje i ostavio. Silan je vakat utrošen na sakupljanje i obradu svih
materijala koji su bili potrebni da se jedan ovakav kitab sačini. Sve je
počelo u mojim studentskim danima, davnih 1970-tih. Tada sam u
bibliotekama počeo viđati kitabe, zapise... davnašnje u kojima se
spominjao moj rodni kraj. Tad se, u stvari, u meni rađao nijet da o
svemu tome nekad nešto napišem. Nešto o čemu se do tada pisalo
nije a što bi moglo biti od koristi onima koje to zanima.
Nakon završetka studija i povratka mojem rodnom bošnjačkom
topraku, odnosno nakon povratka mojem vatanu sandžačkom,
nastupio je jedan novi period u ”sazrijevanju” materijala za ovu
knjigu. Krećući se tada kroz različite krajeve nailazio sam na
mjesta, rijeke, planine, lokalitete... čije sam nazive počeo bilježiti а
potom tražiti objašnjenja о tome šta bi ti nazivi mogli značiti.
Mnogi od tih starih naziva žive svoj život i dan danas. Žive i
svjedoče. Svjedoče i govore о onome što nigdje zapisano nije, jer
su oni nastajali u vaktovima kad pisma nije ni bi1o. Kad se uspije
dokučiti, rastabiriti, objasniti neko od tih svjedočanstava tada se
podiže jedan spomenik ljudskom pamćenju i ljudskom trajanju.
A o tom ljudskom trajanju najbolje svjedoči drugi dio ovoga
kitaba. Tu se historijskim dokumentima prve, znači najvažnije,
kategorije potvrđuje bošnjačko hiljadugodišje trajanje na
prostorima istočno od Drine, tj. na prostorima današnje Zapadne
Srbije i Sandžaka. To bošnjačko trajanje na prostorima istočno od
Drine na poseban način potvrđuje popis stanovnika Užica iz 1516. i
1525. god. koji je priložen u drugom dijelu ovog kitaba. Ovdje se
nalazi i dokument, uzet iz srbijanskog arhiva, u kojem se navodi da
Bošnjaci žive između Drine, Verbasa, Save, Dalmacije, Hema,
7
čislom 450.000: ispovjadaju ili Islam; ili su Rimokatolici, ili

pravoslavni. Tu je i dokument iz 1516. god., uzet također uzet iz
srbijanskog arhiva, iz kojeg se vidi da su četvorica braće iz sela
Oplanina kod G. Milanovca sinovi jednog Bošnjaka. Zbog toga bi
drugi dijo ovog kitaba mogao biti polazna osnova nekome od
budućih bošnjačkih istraživača da o Bošnjacima istočno od Drine
uradi opširnu, sveobuhvatnu studiju.
Kad je, početkom 90.-tih, ovaj materijal bio spreman za
objavljivanje tada to nije bilo moguće uraditi. Nastupio je tada zli
vakat opšte, kako fizičke tako isto i duhovne, kulturne...
velikosrpske agresije na Bošnjake kao narod. Počelo je to prvo u
Sandžaku da bi nakon toga uslijedila i srpsko-crnogorsko-hrvatska
agresije na matičnu domovinu svih Bošnjaka, na Bosnu i
Hercegovinu. Kao i svi ostali Bošnjaci i autor ovog kitaba tada je
bio uključen u druge oblike borbe za opstanak naroda bošnjačkog,
kao i za opstanak njihove domovine Bosne i Hercegovine.
U jednoj hićaji, kratkoj priči, besjedi se o tome kako su nekog
mudrog bošnjačkog deda pitali je li mu žao, odnosno je li mu teško
umrijeti a dedo im odgovorio: Kad insan iza sebe ostavi valjan
biljeg onda mu ni smrt teška nije. Ako je ovaj kitab jedan moj
valjan biljeg onda će i meni put u bahče ahiretske lakši biti. Neka
tada ovaj moj kitab bude i moj uzglavni bašluk.
Autor
U Stokholmu
11. ramazana 1433. god. po Muhamedu a.s.
31. jula 2012. god. po Issa a.s.
8
TOPONIMIJA-PREDMET I ZNAČAJ
Proučavanjem značenja pojedinih naziva bavi se onomastika koja

predstavlja granu lingvistike i kulturne historije. Onomastika u
svom sastavu ima toponimiju (grčki: topos - mjesto, onima - ime,
naziv), koja proučava nastanak geografskih naziva i
antroponimiju, koja proučava nastanak i značenje ljudskih imena,
prezimena i nadimaka.
Objašnjenje nastanka i značenja pojedinih naziva ima velki značaj

jer svaki naziv је ро jedan spomenik Ijudskog pamćenja, а
istovremeno svaki naziv је i jezičko- historijska zidina koja u sebi
sadrži bitna saznanja о prošlosti krajeva i naroda gdje је taj naziv
formiran i očuvan. Posebno su dragocjena imena mjesta jer kroz
njih, često, ne pripovjeda samo isčezli, nestali, narod svoju
historiju, muke i pogrome, nego to isto kazuje i narod koji i sada tu
živi. Svi nazivi mijesta (toponimi) u tijesnoj su vezi sa geografskim
prilikama prostora gdje su nastali, socijalnim uređenjem,
iskorišćavanjem tla itd. Zbog toga svi toponimi, pored gramatičke
vrijednosti, pružaju mogućnost razumjevanja stare etnografije,
pravnih i drugih društvenih odnosa, foklora, biljnog svijeta... U
opšte, toponimi pokazuju sva zbivanja koja se dešavaju na
Zemljinoj površini.
Svaki је naziv priča u koju је dosta teško proniknuti, razmrsiti sve
jezičke i van jezičke konce i objasniti је. Svaka etimologija,
odnosno porijeklo imena mjesta, oblasti, rijeka i planina, posebno
onih koji su rijetki, ne otkriva uvijek o d čega је koja riječ nastala
nego nas upućuje na to od čega је mogla nastati. Zbog toga је
9
veliki značaj ako se uspije pravilno objasniti nastanak i značenje

nekog naziva.. Tri su posebno bitne činjenice koje to potvrdjuju:
1.Nazivi su tragovi našeg milenijumskog postojanja i u nekom
obliku otkrivaju naše vlastite korijene.
2.Neki o d njih su svojim nastankom i pamćenjem posredno
zapisani predstavljajući tako spomenik о vaktu kad još nismo ni
imali vlastito pismo.
3.Роmoću geografskih naziva orjentišemo se u prostoru, а bez
toga bi naše snalaženje bilo nemoguće.
Geografski nazivi, kao spomenici našeg postojanja, predstavljaju
i naše pamćenje u njima sakupljeno ра odatle proističe njihov
značaj u proučavanju duhovne i materijalne kulture naroda i
jezika na prostoru na koji se odnose. Oni su živa i neprekinuta
veza sa drugim narodima u vjekovnom medusobnom prožimanju
i medusobnoj simbiozi. U njima se ne ogledaju samo ideološki i
konfesionalni uticaji nego u prvom redu etnički uticaji svih
naroda koji su na nekom prostoru živjeli. Zbog toga је naše
vrijeme, početak ХХ1 vijeka, vjerovatno i posljednje vrijeme da
se svi ovi nazivi, kao živi spomenici čiji korijeni su duboko u
prošlosti, sačuvaju za iduća pokoljenja. Jer pogrješno је misliti da
možemo upoznati sebe ako uništimo ove autentične podatke koji
su stvoreni iz želje za ličnom identifikacijom i u kojima је sačuvan
historijski uslovljen motiv nastanka. Uz sve to, svaki geografski
naziv, ako se pravilno objasni, ima snagu arheološkog
spomenika. Svi geografski nazivi, iako u izrazu lingvistički,
predstavljaju izuzetno pouzdane podatke о jeziku iz ranijih
vremena, kad drugih jezičnih spomenika nije ni bi1o. Značaj
geografskih naziva proističe i iz toga što su se oni prenosili sa
generacije na generaciju fonijskim (govornim) putem, ра na njih
nije uticala pisarska tradicija, koja је inače uvijek u zaostatku za
jezičkim razvitkom.
Sadržaji i motivi nastanka nekog geografskog naziva u svakoj
prilici su društveno uslovljeni, jer uvijek је svijesno trebalo
odabrati objekat i ocijeniti njegov značaj, odnosno uvijek је trebalo
znati čети, kako i zbog čеga dati ime. Ti sadržaji u geografskim
nazivima odražavaju poglede na svijet naroda koji је ta imena
stvarao. Zbog toga koliko god geografski nazivi karakterišu
objekte oni idstovremeno karakterišu i njihove imenitelje. U
tome је, u stvari, neprocjenjivo sociološko, sociolingvističko i
historijsko značenje naziva. U ovoj knjizi obrađeni su nazivi 534
toponima, hidronima, oronima... počev od objašnjenja nastanka i
značenja imena grada Sarajeva kao nacionalnog, duhovnog i
svakog drugog centra svih Bošnjaka bez obzira na to gdje oni žive.
10
Sarajevo-Nastanak i značenje imena

Svi koji su do sada pisali o nastanku i značenju imena Sarajeva
polazili su od toga da je ime Sarajeva formirano od osmanskih riječi
Saray-dvor, palata, sjedište državne uprave i riječi ovasi-ravnica,
polje1. Zbog toga bi, prema ovim objašnjenjima, ime Sarjeva imalo
značenje: palata u ravnici, dvor u polju. Riječ saraj koja je u osnovi
imena grada Sarajeva odnosi se na saray (saraj)-palaču koju je
podigao Isa-beg Ishaković u periodu njegovog namjesnikovanja u
Bosni od 1454. do 1463. god. a koja je bila jezgro oko kojeg se
kasnije formirao grad Sarajevo.
Sarajevo, označen je prostor gdje je bio podignut saray-saraj, dvor

Isak-bega Ishakovića
Međutim, ako se posmatraju historijski dokumenti na osnovu kojih

se formira ovakav sud o imenu Sarajeva onda se uočava slijedeće:
-zaključak da je ime Sarajeva nastalo od osmanskih riječi saray i
ovasi formiran je na osnovu samo jednog historisjkog dokumenta iz
1462. god. U tom dokumentu se prostor srednjevjekovne župe
Vrhbosne, koja je obuhvatala i prostor današnjeg Sarajeva, naziva
Vrhbosna Sarayova u značenju Vrhbosna Sarajevsko polje2. Ovaj
osmanski naziv odnosio se na župu (nahiju) kao administrativnu
jedinicu a ne na dvor kao sjedište osmanske uprave.
Prema tome Osmanlije su cijelu srednjevjekovnu župu Vrhbosnu
nazvali Sarajovasi – Sarajevsko polje. Nazivom Sarajovasi nije
1
Behija Zlatar- Zlatno doba Sarajeva XVI stoljece, Sarajevo, Svjetlost, 1996. god
2
Behija Zlatar, Citirano dijelo.
11
označeno naselje nego prostor cijele srednjevjekovne župe Vrhbosne.

I u najstarijem osmanskom popisu sa prostora Bosne iz godine 1455.
god. područje Vrhbosne Osmanlije su nazvale Vilajet Hodijed i
Vilajet Sarajovasi (Sarajevsko polje)3. Bitno je naglasiti i to da se
Saray, dvor kojeg je podigao osnivač Sarajeva Isa-beg Ishaković nije
nalazio u Sarajevskom polju nego na prostoru podnožja Bistrika, sa
lijeve strane Miljacke na mjestu gdje je danas Dom armije.
Nakog onog jedinog osmanskog dokumenta iz 1462. god. gdje se
pojavljuje naziv Vrhbosna Sarajova (Sarajevsko polje), u svim
kasnijim osmanskim dokumentima naselje koje se počelo formirati
oko novoizgrađenog saraya (saraja) naziva se samo Saraj, Bosna-
saraj i nakon toga Sarajevo. Današnji osmanski naziv za Sarajevo
nije Saraj ova – dvor polje nego je Saray Bosna u značenju Dvor
Bosna, Dvor zvani Bosna, bosanski dvor. Zbog toga nije održivo
objašnjenje da je ime Sarajeva formirano od osmanskih riječi saray-
ova tako što je naš svijet (ovo saray-ova) po svom izgovoru
preudesio u Sarajevo. Odbacivanjem drugog dijela iz konstrukcije
Sarajevo Polje (Saraj-ovasi) došlo je do naziva Sarajevo. 4
Ime Sarajeva je formirano od turske riječi saray (saraj)-dvor, palata,
sjedište državne uprave i sveslavenskog pridjevskog sufiksa –evo sa
kojim se označava pripadnost5. Naime, riječ saraj-evo imala je
značenje prostor koji pripada saraju, prostor koji je vlasništvo
saraja, saraj-evska površina, dvorska površina, sarajevsko
zemljište, dvorsko zemljište, to je sarajevo, to je dvorevo, to je
dvorsko.
U prilog ovoj tvrdnji ide nešto što je posebno bitno. Naime, poznata
je historijska činjenica da na Balkanu nisu postojali gradovi prije
dolaska Osmanlija, odnosno prije širenja Osmanske Imperije na
balkanske prostore. Srednjevjekovni vladari, feudalci na prostoru
Bosne, Hrvatske, Srbije... imali su svoja boravišta samo u tvrđavama
podignutim na nepristupačnim stijenama, brdima... U tim
utvrđenjima oni su imali svoje kamene kule, kuće. Širenjem
Osmanske Imperije na Balkan Osmanlije donose arhitekturu gradova
u kojima se počinju graditi i sarayi (saraji), raskošne zgrade u kojima
su stolovali osmanski namjesnici. U balkanskim slavenskim jezicima
(bosanskom, crnogorskom, hrvatskom, srpskom) nije postojala riječ
za tu vrstu građevina. Zbog toga je u narodu i prihvaćena osmanska
riječ saray kao jedina riječ sa kojom se mogla označiti ta nova vrsta
građevine. Riječ saray (saraj) je u narodu zaživjela u svakodnevnoj
konverzaciji, u svakodnevnom govoru. Istovremeno turska riječ ova,
3
4
5
P.Skok, Etimologijski rječnik s-h jezika, JAZU, 1971. god. str.496, 497
12
ovasi – ravnica, polje, koja se, u nazivu Saray ova-Sarajevsko polje,

pojavljuje u spomenutom dokumentu iz 1462, god., u narodu nikad
nije zaživjela, nije prihvaćena jer nije imalo potrebe za to pošto je
postojao sinonim ”polje, rvnica”.
Saraj-ova, Sarajovasi (Sarajevsko polje) je bila sintagma koju je
koristila samo turska administracija, turska vlast ali ne i obični
narod. Narod nije imao nikakve potrebe da koristi ovaj naziv,
odnosno narod se u svakodnevnoj konverzaciji, svakodnevnom
govoru nije ni susretao sa ovim nazivom kao što se svakodnevno
susretao sa riječju saray (saraj). Prihvatajući i upotrijebljavajući riječ
saray (saraj) kao svoju riječ narod je i prostor koji je bio oko tog
saraja označio kao saraj-evo–ono što pripada saraju, sarajeva
površina. U stvari, Saraj-evo je isto što i Dvor-evo, ono što pripada
dvoru. Pod odrednicom Sarajevo-sarajevski-sarajski prostor
podrazumjevao se širi prostor na kojem se nalazila i džamija (Careva
džamija) i han (Kolobara han) koje je također podigao Isak-beg
Ishaković. Pri nastanku imena Sarajeva došlo je do jednostavnog
sjedinjvanja dvije riječi koje su u narodu bile u svakodnevnoj
upotrijebi. To su riječi saraj i pridjevski sufiks -evo. Ova pojava je
poznata u lingvistici i nije ni počemu specifična niti posebna samo u
slučaju naziva Sarajeva. Na isti način je nastao i naziv Sarajina
(lokalitet u selu D. Babine u opštini Prijepolje). U ovom slučaju
došlo je do spajanja riječi saraj i sufiksa –ina a Sarajina ima
značenje stari saraj, ostatci od saraja (isto kao Kulina-stara kula,
ostaci od kule). Veći broj toponima, odnosno naziva mjesta na
prostoru Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Srbije... u svojem imenu
imaju sufiks –evo ili –ovo sa kojima se označava pripadnost, svojina
(Smederevo, Janjevo, Kruševo, Kreševo, Ovčarevo, Dečevo...).
Znači, Gazi Isa-beg Ishaković je utemeljitelj, osnivač grada Sarajeva
kao i Novog Pazara. Izuzetno je malo gradova na dunjaluku koji
znaju za ime svojeg osnivača. Takvi gradovi na različite načine
čuvaju uspomenu na svoje osnivače. Obično se centralne ulice,
trgovi, univerziteti, škole, fondacije... nazivaju imenom osnivača
grada. U Sarajevu skoro da ne postoji ni jedno takvo obilježje.
Jedna manja uličica nosi ime osnivača Sarajeva Isa-bega Ishakovića.
Zašto nagrada, povelja... grada Sarajeva, umjesto ”šestoaprilska”,
kako je to danas, ne bi nosila ime utemeljitelja Sarajeva? U Sarajevu,
u narodu skoro da u opšte nije poznato ime osnivača grada. Ima se
utisak da se Sarajevo stidi imena svojeg osnivača. Da li je to zbog
toga što je to ime muslimansko? Da li bi isti takav odnos bio prema
osnivaču Sarajeva da je njegovo ime kršćansko, hrišćansko,
jevrejsko...?
13
PRIJEPOLJE
Prijepolje u h historijskim dokumentima
Najstarije, do sad poznato, spominjanje Prijepolja u historijskim

dokumentima je ono iz 1332.god. Te godine Francuz Gijom Adam
objavio je svoje dijelo „Directorium ad Passagium Faciendum per
Philippum regem Franciae in terram sanctam ann” u kojem
spominje i Prijepolje pod imenom Prepolis 6.
U dokumentima dubrovačkog arhiva Prijepolje se prvi put spominje
07. jula 1343. god pod imenom „Mercatum Prepollie“ a dvije godine
kasnije spominje se kao Prepol, potom ponovo kao Prepolie.7
Dokument sačinjen 07. jula 1343. god.u kojem se prvi put, u

dokumentima dubrovačkog arhiva, spominje Prijepolje
U ugovoru izmedju četvorice Vlaha Burmaza i dvojice dubrovačkih

plemića o prenosu sto tovara soli iz Dubrovnika do Prijepolja 07.
jula 1343. god. navedeno je: FORUM MILLESSEUA IN LOCO
DISTO PREPOLLIE 8. U ovom dubrovačkom dokumentu Prijepolje
je označeno kao FORUM MILLESSEUA što znači mileševska
6
Gijom Adam (1324-1341) pripadnik dominikanskog reda, nekadašnji biskup
Soltanjeha u Persiji, postavljen je od strane pape Ivana XXII (26. oktobra 1324.
godine) za barskog nadbiskupa. Nekoliko godina po postavljenju odlazi u Francusku
pod izgovorom posjete papi i odnosi stare listine zbog dobijanja povlastica za barsku
crkvu, ali kasnije odbija da se vrati u svoju nadbiskupiju. Kanonik Ivan Zaulini
napisao je tužbu papi Benediktu XII, nakon koje papa naređuje Gijomu da se vrati u
Bar. Nakon spora s papom, Gijom je nadbiskupsku stolicu napustio1341. godine.
Tokom 1317. publikovao je djelo De Modo Saracenos extirpandi, a 15 godina kasnije i
knjigu Directorium ad Passagium Faciendum per Philippum regem Franciae in terram
sanctam anno 1332, u kojoj iznosi obilje informacija o stanju na Balkanu i Bliskom
Istoku, Zetskom primorju, Albaniji i tadašnjoj Srbiji.
7
DAD (Državni arhiv u Dubrovniku), Diversa Cancellariae, sv. 14, f. 28; Динић М.
Дубровачка средњевековна караванска трговина // Jугословенски историjски
часопис.Београд, 1937. Књ.3. С. 122, прим. 12.
14
pijaca, mileševski trg. Od 1359 g. Prijepolje više nije bilo forum, nije
više bilo obični trg već je od tada poznato kao mercatum Prepollie
odnosno kao karavanska stanica na putu dubrovackih trgovaca.9
Iz podatka od 8. oktobra 1398. godine vidi se da je iz Prijepolja
(Prepolie) za Dubrovnik bilo poslato 5.000 ovnova 10. U ugovoru
pod datumom od 18. oktobra 1413. god. odobrava se nekom Hlapcu
Stankoviću da može 30-40 tovara robe istovariti u Pripolle11.
Organizacija karavanske trgovine uglavnom je bila u rukama Vlaha
koji su u to vrijeme u velikom broju naseljavali, uz ostala područja i
prijepoljski kraj. Vlasi su, iako romanski narod, u kasnijem periodu u
cijelosti posrbljeni. Na području Prijepolja u to vrijeme boravili su
Vlasi Drobnjaci. O tome svjedoči dokument iz septembra 1423. god.
gdje je spomenut Radivoj Bižić, Vlah Drobnjak iz Prijepolja. U
istom ovom dokumentu Prijepolje se spominje pod imenom
Pripogle.12
Posebno je dragocijeno spominjanje današnjeg Prijepolja u jednom
nebično važnom istorijskom dokumentu. Taj dokument je iz 1477.
god. a u tom dokumentu navedeni su i svi tadašnji muški stanovnici
Prijepolja kao i sve ono što su oni proizvodili. Radi se o
Poimeničnom popisu sandžaka vilajeta Hercegovina koji predstavlja
historijski dokument prve kategorije. 13 Ovdje je današnje Prijepolje
upisano pod imenom Pr-p-l-e. Međutim, pošto se u arapskom pismu
pišu konsonanti, a vokali se naznačuju drugim znacima, koji se
najčešće ne pišu onda je jasno da je osmanski popisivač, pri
upisivanju imena izostavio vokal E nakon konsonanta R. Vokal O,
nakon konsonanta P, naznačen je tzv. uputnim slovom čime je
ukazano da se radi o vakalu O. Znakom koji se transkribuje latinskim
8
Sima Ćirković, Prijepolje u srednjem veku, Simpozijum Seoski dani Sretena
Vukosavljevića br. 3, Prijepolje 1976, str. 211-223.
9
Sima Ćirković – Navedeno dijelo, str. 211
10
Milica Nikolić – Trgovina u srednjem veku, str. 2
11
Sima Ćirković – Navedeno dijelo, str. 211
12
Državni arhiv u Dubrovniku, Serija - Lamenta de foris, Svezak - V, Folija - 195.
(Datum: 1. septembar 1423. godine). “Francischus de Crota de Bergamo ... supra
Radiuoi Boxic Drobgnach morolachum de Pripogle qui venit nuper cum presenti
carauano et caput carauane predicte. Eo quia dum dictus Francischus accusator
pepigisset cum dicto Radiuoi, videlicet, deferret Ragusium res suas infrascriptas pro
uno yperpero in loco dicto Pripogle. Tunc dictus Radouan [pisar je na dva mjesta
ispravio Radovan u Radivoj, ali na ovom mjestu nije!] accusator sibi furati fuit unum
equum valoris unum libre argenti, unam meneriam et unum cultellum, unam pelandam
magnam nouam de beretino fino suffultam angellinis nigris, unum diploidem panni
morelli, unum birretum nigrum suffultum schiriolis, unum lentiamen et unum tapetum
valoris in totum sine equo ducatorum quinquaginta. Et hoc fuit his elapsis diebus dum
duceret secum per iter versti Ragusium ipsum accusatorem”.
13
Poimenični popis sandžaka vilajeata Hercegovina, OIS, 1985. god. str. 162-164;
Kopija deftera, str. 127.
15
slovom Y popisivač je označio da je prethodno upisano L ustvari Lj.14

Zbog toga se ime Prijepolja zabilježeno u osmanskom popisu iz
1477. god. čita kao kao Prepolje.
Stranica hercegovačkog deftera iz 1477. god.

na kojoj je upisano ime Prijepolja
U ovom osmanskom dokumentu nalazi se i popis svih muških

punoljetnih stanovika tadašnjeg Prijepolja. Tu je i popis svega onoga
što se tada proizvodilo u Prijepolju, zatim zabilješka da se Lim u
Prijepolju tada đemijom, lađom prelazio... Savršena administrtivna
uređenost Osmanske Imperije omogućavala je da se na cijelom
njegovom teritoriju, dva miliona km² i velikom, u određenim
vremenskim razmacima popiše svaki muški punoljetnji stanovnik,
svako naselje, sva proizvodnja u tim naseljima i puno toga drogog.
14
Objašnjenje dr. Adnana Kadruća, turkologa u Orjentalnom institutu u Sarajevu.
16
Sami pazar Pr-p-l-e (Prepolje) upisano 1477. god.
Transkript naziva Pr-p-l-e (Prepolje) iz 1477. god.15
Nijemac Arnold Harff prošao je kroz Prijepolje 1499. i u svojem

putopisu ga s pominje pod imenom Prepola.16 U periodu XVI vijeka
više putpisaca je prošlo kroz Prijepolje i ostavilo kraće podatke o
njemu. Tako je 19. 02. 1533. god. kroz Prijepolje prošao Benedetto
Rambert spominjući ga pod imenom Priepole na rijeci Lim.17 U julu
1533. god. kroz Prijepolje je prošao, idući iz Istanbula, Corneille
Duplex Schepper koji u svojem putopisu spominje Prijepolje pod
imenom Prepulye.18
Poslanik francuskog kralja Armont koji je prošao kroz Prijepolje
1547. god. spominje ga pod imenom Prepo-ville19(ville=grad, nap.
F. Šantić). Katarino Zen, kao mletački poslanik, prošao je kroz
Prijepolje 1550. god. i u svojem putopisu bilježi Prijepolje pod
imenom Prepul'ij.20
Jedno francusko poslanstvo prošlo je kroz Prijepolje 08. jula 1556.
god. pa Melchior Sezdlitz u svojem dnevniku bilježi selo Preyopoli
(aliter Priepole).21 Mletačko poslanstvo na svojem putu za Istanbul
prošlo je kroz Prijepolje 01. juna 1580. god pa Pavle Kontarin u
svojem putopisu bilježi Prijepolje pod imenom Prepaglia.22
Srednjevjekovnim dubrovačkim putem prošao je 1598. god. geograf i
putopisac Josip Rosaccio pa u svojem putopisu spominje Prijepolje
15
Transkript uradio mr. Aladin Husić iz Orjentalnog instituta u Sarajevu
16
Petar Matković – Putovanja po Balkanskom poluotoku u XVI vijeku – Jazu, Rad,
knj. 42, 1878
17
Petar Matković – Putovanja po balkanskom poluotoku XVI. vieka, knj. XXXVI, str.
5; Putovanja po balkanskom poluotoku XVI. vieka II. Putovanje B. Kuripešića, L.
Nogarola i B. Ramberta", Rad JAZU, 1881, knj. LVI, str.71-92
18
Petar Matković – Cit. dijelo, RAD, 1878. god. knj 42.
19
Petar Matković – Cit. dijelo, RAD, 1887 god. knj XVI.
20
Petar Matković – Cit. dijelo, RAD, 1882. god. knj.2
21
Petar Matković – Cit. dijelo, RAD, 18896. god. knj 46
22
Petar Matković - Cit. dijelo, RAD, 1895, knj 124, str. 74
17
pod imenom Triepoli na rijeci Limmi23. Međutim, P. Matković je

utrvdio da je Rosaccio samo prijepisao i to pogriješno nazive mjesta,
rijeka, planina... iz putopisa B. Ramberta iz 1533. god. 24 Slično dijelo
Rosaccijevom, takođe iz XVI vijeka, predstavlja putppis Njemca,
prirodnjaka i bakrorezca Matije Quada koji je kroz Prijepolje prošao
oko 1600.god. U njegovom dijelu „Iter Venetiis Parentium,
Jaderam, Sebenicum, Lixinam, Curzolam, Epidaurum sive
Ragu-sium, indeque terrestri itinere Constantinopolim“ on
spominje Prijepolje pod imenom Prepoli ad flumen Lani –
Prijepolje na rijeci Limu25. Proučavajući njegov putpis P. Matković
je ustanovio da je on nazive mjesta kao i puno drugih podataka
prijepisao od Rosaccia. U svojem putopisu Quada navodi razdaljine
između pojedinih mijesta na dubrovačkom putu kao i podatak da
razdaljina između Mletaka i Carigrada iznosi 1300 talijanskih
milja.26. Godine 1615. kroz Prijepolje je, idući na hadž u Meku,
prošao Hadži Jusuf Livnjak. U svojem putopisu on bilježi ime
Prijepolja u obliku Prijepolje (Pryyepole).27
Najopširniji putopisni zapis o Prijepolju ostavio je Evlija Čelebi koji
je u Prijepolju boravio od 22. do 24 aprila 1664. god. Neki detalji iz
njegovog putopisa su posebno bitni kad se govori o nastanku imena
Prijepolja. Inače Evlija Čelebi bilježi ime Prijepolja kao Prepol i to
Gornja, današnji Šarampov i Donja Prepol – u orginalu Ašagi
Prepol a to su današnji Vakuf i Centar.28 U avgustu 1667. god.
kroz Prijepolje je, na putu za Istanbul, prošla grupa dubrovčana na
čelu sa Jaketom Palmotićem. To putovanje Jaketa Palmotić je opisao
u svojem putopisu koji je u obliku epskog spjeva. U ovom
historijskom dokumentu upisano je ime Prijepolja u obliku
Priepolje.29Iz godine 1706. ostao je zapis Marina Marojice Kabage
koji je te godine prošao kroz Prijepolje spominjući ga pod imenom
Priepoglie.30 P. Šafarik bilježi ime Prijepolja u obliku Приполѥ
(Pripol-je)31 U svom Rječniku srpskog jezika iz 1818. god. V.
Karadžić navodi: Prijepolje, grad i varoš u Ercegovini, na rijeci
23
Petar Matković – Cit. dijelo, , RAD, 1892. god. knj. XXXVI, str. 5
24
Petar Matković – Citir. dijelo, str. 2
25
26
27
Gazi Husrev-begova biblioteka, Hronika Muhamed Enverije Kadića, knj. 3, str. 177
28
E. Čelebi, Putopis, Sarajevo Publishing, str. 393
29
Jaketa Palmotić Gjonorić-Dubrovnik ponovljen, Dubrovnik 1878. god., Pjevanje
IX, stih 48, str. 174
30
Dr. Lujo knez Vojinović – Zapisi Marina Marojice Kabage, Srpska Kraljevska
Akademija, ”Spomenik” XXXIV,
II razred, 1892, god. str. 219.
31
Rjecnik srpskog ili hrvatskog jezika, Jugosl. akad. 1935. god. knj. 9, str. 932
18
Limu...32 U svojem Rjecniku Đ. Daničić 1863. god. navodi: Prêpolje,

mjesto u Hercegovini. Međutim, ovaj Daničićev navod, kako je
objašnjeno u Rječniku Jugosl. akad., bio je pogriješan . 33 U
dokumentima u kojima se spominje nakon 1818. god. Prijepolje se
spominje pod svojim današnjim nazivom.
Prijepolje – nastanak naselja
Pomenuti Gijom Adam 1332. god. spominje Prijepolje pod imenom

Prepolis34. Međutim, to ne znači da je Prijepolje kao neselje
formirano u tom periodu. Naselje je nastalo dosta ranije jer ga i A.
Gijom kao i ostali historijski izvori iz perida prve polovine XIV
vijeka spominju kao već formiranog. U hhistorijografiji se uzima da
je Prijepolje formirano kao trg, kao pijaca manastira Mileševe. Pošto
je vrijeme podizanja manastira Mileševe period između 1219. i 1235.
god. onda se uzima da je Prijepolje kao manastirski trg, kao
manastirska pijaca za prodaju, za razmijenu dobara dobijenih na
manastirskom imanju, formirano odmah nakon izgradnje manastira.
Međutim, sigurno je na prostoru današnjeg Prijepolja postojalo
naselje i prije podizanja manastira Mileševe. To naselje je, u vrijeme
gradnje manastira Mileševe vjerovatno već imalo neku trgovačku
funkciju zbog čega ga je manastirko imanje i počelo koristiti kao
svoje trgovište. Kao što je u vrijeme Rimske imperije na prostoru
Kolovrata kod Prijepolja postojalo veće gradsko naselje sigurno je da
je i u ilirskom periodu, pa potom u vrijeme doseljavanja Slavena na
ove prostore, na mjestu današnjeg Prijepolja postojalo naselje.
U ugovorima dubrovačkih trgovaca navode se stavke o kupovini
olova u Prijepolju i Brodarevu u XV vijeku 35 što upućuje na
zaključak da su u ovom kraju tokom srednjeg vijeka bila korištena
rudišta iz kojih su vađeni različiti metali. Postoje epigrafske potvrde
o korišćenju rudnika kod Čadinja još u antičko doba, a to
potvrđuju i dosadašnja arheološka istraživanja na Kolovratu.
Eksploatacija rudnika kod Čadinja nastavljena je i u srednjem
vijeku. Najnovija geološko-hemijska istraživanja pokazala su da se
ovdje u srednjem veku vadila olovno-cinkana ruda sa izvjesnim
procentom srebra. Sve ovo, kao i očuvana toponimija u okolini
Prijepolja (lokaliteti Rupe, Metaljka...), ukazuju na činjenicu da je
Prijepolje imalo i karakter rudarskog trga.
32
V. Karadžić- Rječnik, 1818. god. str. 143; Rjecnik srpskog ili hrvatskog jezika,
Jugosl. akad. !935. god. str. 932
33
Rjecnik srpskog ili hrvatskog jezika, Jugosl. akad. 1935. god. str. 932
34
Gijo Adam – Vidi fn nr. 1
35
Milica Nikolić – Trgovina u srednjem veku, str. 1
19
Da je Prijepolje formirano dosta prije ovog perioda kad ga spominju

pojedini historijski dokumenti počev od 1332. god. može se
zaključiti i po mreži srednjevjekovnih puteva koji su prolazili ovim
dijelom Polimlja. Ovi putevi su postojali i služili trgovačkim i
drugim potrebama i prije XIV vijeka, tj. prije spominjanja Prijepolja
u dubrovačkim i drugim dokumentima. Jedan od najvažnijih puteva,
koji je spajao Primorije sa unutrašnjošću ovog dijela Balkana,
odnosno koji je povezivao jadransku obalu sa čitavim balkanskim
zaleđem, bio je poznat kao dubrovački put. Polazna mu je tačka
bio Dubrovnik, pa je preko Trebinja, Vratara i Tjentišta dolazio do
Foče na Drini, a zatim preko Pljevalja, Prijepolja, Sjenice,
Trgovišta (N.Pazara) nastavljao dalje na istok. U blizini
Pljevalja, kod sela Komini, sastajala su se dva srednjovjekovna
puta. Oba su polazila sa jadranske obale, i to jedan iz Dubrovnika,
a drugi iz Kotora. Odavdje je išao jedan jedinstven put prema
istoku južnim ograncima Babina, preko prevoja Mihajlovica i
lokaliteta Kaštelj prema selu Ranče. Ovo selo se pominje u
dubrovačkim izvorima 1436. i 1448. godine (loco vocato Cranze)
kao mjesto gdje je opljačkan karavan. Put je dalje vodio preko
zaravnjenog platoa Jabuke, gdje se kod naselja Rikavci, južno od
trase današnjeg puta, nalaze ostaci starog puta a zatim je silazio u
dolinu rijeke Seljašnice. Od ušća Seljašnice put je nastavljao
dolinom Lima do ušća Mileševke, gdje se ukrštao sa skadarskim
putem, tj. sa putem koji je polazio od Skadra i dolinom Lima išao
do njegovog ušća u Drinu. Od ušća Mileševke u Lim dubrovački je
put išao dalje prema Mileševi, desnom obalom Mileševke a na
nekoliko lokaliteta i danas se vide ostaci tog srednjevjekovnog
puta.
Trasa srednjevjekovnog dubrovačkog puta koji je

prolazio središnjim dijelom današnjeg Hisardžika
20
Na mjestu Begov most dubrovački put je sa desne prelazio na

lijevu stranu Mileševke a potom blagom padinom, pored
manastira Mileševe, nastavljao preko Hisardžika dalje prama
Sjenici i istoku.
Dio srednjevjekovnog dubrovačkog puta

sačuvanog do danas na prostoru sjeničkog kraja
Druga važna saobraćajnica bio je bosanski put koji je polazio iz

Vrhbosne, današnjeg Sarajeva pa je, prelazeći preko Drine, dolazio
do Višegrada. Od Višegrada put je prolazio kroz Dobrun a
Dobrun je bio važna raskrsnica i karavanska stanica zbog čega
je u njemu bila i kolonija dubrovačkih trgovaca. Odavdje je jedan
pravac bosanskog puta išao prema Užicu a drgi pravac je vodio
prema jugoistoku preko Priboja, Nove Varoši do Sjenice gdje se
povezivao sa dubrovačkim putem. Od ušća Lima u Drinu,
njegovom lijevom obalom, išao je limski put kao dio bosanskog
puta. Ovaj put je vodio pored srednjovijekovnih gradova Sjeverina
i Jagata na planini Biću gdje je prelazilo preko Lima za Priboj.
Od Jagata je nastavljao dalje prema jugu lijevom obalom Lima
prema Mažićima a zatim, pored srednjevijekovnog grada Kovina
u Džurovu, put je nastavljao preko sela Izbičnja i Zaluga do
Prijepolja. Ovaj put je kod Prijepolja presjecao dubrovački drum i
nastavljao dalje prema jugu preko Komarana i Brodareva, koji se
u izvorima spominju i kao karavanske stanice, dalje prema
srednjevjekovnom rudarskom centru Brskovu.
Od Prijepolja je išao prema sejeveroistoku jedan lokalni, varoški put
do današnje Nove Varoši preko zaseoka Padež i sela Drenove, a
Drenova se pominje i kao karavanska stanica. Odatle je vodio
21
prema istoku prolazeći ispod srednjovijekovnog grada Oštrika,

zatim pored lokaliteta Gradina do Bistrice. Kod današnje Nove
Varoši ovaj put se povezivao sa putem koji je vodio od Priboja.
Prezentirana mreža srednjevjekovnih puteva pokazuje da su se kod
današnjeg Prijepolja spajala tri srednjevjekovna puteva: dubrovački,
skadarski, limski (kao dijo bosanskog puta) što je sigurno i bio razlog
zbog kojeg se na prostoru današnjeg Prijepolja vrlo rano oformilo
naselje. Zbog svega toga može se sa sa velikim procentom sigurnosti
reći da je Prijepolje kao naselje formirano znatno prije prve polovine
XIV vijeka, odnosno dosta prije podizanja manastrira Mileševe.
Do sad nisu pronađeni neki arfheološki, odnosno materijalni ostatci
kao ni historijski dokumenti na osnovu kojih bi se moglo explicitno
zaključiti u kojem dijelu današnjeg Prijepolja se počelo formirati to
najstarije Prijepolje. Međutim, ipak se na osnovu, u prvom redu,
prirodnih karakteristika prostora na kojem je formirano Prijepolje
može zaključiti gdje je počelo formiranje najstarijeg Prijepolja.
Takođe se na osnovu kasnijih putpopisa može zaključivati i kako je
to staro Prijepolje izgledalo. Najstariji opširni, detaljni opis Prijepolja
ostavio je osmanski putopisac E. Čelebi. U svojem opisu Prijepolja
on 1664. god. navodi:
...Ova kasaba Prijepolje sastoji se od dvije kasabe. Jedna je Gornja
vakuf-kasaba na rijeci Limu, na početku Fatihovog mosta;
ona se sastoji od jedne mahale s nekih pedesetak šindrom
pokrivenih kuća... Idući iz te kasabe prema istoku, obalom
rijeke Lima, kroz groblje, došli smo u vakuf-kasabu Donje
Prijepolje36... između te dvije kasabe, ondje gdje je sada
mezarje, nastala pustoš od hiljadu koraka.To (Donje Prijepolje) je
vrlo sigurna (emin) kasaba. Ova je naprednija, ljepša i veća od
Gornje vakuf-kasabe... Kroz ovu varoš teče rijeka Mileševa.
Kako varoš leži i na desnoj i na lijevoj strani te rijeke, mora se
prelaziti preko mostova. Odmah na periferiji varoši utiče rijeka
Mileševa u rijeku Lim... U Donjoj varoši ima svega deset mahala,
a među njima je rijeka Mileševa. 37
E. Čelebi precizno bilježi da tadašnje Prijepolje sačinjavaju dva
dijela: Donja i Gornja Prepol, Donje i Gornje Prijepolje.
36
U orginalu: Ašagi Prepol- E. Čelebi, Putopis, Sarajevo Publishing, str. 393
37
22
Gornje i Donje Prijepolje na snimku krajem XIX vijeka
Znači, Prijepolje je bilo naselje sa dva razdvojena dijela. Donje

Prijepolje se formiralo sa obje strane donjeg toka Mileševke
nedaleko od njenog ušća u Lim. To su dijelovi današnjeg Prijepolja
Mejdan, Vakuf i Centar. Gornje Prijepolje se formiralo na razdaljini
od cca 1 km od Donjeg Prijepolja a to je današnji Šarampov. Između
njih je bila pustoš od hiljadu koraka kako je to E. Čelebi
zabilježio. Iako razdvojeni ova dva naselja su ipak sačinjavali
jednu cijelinu.
Donje Prijepolje, današnji Centar, Vakuf, Mejdan, Musala:

deset mahala, a među njima je rijeka Mileševa,
kako to 1664. god. bilježi E. Čelebi
Prirodni uslovi, u prvom redu reljefni i mirkoklimatski, između

Gornjeg i Donjeg Prijepolja znatno su se razlikovali a oni se
razlikuju i danas. Prostor gdje je nastalo Donje Prijepolje
mikroklimatski je povoljniji od prostora gdje je nastalo Gornje
Prijepolje. Prostor Donjeg Prijepolja imao je, u pojedinim svojim
23
dijelovima, izrazito prisojni položaj, odnosno imao je bolju i veću

osunčanost nego što je to imalo Gornje Prijepolje. Uz to, prostor
Donjeg Prijepolja bio je, kao i danas, sa sjeverne strane zaštićen
visokim brdima pa je prodor hladnih vjetrova ovdje bio manji nego
što je to na prostoru Gornjeg Prijepolja. Prostor Donjeg Prijepolja
bio je reljefno povoljniji od Gornjeg Prijepolja jer je to prostor sa
većom ravnom površinom. Istovremeno, prostorom Donjeg
Prijepolja nisu tekli tako jaki bujičarski potoci koji su se, u ostalim
dijelovima današnjeg Prijepolja, sa oklnih brda spuštali prema Limu.
Iz svega ovoga može se zaključiti zašto je Donje Prijepolje bilo veće
naselje od Gornjeg Prijepolja, kako to E. Čelebi bilježi, odnosno
zašto se, vjerovatno baš na ovom prostoru počelo formirati najstarije
Prijepolje. Potvrđuje to posredno i zapis Evlije Čelebi u kojem je
zabilježano da je kasaba Donje Prijepolje naprednija, ljepša i veća
od Gornje vakuf-[kasabe]...da ima deset mahala dok istovremeno
Gornje Prijepolje ima samo jednu mahalu. Posmatrajući navedene
mikroklimatske i reljefne uslove samo na prostoru nekadašnjeg
Donjeg Prijepolja najvjerovatnije je najstarije naselje na ovom
lokalitetu bilo locirano baš na prostoru današnjeg Vakufa.
Stanovnici ne samo Donjeg Prijepolja nego i okolnih prostora imali
su potrebu da negdje pređu Lim i da odu na posjede koje su
obrađivali a koji su se nalazili u okolini. Istovremeno,
srednjevjekovni putevi koji su dolazili sa juga i jugoistoka stvorili su
potrebu da se Lim negdje mora preći kako bi se ušlo u to staro
Prijepolje, u Donje Prijepolje. Najlakši prelaz preko Lima bio je
upravo na prostoru nekadašnjeg Gornjeg Prijepolja, današnjeg
Šarampova. Na ovom mjestu se Lim prelazio lađom kako je to i
zabilježeno 1477. god.38 zbog čega su ovdje morali biti podignuti
neki objekti, kuće....
Zbog toga je najvjerovatnije da su se Donje i Gornje Prijepolje počeli
formmirali istovremeno. Međutim, na ovom prostoru Gornjeg
Prijepolja nije bilo prostora da se razvije, izgradi veće naselje kao što
je to bilo moguće na lokalitetu Donjeg Prijjepolja. Kasnije na
prostoru Gornjeg Prijepoljja podignut je Fatihov most, a to je
današnji prijepoljski kameni most u Šarampovu. Nakon podizanja
Fatihovog mosta brzo je na ovom prostoru uvećano naselje koje je
sigurno postojalo i prije podizanja mosta.
Između Donjeg i Gornjeg Prijepolja nalazio se prostor koji je u
cijelosti bio nepogodan za naseljavanje. Preko tog prostora teklo je
nekoliko bujičarskih potoka koji su tekli prema Limu a dolazili su sa
Pušine, Ravana i Koševinna. Ovi potoci su se razljevali na širokom
prostoru zasipajući tu površinu nanosnim materijalom. Uz to, ovo je
38
Poimenični popis sandžaka vilajeata Hercegovina, OIS, 1985. god. str. 162-164;
Kopija deftera, str. 127
24
bio reljefno vrlo uzak pojas između korita Lima i brda koja su se
dizala u neposrednoj blizini. Taj uski prostor, u njegovom središnjem
dijelu, Lim je povremeno plavio.
Dio prostora između Gornjeg i Donjeg Prijepolja – ondje gdje je

sada groblje, nastala je pustoš od hiljadu koraka, kako to
navodi E. Čelebi
Prijepolje – nastanak i značenje imena
Ime Prijepolja, iako djeluje jednostavno i lahko objašnjivo, pripada

grupi toponomastičkih složenica čiji nastanak i značenje je dosta
teško objasniti. Pokušaji da se objasni ime Prijepolja datiraju još od
1863. god. kad Đura Daničić u Rječniku iz književnih starina srpskih
iznosi jednu kratku pretpostvku o nastanka imena Prijepolja39. U
novije vrijeme bilo je nekoliko pokušaja da se objasni nastanak
imena Prijepolja ali sve se to završavalo samo na uopštenim
pokušajima.40 Baveći se duže vrijeme problematikom nastanka i
značenja toponima, hidronima, oronima... u Sandžaku i autor ovog
dijela razmatrao je načine na koje je moglo doći do formiranja imena
Prijepolja. Pri tome je prezentirano nekoliko mogućnosti o načinima
nastanka imena Prijepolja. Međutim, neke od ovih mogućnosti su
sadržavale određene nedostatke zbog čega one dalje nisu
relevantne.41
39
Đ. Daničić: Rječnik iz književnih starina srpskih, Beograd 1863, str.499
40
O imenu Prijepolja pisali su M. Krpović, M. Veruović i M. Mutabdžija.
41
Autor ovog rada ranije je iznio pretpostavku da je naziv Prijepolja mogao biti
formiran od muškog srednjevjekovnog imena Prijo koje je potvrđeno u više istorijskih
dokumenta. Pošlo se od toga da ako je prostor na kojem je naselje formirano bio u
vlasništvu osobe sa imenom Prijo onda je po njemu prostor mogao biti označen kao
Prijovo polje. Međutim, nedostatak ove pretpostavke je u tome što ni prvobitno ni
kasnije Prijepolje nisu formirani u polju. Uz to u imenu Prijepolja ne postoje sufiksi
evo ili ovo sa kojima se označava svojina, odnosno ime Prijepolja ne glasi Prij-evo ili
Prij-ovo Polje. Zbog toga ova pretpostavka nije relevantna.
25
Na osnovu istorijske građe, odnosno na osnovu do sad poznatih

historijskih dokumenata, mogu se prezentirati dvije potpuno nove
mogućnosti skojima se objašnjava nastanak imena Prijepolja.
I mogućnost
Položaj prostora na kojem je formirano prijepoljsko naselje bio je
osnovni faktor po kojem je to naselje imenovano. Naziv Prijepolja
predstavlja toponomastičku složenicu (naziv mjesta u kojem se
nalazi više riječi) a formiran je od staroslavenskih riječi prĕ-dь (pred,
ispred) i riječi polije (polje)42. Na taj način sa Prĕpolije (od
Prĕdьpolije) označeno je naselje ispred polja, naselje pred poljem,
naselje ispred kojeg je polje. Riječ pre, u prvom dijelu
prijepoljskog imena, praslavenska je i sveslavenska rječca, odnosno
prefiks nastao od staroslavenskog prĕ-dь a prĕ-dь je, poznatim
jezičkim promijenama i jezičkim zakonomjernostima, postalo od
per-d, perd-je, per-dь (pred)43. Riječ polje, kao drugi dio
prijepoljskog imena je imenica, odnosno srednjevjekovna riječ polije
Druga pretpostavka koju je ovaj autor ranije iznio vezala se za jednu od prirodnih
osobina prostora na kojem je formirano Prijepolje. Naime, veliki broj toponima,
odnosno naziva mjesta, nastao je upravo prema nekoj prirodnoj osobini prostora na
kojem su ta mjesta formirana. U slučaju Prijepolja pretpostavaka je bila da je naziv
mogao biti formiran od riječi prijepor, prijepori kojom se u osnovnom obliku
označava sukob, nesporazum. Pretpostavljajući da je sa ovim terminom mogao biti
označen, sukob, sukobljavanje, tj. spajanje Mileševke i Lima upravo na prostoru
današnjeg Prijepolja, pretpostavljalo se da je današnji naziv Prijepolja po tome mogao
biti formiran. Pri ovoj pretpostavci pokušalo se riječ prijepor, prijepori dovesti u
vezu sa riječju prijepon, prijepone – preprijeka, preprijeke. Naime, na prilazima
Prijepolju, kao i na prostoru samog Prijepolja, bile su brojene prijepone, preprijeke
koje su sačinjavali potoci koji sa okolnih brda teku prema Limu. Ptetpostavilo se da je
po toj prirodnoj osbini, po tim prijeponama, po tim preprijekama moglo biti označeno
i novoformirano naselje. U stvari, pretpostavilo se da je u riječi prijepone, zamjenom
glasova n i lj, od prijepone nastao današnji naziv Prijepolje. Međutim, pokazalo se
da riječ prijepor, prijepori označava samo prepirku, nesporazum, sukob, svađu i u
literaturi nije pronađen oblik niti primjer u kojem je pojmom prijepor, prijepori
označena neka fizička preprijeka, ušće i sl. Istovremeno zvučna razlika između
glasova n i lj je dosta velika pa nije moglo doći do njihove zamjene u slučaju
prijepone – Prijepolje. Zbog svega ovoga ni ova pretpostavka o nastanku imena
Prijepolja nije dalje relevantna.
U trećoj, ranije iznijetoj, pretpostavci ovaj autor je prezentirao mogućnost da je ime
Prijepolja nastalo od riječi prije i polje. Naime, kad se dolazi u Prijepolje sa južne ili
zapadne strane, odakle su dolazili srednjevjekovni putevi, mora se proći kroz neko od
polja. Zbog toga se pretpostavilo da se sa nazivom Prijepolje označilo da se prije
naselja nalaze polja. Ova pretpostvka je samo u nekim detaljima odstupala od ”tačnog
rješenja”. Ti detalji i to ”tačno rješenje” prezentirano je u ovom radu.
42
P. Skok-Citr. dijelo, str. 698
43
P. Skok-Citr. dijelo,knj. IVm str.517; Za adv. i prepoz. pred, u Rječniku s/h jezika
JAZU, navodi se da je postala od staroslavenskog prĕ-dь i da je prvi dio istovjetan sa
pre koje je postalo od per. Pred i pre imaju značenje isto što i naprijed – Rječnik s/h
jezika, JAZU, knj. XI, str. 461; Prefiks pre u složenicama znači pred, pre, naprijed –
Rečnik s/h književnog jezika, N. Sad 1971. god., knj. 4, str. 874
26
koja svoj korijen, svoje postojanje ima u praslavenskom i

sveslavenskom pol'jo a u srednjevjekovnom periodu ona je imala
oblik polije.44 Prema tome, srednjevjekovni oblik imena Prijepolja je
Prepol, Prepolie-naselje ispred polja, naselje pre (prije) polja,
naselje isprd kojeg je polje.
Objašnjavajući etimologiju riječi polje P. Skok u svojem
Etimološkom rječniku za primjer uzima i naziv Prijepolja kao jedan

od primjera toponomastičkih složenica u kojima se susreće riječ
polje:45
Pri tome P. Skok navodi još nekoliko primjera toponomastičkih
složenica čiji nazivi su nastali na isti način kao i naziv Prijepolje
navodeći: Obьpolije (Dva polja, Duplo polje), Dnopolie (Polje u dnu,
napom. F. Šantić).
Iznoseći primjer još jedne toponnomastičke složenice,
Precrešnja, selo u Srbiji-Toplica, P. Skok i ovdje za uporedni
primjer uzima ime Prijepolja. Naime, P. Skok navodi da je ime
Precrešnja nastalo od prefiksa pre (prĕ-dь) i imenice crešnja
(kriša) – trešnja (Pred trešnjom/ma), na isti način kao što je i
naziv Prijepolja nastao od prefiksa pre (prĕ-dь) i imenice polije
(polje) –Prĕdьpolije (pred poljem, pre polja, ispred polja).46
Još dva historijska dokumenta, odnosno dva putopisa iz XVII
vijeka ukazuju na to da je ime Prijepolja formirano od riječi pre
(ispred, prije) i polje. Ta dva putopisa pisana su rukom domaćih
ljudi koji su u cijelosti razumjeli i govorili jezik ovog prostora.
Ta činjenica ovim putopisima, odnosno nazivima Prijepolja koji
su u njima zabilježeni, daje posebnu vrijednost i autentičnost.
Jedan od tih putopisa nastao je 1615. god. a njegov autor je
Hadži Jusuf Livnjak. Te godine Hadži Jusuf je iz svojeg rodnog
Livna krenuo na hadž u Meku i pri tome je bilježio i opisivao
sva mjesta kroz koja je prošao 47. Kao Bošnjak Hadži Jusuf je
pisao arapskim pismom (arapskim slovima) a osmanskim
jezikom jer su to, uz perzijski, bili najznačajniji svjetski jezici
toga doba. U svojem putopisu Hadži Jusuf bilježi i ovo: Ondan
44
P. Skok-Citr. dijelo,knj. IVm str.516
45
P. Skok-Citr. dijelo,knj. IVm str.516
46
P. Skok-Citr. dijelo,knj. IV, str. 801, 195
47
Hadži Jusuf Livnjak, Putopis sa hadža 1615. god.; Knjiga „Odazivam Ti se, Bože...”
Starješinstvo Islamske zajednice u SR Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Sloveniji,
1981. godine.
27
sonra Pryyepole vardik altinda Lim adli buyuk suyu akar

(Poslije toga smo stigli u Prijepolje ispod njega teče velika
voda po imenu Lim)48
Rječenica u Livnjakovom putopisu gdje je upisano ime Prijepolja
Naziv Pryyepole (Prijepolje) iz

Livnjakovog putopisa
Naziv Prijepolja koji je Hadži Jusuf Livnjak je 1615. god. zabilježio

kao Pryyepole-Prijepolje može se čitati i kao Prije (je) polje jer je
naziv Prijepolje upisan sa dvije razdvojene riječi: prije i polje uz
jasnu naznaku glasa lj u riječi polje..49 Ova činjenica da je 1615. god.
naziv Prijepolja upisan kao Prije Polje ukazuje na to da je njegovo
ime tada i izgovarano razdvojeno, odnosno izgovarano je onako kako
se izgovara naziv Bijelo Polje. Sve ovo ukazuje na činjenicu da je
naziv prijepoljskog naselja formiran na osnovu toga što se prije,
odnosno što se ispred naselja nalazilo prostrano polje. To je današnje
Šehovića Polje. Zbog toga je naselje, u običnom govoru i oznčeno
kao naselje prije kojeg se nalazi polje, ispred kojeg se nalazi polje,
prije je polje, ispred je polje.
48
Hadži Jusuf Livnjak, Putopis sa hadža 1615. god.; Gazi Husrev-begova biblioteka
Sarajevo, Hroika Muhameda Enverije Kadrića, Knjiga III, str. 177. Objašnjenje: Azra
Gadžo-Kasumović, arhivist u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu
49
Objašnjenje: dr. Adnan Kadrić, turkolog, Orjentalni Institut, Sarajevo i Azra Gadžo-
Kasumović, arhivist u Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Sarajevu
28
Šehovića polje kao dominantni reljefni oblik

pre, prije, ispred prijepoljskog naselja
(Foto: M. Hašimbegović i M. Svičević)
Drugi historijski dokument u kojem je ime prijepoljskog naselja

zabilježeno u obliku Priepolje je putopis dubrovčanina Jakete
Palmotića. Njegov putopis je jedinstven po tome što je sačinjen u
stihovima i što je pisan našim, slovinskim, slavjanskim, jezikom,
kako su tada imenovani, nazivani svi jezici štokavkog govora (danas
su to bosanski, crnogorski, hrvatski, srpski). Palmotić je 1668. god.
prošao kroz Prijepolje i u svojem putopisu to ovako zabilježio: 50
50
Jaketa Palmotić Gjonorić-Dubrovnik ponovljen, Dubrovnik 1878. god. Pjevanje IX,
stih 48
29
”...Pglievglie, Zvjezdo, i Lim rieku,

I Pripoglie josc proghiosce,
I uz dollinu starmu gneku
U Milloscev Do poghiosce...”
(Pljevlje, Zvizdo, i Lim rieku,
I Priepolje još progjoše,
I uz dolinu strmu njeku
U Milošev Do pogjoše)
Naziv Prijepolja zabilježen 1668. god.
Naziv Pripoglie (Prijepolje) u ovom putopisu napisana je sa glasom lj

(glas lj Palmotić je označavao sa gl, glas nj je označavao sa gn, glas
đ je označavao sa gj, glas š sa sc) što potvrđuje činjenicu da je J.
Palmotić u cijelosti govorio, ruzumjevao jezik ovog prostora.
Kao i u putopisu Hadži Jusufa Livnjaka, i u ovom Palmotićevom
putopisu iz 1668. god.vidi se da u imenu Prijepolja figuriraju riječi
prie i polje. To je jedna od potvrda da je naziv Prijepolja formiran
prema njegovom položaju, odnosno prema tome što se ispred, prije
prijepoljsko naselja nalazilo prostrano polje.
Nastanak naziva mjesta, kao i drugih lokaliteta, prema njihovom
položaju dosta je čest slučaj u balkanskoj toponomastici. Tako su, na
primjer, nastali nazivi nekih naselja i u okolini Prijepolja. Naselje
Zalug, u neposrednoj blizini Prijepolja, imenovano je po tome što je
ono formirano iza luga, iza šume, za lugom, za šumom. Radi se o
tome što je cijeli prostor od današnje železničke stanice u Prijepolju
pa nizvodno niz Lim, u dužini 2-3 km, sve do novijeg doba bio
30
prekriven lugom, niskom šumom. Zbog toga je naselje koje se

nalazilo iza tog luga, iza te šume i označeno po svojem položaju kao
naselje iza luga, naselje za lugom - Zalug. Položaj naselja Srijeteži u
neposrednoj blizini Prijepolja (vidi odrednicu ”Srijeteži”) takođe je
bio osnovni faktor u nastanku imena ovog naselja. Položaj, odnosno
topografski izgled Vijelog Polja-Vijugavog polja, polja koje nije
pravo nego je vijelo-vijugavo51 bio je faktor koji je odredio naziv
naselja koje se u tom polju formiralo. To naselje je nazvano Vijelo
Polje a to je današnje Bijelo Polje (Vidi odrednicu ”Bijelo Polje”).
Njegov naziv se i danas izgovara sa dvije odvojene riječi-Bijelo
Polje, kao što se ranije izgovarao i naziv Prijepolja- Pre Polije, Prije
Polje.
Nastanak prijepoljskog imena ne treba vezivati za nastanak
prijepoljskog naselja. Naime, doseljavajući se na pojedine prostore
Balkana slavenska plemena su na tim prostorima, pa i u Srednjem
Polimlju, zaticali već postojeća ilirska i druga naselja. Na prostoru
današnjeg Prijepolja slavenski narodi su zetekli naselje koje je imalo
svoje ilirsko ime. Međutim, Slaveni su to naselje, kao i u drugim
slučajevima, imenovali svojim srednjevjekovnim jezikom i označili
ga kao Pre polie ili Pre pol – naselje pred poljem, naselje ispred
kojeg je polje. Bitno je istaći da su svi slavenski narodi svoj
srednjevjekovni jezik imenovali, odnosno nazivali slavjanskim,
slavninskim. Tek kasnije, počev od XI-XII vijeka, odnosno nakon
osnivanja bosanske, srpske, hrvatske... države doći je do
diferenciranja slavjanskog, slavinskog jezika na bosanski, hrvatski,
srpski... Ustvari, naziv slavjanski, slavinski jezik, kao zajednički
naziv za sve štokavske govore na Balkanu bio je u upotrijebi sve do
polovine XIX vijeka.
Zbog toga se ne može, ni u kom slučaju, tvrditi da je Pre Polie, Pre
Pol, kao staro ime današnjeg Prijepolja, nekakav bosanski, srpski,
hrvatski... naziv, odnosno ne može se tvrditi da je to naziv
bosanskog, srpskog, hrvatskog... jezika. To je naziv
srednjevjekovnog slavjanskog, slavinskog jezika jer su
srednjevjekovni Slaveni, na prostorima današnje Bosne i
Hercegovine, Srbije, Hrvatske, Crne Gore, sebe i imenovali
Slavjanima, Slovinima. Ogroman je broj historijskih dokumenata
koji ovo potvrđuju. Historijska je činjenica da su Slavenski narodi
pri doseljavanju na prostore Balkana živjeli na ”izmješanim”
teritorijama, odnosno više vjekova nakon njihovog doseljavanja na
balkanske prostore između slavenskih plemena nije postojala bilo
kakva granična linija. Tek nakon raskola u hrišćanstvu, odnosno tek
nakon podijele hrišćanstva na zapadno (katoličko) i istočno
51
Radomir Ilić, Semantika starih slovenskih toponima crnogorskog śevera,
Maticacrnogorska, Matica, zima 2010, str. 108.
31
(pravoslavno) 1054. god. počet će proces diferencijacije među

slavenskim plemenima. Međutim, i u XIV vijeku na prostorima
tadašnje Srbije, na primjer, bilo je rasprostranjeno katoličanstvo pa
Dušan, tadašnji vladar Srbije, u prvim članovima svojeg zakonika
govori o ”jeresi latinskoj”, odnosno o nasilnim sredstvima kojima
treba iskorijeniti katoličanstvo u tadašnjoj Srbiji. 52 Treba napomenuti
da i danas u prijepoljskom kraju, kao i na širem prostoru Srednjeg
Polimlja, postoji više naziva mjesta, rijeka, planina... a ti nazivi
danas pripadaju isključivo hrvatskom jeziku (Vidi nazive: Biskupići,
Konik, Pliješ... dalje u ovom radu).
Zbog svega ovoga ne može se tvrditi da je nazaiv Pre Polie, Pre Pol,
kao srednjevjekvni oblik prijepoljskog imena, naziv bosanskog,
srpskog, hrvatskog... jezika. Taj srednjevjekovni naziv Prijepolja je
nakon XV-XVI vijeka bio promijenjen u današnji oblik- Prijepolje.
Kad, kako i na koji način je ta promijenja izvršena bit će objašnjeno
dalje u ovom radu.
II mogućnost
Staroslavenske riječi pre i polie, od kojih je nastalo Pre Pol, Pre
Polie, kao srednjevjekovni naziv današnjeg Prijepolja, imale su u
srednjem vijeku još neka druga značenja a ne samo pre-ispred, pred...
i polije-ravnica, polje. Na ovo je ukazano u Rječniku s/h jezika iz
1935. god. ukojem se, uz odrednicu Prijepolje, navodi:53
U gornjem tekstu, citatu iz Rječnika s/h jezika, navedeno je da u

nazivu Prijepolje drugi dio naziva nije imenica 1 polje, nego je u
52
Radoman Stanković, Dušanov zakonik, str. 2
53
32
svezi s riječima 1 pol, 1 pola (1 polovina). U citiranom tekstu, kod

riječi Prijepole, Prijepola, Prijepole, ispod slova Ḷ-ḷ postavljena je
tačka. U tadašnjoj štampi ispod slova Ḷ-ḷ i Ṇ-ṇ stavljala se tačka
što je značilo da su to glasovi lj i nj.
Najstrija pisana zabilješka imena Prijepolja, kao što je naprijed
istaknuto, je ona iz 1332. god. kad je ono spomenuto kao Prepollis a
potom 1334. god. kao Prepollie, potom Prepol...54Od tada pa
slijedećih dva vijeka, sve do XVI vijeka, u svim do sada poznatim h
historijskim dokumentima gdje je zabilježeno ime Prijepolja, ono je
zabilježeno u formi gdje početni dio nalziva uvijek glasi pre a
završni dio naziva je uvijek pol, poli, polie, pol-je...
Ovo početno pre u imenu Prijepolje je prefiks koji je upotrijebljavan
i u govoru srednjevjekovnog stanovništva na širem prostoru ovog
dijela Balkana.55 Značenja prefiksa pre su brojna: preko, oko, kroz,
mimo, za itd. Sa njim se, između ostalog, označava i prostiranje,
protezanje preko nečega, po nečemu: prebaciti-nešto preko nečega,
prebroditi-preko vode, pregaziti, prejahati, prenijeti, preplivati,
prekoračiti, pretjerati, prevesti, preći... Često pre u složenicama
znači da se nešto razdvaja a razdvajanje je neka promijena: prebiti,
predrijeti, prepući, prerezati, presjeći, prepoloviti, prestrići...56
U staroslavenskom jeziku, odnosno u govoru srednjevjekovnog
stanovništva u prijepoljskom kraju bila je u svakodnevnoj govornoj
komunikaciji i riječ поль-polь. Ovom riječju, koja se izgovarala kao
пољ- polj u jednini i kao полє-pol-je (poli, polje) u množini
označavane su polovine, polovina.57
Uz
prefiks пре-pre srednjevjekovna riječ поль-polь bila je osnova u
riječi prepoloviti, poloviti, dijeliti, razdvajati. Pošto je riječ
prepoloviti u srednjevjekovnom govoru glasila prepolovlenie,
54
DAD (Državni arhiv u Dubrovniku), Diversa Cancellariae, sv. 14, f. 28
55
U praslovenskom jeziku ovo pre glasila je per pa je er, nalazeći se ispred
konstonanta, prešlo u re. Tako je u pojedinim slovenskim jezicima nastalo breg,
brijeg od nekadašnjeg praslovenskog bergь. Tako se razvilo pre umjesto prje, a
umjesto pre razvili su se pri ili prije u dugim slogovima, na primjer: prijelaz prema
prelaziti, tj. prjelaziti. Ovaj prefiks se nikad ne nalazi sam već je on uvijek dio neke
složenice a prijepoljsko ime je, upravo jedna složenica.; Rjecnik srpskog ili hrvatskog
jezika, Jugosl. akad. 1935. god. knj. 9, str. 438
56
Rjecnik srpskog ili hrvatskog jezika, Jugosl. akad. 1935. god. knj. 9, str.574
57
Riječ поль-polь (пољ- polj ) potiče od indoevropskog korijena (s)p(h)el – cijepati,
razdvajati, praslavenski prijevoj pol. Ovo je praslavenska, staroslavenska i
sveslavenska riječ, tj. riječ koja se i danas, u obliku pol, nalazi u svim slavenskim
jezicima. U južnoslavenskim jezicima (bosanskom, crnogorskom, hrvatskom,
srpskom) riječ поль-polь nalazi se u korijenu više riječi: polovina, pola, polovica,
poloviti, prepoloviti, raspoloviti, polovan, polovnjak, polovičnost, polubrat,
polusestra, polumjesec, polutak, polutka...;P. Skok, Etimološki riječnik s-h jez. str.697
33
prepolovjatisa... to je zbog dužine ove riječi, u srednjevjekovnom

narodnom govoru korišten kraći oblik ove riječi - prepol.
Značenje staroslavenske riječ преполь-prepolь održalo se do danas

u makedonskom jeziku gdje se sa njom označava nešto što je
prepolovljeno, savijeno preko pole. U centralnoj Makedoniji, oko
Velesa za neku stariju osobu koja hoda potpuno previjena u pasu
kaže se oda prepol.58 Riječ препол-prepol očuvana je i u sinonimu
prepolovac kojim se označavala osoba koja je na polovini svojeg
životnog vijeka.59 Riječ преполь-prepolь očuvala se i u imenima
mjesta Pole (zaselak kod Makarske), Pola (ždrijelo u Pivi), Prepolac
kod Kuršumlije i Prepolno u Hrvatskoj .60
58
Dr. Ferid Muhić – Lično istraživanje
59
60
34
Đura Daničić u svojem Rječniku iz književnih starina srpskih navodi

više oblika za srednjevjekovnu riječ поль – polь –polovina...61
поль-прјадах јемоу поль царствиа блгарскаго (prjadah jemou

polь carstvia blgarskaga);
br.22: полγ-вь незапу вь полу ноти вьиль бисть (vь nezapu vь
polu noti vьilь bistь);
br. 84: полѣ-како дјале на полја (kako djale na pol-ja);
br. 86: полни-вodа да имь јестна полни (voda da imь jest na
polni);
br.312: поли-кои ѥ град биω у држаније намас Павлом на поли
(koi je grad bio u držanije nama s Pavlom na poli);
(301)полє-(да є на полє-da je na pol-je);
61
Đ. Daničić: Rječnik iz književnih starina srpskih, Beograd 1863, str. 354
35
br. 456: поли-да им хоћу разредитиправо на поли госпонство

моје (da im hoću razrediti pravo na poli gosponstvo moje);
br. 296: поω-с правјами котари реченуга града Сокола и поу
жупе конавлуске
(s pravjami kotari rečenuga grada Sokola i pou župe konavluske)
U navedenim primjerima iz Daničićevog riječnika nalazi se i onaj

pod br. 301 u kojem je riječ полє-pol-je (да є на полє-da je na pol-
je). Glas є u srednjevjekovnom govoru bio je dvoglas i izgovarao se
kao je (єлико (jeliko), єму (jemu)... Međutim, poslije glasova л-l i н-
n, svi srednjevjekovni dvoglasi (ja, je, ju) gubili su glas j i izgovarali
su se samo kao e ili a. Istovremeno л-l i н-n, koji su se nalazili
ispred ovih dvoglasa, izgovarali su se kao љ-lj i њ-nj.62 Prema tome
srednjevjekovna riječj полє-pol-je izgovarala se kao поље-polje i sa
njom su označavane polovine. Prefiks pre i riječ поль-polь činili su
složenicu преполь (prepolь) – препољ (prepolj) u jednini i
složenicu преполє-prepol-je, prepoli, (препоље-prepolje) u
množini. Sa ovim sinonimom, sa ovom složenicom, označavano je
ono što je prepol(ovljeno), ono što je razdijeljeno, odnosno prostor
ili mjesto koje ima dvije полє-pol-je (поље-polje), odnosno dvije
polovine, prostor koji je nečim razdijeljen, sredina..63
Srednjevjekovna, staroslavenska riječ преполь-prepolь (препољ-
prepolj) nalazila se i u imenu srednjevjekovnog Prijepolja. To ime u
h historijskim dokumentima spominje se kao: Prepol, Prepollie,
Prepoli... Riječju преполь-prepolь, преполє-prepol-je (препоље-
prepolje) kao nazivom za naselje, označeno je prepolovljeno
naselje, naselje sa dvije полє-pol-je = поље-polje, sa dvije polovine,
naselje sa dva dijela.
Šta je to što je bilo prepolovljeno, u slučaju srednjevjekovnog
Prijepolja? U vrijeme kad se formiralo prvobitno, srdnjevjekovno
naselje na mjestu današnjeg Prijepolja ono se formiralo, kao što je
naprijed objašnjeno, na prostoru kojeg je, skoro po sredini,
presjecala rijeka Mileševka dijeleći taj prostor na dvije полє-pol-je,
na dvije поље-polje, na dvije polovine.
62
Matica Serbska, Serbske ljetopisi 1827. II častica, god. III, str.115, Budim 1827.g.
63
Rjecnik srpskog ili hrvatskog jezika, Jugosl. akad. 1935. god. knj. 9, str.574; P.
Skok, Etimološki riječnik s-h jez. str. 696; S. Petković - Rečnik staroslovenskog
jezika, S. Karlovci 1935. god. str. 183
36
Tok rijeke Mileševke presjecao je na dvije полє-pol-je, na dvije

поље-polje, na dvije polovine prostor na kojem se formiralo
srednjevjekovno Prijepolje
Na lijevoj obali Mileševke, na lijevoj polovini, na lijevoj пољи-polji,

nalazio se jedan dio tadašnjeg naselja. Na tom prostoru je jedan dio
današnjeg Centra. Na na desnoj obali, na desnoj polovini, na desnoj
пољи-polji, nalazio se drugi dio naselja. Na tom prostoru su
današnji Vakuf, Mejdan, Musala.
Prema tome, nazivom Преполь-Prepolь (Препољ-Prepolj),
odnosno Преполє-Prepol-je (Препоље-Prepolje) označeno je
naselje koje se nalazilo na dva, rijekom razdvojena dijela, na dvije
полє-pol-je = поље-polje, na dvije polovine.
37
Lijeva polovina, lijeva поль – polь = пољ-polj

od srednjevjekovnog Преполь-Prepolь = Препољ- Prepolj,
odnosno Преполя-Prepol-ja = Препољa-Prepolja, današnjeg
Prijepolja
Na gornjoj fotografiji, snimmljenoj 1897. god. vidi se dio Prijepolja,

od toka Mileševke gdje se nalazi most pa do pušinskog potoka
(potok koji sa Pušine, pored gradske pijace i Hamama teče prema
Mileševci). Na ovom prostoru se u srednjem vijeku nalazila lijeva
polovina, lijeva пољa-polja, tadašnjeg Prijepolja. U to vrijeme kad
se formiralo prijepoljsko naselje pušinski potok, kao i ostali potoci
koji su sa okolnih brda tekli prema Mileševci i Limu, formirao je
masivnu i prostranu plavinu. Zbog toga je naseljavanje bilo moguće
samo na prostoru između Mileševke i korita ovog potoka.
Sa srednjevjekovnom riječ поль-polь, полє-pol-je, koja se
izgovarala kao пољ-polj, поље-polje, označavane su polovine.
Međutim sa ova riječ imala je još jedno značenje i to: obala, obale,
strane, preko .64
64
S. Petković - Rečnik staroslovenskog jezika, S. Karlovci 1935. god. str. 183
38
Riječ поль, полу, полє - pol, polu, poli u značenju:

1.polovina
2.obala, strana, obale, druge strane
ωб' онь поль-s one strane, preko;
на онь поль-na onu stranu;
со оногω поль-s one strane;
на ономь полу-na onoj strani;
оба полы, по обаполы-s obe strane
(primjeri iz rječnika staroslavenskog jezika)65
Uz prefiks pre koji, između ostalih, ima i značenja: preko, oko, kroz,
mimo, za..., i riječ поль-polь-пољ-polj, полє-pol-je-поље-polje –
obala, strane, nastao je naziv Преполь-Prepolь = Препољ-Prepolj,
Преполє-Prepol-je = Препоље-Prepolje Pored toga što se sa ovim
nazivom označavalo prepolovljeno naselje, naselje sa dvije полє-
pol-je, sa dvije поље-polje, sa dvije polovine, označavalo se i naselje
koje se nalazi oko obala, naselje koje se prostire sa obadvije strane
rijeke. Kao što je naprijed objašnjeno bilo je to naselje koje se
formiralo oko obala Mileševke neposredno prije njenog ušća u Lim.
Pema tome i u ovom slučaju prepolovljenost naselja je bila
osobina po kojoj je naselje označeno, odnosno imenovano.
Međutim to imenovanje srednjevjekovnog prijepoljskog naselja po
njegovoj prepolovljenosti mogla je nastati i na drugi način. Naime,
srednjevjekovno Prijepolje se formiralo istovremeno na dva
razdvojena lokaliteta. Prvi lokalitet je prostor oko obala Mileševke a
65
S. Petković - Rečnik staroslovenskog jezika, S. Karlovci 1935. god. str. 163
39
drugi lokalitet je prostor na obali Lima tamo gdje se on najlakše

mogao preći. U tom slučaju prvi lokalitet je označen kao Donja
Prepolj a drugi lokalitet kao Gornja Prepolj, kako to u svojem
putopisu iz 1664. gid. bilježi Evlija Čelebi.66 Oba ova dijela su, u
stvari dvije полє-pol-je, dvije поље-polje, dvije polovine naselja
koje je prepolovljeno, koje ima dva dijela. To naselje je zbog toga
označeno kao Преполє-Prepol-je, Препоље-Prepolje.
Donja Prepolj se formirala oko Donjih obala a Gornja Prepolj oko
Gornjih obala. Donje obale su bile obale Mileševke. Gornje obale su
bile obale Lima na mjestu gdje se on najlakše prelazio a to je bio
prostor današnjeg Šarampova.
Srednjevjekovna, staroslavenska riječ преполь-prepolь =

препољ-prepolj, преполє-prepol-je=препоље-prepolje od koje
je nastatalo ime srednjevjekovnog Prijepolja imala je jedno,
jedinstveno značenje a to je da se sa njom označava
prepolovljeno, podijeljeno naselje, naselje sa dva dijela.
Srednjevjekovno Prijepolje je bilo upravo tako, odnosno bilo je

prepolovljeno, bilo je iz dva dijela, bez obzira da li su ta dva dijela
samo oni dijelovi prostora kojeg je presjecala rijeka Mileševka ili je
to ono Donje i Gornje Prijepolje. Srednjevjekovno Prijepolje se
formiralo i oko obala bez obzira da li su to samo obale Mileševke
oko kojih se formiralo Donje Prijeplje ili su to obale Mileševke i
Lima oko kojih se grupisalo Donje i Gornje Prijepolje. Mada su se
širenjem grada njegovi nekad odvojeni dijelovi, Donje i Gorenje
Prijepolje, spojili Prijepolje je i danas, u najvećem dijelu,
skoncentrisano oko donjih i gornjih obala , tj. oko obala Mileševke i
Lima.
Iz navedenog slijedi da je srednjevjekovno Prijepolje imenovano, tj.
dobilo je svoje ime po prirodnoj, odnosno reljefno-hidrološkoj
osobini, prostora na kojem je naselje formirano. Taj prostor je bio,
kao i danas, presječen tokom rijeke Mileševke, odnosno naselje se
sastojalo iz dvije полє-pol-je=поље-polje, tj. iz dvije polovine. Na
ovu činjenicu da se u imenu Prijepolja nalazi staroslavenska riječ
поль-polь=пољ-polj полє-pol-je=поље-polje, u značenju:
polovina, pola, sredina, obala, druga strana..., ukazano je i u
Rječniku hrvatskog ili srpskog jezika iz 1935. god.67 gdje se navodi:
66
67
Rjecnik srpskog ili hrvatskog jezika, Jugosl. akad. 1935. god. knj. 9, str. 932; Veliki
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, koji je izdavala Jugoslovenska akademija
znanosti i umjetnosti (JAZU), rađen je skoro sto godina, počev od1887. god. kad je
izdata prva knjiga.
40
Staroslavenska riječ поль-polь (пољ-polj),

полє-pol-je (поље-polje= u imenu Prijepolja
Prema tome riječ polje, koja se nalazi u imenu Prijepolja od

njegovog nastanka pa do danas, ne odnosi se na ravnicu, na polje
nego je to srednjevjekovna riječ полє-pol-je=поље-polje sa kojom
su označavane polovine, obale, druge strane. Znači, поль-
polь=пољ-polj je oblik za jedninu a полє-pol-je=поље-polje oblik
za množinu.
Međutim, ne treba odbaciti ni mogućnost da je naziv Prijepolja

formiran od prefiksa pre (prije, ispred...) i riječi поль-polь=пољ-
polj - полє-pol-je=поље-polje (polovine, obale, druge strane. U tom
slučaju značenje naziva Prijepolje bilo bi (naselje) prije obala,
naselje prije polovina, naselje prije prostora gdje rijeka polovi,
razdvaja teren. Mileštevka je polovila, razdvajala prostor na kojem se
i obrazovalo najstarije Prijepolje. Istovremeno je i Lim polovio,
razdvajao prostor na kojem se formiralo naselje od prostora ravnice
(Šehovića polje) koja je bila glavna, obradiva, poljoprivredna
površina tog naselja.
U citiranom tekstu o Prijepolju, u Rječniku hrvatskog ili srpskog
jezika, naveden je i citat o pokušaju Đure Daničića da objasni ime
Prijepolja:
41
Daničić je uzeo primjer iz „srbulje“, odnosno iz Охтоих-а (Ohtoih-a)

iz 1537. god. u kojem se spominje ime Prijepolja:
( ωть мѣста Приѥполѩ - ot mjesta Prijepolja)68
Đ. Daničić potom u svojem Rječniku iz književnih starina srpskih

upisuje Prijepolje:
(Прѣполѥ, мјесто у Херцеговини: ωть мѣста Приѥполѣ.
В. прим. 14. cf. Приполѥ
Prjepol-je, mjesto u Hercegovini: ot mjesta Prijepolja. V.prim.
14. cf. Pripol-je 69
Đ. Daničić potom iznosi svoj lični sud da je ovo Прѣполѥ
(Prijepolja) griješkom zapisano ime Prijepolja jer je, po njemu,
trebalo pisati Prepolje. On, je smatrao da je ime Prijepolja nastalo od
riječi pre i polje, jer je, po njemu na tom mjestu gdje je danas
Prijepolje od pre, od ranije bilo polje.70 Međutim, ova Daničićeva
pretpostavka o nastanku imena Prijepolja nije tačna jer prefiks pre
koji se nalazi u imenu Prijepolja ne znači samo prije, ranije već je on

i glagolski prefikst u riječi prepoloviti. Istovremeno riječ polje koja
se nalazi u imenu Prijepolja, nije imenica i ne odnosi se na ravnicu,
na polje, kako je to Đ. Daničić pretpostavljao, nego je u svezi s
riječima 1 pol, 1 pola, kako je navedenou Rječniku hrvatskog ili
srpskog jezika71 a što je detaljno objašnjeno i u ovom radu.
Već je ranije navedeno da putopisac Evlija Čelebi 1664. god. bilježi
ime Donjeg Prijepolja kao Ašagi Prepol – Donja Prepol.72 Isto tako
u dokumentima osmanske administraciji Prijepolje se sve do 1912.
god. označavalo sa imenom Prepol.73
68
V. Karadžić, Primjeri srpsko-slavenskoga jezika, Beč, 1857. god. str. 376;
Gramatički i polemički spisi Vuka S. Karadžića, knjiga III, Beograd 1896. god.,
str.376; Srbulje su stare rukopisne ili štampane crkvene knjige iz 15. i 16. vijeka,
pisane staroslavenskim jezikom koje je pri seobama srpsko stanovništvo prenijelo u
Ugarsku
69
Đ. Daničić: Rječnik iz književnih starina srpskih, Beograd 1863, str.499.
70
71
72
73
http://www.postman.com.tr/makaleler/Postal%20location%20List%20II(1).pdf
42
Yeni Pazar, Seniçe, Yeni Varoş, Prepol, Prepol'den Taşlıcâ’ya,

Taşlıca,Hoçeşli,Taşlıca:Maârif, Kolaşin, Akova, Berâne...74
Spisak mijesta u kojima se se, u vrijeme Osmanske Imperije, nalaze

poštanske i telegrafske stanice.
Imenom Prepol se i danas u turskoj hhhistorijografiji označava

Prijepolje što se vidi iz slijedećeg primjera:
PREPOL, sırpça-hırvatça Prijepolje, Yugoslavya’nın Bosna –

Hersek bölümünde kasaba. Lim suyu kenarında. Osmanlı devrinde
Taşlıca sancağına bağlı kaza merkeziydi75
Naziv srednjevjekovnog Prijepolja - Prepol očuvao se i danas kao

prezime kod Bošnjaka čiji pretci su iz Prijepolja odselili u Tursku.
Ben Hasan Prepol, Ankara Üniversitesi Sinoloji Bölümü ikinci.

Hasan Pepol: “Çin’i her zaman için76
Ovo Prepol, koje se susreće kao prezime kod iseljenika iz Prijepolja

a čiji potomci danas žive u Turskoj, isto je kao i prezime Prijepoljac
koje se danas susreće u Sarajevu i nekim drugim mjestima.
Svi prezentirani osmanski dokumenti u kojima se spominje ime
Prijepolja kao Prepol, kako oni najstariji iz druge polovine XIV
vijeka tako i oni iz XIX vijeka, ukazuju na to da je u osmanskom
jeziku sve do danas sačuvano izvorno, srednjevjekovno ime
Prijepolja – Prepol. Čak i 1664. god. E. Čelebi u svojem putopisu
bilježi ime Prepol kao naziv za tadašnje Prijepolje iako je tada naziv
naselja već bio promijenjen u Prijepolje. Potvrđuju to putopisi hadži
Jusufa Livnjaka iz 1615. god. u kojem je ime Prijepolja upisano kao
Prije (je) Polje i dubrovčanina Jakete Palmotića iz 1668. god. u
kojem je ime Prijepolja zabilježeno u obliku Priepolje. Ovo je
potvrda da je i u vrijeme Evlije Čelebi i njegovog boravka u
74
Ahmed Şerîf Bey'in 1910 Yılında Arnavudluk Gezisi Notları Tanîn Gazetesi'nin
Önsözü
75
http://www.vik2.com/prepol/
76
http://turkish.cri.cn/1/2007/02/13/1@66412.htm
43
Prijepolju tadašnje stanovništvo ime Prijepolja izgovaralo u

današnjem obliku. Međutim, Evlija Čelebi u svojem putopisu ipak
bilježi srednjevjekovno ime Prijepoolja – Prepol. Taj naziv Evlija
Čelebi nije mogao čuti od stanovništva već ga je uzeo od tadašnjih
osmanskih vlasti u Prijepolju. Radi se o tome što je u osmanskom
sistemu bilo pravilo da se, nakon što je prvi put upisan u njihove
dokumente naziv nekog mjesta, taj naziv u dokumentima više nikad
ne mijenja. Kad je uspostavljena osmanska vlast u prijepoljskom
kraju 1465. god. tada je upisano ime Prepol kao naziv tadašnjeg
Prijepolja. U svojoj adminstraciji osmanska vlast nikad više nije
promijenila taj naziv. Čak ni poslije XVI vijeka kad je izgovorni
oblik tog naziva promijenjen u današnji oblik-Prijepolje.
Historijski dokumenti prezentirani u ovom radu potvrđuju:

Da je ime Prijepolja formirano od praslavenskih i staroslavenskih
riječi pre i polь stim što su ove dvije riječi imale slijedeća značenja:
- pre kao imenica u značenju prije, ispred
-pre kao sufik u riječi prepoloviti, preko, oko, kroz, mimo, za,
prostiranje preko nečega, razdvajanje...
- polь, polie, kao imenica u značenju polovina, polovine; obala,
obale
- polie, pol-je kao oznaka za ravnicu, polje.
Zbog toga se postavlja pitanje:

Koja je, od dvije prezentirane mogućnosti o nastanku prijepoljskog
imena vjerovatnija, odnosno postavlja se pitanje da li je ime
Prijepolja nastalo od srednjevjekovne riječi prepolie, prepol-je u
značenju naselje pre polja, naselje prije polja, naselje ispred kojeg je
polje ili je to ime nastalo od srednjevjekovne riječi prepol, prepolie u
značenju: prepolovljeno naselje, naselje sa dvije polь, polie, sa dvije
polovine?
Odgovor na ovo pitanje, u najkraćem, glasio bi:
Ako bi se moglo potvrditi da se sa srednjevjekovnom riječju polь,
polie, pored toga što su se sa njom označavale polovine, označavalo i
polje onda bi bila vjerodostojnija prva mogućnost, odnosno to bi
značilo da je sa srednjevjekovnim prepol, prepolie označeno naselje
prije polja, naselje ispred kojeg je polje.
Ako bi se pak pokaže tačnim da su se sa srednjevjekovnim polь
polie označavale samo polovine i obale onda bi bila vjerovatnija
druga mogućnost, odnosno to bi značilo da je sa srednjevjekovnim
prepol, prepolie označeno prepolovljeno, razdijeljeno naselje, naselje
oko dvije obale, naselje oko obala...
44
Historijski dokumenti prezentirani u ovom radu potvrđuju još dvije

bitne činjenice i to:
1. Da se Prijepolje, od srednjeg vijeka pa do danas, spominje pod
imenima: Prepolis-1332.; Prepollie-1343. i 1359.; Prepol-1345;
Prepolie-1398.; Pripolle-1413.; Pripogle-1423.; Prepolie-1477.;
Priepole, Prepulye-1533.; Prijepole–1537.; Preyopoli (aliter
Priepole)-1556.; Prepo-ville–1547.; Prepul'ij–1550.; Preyopoli–
1556.; Prepaglia–1580.; Prepoli-1600.; Prepol-1664.; Pripolje–
XVII vijek; Prijepolje-1818. god. Za sve ove oblike prijepoljskog
imena koji se navode u h historijskim dokumentima smatralo se da
su to latinizirani oblici naziva Prijepolje. Smatralo se, naime, da oni
koji su dolazili iz Mletaka (danas Venecija, Italija) i Dubrovačke
Republike nisu mogli zapisati ime Prijepolja onako kako ono glasi
već su to ime prilagođavali svojem pismu i svojem govoru. Međutim,
u tom slučaju postavlja se pitanje kako su onda francuski, njemački
a posebno osmanski bilježnici, sa svojim francuskim, njemačkim i
osmanskim pismom i jezikom, mogli zapisati ime tadašnjeg
Prijepolja u skoro istom obliku kako su ga zapisivali Mlečani i
Drubrovčani. Ovo, u stvari, potvrđuje činjenicu da su svi oni
zapisivali originalno ime tadašnjeg Prijepolja neznatno ga
mijenjajući samo u nekom glasu. U svim zapisima imena tadašnjeg
Prijepolja osnova je uvijek ista i glasi Pre ili Pri dok je drugi dio
imena uvijek pol, poli, polie. Zbog toga se sa sigurnošću može reći
da zapisi srednjevjekovnog imena Prijepolja, kao što su oni
dubrovački iz 1343. i 1345. u kojima se Prijepolje prvi put spominje
kao Prepol i Prepolie, nisu latinizirani oblici današnjeg imena
Prijepolja nego su to potpuno tačno zapisani tadašnji nazivi
Prijepolja. Kasniji zapisi prijepoljskog imena bili su ili tačni ili
neznatno, glasovno izmjenjeni.
2. Da je prvobitno ime Prijepolja u obliku Prepolь, Prepol-ie,
Prepol-je, bilo u govornoj komunikaciji stanovništva od vremena
doseljavanja slavenskog stanonovništva na prostore Srednjeg
Polimlja pa do kraja XV vijeka. Današnji oblik prijepoljskog imena-
Prijepolje u upotrijebi je oko 500 godina, tj. od početka XVI vijeka
(srbulja iz 1537. god.) pa do danas (1500.-2000). god..
Današnje ime Prijepolja
Staro, srednjevjekovno ime Prijepolja u obliku Prepolь, Prepol-ie

vremenom je promijenilo svoj izgovorni oblik. Dobilo je formu koju
danas ima - Prijepolje. Kao što je naprijed objašnjeno staroslavenski
sufiks pre tako je izgovaran samo među slavenskim narodima u
istočnim dijelivima Balkana (Bugarska, Makedonija, Srbija). U
45
srpskom jeziku je to pre, u makedonskom je to pred a u bugarskom

predi. Međutim, u govoru stanovništva zapadnih, centralnih i
jugozapadnih dijelova Balkana (Bosna i Hercegovina, Hrvatska,
Crna Gora) umjesto pre razvilo se, takođe u srednjem vijeku, pri i
prije sa dugim slogovima, na primjer: prijelaz umjesto pelaz, tj.
prijelaziti, umjesto prelaziti.77 Tako je i u slučaju srednjevjekovnog
naziva Преполє-Prepol-je=Препоље-Prepolje došlo do toga da se
taj naziv, u govoru stanovništva, izgovara sa početnim prefiksom
прије-prije, odnosno kao Пријепоље-Prijepolje.
Do ove promijene u izgovoru imena Prijepolja došlo je promijenom
stanovništva na prostoru srednjeg Polimlja. Srednjevjekovno
stanovništvo koje je formiralo ime starog Prijepolja u obliku
Преполь-Prepolj=Препољ-prepolj, Преполє-Prepol-je=Препоље-
Prepolje u najvećoj mjeri je odseljeno sa prostora Srednjeg Polimlja
tokom migracija stanovnijštva koje su bile intezivne tokom pojedinih
historijskih perioda. Jovan Cvijić, u svojoj studiji Balkansko
Poluostrvo ističe da je šira oblast ovog dijela Sandžaka kroz više
vijekova predstavljala najveću metanastazičku vratnicu, odnosno
teritoriju preko koje su vršene migracije stanovništva od juga i
jugozapada prama sjeveru78. Veliko raseljavanje srednjegvjekovnog
stanovništva sa ovog prostora desilo se nakon 1459. god. kad je na
ove prostore svoju vlast proširila Osmanska Imperija. U detaljnom
popisu ovih krajeva iz 1477. god. više naselja je označeno kao mezre
što je značilo da su to naselja gdje imaju ostaci kuća, bunareva,
grobalja... ali su pusta, bez stanovnika, napuštena.79
Posebno velika migracija stanovništva iz šire zone prijepoljskog
kraja desila se nakon Austrijsko-Turskog rata od 1683. do 1695. god.
U ovom ratu Austrija je napravila dogovor sa Srpskom pravosavnom
crkvom da Srbi budu na strani Austrije. Austrija je potisnula
osmansku vojsku sve do današnjeg Skoplja. Međutim, nakon dvije
godine osmanska vojska se oduprijela austrijskim napadima pa je
došlo do toga da su Osmanslije povratile sve teritorije koje su
austrijanci bili zauzeli. Tako je Austrija u ovom ratu doživjela totalni
poraz. Tada je najveći dio srpskog stanovništva sa prostora Kosova,
Južne Srbije... kao i sa prostora prijepoljskog kraja napuštio svoja
staništa, odnosno sa austrijskom vojskom se povukao i naselio u
oblastima sjeverno od Save i Dunava, u Vojvodini
Nakon migracija stanovništva sa prostora prijepoljskog kraja ovdje
će se, od kraja XV vijeka, naseliti stanovništvo koje je došlo sa
južnih prostora Bosne i Hercegovine, Crne Gore... To stanovništvo
77
P. Skok, Etimološki riječnik s-h jez. str. 696
78
J. Cvijić, Balkansko Poluostrvo, Beograd 1965., str. 187.
79
Poimenični popis sandžaka vilajeata Hercegovina, OIS, 1985. god.
46
govorilo je drugim jezicima. Potvrđuje to i zapis E. Čelebi iz 1664.

god. gdje on navodi da stanovnici Prijepolja govore bosanski, srpski,
bugarski i latinsk80. Bosasnkim jezikom govorilo je i muslimansko i
pravoslavno stanovništvo koje je doseljeno sa prostora južne i
jugoistočne Bosne i Hercegovine. Srpskim jezikom govorilo je
starosjedilačko stanovništvo. Bugarskim je označen jezik Vlaha kojih
je u to vrijeme bilo dosta na ovom prostoru. Latinskim su govorili
brojni dubrovački i mletački trgovci koji su u Prijepolju imali veliku
trgovačku koloniju.
Novodoseljeno stanovništvo imalo je drugačiji izgovor pojedinih
riječi. Prefiks pre u govoru ovog stanovništva glasio je prije. Uz riječ
prije i staroslavensku riječ полє-pol-je oni su nastavili izgovrati
srednjevjekovni naziv Преполє-Prepol-je kao Prijepolje, odnosno
onako kako se ime Prijepolja i danas izgovara.
Ova promijena stanovništva, odnosno ova promijena u izgovoru
imena Prijepolja nije se desila naglo, nije se desila u nekom brzom i
kratkom periodu. U spomenutoj srbulji iz 1537. god. zabilježeno je
ωть мѣста Приѥполa (ot mjesta Prijepolja)81 što znači da je već
tada bilo onih koji su taj naziv tako izgovarali i pisali. Ovu
promijenu u izgovoru imena tadašnjeg Prijepolja bilježi i Francuz
Melchior Seydlitz koji je kroz Prijepolje prošao 08. jula 1556. god. U
svojem putopisu Seydlitz navodi da je došao u selo Preyopoli (aliter
Priepole)82. On prvo upisuje ime mjesta kao Preyopoli a potom
dodaje aliter Priepole . Aliter na latinskom jeziku znači na drugi
način. Ova njegova zabilješka ukazuje na činjenicu da je u tom
periodu, jedan dio stanovništva izgovarao ime naselja sa početnim
sufiksom pre a drugi dio stanovništva je to pre izgovarao kao prie,
prije.
Ovo je istovremeno i potvrda toga da se promijena u izgovoru imena
tadašnjeg Prijepolja, od Prepolь, Prepol-je u Prijepolje počela
dešavati već krajem XV i početkom XVI vijeku. Bila je to direktna
poslijedica doseljavanja stanovništva koje je u svojem govoru
umjesto pre imalo prije. Promijena u izgovornom obliku imena
Prijepolja vidi se i iz putopisa Hadži Jusufa Livnjaka koji je kroz
Prijepolje prošao 1615. god. i u svojem putopisu bilježi ime
Prijepolja u obliku Pryyepole (Prijepolje). Pošto je ovo zapis domaće
osobe, osobe koja nije bila stranac, onda je ovo najbolja potvrda toga
da je u to vrijeme srednjevjekovno pre u imenu Prijepolja već bilo
zamijenjeno sa prije.83 Ovu promijenu u izgovoru imena Prijepolja,
80
81
82
Petar Matković – Putovanja po Balkanskom poluotoku u XVI vijeku – JAZU, Rad,
1887. knj. 16
83
Gazi Husrev-begova biblioteka, Hronika Muhameda E Kadića, knj. 3, str. 177
47
odnosno promijenu srednjevjekovnog sufiksa pre u prije potvrdjuje i

zapis Jakete Palmotića iz 1667. god. U svojem ljetopisu on navodi
ime Prijepolja u obliku Priepolje.84 Za razliku od mletačkih,
venicajanski, francuskih... i drugih neslavenskih putopisaca koji su
ime Prijepolja bilježili latinskim, francuskim... jezikom, Jaketa
Palmotić, kao dubrovčanin, pisao je slavjanskim tj. narodnim
jezikom. Zbog toga je njegovo bilježenje imena Prijepolja 1667. god.
u obliku Priepolje izuzetno važno.
Tu promijenu u izgovoru imena Prijepolja najbolje pokazuje jedan
historijski dokument u kojem su zabilježana obadva oblika
prijepoljskog imena. U „Ljetopisu matice srbske“ iz 1831. god
navode se osobe koje su u ranijim vjekovima pomagale štampanje
crkvenih knjiga. Među tim osobama je i Mileševski parasklisiar
Gennadije iz Prijepolja.85
U istom ovom dokumentu, u dijelu gdje se navode mjesta gdje su

nekad postojale štamparije u kojima su se štampale crkvene knjige,
navodi se i nekadašnja štamparija u Mileševu kod Prepolja
U svom Rječniku (ne Rečniku) iz 1818. god. Vuk Karadžić bilježi

ime Prijepolja u današnjem obliku: Пријепоље86, što ukazuje na to
da je tada ovo ime bilo opšte za svo stanovništvo ovog prostora.
Glasovne promijene u izgovoru pojedinih naziva, kao što se desilo u

slučaju Prijepolja, bile su vrlo česte upravo zbog doseljavanja
stanovništva sa drugim govornim, odnosno jezičkim
karakteristikama. Na taj način promijenjeno je i ime Sjenice koja je u
srednjevjekovnom periodu imenovana kao Senice. Iz istog razloga
promijenjeno je ime sandžačkog grada Bijelog Polja jer je njegov
84
Jaketa Palmotić Gjonorić-Dubrovnik ponovljen, Dubrovnik 1878. god., Pjevanje
IX, stih 48, str. 174
85
Ljetopis Matice serbske (Serbskij ljetopis), častica prva, godina VII, u Budimu
1831. god. str. 45-46
86
V. Karadžić – Srpski Rječnik istolkovan njemačkim i latinskim riječima, Beč 1818.
god. str. 657., Harvard University Library, KF 17199.
48
izvorni naziv, prema tvrdnji lingviste Radomira Ilića, bio Vijelo Polje
ili Vjelopolje što je značilo blago izvijeno polje ili vito polje 87 U
nekim slučajevima dolazilo je i do potpune promijene naziva, kao što
se desilo sa nazivom Skenderpašina Kasaba koji je početkom XVIII
vijeka promijenjeno u Nova Varoš.
Navodeći Prijepolje u svojem Rječniku 1818. god. V. Karadžić
bilježi da je to grad i varoš. Ovaj njegov navod ukazuje na
podijeljenost Prijepolja na dva dijela; na muslimanski i pravoslavni,
odnosno na bošnjački i srpski dio. Riječ kasaba, sa kojom se
označvalo manje urbano naselje sa muslimanskim stanovništvom, V.
Karadžić je zamijenio sa riječju grad. Terminov varoš u srpskomm
jeziku označavalo se manje urbano naselje sa samo pravoslavnim
stanovništvom. Na prvim fotografijama Prijepolja koje je 1897. god.
snimio austrijski oficir ovi dijelovi Prijepolja označeni su kao turska
četvrt (današnji Centar) i srpska varoš (širi prostor oko prijepoljske
pravoslavne crkve). Na ovu podijeljenost Prijepolja na dva dijela
ukazuje i zapis putopisca Pavla Kontarina 1580. god 88, kao i Evlija
Čelebi 1664. god. koji navodi da se Prijepolje sastoji iz dva dijela:
Donjeg i Gornjeg Prijepolja.
Od početka XIX vijeka dolazi do veće izgradnje na prostoru
dotadašnjeg i Gornjeg i Donjeg Prijepolja, odnoso do širenja ovih
naselja na prostor koji je bio između njih a koji je do tad bio pust,
nenaseljen. Bio je to međuprostor koji je bio dosta nepovoljan za
naseljavanje, plavljen bujičarskim potocimma a u središnjim
dijelivima povremeno plavljen vodama Lima. U prvoj polovini XIX
vijeka dolazi do podizanja prijepoljske pravoslavne crkve i širenja
Srpske varoši oko nje, kako to bilježe historijski dokumenti, upravo
u dijelu između dotadašnjeg Donjeg i Gornjeg Prijepolja. Od tad se
ova dva, do tada razdvojena dijela Priepolja, sve više spajaju i
postaju jedna cijelina. Tada iz govorne komunikacije nestaju i nazivi
Donje i Gornje Prijepolje i ostaje samo Prijepolje.
Od Prepolj, Prepol-je do Prijepolje

Ime Prijepolja pripada grupi starijih toponima. Iako je prihvaćeno
mišljenje da je Prijepolje formirano polovinom XIII vijeka moglo bi
se ipak tvrditi da je na prostoru današnjeg Prijepolja postojalo naselje
daleko prije tog perioda. Najvjerovatnije je da je ovdje postojalo
naselje i u vrijeme Ilira koji su do VIII vijeka naseljavali ove
prostore. Pošto je ime Prijepolja, u obliku Prepolь, Prepol-je
87
Radomir ilić, Semantika starih slovenskih toponima crnogorskog śevera,
maticacrnogorska, Matica, zima 2010, str. 108.
88
1895, knj. 124, str. 74
49
slavenskog porijekla onda bi se moglo tvrditi da je ovaj naziv

formiran u vrijeme doseljavanja Slavena na ove prostore. Kako
je izgledalo to najstarije prijepoljsko naselje ne može se govoriti
na osnovu nekih konkretnih pokazatelja. Ne postoje arheološki
ili neki drugi dokazi o tome. Ostatci građevina iz perioda kad je
Prijepolje formirano kao naselje nisu mogli biti sačuvani jer su
ti objekti pravljeni od materijala koji su imali kratak vijek
trajanja, odnosno od drveta, zemlje, slame...
Tipovi kuća starih Slavena
Ovakvi tipivi kuća sigurno su podizani i u njstarijem,

srednjevjekovnom Prijepolju. Oni su bili osnovni objekti za življenje
u dužem vremnskom periodu, onsnosno kroz više vijekova.89
O izgledu tog najstarijeg prijepoljskog naselja, tj. o izgledu tih
najstarijih objekata za življenje, može se govoriti na osnovu nekih
posrednih pokazatelja. Ti pokazatelji su, u prvom redu, stari objekti
za življenje koji su se na ovim prostorima, u nekim oblicima, održali
sve do XX vijeka.
Stambeni objekti, busara (lijevo) i lubara (desno)
89
Milenko Radović, Tipovi Slovenskih kuća, Beograd, str. 36
50
koje je u okolini Prijepolja 1908. snimio Jovan Cvijić.90
Busara, kao objekt za življenje bila je građena od busenova

naslaganih na kupasto postavljene oblice. Lubara je bila manji
objekat od drvenih oblica a pokriven oguljenom korom drveta. No, u
kasnijim periodima na prostoru prijepoljskog kraja, kao i u tadašnjem
Prijepolju došlo je do podizanja većih, krupnijih objekata za
življenje. Bit će to u prvom redu brvnare a nešto kasnije i objekti pri
čijoj gradnji se kombinuju drvo i kamen.
Objekti za stanovanje snimljeni u okolini Prijepolja 2009. god.
90
J. Cvijić, Balkansko poluostrvo, Beograd, 1965. god., str.176
51
Kuće u prijepoljskom dijelu Brijeg snimljene 1955. god.

Poznata je historijska činjenica da na Balkanu nije bilo gradova prije
širenja Osmanske Imperije na ove prostore. Sa dolaskom Osmanlija
na prostore Balkana dolazi i do formiranja prvih gradova u kojima se
počinju graditi bolji, moderniji, fukcionalniji i trajniji objekti.
Kuća u Prijepolju u XIX vijeku
U tom periodu i Prijepolje počinje dobijati formu urbanog naselja.

Već u XVI vijeku Prijepolje dobija formu kasabe a taj urbani oblik
zadržat će praktično sve do XX vijeka.
Prijepolje snimljeno krajem XIX vijeka

52
Prijepolje je od svojeg forimiranja pa sve do XX vijeka imalo

osobine seoskog naselja. Bez obzira na to što će Prijepolje nakon XV
vijeka, odnosno nakon dolaska Osmanlija na ove prostore, doživjeti
određen stepen urbanizacije i pretvaranje u kasabu, ono će ipak u
pogledu djelatnosti njegovog stanovništva i dalje biti selo. U
detaljnom popisu stanovništva u Prijepolju 1477. god. Prijepolje je
upisano kao veliko selo koje je istovremeno i pazar, pazarište sa 155
domova, 38 neoženjenih i 2 hudovice. U Prijepolju je te 1477. god.
proizvedeno 680 lukana (60,2 tone) pšenice kao i znatne količine
prosa, ječma, raži, zobi. Uz sve to u Prijepolju je tada proizvedeno
5.600 medri – 90.000 litara džibre od grožđa od koje se dobijalo
vino. Te godine stanovnici Prijepolja su platili 80 akči poreza za
držanje svinja i 345 akči za držanje sitne stoke. 91. U svojem putopisu
iz 1556. god. francuz Melchio Sezdlitz bilježi da je Preyopoli selo.92
Dio Prijepolja krajem XIX vijeka.

Na ovom prostoru je danas stambeni blok „Podvaroš“
Međutim, kako je Prijepolje još od srednjeg vijeka bilo pazarište, trg

za razmijenu i prodaju različitih roba onda je istovremeno sa
poljoprivrednom proizvodnjom u Prijepolju i trgovina bila djelatnost
jednog dijela ovdašnjih stanovnika. Trgovina i zanatstvo su bile
djelatnosti koje su dovele do toga da Prijepolje od klasičnog sela
preraste u kasabu (kasaba-manje urbano naselje sa muslimanskim
stanovništvom ili sa većinskim muslimanskim stanovništvom). U
svojem putopisu iz 1664. god. E. Čelebi navodi da je Prijepolje
91
F. Šantić – Prijepoljski kraj u XV veku, Prijepolje 1989. god. str. 66-75
92
Petar Matković – Putovanja po balkanskom poluotoku XVI. vieka, JAZU, RAD,
18896. god. knj 46
53
kasaba. Međutim, i u kasabi Prijepolje poljoprivreda je bila jedna od

osnovnih djelatnosti ovdašnjeg stanovništva. To je, u stvari, uz
trgovinu i zanatstvo, bila osnovna djelatnost prijepoljskog
stanovništva isve sve do 1960-tih godina kad se počinju razvijati i
neke industrijske djelatnosti. U to isto vrijeme, nakon 1960-tih u
Prijepolju je zabranjeno dalje „držanje“ stoke93. Od 1960-tih
Prijepolje ubrzano dobija formu gradskog naselja pa je danas to grad
sa oko 15.000 stanovnika.
TOPONIMIJA PRIJEPOLJA
1. Konaci – Prostor sa lijeve strane Lima gdje se danas nalazi nova

prijepoljska gimnazija, zgrada elektrodistribucije, stambeni blok...
Naziv Konaci nastao je od riječi konak kojom se, pored ostalog
označava i bolja kuća; saraj, dvor, rezidencija. Na ovom prostoru
bile su bogate kuće-čardaci familja Šehović pa je po tim konacima
93
Autor ovog rada je 1958. god. počeo pohađati prijepoljsku osnovnu školu. Škola se
nalazila u današnjoj zngradi gradskog muzeja, odnosno uz zgradu opštinske uprave.
Odmah iznad škole, na 20-tak metara iznad škole i iznad opštinske zgrade, nalazila se
golema štala sa govedima. Tu je živio Muhamed koji je bio stariji od nas a kojeg smo
mi znali po nadimku Šorulja. Kad bi se te Šoruljine krave vraćale sa paše one bi znale
trčati središnjom, „glavnom“ ulicom pa smo mi djeca morali bježati u stranu da nas ne
pogaze.
54
ovaj prostor i označen. Zadnji od tih konaka-čardaka koji su ovdje

postojali porušeni su oko 1970. god. Bile su to kuće Mujage i Bida
Šehovića. Naziv Konaci bio je prisutan u svakodnevnom govoru sve
do 1970-tih.
2. Šehovića Polje – Od Konaka, nizvodno na lijevoj strani Lima,
počinje Šehovića Polje. Prostire se do današnje železničke stanice i
magistralnog puta. Prostor je označen po familijama prijepoljskih
Šehovića koji su bili vlasnici cijelog ovog prostora.
3. Hašimbegovića Polje – prostor sa desne strane Lima na kojem se
danas nalazi prijepoljski hotel, fudbalski stadion... Ovo polje je bilo u
vlasništvu prijepoljskih familija Hašimbegović po kojima je prostor i
označen.
4. Vakuf – Dio grada na desnoj obali Mileševke nedaleko od njenog
ušća u Lim. Prostor je označen po vakufu a vakuf je muslimanska
zadužbina koja služi islamskim vjerskim, kulturno-prosvjetnim i
humanim potrebama. Na ovom prostoru uvakufljena je, podignuta
kao vakuf, džamija pa je po tom vakufu prostor nazvan Vakufom. U
svojem putopisu Evlija Čelebi spominje Veznedar-aginu džamiju u
vrhu mosta na Mileševi pa bi to mogla biti upravo ova vakufska
džamija. U produžetku Vakufa, idući prema Brijegu, nalaze se
Mejdan i Musala. Mejdan je prostor za takmičenja, nadmetanja a
musala je otvoreni, lijepo uređeni, ograđeni prostor gdje muslimani
obavljaju namaz.
5. Vinograd – Dio grada na desnoj obali Mileševke blizu njenog
ušća u Lim
6. Podvaroš –Riječju, srpskog jezika, varoš označavano je naselje u
kojem živi samo hrišćansko, srpsko stanovništvo. Na prostoru oko
današnje pravoslavne crkve u Prijepolju živjelo je samo srpsko
stanovništvo. Bio je to srpski dio Prijepolja. Bila je to varoš, srpska
varoš. Prostor ispod te varoši je Podvaroš.
7. Hamam- Dio grada ispod gradske pijace, pored pušinskkog
potoka.
8. Opanak- Dio grada pored gradske pijace a sa desne strane
pušinskog potoka. Ovim nazivom označen je prostor koji ima oblik
opanka, odnosno izdužen uzak prostor između Pušine na jednoj
strani i pušinskog potoka i puta (ulice) na drugoj strani. Na ovom
prostoru nalazila se džamija i mezarje. Mezarje, koje je namjerno
uništeno 1985. god. bilo je najstarije prijepoljsko mezarje.
Najvjerovatnije da je ovo mezarje osnovano u vrijeme osnivanja
Prijepolja kao naselja. Prilikom raskopavanja ovog mezarja na njemu
je otkrivena i podzemna nekropola, grobnica iz ilirskog ili rimskog
perioda.
9. Jabuka – Dio grada na kojem se danas nalazi zgrada opštinske
uprave, gradski muzej i gradska pijaca. Naziv je nastao po tome što
55
se ovaj prostor nalazi na zaobljenom uzvišenju, na uzvišenju koje je

kao jabuka, odnosno ovo je najvisočiji dijo starog Prijepolja i
prijepoljske čaršije. Na ovaj naziv koji danas više nije prisutan u
govoru prijepoljskog stanovništva, podsjećaja jedino naziv starog
restorana Jabuka koji se ovdje nalazi.
10. Čair – Najvisočiji dio Prijepolja koji se nalazi iznad nekadašnje
prijepoljske čaršije. Naziv je nastao od riječi čair-livada. Pošto su
ovo bile livade, sjenokosi na njima su kasnije, zbog prelijepog
pogleda koji se odavdje pruža, podignute begovske kuće. Na
najnižem dijelu Čaira, odmah iznad nekadašnjeg srpskog dijela
Prijepolja, nalazi se i pravoslavno groblje.
11. Sarač potok – Dio grada, uzvodno od pravoslavne crkve, pored
potoka koji sa Ravana teče prema Limu. Naziv je nastao po saračkim
radionicama koje su se ovdje nalazile.
12 Šarampov – Dio grada pored kamenog limskog mosta. Naziv je
nastao od riječi šarampov-vojno utvrđenje, rov. Šarampov koji se
ovdje nalazio bio je iskopan zbog zaštite limskog mosta.
PUTOPISCI O PRIJEPOLJU
U ovom dijelu rada o Prijepolju prezentirano je 12 putopisa u kojima

se spominje Prijepolje. Njih 11 do sada nikad nisu korišteni pri
pisanju o Prijepolju tako da oni do sad praktično nisu bili ni poznati.
Svi putopisi su prezentirani po godinama njihovog nastanka. Od
onog prvog iz 1496. god. do poslednjeg iz 1706. god. Najviše njih je
iz perioda XVI vijeka (1533.-1600. god.) Dbrovački trgovački
dokumenati iz XIV vijeka prvi su historijski dokumenti u kojima se
spominje Prijepolje. Drugu grupu historijskih dokumenata u kojima
se spominje Prijepolje predstavljaju putopisi osoba koje su kroz
Prijepolje prošle u periodu od kraja XV pa do početka XX vijeka.
Popis stanovnika Prijepolja 1477. god.

U historijskom dokumentu prve, najvažnije kategorije iz 1477. god.
popisani su svi muški, punoljetni stanovnici Prijepolja kao i imena
njihovih očeva. Tada je popisana i sva poljoprivredna proizvodnja u
Prijepolju kao i svi drugi oblici tadašnjih poreskih davanja. Sve ovo
sadžano je u detaljnom osmanskom defteru hercegovačkog sandžaka
iz 1477. godine. Pošto se ne radi o putopisu već o katastarskom
popisu to ovaj dokument neće biti ovdje prezentiran. Taj historijski
dokument u kojem se nalazi popis Prijepolja, kao i većeg borja
današnjih prijepoljskih sela, obrađen je u knjizi ”Prijepoljski kraj u
XV vijeku”, koju je ovaj autor objavio 1989. god.
56
Putopis Arnolda Harffa – 1496. god.

Nijemac Arnold Harff, vitez i pobožni putnik, krenuvši od Kelna,
proputova je od 1496. do 1499. god. Italiju, Siriju, Egipat, Arabiju,
Etiopiju, Nubiju, Palestinu, Tursku, Francusku i Španiju. O tom
putovanju ostavio je putopis u kojem bilježi mjesta kroz koja je
prošao. Opisi mjesta i priedjela su opšti i oskudni pa njegov putopis,
što se tiče forme i sadržine spada medju najslabije putopise onoga
vremena. Na povratku iz Palestine išao je od Carigrada kopnom kroz
balkanski poluotok pa u svojem putopisu spominje glavnija mjesta
kroz koja je na tom putu prošao. Što se tiče Balkana jedina vrijednost
ovog putopisa je u tome što je to prvi zapadnjački putopis u kojem se
bilježi pravac kretanja i mjesta na kopnenom putu od Istanbula do
Dubrovnika i Mletaka.
”...Od W. Balne krenuše preko planine u Prištinu (Priština), pa u
Mitrovicu (Miitrix), u zemlju što se zove Srbija (Screrfey, ScerfiaJ, u
Vučitrn (Wolfs-dorne), a od ovud u Novi pazar (Nenwemarsehet).
Dalje kroz Prijepolje (Prepola), Plevlje (Pleuva), Gotzei (Foča ili
Gacko)...94”
U slučaju Prijepoljja posebnu vrijednost predstavlja to što Arnold
Harff u svojem putopisu bilježi taj prvi, orginalni oblik imena
današnjeg Prijepolja u obliku Prepol.
Putopis Benedetta Ramberta – 1533. god.

Proučavajući ovaj putopis P. Matković o njemu piše:
(Poslije jedne pomorske bitke između Mlečana i Osmanlija mletački
Senat donese odluku)
da se odašalje u Carigrad Daniel de’ Ludomci, tajnik umoljena vieća
(Pregadi), muž pametan i izkusan, da ustmeno opravda kod samoga
sultana zbivše se stvari, i da Sulejmanu dokaže, kako je mletačke
brodove nagnala potreba, buduć se osmanski brodovi mletačkim
odveć približiše, pa što je bila noć, i drugo... Ludovicija pratijaše na
tom putovanju u Carigrad rodjeni mu bratučed Benedetto Ramberti,
koji prilično na tanko opisa putovanje Ludovicejeva poslanstva...
Benedetto Ramberti, tajnik vlade mletačke, bijaše učen pisac XVI
stoljeća i veliki sakupljač nadpisa.. naš putopisac bijaše svojega
vieka jedan od najodličnijih učenjaka i najotmenijih muževa
mletačkih, a prema tomu valjat će nam omjeriti i njegov putopis.
Dakle ne toliko želja, da vidi klasičnu Grčku, Carigrad i krasote
sultanova dvora, koliko zamašne zgode, koje se dnevice na iztoku
radjahu, bijahu Rambertu poticalom, što ga nukaše na putovanje u
94
knj. 42, 1878
57
Carigrad, da na izvoru prouči snagu i narav Turčina, jer temeljito

poznavanje državnih odnošaja osmanskih bješe mu kao činovniku
republike od prieke potrebe, a na to ga upućivahu odnošaji republike
prema Iztoku i njegovi svagdanji službeni poslovi...
B. Ramberta putopis prvi je put naštampan kod Alda u Mlecih 1539
godine pod naslovom: Libri tre delle cose dei Turchi. (In Venetia
MDXXXIX, in casa dei figlivoli d’ Aldo. Ova riedka knjižica ima 40
listića u osmini. U prvoj knjizi opisuje se put od Mletaka u Carigrad;
u drugoj opisuje se porta ili dvor sultana Sulejmana; a u trećoj
govori se  vladavini i  stanju sultanova carstva...
Krenuvši poslanstvo 3. siečnja 1533 iz Mletaka putovalo je po moru
do Dubrovnika... Od Dubrovnika pako dalje putovalo je poslanstvo
kopnom na konjih u Carigrad, kojim putem često putovahu
dubrovački i mletački poslanici XVI i XVII stoljeća... Krenuv
poslanstvo 9. veljače iz Dubrovnika, odputi se današnjim putem, koj
ide sa dubrovačkih vrata „Ploče” te vodi obronkom kamenita Srgja,
Brgatu napram Carini, dalje pustom kamenitom gorom u plodnu
dolinu Trebinjšćice, te je dospjelo iza 16 milja puta u Trebinje
(Trebing)... „Put je vrlo zločest i pogibeljan, preko vrletnih i
provaljenih gora, za to se ide više pješke negoli na konju”.
Krenuv iz Foče dospješe za 25 milja prvoj straži, po imenu Braccha,
žalostno mjesto, na vrhu planine, nazvane Covatz (mon-tagna di
fabro), gdje raste mnogo žita. Prevalivši drugu (Vuista) i treću
(Pontravincome) stražu, dospjeli su za 34 m. u Pljevlje (Plievie).
Tu bje prije pet godina razbijena karavana mletačkih trgovaca. Proti
hajdučtvu drže mjesta straže, koje se tako obavljaju, da jedan čovjek
iz mjesta polazi šumom bubnjajući i tražeći, nije su li možda
sakriveni kojekakvi zlikovci, a udaranjem u bubanj opominje putnike
da je siguran prolaz... Dalje dodjoše za 24 m. u Priepolje (Priepole),
kraj kojega mjesta teče plaha i velika rieka, po imenu Lim, koja
poslije utiče u Drinu, rieku Fočinu (fiume di Cozza), ova pako u
Savu, a potonja se izpod Smedereva (Sa-mandria) i kraj Biograda
(Belgrade) izlieva u Dunav. Prevalivši goru po imenu Crauce, koja
nije odveć strma, prispješe za 32 milje u Uvatz. Prođjoše manastir
sv. Save, jako velik i dobar, gdje živu srbski kalugjeri, živu i odievaju
se na grčki, a govore slavenski (lingua schiava). Kazuju putnikom
tielo sv. Save, koje je još cielo i liepo, a veću jim milostinju daju
Osmanlije i Zidovi, nego li kršćani. Prođjoše takodjer gradić
Millesevatz, i prevališe goru Molatscidi, to jest, goru Vlašku
(montagna di Morlacco)...Za tim stigoše u Sjenicu (Se-nica), koja
spada u sandžaku Bosne; pa za 40 m. u Novipazar (Novibazar ili
nuovo mercato). Potonje mjesto vele je glasovit trg, velik i pun
trgovina i dućana kršćanskih i osmanskih; gdje stanuju dubrovački i
drugi trgovci; blizu teče liepa bistra rieka, koja malo za tim utiče u
58
Moravu. Iza toga dodjoše za 16 m. u mjesto Ibar, koje se tako zove

po istoimenoj rieci...
Od Priepolja, gdje su pošli mostom preko Lima, vodi put dolinom na
desnom briegu rieke Mileševe. Posije puta od jedne ure priedje se
drvenim mostom na drugi brieg i vide se u dolini s lieva krasni
manastir Mileševa, ili, „Sv. Save” (santo Sava). I drugi pozniji
putnici, koji istim krajem putovahu, opisuju manastir i pripoviedaju
o sv. Savi i drugih spo-menicih.... Ali putnici razlikuju manastir od
gradića Mileševe, koj je bio nješto udaljen od manastira, koj
spadaše na oblast Mileševe... Gradić Mileševa (Castello Milesevatz),
spominje se kao mjesto jur od XIII vieka u srbskih spomenicih1;
imao bi biti današnji Hisardžik; podrtine negdašnjega gradića, dižu
se na osamljenoj pećini, divna položaja, vladaše njegda svom
dolinom Mileševe. Ako je gradić Mileševa današnji Hisardžik, tada
je današnje selo Mileševo, na gornjem toku istoimene rieke, puki
spomen negdašnjega slavnoga Mileševa. Ime gore Molatscidi vrlo je
izopačeno; ali prievod nas upućuje što bi moglo biti: montagna di
Morlacco; biti će „Stari Vlaha; naime gorski priedjel oko Sjenice i
Novoga pazara, kojim imenom zove narod sjeničku nahiju i srez
moravički u užičkom okružju. Odkako je palo srbsko carstvo, ovaj
priedjel do 1804 godine imao je osobita prava, a na karti
generalnoga štaba zove se sjenička oblast „Stara Vlaška.” Ona pako
gora diže mu se na putu izmedju Mileševe i Sjenice, iztočna mu je
medja oblasti Hercega Stjepana, a odgovarala bi gori Jastrebovu
današnje karte, te je razvodjem izmedju Uvca i Lima (Mileševe).
Senice današnja je Sjenica sa starom tvrdjicom, leži na visokom
polju, obrubljenom golimi visinami, a protiče ga Jablanica i Uvac.
Sjenica, u istoimenoj župi, kao znatnije tržište spominje se u
dubrovačkih spisih. Dalji opis puta, izmedju Sjenice i Novoga
pazara, potanje nacrta Kuripešić, izuzam što potonjem gradu
nepodava opisa. Novi basar ili nuovo mercato, poznat od davnih
vjekova kao znamenito tržište, na razkršću puteva i kao znatnija
dubrovačka naseobina trgovačka. Naš je putopisac trebovao za
putovanje od Mletaka do Carigrada dva mjeseca i jedanaest dana,
od 3. siečnja do 14 ožujka uključivo; od Dubrovnika pako trebovala
je putopiščeva karavana do Carigrada u svemu jedan mjesec i
četiri dana, pošto je iz Dubrovnika krenula 9. veljače, a putovala je
ukupno 31 dan. Duljina pako puta, što ga je karavana od
Dubrovnika do Carigrada prevalila, iznosila bi po putopiščevih
bilježka svega skupa preko 800 milja.
Rambertov dakle putopis prikazuje jedan od najglavnijih
puteva, što su vodili s jadranskih obala u Carigrad i u
nutrašnjost balkanskoga poluotoka....Prvi dakle dio
Rambertova putopisa, prikazuje put od Dubrovnika do Niša, u
59
tolikoj potankosti, u kolikoj ni jedan stariji putopis, te se može

pribrojiti glede toga puta svakako medju najstarije putopise,
koji su do nas došli; ostali pako dio puta od Niša do Carigrada
poznati je stari carski put, raznovrstno opisan još od starijih
putopisaca. Rambertov napokon putopis još nas uviek sjeća
glede forme na staro-rimske itinerare, jer se ponajviše odnosi
na topografiju, a vrlo se slabo osvrće na prirodne odnošaje
zemlje. U potonjem pogledu još su mu hidrografijske bilježke
razmjerno najznatnije; motreć rieke često s narodno-
gospodarskoga gledišta...95
Kao što se vidi B. Rambert u svojem putopisu iz 1533. god.
današnje Prijepolje bilježi pod imenom Priepole. Pošto se
Rambertov putopis uzima za najtačniji putopis XVI vijeka onda
je i ovo zabilježeno ime tadašnjeg Prijepolja kao Priepole
njegovo autentično ime iz tog perioda. Sobzirom da 23 godine
kasnije, tj. 08. jula 1556. Francuz Seydlitz navodi ime tadašnjeg
Prijepolja kao Preyopoli, aliter Priepole. Ovo aliter ima
značenje na drugi nači što znači da je već tada stanovništvo
ovog prostora ime Prijeplja izgovaralo na različite načine. I u
ovoj Rambertovoj zabilješci imena tadašnjeg Prijepolja vidi se
da se već tada ime Prijepolja izgovaralo sa početnim sufiksom
prie umjesto pre kako je to bilo u periodu do XVI vijeka.
Ovo je, u stvari, potvrda toga da se ime tadašnjeg Prijepolja
počelo izgovorno mijenjati krajem XV i početkom XVI vijeka.
B. Rambert bilježi i to da su dolazeći u Prijepolje prošli mostom
preko Lima, što znači da je Fatihov most na Limu, u današnjem
Šarampovu već tada bio izgrađen i u funkciji.
Od Prijepolja, piše dalje Rambert, put je vodio desnom obalom
Mileševke i nakon jedne ure priedje se drvenim mostom na drugu
obalu. Taj drveni most na Mileševci nalazio se na mjestu današnjeg
Begovog mosta a put je dalje vodio središnjim dijelovima Hisardžika
prema Sjenici.
Kad piše o manastiru Mileševi B. Rambert navodi da u njemu živu
srbski kalugjeri, živu i odievaju se na grčki, a govore slavenski
(lingua schiava). Naziv jezika, slavenski (lingua schiava) ukazuje na
činjenicu da se ni u XVI vijeku, kad je ova bilješka i sačinjena, još
nije bila izdiferencirala neka oštra granica i razlika između jezika
kojim su pojedini slavenski narodi u centralnim dijelovima Balkana
goovorili. Svi ti jezici, danas bosanski, crnogorski, hrvatski, srpski
(naborjani po abecednom redu) označavani su slavenskim,
slovinskim, slavjanskim (lingua schiava).
95
P. Matković-”Putovanja po balkanskom poluotoku XVI. vieka, II. Putovanje B.
Kuripešića, L. Nogarola i B. Ramberta", Rad JAZU, 1881, knj. LVI, str.212-214
60
Pišući dalje o manastiru Mileševi B. Rambert bilježi da kaluđerima i

manastiru veću (jim) milostinju daju Osmanlije i Zidovi, nego li
kršćani. Putopisac je ovaj podatak morao čuti od kaluđera pa ovaj
navod predstavlja još jedan pokazatelj da pisanja o „osmanskome
zulumu nad hrišćanskim/kršćanskim bogomoljama“ od strane
pojedinih autora jednstavno nisu tačna.
Idući dalje od Mileševe prošli su goru Vlašku (montagna di
Morlacco)...Za tim stigoše u Sjenicu (Se-nica). Gora Vlaška -
montagna di Morlacco, kako to bilježi Rambert u stvari je Stari
Vlah, gorski priedjel oko Sjenice i Novoga pazara, kojim imenom
zove narod sjeničku nahiju i srez moravički u užičkom okružju, kako
to navodi i P. Matković.
Stari Vlah je geografska cjelina koja obuhvata prostore između
Višegrada, Zlatibora, Ivanjice, Golije, Peštera i Srednjeg Polimlja.
Ovaj prostor je od srednjeg vijeka pa do danas imenovan kao Stari
Vlah. Potvrda za to je i ovaj Rambertov zapis iz 1533. god. U svojoj
studiji „Balkansko poluostrvo“ Jovan Cvijić, 1890. god. dosta
prostora posvećuje Starom Vlahu odnosno, reljefu, stanovništvu,
stanovanju, privredi... u Starovlaškoj oblasti pa navodi: Idući od
Šumadije pa na jugozapad Stari Vlah počinje južno od Užica i širi se
do reke Lima i mestimice ga prelazi. Stari Vlah obuhvata i Sjenicu i
Ravnu Sjenicu ili Pešter i na sever se širi do Sarajeva ili do planine
Romanije96
Na geografskim kartama Balkana, Jugoslavije, Srbije... ovaj prostor
je uvijek označavan kao Stari Vlah da bi 1990.-tih taj naziv bio
sklonjen sa karata. Razlog tome je što se od tada počinje nametati
jedan politički diktirani naziv za ovu oblast u obliku Raška, Raški
okrug...
Stari Vlah je prostor kojeg su u najvećoj mjeri naseljavali Vlasi a
Vlasi su narod kojeg je sačinjavalo romanizirano predslavensko
stanovništvo istočnih dijelova Balkana. Pd uticajem Vizantije Vlasi
su rano primili hrićanstvo, pravoslavlje. U h historijskim
dokumentima prve kategorije a takvi su osmanski katastarski popisi
(tapy defteri) iz XV, XVI... vijeka može se vidjeti da su Vlasi
naseljavali i prostore između N. Pazara, Užica, Priboja, Prijepolja,
Bijelog Polja... U popisu skadarskog pašaluka (Skadarski defter) iz
1485. god. popisan je svaki muški stanovnik u nahiji Komaran a to je
prostor između Prijepolja i Bijelog Polja. U ovom dokumentu je
decidno nvedeno da su svi tadašnji stanovnici Komarana Vlasi pa se
navode njihove skupine u pojedinim selima: Džemat Vlaha, Radula
sina Radiča...97 Pošto su bili pravoslavnog vjerovanja to je
96
J. Cvijić-Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje, Beograd 1966. str. 385
97
S. Pulahu - Pulahu, S. 1974. Defteri i regjistrimit të sanxhakut të Shkodrës i vitit
1485, Tirana
61
iskorišteno od strane promotora „srpstva“ pa su Vlasi kao narod

srbizirani, posrbljeni, tj. oni su prvo vjerski a potom i nacionalno
pretvoreni u Srbe.
P. Matković ističe i podatak da odkako je palo srbsko carstvo, ovaj
priedjel(Stari Vlah) do 1804 godine imao je osobita prava...). Radi
se o istorijskoj činjenici da su pri širenju Osmanske Imperije na
balkanske prostore Vlasi imali poseban, povoljniji status u odnosu na
neke druge narode.98 Međutim, kad su se Vlasi sa prostora Ivanjice,
Zlatibora, Sjenice, Prijepoljja... počeli priklanjati, prvo
Karađerđevoj, a potom i drugim bunama protiv osmanske uprave,
njihove poreske i druge povlastice su ukinute.
U svojem putopisu i Rambert ističe razvođe između Mileševke i
Uvca kao granicu između Hercegovine, kojoj su pripadali
prijepoljski, pribojski, pljevajski... kraj i Bosne kojoj su pripadali
novopazarski, sjenički, novovaroški... kraj. U svojem putopisu
Rambert bilježi i podatak da je od Dubrovnika do Istanbula putovao
mjesec i četiri dana i da je to put od 800 (italijanskih) milja. Pošto je
Prijepolje bilo negdje na sredini toga puta onda je od Prijepolja do
Istanbula tada trebalo ići 17 dana, odnosno to je bila razdaljina od
400 (italijanskih) milja.
Putovanje Kornelija Duplicia Sepera 1533. god.

Savjetnik Austrijskog cara Ferdinanda I, Kornelije Duplicij Seper
(Cornelius Duplicius Scepperus) predvodio je poslanstvo koje je u
ljeto 1533. god. putovalo iz Beča do Istanbula. Vraćajući se iz
Istanbula u Beč ali preko Niša i Dubrovnika, Seper je vodio dnevnik
pa je tako nastao njegov putopis o tom putovanju. Seperovo
poslanstvo je krenulo iz Istanbula 16. jula 1533. god. a u Prijepolju
su bili 11. avgusta. Rukopis njegovog putopisa ima naslov Recueü du
voyage di sr. Corneille Duplex Schepper us au grand Turch, descrit
par luy mesme a proučio ga je i preveo Petar Matković koji o tome
piše:99
Prebacivši Ibar putovahu poslanici dalje lakom gorom i stigoše do
njekoga sasvime osamljena mjesta po imenu Terhoutzine ili
Terbanczine; ali sličnomu mjestu neima u onom kraju
spomena. ....... Ovom prilikom opaža putopisac, da zemlja ova kraj
Ibra spada na sandžakat bosanski, kojemu je stolica u Vrhbosni
(Verbozana) ili u današnjem Sarajevu. Nastavivši put, udariše
gorom, po kojoj ima dobro naseljenih i rodnih mjesta i dospjeli su do
98
Zakon Vlaha u Poimeničnom popisu vilajeta Hercegovina iz 1477. god., OIS, 1985.
god. str. 26
99
1882. god. knj. 62, str. 64
62
rieke po imenu Pinchia, preko koje prodjoše drvenim mostom te

dalje putovahu uz rieku do varoši po imenu Noroposnm (Novipazar).
Ova varoš leži u liepoj ravnici, imajućoj sa sjevera i juga njekoje
gore, koje nisu odveć visoke.....Od Novoga pazara udariše brežnatim
priedjelom do pokrajine sjeničke (de Cinitza) i prispjeli su u gradić,
po imenu Zynitze (Sjenica), koj je 25 milja od Novoga pazara
udaljen. Prebacivši sjeničku rieku (de Čina), putovahu gorovitim i
močvarnim priedjelom, zatim po kalovitih poljanah do podnožja
gore (Jastrebova pl.), koja nije bila toliko visoka koliko duga;
nastavivši put njezinim viencem, sidjoše potoku (Mileševa), koj dieli
Bosnu od Hercegovine..... Pregazivši rečeni potok (Mileševu)
udariše visokom planinom (Kosavina), imajućom po strani druge
gore i šume; i pošto putovaše tri milje, sidjoše manastiru sv.
Save (saint Saba), prevalivši taj dan (11. kolovoza) 35 milja. Ovaj
manastir mu je naseljen samostancima, koji se zovu kalugjeri
(calloury), svi su težaci, u ostalom neznalice (igno-rantz). Od
manastira podjoše dalje dolinom pomenute rieke i stigoše u varoš po
imenu Prepulye (Priepolje). Tu prodjoše mostom preko rieke Lym.
Seperov opis ovoga puta tako je obćenit, da bi mu veoma težko bilo
označiti pravi smjer, da putopisac nebi bio naveo ona dva mjesta
(Sjenica i manastir sv. Save), koja bar od prilike označuju smjer
puta.... I naš putopisac iztiče razvodje Uvea i Lima kao medju
izmedju Bosne i Hercegovine.
Ovom prilikom pripovieda putopisac, što je slušao o poreklu sv.
Save, koj bi poticao iz porodice Licinijeve, kojega je zatukao car
Konstantin. Pošto su mu razvili (valjda kalugjeri) Savino rodoslovje,
koje se vuče kroz sedam vjekova, razabire se odatle, opaža
putopisac, da je ono izvadjanje cielo izmišljeno. Dalje je putopisac iz
pričanja razabrao, da je sv. Sava bio Slavenin, i da je u tom istom
jeziku napisao više proročanstva, kojimi su dodani njekoji znakovi i
slike. Medju slikami jedna prikazuje njeku varoš, imajuću sedam
tornjeva i jedna željezna vrata, a toj varoši proriče sv. Sava propast.
Srbi i Bugari uporavljaju ovo proročanstvo na Carigrad, koj bi se po
njihovu pričanju morao skoro razasuti; drugoga razloga tomu
razsapu neznaju kazati, nego što je pomenuti Sava to proricao, pošto
je Carigrad postigao vrhunac svoje veličine i obiesti. Ali to se isto
može reći i o Rimu, koj je takodjer sagradjen na sedam brežuljaka.
Carigrad je u istinu, primjećuje putopisac, priestolnicom Turske, a
one tajne poznaje sam bog. Svakako se tvrdo drže svoga mnienja, i
toga radi nisu htjeli pokazati poslanikovu pratiocu Muhamedu one
slike, jer misle, da je Turčin. Ima ondje (valjda po stienah crkve i
manastira) još drugih slika (simbola), medju ostalimi: lisica, orao i
okrunjeni lav, pa brod s carem i više vojnika, i sličnih stvari sasvime
tamnih.
63
Prebacivši Lim (Lym) kraj Priepolja i prevalivši goru, što se zove

Zepna gora (umjesto Zerna gora), kojoj su na jugu Makedonija i
gore arbanaske (d’ Albanie), putovahu do gradića po imenu Pliente
(Pljevlje). Za tim putovahu kroz šume i preko gora do gradića
nazvana Brachobb ; pa sljemenom gore, sa koje sidjoše u dolinu
rieke Thichotina (Cehotine), koja postaje na gori blizu Pljevlja, i
dodjoše u Foču (Gotza ili Hotza), gdje je stolica sandžaka
Hercegovine...
Na putu od Istanbula prema Dubrovniku dolazeći do rijeke Ibra
putopisac biljež da zemlja ova kraj Ibra spada na sandžakat
bosanski, kojemu je stolica u Vrhbosni (Verbozana) ili u današnjem
Sarajevu. Prolazeći N. Pazar i Sjenicu... sidjoše potoku (Mileševa),
koj dieli Bosnu od Hercegovine..... udariše visokom planinom
(Kosavina)... , sidjoše manastiru sv. Save (saint Saba)... Ovaj
manastir mu je naseljen samostancima, koji se zovu kalugjeri
(calloury), svi su težaci, u ostalom neznalice (igno-rantz).
Kao i svi ostali zapadnjački/kršćanski putopisci i Seper dosta
prostora u svojem putopisu posvećuje manastiru Mileševi. Iako u
opšte ne opisuje manastir i njegove relikvije on na široko piše o
predajamaj i drugim stvarima koje je čuo od kaluđera. Čudno je da
bilježi da su svi kaluđeri u mileševskom manastiru neznalice i da su
seljaci/težaci. Pošto je vidio da se svi kaluđeri bave radom na
mastirskom imanju vjerovatno je po tome zaključio da su svi oni
seljaci/težaci i da su neznalice. Dalje je putopisac iz pričanja
razabrao, da je sv. Sava bio Slavenin, i da je u tom istom jeziku
napisao više proročanstva...Seferova zabilješka da je Rastko
Nemanjić bio Slavenin i da je pisao istim tim jezikom ukazuje na
činjenicu da su se terminom Slavenin, slovinski jezik, slovinske
zemlje.... u tim vremenima označavali balkanski narodi koji su
govorili nekim od štokavskih jezika. U manstiru Mileševi putopiscu
su pokazali proračanstva koja je Rastko Nemanjić pisao kojimi su
dodani njekoji znakovi i slike ali putopiščevu pratiocu, koji se zvao
Muhamed, kaluđeri nisu dozvolili da to gleda iz razloga što je on za
njih bio Turčin. Nakon Mileševe poslanstvo je stiglo u mjesto
Prepulye gdje su, putujući dalje prešli rijeku Lym (Lim). Njegova
zabilješka da se mjesto zove Prepulye (Prepulije) ukazuje i potvrđuje
srednjevjekovno ime Prijepolja – Prepolьje. Seperov zapis imena
tadašnjeg Prijepolja kao Prepulye (Prepulije) bio je vrlo blizu
orginalon imena. U njegovom Prepulye (Prepulije) zamijenio je glas
o sa glasom u. Inače, zvučna razlika između u i o, pri njihovom
izgovoru je vrlo mala. On je tada zapisao orginalno ime rijeke preko
koje je prešao u Prijepolju - Lym. Seperov putopis je dosta uopšten,
kako to konstatuje P.Matković, pa zbog toga njegov putopis ne sadrži
ni neke detalje vezane za Prijepolje.
64
Putopis francuza Aramonta iz 1547. god.

Francuz Aramont je bio izaslanik francuskog kralja koji je, sa svojim
poslanstvom, upućen sultanu Sulejmanu u Istanbul u proljeće 1547.
god. Putopis koji je napisao njegov sekretar Jean Chesneau ima
naslov Voyage de Paris en Constatinople, celuy de Perse, aoec le
camp du grand Turc, avec la description des choses plus notables et
remarquables, de dits lieu, fait par noble Jehan Chesneau, et par lui
mis et redige par escrit. Proučavajući ovaj putopis P. Matković o
njemu piše:
„...Krenuše iz Pariza u siečnju g. 1547 i udariše putem na Lion, pa
kroz Švicarsku (Geneve, Lausanne, Zurie et Grison) u Italiju do
Mletaka, dalje putovahu morem do Dubrovnika, a odovud kopnom u
Carigrad. Krenuvši 13. ožujka (mars) iz Dubrovnika, dospjeli su
jašeć u Trebinje (Trebing)... Putovavši vrletnimi i vrlo pustimi
gorami dodjoše u Foču (Chechia),varoš je turska i tjera živu
trgovinu, tu je obično stolica sandžaka, što će reći upravitelja i
kapetana. Za tim prispjeli su u Pljevlje (Pleurie), kršćansko mjesto,
gdje su kuće drvene. Prošavši drugim liepim mjestom po imenu
Prepo-ville (Priepolje), dodjoše manastiru sv. Save (sancta Sana
mjesto Sana), u kojem ima mnogo samostanaca, koji živu na grčki, a
zovu se kalugjeri (cullogiery); pokazuju putnikom tielo sv. Save;
Osmanlije ih takodjer štuju i diele im milostinju. Blizu je manastira
gradić po imenu Milles (Mileševa). Iza toga dospjeli su u Novi pazar
(Novabazar), neutvrdjenu varoš, u kojoj se jako trguje. Na daljem
putu prevališe planinu Srebrnik (d’ Argent), koja je vrlo visoka i
mučna, tu se kopa srebro, što pruža sultanu velik prihod. Na daljem
putu prebaciše rieku Moravu (Marava) i stigoše u Niš (Nisse),
njegda velika varoš, a sada selo. Žene ovoga kraja nose ponajviše
kratku kosu, druge pako nose dugu, a na glavi njeki škriljak od
tkanine bez ikakova pravoga kroja, po kosi nanizana su zrna od
stakla, komadići srebra i prstenje, a na ušima nose naušnice. Kad im
umre muž ili otac, čupaju si kosu i draplju si lice, naričući što više
mogu.
Aramontovo poslanstvo je dva mjeseca putovalo od Pariza do
Dubrovnika a iz Dubrovnika, put Istanbula, krenuli su 13. marta
1547. god. Kroz Prijepolje su prošli oko 01. aprila pa se u putpisu
navodi da je to lijepo mjesto po imenu Prepo-ville. Putopisac navodi
ime tadašnjeg Prijepolja kao Prepo-ville, odnosno ime sa početnim
sufiksom pre, za razliku od B. Ramberta koji 1533. god. bilježi ime
tadašnjeg Prijepolja kao Priepole, odnsno sa početnim sufiksom pri.
Iz toga se vidi da je period XVI vijeka vrijeme kad se provobitno ime
Prijepolja od Prepol, Prepolie..., promijenilo u današnji naziv -
65
Prijepolje. Pišući o manastiru Mileševi putopisac bilježi da tu ima

mnogo samostanaca, koji živu na grčki, a zovu se kalugjeri
(cullogiery). Ovim zapisom putopisac ukazuje na činjenicu da su
Srbi i drugi balkanski narodi hrišćanstvo primili od Grka. Zbog toga
bi se moglo kazati da su ti narodi ”grecizirani” ili ”pogrčeni”.
Chesneau dalje biljježi, kao i drugi putopisci toga doba, da
mileševske kaluđere Osmanlije (ih) takodjer štuju i diele im
milostinju. P. Matković konstatuje da Chesneau-ov putopis spada, u
pogledu sadržine i oblika medju najuopštenije, najednoličnije i
najmršavije putopise toga doba. Na svom tom putu od Dubrovnika
do Niša navode se samo najglavnija mjesta a uz vrlo rijetke
topografijske podatke nema spomena narodu i zemlji kojom se
putovalo, nema topografijskih opisa niti bilježaka o položaju i
znamenitosti navedenih mjesta.
Putopis Katarina Zen (Ženo)-Catharino Zen 1550. god.

Katarin Ženo je bio vođa jednog mletačkog poslanstava koje je 1550.
god. putovalo od Mletaka i Splita, preko srednje Bosne, Sarajeva,
Goražda i Pljevalja do Istanbula. Prije Katarina njegov otac Pierro
Žen je, kao mletački poslanik putovao četiri puta u Istanbul
(1523.,1525., 1531. i 1539.god) kad je na tom putu 25. jula i umro).
O putovanju Katarina Zen (Ženo) u Carigrad 1550. godine, zabilježio
je mletački istoričar P. Paruta slijedeće: vrativši se sultan Sulejman iz
perzijskoga rata u Carigrad, odasla čauša u Mletke, da dojavi vieću
svoj povratak iz Perzije i srećan uspjeh svoje vojne. Sultan je to
učinio jer je želio, da nastavi i zadrži mir i prijateljske odnose s
mletačkom republikom. Mletačko vijeće želeći takodjer sa svoje
strane da zadrži sultan Sulejmanovu sklonost prema Republici,
uzvrati na ovaj prijateljski čin tako što je odlučilo da se pošalje
poslanik Katarin Ženo u Carigrad pa da on sultanu, u ime
Republike, čestita na pobjedi i da nastoji zadržati mir sa
Republikom. Poslanik Katarin Zen, iako su mu bile 84 godine, nije
odbio nalog, već je odvaživši se na toliko dugo i veoma mučno
putovanje, pokazao da je voljan služiti Republici.100
Proučavajući putopis Katarina Žena P. Matković o njemu piše:
...Dalje putovahu gorskimi visinami, kroz liepe doline, polja, šume te
uživahu krasne vidike. Naš putopisac udario je dakle od Sarajeva
južnim putem na Praču...Putopisac dalje opaža, da je na početku
visoke gore Chierminizza srušio se njegda njegov otac (Pierro Ženo)
udaren od kapi, doveden u Sarajevo, preminu, a zakopaše ga kod sv.
Marije na Visokom, a poslije ga dade putopisac prenieti u Mletke...
Na daljem putu od Čajniča u Plievlje putovalo je poslanstvo visokom
100
P. Matković-”Putovanja po balkanskom poluotoku XVI. vieka, Rad JAZU, 1882.
knj. 62. Br. str 91
66
planinom, na kojoj jih tako jako zeblo, 1. srpnja (1. jula), da debeli
kožusi nisu jim dosta služili. Planini je ime Covaich, a to je
Rambertov Covatz (montagna di fabro) ili današnja Kovač planina,
preko koje zaista vodi put od Čajniča u Plievlje. Prevalivši golu
planinu, sidjoše u brežuljastu ravnicu, rodnu i prijatnu, a nastanjenu
od kršćanskih Srba, pa su prispjeli u selo, po imenu Plevne ili
današnje Plievlje. Tu se sastaje bosanski s dubrovačkim karavanskim
putem...Krenuvši iz Plievlja putovahu dalje gorom Praniza,
Rambertovo Crance ili današnje Rance (Hranče)... razvodje izmedju
Lima i Drine, preko koje gore zaista vodi put u Priepolje (Prepol'iј).
Priedjel je liep, ima mnogo vriela i životinja svake vrsti. Zatim
prispješe rieci Lino (Lim), koja je tako široka kao Adese (Adige), a
izljeva se u Savu; prodjoše ju po drvenom mostu, širokom za dvoja
kola, dugim 60 do 70 koraka, a vrlo dobro je sagradjen. Zaputivši iz
Priepolja udariše dolinom i dodjoše manastiru srbskih kalugjera,
gdje je crkva sv. Save, u kojoj rekoše, da je njegovo tielo; ali
putopisac vidio je samo ruke. Crkva je uredjena po grčki, a mnoga
sveštenička odiela izvezena su zlatom i srebrom; u manastiru žive
petdeset kalugjera sa svojim glavarom, kojemu vele, da je
podčinjeno dvadeset manastira u onoj pokrajini. Kalugjeri živu
ponajviše od milostinje, što jim ponajviše pružaju Osmanlije, koji
svetca osobito štuju i jako ga se boje. Stanovi su im drveni,
sagradjeni po osmanski, a crkva je zidana u kubu; plaćaju sultanu
tisuć dukata danka na godinu. Pomenuti kalugjeri obavivši crkvenu
službu, idu na polje da rade i sakupljaju kruh i vino za svoju
potrebu. Blizu manastira diže se brdašce, na kojem je liepa starinska
tvrdja, opasana platom, koje sa svojinu utvrdjenji i tornjići do doline
dopire; ova tvrdja može poharati kalugjersko mjesto. Svi
carigradski putnici idu kraj ove tvrdje, sa koje je divan pogled u
okolinu. Ta se tvrdja zove Milosava (Mileševa), a ima kaštelana i
stražu. Pošavši dalje gorami, dospješe na polje Sjeničko (Senizza),
puno sela; zatim idući gorami, prevališe njeku planinu i sidjoše na
polje novo-pazarsko (Nova bazar); na putu svagdje naidjoše na kuće
i na vrela dobre vode, a nastaniše se blizu rieke Nesca (Raška).
Pošto su sliedeći dan prošli liepim drvenim mostom preko pomenute
rieke, dospjeli su u Novi pazar. Ovo se mjesto prostire na
liepom polju, trguje raznimi stvarmi, koje dolaze sa različitih
zemalja, a naseljeno je od Osmanlija, kršćanskih Srba, mnogih
Dubrovčana i Mletčana; ima mnogo mošeja i karavanseraja. Glede
kuća i vrtova neda se porediti sa Šarajevom, jeftino se tu žive, jedino
što je tu vino ponješto skupo. Mjesto je opasano zidinami, koje imaju
u obsegu Četiri i po milje; podčinjeno je sandžaku bosanskomu, ima
67
velikoga i maloga sudca. Na daljem putu preko prijatnih brda

dodjoše do rieke po imenu lbur....101
U povratku iz Istanbula Katarin Zen je vodio samo kratki dnevnik o
kojem P. Matković piše: ...putujući preko brda i rieka prispjeli su u
Novi pazar. Na daljem putu medju Novim pazarom i Sjenicom
spominje selo Briniza, Nogarolova Brengnitza ili današnja Brnjica.
Od Sjenice, gdje se sastaju putevi hercegovački i bosanski, nije
poslanstvo išlo predjašnjim putem na Priepolje, nego na Priboj i
Višegrad, putem na ime, potanje opisanim u Kuripešićevu i
Nogarolovu putopisu. Na tom putu spominje Nove Vares,
Skenderpašina kasaba dojakošnjih putopisa, ili današnja Nova
varoš, naseljena mu od kršćana i Osmanlija. Zatim stigoše u mjesto
Prebuli, današnji Priboj (osmanski Pre-bolu), koji spominju i drugi
putopisi, a leži mu pokraj rieke uz goru. Ali prije nego su tamo stigli,
prodjoše manastirom...
Katarin Zen u svojem putopisu bilježi ime tadašnjeg Prijepolja kao
Prepol’ij. Pišući ovo ime on je, vjerovatno vidio napisano ime
Prijepolja kao Препольию (Prepolьije) u kojem se iza glasa l
nalazilo staroslavensko „ь“ sa kojim se označavalo da je glas l
umekšan (mehki znak). Pošto ga nije mogao upisati sa svojim
latiničnim pismom i slovima on je na to mjesto stavio ’- apostrof.
Pošto nije mogao upisati ni staroslavensko ю (jeri) on je upisao
samo slovo J. Dolazeći u Prijepolje prodjoše po drvenom mostu,
širokom za dvoja kola, dugim 60 do 70 koraka, a vrlo dobro je
sagradjen. Radi se o Fatihovom mostu u današnjem Šarampovu.
Današnji most koji se na tom mjestu nalazi postavljen je na istim
kamenim stopama, kamenim stubovima koji ulaze u vodu a koje su
napravili graditelji Fatihovog mosta1485. god.
Fatihov most u Prijepolju kakvog ga je vidio

i nacrtao Heinrich Renner 1895. god.102
Idući od Prijepolja Katarino Zen je došao u manastir Mileševo za
kojeg bilježi da je crkva uredjena po grčki. Terminom grčki označava
101
P. Matković-”Putovanja po balkanskom poluotoku XVI. vieka, Rad JAZU, 1882.
knj. 62. Br. str 102.
102
Heinrich Renner–Durch Bosnien und die Hercegovina kreuz und qer, Berlin
1897.g, str. 87
68
se da su Srbi, Bugari, Rumuni... vjerski grecizirani, pogrčeni,

odnosno da su svoju vjeru primili od Grka. Putopisac dalje bilježi da
su kod kaluđera u mileševskom manastiru mnoga sveštenička odiela
izvezena zlatom i srebrom što ukazuje na to da im te dragocijenosti
nisu otimane od strane Osmanlija kako se i danas tvrdi u srpskoj
hhhistorijografiji. Katarino Zen dalje bilježi da kalugjeri živu
ponajviše od milostinje, što jim ponajviše pružaju Osmanlije, koji
svetca osobito štuju i jako ga se boje. Terminom Osmanlije
označavali su se domaći muslimani a putopiscu su kaluđeri kazali da
im najviše milostinje daju upravo muslimani koji svetca osobito
štuju i jako ga se boje. Svetac na kojeg se odnosi ova zabilješka je, u
stvri Rastko Nemanjić koji je kao monah uzeo svetačko ime Sv. Sava
a čiji su posmrtni ostatci, prema predaji, bili balsamovani i
postavljeni u kameni sanduk. Putopisac navodi da nije vidio cijelu
mumiju već samo ruke. Napomena da muslimani svetca osobito
štuju i jako ga se boje ukazuje na to da je kult Sv. Save bio veoma
jak jer se vjerovalo u njegove iscjeliteljske moći, odnosno vjerovalo
se da će davanjem priloga bolesni ozdraviti, ćoravi progledati, dobiti
djecu oni koji ih nemaju i sl. Karakteristična je i zabilješka da
manastirski kalugjeri obavivši crkvenu službu, idu na polje da rade i
sakupljaju kruh i vino za svoju potrebu. Idući dalje od mileševskog
manastira putopisac bilježi da se blizu manastira diže brdašce, na
kojem je liepa starinska tvrdja, opasana platom. Radi o
srednjevjekovnoj tvrđavi u današnjem Hisardžiku kojja je opasana
platom, tj. pločom, ravnim stijenam koje se spuštaju sve do rijeke,
sve do doline.
Vraćajući se iz Istanbula i dolazeći u Sjenicu poslanstvo Katarina
Zena nije nastavilo put prema Prijepolju nego su od Sjenice, gdje se
sastaju putevi hercegovački i bosanski, nastavili prema
Skenderpašinoj kasabi, Priboju, Dobrunu... U Sjenici su se, kao što
putopisac bilježi sastavljala dva srednjevjekovna puta: Bosanski put
koji je od Sarajeva-Dobruna Priboja-Skenderpašine Kasabe (Nove
Varoši)-Sjenice i N.Pazara vodio do Istanbula i Hercegovački put
koji je sa prostora Hercegovine, preko Foče-Pljevalja-Obardi-Petanja
i Komarana dolazio do Brodareva gdje je, prelazeći preko Lima,
vodio preko Stranjana i Jadovnika do Sjenice. Ovaj hercegovački
put bio je i uzrokom što je na mjestu gdje je on prelazio preko Lima,
na mjestu gdje se Lim brodio nastalo naselje označeno kao
Brodarevo. U putopisu se bilježi da je poslanstvo Ktaina Zena poslije
Sjenice došlo u Skenderpašinu Kasabu nazvanu tako po svojem
osnivaču rumelijskom begler-begu, veziru Skender-paši Đenoljaninu
koji je u vremenskom periodu od 1478-1505. godine u tri navrata bio
i bosanski sandžak-beg. On je na ovom prostoru, na kojem u to
vrijeme nije bilo naselja oko 1490. god. formirao veće naselje,
69
kasabu koja je po njemu i označena kao Skenderpašina Kasaba. Ovo

mjesto prvi put se spominje u h historijskim dokumentima 1516.
god. Od 1530. god. Skenderpašina Kasaba počinje se nazivati Jeni
Kasaba – Nova Kasaba, jer je to zaista i bila. Međutim, početkom
XVIII vijeka na ove prostore se doseljava puno pravoslavnog
stanovništva iz Hercgovine, Crne Gore... pa oni naziv Jeni Kasaba
mijenjaju u Nova Varoš. U historiji nekog grada dosta je rijetko da
se zna ko i kad je osnovao taj grad. Zbog toga, kad se u historiji
nekog mjesta zna za takav podatak onda se on smatra posebno
dragocjenim i vrijednimm. Zato je čudno da se takav historijski
podtak zanemari i da se ime naselja, iako je ono nastalo po osnivaču
grada, promijeni. Da li u današnjoj Novoj Varoši bar glavna ulica,
neka od škola... nosi naziv po osnivaču grada Skender-paši
Đenoljaninu?
Putovanje Melchiora Seydlitza – 1556. god.

Seydlitz je bio vođa francuskog poslanstva koje je, poslije
diplomatske misije u Istanbulu, 22. juna 1556. god. krenulo iz
Istanbula prema Dubrovniku i Mletcima. U Francusku su stigli 7.
septembra. Na tom putu Melcihor Seydlitz je vodio dnevnik kojeg je
proučio i preveo Petar Matković.103
”...Krenuvši iz Niša, putovahu preko gore i dospješe (5/VII) u liep
ravan priedjel, gdje je otvorena varoš po imenu Tepplitza (od kuda
se ista pokrajina Toplitza zove), na rieci Moravi (Marofa oder
Morava). Tu napustiše put, što vodi u Budim, te podjoše lievo putem
prama moru, i putovahu preko visoke studene planine, koja se
njegda zvala Aemus i Scardus, dok su došli u Dubrovnik (Ragusa), a
tim se putem nemože drugačije putovati, nego konjem, oslom ili
pješke.
Ona pako planina razstavlja Makedoniju od Bosne. Pošto su podrugi
dan i noć putovali, dospjeli su (7/VIL), petkom u veliku varoš, na
priličnoj rieci, a zove se Nobosar (aliter Novi-bazar). — Izmienivši
konje, krenuše još istoga dana i dospješe (8/VII) na planinu, gdje je
tvrd dvorac na visokoj i vrletnoj pećini, u klancu gore Cranze, a zove
se Mylischaretz. Oko po njemačke milje pod tvrdjicom grčki je
manastir, u divljoj dolini, posve samotan, u kojem je bilo do 60
duhovnih otaca, duge kose, a odjeveni u mrko-sive suknene haljine;
vode čist i umjeren život, i tim, po putopiščevu mišljenju, druge
svećenike i redovnike daleko nadkriljuju.
Pomenuti je manastir dobro uzčuvan, osobito crkva sa slikami. koje
su većinom na grčki način srebrom ovjenčane, vrlo bogato nakićene,
103
1887. knj. 16
70
kao što je putopisac u malo kršćanskih crkavah vidio. Na jednom

oltaru bješe srebrni lies, u kojem da počiva, kako jim pričahu, njeki
metropolita. Sve je to od Osmanlija do dana današnjega netaknuto
ostalo. Pošto su sve razgledali, krenuše dalje. Medjutim ukrali
su njekomu drugu tursku kabanicu, spazivši to janičar, vrati se i
nadje, da ju je ukrao njeki Turčin, što je s drugom dvojicom
Osmanlija takodjer pohodio manastir. Janičar, izbivši do smrti
Turčina, uze mu kabanicu, konja i sve što je imao. Njegova dva
druga podjoše za janičarom, moleći, da bi jim povratio konja i druge
stvari. Buduć da se janičar nehtjede molbi odazvati, vrate se
Osmanlije u selo Preyopoli (aliter Priepole), na rieci Zin s desna),
nedaleko od pomenuta manastira, gdje je sjedio vojvoda ili sandžak,
da stvar sudcu prijave. Bojeć se, da se nebi Osmanlije na putnicih,
koji su i noćju putovali, osvećivali, vrate se i ovi u pomenuto selo.
Kada su putnici ulazili u selo, vikalo se, da su kršćani zatukli
Turčina. Putnike odvedoše u njeku kuću, gdje je sudac popisao
njihova imena i pridržao jih u zatvoru. Janičar pako, da se opravda,
tvrdio je pred sudcem, da Turčin nije samo ukrao kabanicu, nego
francezkomu plemiću i torbu (turba) s 9000 aspra, a to bi bio morao
dokazati, što mu je bilo vrlo težko, buduć se kršćani nepripuštaju u
Osmanlija za svjedoke. Na to izjavi francezki plemić, da putuje u
vrlo znamenitih poslovih, do kojih nije samo stalo njegovu
gospodaru, kralju francezkomu, nego i njihovu caru, zato nemože
gubiti mnogo vremena, dok tu stvar sud razpravi. Ako ga sudac
nepusti, da može umah odputovati zajedno s nami, koje je njihov car
njegovu go spodaru, kralju, poklonio, onda će plemić, na povratku,
radi nanesene mu štete i sramote u cara se pritužiti. Na to se tražilo
njegov i naše putne listove; kada je razgledaše, primietiše, da će se
ukradena kabanica povratiti, a o ukradjenom novcu nitko ništa
nezna, ako se nadje, da će i to tačno povratiti. Pošto su bili kao
uznici u velikom strahu, odgovor jih vrlo razveseli. Molismo
plemića, pošto je kradja novčana bila izmišljena, da nenapinje
struna odviše, nego da se presudom zadovolji.
Na daljem putu medju Novim pazarom i Priepoljem spominje
putopisac goru Cranze, koju takodjer Ramberti spominje na
putu od Pljevlja u Priepolje, a odgovara današnjoj gori Rance;
naš ju je pako putopisac krivo nad Mileševo prenio. Kao što
svaki carigradski putnik, koji je ovim krajem putovao, tako i naš
putopisac spominje i opisuje slavno Mileševo (Mylischaretz) i
starinsku tvrdjicu, kojim vrlo tačno, kao što nijedan stariji
putopisac, opisuje i označuje medjusobni položaj. Premda je
putopisac s drugovi razgledao manastir i crkvu, opis mu je ipak
vrlo obćenit, te zaostaje iza opisa drugih putopisaca; jer
putopiscu najviše su udarile u oči slike bogato nakićene,
71
kakovih nije drugdje nikad vidio, pa srebrni lies, u kojem

počiva njeki metropolita (sv. Sava). Put mu je dalje išao preko
Priepolja u Foču, a poznat je iz putopisa Ram-bertova i
Seperova. Na tom putu spominje Priepolje (Preyopoli aliter
Priepole), koje možda nebi ni spomenuo, jer mu je odveć blizu
Mileševa, da nije družba bila prisiljena radi pomenutih neprilika
ondje se baviti. U Priepolju jedino je to zabilježio, da je stolica
sandžaka, na desnoj strani rieke Zin (sic!, Lin), valjda Lima,
preko kojega se kod Priepolja drvenim mostom prelazilo...
U svojem putopisu Seydlitz navodi da je 08.jula 1556. god. bio
u selu Preyopoli (aliter Priepole). On prvo upisuje ime mjesta
kao Preyopoli a potom dodaje aliter Priepole . Aliter na
latinskom jeziku znači na drugi način. Ova njegova zabilješka
ukazuje na činjenicu da je u tom periodu, polovina XVI vijeka,
jedan dio stanovništva izgovarao ime naselja sa početnim
sufiksom pre, u obliku Pre-poli, Pre-(yo)poli a drugi dio
stanovništva je taj naziv izgovarao sa početnim sufiksom prie,
prije u obliku Pri-epole, Prijepole Ovo je istovremeno i
potvrda toga da se promijena u obliku imena tadašnjeg
Prijepolja, od Prepol, Prepolie u Prijepolje počela dešavati već u
XVI vijeku kao poslijedica doseljavanja stanovništva koje je u
svojem govoru umjesto pre imalo prije i umjesto polьie imalo
polje. Ovaj Seydlitzov podatak, u stvari potvrđuje postojanje
starog i novog, današenjeg immena Prijepoljja.
Drugi bitan navod iz Seydlitzovog putopisa nalazi se u dijelu
putopisa gdje on opisuje manastir Mileševu i manstirske
dragocijenosti pa bilježi da je sve to od Osmanlija do dana
današnjega netaknuto ostalo. Ovo je i najbolja potvrda
neutemeljenosti i neistinitosti tvrdnji o osmanskom pljačkanju,
razaranju... hrišćanskih bogomolja koje se i danas susreću u srpskoj
hhistorijografiji. Posebno je znakovit Seydlitzov zapis o tadašnjoj
sudskoj vlasti u Prijepolju. Naime, ni krađa jedne obične kabanice,
koja je ukradena jednom od članova francuskog poslanstva, nije
mogla ostati nekažnjena.
Putopis Pavla Kontarina iz 1580. god.104

Proučavanje, prevođenje i objavljivanje ovog putopisa uradio je
Petar Matković 1895. god. O dijelu putopisa koji se odnosi na
Prijepolje i njegovu okolinu P. Matković navodi:
”...Opis daljega puta od Pljevlja u Priepolje prilično je u skladu s
opisom Rambertovim i Ženovim. Ona bezimena studena šumovita
104
1895, knj. 124, str. 74
72
planina biti će vjerovatno Rambertovo „Crancze”, Zenova

„Praniza” ili Rance.; onaj pako bezimeni potok, pritok plaha Lima
(Lino), bio bi po pomenutoj karti današnja Salasnica (? po Rosk.
Selašnica, a po Boueu Salasnica?) O Priepolju (Prepaglia), na
desnom briegu Lima, znatnom tržištu srednjega vieka 105, nezna
drugoga kazati, nego da je razđieljeno na srpsko i tursko.
...Prevalivši polje pljevljansko, uspeli su se na goru studenu i divlju,
zaraslu jelovom šumom, gdje su radi sigurnosti puta straže, a toga
straženja radi njekoja su sela u okolini oslobodjena od plaćanja
harača (carazo). Silazeć s gore naišli su na vrelo vode, gdje su
pristali, pa su opet gorom silazili, imajuć s desna uradjene brežuljke,
a dole niže namjerili se na znatan potok, koj utječe u Lim (Lino!),
rieku vrlo veliku i plahu; jašuć dalje dolinom prispjeli su 
pomenutomu Limu; buduć da bješe most skrhan, moradoše se
barkom prevesti i prispjeli su u mjesto Prepaglia106, gdje su prenoćili
u velikom karavanseraju, što ga sagradi Assan bei, sandžak
hercegovački, sin Mehmed paše, koj je onda bio u Damasku.
Prepaglia je vrlo dobra varošica; žitelji na po su joj kršćanski Srbi
grčkoga obreda, a ostali su Osmanlije;
Sliedećim jutrom putujuč dalje naišli su na vrlo dug most, zatim na
potok, po imenu Miles; prošavši priedjelom malo uradjenim,
dospješe manastiru kalugjera sv. Save, sagradi ga Ladislav kralj
srpski, nećak sv. Save, a ovaj svetac povuče se u pomenuti manastir i
dovrši tu svoj život. Kao što pričaju kalugjeri, njegovo je tielo cielo;
vidjeli su mu samo prekrštene ruke i ništa drugoga; jer vele, da
čeljade, koje mu gleda u lice, da se tako preplaši, da nemože više
živjeti. Bijahu i u crkvi, koju u vrlo dobrom redu drže. Tu je vrlo liep
velik krst od pozlaćena drva, pa mnoge slike proroka sa srpskimi
napisi i krasnimi nakiti; tri su kapele, koje vode jedna u druga ;
obred vrše grčki u srpskom jeziku; dobar imaju prihod u kruhu, vinu
i stoci; Osim groba sv. Save, koj je s vana nakićen srebrom i
pozlaćenimi slikami, ima još jedan prama iztoku, u kojem, vele, da je
tielo sv. Simeuna, koj se prije zvao Stjepan Nemanja (Stefano
Nemagna) i bijaše otcem sv. Save; pokalugjeri se na Sv. Gori, pa
priedje u pomenuti manastir i nazvan bi Stjepanom, a u istoj je
grobnici i tielo sv. Ladislava. — Krenuvši dalje dospjeli su ka
gradiću Milesenas (umjesto Mileševas), koj se diže na jakoj pećini,
ali vrlo slabe su mu zidine, pod pećinom teče rieka Miles. Zatim
uzlazeć vrlo visokom studenom i snjegovitom gorom, uz koju su više
105
Priepolju (Prepaglia), na desnom briegu Lima, znatnom tržištu srednjega vieka-
Jireček, Die Handelsstrassen, p. 76. „Pripoglie cittä senza mura"; Bizzi u Starinah,
XX, 127,  tomu Starine, XVI, 178.
106
u vatikanskom rukopisu 5 p. 68, Prepuglia,
73
od jednog sata išli, silazeći vratolomno, naidjoše na mnoge vode i

vrela, pa napokon dospjeli su u mjesto zvano Milesena draga (u
mjesto Mileševa draga) što dieli sandžakat hercegovački od
bosanskoga. Zatim su se popeli na vrlo visoku i dugu goru, kojom su
jašili više od tri sata; silazeć naišli su na dobro naseljen priedjel, pa
su išli uz potok, dok su se namjerili na karavanseraj, što ga sagradi
Memissa Nasir, te sa došli na polje Sinisfa; prevalivši 3 milje puta,
pristali su na polju blizu sela Dumaiziza, gdje do jagnjadi ništa
drugoga nisu našli...”
Poslanstvo kojeg je predvodio Pavle Kontarin krenulo je iz Mletaka
2. maja 1580. a u Istanbul je stiglo 15. juna iste godine. Pri opisu
puta od Pljevalja do Prijepolja P. Kontarin navodi nekoliko bitnih
detalja. Na prvom mjestu ističe šumovitost predjela između Pljevalja
i Jabuke posebno na prostoru današnjeg Ranča. Silazeći sa Jabučke
visoravni naišli su na vrelo, odnosno na izvorište rijeke Seljašnice.
Krećući se dalje dolinom Seljašnice, za koju P. Kontarin kaže da je
potok, došli su do Lima gdje je, kako putopisac bilježi, most bio
skrhan pa su se prevezli sa lađom preko Lima i došli u mjesto
Prepaglia, odnosno Prijepolje.
Karavan saraj u kojem su prenoćili nalazio se u vrhu prijepoljske
čaršije, na uzvišenju Jabuka, pedesetak metara od današnje zgrade
opštinske uprave. Ovaj karavan saraj je bio veoma čvrsta i velika
građevina. Sastojao se iz dva dijela: prostranog dijela za konje i robu
i dijela sa prostorijama za putnike. Sobe za putnike su bile na spratu,
odmah iznad ulazne kapije i gledale su na današnju prijepoljsku
glavnu ulicu. Prijepoljski karavan saraj postojao je sve do 1970-tih
kad je srušen. Na tom mjestu danas se nalazi stambena zgrada u
čijem prizemlju je gradska apoteka i neke trgovine.Hamam je bio
veoma čvrsta građevina i u vrijeme 1970-tih u jednom njegovom
dijelu bilo je skladište građevinskog materijala. U sobama na spratu
živjela je tada familija Tahira-Tajka Krdževića. Iako je sagrađen prije
ove 1580. god. kad je u njemu prenoćio P. Kontarin, ovaj prijepoljski
karavan saraj je održavan i obnavljan pa je tako trajao sve do 1970-
tih. Da nije porušen danas bi bio svojevrsna turistička atrakcija i
svjedok historije grada. Prijepoljski karavan saraj, kako P. Kontarin
bilježi sagradio je Assan bei, sandžak hercegovački, sin Mehmed
paše. Radi se o Kasim-paši, sinu Mehmed paše Sokolovića koji je
uvakufio (darovao narodu), uz prijepoljski i više drugih karavan
saraja i hanova u ovom dijelu tadašnje Bosne.
74
Pijepoljska čaršija u vrijeme 60-tih godina XX vijeka.

Označen je najstariji prijepoljski han, u stvari, karavan saraj koji je
izgrađen oko 1550. god. Uvakufio ga je Kasim-paša, sin Mehmed
paše Sokolovića. U ovom hanu prenoćio je u ljeto 1580. god. i
putopisac Pavle Kontarin.
Prijepolje je te 1580. god. bilo, kako putopisac bilježi, vrlo dobra

varošica a žitelji na po su joj kršćanski Srbi grčkoga obreda, a
ostali su Osmanlije; Odrednicom Turci uvijek su se, u ta vremena u
Bosni, pa time i u tadašnjem Prijepolju označavali slavenski
muslimani, odnosno Bošnjaci. Putopisac dalje bilježi da je tadašnje
Prijepolje podijeljeno na dva dijela, tj. žitelji su na po, na pola. Isto
to ovaj putopisac je zabilježio i u tadašnjoj Taslidži (Pljevljima). Dio
tadašnjeg Prijepolja u kojem je živjelo pravoslavno stanovništvo,
odnosno Srpska varoš, kako se taj dio imenuje u historijskim
dokumentima, nalazio se na širem prostoru na kojem je u XIX
vijeku podignuta i prijepoljska pravoslavna crkva.
Dugački most, kojeg P. Kontarin spominje, preko kojeg su prešli,
izlazeći iz Prijepolja, bio je most preko rijeke Mileševke. Slijedi opis
manastira Mileševe koji obiluje, kao i kod drugih
kršćanskih/hrišćanskih putopisaca ovoga doba, sa dosta detalja. Idući
dalje od Mileševe prema Sjenici putopisac bilježi da su došli u
mjesto zvano Miloševa draga, (selo Milošev do) što dieli sandžakat
hercegovački od bosanskoga. To je bila istočna granica između
Hercegovine i Bosne.
75
Iz putopisa francuskog poslanika Hayesa107

”...Krenuv iz Foče išli su prieđjelom punim gorskih sljemena i
dolina, i pošto su putovali skoro dva dana, prispjeli su u veliku
varošicu, po imenu Pleufglie (Pljevlje), smještenu na ravnini, koja je
tako rodna žitom, kao što su gore, koje ju okružuju, neprijatne, jer su
same gole stiene. Ova varošica je posve od Osmanlija naseljena, i tu
pravilno siedi sandžakbeg Hercegovine. Pošto su izišli iz
pljevljanskoga zemljišta, namjerili se na priedjel vrlo gorovit i pun
šuma, a zovu ga imenom Zuiesdi mnogi hajduci, koji pravilno
borave u ovih šumah, čine put vrlo pogibeljnim, a nemože ga se
proći bez pratnje. Kad su izišli iz sume, namjerili se na liep
kalugjerski manastir, po imenu „sv. Sava Miloševski” (Santo Saba
de Milosevo), koj posjeduje mnogo zemalja. Bilo je tu onda 80
duhovnika, a susretahu jih s najvećimi dokazi naklonosti. Po dana
od ovoga manastira dolina je Milosef do, gdje svršava Hercegovina
i nastaje kraljevstvo Bosna. — Stara Ilirija takodjer se zvala
slovinskom zemljom, ona je zapremala više pokrajina, a dvie bijahu
najglavnije, naime Dalmacija i Bosna. Prva se proteže duž
Jadranskoga mora, od Istre do Albanije, i obuhvaća sve otoke, što su
uz obalu, a pripadaju, osim pet dubrovačkih, republici mletačkoj.
Bosna pako razdieljena je na dvoje: sjeverna se zove kraljevina
Bosna, a južna je Hercegovina, što znači slovinski „vojvodinu”.
Kraljevina je više rodna, te ima mnogo gora i dolina, a visine gora
pune su pasišta, gdje se tovi mnoga stoka. Glavni joj je grad
Sarajevo (Serrail), koj je smješten u dolini i na obronku triju visokih
brežuljaka, što pruža vrlo ubav vidik. Tu sjedi Moulacady (mula
kadija), koj sudi narodu pravdu i upravlja gradom pod vrhovnim
gospodstvom beglerbega bosanskoga, koj sjedi u Banjaluci
(Banialouque). Hercegovina pako mnogo je više gorovita, a manje
rodna, s toga nije tako naseljena, manje rodi žitom, nego što ga treba
za svagdanju potrebu; s toga hrani mnogu stoku, a osobito koze.
Prije no što je ova pokrajina postala osmanskom, imala je svoga
vojvodu, koj se zvao vojvodom sv. Save, a za putopiščeva doba bješe
podredjena sandžaku, koj nosi ovo ime, i priznaje vrhovno
gospodstvo beglerbega bosanskoga.”
„Izišavši iz Miloševa dola, naidjoše na veliku ravan, po imenu
Cenissa (Sjenica), što slovinski znači „sienjak”, a tako je travom
obilna, da nosi veliki prihod, koj pobira bostandži paša (bostangi
bacha) u Carigradu. Nakon dana puta prispjeli su u varoš Igni
Bazar (Jeni ili Novi pazar), što znači po osmanski „novi trg”
107
1895, knj. 124, str. 86
76
(nouveau marche). Smješten na riečici Rasca, što na visini, što u

nizini, pruža vrlo ubav vidik; obseg mu obuhvaća po ure hoda, nije
zidovi jako utvrdjen, a kuće su mu samo na jedan boj. Ovo bi bila od
medje najznatnija varoš, što su je vidjeli; ona je podredjena
beglerbegu bosanskomu, koj šalje amo častnika, da zapovieda, a
kadija sudi pravdu i priznaje za gospodara sarajevskoga mulakadiju.
Poslije pet ura puta prebacili su ladjom rieku Hibar (Ibar), koja
utječe u Moravu blizu staroga gradića, po imenu Zazac. Ova je rieka
vrlo plaha i dieli svojim tokom Bosnu od Srbije. Pošto se priedje
preko Ibra uzlazi se gorom Coponi (Kopaonik)...
Hayes je bio vođa jednog francuskog poslanstva koje je početkom
XVII vijeka dubrovačkim putem otišlo u Istanbul. Njegov putopis je
dosta uopšten pa tako u opšte i ne pominje Prijepolje kroz koje je
prošao. Šumoviti predjeli koje on spominje, na prostoru između
Pljevalja i Prijepolja a pod imenom Zuiesdi je prostor današnjeg
Zvijezda. U njegovom putopisu takođe se u najkraćem spominje
manastir Mileševa, uz napomenu da ima puno zemlje, da u njemu
ima 80 kaluđera i da oni svakoga dočekuju sa najvećom naklonošću.
Interesantna je njegova zabilješka o tome da se Stara Ilirija takodjer
zvala slovinskom zemljom, ona je zapremala više pokrajina, a dvie
bijahu najglavnije, naime Dalmacija i Bosna. Dalje, bilježi on svoja
zapažanja o Bosni i o Hercegovini a navodi i granicu između njih
koja se nalazila u prijepoljskom kraju, tačnije na razvođu između
Mileševke i Uvca.
Putopisi J. Rosaccia i M. Quadusa 1574.-1606.

Proučavajući ova dva putopisa P. Matković o njima piše:
„..Pisac teksta u našem putopisu bijaše Josip Rosaccio, putnik i
geograf, rodom iz Porđenona u Furlanskoj...Putopisac opaža u
pristupu, da će najprije opisati put od Mletaka do Carigrada
po kopnu, za tim isti put po moru... Opis pako Rosaccieva
kopnena puta nije drugo nego suhoparni izkaz golih putničkih
stanica s medjusobnimi daljinami naznačenimi u (talijanskih)
miljah, u formi staro-rimskih itinerara, u kojih se takodjer
navode samo imena stanica s daljinami...Nu ako tačnije
protresemo Ros. izkaz putničkih stanica, razabrati ćemo, da jih
putopisac nije crpio iz sobstvena iskustva, nego da jih je
ujedno s pogrješkami i daljinami izpisao iz poznatoga putopisa B.
Ramberta od g. 1533., izostavio Rambertove geo-grafijske i
topografijske opise...Pored svega Ros. ipak nije posve tačan u
pisanju topografijskih imena... jer ima dosta znatnih razlika
medju njim i Rambertom, U Ramberta naime dolazi mjesto
Priepole na rieci Lim , a a Ros. Triepoli (!) na rieci Limmi
77
(!); u Ramb. Uvate i MUlesevate, a’ a Ros. je prvo ime

izpusteno, a mjesto dragoga čita se „San Sava, monasterio
di caloieri serviani»;
.......
Matija Quadus, učenjak i bakrorezac, rodio se god. 1557. a
današnjoj nizozemskoj varoši De venterà, ili u tadanjoj njemačko-
carevinskoj i slobodnoj glavnoj varoši
Poslije svojih premnogih putovanja, malo ne pò svoj Europi,
nastani se g. 1594. kod Kolna... U njegova glavnom djelu
n Teutscher Nation Herrlichkeit” ima razùjanih za-nimljivih viesti
o njegovih studijah i patovanjih...Drugi kopneni put u Carigrad
vodi Quada preko Dubrovnika... ovomu je putu naslov: „Iter
Venetiis Parentium, Jaderam, Sebenicum, Lixinam, Curzolam,
Epidaurum sive Ragu-sium, indeque terrestri itinere
Constantinopolim»...Kopneni put od Dubrovnika do Carigrada
prikazuje Quadus, kao i Rosaccio, popisom znatnijih mjesta ili
golimi imeni glavnih stanica na onom putu, s medjusobnimi
daljinami, naznačenimi...Poredimo li popis ovoga kopnena pata
Quada sa popisom Rosaccia, uvjeriti ćemo se, da ga je Quadas
doslovce prijepisao iz Rosaccia; odnosno da je Q. svoje
znanje o tom putu crpio iz Ros. putopisa, kojemu bijaše
Rambertov putopis izvorom... Put Quadov od Dubrovnika do
Carigrada vodi, kao i Rosaccia, preko ovih mjesta: „Terebing,
Ruden, Guricia, Cernice, Triedo et Vratz (u Ros. i Ramberta Vrataz);
ijozza, Bracha, ubi excubiae sunt; 1 Plenie (u mjesto Pleuie) et
Niosta ubi sonitu mercatoris securitas datar, Prepoli ad flumen
Lani, Santa (!) Sava monasterium Caloierorum,Novi Bazar, Ibar...
Putopis Hadži Jusufa Livnjaka – 1615. god.
U bogatoj književnoj baštini Bošnjaka, koji su pisali na orijentalnim

jezicima, sačuvalo se i desetak putopisa sa hodočašća u Meku. Oni
sadrže kraće ili duže itinerere sa ovih putovanja a među njima se
ističe putopis Hadži Jusufa Livnjaka za kojeg dobar poznavalac
književnih djela na orijentalnim jezicima dr Hazim Šabanović,
između ostalog kaže: Najstariji, a možda i najznačajniji takav spis
napisao je hidžretske 1024, odnosno 1615. godine Hadži Jusuf, sin
Muhamedov, iz Livna.108 Pored putopisa Hadži Jusuf Livnjak je u
bošnjačkoj kulturnoj baštini poznat i kao najstariji bosanski
alhamijado pjesnik a to znači da je on svoje pjesme i ostale zapise
pisao bosanskim jezikom a arapskim slovima, arapskim pismom
108
Dr H. Šabanović, Književnost muslimana BiH na orijentalnim jezicima, Sarajevo
1973, str. 252.
78
Većina podataka o Hadži-Jusufu Livnjaku poznata je na temelju

završnog dijela njegovog Putopisa iz 1024. (1615/16) godine u
kojemu opisuje svoje hodočašće u Meku i Medinu, gdje za sebe piše:
Ja, griješni siromah, Jusuf, sin Muhamedov, rođen sam u kasabi
Livnu, gdje sam odrastao i bio mujezin Lala-pašine džamije. No, već
prije polaska na hadž u Meku, Jusuf se preselio u Županj Potok, kako
se tada nazivalo Duvno (danas Tomislavgrad) gdje je opet bio
mujezin novoizgrađene džamije u kojoj je kao imam služio njegov
brat. Na kraju svojeg putpisa hadži Jusuf navodi i to da ga je neki
Džudža Džaferaga, kada je sagradio svoju džamiju u Županj Potoku,
u duvanjskoj nahiji, postavio za mujezina, a njegova brata Omer-
efendiju za imama svoje džamije. Uz to se Jusuf bavio i dozvoljenom
trgovinom, pa kada je prištedio osamnaest hiljada akči, krenuo je sa
svojom braćom Hadži Omeram i Hadži Hasanom iz Županj Potoka
(Duvna) na hodočašće u Meku.
Hadži Jusuf je još na polasku od kuće odlučio da će bilježiti
konačišta i sva mjesta koja će na putu vidjeti, kao i sve zijarete
(posjete) mezarovima znamenitih osoba. Njegovo putovanje od
Bosne do meke i nazad trajalo je godinu i deset dana.
U svom čuvenom putopisu on je u opširnim detaljima opisao sve
moguće lokalitete kroz koje je proputovao, od Bosne, Sarajeva i
Skopja, preko Istanbula, pa sve do Aleksandrije i Kaira i dalje do
svetih mjesta u Arabiji i nazad. Cijelim putem Hadži Jusuf Livnjak je
obilazio znamenita mjesta i opširno zapisivao svaki detalj svoga
puta, uključujući manje i veće gradove i mjesta, sela i zaseoke, čak i
konake u kojima je odsjedao i koje je vidio. Kada je stigao u Istanbul
napisao je da nema ni riječi ni pera koji može opisati ovaj prelijepi
grad. Ppri dolasku u Mekku i Medinu od ushićenja je propjevao pa
opisao Harem-i Šerif, Mekam-i Ibrahim i Kabu u prelijepim
stihovima.
U svojem putopisu Hadži Jusuf Livnjak bilježi i ovo:
Iz Čajniča smo prispjeli u Taslidžu. To je isto tako lijepa i uredna
kasaba. U njezinoj čaršiji se nalazi krasna džamija, u kojoj smo
vidjeli pet primjeraka lijepo pisanih Kur'ana. Pred džamijom su
veliki mramorni stubovi i lijep šadrvan. Iz Pljevalja smo došli u
Pryyepole kraj kojeg protiče velika voda Lim, zatim smo prispjeli u
Sjenicu, pa u Jeni-Pazar Novi Paza, također lijepu kasabu. U polju
kraj Pazara teče velika rijeka Ibar. Zatim smo došli u Mitrovicu kraj
koje se na visokom brijegu nalazi manja tvrđava Zvečaj...109
109
Gazi Husrev-begova biblioteka, Hronika Muhamed Enverije Kadića, knj. 3, str.
177. U ovoj hronici, na stranicama 176-213 nalazi se cijeli putopis Jusufa Livnjaka
79
Stranica putopisa Hadži Jusufa Livnjaka

gdje je upisano ime Prijepolja
Na kraju Hahdži Jusufovog putopisa zabilježena su i neka tadašnja

dešavanja. Među njima nalazi se i ovaj zapis:
Osmi dan zilhidže, ili dan Tervije, kada se odlazi na brdo Arefat, bio
je u subotu (29. XII 1615), a prema astronomskim podacima i 1.
80
muharema(početak nove godine po hidžretskom kalendaru. nap.

F.Š.) te godine bio je u subotu na Bozgun. I hidžretske 1057. (1647)
godine 8. dan zilhidže, odnosno dan Tervije, dogodio se također na
Bozgun.
U ovoj bilješci Hadži Jusufa Livnjaka interasantan je, između ostalog
i termin Bozgun. Taj deminutiv, taj naziv za svetkovinu Božić može
se čuti i danas u nekim dijelovima Bosne, Sandžaka... Riječ Božić
izvedena je od riječi Bog i ima značenje mali Bog (kao što se od
riječi nož izvodi deminutiv nožić- mali nož. Prema shvatanju
muslimana upotrijeba ovog naziva Božić predstavlja degradaciju
božijeg imena pa se upotrijebljavaju nazivi Bozgun, Bozuk, Prozuk...
I čuveni bošnjački ljetopisac Mula Mustafa Bašeskija upotrebljava
riječ Bozgun kao što to čini Hadži Jusuf.110
Putopis Evlije Čelebi – 1664. god.
KASABA PRIJEPOLJE
To je u stara vremena bio velik šeher. 65 Kad je Osvajač pošao da

osvoji Bosnu, on je snagom Ahmed-paše Hercegovića (Herceg-
zade) osvojio i ovu varoš Prijepolje. 68 Ona je domen (hass) [herce-
govačkog] paše i vojvodstvo na teritoriji hercegovačkog
sandžaka. To je ugledan kadiluk u rangu kadiluka od tri stotine
akči.67 Ima predstavnika Portinih spahija (sipah kethuda yeri),
janjičarskog serdara, serdara budimskog kola, tržnog
nadzornika (muhtesib) i baždara. Prvaka i uglednih ljudi
nema mnogo.
Ova kasaba Prijepolje sastoji se od dvije kasabe. Jedna je Gornja
vakuf-kasaba na rijeci Limu, na početku Fatihovog mosta;
ona se sastoji od jedne mahale s nekih pedesetak sindrom
[pokrivenih] kuća, s baščama i vodama koje su poput izvora
života (ab-i hayat).
Tu se nalazi Ibrahim-pašina džamija. 68 To je vrlo udobna i pri-
vlačna džamija s jednim minaretom, a pokrivena je ćeremitom. Ima
dva velika svratišta (han) i udobno maleno javno kupatilo
(hamam). Ima svega jednu tekiju, dvije osnovne škole (mekteb)
i deset dućana. To su Ibrahim-pašine zadužbine. Prihodi od
kirija ovih [dućana] troše se za održavanje mosta. Idući iz te
kasabe prema istoku, obalom rijeke Lima, kroz groblje, došli
smo u vakuf-kasabu Donje Prijepolje.69
110
F. Spaho, Naši narodni nazivi mjeseci u turskim kalendarima iz sedamnaestog
vijeka, Glasnik Zemaljskog muzeja XLII, 1930, str. 194. i Bašeskija, Ljetopis,
Sarajevo, 1968, str. 316. i dalje
81
U stara vremena obje ove kasabe bile su jedna varoš, koja je

tokom vremena propala, pa je između te dvije kasabe, ondje gdje je
sada groblje, nastala pustoš od hiljadu koraka. Sudska i
upravna vlast im je ipak jedna. To je vrlo sigurna (emin)
kasaba. Ova je naprednija, ljepša i veća od Gornje vakuf-
[kasabe]. Ovdje stanuje njen mutevelija,, upravnik i kadija. I
ova kasaba leži na prostranom i zelenilom obraslom mjestu
na obali Lima. Kroz ovu varoš teče rijeka Mileševa. 70 Kako
varoš leži i na desnoj i na lijevoj strani te rijeke, mora se
prelaziti preko mostova. Odmah na periferiji varoši utiče rijeka
Mileševa u rijeku Lim. Sa sve četiri strane varoši nalaze sa
brda. Po njima su sve sami raznovrsni voćnjaci (bag). U
Donjoj varoši ima svega deset mahala, a među njima je rijeka
Mileševa. 70 Četiri su hrišćanske, a šest je muslimanskih mahala.
Tu ima četiri stotine i osamdeset šest daskom pokrivenih,
pristojnih, prostranih i tvrdo zidanih kuća, sa vinogradima i
baščama. 71 Većinom su u starom stilu i prizemne. Od svih kuća
najimpozantniji je dvor budimskog vezira Smail-paše. 72
Tu ima deset džamija sa mihrabom. Džamija Husein-paše 73 je
udobna i dobro posjećena. Njena kapija stoji prema jednom
uglu same džamije i nijedna druga džamija nema ovakvu
kapiju. S druge strane rijeke Mileševe, 70 na vrhu drvenog mosta je
Veznedar-agina džamija. 74 To je prostrana i svijetla džamija.
Pred njom ima jedna čudna sahat-kula. Glas njena zvona čuje
se čak iz grada Mileševa. Ovdje smo prešli preko drvenog
mosta na rijeci Mileševi 70 i došli na musalu (namazgah), koja
zaslužuje da se vidi. I ona je okićena velikim drvećem. Krasni
mesdžid, koji se nalazi iznad kapije hana Sokolovićeva sina (Sokollu-
oglu),75 sposoban da bude privlačna džamija i tekija (zavije).
Glasovita je i Veznedarova tekija.
Ovdje postoje tri medrese, četiri osnovne škole i četiri tekije. Dvije
od tih tekija su halvetijskog, jedna kaderijskog, a jedna bektašijskog
reda. Ima tri trgovačka prenoćišta (han). Najimpozantniji i
najsavršeniji je han Kasimpaše, sina Mehmed-paše Sokolovića u
čaršiji. Iznad njegove kapije nalazi se mesdžid. Na velikom šadrvanu
ispred kapije ovog hana, s druge strane ulice, svi pobožni musli -
mani uzimaju abdest i piju vodu. Ima stotinu dućana.
Klima je dosta blaga. Svi stanovnici nose potijesne arnautske čakšire
i krajiška čohana odijela; na glavu stavljaju čohane kalpake razne
boje, a govore bosanski, srpski, bugarski i latinski. Većina stanovnika
su jedri momci, i svi idu golih cjevanica, pašu sablje, mačeve, duge
noževe i bodeže i idu potpuno naoružani. Katkada njihove gazije
idu u četovanje prema mletačkom gradu Kotoru. Te su gazije
smioni, hrabri, srčani i veseli momci.
82
Iz Prijepolja smo zatim, sa deset prijatnih drugova, pojahali svoje

konje i išli u šetnju prema jugu obalom rijeke Mileševe 70 kroz
voćnjake i bašče; tom prilikom ulovili smo nekoliko zečeva. Za pola
sata smo prošli kroz napredna sela i došli u grad Mileševo.
Fusnote, kojima se objašnjavaju pojdine stavke a koje je uradio

izdavač Evlijinog putopisa:
65
Prijepolje se pominje još 1345. g. Još u 14. stoljeću javlja se kao
važno tržište kroz koje je prolazio karavanski saobraćaj i gdje su
Dubrovčani imali svoju koloniju. Ovaj kraj je i u rimsko doba
bio na visokom kulturnom stupnju. Kod Prijepolja je 1927.
godine otkopan veliki amfiteatar, a do njega hram, zadužbina
imperatora Klaudija.
66
O Ahmed-paši Hercegoviću vidi Jugoslavenska enciklopedija,
sv. I, pod Ahmed-paša. Osmanlije su zaista 1463. g. bili zauzeli
ovo područje, ali ga je Herceg sa svojim sinovima opet
povratio. Ovaj kraj je definitivno pao u tursku vlast tek u
proljeće 1465. g. Samo, pri tome Ahmed-paša Hercegović
nije imao nikakva udjela.
67
Prijepoljski kadiluk osnovan je odmah poslije 1463. g., a prvi
put se pominje 1477. g. Samo, nikada nije imao rang kadiluka
od tri stotine nego od sto pedeset akči.
68
Ko je ovaj Ibrahim-paša, sada se ne zna.
69
Osmanski Ašagi Prepol = Donje Prijepolje.
70
Treba Mileševka.
717
Prijepolje je 1601, kao i u prvoj polovini 17. vijeka, imalo
oko 800 kuća.
72
O ovom znamenitom prijepoljcu Ismail-paši vidi
opširnije naprijed u komentru Evlijinog putopisa.
73
Vjerovatno. Husein-paša Boljanić. O njemu vid. ovdje str. 397, nap.
4.
74
Ko se stvarno krije pod ovim Evlijinim Veznedar-agom, čije je ime
prvi put zabilježeno pogrešno kao Zenadar-aga mjesto Veznedar-
aga, kako drugi put stoji u Evlije, a koji je bio poznah po svome
zvanju, sada se ne zna.
75
Misli svakako na Kasim-pašu, sina Mehmed-paše Sokolovića.
76
U orig. stoji Mileševa.
O putopisu Evlije Čelebi

1.Čelebijina napomena da je Prijepolje u stara vremena bio velik
šeher njegov je lični sud koji, historijski gledano, nije tačan. Šeher
je veliki grad sa više desetina hiljada stanovnika a Prijepolje je tek u
periodu XVI-XVIII vijeka prerastalo od sela u kasabu. Čelebija je
83
iznio ovakav sud zbog toga što je dolazeći u Prijepolje vidio da je to

mjesto sa dva razdvojena dijela a između tih dijelava je veliki
slobodan prostor. Čelebija je predpostavljao da je taj, tada slobodni
prostor, nekad bio naseljen i da je onda tu morao živjeti veliki broj
stanovnika, odnsno da je onda to naselje bilo šeher.
2 E. Čelebi bilježi kako je Sultan, navodno snagom Ahmed-paše
Hercegovića (Herceg- zade) osvojio i ovu varoš Prijepolje. Pošto
je Ahmed-paša Hercegović osoba iz tadašnje Bosne interesantno je
iznijeti nekoliko činjenica o njemu.
Ahmed-paša Herceg-zade (Hercegović) najmlađi je sin bosanskog
feudalca, vladara Humske zemlje (današnje Hercegovine) Stjepana
Vukčića Kosače i Barbare, šćerke bavarskog hercega. Inače, zbog
ove Njemice Barbare došlo je do podijele kraljevine Bosne a ta
podjela je vidljiva i dan danas. Naime, kako bi se stvorio privid da se
Barbara udaje za sebi ravnog Stjepan Vukčić Kosača je uzeo
njemačku, bavarsku titulu herceg (vojvoda) kakvu je imao i njegov
tast. Po svojoj tituli koju je sam sebi dodijelio on je i svoj posjed,
dotadašnji Hum, nazvao Hercegovinom. Barbara je rodila svog
najmlađeg sina u Herceg-Novom 1455. god. pa je sinu dato očevo
ime – Stjepan. Djetinjstvo je, malehni Stjepan, proveo u Humskoj
zemlji a školovanje je započeo u Dubrovniku. Širenjem Osmanske
Imperije na Balkanske prostore, odnosno na prostor kraljevstva
Bosne Stjepanov otac, takođe Stjepan Vukčić Kosača, želio je
sklopiti primirje sa osmanskim Sultanom pa je u tom cilju i svojeg
najmlađeg sina poslao u Istanbul kao zalogu i jamstvo da će
poštovati primirje sa Sultanom. Malehni Stjepan je u Istanbulu
pohađao čuveni Enderun mekteb gdje je primjećen njegov dar za
naukom.
U vrijeme 1465. god. kad su Osmanlije proširile svoju vlast na
prostor Srednjeg Polimlja i na Prijepolje malehni Stjepan je imao
svega 12 godina tako da Čelebijina napomena kako je Sultan
Mehmed Fatih snagom Ahmed-paše Hercegovića (Herceg- zade)
osvojio i ovu varoš Prijepolje nije tačna. Nakon što je njegov otac
umro 1466. god. i nakon što su Osmanlije zauzele i Hum
(Hercegovinu) malehni Stjepan je ostao zauvjek u Istanbulu. Kao
veoma nadaren i inteligentan vrlo brzo je napredovao u školovanju
nakon čega počinje njegova izuzetna politička karijera. Pod
imenom Ahmed prvi put se javlja 1477, u jednom fermanu sultana
Mehmeda II, a već slijedeće godine bio je državni zastavnik,
mirialam. U decembru 1481.god. oženio je šćerku sultana Bajezida
II, sultaniju Hundi-hatun, od tada njegova karijera još više napreduje.
Nakon što je obavljao razne dužnosti: sadžakbega Burse, beglerbega
Anadolije, kapudan-paše, tj. komadanta osmanske mornarice, u
martu 1497. god. imenovan je za velikog vezira (premijer,
84
predsjednik vlade), što je poslije sultana bila najveća funkcija u

Osmanskoj Imperiji. Ahmed-paša Hercegović će još četiri puta biti
na ovom istaknutom položaju . Četrdeset godina je proveo u službi
trojice sultana (Mehmed II, Bajazid II i Selim I). Ovo vrijeme je u
osmanskoj historiji poznato kao ”zlatno doba” , a velike zasluge za
to svakako pripadaju i Ahmed-paši. Zabilježeno je i to da su
Osmanlije nakon uspostavljanjasvoje vlasti u Hercegovini
promijenili njeno ime i nazvali je »Dilmaber« (od turske riječi dilim
– pukotina, rascijep). Međutim, na molbu Ahmed-pase, koji se
obratio direktno Sultanu, vraćeno je ime Hercegovine. Ahmet-paša je
to uradio da bi se u imenu zemlje sacuvala uspomena na titulu
njegovog oca, kao i na titulu njegovog njemačkog djeda po majci.
Imao je četiri sina: Ali-bega, Mustafa-bega, Ahmed-bega i Mehmed-
bega i jednu šćerku kojoj je dao ime po svojoj domovini - Huma. Iza
sebe je ostavio brojne zadužbine po čitavoj tadašnjoj carevini:
džamije, medrese, hamame, mektebe, imarete, karavansaraje itd.
Ahmed-paša je umro 1517. godine a za života nikad nije vidio svoj
rodni Hum, tj. svoju rodnu Hercegovinu. Ukopan je na svom imanju
na obali Mramornog mora, u selu Dil koje je kasnije, njemu u čast,
preimenovano u Hersek (Hercegovina).
3.E. Čelebi bilježi da je Prijepolje domen (hass) [hercegovačkog]
paše i vojvodstvo na teritoriji hercegovačkog sandžaka . To da
je, u vrijeme kad je to E. Čelebi zabilježio, tadašnje Prijepolje
bilo hass hercegovačkog paše znači da je Prijepolje bilo u
posjedu tadašnjeg hercegovačkog paše, odnosno
hercegovačkom paši su pripadali svi porezi i ostali prihodi
koji su su se ubirali u Prijepolju. To je hercegovačkom paši,
uz prihode sa ostalih njegovih posjeda, bila plata za njegovu
službu.
4.E. Čelebi bilježi da je Prijepolje ugledan kadiluk u rangu kadiluka
od tri stotine akči... Kadiluk je jedinica administrativne uprave,
odnosno područje po upravom jednog kadije (sudije). Prijepolje je
bilo manji kadiluk koje je kadiji donosilo prihod od 150 akči a ne
300 akči, kako to E. Čelebi piše.
5.Prijepolje je te 1664. god. imalo predstavnika Portinih spahija
(sipah kethuda yeri), janjičarskog serdara, serdara budimskog
kola, tržnog nadzornika (muhtesib) i ba ždara, kako se navodi
u Čelebijinom putopisu. Spahije su bili posjednici tapija na
zemljišni posjed koji im je dodijeljivao direktno sultan.
Prihodi sa tih zemljišnjih imanja bili su plata spahijama za
njihovu vojnu službu. Znači, spahije su, za imanje koje su
dobijali od Sultana, bili dužni u svakoj prilici ići u rat.
Janjičarski serdar je komadant janičara, a serdar budimskog
kola je komadant većih vojnih formacija. U Prijepolju su tada
85
bile posebno važne funkcije tržišnog inspektora (muhtesib), i

kontrolora vaga (baždara). Na svu trgovinu plaćao se određen
porez pa su zbog toga ova dva posla bila toliko bitna.
6.Interesantna je Čelebijina zabilješka da u tadašnjem Prijepolju

prvaka i uglednih ljudi nema mnogo. Ova napomena ne znači da
uglednih i učenih ljudi iz Prijepolja nije bilo na visokim osmanskim
položajima ali van Prijepolje, odnosno u nekim drugim dijelovima
osmanske Imperije. Takvi su, na primjer Ibrahim-paša, vakif džamije
u Šarampovu, zatim Ismail-paša, koji je pored niza drugih položaja
imao i položaj budimskog vezira (gradonačelnika Budima). Tu su
ostali prvaci i ugledni ljudi iza kojih su u Prijepolju ostali brojni
objekati bošnjačke duhovnosti i kulture a ti objekti su, posebno u
zadnjih stotinak godina, skoro u cijelosti, vrlo često i namjerno,
uništeni.
7.Nakon opisa Gornjeg Prijepolja, a to je prostor današnjeg
Šarampova, E. Čelebi bilježi da su idući obalom Lima, kroz
mezarluke, stigli u Donje Prijepolje (Ašagi Prepol)
Ovo mezarje se nalazilo na prostoru gdje su danas objekti suda,
policije, šumskog gazdinstva... Mezarje se prostiralo od potoka koji
teče sa Koševina prema Limu pa sve do zgrade starog bioskopa,
odnosno do mjesta gdje se nekad nalazio Bijeli han (vidi se na donjoj
fotografiji). Pošto E.Čelebija spominje ovo mezarje 1664. god. to
znači da je ono nastalo daleko prije tog perioda. Pošto se ono vidi i
na ovoj fotografiji iz 1897. god. znači da je ovo mezarje imalo
izuzetnu starost. Onda kad je polovinom XX vijeka ovo mezarje
namjerno raskopano i uništeno, kako bi se i na taj način uništili
tragovi bošnjačke kulturne baštine, ono je moralo imati veliku
starost.Više je elemenata koji to potvrđuju.
Prostor gdje se nalazilo ovo staro mezarje bio je nepogodan i za
naseljavanje i za obradu. Bio je to prostor sa izrazito osojnim
položajem, sa položajem u sunčevoj sjeni preko cijelog dana zbog
čega nije bio pogodan ni za življenje ni za obradivanje. Uz to, prostor
gdje se nalazilo ovo staro mezarje uvijek se nalazilo između dva
dijela naselja, između Gornjeg i Donjeg Prijepolja, kako to i 1664.
god. bilježi E. Čelebi, pa je i to bila pogodnost da tu bude mezarje
koje je služilo stanovništvu oba dijela grada.
86
Prostor između Gornjeg i Donjeg Prijepolja

gdje je bilo staro mezarje
87
Na ovoj fotografiji, načinjenoj 1897. god. vidi se jedan dijo prostora

između nekadašnjeg Gornjeg i Donjeg Prijepolja. Na ovom prostoru
bilo je bošnjačko mezarje koje se i vidi na ovoj fotografiji.
Pored ovog mezarja, koje spominje u svojem putopisu,
prošao je E. Čelebi 1664.g
88
Na ovom mezarju je u junu 1832. god. ukopano više stotina

Bošnjaka poginulih u tadašnjoj bitci za limski most. Naime, toga
ljeta je silna osmanska vojska nadirala prema Bosni želeći slomiti
Pokret za autonomiju Bosne na čijem čelu je bio Husejih-beg
Gradaščević. Kod prijepoljskog mosta na Limu pokušala je
bošnjačka vojska zaustaviti osmanske nizame i u tom sukobu palo je
više stotina žrtava. Na bošnjačkoj stani preživjelo je samo 17 vojnika
a među njima i njihov komadant hadži Mujaga Prijepoljac. Nega su
Osmanlije objesile na vješalima postavljenim na vrhu prijepoljske
čaršije, odnosno na uzvišenju Jabuka (kod današnje opštinske
zgrade). Te 1832. god. dio ovog mezarja na kojem su sahranjeni
šehidi iz prijepoljske bitke za limski most odvojen je nižim zidom od
starog mezarja i na njemu izgrađena manja džamija koja se vidi i na
gornjoj fotografiji iz 1897. god. Tako su u okviru ovog starog
prijepoljskog mezarja nastali šehitluci koji su, na žalost, nedavno u
cijelosti uništeni.
89
Opisujući Prijepolje E. Čelebi navodi da se ono sastoji od dva dijela:

Ova kasaba Prijepolje sastoji se od dvije kasabe. Jedna je
Gornja vakuf-kasaba na rijeci Limu, na početku Fatihovog mosta; ...
Idući iz te kasabe prema istoku, obalom rijeke Lima, kroz
groblje, došli smo u vakuf-kasabu Donje Prijepolje (O nastanku
ova dva dijela Prijepolja vidi pod „Nastanak naselja“ u textu o
Prijepolju i njegovom imenu)
Odrednica da je Prijepolje kasaba ukazuje na činjenicu da tadašnje
Prijepolje više nije bilo klasično selo vec da je ono manje urbano
naselje sa većinskim muslimanskim stanovništvom. Odrednica
kasaba ukazuje i na to da je u tadašnjem Prijepolju, pored
poljoprivrede bitnu ulogu u djelatnosti stanovništva imalo zanatstvo i
trgovina.
Oba dijela tadašnjeg Prijepolja E. Čelibi označava vakuf-kasabama
što znači da su i u jednomm i drugom dijelu postojali brojni vakufi,
odnosno brojni objekti koje su izgradili pojedini darovatelji pa ih
ustupili narodu na korišćenje kao opštenarodno dobro.
Za Gornje Prijepolje (današnji Šarampov) E. Čelebi bilježi da se
sastoji od jedne mahale s nekih pedesetak sindrom [pokrivenih]
kuća, s baščama i vodama koje su poput izvora života (ab-i
hayat).
Üstünde Prepol-Gornje Prijepolje, Šarampov snimljen 1897. god.

90
Bilješka E. Čelebi da su u današnjem Šarampovu vode poput

izvora života (ab-i hayat), odnosi se na vrelo, izvor Brezu koji i
danas postoji.
Na prostoru današnjeg Šarampova E. Čelebi dalje bilježi: Tu se
nalazi Ibrahim-pašina džamija.... Ima dva velika hana i udoban,
malen javni hamam. Ima svega jednu tekiju, dva mekteba
(osnovne škole) i deset dućana. To su Ibrahim-pašine zadužbine.
Prihodi od kirija ovih [dućana] troše se za održavanje mosta.
Ibrahim-paša, kao vakif, kao osoba koja je u Šarampovu podigla
svoju džamiju, istovremeno je podigao i uvakufio dva hana, jedan
hamam i deset dućana. Svi ovi objekti izdavani su u zakup a dobit od
kirije trošen je za održavanje mosta na Limu i džamije. To je bio
sistem vakufa koji je postojao na prostoru cijelog islamskog svijeta.
Zahvaljujući sistemu vakufa izgrađivani su, tokom više vjekova,
brojni objekti koji su bili opštenarodno dobro. U Osmanskoj Imperiji
bilo je pravilo da jedna mahala ima 40-50 kuća i svoju džamiju,
školu (mekteb), hamam, dućane... Mahale su se formirale tako da
uvijek, džamija bude u sredini. Čim bi se broj kuća u nekom naselju
počeo povećavati tada bi se formirala nova mahala sa svojom
infrastrukturom. U slučaju Šarampova reljefni uslovi nisu
dozvoljavali da se formira više mahala. Opisujući Donje Prijepolje
(prostor današnjeg Vakufa i Centra) kao napredniju, ljepšu i veću
kasabu od Gornjeg Prijepolja, E. Čelebi bilježi da u ovm dijelu grada
svoje kuće imaju mutevelija, upravnik i kadija. Uz to, E. Čelebi
bilježi da ova kasaba leži na prostranom i zelenilom
obraslom mjestu na obali Lima.
91
Ašagi Prepol-Donje Prijepolje,
Na ovim fotografijama vidi se dio Donjeg Prijepolja koji se nalazio

na obali Lima. Ovaj dio tadašnejg Prijepolja, u stvari, je dio grada u
kojem je živjelo samo bošnjačko stanovništvo. Taj dio tadašnjeg
Prijepolja imenovan je kao „Turska čatvrt“-Türkisches vierse, kako
je to 1903. god. u svojem albumu zapisao i austrijski fotograf, iako tu
nisu živjeli Osmanlije nego Bošnjaci.
Türkisches vierse – Turska čatvrt

92
Odrednica Turska čatvrt nastala je zbog pripadanja Bošnjaka

islamskom civilizacijskom krugu a sve što je islamsko na Balkanu to
se tendeciozno i namjerno označavalo kao tursko. Na gornjoj
fotografiji vidi se i kasarna osmanske vojske na Ravnama iznad
Prijepolja pa je fotograf i to upisao na svojoj fotografiji – Türkische
kaserne. Na zamišljenoj liniji povučenoj od te osmanske kasarne na
Ravnma pa do Lima nalazila se i granica između dva tadašnja dijela
Prijepolja: muslimanskog i hrišćanskog, odnosno između
bošnjačkog i srpskog.
(1900. god.)
(1930. god.)
93
Dijelovi Prijepolja (Vakuf, Vinograd, Centar) u kojima su sve do

polovine XX vijeka živjeli samo Bošnjaci.
Ovakva stambena podijeljenost gradova, odnosno jasno i u cijelosti
razdvojeni dijelovi gradova u kojima je živjelo različito etničko
stanovništvo bilo je prisutno na prostoru cijele Osmanske Imperije.
Naime, Osmanska Imperija je svo vrijeme svojeg postojanja, na
cijelom svom prostoru, bila multietnička, tj. multinacionalna
Imperija. Vjerska, kulturna i ostala prava svake etničke, tj.
narodnosne grupe u Osmanskoj Imperiji u cijelosti su poštovana i od
strane vlasti zakonodavno štićena. Duhovni, u prvom redu vjerski,
život svake narodnosne grupe u gradovima Osmanske imperije
mogao se najbolje odvijati samo onda ako je ta narodnosna grupa
bila kompaktna, tj. ako je živjela na prostoru na kojem nije bilo
naroda druge duhovnosti, tj. vjere. Zbog toga su svi gradovi, tj. sva
naseljena mjesta u Osmanskoj Imperiji imali razdvojene stambene
dijelove u kojima su živjeli pripadnici pojedinih vjera.
94
U Prijepolju se muslimansko i hrišćansko, odnosno bošnjačko i

srpsko, stanovništvo stambeno nije miješalo sve do polovine XX
vijeka. Razbijanje bošnjačke stambene kopaktnosti i u Prijepolju i u
ostalim gradovim Sandžaka bio je jedan od načina da se ubrza
srbizacija Bošnjaka. Taj proces razbijanja bošnjačke stambene
kompaktonsti bio je izrazit nakon 1945. god. i u periodu do 1990.
god. on je i završen. Danas ni u jednom od sandžačkih gradova pa ni
u Prijepolju ne postoji bošnjačka stambena kompaktnost u nekom
gradskom dijelu
Središnji prostor koji se vidi na gornjim fotografijama

bio je prostorgdje su se, sve do polovine XX vijeka dodirivali
bošnjački, na lijevoj i srpski dio Prijepolja na desnoj strani.
Bošnjačko stanovništvo je živjelo na prostoru gdje se danas nalaze

Musala, Mejdan, Vakuf i dio Centra od Mileševke do Podvaroši. Sam
naziv Podvaroš ukazuje na to da je to prostor koji je ispod varoši a
terminom varoš označavano je samo naselje sa hrišćanskim
stanovništvom. To je bila Srpska četvrt – „Serbisches vierse“, kako
je to označeno i na austrijskoj fotografiji iz 1903. god.
95
Serbisches viersel-srpska četvrt,

Groblje-dirge i Serbisches kirche – srpska crkva
96
Srpski dio Prijepolja
„Srpska četvrt“, odnosno dio Prijepolja u kojem je živjelo samo

srpsko stanovništvo prostirao se od današnjeg bloka Podvaroš
uzvodno uz Lim. Iznad ovog prostora, na uzvisini Čair formirano je i
srpsko groblje. Četiri hrišćanske mahale koje u svojem opisu
Prijepolja bilježi Evlija Čelebi 1664. god. upravo su se nalazile na
ovom prostoru. 1852. god. ovdje je bila podignuta pravoslavna crkva
a umjesto nje, na istom mjestu podignuta je 1890. god. nova
pravoslavna crkva. Ispred pravoslavne crkve je 1933. god izgrađen i
zvonik koji je po svojoj formi, u stvari, katolički zvonik. Radi se o
tome što je darodavac zvonika arhitekta Milan Minić u prvom
svjetskom ratu bio ratnik i pripadnik Moravske divizije. Nakon
poraza srpske vojske u ovom ratu i njenog povlačenja u Albaniju i
Grčku Minić je, zajedno sa još 3.000 srpskih vojnika dospio na
Korziku u Francuskoj. Inspirisan zapadnjačkom, katoličkom
arhitekturom on je po povratku u Srbiju svom rodnom Prijepolju
darovao zvonik ispred pravoslavne crkve.
Na prostoru srpskog dijela Prijepolja od polovine XIX vijeka
otvorene su prve prijepoljske mehane, odnosno kafane, kojih nije
moglo biti u bošnjačkom dijelu grada. Bilježi to i milivoje Savić u
svojem opisu Prijjepolja 1914. god.111 Krajem XIX vijeka srpskom
dijelu Prijepolja podignut je i Bijeli han (na prostoru kasnijeg starog
bioskopa)
Opisujući dalje tadašnje Donje Prijepolje E. Čelebi navodi:
Kroz ovu kasabu teče rijeka Mileševa. Kako kasaba leži i na
desnoj i na lijevoj strani te rijeke, mora se prelaziti preko
111
Milivoje m. Svić – Zanati i industrija u prisajedinjenim oblastima i zanati u starim
granicama kraljevine Srbije, Beograd 1914. god.
97
mostova. Odmah na periferiji kasabe utiče rijeka Mileševa u

rijeku Lim.
Vakuf kasaba Ašagi Prepol-Donje Prijepolje
Čelebijin navod da kroz ovu kasabu teče rijeka Mileševa, odnosno da

se naselje nalazi na obje strane rijeke ukazuje na to da se
srednjevjekovno Prijepolje sastojalo iz dva dijela, iz dvije polovine.
U stvari, to ukazuje na činjenicu da je srednjevjekovno Prijepolje
rijekom Mileševkom bilo prepolovljeno na dva dijela, na dvije
polovine zbog čega je i nazvano Prepol-prepolovljeno mjesto. E.
Čelebi dalje navodi da u Donjem Prijepolju ima deset mahala od
kojih su šest muslimanskih a četiri hrišćanske. Sve ove
muslimanske mahale su imale svoja imena ali ih E. Čelebi ne
navodi.... Bilo je pravilo da svaka mahala ima do 40-50 kuća i svoju
džamiju pa bi trebalo očekivati da je u tadašnjem Donjem Prijepolju,
u šest muslimanskih mahala bilo i šest džamija. Međutim, E. Čelebi
navodi da tu ima deset džamija sa mihrabom što bi moglo
ukazivati na to da su u nekim tadašnjim mahalama postojale po
dvije džamije. E. Čelebi dalje navodi još neke detalje u vezi sa
džamijama u Donjem Prijepolju: Džamija Husein-paše je
udobna i dobro posjećena. Njena kapija stoji prema jednom
uglu same džamije i nijedna druga džamija nema ovakvu kapiju. S
druge strane rijeke Mileševe, na vrhu drvenog mosta je
Veznedar-agina džamija. To je prostrana i svijetla džamija. Pred
njom ima jedna čudna sahat-kula. Glas njena zvona čuje se
čak iz grada Mileševa...
98
Vjerovatno će neko od budućih istraživača kulturne baštine

sandžačkih Bošnjaka uspjeti da ubicira, da otkrije lokalitete na
kojima se nalazilo ovih deset džamija u tadašnjem Donjem
Prijepolju.
Interesantno je da E. Čelebi za prijepoljsku sahat kulu navodi da je to
čudna sahat-kula ali ne objašnjava zašto je ona čudna. Radi se o
tome što su dimenzije prijepoljske sahat-kule, njena širina, odnosno
njena osnova potpuno netipične, neuobičajene za sahat-kule građene
u to vrijeme u ostalim dijelovima Bosne i Balkana u opšte.
Prijepoljska sahat-kula snimljena prije njenog premještanja
E. Čelebi bilježi da od deset mahala u tadašnjem Donjem Prijepolju

a četiri(su) hrišćanske. Prostor na kojem su se nalazile ove čitiri
hrišćanske mahale u tadašnjem Donjem Prijepolju bio je odvojen od
prostora na kojem se nalazilo šest muslimanskih mahala. Naime,
različite kulture življenja muslimanskog i hrišćanskog stanovništva
uslovljavale su to da oni žive u odvojenim cjelinama. Ovo je bilo
pravilo i drugim gradskim sredinama pa ni tadašnje Prijepolje po
tome nije bilo izuzetak. Sve do polovine XX vijeka u Prijepolju nije
bilo nikakvog miješanja muslimanskih i hrišćanskih kuća. Razbijanje
bošnjačkog kompaktnog životnog prostora, odnosno izgradnja
srpskih kuća na oduzetom ili kupljenom bošnjačkom zemljištu doveli
su do ubrzanja procesa srbizacije Bošnjaka i gubljenja njihovog
nacionalnog, vjerskog i svakog drugog identiteta.
99
E. Čelebi bilježi da je te 1644. god. u Donjem Prijepolju imalo

četiri stotine i osamdeset šest daskom pokrivenih, pristojnih,
prostranih i tvrdo zidanih kuća, sa vinogradima i baščama. Većinom
su bile u starom stilu i prizemne.
Broj od četiri stotine i osamdeset šest daskom pokrivenih,
pristojnih, prostranih i tvrdo zidanih kuća u tadašnjem
Prijepolju vjerovatno je tačan jer je tada u Prijjepolju bilo 11
mahala (deset u Donjem i jedna u Gornjem Prijepolju) a svaka
mahala je imala 40-50 kuća. Ovaj podatak o ukupnom broju
kuća, koji navodi E. Čelebi, ukazuje i na ukupan broj stanovnika
tadašnjeg Prijepolja. Pošto je prosječna veličina famije u tom
vremenu bila šest osoba onda je u ovih četiri stotine i
osamdeset šest daskom pokrivenih kuća u tadašnjem Prijepolju
živjelo oko 2.900 stanonika.
Starija bošnjačka arhitektura

E. Čelebi dalje bilježi da je u tadašnjem Prijepolju od svih kuća
najimpozantniji dvor budimskog vezira Ismail-paše.
Prijepoljac Ismail-paša je, za sada, jedina osoba iz Prijepolja koja
je u Osmanskoj Imperiji zauzimala tako visoke položaje među
kojima su položaji vezira i valije. Vezir je bio u rangu današnjeg
ministra a valija je bio guverner, uprvitelj... jednog područja
(Veliki vezir je bio presjednik vlade a rang ispod njegovog bili su
veziri). Za sada nije poznato sa sigurnošću na kojem prostoru se u
Prijepolju nalazio njegov dvor kojeg 1644. god. s pominje i Evlija
Čelebi. Sigurno je jedino da se on nalazio na prostoru tadašnjeg
Donjeg Prijepolja.
Ismail-paša nije bio Turčin već autohtoni prijepoljski Bošnjak.
Vidi se to po tome što ga Evlija Čelebi naziva Poturom a riječ
Potur Čelebija ispisuje sa početnim velikim slovom „P“. Ovaj
termin se u turskoj administraciji odnosio isključivo na Bošnjake.
Riječ potur nije riječ iz nekog od južnoslavenskih jezika
(bosanskog, crnogorskog, hrvtskog ili srpskog) već je to turska
100
riječ sa kojom su na prostoru tadašnje Bosne, kojoj je pripadao i

današnji Sandžak, označavani autohtoni Bošnjaci. Turska riječ
potur nema nikakve veze sa srpskom riječju poturčiti koju je prvi
zabiljježio Vuk Karadžić početkom XIX vijeka. Zašto su
Osmanlije sa svojom riječju potur označili Bošnjake nije još
uvijek dovoljno istraženo. Prema nekim tumačenjima osmanskom
riječju potur , koja znači nabor na garderobi, Osmanlije su, pri
dolasku u Bosnu, označile tadašnje Bogumile čije dugačke bijele,
lanene košulje su imale izrazite nabore. Pošto su samo Bogumili
imali takvu karakterističnu garderobu, takve dugačke košulje sa
izrazitim poturama onda su oni po tome, u žargonskom govoru i
označeni. 112 Pošto su Bogumili u najvećem dijelu prihvatili islam
onda se taj osmanski naziv potur sa Bogumila prenio i na
bošnjačke muslimane, na Bošnjake. Interesantno je i to da tvorac
prvog bosansko-turskog rječnika iz 1631 god., tuzlak Mehmed
Havaija-Uskufi, u svojem rječniku tursku riječ potur prevodi sa
riječju seljak.113 Prevodilac putopisa Evlije Čelebi o prijepoljcu
Ismail-paši bilježi slijedeće:
Ismail-paša je bio sultanov kajmekam u Carigradu. Nakon
svrgnuća Sejdi Ahmed-paše imenovan budimskim vezirom 1659.
god. O njegovom porijeklu imamo nekoliko savremenih podataka.
Sam Evlija, ističući njegov bošnjački dijalekat i dajući mu pogrdni
naziv Potura kaže nam time da je on Bosanac. Jedan savremeni
zapadni izvor koji navodi Hamer kaže da je ovaj Ismail-paša
rodom iz Hercegovine. Već na osnovu činjenice što je on u
Prijepolju imao svoj dvor moglo se sa dosta osnovanosti misliti
da je on rodom iz toga kraja. To nedvojbeno utvrđuje jedan
izvještaj dubrovačkih poslanika na Porti Marina Ranjine i Jakete
Palmotića, koji su sredinom jula 1659. g. javili svojoj vladi da je u
Carigrad stigla grupa Turka i Morlaka iz Hercegovine s mah-
zarima kadije da se tuže na nasilja paše Sejdije i da traže
oslobođenje izvjesnih nameta kaje je zaveo Sejdija. »Da bi dobili
sultanov hatišerrf kojim se ukidaju sva dosadašnja vanređna
davanja Hercegovine bosanskim pašama. oni namjeravaju da
pribjegnu posredovanju Ismail-paše, ovdašnjeg kajmekama,
koji je rodom iz Prijepolja.«
Pomenuti savremeni zapadni rukopis koji je upotrijebio Hamer
donosi o ovome Ismail-paši sljedeće:
»Ismail-paša je rođen u Hercegovini. To je visok i debeo čovjek,
velikog nosa, duge brade kestenjaste boje i zvonkog glasa. On se
prisiljava da se pokaže strašnim. Rahmetli vezir (misli na Mehmed-
112
Shaw, Historv of the Ottoman Empire, sv. I, str. 114 (
113
Mehmed Hevaija-Uskufi, Potur šahidija, Tuzla, 1990. god. str. 126
101
pašu Ćuprilića) proizveo ga je za svog (čaušbašu. Zatim je 1659.

g. postao sultanov čaušbaša i upućen je u Aziju sa zadatkom da
uguši bune, što mu je uspjelo s lakoćom jer je odsjekao 6 000
glava. Kao nagradu za to sultan mu je dao za ženu svoju sestru
koja je prije bila žena Javuz Kenan-paše. Zbog toga je bio
prisiljen da napusti svoju prvu ženu. Poslije vjenčanja bio je
postavljen za budimskog vezira, a prošle godine, kada je sultan
pošao iz Carigrada, ostavljen je tu kao kajmekam. Pri tome se
ponio toliko tiranski da ga je muftija optužio, pa je bio
smijenjen i poslyt na upravu u Azak. On je smrtni i okrutni
neprijatelj hrišćana u najvećoj mjeri.»
Mehmed Sureja daje ovam Ismail-paši nadimak Damad (=
carski zet) i mufetiš (inspektor) i kaže da je porijeklom Bosanac. O
njegovoj karijeri on donosi sljedeće podstke:Bio je prvo muhtesib-
aga (tržni nadzornik) i kapidžibaša. Kasnije je postao Cauš-baša i prvi
mirahor. 1659. god., kada je sultan napustio Carigrad i krenuo u
Jedrene, Ismail-paša je postavljen za kajmekama u Carigradu u
rangu vezira. Sureja dalje piše da je Ismail-paša na prijedlog
Mehmed-paše Ćupriliča, postao mufettiš (inspektor) Rumelije i da
je vjenčan sa sultanijom Atikom, a da je kasnije postao budimski
vezir, zatim bosanski valija. Ismail-paša je postao budimski vezir
1660. god naslijedivši na tome položaju Sejdi Ahmed-pašu (1359—
60). On je ostao na tom položaju do 1663. g. kada je na taj položaj
došao San Husejin-paša (Evlija, VI. 404; Hammer, GOR, VI, 84, i
767). U martu 1663 godine, piše dalje Sureja, postao je ponovo
kajmekam u Carigradu. U avgustu 1663. godine postao je valija u
Oziji, a 1664. valija u Erzerumu gdje je i umro u 1666. god. Bio je
sposoban državnik i uspio je da kao mufetiš zavede red u Anadoliji
(Sidžill-i osmani, I, 3534).
Nekoliko zanimljivih podataka o karakteru ovog znamenitog
prijepoljca Ismail-paše pruža nam i Evlija Čelebi u svom
putopisu. Evlija Čelebi je bio na temišvarskom polju u proljeće
1660. god. kad se tu desio tako značajan dogadjaj da mu Evlija
Čelebi u svojem ljetipisu posvećuje cijelih jedanest stranica. 114 U
tom događaju učestvovao je, kao budimski vezir i prijepoljac
Ismail-paša. Te 1660. god. pod zapovjedništvom Ćose Ali-paše,
na temišvarskom polju sakupila se ogromna osmanska vojska
pripremajući se da krene u osvajanje Erdelja. U toj vojsci, na
zapadnoj strani Temišvara, bio je i budimski vezir, prijepoljac
Ismail-paša sa gazijama svoga ejaleta. Te gazije kojima je
komandovao prijepoljac Ismail-paša bile su u cijelosti Bošnjaci sa
prostora budimskog ejaleta. Tu na temišvrskom polju, na istoj
114
E. Čelebi – Putopis, Sarajevo-Publishing 1996. god. str. 315-326
102
strani gje je bio logor prijepoljca Ismail-paše bio je i logor

velikog Gazi Sejdi Ahmet-paše kojeg je, nakon smjenjivanja, na
mjestu budimskog vezira zamijenio upravo prijepoljac Ismail-
paša. Sejdi Ahmet-paša je bio Čerkez a važio je za jednog od
najglasovitijih junaka toga doba. Zbog toga je i prozvan Gazi
Sejdi Ahmet-paša.
Međutim, dok se osmanska vojska tu na temišvarskom polju
pripremala za napad na Erdelj došlo je pismo od Sultana. O tome
Evlija Čelebi piše:
«Za čudo božje, tih dana dođe od Mehmed-paše Ćuprilića časna
zapovijed i vlastoručno pismo sretnog cara, kojim se traži glava
Gazi Sejdi Ahmed-paše. Zapovjednik cijele islamske ordije Ali-
paša je stoga bio prosto s pameti skrenuo. On je rekao:
- Sta to znači, na ovom vojnom pohodu pogubiti jednog ovakvog
gaziju - i poderao hatišerif.
Kad je Sejdi Ahmed-paša čuo tu vijest, on je tada uvijek uz sebe
držao u pripravnosti svoju pratnju od hiljadu zemljaka, hrabrih i
odvaznih junaka svoje mrtve straže, koji su bili uvijek uz njega
spremni, pod oružjem. Stoga je dolazio i odlazio bez straha i
bojazni.....»
Međutim, ni zapovjednik sve osmenske vojske niti neko drugi nije
imao hrabrosti da ubije Gazi Sejdi Ahmet-pašu. Evlija Čelebi se i
sam susreo sa Gazi Sejdi ahmed-pašom i o tome piše:
«Jednog petka, ja, siromah, otišao sam Sejdi Ahmed-paši.
Zatekao sam ga gdje ruča. Tom prilikom kazao mi je paša
Sejdija ovo:
- Budimski vezir Ismail-paša spremio se da me pogubi pa sam
naredio da se spreme moje buljukbaše, da se naoružaju, pa
da odemo i da vidimo . . .
Poslije jela Sejdi-paša je bio spreman sa čitavom svojom
vojskom i krenuo pod oružjem u budimsku ordiju Ismail-paši.
. . Na to je Ismail-pašin kapidžilar-ćehaja otišao i rekao
Ismail-paši:
- Moj gospodaru, evo dolazi Sejdi Ahmed-paša!
Na to je Ismail-paša odmah izdao naredbu, pa se pred njegovim
čadotom najednom iskupilo mnogo ljudi koji su stajali spremni
pod oružjem. Malo kasnije primijećeno je kako dolazi sa
suprotne strane Gazi Sejdi Ahmed-paša. Na to je Ismail-paša
izišao pred svoj šator i stao sa grupom vojske. Sejdi-paša je na
svom konju, brzom kao vjetar, pogazio halije od ibrišima koje
su bile prostrte u predvorju Ismail--pašina čadora. Sejdi-paša je
sjahao s konja pod središnjim stubom čadora i naslonio se
rustemovski na jedan jastuk. Nije ni pozdravio niti primio
103
pozdrava, nego je stao, okružen sa sve četiri strane odredima

vojnika, i prozborio ovako:
- Ismail-paša, brate moj, ti si naumio da mene pogubiš. Aferim,
neka ti tvoj viteški podvig bude uspješan. A čemu služi taj
direk s gajtanom pored tebe?
Kad je on to rekao. Ismail-paša mu je odgovorio:
- Ne, ne.. treba da se nešto izmjeri pa sam naredio da se
postavi.
Sejdi-pša je sa svih strana bio okružen svojom tjelesnom stra -
žom, koja je stajala u pripravnom stanju, sa oružjem na
prsima, očekujući znak za paljbu. Ismajl-paša je znao da
njegova vojska nije u stanju da povede borbu i da digne ruku
na vojsku Sejdi Ah-međ-paše, koja je stajala pored njega, pa je
prosto bio skrenuo s pameti. Ali se brzo pribrao i rekao;
-Dajte brzo kahvu i Šerbet mome bratu paši'
Na to mu je rekao paša Sejdija:
- Nije potrebna kahva, nego ili ti skidaj moju glavu, ili ću
ja da skinem tvoju.
Oči su mu sijevale kao paklena vatra. Siromah Ismail-paša do-
grabio je u luđačkom strahu jastuk koji se nalazio pored njega
i držao ga kao kakav štit. Zatim se digao na noge i stao
pored direka sa gajtanom. Potom se nešto pribrao i svojim
bosanskim jezikom prozborio ovako:
- Stani, džanum. moj Sejdi Ahmed-paša, zar mi nisi brat na
ovome i onome svijetu!
Na to mu je Sejdija odbrusio ovako:
- Zar da se ja sa psom bratim? Ne, to ne može!
Uz to mu je svojim čerkeskim dijalektom istresao mnogo uv -
redljivih riječi, a zatim se vratio držeći se rustemovski,
hrabro jašući na svom doratu, starom prijatelju?
I tako je bez straha i bojazni otišao pod svoj cador. Ismail-
paša je bio preblijedio kao krpa, pokunjio se i zastidio. Odmah
je sklonio svileni gajtan koji je bio spremio da njime udavi
Sejdiju. I u očima svojih intimnih prijatelja izgledao je kao
živi mrtvac. Još veća bruka i sramota Ismail-paŠc bila je
ovo: Došao je pod šator serdar Ahmed-paše, i na uvredljiv
način rekao:
-Gospodaru naš, ti nisi poslušao uzvišenu zapovijest
Ćuprilića i hatišerif i nisi ubio pašu Sejdiju. Ako meni
jedanput dođe nalog, ja ću ga ubiti. Staviše. ako hatišerif i ne
dođe. ja opet prema njemu neću imati nimalo milosti, nego
ću mu odsjeći glavu, bez milosti, kao psu.
Tako se pokazivao hrabar na jeziku i mnogo ga optuživao.
Kada se njemu desio gornji žalosni slučaj, on se pred svijetom
104
pokazivao svijetla obraza, a u stvari bio je izgubio svaki

ugled. Nekoliko dana poslije ovoga slučaja sa Sejdijom,
Ismail-paša je došao u audijenciju serdaru Ali-paši, koji mu
je u razgovoru rekao:
- Brate, eto, tebi je dolazio Sejdi Ahmed-paša, pa zašto nisi
pogubio tog silnika? i tako mu dobacio niz zajedljivih riječi.
Ismail-paša je na to rekao;
- Kako ćeš, bre, ubiti toga nevjernika kad on dolazi ljut kao
džehenemska zebanija (ogromna zmija koja u džehenemu
davi griješnike)!
Serdar Ali-paša mu je odgovorio ovako:
- Kad meni dolazi, misliš da dolazi mek i blag kao rajsko cvi -
jeće ili kao džentski melek? A ne znaš da uvijek dolazi kao
Azrail (melek smrti). Mi, tako mi boga, ne možemo pogubiti
Sejdiju. A ako ga ti ne možeš pogubiti, neće mnogo proći a
Sejdija će tebe pogubiti.
Time se završio razgovor.
Kad je nakon nekoliko dana Gazi Sejdi Ahmet-paša, čiju glavu je
sultan tražio, došao kod zapovjednika osmanske vojske na
temišvarskom polju tu je i ubijen. Evlija Čelebi je bio prisutan tom
strahotnom dogadjaju i opisuje ga do u detalje. Naime, dok je Gazi
Sejdi Ahmet-paša izlazio iz čadora zapovjednika osmanske vojske
Melek Ahmet-paše zapovjednik je uzviknuo:
- Udrite, bre, toga đaura!
Silan li si, bože, svi su .prilazi pašinom logoru u zemlju potonuli.
Kad je Ali-pašina vojska navalila oružjem na Ahmed-pašu Sejdiju,
Ali-paša se sklonio za zastore i pobjegao pod tador hazna-dara.
Najednom je pred serdarovim šatorom asulo olovo kao kiša. Pri
tom sam vidio kako jedan metak pogodi jadnog Sejdiju pod sisu. On je
na to uzviknuo:
»U pomoć ..., đauri«, i izvadio iz njedara mahramu i stavio na ranu
od kuršuma. Držeći u ruci handžar, zavapio je: »Dajte mi ata!« Dok
se okrenuo desno i lijevo, rastjerao je svojim handžarom rulju oko
sebe kao mrave i izišao iz kruga šatora. Njegova pratnja bila se
razbjegla, a on ostao okružen sa svih strana dušmanima. Jedan je
saridža dohvatio iz kuhinje bilju koja je na vrhu gorila i udario
Sejdiju po ruci tako da mu je izbio handžar iz ruke. Paša je u tom
času imao još jedan mač za pojasom, kojim je na dva komada pre-
sjekao čovjeka koji je došao pred njega, a mnoge druge ranio. Tu
su umorili jednog njegovog pratioca. Bilo je ranjeno još sedam lju-
di. Njegov silahdar Kučuk Sahin i Gurdžibegzađe bili su takode
ranjeni, ali su umakli, dok je siromah Sejdija, nemoćan i skrhan,
ostao na mejđanu. Saratbaša je doveo jednog prokletog konja. Konj
je također svom snagom dva puta udario Sejdiju u prsa. Siromah
105
Sejdija ostao je vezanih ruku i, premda je već imao gajtan o vratu,

on se opet za svoj spas borio s nekim slugom Namćor-delijom, jaku
za jaku. Jadniku se, međutim, stezao gajtan oko vrata kao smrt,
a užeta od čadora pružala su se prema njegovim nogama. Mač koji
je imao u rukama nije mu više pomagao... Prolazeći kraj
Sejdijina lesa, svi su veziri, mirmirani, starci i mladići
govorili: »Puste žalosti i štete«, i plakali. Kad je, međutim, ,
naišao budimski vezir Ismail-paša, s pompom i sjajem, i prošao
pokraj lesa paše Sejdije, rekao je: »Ej, đaur, hej, prokletnik« i
upotrijebio neke psovke svojim bosanskim jezikom. Zatim je
nazvao selam svim prisutnim na divanu i sjeo u pročelje
govoreći velikom serdaru:
- Neka ti bude srećna vojna, džanum, a neka glave svih din-
dušmana ovako vise!...
Tada je glava pokojnog Sejdi-paše stavljena u so i
poslata u Carigrad brzom poštom. Njegov leš je okupan, ali
krv iz rane od kuršurna nije nikako prestajala, nego ]e
stalno tekla. Toga dana sahranili su pokojnika pred mihrabom
njegove džamije na ivici opkopa s vanjske strane Horos-kapije
u Temišvaru. Dok su ga sahranjivali, naišao je poklisar
austrijskog ćesara po imenu Roza. Primijetivši ovaj slučaj, izišao je
iz svojih hintov kola i upitao za uzrok kuknjave i plača. Krajiški
ratnici su mu sa dubokim bolom kazali ovo:
- Ovaj pokojnik je ličnost od koje ste drhtali svi vi, vaš kralj i
čitav đaurski svijet. Ime mu je Gvozdena noga Gazi Sejdi
Ahmed-paša. Poklisar je skinuo crnu šapku sa svoje nesretne
glave. Kosa mu se razbarušila. On je očitao neku molitvu Isusu i
Mariji, potom je rekao:
- Zaista je žalosno i šteta, To je bio znamenit jedan osmanski vezir.
On je pogubio jednog tako znamenitog kralja kao Sto je bio kralj
Rakoci. On je oslobodio Austriju od te napasti, pa je tako u
Austriji zavladala sigurnost i bezbjednost. On je osvojio Erdelj i
prikupio zaostali harač, koji toliko godina nije isplaćivan, i poslao
ga Porti. Ali to znači da je ipak, pored svih tih zasluga, bio gresnik.
Tako je sa izvjesnom ironijom kazao još nekoliko zajedljivih riječi
nad mrtvim tijelom paše Sejdije, Zatim je posuo po mrtvacu nekoliko
šaka dukata rekavši: »Sahranite lijepo po vašoj vjeri ovoga vašeg
nasilno ubijenog vezira i očitajte Kuran za njegovu dušu!«
Zatim je svojim hintov-kolima otišao serdaru Ali-paši....
U ovom Evlijinom opširnom opisu susreta sa prijepoljcem Ismail-
pašom na temišvarskom polju karakteristična su dva momenta. Evlija
bilježi da se Ismail-paša obratio na bosanskom jeziku Gazi Sejdi
Ahmet-paši koji je bio Čerkez i da mu je Sejdi-paša tako i odgovorio.
106
...Potom se nešto pribrao i svojim bosanskim jezikom prozborio

ovako: Stani, džanum. moj Sejdi Ahmed-paša, zar mi nisi
brat na ovome i onome svijetu!
Na to mu je Sejdija odbrusio ovako: Zar da se ja sa psom
bratim? Ne, to ne može!
Ovo je samo jedan od pokazatelja koliko je bosanski jezik bio
prisutan na osmanskom dvoru, vojsci, administraciji... Evlija Čelebi,
navodeći pojedine dijaloge u dva navrata bilježi tursku riječ „bre“.
Ako se zna da je to danas standardna riječ samo srpskog jezika onda
se i po tome vidi koliko srpski jezički čistunci nisu u pravu.
U opisu Prijepolja E.Čelebi spominje i prijepoljsku musalu: Ovdje
smo prešli preko drvenog mosta na rijeci Mileševi i došli na musalu
(namazgah), koja zaslužuje da se vidi. I ona je oki ćena velikim
drvećem.
Musala snimljena 1950. god.

107
Na prostoru gdje je bila prijepoljska musala 60-tih godina XX vijeka

podignuta je zgrada Svjetlosti. Iako je cijeli ovaj dio Prijepolja gdje
se nalazila i musala bio samo stambeni prostor, prostor sa kućama i
bahščama, tu je, nigdje drugo do na musali, podignuta zgrada
Svjetlosti. Nikad nikakav drugi privredni objekat nije izgrađen u
ovom dijelu Prijepolja osim zgrade Svjetlosti sa kojom je uništena
prijepoljska musala. Jasno je da je zgrada „Svijetlosti“ namjerno
postavljena na Musali kako bi se na taj način musala, kao objekat
bošnjačke kulturne baštine, uništila. Uz navode da u tadašnjem
donjem Prijepolju postoji krasni mesdžid, koji se nalazi iznad kapije
hana Sokolovićeva sina (Sokollu-oglu), sposoban da bude privlačna
džamija i tekija (zavija), E. Čelebi bilježi i postojanje tri medrese,
četiri osnovne škole i četiri tekije. Osnovne škole, odnosno mektebe
pohađali su učenici mlađe starosne dobi dok su medrese bile u rangu
srednjih škola. Iste školske ustanove postojale su u Prijepolju i prije
1664. god. što znači da se školske ustanove u Prijepolju mogu
datirati u period početka XVI vijeka.
E. Čelebi dalje bilježi da u tadašnjem Donjem Prijepolju ima tri
trgovačka prenoćišta (han). Najimpozantniji i najsavršeniji je
han Kasimpaše, sina Mehmed-paše Sokolovića u čaršiji. Iznad
njegove kapije nalazi se mesdžid. Na velikom šadrvanu ispred kapije
ovog hana, s druge strane ulice, svi pobožni musli mani uzimaju
abdest i piju vodu. Ima stotinu dućana.
Uz tri hana Donje Prijepolje je te 1664. god. imalo i stotinu
trgovačkih dućana. Svi hanovi, kao i dućani, nalazili su se u čaršiji,
kao to bilježi i E. Čelebi. Čaršija se prostirala od uzvišenja Jabuka,
na kojem se danas nalazi opštinska zgrada pa do raskrsnice ulica
Valterove i B. Radičevića.
Prostor nekadašnje prijepoljske čaršije i hanovi u njoj

108
Na gornjoj fotografiji, načinjenoj oko 1955. god. vidi se prijepoljska

čaršija koja je kroz cijelu hhistoriju Prijelpolja bila trgovački dio
naselja. Evlija Čelebi bilježi 1664. god. da se ovdje nalazi stotinu
dućana i tri trgovačka prenoćišta (hana). Na desnoj strani ove
fotografije vide se zgrade Jusufagića i Hadžagića hana koji su
podignuti u drugoj polovini XIX vijeka. Na lijevoj strani ove
fotografije (označen strjelicom) nalzio se han koji je u vrijeme
nastanka ove fotografije bio poznat kao Rašidagin han. Tako je
nazivan po njegovom zadnjem vlasniku. Međutim, Evlija Čelebi u
svojem putopisu navodi da je u prijepoljskoj čaršiji najimpozantniji i
najsavršeniji han Kasimpaše, sina Mehmed-paše Sokolovića. Iznad
njegove kapije nalazi se mesdžid. Na velikom šadrvanu ispred kapije
ovog hana, s druge strane ulice, svi pobožni muslimani uzimaju
abdest i piju vodu. Taj han Kasim-paše, sina Mehmed-paše
Sokolović, sigurno je bio upravo ovaj han koji je ovdje u vrhu
prijepoljske čaršije postojao sve do 1970. god. Zaključuje se to
po tome što je ovo bio najstariji, najprostraniji i najtvrđe građeni
prijepoljski han. Dok su se za ostale prijepoljske hanove znali i
graditelji, tj. vlasnici i vrijeme njihovog podizanja za ovaj stari
prijepoljski han niko nije znao ni vrijeme podizanja ni prvog
vlasnika. Ovaj han Kasim-paše Sokolovića u svojem putopisu iz
1580. god. spominje i mletački P. Kontarin. To ukazuje na
činjenicu da je ovaj han sagrađen oko 1560. god. upravo u vrijeme
kad je Kasim-paša sagradio više vakufa, tj. više građevina, hanova,
mostova, dućana... u različitim gradovima Bosne. Prijepoljski han
Kasim paše Sokkolovića srušen je oko 1970. god. i na njegovom
mjestu podignuta zgrada u kojoj se danas nalazi gradska apoteka.
E. Čelebi bilježi da je u tadašnjem Prijepolju klima bila dosta
blaga. Potvrda tome su i osmanski katastarski popisi (tapu defteri) u
kojima se taksativno navode zntne količine grožđa, bostana...
proizvedenog u Prijepolju i njegovoj okolini. Toponimi Vinograd
koji se suseću i u Prijjepolju i u njegovoj okolini potvrđuju takođe da
je klima bila blaga i povoljna za vinovu lozu, bostan... i druge
kulture.
E. Čelibi u svojem putopisu navodi da u tadašnjem Prijepolju svi
stanovnici nose potijesne arnautske čakšire i krajiška čohana
odijela; na glavu stavljaju čohane kalpake razne boje.
Arnauti je osmanski naziv za Albance pa E. Čelebi bilježi da u
tadašnjem Prijepolju svi stanovnici nose potijesne arnautske čakšire,
odnosno pantalone. Ta vrsta odjeće izrađivana je, najčešće od
bijelog, valjanog sukna i korišćena je na širem području Balkana.
Karakteristično je da E. Čelebi navodi da svi stanovnici tadašnjeg
109
Prijepolja, bez obzira na vjersku i etničku pripadnost, nose ovu

vrstu pantalona.
Arnaut u tradicionalnoj odjeći Kalpaci-vojničke kape

Poznato je da je između različitih etničkih grupa postojala razlika u
odjevanju, odnosno različiti narodi su koristili različite nošnje,
razčičite boje, različite tkanine....E. Čelebi navodi i to da stanovnici
tadašnjeg Prijepolja nose krajiška čohana odijela. Čoha je čvrsto
vuneno platno koje se izrađivalo tkanjem. Izrađivala se gruba i fina,
mehka čoha.
Čohana odijela - Muška odjeća izrađena od fine čohe
Interesantno je da E. Čelebi navodi da stanovnici tadašnjeg Prijepolja

nose krajiška odijela. Terminom krajina označavane su svi krajnji,
ivični dijelovi neke države. Tadašnje Prijepolje nije bilo na nekoj
krajini, na nekom kraju Osmanske Imperije pa je čudno da E. Čelebi
koristi ovaj termin kad opisuuje odjeću tadašnjih stanovnika
Prijepolja. Međutim, vjerovatno je blizina Primorja, koje je pripadalo
Mletačkoj republici, uticalo na to da E. Čelebi položaj Prijepolja i
cijelog ovog dijela tadašnje Bosne smatra krajiškim, krajnjim
dijelom. E. Čelebi bilježi i to da stanovnici tadašnjeg Prijepolja na
glavu stavljaju čohane kalpake razne boje. Kalpak je orijentalizam u
bosanskom jeziku a sa njim se označava kapa i to vojničaka kapa koja
110
je sa vanjske strane bila postavljena kožom. Međutim, E. Čelebi

bilježi da stanovnici tadašnjeg Prijepolja, umjesto kalpaka
postavljenog krznom, na glavi imaju čohane, znači platnene, kalpake
raznih boja.
Sve do novijeg vremena obavezan dio muške odjeće bila je naka
vrsta pokrivala za glavu. Kod muslimana u Prijepolju,
sve do druge polovinne XIX vijeka, na glavi se nosio
turban a nakon turbana fes.
U Prijepolju toga vakta, kao i drugim dijelovima islamskog

kulturnog kruga, svi muškrci,
muslimani su imali obrijanu glavu a
na sredini glave uvijek je ostavljan
perčin. Perčin je bio veći pramen kose
koji nikad nije ni brijan niti
skraćivan. Ako je bio duži onda se
savijao u krug i postavlja ispod
turbana ili se jednostavno puštao da
pada niz pleća. Perčin je imao samo
jednu namjenu a to je da onda kad
musliman pogine u borbi i neprijatelj
mu odsiječe glavu da neprijatelj ima
za šta uzeti njegovu glavu i podići je
a ne da je udara nogama, baca i sl.
Pripadnici drugih vjerskih konfesija imali su svoje

kape koje su se, najčešće međusobno razlikovale samo po boji i
donekle po modelu. Odatle i ova bilješka E. Čelebi da stanovnici
tadašnjeg Prijepolja nose čohane kalpake razne boje.
Posebno je značajno to što E. Čelebi bilježi da stanovnici Prijepolja,
te 1664. god. govore bosanski, srpski, bugarski i latinski. Iz ovoga
se vidi da E. Čelebi decidno razlikuje bosanski i srpski jezik.
Bosanskim jezikom govorilo je strosjedilačko stanovništvo koje je na
ovom prostoru živjelo još od vremne XIII-XIV vijeka. Od 1373.
god., tj. 92 godine prije dolaska Osmanslija na ove prostore, ovaj dio
Sandžaka je i administrativno postao dio Bosne. Bosanskim jezikom
111
govorilo je stanovništvo koje je sa prostora Bosne u velikom broju

doseljeno na ove prostore nakon XVI i XVII vijjeka. Srpskim
jezikom govorilo je starosjedilačko srpsko stanovništvo. Jezik koji E.
Čelebi naziva bugarskim je u stvari jezik Vlaha koji su u tom periodu
vu velikomm broju naseljavali ove oblasti. Vlasi su, kao pripadnici
pravoslavlja, u kasnijem periodu u cijelosti srbizirani izgubivši svoj
jezik, kulturu, običaje... Latinskim jezikom u tadašnjem Prijepolju
govorili su brojni dubrovački trgovci koji su u Prijepolju imali veću
trgovačku stanicu.
Svoj opis tadašnjeg Prijepolja E. Čelebi završava bilješkom da su
većina stanovnika jedri momci, i svi idu golih cjevanica, pašu sablje,
mačeve, duge noževe i bodeže i idu potpuno naoružani. Katkada
njihove gazije idu u četovanje prema mletačkom gradu Kotoru. Te
su gazije smioni, hrabri, srčani i veseli momci. Napomenom da
većinu tadašnjih stanovnika Prijepolja čine jedri momci ukazuje se
na činjenicu da su u tadašnjem stanovništvu preovladavali mladi,
omladina... Bilješka da ti jedri momci u tadašnjem Prijepolju pašu
sablje, mačeve, bodeže... ukazuje na to da je odbrana života i
životnog prostora bila stalna i obavezna.
Putopis Jakete Palmotića Gjonorića
iz 1668. god.
Dubrovačka Republika je 1666. god uputila u Istanbul svoje

poslanstvo koje je odnijelo godišnju otkupninu kojom je
Dubrovnik Osmanskoj imperiji plaćao svoju samostalnost.
Poslanstvo, koje je obezbjeđivalo šezdeset dubrovačkih
vojnika, predvodio je vlastelin Jaketa Palmotić. Cijelo
putovanje Palmotić je opisao ali u obliku epskog spjeva
Dubrovnik ponovljen a ovo ponovljen je u smislu
obnovljen115. Radi se o tome što je Dubrovnik 6. aprila 1668.
god. pogodio strahotan zemljotres u kojem je stradalo oko
5.000 osoba dok je preživjelo samo 600. Među poginulima
bila je i cijela familija, žena i četvero djece, Jakete Palmotića.
Vijest o zemljotresu Palmotić je čuo u Novom Pazaru pri
povratku iz Istanbula.
Kad u Pazaru u Novomu
Začu od trešnje hude glase...116
Epski spjev Dubrovnik ponnovljen jedinstvena je vrsta putopisa u
stihu. Naime, mletački, venecijanski, francuski, osmanski... putopisci
koji su putovali dubrovačkim putem i pri tome prolazili kroz
115
Jaketa Palmotić Gjonorić-Dubrovnik ponovljen, Dubrovnik 1878. god.
116
Jaketa Palmotić Gjonorić-Dubrovnik ponovljen, Dubrovnik 1878. god. Pjevanje
VIII, stih 33
112
Prijepolje svoje su putose pisali latinskim, francuskim, osmanskim...

jezikom i pismom. Jaketa Palmotić kao dubrovčanin, odnosno kao
Slavjanink pisao je slavjanskim, narodnim jezikom, tj. govornim
jezikom tadašnjih dubrovčana. Zbog toga je njegov putopis
Dubrovnik ponovljen izuzetno vrijedan jer je autentičan pa nije bilo
porebe da se prevodi. Svi nazivi gradova, rijeka, planina...
zabilježeni u ovom Palmotićevom putopisu su upisani slavjanskim,
znači domaćim jezikom i pismom pa su samim tim orginalni,
autentični, neprevođeni. Opisujući putovanje dubrovačkim putem
prema Istanbulu, u IX pjevanju, u 48. stihu putopisa Dubrovnik
ponovljen Palmotić piše: 117
...Pglievglie, Zvjezdo, i Lim rieku,

I Pripoglie josc proghiosce,
I uz dollinu starmu gneku
U Milloscev Do poghiosce...”
Nu na putu svratiscese
s porva u Vlasckieh kalughiera
ghdie ograde nahodese
od staroga manastiera...
(Pljevlje, Zvjezdo, i Lim rieku,

I Priepolje još progjoše,
I uz dolinu strmu njeku
117
Arhivu HAZU, rukopis Palmotić Dionorić Jakete "Dubrovnik ponovljen" signatura
I c 45, pjevanje 9.
113
U Milošev Do pogjoše.
Nu na putu svratiše se
s prva u Vlaškieh kaluđera
gdie ograde nalaze se
od staroga manastiera...)
Putopis Jakete Palmotića

objavljen 1878. god. u knjizi Dubrovnik ponovljen. 118
Text
putopisa koji se nalazi u objavljenoj knjizi u pojedinim dijelovima

razlikuje se od texta orginalnog rukopisa. U orginalu putopisa J.
Palmotić bilježi da on i njegovi pratioci u Milošev Do pođoše 119
118
IX, str.174
119
Arhivu HAZU, rukopis Palmotić Dionorić Jakete "Dubrovnik ponovljen"
signatura I c 45, pjevanje 9.
114
Međutim, u knjizi gdje je objavljen njegov putpis piše da Palmotić i

njegovi pratioci u Milošev grad pođoše120
Isti je slučaj
sa
dijelom texta gdje Palmotić bilježi da su oni, na putu prema
Miloševom Dolu svratili u Vlaškijeh kaluđera, tj. u manastir
Mileševa.121
U objavljenoj knjizi nalaz ise text gdje, umjesto u Vlaškijeh

kaludjera, piše u Raškijeh kaluđera.
Do objavljivanja izmijenjenog teksta Palmotićevog putopisa došlo je

tako što je neko u Dubrovniku prvo napravio prijepis Palmotićevog
putopisa i u tom prijepisu, pored ostalih, napravio i gore prezentirane
izmjene teksta. Taj prijepisivač je umjesto Milošev Do upisao
Milošev grad a umjesto u Vlaškijeh kaluđera upisao je u Raškijeh
kaluđera. Na osnovu ovog izmijenjenog prijepisa Palmotićevog
putopisa, koji se danas nalazi u Arhivu hrvatske akademije,
štampana je 1878. god. i knjiga Dubrovnik ponovljen.122
Lahko je objašnjivo zašto je prijepisivač uradio gore prezentirane
izmjene u tekstu Palmotićevog putopisa. Vrijeme kad je ovo urađeno
je period druge polovine XIX
vijeka. To je vrijeme kad se iz
Srbije šalju, finansiraju i na sve druge načine potpomažu, emisari
koji nastoje srbizirati kulturnu baštinu stanovništva na prostorima
120
IX, str.174
121
Arhivu HAZU, Citir. dokum. sig. I c 45
122
Arhivu HAZU, rukopis Palmotić Dionorić Jakete "Dubrovnik ponovljen"
signatura I b 23, pjevanje 9.
115
Bosne, Hercegovine, Dalmacije, Krajine... Istovremeno tada se

neskriveno pokušavala sprovoditi srbizcija i samog stanovništva na
pomenutim teritorijama. Tako je i prijepisivač Palmotićevog putopisa
umjesto orginalog u Milošev Do pođoše napisao u Milošev grad
pođoše. Na ovaj način on je pokušao kod čitaoca stvoriti dojam kako
se manastir Mileševa ne nalazi na divljem mjestu123, kako to bilježi
Palmotić, već u nekakvom gradu. Srednjevjekovna tvrđava u
manastirskoj blizini, koja se danas naziva Mileševac, nemože biti
nekakav grad jer je ona i tada kao i danas bila samo ruševina.
Milošev Do spominje više putopisaca jer je to bio prostor gdje su se
graničili Bosna na sjeveru i Hercegovina na jugu. Sve one koji su se
kretali starim dubrovačkim putem u Miloševom Dolu je dočekivala
pratnja koja je tu dolazila iz Sjenice. U Miloševom Dolu se nalazio
han, svratište, pa ga zbog toga kao mjesto prema kojem se krenulo
poslije izlaska iz Prijepolja, spominje i Jaketa Palmotić u svojem
putopisu.
Posebno je karakteristična izmjena koju je pokušao napraviti
prijepisivač Palmotičevog putopisa kad je umjesto texta gdje
Palmotić bilježi da su on i njegova pratnja, na putu od Prijepolja ka
Miloševom Dolu, svratili u Vlaškijeh kaluđera, ubačeno da su oni
svratili u Raškijeh kaluđera. Sintagma Vlaški kaluđeri u
Palmotićevom putopisu, kao ni sama riječ Vlah, kao oznaka za
pripadnike pravoslavlja, nisu tada imali nikakvo pogrdno značenje
kakvo su dobili u novije vrijeme. Naime, od Srednjeg Polimlja, na
cijelom prostour sa desne strane Lima, do njegovg ušča u Drinu, pa
sjeverno i sjeveroistočno do planina Golije, Javora, Zlatibora...
prostire se Stari Vlah, osnosno Starovlaška oblast. Ovaj prostor se
tako imenovao i označavao na geografsko/ h historijskim kartama
vjekovima. U svojoj studiji Balkansko poluostrvo Jovan Cvijić veliki
prostor posvećuje Starom Vlahu obrađujući, kako prirodne osobine
Starovlaške oblasti, tako i osobine Starovlaha, kako on označava
stanovništvo na tom prostoru.124 J. Cvijić navodi i granice Starog
Vlaha napominjući da se Starovlaška oblast prostire od Novog
Pazara na istoku pa do planine Romanije na Zapadu. Po Starom
Vlahu, po Starovlaškoj oblasti označio je 1668. god. i Jaketa
Palmotić kaluđere u manastiru Mileševi ističući time da su oni i
pravoslavni kaluđeri. Naime, tada se na prostorima Bosne,
Hercegovine, Dalmacije, Krajine... terminom Vlah, vlaški, vlaško...
označavalo, bez ikakve uvrijedljive konotacije, sve ono što pripada
pravoslavlju. Samo pravoslavno stanovništvo pomenutih prostora
sebe je, sve do početka XX vijeka, imenovalo Vlasima. Radi se o
123
Jaketa Palmotić, sitr. dijelo, str.174, pjevanje IX, stih 50
124
J. Cvijić, Balkansko Poluostrvo, Beograd 1965., str. 185-198
116
tome što je, posebno od XV vijeka, veliki broj Vlaha iz istočnih i

južnih dijelova Balkana naseljen na prostore Bosne, Hercegovine,
Krajine, Dalmacije... Opšte je poznato da su Vlasi bili narod sa
svojom kulturom, svojim jezikom, običajima... Međutim, pošto su
pripadali pravoslavlju to je njihova vjera iskorištena u procesu
njihove srbizacije, odnosno u njihovom pretvaranju u Srbe.
Prijepisivač Palmotićevog putopisa koji je umjesto texta u Vlaškijeh
kaluđera ubacio text u Raškijeh kaluđera uradio je to iz dva razloga:
da pokuša prikriti termin Vlah koji je bio smetnja tadašnjoj srbizaciji
Vlaha a u tom duhu da pokuša potisnuti i naziv Starog Vlaha,
odnosno Starovlaške oblasti. Takvo nastojanje da se potisne ime
Starog Vlaha, odnosno Starovlaške oblasti prisutno je i danas na
početku XXI vijeka kad se, političkim i administrativnim putem, za
ovaj prostor pokušava nametnuti naziv Raški okrug, Raška...
U svojem putopisu Jaketa Palmotić daje jedan karakterističan opis
manastira Mileševe i susreta koje su imali u njemu.
117
Putopis Marina Marojice Kabage-1706. god.

Jula mjeseca 1706. god. dubrovački Senat je izabrao Marina Kabagu
i Đona A. Restića da na poziv Sultana pođu u Istanbul i da kao
poklisari predaju Porti danak što ga je Dubrovnik, poslije
Karlovačkog mira 1699. god., davao svake godine. Na tom putu
Marin Kabaga je vodio dnevnik iz kojeg izdvajamo donji zapis koji
se odnosi na Prijepolje.125
Zapis Marina Kabage i na latiničnom pismu:
...30-ga Krenusmo iz Pljevlja i dođosmo u Prijepolje u osam sati

hoda. Ovo je mjesto na desnoj obali rijeke Lima koja utječe u rijeku
Drinu kraj Višegrada u Bosni, te ga u posljednjem ratu izgoreše
katane. Dolazeći u to mjesto vidjesmo starmaloga koji bješe dug
lakat i po dubrovački2 , brade duge kako u obična čovjeka, a rekoše
nam da ima ženu i djecu oženjenu, ako mu nije kogod drugi
pomogao da ih učini. Vidjesmo također stijenu sa šupljinom dugom
dva lakta, o kojoj govore Vlasi da se Sv. Sava prolazeći naslonio na
nju i da mu je lakat udubio kamen. Neka to vjeruje ko hoće. Mi u
tome mjestu prespasmo u hanu. 31-ga. Izađosmo iz Prijepolja i
putem vidjesmo glasoviti manastir grčkijeh (pravoslavnijeh)
kaluđera u Miloševu Dolu3 a malo dalje na jednoj hridi tvrđavu s
nekoliko kuća pod njome, što se zovu Miloševo. Ovdje su palače
Sulejman paše koji bješe veliki vezir. Uljezosmo za tijem u veliku
šumu gdje je viša pogibao nego li igdje na ovom putu, ali nas pratiše
tri čete nefterija, jedna iz Prijepolja, druga iz Miloševa, a treća koja
nam dođe u susret iz Sjenice, gdje prispjesmo nakom jedanaest ura
puta i namjestismo se u Čaranpi ili Palanki Sjeničkoj u malome
čardaku.
125
dr. Lujo knez Vojinović - „Zapisi Marina Marojice Kabage“–Srpska Kraljevska
Akademija – „Spomenik“ XXXIV, II razred, BGD 1892. god
118
2
) To je današnjih 76, 5 centimetara
3)Kazuju putnicima tijelo Sv. Save koje je još cijelo i lijepo, a veću
im milostinju daju Osmanlije i Židovi nego li Kršćani (B. Remberti,
Matković, Op. cit. ibid.)
Zapisi Marina Marojice Kabage – 1706. god.
30-га Кренусмо из Пљевља Пријепоља, друга из Сјеница,

и дођосмо у Пријепоље у гдје приспјесмо наком
осаи сати хodа. Ово је једанајест ура пута и
мјесто на десној обали намјестисмо се у Чаранпи
ријеке Лима која утиче у или паланки Сјепичкој у
ријеку Дрину крај Вишеграда маломе чардаку
у Босни, те гa y пошљедњем
рату изгореше катане. Add i 30 partisimo da Pglievie et
Долазећп у то мјесто arivamo a Priepoglie in otto hore.
видјесмо стармалога који
бјеше дуг лакат и по Questo loco sta a destra del nume
дубровачки2) браде дуге како Lim e va scharichar nel fiume
у обична човјека, a рекоше Drin vicino a Viscigrad in Bosna,
нам да има жену и дјецу e questo loco e la strada che si fa,
ожењену, ако му није когod ma noi fossimo acompagnati con
други помогао да их учини. tre compagnie di Nefteri una di
Видјесмо такођер стијену са
шупљином дугом два лакта, Priepoglie altra di Milloscevo a la
о којој говоре Власи да се terza che venne incontrarci da
Св. Сава пролазећп Sienize dove arivassimo doppo
наслонио на њу и да му је stato brugiato nel ultima guerra
лакат удубо камен. Нека то da Kattani ; nel venir in detto loco
вјерује ко хоће. Ми у томе trovasimo un nano curto da un
мјесту преспасмо у хану. brazzo e inezo raguseo con barba
31-га. Изађосмо из
Пријепоља и путем видјесмо quanto un homo di quista
гласовитп манастпр грчкијех corporatura, e ci fu detto che
(православ-нијех) калуђера у havesse moglie e figlioli di già
Милошеву Долу,3) a мало amogliati se però alcun altro non
даље на једној хриди li habbi coadiuvato a generarli.
тврћаву са неколико кућа Vidimo pure un Macignio una
пod њоме, што се зову
Мклошево. Овдје су палаче conchavità longa due bracia ;
Сулејман паше који бјеше Addi 31 partimo da Priepoglie e
велики везир. Уљезосмо за per strada vidimo il famoso
тијем у велику шуму гдје monasterio de Monaci Greci in
је виша погибао него ли Milloscev dò, e poco avanti sopra
игдје на овом путу, али una roca una forteza con sotto
нас пратише три чете alcune abitationi chiamate Millo-
нефтерија, једна из
119
sevo; qui sono i Palazi di restò inpresso in quella pietra. In

Suleiman Passa stato supremo però creda chi vole. E noi in
Vesir. Entrassimo poi in un questo loco dormimo in han. 11
gran boscho dove i passi sono hore di viagio, et allogiassimo
più pericolosi di tutta dentro il Ciaranpi o sia palancha
no li Murlachi che passando di di Sienize in una picola casucia di
la S. Sabba si fosse apogiato a legnio.
quel macignio col gomito quale
Ovaj dubrovački poklisar koji je kroz Prijepolje prošao 30. jula 1706.
god. bilježi da je od Pljevalja od Prijepolja putovao osam sati.
Dijelovi tog starog dubrovačkog puta, kojim je prošao i M. Kabaga,
postoje i u upotrijebi su i danas na prostoru Ranče Polja kao i na
potezu Zvijezd-Seljašnica.
Dubrovački put na ulazu u Prijepolje snimljen 1897 god.
Ovim putem prosao je i M. Kabaga 1706. god. kao i najveći broj

putopisaca čiji zapisi su prezentirani u ovom radu
U svojem putopisu M. Kabaga bilježi ime Prijepolja u obliku
Priepoglie, kkao što ga je zabilježio J. Palmotić 1668. god. Iz ovoga
se vidi da već tada prvi slog u imenu Prijepolja nije više pre, kako je
on glasio u prijepoljskom srednjevjekovnom imenu Prepol-je, već je
to pri, kako on glasi u današnjem imenu Prijepolja.
Ovo je potvrda toga da je promijena oblika imena Prijepolja od
srednjevjekovnog Prepol-je u današnje Prijepolje bila završena
tokom XVII vijeka. Dubrovčani su glas љ-lj, pisali sa gl što se vidi i
u putopisu J. Palmotića iz 1668. god.
Zabilješka da Prijepolje u posljednjem ratu izgoreše katane otkriva
dosad nepoznat historijski podatak da je u Austrijsko-Osmanskom
ratu od 1683-1699. god. Prijepolje bilo spaljeno od strane katana–
naoružanih konjanika. Naime, tokom dugotrajnog bečkog rata
Austrija je, nakon osvajanja Beograda, pozvala Srbe, Bugare i druge
hrišćanske narode na Balkanu na ustanak protiv Osmanske Imperije.
Odazvali su se samo Srbi vođeni patrijarhom Arsenijem
Čarnojevićem koji je bio komadant srpskih ustanika. No, kad je
austrijska vojska već došla do Kosova, napao je francuski kralj Luj
XIV snage habsburške monarhije na Rajni, pa je glavnina austrijske
vojske bila prisiljena da se povuče iz Srbije. S njom se povukao i
velik broj Srba koji su se naselili u južnoj Ugarskoj i Sremu. Dok je
austrijska vojska boravila na prostoru Srbije srpski ustanici su napali
na istočne dijelove Bosne paleći gradove N. Pazar, Sjenicu i
Prijepolje. Prolazeći kroz Prijepolje 1706. god. dubrovčanin Marin
Kobaga je vidio postradalo Prijepolje pa je to u svojem putopisu i
zabilježio.
Dolazeći u Prijepolje M. Kabaga je vidio odraslog insana ali izrazito
malehnog rasta, visokog svega lakat i po dubrovački, tj. 76,5
centimetara. Pri ulazu u Prijepolje vidjeli su također stijenu sa
šupljinom dugom dva lakta, o kojoj govore Vlasi da se Sv. Sava
prolazeći naslonio na nju i da mu je lakat udubi kamen. Ova
putopiščeva zabilješka odnosi se na stijenu Sokolica koja se strmo
izdiže iznad Lima i Fatihovog mosta. Bilješka da govore Vlasi
ukazuje na to da je naziv Vlah, kao odrednica za današnje Srbe, bio
normalan i svakodnevan. Naziv Vlah će tek u novije doba, od
polovine XIX vijeka, početi da se proglašava «pogrdnim» a sve sa
cijeljem da bi bio zamjenjen sa terminom Srbin. M. Kabaga dalje
bilježi: Mi u tome mjestu (u Prijepolju) prespasmo u hanu... Radi se,
najvjerovatnije o hanu Kasim-paše Sokolovica, kojeg i 1664. god.
spominje i E. Čelebi kao najbolji od tri hana koliko ih je tada bilo u
Prijepolju. Odlazeći iz Prijepolja 31.jula M. Kabaga bilježi da su
vidjeli glasoviti manastir grčkijeh (pravoslavnijeh) kaluđera u
Miloševu Dolu a malo dalje na jednoj hridi tvrđavu s nekoliko kuća
pod njome, što se zovu Miloševo. Putopisac je ovdje pogriješno
upisao to da se manastir Mileševa nalazi u Miloševom Dolu. U ovom
dijelu svojeg putopisa, M. Kabaga bilježi: Ovdje su palače Sulejman
paše koji bješe veliki vezir.
Pod ovim ovdje M. Kabaga misli na Prijepolje u kojem se tada
nalazio dvor Smail-paše kao najipozantnija prijepoljska građevina.
Zbog toga je ovaj Kabagin Sulejman u stvari Smail-paša koji je u to
vrijeme bio budimski vezir, kako to bilježi E. Čelebi u svojem
putopisu. (Sve o Smail-paši vidi u dijelu komentara putopisa Evlije
Čelebi). Idući dalje od današnjeg Hisardžika M. Kabaga bilježi da su
ušli u veliku šumu gdje je viša pogibao nego li igdje na ovom putu.
Prostor sa velikom šumom je, u stvari, prostor Dervente i obronaka
Jadovnika. Putopisac dalje bilježi da su poslije Prijepolja, nakon
jedanest sati putovanja prispjeli Čaranpi ili Palanki Sjeničkoj.
Interesantan je naziv Čaranpa jer upućuje na to da je to neki raniji
naziv za Sjenicu. Međutim, današnja Sjenica se u najstarijim
srednjevjekovnim dokumentima spominje pod imenom Senice tako
da nije jasno da li se ovaj naziv Čaranpa odnosi na Sjenicu ili na
neko drugo naselje koje se tada nazivalo Čaranpa ili Palanka
Sjenička.
Sa putopisom M. Kabage iz 1706. god. završava se lista u ovom radu
prezentiranih putopisa u kojima se spominje Prijepolje.
Osim dubrovačkih trgovačkih ugovora iz XIV vijeka u kojima se
spominje Prijepolje i ovdje prezentiranih putopisa poznata su još dva
historijska dokumenta u kojima se opširnije govori o Prijepolju. U
tim dokumentima dat je pregled privredne proizvodnje u Prijepolju.
Prvi takav dokument potječe iz 1477. god. i predstavlja historijski
dokument prve kategorije. Radi se o osmanskom katastarskom
popisu Vilajeta Hercegovina u kojem se tada nalazilo Prijepolje.
Svakih deset godina u Osmanskoj Imperiji obavljan je detaljni
katastarski popis svih naseljenih mjesta. Tom prilikom popisivani su
svi punoljetnji muški stanovnici u svakom naselju kao i sve ono što
oni proizvode a na šta se, u naturi, plaćao porez. Tako je i na prostoru
tadašnjeg Vilajeta Hercegovina, u kojem je bilo i Prijepolje, u
periodu od 1475. do 1477. god. proveden detaljni katastarski popis.
U ovom popisu nalaze se imena svih punoljetnih muškaraca kao i
imena njihovih očeva, broj domaćinstava, zatim kompletna godišnja
poljoprivredna proizvodnja u tadašnjem Prijeplju. Ovaj osmanski
popis Prijepolja iz 1477. god. prezentiran je u knjizi Prijepoljski kraj
u XV vjeku koju je ovaj autor objavio 1989. god.
Drugi dokument iz ove kategorije je publikacija Zanati i industrija u
prisajedinjenim oblastima i zanati u starim granicama kraljevine
Srbije koja je izdata 1914. god. U ovoj publikaciji nalazi se detaljan
opis privrednih, odnosno zanatskih prilika u tadašnjem Prijepolju.
Srbijansko Ministarstvo Narodne Privrede uradilo je i 1914. god.
izdalo izvještaj o stanju u kojem se nalaze zanatske djelatnosti i
industrija u oblastima koje je Srbija okupirala nakon 1912. god.
Inspektor ovog ministarstva Milivoje M. Savić boravio je tada u
Sandžaku i za svoje ministarstvo sačinio detaljan izvještaj o
ekonomskim prilikama, odnosno o zanatima i industriji u
sandžačkim gradovima. U ovom materijalu nalazi se i opis tadašnjih
zanatskih prilika u Prijepolju. Kako je materijal urađen ćiriličnim
pismom i srpskim jezikom ovdje će mo ga, uz njegov orginal,
prezentirati transkribovanog na latinično pismo i prilagođenog
izgovornoj normi bosanskog jezika
ПРИЈЕПОЉЕ
Варош Пријепоље има 3 300 становника od којих су 800

Срби православни, а остало Срби Мухамеданци, окружно је
место за округ пријепољски и среско место за срез
милешевски. Варош Пријепоље лежи на десној обали Лима и то
тако: да је западу окренута и има само једну велику уздужну
улицу поред које су куће поређане. У погледу здравствености
Пријепоље не може конкурисати другим варошима Санџака и ако
је ограђено лепим, али голим брдима, погodно за излете, а
нарочито ка манастиру Милешеву. Пријепоље лежи у жупном
делу Н. Пазарског Санџака који се по прирodи може рачунати и
рачуна се као најплodнији у Санџаку, јер у котлини Лима успева
врло добро воће првог квалитета, пшеница, кукуруз, пасуљ,
јечам, зоб, тако да је из њега извожено жита понајвише od свих
осталих вароши Санџака. Земља се налази у рукама бегова и
то да сељаци у равници дају 1/3 приноса аги и обрађују земљу
сваке гodине, и мање држе стоке, па су због тога јако
сиромашни а да сељаци по брдима обделавају сваке гodине
наизменце половину ораће земље, да због тога држе доста
стоке и да аги дају ¼ приноса земље и да су доброг стања.
До 1878. гod. сва трговина и занати били су у рукама Срба
православних, а мухамеданци су били аге, али od тога доба
окупацијом Босне Пријепоље је препуњено мухаџирима
трговцима и занатлијама из Босне, који су обучили и урођене
мухамеданце занатима и трговини, тако да су трговине и
занати већином у њиховим рукама. Мухаџири занатлије су
долазили у Пријепоље и ту се насељавали без обзира може ли се
живети или не, само да су у деветској земљи и зато је Пријепоље
занатлијама и ситним трговцима више него препуњено. Ове
јадне мухаџире тешко је гледати, како по цео дан седе у дућану
а често не направе ни сефте у дућанима, где једва има еспапа за
десетину гроша. Отежан положај, је наступио због поскупљивања
каве, шећера, дувана и цигар папира, као и због кријумчарења
истих. Od 1878. гod. у Пријепољу је било аустријске војске, па је
варош. живела и od војске, јер су и официри и војници имали
веће дodатке и онда су трговци и кафеџије добро радили, а аге су
имале лепе прихodе od кирије. Напуштањем Санџака 1908. г.,
посао је био сасвим спао, па је сада кренуо od како је тамо
наша војска, гимназија, начелство, суд и окружна команда.
Интересантно је нагласити да у Пријепољу готово сву трговину
имају у рукама муслимани, а да зато православни имају каване и
гостионице, дакле посао који муслимани нису могли обављати. За
кафане су плаћали гodишње порезе 10—30 динара.
Занати су: обућарски, берберски, терзијски, нанулџијски,
кујунџински, хлебарски, опанчарски, дрндарски, сарачки,
лимарски и ковачки, али због препуњености може се рећи да
врло слабо раде.
Обућарских радња има 22, od којих само једна ради са једним
калфом, а друге раде саме. Овај је занат у последње време тако
препуњен, а и ако рада има за четворицу, раде око 22 радње.
Узрок је долазак мухаџира а отварање радњи od шегрта, који су
учили само гodину дана занат. За карактеристику служи то, да
један стари бољи мајстор каже за себе, да би радо радио за 5—
6 гроша у своме дућану за другога када би било рада, а деси
се да по 10 дана не заради ништа. Кожу су добијали из Солуна и
Сарајева а сада да је набављају из Београда, пошто су готово
остали без коже.
Бербера има 15 дућана, и то су бербери и кафе џије.
Бербери су муслимани који поред радње имају и мало њивице.
За карактеристику стања ових бербера служи да најбољи
берберин плаћа кирије за дућан и кућу двоспратну 100 динара
гodишње, а дневно пазари od берберлука и кафе 21/2—3—4—5—10
гроша, и то 10 ;гроша у четвртак, када се брију муслимани и
суботом када се православни брију, поред зараде od заната
има и мало њивице.
Терзија има 6 дућана и раде без калфи, раде врло слабо, и за
карактеристику служи да најбољи мајстор, који је у Травнику као
радник зарађивао 6 круна на дан, заради у Пријепољу као мајстор
за 12 сати рада 8 гроша. И ове терзије имају по мало земље. Чоју
су добијали из Сарајева и Солуна.
Нанулџија има 6 дућана, и то су муслимани, сами раде без
радника, od којих изради један на дан 4—5 пари нанула, које прodаје
по 0.30—0.40 дин. пар, при чему га .дрво стаје за толико нанула
0.30 д. без рачуна шта га кожа кошта, па се види колико може
да заради и ки-рију плати, акб све прodа. Нануле су пре из
Сарајева .доношене, али сада се не могу доносити, што ће побољ-
шати у неколико стање ових занатлија.
Кујунџија има двојица и оба раде без калфи. Кирије плаћају
по 30 динара гodишње, дневно зараде 8—10 троша а раде od
месинга и паквона прстенове, тепелуке, алке за руке и поред тога
поправке.
Опанчара има један што ради црвене опанке, али он више
прodаје пресне опанке који се носе у околини, посао иде добро.
Пошто се носе пресни опанци а има око 20 људи, који се баве
сукањем опуте, и то исуче по триста жица на дан и то из једне
коже 80 жица дужине метар, а прodаје по 2 паре динарски
комад, тако да ухвати надницу око 1\ 2 дин. на дан.
Сарача има три радње а то један учио у Ужицу, православне
вере, а друга су двојица муслимани, првог иде посао
релативно добро, јер ради мodерно, а другима врло слабо.
Хлебара има 13 дућана и раде дневно 30—40 гроша хлеба,
поред хлеба кога пеку за грађане. Купују пшеницу и мељу је у
вodеницама на Милешеву, које су са једним до три витла, а
плаћају ујам 4—5% и odбитак 1% на паспаљ. Општина
прописује цену хлебу, хлеб је био ока 0,35 дин., а пшеница је
била 0,30—0-32 дин. ока. Кирија је за хлебарницу 160—200
динара гodишње.
Лимара има четири и раде без калфе, а зарађују дневно od
0,30 дин. до 1,60 дин.
Дрндара вуне има тројица. Један издрнда на дан три оке
вуне и заради на дан 4 ½ гроша, а кирија му је 10 гроша
месечно.
Часовничара има три радње, један православни који је учио
занат у Београду и два муслимана самоука. Први ради
релативно добро, други слабо.
Ковача има 10 и три клинчарa, сви су Цигани, међу њима је
један кантарџија и он је „капиталиста» јер откупљује сву израду
осталих, коју он поред своје израде прodаје.
Један клинчар са помоћником искује 500 клинаца на дан и за
то му треба врећа ћумура и З ½ оке гвожђа, .гвожђе стаје 1 ’75
дин., а ћумур 0-80 дин., свега 2’55 дин., клинце прodа за 5
динара што бруто износи приноса за рад двојице 2-45, те изађе
чисто по 1’20 дин. на дан. Оволико зараде и ковачи. Кантар
могу тројица за дан да искују, изузев тепсије гвоздене која се
доноси из Сарајева, кантар се прodаје по 7—8 динара, те и они
имају исту зараду.
Кod занатлија није било еснафске организације, него је сваки
отварао радњу, знао не знао, учио не учио, када је хтео. Кod
заната се осећао и јак притисак због увоза робе из Сарајева, што
сада по нашој тарифи није могуће. У околини Пријепоља има у
селима Милешеву, Ивану, Звездану и Великој Жупи око 150
сељака мајстора дун ђера, чувених дунђера у Ново-Пазарском
Санџаку који умеју да отешу дрво и камен, да зидају и раде
тишлерај. Ови су мајстори радили манастир Милешево, Бању и т. д.
Познати су предузимачи Пера Нинчић из Седобра општине
милешевске и Спасоје Љујић из Ивања општине ивањске.
Od прирodних произвodа је важно поменути: 1) дивљи рен
који расте у селу Сопотници и Хисарџику и који је извожен за
Сарајево 1000 кгр. гodишње; 2) салеп, који расте у Сјеничкој
околини, и који је извожен око 500 кгр., по 4 динара 1 кгр.; 3)
боровнице, које се траже, а има их много и извозе се суве, а
могло би се из. њих добро вино правити; 4) клеке, које је
извожено 2500 кгр. гodишње, а прodавала се по 0-20—0’50 дин. 1
кгр.; 5) малине, чији је сок извожен у Сарајево, а има је у
брдским крајевима, као у комаранској општини и Каменој Гори
коју произвodњу малине треба потпомагати;
6) пастрмке из Милешеве реке (5 гроша ока) и младице у Лиму,
те би било корисно омогућити бар у хладно време прodају рибе
за Београд; 7) лековито биље кога има доста у Санџаку, али
које није до сада нико скупљао. Скупљање и трговину са овим
прирodним произвodима треба помагати.
Као чувено село за воће је село Саџик до Миле шева, у овоме
иначе за воће погodном крају, где има odличног воћа и то
јабука, крушака, трешања и т. д. Није потребно наглашавати
колико је важно обратити пажњу на воће у овом за то
погodном крају.
Велика су привредна добра: 1) река Милешево која iма odличан
пад и у будућности ће знатну улогу играти, за сада више штете
чини, него користи, јер засипа варош, поред једног потока,
који је још више засипа; 2) Лим, који је за сада
неупотребљен, али брзо тече и у своје време ће представљати
знатно привредно добро, као моторна и као саобраћајна река.
Ове реке имају интереса и за пodизање и ширење гајења
гусака и пловака, пошто су реке за то погodне. Поред ових река
на-лазак добрих руда знатно би помогао индустријском развитку
Пријепоља.
Трговина Пријепоља ће се знатније развијати, тек када се
ослобodи сељак, те може са вољом да се посвети бољем
сточарству и воћарству (коме у милешевском срезу треба највећу
пажњу обратити) поред боље пољопривреде, за коју је овај крај
створен, што до сада није могао, а у чему га треба енергично
помагати.
Пут od Пријепоља до Плеваља је шосе odличан; до Нове Вароши
коњски и врло рђав; до Сјенице коњски и врло рђав колски; до
Прибоја коњски. Велики је трговачки интерес ове путеве што пре
као државне путеве израдити.
Пријепоље ће бити извозно место за Црну Гору, а са
олакшавањем увоза у Босну и знатније место извоза у Босн., О
трговини Пријепоља види засебан чланак о трговини.
Специјална трговина Пријепоља је извоз јаја у Сарајево, око
1.000,000 ком., као и добра врста кокошију, која се у околини
налази. Гајење кокошију и остале живине требало би у
Пријепољу и околини нарочито форсирати.
Како је Пљевље и Метаљка припала Црној Гори„ то је
изгубљен једини могући пут да се у Пријепоље доносе
крупнији предмети који се не могу на коње натоварити, због тога
је потребно тражити od црногорске владе дозволу, да се за
Пријепоље можемо користити колским путем Метаљка—Пљевље
—Пријепоље за довоз тешке робе из Босне и преко Босне.
PS
Isti ovaj materijal koji je pisan srpskim jezikom i ćiriličnim pismomu
u nastavku je priložen transkribovan na latinično pismo i prilagođen
izgovornoj normi bosanskog jezika.
Prijepolje
Kasaba Prijepolje ima 3.300 stanovnika od kojih su 800 Srbi
pravoslavni, a ostalo Srbi Muhamedanci, okružno je mjesto za okrug
prijepoljski i sresko mjesto za srez mileševski. Kasaba Prijepolje leži
na desnoj obali Lima i to tako: da je zapadu okrenuta i ima samo
jednu veliku uzdužnu ulicu pored koje su kuće poredane. U pogledu
zdravstvenosti Prijepolje ne može konkurirati drugim varošima
Sandžaka iako je ograđeno lijepim, ali golim brdima, pogodno za
izlete, a osobito ka manastiru Mileševu. Prijepolje leži u župnom
dijelu N. Pazarskog Sandžaka koji se po prirodi može računati i
računa se kao najplodniji u Sandžaku, jer u kotlini Lima uspijeva
vrlo dobro voće prvog kvalitete, pšenica, kukuruz, grah, ječam, zob,
tako da je iz njega izvoženo žita ponajviše od svih ostalih varoši
Sandžaka . Zemlja se nalazi u rukama begova i to da seljaci u
ravnici daju 1 / 3 prinosa agi i obrađuju zemlju svake godine, i
manje drže stoke, pa su zbog toga jako siromašni a seljaci po brdima
obrađuju svake godine naizmjence polovicu oraće zemlje, da zbog
toga drže dosta stoke i agi daju ¼ prinosa zemlje i da su dobrog
stanja.
Do 1878. god. sva trgovina i zanati bili su u rukama Srba
pravoslavnih, a muhamedanci su bili age, ali od toga doba
okupacijom Bosne Prijepolje je prepunjeno muhadžirima trgovcima i
zanatlijama iz Bosne, koji su obučili i urođene muhamedance
zanatima i trgovini, tako da su trgovine i zanati većinom u njihovim
rukama. Muhadžiri zanatlije su dolazili u Prijepolje i tu se
naseljavali bez obzira može li se živjeti ili ne, samo da su u devetskoj
zemlji i zato je Prijepolje zanatlijama i sitnim trgovcima više nego
prepunjene. Ove jadne muhadžire teško je gledati, kako po cijeli dan
sjede u dućanu a često ne naprave ni sefte u dućanima, gdje jedva
ima espapa za desetinu groša.
Otežan položaj, je nastupio zbog poskupljivanje kahve, šećera,
duhana i cigar papira, kao i zbog krijumčarenja istih. Od 1878. god.
u Prijepolju je bilo austrijske vojske, pa je varoš živjela i od vojske,
jer su i oficiri i vojnici imali veće dodatke i onda su trgovci i
kafedžije dobro radili, a age su imale lijepe prihode od kirije.
Napuštanjem Sandžaka 1908. g., posao je bio sasvim spao, pa je
sada krenuo od kako je tamo naša vojska, gimnazija, načelstvo, sud i
okružna komanda. Interesantno je naglasiti da u Prijepolju gotovo
svu trgovinu imaju u rukama muslimani, a da zato pravoslavni imaju
kavane i gostionice, dakle posao koji muslimani nisu mogli obavljati.
Za kafane su plaćali godišnje poreze 10-30 dinara.
Zanti su: obućarski, berberski, terzijski, nanuldžijski, kujundžinski,
hljebarski, opančarski, drndarski, sarački, limarski i kovački, ali
zbog prepunjenosti može se reći da vrlo slabo rade.
Obućarskih radnja ima 22, od kojih samo jedna radi sa jednim
kalfom, a druge rade same. Ovaj je zanat u posljednje vrijeme tako
prepunjen, a i ako rada ima za če tvoricu, rade oko 22 radnje. Uzrok
je dolazak muhadžira a otvaranje radnji od šegrta, koji su učili samo
godinu dana zanat. Za karakteristiku služi to, da jedan stari bolji
majstor kaže za sebe, da bi rado radio za 5-6 groša u svome dućanu
za drugoga kada bi bilo rada, a dogodi se da po 10 dana ne zaradi
ništa. Kožu su dobivali iz Soluna i Sarajeva a sada su počeli da je
nabavljaju iz Beograda, pošto su gotovo ostali bez kože.
Berbera ima 15 dućana, i to su berberi i kahvedžija. Berberi su
muslimani koji pored radnje imaju i malo njivice. Za karakteristiku
stanja ovih berbera služi da najbolji berberin plaća kirije za dućan i
kuću dvospratnu 100 dinara godišnje, a dnevno pazari od
berberluka i kahve 2,1/2-3-4-5-10 groša, i to 10; groša u četvrtak,
kada se briju muslimani i subotom kada se pravoslavni briju, pored
zarade od zanata ima i malo njivice.
Terzija ima 6 dućana i rade bez kalfi, rade vrlo slabo, i za
karakteristiku služi da najbolji majstor, koji je u Travniku kao radnik
zarađivao 6 kruna na dan, zaradi u Prijepolju kao majstor za 12 sati
rada 8 groša. I ove terzije imaju po malo zemlje. Čoju su dobivali iz
Sarajeva i Soluna.
Nanuldžija ima 6 dućana, i to su muslimani, sami rade bez
radnika, od kojih izradi jedan na dan 4-5 pari nanula, koje prodaje
po 0.30-0.40 din. par, pri čemu ga drvo staje za toliko nanula 0:30 d.
bez računa što ga koža košta, pa se vidi koliko može zaraditi i kiriju
plati, ako sve proda. Nanule su prije iz Sarajeva donošene, ali sada
se ne mogu donositi, što će poboljšati u nekoliko stanje ovih
zanatlija.
Kujundžija ima dvojica i oba rade bez kalfi. Kirije plaćaju po
30 dinara godišnje, dnevno zarade 8-10 troši a rade od mjedi i
pakvona prstenove, tepeluke, alke za ruke i pored toga popravke.
Opančar ima jedan što radi crvene opanke, ali on više prodaje
prijesne opanke koji se nose u okolini, posao ide dobro. Pošto se
nose prijesni opanci a ima oko 20 ljudi, koji se bave sukanjem opute,
i to isuče po trista žica na dan i to iz jedne kože 80 žica dužine metar,
a prodaje po 2 pare dinarski komad, tako da uhvati nadnicu oko 1 \ 2
din. na dan.
Sarač ima tri radnje a to jedan učio u Užicu, pravoslavne vjere,
a druga su dvojica muslimani, prvog ide posao relativno dobro, jer
radi moderno, a drugima vrlo slabo.
Hljebara ima 13 dućana i rade dnevno 30-40 groša hljeba, pored
hljeba koga peku za građane. Kupuju pšenicu i melju je u
vodenicama na Mileševu, koje su sa jednim do tri vitla, a plaćaju
ujama 4-5% i odbitak 1% na Paspalj. Opština propisuje cijenu
hljebu, hljeb je bio oka 0,35 din., a pšenica je bila 0,30-0-32 din.
oka. Kirija je hljebarnicu 160-200 dinara godišnje.
Limara ima četiri i rade bez kalfi, a zarađuju dnevno od 0,30
din. do 1,60 din.
Drndara vune ima trojica. Jedan izdrnda na dan tri oke vune i
zaradi na dan 4 1 / 2 groša, a kirija mu je 10 groša mjesečno.
Sahadžija ima tri radnje, jedan pravoslavni koji je učio zanat u
Beogradu i dva muslimana samouka. Prvi radi relativno dobro,
drugi slabo.
Kovača ima 10 i tri klinčara, svi su Cigani, među njima je jedan
kantardžija i on je ”kapitalista” jer otkupljuje svu izradu ostalih,
koju on pored svoje izrade prodaje. Jedan klinčar s pomoćnikom
iskuje 500 klinaca na dan i za to mu treba vreća ćumura i 3 ½ oke
željeza,. Željezo košta 1 ’75 din., a ćumur 0-80 din., Svega 2’55 din.,
Klince proda za 5 dinara što bruto iznosi prinosa za rad dvojice 2-
45, te izađe čisto po 1’20 din. na dan. Ovoliko zarade i kovači.
Kantar mogu trojica za dan da iskuju, izuzev tepsije željezne koja se
donosi iz Sarajeva, kantar se prodaje po 7-8 dinara, te i oni imaju
istu zaradu.
Kod zanatlija nije bilo esnafske organizacije, nego je svaki otvarao
radnju, znao ne znao, učio ne učio, kada je htio. Kod zanata se
osjećao i jak pritisak zbog uvoza robe iz Sarajeva, što sada po našoj
tarifi nije moguće. U okolici Prijepolja ima u selima Mileševu,
Ivanju, Zvjezdane i Velikoj Župi oko 150 seljaka majstora dunđera,
čuvenih dundjera u Novo-Pazarskom Sandžaku koji umiju da otešu
drvo i kamen, da zidaju i rade tišleraj. Ovi su majstori radili
manastir Mileševo, Banju i t. d. Poznati su preduzimači Pero Ninčić
iz Sedobra opštine mileševske i Spasoje Ljujić iz Ivanja opštine
ivanjske.
Od prirodnih proizvoda je važno spomenuti: 1) divlji hren koji raste
u selu Sopotnici i Hisardžiku i koji je izvožen za Sarajevo 1000 kgr.
godišnje; 2) salep, koji raste u Sjeničkoj okolini, i koji je izvožene
oko 500 kgr., po 4 dinara 1 kgr.; 3) borovnice, koje se traže, a ima ih
mnogo i izvoze se suhe, a moglo bi se iz . njih dobro vino praviti; 4)
kleke, koje je izvoženo 2500 kgr. godišnje, a prodavala se po 0-20-
0’50 din. 1 kgr.; 5) maline, čiji je sok izvožen u Sarajevo, a ima je u
brdskim krajevima, kao u komaranskoj opštini i kamenoj Gori koju
proizvodnju maline treba potpomagati; 6) pastrmke iz Mileševa
rijeke (5 groša oka) i mladice u Limu , te bi bilo korisno omogućiti
bar u hladno vrijeme prodaju ribe za Beograd; 7) ljekovito bilje
koga ima dosta u Sandžaku, ali koje nije do sada niko skupljao.
Skupljanje trgovinu s ovim prirodnim proizvodima treba pomagati.
Kao čuveno selo za voće je selo Sadžik do Mileševa, u ovome inače
za voće pogodnom kraju, gdje ima odličnog voća i to jabuka,
krušaka, trešanja i t. d. Nije potrebno naglašavati koliko je važno
obratiti pažnju na voće u ovom za to pogodnom kraju.
Velika su privredna dobra: 1) rijeka Mileševo koja ima odličan pad i
u budućnosti će znatnu ulogu igrati, za sada više štete čini, nego
koristi, jer zasipa varoš, pored jednog potoka, koji je još više zasipa;
2) Lim, koji je za sada neupotrebljen, ali brzo teče i u svoje vrijeme
će predstavljati znatno privredno dobro, kao motorna i kao
saobraćajna rijeka. Ove rijeke imaju interesa i za podizanje i širenje
gajenja gusaka i plovaka, pošto su rijeke za to pogodne. Pored ovih
rijeka nalazak dobrih ruda znatno bi pomogao industrijskom
razvitku Prijepolja.
Trgovina Prijepolja će se znatnije razvijati, tek kada se oslobodi
seljak, te može s voljom da se posveti boljem stočarstvu i voćarstvu
(kome u Mileševuskom srezu treba najveću pažnju obratiti) pored
bolje poljoprivrede, za koju je ovaj kraj stvoren, što do sada nije
mogao, a u čemu ga treba energično pomagati.
Put od Prijepolja do Plevalja je šose odličan; do Nove Varoši konjski
i vrlo hrđav; do Sjenice konjski i vrlo hrđav kolski; do Priboja
konjski. Veliki je trgovački interes ove ceste što prije kao državne
ceste izraditi.
Prijepolje će biti izvozno mjesto za Crnu Goru, a sa olakšavanjem
uvoza u Bosnu i znatnije mjesto izvoza u Bosn., O trgovini Prijepolja
vidi zaseban članak o trgovini. Specijalna trgovina
Prijepolja je izvoz jaja u Sarajevo oko 1.000,000 kom., Kao i dobra
vrsta kokoši, koja se okolini nalazi. Uzgoj kokoši i ostale peradi
trebalo bi u Prijepolju i širom naročito forsirati.
Kako je Pljevlje i Metaljka pripala Crnoj Gori to je izgubljen jedini
mogući put da se u Prijepolje donosu krupniji predmeti koji se ne
mogu na konje natovariti, zbog toga je potrebno tražiti od
crnogorske vlade dozvolu, da se za Prijepolje možemo koristiti
kolskim putem Metaljka - Pljevlja-Prijepolje za dovoz teške robe iz
Bosne i preko Bosne.
O opisu Prijepolja iz 1914. god.
U naslovu ovog materijala navedeno je da je to izvještaj o ”Zanatima

i industriji u prisajedinjenim oblastima i zanati u starim granicama
kreljevine Srbije“. Iako je, umjesto termina prisajedinjene oblasti,
jedini adekvatan termin bio okupirane oblasti korišten je termin
prisajedinjene oblasti kako bi se prikrilo da se radi o klasičnoj
okupaciji. Naime, Srbija je 1912. god. okupirala sve teritorije južno
od linije Niš-Kraljevo kao i Sandžak do doline Lima, visoravni
Jabuke i planine Ožalj.
U dijelu koji se odnosi na Prijepolje navodi se da je Prijepolje varoš.
U srpskom jeziku riječju varoš, sve do polovine XX vijeka,
označvalo se naselje u kojem žive samo Srbi ili su Srbi u izrazitoj
većini. Riječ varoš, po svojem porijeklu, je mađarska riječ város. U
srpski jezik ova mađarska riječ došla je kao zamijena za orjentalizam
kasaba. Naime, u srpskom jeziku, kao ni u jednom drugom
balkanskom jeziku, sve do širenja Osmanske Imperije na Balkan,
nije bilo riječi sa kojom bi se označio grad, odnosno urbano gradsko
naselje. To zbog toga što na Balkanu nisu postojali gradovi kao
urbana naselja prije dolaska Osmanlija. Postojale su samo tvrđave
podignute na strmim, nepristupačnim stijenama ili brdima i te
tvrđave su nazivane grad ili gradina.
Taj naziv je izveden od sinonima graditi, zagraditi. Širenjem
Osmanske Imperije na Balkan počinju se podizati gradovi kao
urbana naselja a naziv za takva naselja je bio kasaba, kao manje
gradsko naselje ili šeher kao veliki grad. Međutim, početkom XIX
vijeka među Srbima se, počev od Dositeja Obradovića i Vuka
Karadžića, počinje razvijati nastojanje da se iz srpskog jezika potisnu
orjentalizmi. Kako za orjentalizam kasaba u srpskom jeziku nije bilo
zamjene, odnosno kako u srpskom jeziku ne postoji naziv za grad
kao urbano naselje, onda se počelo sa upotrijebom mađarske riječi
város. Istovremeno se u srpskom jeziku počelo i sa upotrijebom
riječi grad kao sinonimom za urabano naselje. Tako 1818. god. u
svom Rječniku (ne rečniku) srpskog jezika Vuk Karadžić za
Prijepolje navodi da je to «grad i varoš u Ercegovini...» On je riječ
kasaba preveo sa grad ali je dodao i riječ varoš kako bi se znalo da
tu žive i Srbi. Iako su u Prijepolju 1914. god. Bošnjci sačinjavali
75% stanovništva Prijepolje je u ovom izvještaju iz 1914. god.
označeno kao varoš. U izvještaju iz 1914. god. se dalje navodi:
Varoš Prijepolje ima 3.300 stanovnika od kojih su 800 Srbi
pravoslavni, a ostalo Srbi Muhamedanci. Za Milovija M. Savića,
inspektora Ministarstva Narodne Privrede, koji je 1914. god. sačinio
ovaj izvještaj o Prijepolju svih 3.300 tadašnjih stanovnika Prijepolja
su Srbi, bez obzira na to što je u tadašnjem Prijepolju živjelo samo
800 Srba. Svih 2.500 Bošnjaka su označeni izmišljenim,
zlonamjernim terminom Srbima Muhamedancima. Ovo je, u stvari
bio samo nastavak propagande koju je započeo Vuk Karadžić time
što je sve stanovnike Balkana koji govore nekim od štokavskih
jezika proglasio Srbima različitih vjera.
Ta ista propaganda traje i danas s tim što se danas Bošnjaci u
Sandžaku nastoje pretvoriti u Srbe Muslimane ili u Srbe islamske
vere. Interesantno je da je i te 1914. god. kod zlonamjernog naziva
Muhamedanac upotrijebljeno veliko slovo M. Isto se ponovilo i
1971. god. kad je, umjesto odrednice Bošnjak, njima nametnut naziv
Musliman u kojem je također početno M bilo veliko.
U ovom opisu Prijepolja iz 1914. god. navodi se da u Prijepolju
gotovo svu trgovinu imaju u rukama muslimani, a da zato
pravoslavni imaju kavane i gostionice, dakle posao koji muslimani
nisu mogli obavljati. Ovdje je navedena ispravna nominacija tako što
su upotrijebljene vjerske odrednice muslimani i pravoslavni. U
ovom navodu posebno je karakteristično to što se ističe da ni jedan
tadašnji Bošnjak, musliman u Prijepolju nije držao kavanu ili
gostionicu. Ovo na najbolji način potvrđuje činjenicu da je
nacionalna svijest Bošnjaka u tom vaktu bila na izuzetno velikom
nivou. Međutim, odmah nakon okupacije Sandžaka 1912. god.
srpske vlasti su nametanjem svojeg školstva, Gajretom i na druge
načine uspjele devalvirati nacionalni, kulturni i svaki drugi identitet
sandžačkih muslimana, odnosno Bošnjaka.
U opisu Prijepolja 1914. god. Milivije M. Savić navodi da ono ima
samo jednu veliku uzdužnu ulicu pored koje su kuće poredane.
Prijepolje snimljeno 13 godina prije nego
je inspektor Savić boravio u njemu
U opisu Prijepolja iz 1914. god. navodi se i ovo:

...Prijepolje ne može konkurirati drugim varošima Sandžaka...
računa se kao najplodniji u Sandžaku... tako da je iz njega izvoženo
žita ponajviše od svih ostalih varoši Sandžaka... ljekovito bilje koga
ima dosta u Sandžaku… Naziv Sandžak, kao što se vidi iz citaranih
primjera, bio je 1914. god. u normalnoj, svakodnevnoj upotrijebi i
kod srbijanskih vlasti i kod naroda. Danas, cijeli vijek kasnije na
prostoru Sandžaka pojavili su se oni koji bi da Sandžak preimenuju u
nekakvu Rašku. Milivoje M. Savić navodi i to da se zemlja nalazi u
rukama begova. Međutim, nakon 1918. god. i nakon pljačkaške,
navodne „agrarne reforme“ Bošnjacima je oduzeta zemlja a oni su
pretvoreni u siromašni sloj društva. Posebno je bitan dio ovog
izvještaja u kojem se navodi:Do 1878. god. sva trgovina i zanati bili
su u rukama Srba pravoslavnih... Znači, iako je u Prijepolju vlast
Osmanske Imperije trajala sve do 1912. god. cijelo to vrijeme, sve do
1878. god. svu trgovinu i zanatastvo u Prijepolju u svojem posjedu
imali su Srbi. Otkud onda sve one tvrdnje srpskih „historijografa“ o
teškom kuluku, zulumu... nad Srbima toga doba? U opisu Prijepolja
iz 1914. god. navodi se da je okupacijom Bosne Prijepolje
prepunjeno muhadžirima trgovcima i zanatlijama iz Bosne...
Muhadžiri zanatlije su dolazili u Prijepolje i tu se naseljavali bez
obzira može li se živjeti ili ne, samo da su u devetskoj zemlji...Svi ovi
doseljenici iz Bosne, koji su se naselili u Sandžaku sa sobom su
„donijeli“ i svoj jezik bosanski kojim su govorili i ostali Bošnjaci
tadašnjeg Sandžaka. Otkud onda svo to, sramotno osporavanje jezika
bosanskog koje i danas dolazi iz krugova srpske vlasti. Milivoje M.
Savić piše i kako prijepoljski muhadžiri po cijeli dan sjede u dućanu
a često ne naprave ni sefte u dućanima, gdje jedva ima espapa za
desetinu groša. U njegovom jeziku sasvim su normalni sinonimi:
muhadžir, sefte, (h)espap... a ovi pojmovi danas su u Sandžaku
proglašeni „neknjiževnim, stranim...“ U dijelu ovog izvještaja u
kojem se govori o zanatima navodi se da je u tadašnjem Prijepolju
bilo jedanest zanatskih zanimanja: obućarski, berberski, terzijski,
nanuldžijski, kujundžinski,
hlebarski, opančarski,
drndarski, sarački, limarski i
kovački.
Dućani u čaršiji (Grafika- Mujo Bjelak)
Najbrojniji su bili obućari sa 22 radnje koji su kožu dobijali iz

Sarajevi i Soluna, pa potom berberi sa 15 dućana. Navedeno je i to
da su berberi samo muslimani i da im je najbolja zarada 10 groša u
četvrtak, kada se briju muslimani i subotom kada se pravoslavni
briju. Uz to berberi pored zarade od zanata imaju i malo njivice.
Iznad ulaznih vrata u tadašnje berbernice stajao je natpis da je to
berbernica ili je pisalo berberska radnja. Taj naziv, koji je bio u
upotrijebi više vijekova, od 1960-tih zamijenjen je nametnutim,
francuskim nazivom frizer.
Terzija a to su bili krojači koji su radili sa čohom (krojači koji su
radili sa suknom bili su abadžije) bilo je 6 dućana. Čohu su dobijli iz
Sarajeva i Soluna.
Nanuldžija, za koje se navodi da su to samo muslimani, bilo je 6
dućana. Navedeno je i to da su nanule prije iz Sarajeva donošene,
ali sada se ne mogu donositi, što će poboljšati u nekoliko stanje ovih
zanatlija.
Nanule koje su izrađivane u šest prijepoljskih radnji

Kujundžija, a to su bili zlatari koji su izrađivali filigranske nakite od
zlata i srebra bilo je u tadašnjem Prijepolju dvojica. Navedeno je da
kujundžije rade od mjedi i pakvona prstenove, tepeluke, alke za ruke.
Mjed je legura bakra i cinka a pakvona, koji je nazivan i „novo
srebro“ je legura bakra (50%), cinka (35%), i nikla (15%), po boji
veoma slična srebru i na vazduhu postojana; upotrebljava se za
izradu stonog posuđa, raznih ukrasa.
Interesantan je zapis o opančarima. Obućari se nisu bavili izradom
samo običnih opanaka. Zbog toga se u u ovom opisu Prijepolja iz
1914. god. navodi da opančar ima jedan što radi crvene opanke, ali
on više prodaje prijesne opanke koji se nose u okolini, posao ide
dobro. Pošto se nose prijesni opanci ima oko 20 ljudi, koji se bave
sukanjem opute...
Prijesni opanci izrađeni u opančarskoj radnji (lijevo)

i u kućnoj radinosti (desno)
Prijesni opanci su izrađivani od neuštavljene kože, samo usoljene i

sušene na suncu. Crveni opanci ili crvenjaši, koji su se prvo počeli
proizvoditi u Užicu polovinom XIX vijeka, izrađivani su od
poluštavljene kože. Sarača, a to su oni koji su izrađivali razne
predmete od kože bilo je tri radnje a to jedan učio u Užicu,
pravoslavne vere, a druga su dvojica muslimani, prvog ide posao
relativno dobro, jer radi moderno, a drugima vrlo slabo.
Saračka radionica
U opisu Prijepolja iz 1914. god. zabilježeno je i to da u tadašnjem

Prijepolju hlebara ima 13 dućana. Međutim, termin hlebar
je sinonim koji nije korišten niti u Prijepolju niti u
Sandžaku. Ovaj termin je korišten u Srbiji, Šumadiji... a
Milivoje M. Savić, kao Srbijanac, imao ga je u svojem
govornom vokabularu pa ga je i u ovom izvještaju
upotrijebio. U Prijepolju i Sandžaku u opšte korišten je
termin pekar. Za ptijepoljske pekare toga doba u ovom
izvještaju iz 1914. god. navedeno je da rade dnevno 30-40
groša hljeba, pored hljeba koga peku za građane. Kupuju
pšenicu i melju je u vodenicama na Mileševu... Postojanje
trinest tadašnjih pekara u Prijepolju ukazuje na to da se u
privatnim kućama vrlo malo pekao hljeb već se on
nabavljao u pekarama. Pekari su žito nabavljali u samom
Prijepolju i mljeli ga u vodenicama na Mileševu, tj. i žito i
brašno za hljeb, u tadašnjem Prijepolju bili su lokalne,
domaće proizvodnje.
Limara je u tadašnjem Prijepolju bilo četiri i svi su radili sami, bez
kalfi, bez učenika koji su učili zanat. Drndara, tj. onih koji su
prerađivali vunu i pripremali je za izradu platna bilo je tada u
Prijepolju trojica. Jedan izdrnda na dan tri oke vune, tj. oko četiri
kilograma, navodi se u ovom izvještaju. U opisu Prijepolja iz 1914.
god. navodi se i da u tadašnjem Prijepolju časovničar ima tri radnje,
jedan pravoslavni koji je učio zanat u Beogradu i dva muslimana
samouka. Prvi radi relativno dobro, drugi slabo. Naziv časovničar
tada nije korišten ni u Prijepolju ni u Sandžaku već je to bio
sahadžija ili sajdžija. Sinonim sahadžija koristili su Bošnjaci dok je
termin sajdžija korišten u srpskoj populaciji. Međutim i sahadžija i
sajdžija nestali su iz govorne komunikacije stanovnika Prijepolja u
periodu nakon 1960-tih. i zamjenjeni su sa časovničarom.
Poslijednji od zanatlija, u ovom opisu Prijepolja iz 1914. god.
navedeni su kovači i klinčari. Uz navod da kovača ima 10 i tri
klinčara, navedeno je i to da su svi oni Cigani. Međutim, termin
Cigani, koji je ovdje upotrijebljen, ne odnosi se na Rome. Terminom
Cigani tada se u Prijepolju, odnosno u Sandžaku nisu označavali
Romi, odnsno termin Cigani nije u to vrijeme u opšte korišten niti u
Prijepolju niti u Sandžaku. Pojam Ciganin, kao sinonim za Rome,
tada je korišten u Srbiji, odnosno u Šumdiji, Vojvodini, Slavoniji...
gdje je dospio iz govora Austrijanaca, tj. iz njemačkog jezika gdje se
Romi označavaju nazivom Zigeuner. U Prijepolju, kao i u cijelom
Sandžaku, u to vrijeme, odnosno sve do polovine XX vijeka Romi su
u narodu nazivani Gurbetima. Međutim, interesantan je i sinonim
bijeli Cigani koji je nastao u drugoj polovinni XIX vijeka a održao
se do danas. Naime, srbijanski knez Mihailo Obrenović je 1862. god.
izdao ukaz kojim se naređuje progon svih muslimana iz tadašnje
Srbije i to u roku od pet godina. Muslimanima koji nisu htjeli ostaviti
svoja imanja bilo je omogućeno da zadrže svoj imetak i da ostanu u
Srbiji ali samo pod uslovom:
... da se vrate veri pradedovskoj, a ako to nece onda mogu da budu
Srbi islamske vere, a ako i to nece, onda moraju da da se pišu i
vode kao Cigani, a ako i to nece onda moraju da se isle iz Srbije.126
Najveći dio muslimana u tadašnjoj Srbiji odlučio se na iseljavanje.
Jedan broj onih koji su po svaku cijenu htjeli da zadrže imetke odbili
su vraćenje veri pradedovskoj, tj. pokrštavanje kao i to da budu Srbi
islamske vere već su radije prihvatio da budu navodni Cigani. Kao
Cigani upisani su u tadašnje državne knjige. Pošto su oni živjeli
grupisani u svoje mahale okolno srpsko stanovništvo je počelo ove
mahale nazivati ciganskim mahalama. Od tada u Beogradu, Užicu,
Šapcu. Loznici, Valjevu... postoje ciganske male, odnosno ciganske
mahale u kojima su živjeli oni koji nisu znali ni jednu jedinu riječ
ciganskog jezika niti su u opšte bili Cigani.
Međutim, bez obzira na to što su pristali da ih upisuju kao Cigane
ovim muslimanima u Srbiji ni to nije pomoglo da sačuvaju svoje
imetke. Okolno srpsko stanovništvo je nastavilo da ih proganja,
pljačka i zahtjeva njihovo pokrštavanje. Nakon nekoliko godina
takvog terora jedan dio ovih muslimana, od strane Srba nazvanih
Ciganima, napuštao je Srbiju i otišao u Bosnu. Oni iz Beograda,
Šapca, Valjeva, Loznice, Užica... naseljavali su se u Istočnu Bosnu
dok su oni iz oblasti Niša, Kraljeva, Čačka... dolazili u Sandžak koji
je tada bio dio Osmanske Imperije. Oni su dolazili pojedinacno i u
grupama pa su tako u manjim grdovim nastajala manja naselja-
mahale u koje su se oni naseljavali. Međutim, pošto su dolazili sa
papirima u kojima je pisalo da su oni Cigani, bez obzira što su imali
isti zivot kao starosjedioci, bez obzira sto su imali ista imena kao
starosjedioci, bez obzira što nisu imali crnu nego bijelu boju kože
kao i starosjedioci, bez obzira što nisu znali ciganski jezik, narod ih
je počeo nazivati bijelim Ciganima. Tako su ih starosjedioci nazivali
ne samo zbog toga što im je u papirima, koje su donosili iz Srbije,
pisalo da su Cigani nego i zbog toga što su starosjedioci bili ogorčeni
na njihovo pristajanje da ostanu u Srbiji i da ih tamo proglase
Ciganima. Starosjedioci su govorili kako su ti koji su pristali da ih u
Srbiji proglase Ciganima, tanke vjere, da je to pravi ciganluk kad
mogu i tamo i ovamo127 i sl. Naziv bijeli Cigani zadržao se do dan
126
S. Bandžović, Progon muslimana Srbije 1830.-1867. god.
127
S. Bandžović, Progon muslimana Srbije 1830.-1867. god.
danas a njihove mahale, odnosno naselja gdje su oni živjeli označena
su kao ciganske mahale, ciganski zaseoci, ciganska kuće...
U Prijepolje je, nakon 1880. godine, također došao jedan broj ovih iz
Srbije prognanih muslimana u čijim papirima je pisalo da su oni
Cigani. To je bila manja grupa a od starosjedilačkog prijepoljskog
stanovništva oni su se razlikovali jedino po svojim prezimenima.
Naime, njihovih prezimena nije bilo ni u prijepoljskoj čaršiji ni u
prijepoljskoj okolini. Iz gore objašnjenih razloga i ovdje su oni
nazvani bijelim Ciganima. Oni su u Prijepolju živjeli u mahali Brijeg
koja je po njima nazivana ciganskom mahalom, mada kako je već
objašnjeno, oni u opšte nisu bili Cigani.
Prijepoljska mahala Brijeg snimljena 1950. god.

u kojoj su živjeli prijepljski kovači
U novije vrijeme, kad se zaboravilo kako je nastao naziv bijeli

Cigani, moglo se čuti kako je taj naziv nastao zbog toga što su se
stanovnici ovih ciganskih mahala bavili kovačkim zanatom a taj
posao je ličio na kovanje koje su obavljali Romi (Cigani) čergari.
Međutim, Romi čergari nikad nisu imali svoje kovačke radnje kakve
su imali ovi kovači u prijepoljskoj mahali Brijeg, na primjer. Uz to,
za Rome, koji su kao nomadi živjeli u svojim čergama, bavili se
prošnjom, popravkom, kovanjem i kalaisanjem sudova... korišten je
tada u Sandžaku orjentalni naziv Gurbet, Gurbetin a ne Ciganin.
Termin Gurbet, kao sinonim za Rome bio je u govornoj komunikaciji
sve do polovine XX vijeka kad je, u ideološkoj zaslijepljenosti
odstranjivanja orjentalizama (zlonamjeno nazvanih
Osmanlijezmima), iz govorne komunikacije potisnut i zamjenjen
njemačkim nazivom Ciganin. Zbog toga navod Milivoja M. Savića
iz 1914. god. da u tadašnjem Prijepolju ima deset kovača i tri
klinčara i da su svi oni Cigani nije tačan. Termin Cigani ovaj
inspektor tadašnjeg Ministarstva Narodne Privrede, inače Srbijanac,
imao je u svojem govornom vokabularu jer je u Srbiji toga doba bio
u upotrijebi njemački termin Cigani kao sinonim za Rome. Pošto su
se u Srbiji tamošnji Romi bavili kovačkim pčoslovima ovaj inspektor
je i tadašnje prijepoljske kovače i klinčare označio Ciganima što oni
nisu bili. U opisu Prijepolja iz 1914. god. navodi se i to da među
kovačima ima i jedan kantardžija. Navedeno je i to da kantar mogu
trojica za dan da iskuju.
Kantar na čijoj izradi su tri osobe

trebale raditi cijeli dan
U ovom opisu Prijepolja iz 1914. god. navedeno je i to da u

tadašnjem Prijepolju niko nije pravio tepsije nego se tepsije donose
iz Sarajeva. Međutim, sa ovim dovozom roba iz Sarajeva inspektor
Milivoje M. Savić bilježi i to da se kod zanata osjećao i jak pritisak
zbog uvoza robe iz Sarajeva, što sada po našoj tarifi nije moguće.
Znači, odvajanje Sanžaka od Bosne i Hercegovine, uz ostalo i u sferi
ekonomije i te 1914. god. bilo je u punom jeku.
U ovom opisu Prijepolja navodi si i to da u okolici Prijepolja ima u
selima Mileševu, Ivanju, Zvjezdane i Velikoj Župi oko 150 seljaka
majstora dunđera, čuvenih dundjera u Novo-Pazarskom Sandžaku
koji umiju da otešu drvo i kamen, da zidaju i rade tišleraj. Dunđeri
su bili vrlo cijenjeni majstori koji su znali raditi i sa kamenom i sa
drvetom, tj. znali su i zidati i praviti tišleraj (stolariju). Rjječ dunđer i
danas je u govornoj komunikaciji ali u negativnom smislu. Gledaj
dunđera kaže se kad neko nešto loše uradi. Opisujući Prijepolje te
1914. god. Milovije M. Savić navodi i najvažnije prirodne resurse
koji se susreću u okolini Prijepolja:
1)divlji ren koji raste u selu Sopotnici i Hisardžiku i koji je izvožen
za Sarajevo 1000 kgr. godišnje.
Divlji hren
Hren koji raste divlje uz rijeke, potoke i izvore, pa se u narodu zove

još i potocarka, vodeni ili divlji ren (Armoracia lapathifolia Usteri) tada je
sakupljan, sušen i cijelih hiljadu kg. godišnje izvoženo u Sarajevo.
2)salep, koji raste u Sjeničkoj okolini, i koji je izvožene oko 500
kgr., po 4 dinara 1 kgr.
Biljka salep i prodavac vrućeg salepa
Salep (kaćunak, kaćunica...) čiji suhi korijen je tada izvožan i danas

se služi, u boljim aščinicama, kao napitak, kao krema, šlag...
3)borovnice, koje se traže, a ima ih mnogo i izvoze se suhe, a moglo
bi se iz njih dobro vino praviti.
Borovnice su i tada bile cijenjene jer je bilo poznato pravljenje vina

od njih.
4)kleke, koje je izvoženo 2500 kgr. godišnje, a prodavala se po 0-
20-0’50 din. 1 kgr.;
Kleka, koje se tada prodalo dvije i pol tone, bila je jedno o prirodnih
dobara prijepoljskog kraja.
5)maline, čiji je sok izvožen u Sarajevo, a ima je u brdskim
krajevima, kao u komaranskoj opštini i Kamenoj Gori.
Od malina, kojih je tada u prijepoljskom kraju bilo puno u u brdskim

krajevima, kao u komaranskoj opštini i Kamenoj Gori, pravljen je
sok i izvožen u Sarajevo, kako se to bilježi u ovom opisu Prijepolja
iz 1914. god. Danas nije poznato pravljenje takvog soka koji može
podnijeti duži vremenski transport i to bez rashladnih uređaja.
Maline su tada, bez gajenja, rasle kao prirodno rastinje.
6) pastrmke iz Mileševa rijeke (5 groša oka) i mladice u Limu , te
bi bilo korisno omogućiti bar u hladno vrijeme prodaju
ribe za Beograd.
Pastrmka Mladica
Pastrmke i mladice su znak da je voda, gdje one žive, čista. Ni jedne

ni druge vrste danas ni u Limu ni u Mileševci vjerovatno više nema.
A te 1914. god. pastrmke i mladice su se prodavale i to ne na
kilograme nego na oke. Milivoje M. Savić je tada predlagao da se
pastrmke i mladice iz Prijepolja bar zimi, bar u hladno vrijeme
prodaju za Beograd jer je ljeti, zbog toplote, bio nemoguć transport
na tako veliku razdaljinu.
U ovom opisu Prijepolja navodi se i to da ljekovito bilje koga ima
dosta u Sandžaku, niko nije od naroda otkupljivao. Spomenuto je i
voće iz prijepoljskog kraja: Kao čuveno selo za voće je selo Sadžik
do Mileševa, u ovome inače za voće pogodnom kraju, gdje ima
odličnog voća i to jabuka, krušaka, trešanja i t. d.
Hisardžik ili skraćeno Sardžik, kako se i danas u narodu izgovara ime

ovog sela, spomenut je kao prostor sa plahim jabukama, kruškama,
trešnjama ali ne i po ćestenju, tj. po kestenovima koji su hisardžički
raritet u ovom dijelu Balkana.
U opisu Prijepolja iz 1914.god. navodi se: Velika su privredna
dobra: 1) rijeka Mileševo koja ima odličan pad i u budućnosti će
znatnu ulogu igrati, za sada više štete čini, nego koristi, jer zasipa
varoš, pored jednog potoka, koji je još više zasipa;
Ušće Mileševke u Lim - Nanosi materijala kojim je Mileševka
zasipala Prijepolje (snimljeno 1953.)
2) Lim, koji je za sada neupotrebljen, ali brzo teče i u svoje vrijeme

će predstavljati znatno privredno dobro, kao motorna i kao
saobraćajna rijeka. Ove rijeke imaju interesa i za podizanje i širenje
gajenja gusaka i plovaka, pošto su rijeke za to pogodne.
Predviđajući da će Mileševka i Lim predstavljati znatno privredno
dobro kao motorne i kao saobraćajne rijeke Milivoje M. Savić je
preporučio i uzgoj guski i patki na njima pošto su rijeke za to
pogodne.
U ovom inspektorovom opisu Prijepolja iz 1914. god. u, praktično
jednoj rečenici predstavljena je prijepoljska saobraćajna
”infrastruktura”:
Put od Prijepolja do Plevalja je šose odličan; do Nove Varoši konjski
i vrlo hrđav; do Sjenice konjski i vrlo hrđav kolski; do Priboja
konjski.
Put od Pljevalja na ulazu u Prijepolje 1897. god.

Konjski put Prijepolje-Priboj i poštanska kola na njemu 1895. god.
(Iz knjige Heinrich Renner, Durch Bosnien und die Hercegovina)
Kolski put na Metaljci, granica između Bosne i Crne Gore.

(Iz knjige Heinrich Renner, Durch Bosnien und die Hercegovina,)
Kolski put na izlazu iz Pljevalja prema Prijepolju 1895. god.
(Iz knjige Heinrich Renner, Durch Bosnien und die Hercegovina, 1897.g.)
Priboj do kojeg je 1914. god. dolazio konjski put iz Prijepolja

(Iz knjige Heinrich Renner, Durch Bosnien und die Hercegovina)
U Prijepolje se te 1914. god. iz Priboja, N. Varoši i Sjenice moglo
doći jedino konjskom džadom a jedino se iz pravca Pljevalja moglo
doći i kolskim putem, odnosno putem kojim mogou proći zaprežna
kola. No, kako je Pljevlje i Metaljka pripala Crnoj Gori to je
izgubljen jedini mogući put da se u Prijepolje donosu krupniji
predmeti koji se ne mogu na konje natovariti, zbog toga je potrebno
tražiti od crnogorske vlade dozvolu, da se za Prijepolje možemo
koristiti kolskim putem Metaljka - Pljevlja-Prijepolje za dovoz teške
robe iz Bosne i preko Bosne.
U ovom ptregledu privrednih djelatnosti u Prijejepolju 1914. god.
data je samo jedna zabilješka koja se odnosi na trgovinu:
izvoz jaja u Sarajevo oko 1.000,000 kom.,
Kao i dobra vrsta kokoši, koja se u okolini nalazi.
Milion jaja se tada izvozilo iz Prijepolja u Sarajevo. Danas, sto
godina kasnije vjerovatno se ni jedno jaje iz Prijepolja ne proda u
Sarajevu. Što se tiče ostale tadašnje trgovine u Prijepolju Inspektor
srbijanskkog ministarstva napominje: O trgovini Prijepolja vidi
zaseban članak o trgovini. Zbog toga bi bilo vrijedno pronaći ovaj
članak jer su i u njemu navedeni mnogi detalji o tadašnjem
Prijepolju, na primjer: trgovačke familije, trgovački dućani....
Opis privrednih djelatnosti u Prijepolju 1914. god. završava se sa
konstatacijom da će Prijepolje biti izvozno mjesto za Crnu Goru, a
sa olakšavanjem uvoza u Bosnu i znatnije mjesto izvoza u Bosnu.
Nakon jednog vijeka Prijepolje je i danas, 2012. god. izvozno mjesto
za Crnu Goru a uvoz u Bosnu još olakšan nije.
Nazivi ostalih gradova u Sandžaku
Pljevlje
Sva dosadašnja objašnjenja imena Pljevalja polazila su od toga da
ono potječe od manastirskih pljevara, pljevnica koje su se nalazile
na prostoru gdje se sad nalazi grad Pljevlje. Na tom prostoru su se,
prema tim objašnjenjima, nalazila manastirska imanja pa su onda tu
bile i pljevare, pljevnice u kojima se više godina odlagala pljeva. 128
Međutim, postoji još nekoliko mogućnosti po kojima je moglo
nastati ime današnjih Pljevalja. Jednu od njih iznosi i P.J. Šafarik
smatrajući da je naziv Pljevalja jedan od pre-keltskih toponima na
Balkanu. Uzimajući za primjer nazive Pelva (Donja Panonija) danas
Pleva, Pleva-rijeka u Rusiji, Pleva, Pleven rijeka i grad u Bugarskoj,
Plevnik u Mađarskoj on zaključuje da su njihovi nazivi nastali od
plav, plev, plyw, izvedeno od osnovnih glasova pl=fl. ployю=fluo
fliesen-teći, plaviti, razljevati se…129 Od ove osnove je mogao nastati
i naziv Pljevalja jer tim prostorom gdje su nastala Pljevlja teče
128
P. Skok-Etimmosloski rječnik s-h jezika, str. 691
129
P.J Šafarik-O porijeklu Slovena, str. 100
Breznica a tu je i Ćehotina, koje su taj prostor plavile, odosono to je
prostor gdje su ove rijeke izlivale, razljevale…
Praslavenskom riječju pliti, odnosno sa nejnom izvedenicom
plevinat označavala se poplava.130 U govoru slavenskog ili nekog
drugog stanovniđtva od ovog praslavenskog plevinat mogao je
nastati i naziv Pljevalja.
Od sveslavenske i praslavenske imenice, izvedenicom od
starocrkvenoslavenskog pridjeva pleSivb izvedeni su i oblici plišiviti,
plješivac, plješivoća, plješivost u znčenju golet, ćelavost… Današnji
nazivi Golo brdo prvobitno su imali nazive kao današnja planina
Plješevica u čijem imenu je očuvano praslavensko pleSivb-golet,
ćelavost…131 U vrijeme Osmanske Imperije Pljevlja su imala naziv
Taslidža što je značilo kamenta banja. Ovaj naziv ukazuje na to da su
krečnjačka brda oko Pljevalja bili golet (ćelavi), odnosno bez
vegetacije zbog čega je tokom ljeta bilo jako zagrijevanje. Odatle i
osmanski naziv Taslidža-kamenita banja.
Priboj
U osnovi ovog naziva je riječ pribijanje. Sa ovim glagolom ranije je
označavano mjsto na vodi gdje uvijek ima vjetra koji pribija vodu uz
kraj, odnosno mjesto pored rijeke koje je izloženo čestom vjetru. 132.
Terminom priboj označavano je i mjesto gdje počinje neki prokop,
jarak, kanal…133 Riječju priboj označavan je i tor za ovce jer su u tim
torovima oblice bile pribijene jedna uz drugu i pobodene u zemlju. 134
Ako su se na ovom prostoru, koji je prije formiranja naselja bio
pogodan za zimska staništa stočara, nalazili torovi, priboji,onda je
prostor po tome mogao biti i označen (vidi Priboji). Terminom priboj
danas se na prostoru Like označavaju drva naslagana na teretna kola
(Pošto ti je ovaj priboj drva) jer su tu oblice naslagane, pribijene
jedna uz drugu.
Bijelo Polje
Crnogrski lingvista Radomir Ilić tvrdi da je orginalan naziv
današnjeg Bijelog Polja, u stvari, Vijelo Polje ili Vjelopolje u
značenju blago izvijeno, krivudavo ili vito polje 135. Po R. Iliću ovaj
naziv odnosio se na cijelo bjelopoljsko polje od Obrova do
130
131
132
V. Anić - Citir. dijelo, str. 778; Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935.
god. Knj. XI, str. 815
133
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XI, str. 815
134
135
Maticacrnogorska, Matica, zima 2010, str. 108.
Kumaničke klisure. U vrijeme Osmanske Imperije figurirao je naziv
Akova sto je također imalo značenje Bijelo Polje.
Nova Varoš
Po svojem osnivaču Skender-paši ovaj grad je sve do novijeg doba
imao naziv Skenderpašina kasaba, potom Skender pašina palanka a
danas je to Nova Varoš. U autentičnom nazivu Skenderpašina kasaba
riječ kasaba-malo gradsko naselje zamijenjena je riječju varoš sa
kojom se označavalo naselje sa samo srpskim stanovništvom.
Rožaje
Za nastanak imena Rožaje postoji više tumačenja. Po jednom, kojeg
podržava većina tumača, grad je dobio ime po imenu starog
utvrđenja Rogaje, a francuski putopisac Ami Bue ime Rožaje izvodi
iz riječi rog po krečnjačkim stubovima koji se nalaze ispod Ganića
krša.
Sjenica
U h historijskim dokumentima iz perioda srednjeg vijeka ovo naselje
se spominje pod imenom Senice, Senica čime je označen prostor sa
sjenokosima, odnosno prostor sa dosta sijena, trave. Današnji oblik
imena Sjenica nastao je u periodu nakon XV vijeka kad se na ove
prostore doseljava stanovništvo sa prostora Hercegovine i Crne Gore.
Berane
Berane su relativno mlado gradsko naselje. Naziv grada je nastao od
turske riječi bir-hane čime je označena jedna kuća. Tim nazivom
označena je veća kasarna osmanske vojske koja je podignuta na
ovom prostoru. Kasnije su se oko ove bir-hane-jedne kuće počeli
podizati drugi objekti pa je to i začetak formiranja naselja.
Plav
Po tumančenju P. Skoka naziv ovog grada, kao i jezera pored kojeg
se grad nalazi, potječe od jezerske plave boje, odnosno zbog plave
boje vode prvo je jezero imenovano kao Plav a potom i mjesto koje
se formiralo na obali jezera.136
Tutin
Za ime ovog grada vezuje se nekoliko legendi. U jednoj od njih
kazuje se da je ime mjesta nastalo po tutnjavi vojske Husejin-bega
Gradaščevića koja je ovuda prolazila u ljeto 1832. god.
Gusinje
136
Ime ovog mjesta izvedeno je od praslavenske i sveslavenske riječi
gusja-patka, guska od koje su izvedenice gusinac, pridjev na –in
gusin, gusin, gusinja, gusinjak, gušnjak sa kojima se označavalo
guščije meso.137 Pošto se na širem prostoru ovog mjesta nalazi više
izvora (Alipašini izvori) to je u prošlosti taj prostor bio pogodan za
boravak divljih patki, guski... Po toj osobini, po brojnim jatima
gusaka označen je i prostor i mjesto koje se na nju formiralo.
Novi Pazar
Vrlo malo je gradova na dunjaluku za koje se zna vrijeme njihovog
nastanka kao i ime onoga ko je osnovao to mjesto. U slučaju Novog
Pazara poznate su ove obadvije činjenice. Osnivač Novog Pazara je
Gazi Isak-beg Ishaković koji je na tom, tada nenaseljenom prostoru,
1461. god. podigao prve objekte a mjesto je nazvao Yeni Bazar
(Yeni-Jeni-novi).
NAZIVI MANJIH MJESTA, PLANINA, RIJEKA...
ZALUG
Najstariji historijski dokument u kojem se spominje Zalug je
osmanski, katastarski, popis stanovništva i naselja ovog dijela
Sandžaka, koji se nalazi u hercegovačkom defteru iz 1477. godine. U
ovom dokumentu je upisano da je te 1477. godine Zalug bio mezra.
Ovim terminom mezra označavana su pusta, nenaseljena mjesta ali
sa vidljivim ostatcima kuća, mezarluka, bunareva… od ranijih
stanovnika. Znači, 1477. god. u Zalugu nije bilo stalnih stanovnika,
Zalug je tada bio pusto selo ali su bile vidljive stare kuće, mezarluci i
drugi tragovi onih koji su u Zalugu živjeli prije godine ovog
popisa.138
137
P. Skok-Etimmosloski rječnik s-h jezika, str. 635,636
138
Poimenični popis..., str. 583
Iz ovog popisa se dalje vidi da je prostor tadašnjeg Zaluga bio čifluk,
čitluk - suvlasništvo, vojvode Ismaila. Riječju čifluk, čitluk označeno
je da je ovaj Ismal prostor Zaluga uzeo pod zakup od onoga ko je nad
prostorom Zaluga tada imao neki oblik vlasništva. Prostor Zaluga je
tada bio timar-vlasništvo spomenutih, kako se u ovom dokumentu
navodi. Ti spomenuti su, u stvari, Dogan i Tetova i Vlah Ishak,
posadnici tvrđave Mileševa koji su u svojem posjedu, uz Zalug, imali
još tri sela: Milešev Do, Karino i Mijoska. 139 Desetina od svih
proizvoda iz Zaluga i ova tri sela pripadala je ovoj dvojici posadnika
tvrđave Mileševa (Doganu iz Tetova i Vlahu Ishaku). Njima je to
bila plata za službu u osmanskoj vojsci. Zalug i ova tri sela su bila
njihov timar-posjed. Njih dvojica su sa posjeda u Zalugu od vojvode
Ismaila, koji je bio čifčija-zakupac, dobijali žitarice, grožđe, med...
Ismail je bio osoba koja je pripadala domaćem, autohtonom

stanovništvu, odnosno osoba koja je prihvatajući islam i uzimajući
ime Ismail, zadržala svoju raniju titulu – vojvoda. Ova titula u
osmanskom sistemu i jeziku nije postojala. Samo ime Ismail ima
značenje zaštićeni, povlašteni, štićeni, štićenik. Ovaj vojvoda Ismail
je, zapravo, i u predosmanskom periodu bio povlašteni, bio je
štićenik svog feudalnog gospodara, na što ukazuje njegova titula
vojvode. Prema tom svojem društvenom rangu i stepenu koji je imao,
odnosno prema svojoj vojvodskoj tituli koju je zadržao i u
osmanskom periodu, on je i izabrao ovakvo ime - Ismail koje,
upravo, ima značenje: štićenik, povlašteni.
Primjer ovog Ismaila, koji je u godini ovog osmanskog katastarskog
popisa ovih prostora, već bio musliman, potvrđuje veoma rano
prihvatanje islama od strane domaćeg, autohtonog, stanovništva na
prostorima Sandžaka. Ako se zna da su islam dobrovoljno
prihvatili,u prvom redu, Dobri Bošnjani koji su bili pripadnici
autohtone vjere bosanske, čije prisustvo na prostorima Sandžaka
potvrđuju historijski izvori, onda je logično pretpostaviti da je i ovaj
139
Ismail, zapravo, jedan od Dobrih Bošnjana, odnosno jedan od
pripadnika autohtone, srednjevjekovne, vjere bosanske. Prostor
današnjeg sela Zaluga bio je u prvoj polovini XV vijeka, kao što to
ovaj osmanski katastarski popis iz 1477. godine najbolje potvrđuje,
vlasništvo hercega Stjepana Kosače, najmoćnijeg bosanskog
feudalca, kojeg historijski izvori potvrđuju kao pripadnika
srednjevjekovne vjere bosanske. Zbog toga je logično zaključiti da je
gore pomenuti vojvoda Ismail, zapravo, neki Dobri Bošnjanin, neki
od povlaštenih hercegovih ljudi, odnosno, neki od vojvoda hercega
Stjepana Kosače, koji je prihvatajući islam zadržao i svoju raniju
titulu - vojvoda.
Dalje se u defteru navodi da Zalug pripada tvrđavi Kobri. Ovo je
griješka prevodica deftera, jer treba da stoji tvrđavi Kovin, a to je
današnji Jerin grad u Džurovu. Kovin je tvrđava koja se nalazila na,
tada jedinom, putnom pravcu uz dolinu Lima, od Bosne prema
istoku. Zalug je bio, kao što to ovaj defter potvrđuje, pod zaštitom
tvrđave Kovin u Džurovu dok ona nije razrušena.
U defteru se dalje, za Zalug, navodi:
To je čifluk koji je bio hasa čifluk Hercegov.Vinograd koji se u njemu
nalazi također je Herceg zasadio i u njemu ima jedno kućište...
Znači, prostor Zaluga je od 1445. god. bio hass-lična svojina hercega
Stjepana Vukčića Kosače (1404.-1466.), najmoćnijeg bosanskog
feudalca i gospodara Hercegovine. historijski izvori potvrđuju
činjenicu da je Stjepan Vukčić Kosača bio Dobri Bošnjanin,
odnosno, da je bio gorljivi pripadnik autohtone srednjevjekovne
vjere bosanske.
historijski izvori potvrđuju i to da je Stjepan Vukčić Kosača u doba

najvećeg progona Dobrih Bošnjana, predaka današnjih Bošnjaka, iz
pojedinih djelova Bosne, zbog njihovog pripadanja vjeri bosanskoj,
vršio njihovo prihvatanje i zbrinjavanje na prostoru Hercegovine.
Progon su vršili, po nalogu Vatikana, pripadnici katoličanstva koji su
dolazili najvećim djelom iz Ugarske, današnje Mađarske i dijelova
Hrvatske. Nakon što je Hercegovinu proglasio svojim posjedom,
odnosno nakok 1445. god. Stjepan Vukčić Kosača je ovdje u Zalugu
imao i svoj vinograd i u njemu jedno kućište, odnosno svoj dvor.
U dijelu Zaluga, sa lijeve strane današnjeg Jevđenovog potoka,
danas se nalaze tri lokaliteta sa nazivima: Vinograd, Dvorište i
Zidina, koji ukazuju na mjesto gdje se nalazio vinograd, dvor,
kućište hercega Stjepana Vukčića Kosače koji su upisani u defteru iz
1477. godine.
Dio Zaluga na kojem se 1450. god. nalazio jedan od dvorova
valadara Hercegovine Stjepana Vukčića Kosče
1. Zidina 2. Vinograd 3. Dvorište (Snimljeno 1969. god.)
Dalje se u u defteru navode granice Zaluga, što je jedinstven slučaj u

tadašnjoj Hercegovini, kojoj je u to vrijeme Zalug pripadao. Jer u
ovom defteru iz 1477. godine, popisano je oko 2.000 naselja, a samo
se za Zalug navode detaljne granice njegovog rasprostranjenja. To je
zbog toga što je Zalug, kao čifluk trebao, zbog preciznosti
osmanskog zakonodavstva, biti upisan u zemljišne knjige sa tačno
određenim granicama. Svi drugi čifluci, popisani ovim defterom, su
male teritorije, a Zalug je jedini primjer iz ovog perioda, da je cijelo
selo pretvoreno u čifluk. Istovremeno, ovo je jedan od najranijih
primjera čiflučenja, čitlučenja, odnosno, dvojnog korištenja jednog
sela.
Granice tadašnjeg Zaluga, koje se u defteru navode, bile su od Lima

do potoka Ljubac i od vinograda do mjesta Strčina Stubica, zatim
također do potoka Nizbrdlaz i onda od Papratske ponovo do Lima i
potoka Nasuha, pa ponovo do rijeke Lima.140
Kao što je upisano u ovom istorijskom dokumentu granica Zaluga
uvijek je polazila od Lima. Zato treba napomenuti da korito,
odnosno, tok Lima, na prostoru Zaluga i današnjeg zaluškog polja, u
to vrijeme, odnosno u vrijeme te 1477. godine, nije bio na prostoru
gdje se danas nalazi. Korito i tok Lima, u tim vaktovima, bili su,
140
zapravo, dosta blizu današnjeg puta koji iz Prijepolja vodi prema
Zalugu.
Staro korito Lima (plava boja) 1477. god. na prostoru zaluškog polja
Prirodni tok Lima nakon Prijepolja, od današnje železničke stanice

prema Zalugu, nije imao pravac pružanja kao što ga ima danas. Taj
prirodni tok Lima bio je razvijen po zapadnoj strani zaluškog polja,
odnosno bio je dosta blizu današnjeg puta između Prijepolja i
Zaluga. Zaluško polje tada nije bilo obradivo kao danas. Najveći
dijelovi tadašnjeg zaluškog polja bili su prostori na kojem se
nalazilo korito Lima, odnosno prostor koji je bio močvarni teren sa
vrbama i topolama. Lim je tada plavio cijelo današnej zaluško polje,
povremeno mijenjajući svoj tok i razlijevajući se na različite strane.
Zbog toga su veliki dijelovi tadašnjeg polja bili obična močvara sa
vrbama, topolama..., odnosno potpuno neobradivi.
Početkom XIX vijeka došlo je do naglog mijenjanja korita Lima.
Tada se na prostoru kod današnje prijepoljske železničke stanice
prema Limu obrušilo jedno cijelo brdo (na donjoj fotografiji

označeno crvenom bojom) i skrenulo tok Lima. Lim je, inače, udarao
u ovo brdo skoro pod pravim uglom potkopavajući ga vijekovima.
Pošto je ovo brdo geološki bilo građeno od vrlo poroznog zemljišta
(škriljci) to se na ovom prostoru pokrenulo ogromno klizište. Tim
klizištem, koje je imalo širinu od nekoliko stotina metara, iz pravca
Dušmanića pokrenuta je ogromna zemljišna masa. U tom klizištu je
sa prostora Dušmanića dogurano ogromna masa bijelih, krečnjačkih
stijena. Cijelo to brdo i te stijene su došle do vode Lima praveći tako
preprijeku i skrećući tok Lima. Voda Lima je tada skrenuta na
suprotnu stranu.
Prostor na kome je obrazovano ogromno klizište

koje je promijenilo pravac toka rijeke Lim
Prilikom kliženja ove ogromne zemljišne mase ove stijene su se

kotrljale, okretale i tako dobile zaobljen, okrugal oblik. Nekoliko tih
većih okruglih, uglađenih stijena otkopano je na ovom prostoru
1970-tih prilikom izgradnje železničke pruge. Kako su bile
neobičnog, okruglog oblika te stijene su bile, kao atrakcija
postavljene na desnoj strani visećeg mosta (ispred zgrade pošte) a
neki su njihov oblik objašnjavali ”djelom neke davne civilizacije”.
Prostor koji je bio zahvaćen ovim klizištem i danas je, u gornjem
dijelu, vidljiv kao jedno prostrano, izduženo udubljenje koje je
orjentisano od pravca Dušmanića prama Limu. Preko ovog klizišta
koje je skrenulo tok Lima vodio je, sve do 1975. god. stari put od
Prijepolja prema Zalugu. Na prostoru ovog klizišta bilo je puno
bijelih krečnjačkih blokova preko kojih je vodila stara zaluška
džada. Zbog tih bijelih stijena ovaj lokalitet je tada nazivan Bijelo
kamenje. Pri vrhu ovog klizišta bile su kasnije podignute dvije kuće
familije Banduka pa je taj lokalitet po njima i nazivan Bandučke
kuće. Ovo brdo, odnosno ovo klizište koje je skrenulo tok Lima
počelo se raskopavti i probijati po sredini oko 1950. god. zbog
izgradnje železničke pruge. Tada je u ovom brdu, po njegovoj
sredini, napravljen ogroman usijek. Tek 1975. pri završetku radova
na železničkoj pruzi ovo brdo je, u njegovom donjem dijelu prema
Limu, u cijelosti poravnjeno. Danas preko tog uzvišenja vodi put za
Zalug a tu je i zgrada zaluškog ”Univerziteta”. Ispod ove zgrade,
pored obale Lima i danas su ogromni kameni blokovi o koje udara
Lim i potpuno neprirodno skreće tok Lima na suprotnu stranu.
Novo korito Lima po istočnoj strani zaluškog polja prodobljivalo se
veoma sporo. U stvari, nakon svojeg naglog skretanja na istočnu
stranu zaluškog polja, Lim se po zaluškom polju razljevao u više
pravaca. Tek je nakon stotinak godina, nanosima materijala koji su
donosili potoci sa zapadne strane zaluškog polja, korito Lima
donekle stabilizovano na istočnoj strani zaluškog polja. Međutim to
korito je i danas veoma plitko. Zbog toga Lim i danas povremeno
plavi cijelo zaluško polje dolazeći, u pojedinim dijelovima, do
zaluškog puta.
Voda Lima u zaluškom polju 17. novembra 1979. god.
Sve do 1970-tih u Zalugu je živjelo nekoliko starijih osoba koje su se

sjećale tog razljevanja Lima po zaluškom polju i njegovog toka
pored stare zaluške džade krajem XIX i početkom XX vijeka. Zbog
toga je podizanje kuca u Zalugu bilo moguće samo u dijelovima koji
su bili na većoj nadmorskoj visini iznad zaluškog polja. To su bila
dva prostora koje je razdvajala dosta široka dolina potoka. Desna
dolinska strana ovog potoka (osojna stran, strana u sunčevoj sjeni)
bila je prekrivena šumom dok je lijeva (prisojna strana, strana u
suncu) strana bila obradiva pa je na tom prostoru i bio vinograd,
kojeg je, kako je u hercegovačkom defteru iz 1477. god. zabilježeno
zasadio vladar Hercegovine Stjepan Vukčić Kosača.
Najstariji dijelovi Zaluga
Granice Zaluga 1477. god. su bile od Lima do potoka Ljubac i od

vinograda do mjesta Strčina Stubica, zatim također do potoka
Nizbrdlaz i onda od Papratske ponovo do Lima i potoka Nasuha, pa
ponovo do rijeke Lima.141
Kao što je naprijed objašnjeno tok tadašnjeg Lima bio je vrlo blizu
današnjeg zaluškog puta. Zbog toga se u ovom navođenju tadašnjih
granica Zaluga uvijek polazilo od Lima.
Br. 1 do br. 2: Od Lima do potoka Ljubac. Naziv Ljubac odnosi se na
današnju rijeku Ljupču (br.2)
Br. 3 do broja 4: i od vinograda do mjesta Strčina Stubica.
Vinograd (br.3) je današnji istoimeni prostor a tako je označen po
tome što se tu nalazio vingrad kojeg je, kako se u defteru iz 1477.
god. bilježi, zasadio herceg Stjepan Vukčić Kosača.
Strčina Stubica (br. 4) je prostor koji je označen po starom muškomm
imenu Strčo. Riječju stubica, pored ostalog označavao se i izvor,
preskakaljka, klopka...142. Ovaj prostor danas se naziva Mlakovine a
mlakva je također jedna vrsta izvora iz kojeg se voda razljeva na više
strana i pravi baru. Zbog toga su današnje Mlakovine indikacija da je
to prostor nekadašnjeg Strčine Stubica-Strčin izvor.
Br. 3 do br. 5: i od vinograda do mjesta Strčina Stubica (br.4), zatim
također do potoka Nizbrdlaz ((br. 5)
Ovdje je naznačeno da granica ide od vinograda na jednu stranu
prema Strčinoj Stubici, zatim takođe od vinograda do potoka
Nizbrdlaz. Potok Nizbrdlaz je današnji potok koji nema svojeg imena
jer je ovo staro ime Nizbrdlaz nestalo, zaboravljeno. 1960-tih ovaj
potok je nazivan Jevđenovim potokom po kući Jevđena Simića koja
je bila jedina kuća u dolini ovogo potoka i pored njegovog korita. Da
je starim, nestalim nazivom Nizbrdlaz označen baš ovaj potok
ukazuje lokalitet Brdce koji se nalazi iznad Zaluga a sa desne strane
ovog potoka. Sintagmom nizbrdce, uzbrdce... i u ovo sadašnje
vrijeme označava se kretanje preko ovog prostora.
Znači, granicom: od Lima (br. 1) do potoka Ljubac(br.2) i od
vinograda (br. 3) do mjesta Strčina Stubica (br. 4), zatim također do
potoka Nizbrdlaz (br. 5) ograničen je dio Zaluga gdje se nalazio
hercegov vinograd i njegovo kućište , njegov dvor.
Potom se u ovom defteru iz 1477. god. navode granice drugog dijela
Zaluga:
...i onda od Papratske ponovo do Lima i potoka Nasuha, pa ponovo
do rijeke Lima.
141
142
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XVIII, str. 623
Granice Zaluga 1477. god.
Papratska je širi prostor iznad današnjeg Jarčišta (br.6). Označen je

kao Papratska po papratištu, papratima koja su na ovom prostoru
uvijek rasla.
Br. 6 do br. 7: i onda od Papratske (br. 6) ponovo do Lima (br. 7) i
potoka Nasuha (br. 8), pa ponovo do rijeke Lima (br. 9)
Potok Nasuh-a (br. 8) je potok koji tece iz pravca Dušmanića prema
Limu, danas je bez imena, a njegovo staro ime je također nestalo,
zaboravljeno je.
Br. 6 do br. 9: pa ponovo (od Papratske) do rijeke Lima. (br. 9)
Znači, granicom: i onda od Papratske ponovo do Lima i potoka
Nasuha, pa ponovo do rijeke Lima ograničen je i drugi dio tadašnjeg
Zaluga.
Dalje se u hercegovačkom defteru iz 1477. god. navodi sve ono što je

tada proizvođeno u Zalugu. U stvari, navedena je desetina, deseti dio
od ukupne proizvodnje žitarica, grožđa i meda Tu desetinu je
vojvoda Ismail bio dužan predati posadnicima tvrđave Mileševa
Doganu iz Tetova i Vlahu Ishaku. Ismail je bio dužan predati:
5 lukana pšenice (461 kg.), što je vrijedilo 120 akči (1 akča je
vrijedila kao 1 gram srebra)
8 lukana prosa (738 kg.), što je vrijedilo 120 akči
3 lukna raži (276 kg.), što je vrijedilo 40 akči
6 lukana zobi (553 kg.), što je vrijedilo 48 akči
13 medri mošta-šire od grožđa (208 lit.), što je vrijedilo 78 akči
desetinu od košnica, što je vrijedilo 60 akči
Lukno je stara srednjevjekovna žitna mjera za težinu i iznosila je 72
oke-94 kg. Medra je stara srednjevjekovna mjera za tečnosti a jedna
medra težila je 12,5 oka-16 lit.
Na ime desetine čifčija (zakupac) Ismail je trebao predati spahijama
(vlasnicima) 2.028 kg žita. Ukupna vrijednost svega onoga što je
Ismail trebao predati spahijama bila je 466 akči a za to se moglo
kupiti skoro pola kilograma srebra.
Te 1477. god. u Zalugu je proizvedeno 176 lukana (16.244 kg.)
ukupno svih žitarica, zatim 1.684 kg. grožđa
Od žita najviše je proizvedeno pšenice ali je to bila jedna vrsta
pšenice koja se nazivala „narodna, naševska...“. Uz pšenicu najviše
je proizvedeno prosa. Proso se u vrlo maloj mjeri proizvodi i danas s
tim što ga danas nazivaju metlicom jer se od njegove stabljike
izrađuju metle za kućnu upotrijebu.
Ime Zaluga nastalo je od riječi lug. Ova riječ predstavlja praslavenski
i sveslavenski termin čije je prvobitno značenje bilo rit, močvara,
zemljište obraslo grmljem sa pojedinačnom šumom 143. Ova stara
slavenska riječ nije do danas sačuvala svoje izvorno značenje, jer od
XIII i XIV vijeka ovaj pojam ne označava više baru, močvaru i rit,
već se od tada njime označava sitnije rastinje na manjim nadmorskim
visinama, tj. sitnije rastinje koje se nalazi ispod krupnije šume.
Prema tome nazivom Zalug označen je prostor koji se nalazi za
lugom - za sitnom šumom, iza sitne šume. Zaista se na prostor
današnjeg Zaluga dolazilo prolaskom kroz sitnu šumu, bilo da se
dolazilo iz pravca Prijepolja, bilo iz pravca tvrđave Kovin (danas
Jeringrad), kuda je vodio put uz dolinu Lima. Na isti način su nastali
nazivi većeg broja lokaliteta: Zalužani, Zalužje, Zalužnica...
Zalug u slici
143
P. Skok - Citir.159dijelo, II, str.327
Dio zaluške Donje Majhale snimljen 1968. god.
Panorama Zaluga snimljena 1973. god.

Panorama Zaluga snimljena sa guvna na Jarčištu u jesen 1978.god.
Panorama Zaluga snimljena u ljeto 2004. god.
Zalug danas
Adrovići, zaselak, Babine
Veći broj primjera ukazuje na to da su pojedini prostori označeni po
njihovim stanovnicima. To je slučaj i kod ovog lokaliteta čiji naziv je
formiran od muškog imena Hadro. Samo ime Hadro, zapravo, je
hipokoristik (ime od milja) od imena Hádir. Pošto je značenje ovog
imena: zdrav, krupan, lijep, čvrst, pun mladalačke snage, to je ovo
ime bilo veoma rasprostranjeno. Ime Hadro, Hadar potvrđeno je još
1470. godine (Da vidi sad Hamza-beg svoja čovjeka imenom Hadra),
kao i 1503.godine u jednom latinskom spomeniku Hadar voyvode.144
Potomci osobe sa imenom Hadro označeni su kao Hadrovići, što je
istovremeno i pravi naziv ovog lokaliteta.
Oblik današnjeg naziva za ovaj prostor Adrovići dobijen je
neizgovaranjem suglasnika h kod srpskog stanovništva. Tu osobinu,
izostavljanja glasa h, bilježi i Vuk Karadžić u svom Riječniku iz
1818.god.: U srpskome jeziku nema nijedne riječi, đe bi se "h"
izgovaralo, ali ga opet moramo uzeti za tuđe riječi. Ovaj glas su
Srblji ili sasvim izostavili ili su ga zamijenili suglasniđma B, J ili
K.145
Još tri sela, jedno kod Kragujevca a drugo kod Aleksinca, nose naziv
koji u osnovi ima staro ime Hadr. Naziv ovih sela je Adrovac. U
Rječniku hrvatskog ili srpskog jezika za imena ovih sela navodi se da
su ona nastala od starog imena Hadrь: Sprijeda biće odpalo h od
starog imena Hadrь146
Akmadžići, selo, N.Varoš

Naziv ovog sela formiran je od riječi atmadža, akmadža. Ovom
riječju označavao se kobac (Ađpiter nisus), jedna vrsta sokola, koji
je obučen za lov na ptice. 147 Inače, gajenje i dresiranje sokola, za lov
na ptice, bilo je veoma rasprostranjeno zanimanje. U procesu širenja
Islama na balkanske prostore, pojavljuje se i muško ime Atmadža,
Akmadža, koje je bilo veoma često. Potvrda za to susreće se u h
historijskim dokumentima. Tako Hercegovački defter iz 1477.god.
bilježi da je jedan od stanovnika nahije Rudine, u selu Gornje kod
Gacka Atmadža sin Vukše. Isti izvor bilježi ime Atmadža u više
naselja oko Foče, Stoca... 148. Prema tome, na prostoru ovog
sandžačkog sela živio je Atmadža čiji potomci su označeni kao
Atmadžići, Akmadžići. Naziv Atmadžići, Akmadžići, predstavlja
hibridnu riječ kod koje je na orjentalnu osnovu atmadži, akmadži
dodan naš sufiks ić - atmadži, akmadži + ić = atmadžići, akmadžići -
mladi sokoli.
144
Petar Šimunović - Naša prezimena, Zagreb, 1989.godine, str.102
145
Vuk K. - Srpski rječnik, Beograd, 1985.godine, str. 1583
146
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. knj I str. 33
147
A. Isaković - Rječnik bosanskog jezika, Sarajevo, str. 54
148
. Poimenični popis... str. 110, 271, 311, 323, 339, 344, 459, 508
Alavandiće, njiva, Potok (Prijepolje)
U osnovi ovog naziva je riječ hàla - kojom se označava mitološko
čudovište srodno aždahi, koje ima jaču duhovnu silu od aždahe, a leti
kao zmaj i vila149.
Od riječi hàla su izvedenice halavost, halavana i halàvanta u
značenju: proždrljivost, gungula, gomila ljudi ili nečega drugog kad
ih stane vreva, galama, svađa...150
Od riječi hàla, halav, halavanta nastalo je i prezime Halavandić pa
je moguće da je ovaj lokalitet označen po stanovnicima sa takvim
prezimenom a koji su tu boravili duže vrijeme - Halavandići,
Halavandiće. Zbog izostavljanja suglasnika h, kod srpskog
stanovništva, ovo prezime ima oblik Alavandići, a prostor gdje žive
stanovnici sa takvim prezimenom označen je kao Alavandiće.
Aljinovići, selo, Prijepolje

Ovo selo je smješteno na planinskoj visoravni čija je nadmorska
visina oko 1.200 metara. Zbog oštre, planinske, klime ovi prostori
ranije nisu bili pogodni za stalno naseljavanje stanovništva. Takve
površine, poslije XV vijeka, označavane su kao hàlije a halija znači
pusta zemlja.151 U Osmanskom feudalnom sistemu terminom halija
označavana je spahijska zemlja koja niti je naseljena niti pripada
kakvom selu152. Sama riječ hàlija ima svoj korijen u riječi háli - pust,
nenaseljen, prazan, bez ikoga, sam153. Od ove riječi su i izvedenice:
halilučina - pusto, napušteno zemljište i haliluk - pustoš,
nenaseljenost, praznoća154.
U svom rječniku Vuk Karadžić bilježi da riječ alija označava
spahijsku zemlju koja niti je naseljena niti pripada kakome selu.
"Alije" daju spahije ljudima te rade i uživaju kako se pogode 155.
Prema tome stanovnici koji su se naselili na prostoru neke hàlije
označeni su kao Halinovići, kakav je i orginalni naziv ovoga
prijepoljskog sela. Taj, pravi, naziv ovoga sela zabilježio je 1963.
godine prof. M. Anđelković156.
Halinovići su, prema tome, stanovnici koji su naselili neku haliju,
odnosno, koji su naselili neku hàliju, neki dotad pust, nenaseljen
prostor. Izostavljanjem suglasnika h u imenu ovog sela, kod, srpskog
stanovništva i zamljenom glasova l i lj pojavljuje se naziv
149
A. Isaković - Citir. dijelo, str.152
150
151
A. Škaljić - Citir. dijelo, str.305
152
A. Škaljić - Citir. dijelo, str.305
153
154
A. Škaljić - Citir. dijelo, str. 30
155
Vuk K. - Citir. dijelo, str. 35
156
M. Anðelković - "Tektonika Dinarida Srbije", Beograd, 1978.godine, str.105
Aljinovići. Međutim, bošnjačko stanovništvo Sandžaka ovo selo
imenuje nazivom Haljinovići.
Kao i ovo prijepoljsko selo na isti način je ime dobilo i selo
Halinovići u opštini Kakanj. Istog je načina nastanka i ime kosovske
varošice Halina, dok taj naziv srpske vlasti nisu promijenile u
Lipljan157. Istog načina postanka je i prezime Haljinović koje je se
pojavljuje u jednom istorijskom dokumentu s kraja XVII vijeka
(Matija i Pava Haljinović)158
Aluge, prostor sa desne strane Ćehotine u Matarugama

Prostor koji je ili neka uvala ili surdupina označavaju se kao
haluga159. Često se ovim terminom označava prostor sa travuljinom
ili šikarom, pa je na taj način nastao i naziv ovog porstranog
lokaliteta pokraj rijeke Ćehotine., Izbjegavanjem, u izgovoru,
suglasnika h na početku ovog naziva, kod srpskog stanovništva,
formiran je oblik imena Aluge.
Babine - Gornje i Donje Babine, sela, Prijepolje

Svi dosadašnji pokušaji objašnjavanja imena ovog sandžačkog sela
polazili su od toga da je ono nastalo ili od imenice baba - stara žena
ili od imenice babine - narodni običaj obilaženja porodilje i njeno
darivanje. Tumačenje imena ovog sela uz pomoć navedenih pojmova
bilo je u osnovi pogrješno jer su Babine suviše veliki prostor koji nije
mogao biti označen na ovaj način.
Naziv ovog prostora formiran је ро stanovnicima koji su duže
vrijeme naseljavali ovaj prostor i to u perodu od ХII do XV vijeka.
Ti koji su izmedu ХII i XV vijeka naseljavali prostor danasnjih
Babina u srednjevjekovnoj Srbiji su označavani kao Babuni.
Upravo pо njima ovaj prostor је označen kao Babune. U kasnijem
izgovoru, odnosno, u kasnijim govorima drugih naroda koji su
naselili ove preostore glas "u' је zamjenjen glasom "i' pa su to
današnje Babine. Ко su bili Babuni?
Nazivom "Babuni" u srednjevjekovnoj Srbji označavan је narod
koji se ро svojoj vjeri, ро svojoj duhovnosti i nekim drugim
osobinama razlikovao od okolnog, hrišćanskog stanovništva.
Smatralo se da su to oni koji su u Srbiju došli ispod planine
Babune u Bugarskoj а koje srpska hhistorijografija, zbog njihove
specifične vjere i njihovih specifičnih učenja, naziva Bogumilima.
Tako su Babunima označeni i srednjevjekovni stanovnici
današnjeg sela Babina pošto su i njihova vjera i njihova duhovnost
bili drugačiji od vjere ostalog, okolnog, stanovništva.
157
Užički zbornik - Užice, 1986. godine, str.113
158
159
A. Isaković - Citir. dijelo, str. 153
historijska potvrda ovog naziva Babuni susreće se u nizu
historijskih dokumenata. Tako se u sinodiku nasljednika Save
Nemanjića, Arsenija, u kojem se proklinju Babuni i oni "koji
Babune u svoju zетlји primaju i štite160.
Jedan historijski izvor o Babunima bilježi i ovo:
U gornjem textu citirani su najstariji historijski izvori u kojima se

spominnju Babuni.161 Izuzetno je bitna napomena koja se navodi da
su se Babuni zvali i Bogumili. u ovom textu je i bilješka koja glsi:
”I sad u Hercegovini govore za njeke babune da su bili bezvijeran
narod...” Ovo ”i sad” odnosi se na 1935. god. kad je ova knjiga
nastajala. Znači, sve do nedavno bilo je poznato ime Babuna na
prostoru Hercegovinie. Riječ babun bila је osnova od koje je
nastalo i srednjevjekovno muško ime Babunc. U istom materijalu o
Babunima se navodi:
Posebno treba obratiti pažnju na izvor u kojem se spominju Babuni a

gdje se navodi:
160
D. Dragojlović - "Bogumisltvo na Balkanu i Maloj Aziji", SANU, Balkanološki
inst. Bgd. 1982.god. str.166
161
Citirana je jedna od odredbi Dušanovog zakonika iz 1352, god. a
koja glasi:
I ko reče babunsku riječ, ako bude vlastelin da plati 100 perpera,

ako li bude sebar, da plati 12 perpera i da se bije štapovima162.
Iz ovoga se vidi da su Babuni, tj. Bogumili imali ”svoju riječ”, svoj
jezik, svoj govor, svoj... Međutim i tada, a to je 1350. god., kad je
srpski vladar Dušan donio svoj zakonik, gušen je i zabranjivan jezik
Babuna, tj. Bogumila. Za jednu izgovorenu njihovu riječ vlastelin,
imućan čovjek, morao je platiti kaznu od 100 perpera a ako je to
uradio sebar-sluga morao je platiti 12 perpera. Perperi su bili zlatni i
srebreni kovani novac a jedan perper, u to vrijeme, vrijedio je 3,62
grama srebra. Uz ovih 12 perpera sebar-sluga je bio kažnavan i
degenekom, batinama. Ako se zna da su Bogumili pretci većine
današnjih Bošnjaka je li onda čudno što se, toliko vremena nakon
ovog srednjevjekovnog progona Bogumila i njihovog jezika sa
prostora Babina i dan danas u Sandžaku vrši progon Bošnjaka,
njihovog jezika, kulture...
Pošto su Babuni, kao srednjevjekovni stanovnici današnjih
Babina, imali svoju orginalnu vjeru i duhovnost, koji su se
razlikovali od ostalog okolnog stanovništva zbog čega su i
označeni Babunima, to istovremeno ukazuje i na to ko su bili
Babuni u etničkom, u narodnosnom, smislu. Odgovor na ovo
pitanje nalazi se u najstarijem istorijskom dokumentu u kojem se
spominju Babine. Тај dokument potječe iz druge polovine XV
vijeka. To је „Poimenični popis sandžaka vilajeta Hercegovina".
U stvari, to је detaljni osmanski katastarski popis stanovništva i
naselja Hercegovačkog sandžak iz 1477. godine.
U pomenutom popisu navedeno је da četiri velike skupine Vlaha,
stočara, u nahiji Mileševa "ljetuju u mjestima ро imenu Lješnica i
Babine, а takode i mjesto zvano Jabuka163. Sama napomena da ove
skupine Vlaha u ovim mjestima samo ljetuju, ukazuje na to da ovo
tada nisu bili stalno naseljeni prostori, već su ove skupine Vlaha
ovdje boravile, sa svojom stokom, samo u toku ljeta. Da ovi prostori
tada nisu bili stalno naseljeni vidi se i po tome što je osmanski
popisivač, Lješnicu, Babine i Jabuku, označio kao mjesta. U
162
Dušanov Zakonik, SANU, Beograd, 1975. godina, str. 105, 182
163
Poimenični popis sandžaka vilajeta Hercegovina, Orjentalni institut u Sarajevu,
priredio Ahmet S. Aličić,, 1985. godina, str. 46
protivnom, osmanski popisivači su stalna naselja uvijek označavali
sa selo.
Pošto se u ovom detaljnom popisu navode lična imena svih osoba
koje borave u nekom mjestu ili selu, evo nekih tadašnjih stanovnika
Babina:
Boin sin Curina; Tomaš sin Horina; Tvrtko sin Domazeta; Grbač sin
Radosala; Črne sin Hrelje; Dobrilo sin Bolka; Vlađ sin Bubula...164
Radoje sin Bošnjanina; Dobrotko sin Bošnjanina; Vrtak sin Borića;
Vukač sin Bogomila; Radovan sin Bogomila...165.
Neka od ovih imena su tipično Vlaška: Curina, Horin,.., a poznato
je da su Vlasi romanizovano stanovništvo koje se sa prostora Vlaške
nizije u Rumuniji proširilo po južnim i centralnim dijelovima
Balkana. Neka od ovih imena su ”bogumilska”: Bolko, Dobrotko,
Vrtak, Bogomil... Medutim, u gore pomenutom katastarskom popisu
upisano је i to da se među tadašnjim stanovnicima Babina nalaze i:
Radoje sin Bošnjanina
Dobrotko sin Bošnjanina39
То је potvrda prisustva Dobrih Bošnjana na prostoru današnjeg
sela Babine, odnosno na prostoru Sandžaka. Naime, opšte је
poznata historijska činjenica da su pripadnici pripadnici
"bogumilske" vjere kako ih pogriješno označava srpska
hhistorijografija, sebe u narodnosnom smislu uvjek nazivali Dobri
Bošnjani. То potvrduju mnogi historisjki izvori. Navođenjem ovih
imena, u ovom katastarskom popisu, potvrdije se činjenica da su
Dobri Bošnjani naseljavali širi prostor nego što је to prostor
današnje Bosne i Hercegovine, odnosno oni su naseljavali i
prostor današnjeg Sandžaka kao i šire dijelove Zapadne Srbije.
Pošto su Dobri Bošnjani imali svoju duhovnost, odnosno svoju
vjeru koju su oni označavali kao "vjera bosanska"; to su i oni bili
označeni kao Babuni jer su se ро tome razlikovali od ostalog
okolnog hrišćanskog stanovništva. Znači jedan dio stanovništva,
ako ne i njegov veći dio, koje је označavano kao Babuni činili su
Dobri Bošnjani- pripadnci vjere bosanske.
Pošto su vjera i duhovnost Dobrih Bošnjana takođe smatrani
bogumilstvom, što је pogriješno, oni su proganani sa ovih
prostora. Obimna је historijska grada u kojoj se govori о
progonima Bogumila u srednjevjekovnoj Srbiji, Bosni i širim
prostorima Balkana u opšte. U vezi sa progonom Babuna sa
prostora današnje jabučko-babinske visoravni u narodu је
sačuvana jedna predaja. Prema toj predaji „kad su Bogumili
protjerivani sa prostora današnjih Babina oni su se tome opirali.
Silom su potisnuti na zapadnu stranu prema Bosni, odnosno
prema planini Pobjeniku koja se prostorno nadovzuje na babinsku
164
Poimenični popis... str. 46, 47
165
Poimenični popis... str. 45, 47
visoravan. Na prostoru današnje planine Pobjenik opkoljeni su
bogumilski zbjegovi, odvojeni svi muškarci i potom poubijani.
Zbog toga је taj prostor, prema ovoj narodnoj predaji, označen
kao Pobjenik.
Tragovi prisustva tih starih stanovnika na prostoru Babina, koji su
ovdje boravili kao stočari, u drugoj polovini XV vijeka, sačuvani
su i danas u nazivima pojedinih Iokaliteta na prostoru Babina,
odnosno, u pojedinim toponimima, oronimima...
U jednoj skupini Vlaha, stočara, koja je sa svojom stokom ljetovala
na prostoru Babina i Jabuke, а koja је popisana pomenutim
defeterom iz 1477. godine, bio је Dobri sin Dragoja166
Po ovom Dragoju sigurno je označen današnji lokalitet Dragojevica
u Gornjim Babinama. Na tom mjestu se nalazi jak, stalni, izvor, pa je
pored tog izvora, koji je bio na posjedu ovog Dragoja, istim imenom
označen i prostor oko njega. U drugoj skupini stočara, koja je tada
boravila na prostoru Babina i Jabuke, popisani su, pored ostalih i
Nikola sin Rače i Ivan sin Rana167. Sigurno je da je jedan od ovih
stočara duže vrijeme boravio na prostoru današnjeg Ranče polja na
Jabuđ, koje je po njemu i označeno.
U istoj ovoj skupini stočara popisani su tada:
Batrić sin Hrelje i Črne sin Hrelje168.
Od imena Hrelja formirano je patronimično prezime Hreljić koje je i
danas prisutno na ovom prostoru, ali zbog izostavljanja suglasnika
"h", kod, srpskog, stanovništva, potomci ovog Hrelje danas nose
prezime Reljić. U svakom slučaju ovaj Hrelja bi mogao biti njihov
rodonačelnik.
U drugom dijelu ovog popisa, u kojem se popisuje zemljoradničko,
stalno naseljeno, stanovništvo, ponovo se pominju Babine:
Rezerva vojnuka, sa stavke čeribaše Sinana,
pripada Kuknju, timar spomenutog.
Dio sela Babina

Radič sin Tvrtka, Dobrosrd sin Tvrtka, domova 2 169
Kao što se vidi ovdje je sada označeno da je jedan dio Babina selo,
nije više samo mjesto za ljetnji, nomadski, boravak Vlaha. Dvojica
prvih, stalnih, stanovnika sela Babina, Radič i Dobrosrd sinovi
Tvrtka, napuštili su polunomadsko stočarenje i prihvatili vojnučku
službu, a time i određene vojnučke obaveze u osmanskoj vojsci. Na
ovaj način oni su, kao dotadašnji pripadnici vjere bosanske, što se
vidi po njihovim imenima i po imenu njihovog oca, kasnije,
166
Poimenični popis..str. 46
167
Poimenični popis ...st. 47
168
Poimenični popis.. str. 47
169
Poimenični popis...str. 356
vjerovatno, prihhvatali Islam kao novu religiju. Sve ovo potvrđuje
činjenicu da su Babine kao selo formirane u drugoj polovini XV
vijeka, odnosno neposredno u vrijeme ovog popisa iz 1477. godine.
Bahče, njive, Zalug (Prijepolje)

Naziv ovog prostora formiran je od riječi bahča, bašča, bahšča -
povrtnjak, vrt170. Zbog veoma plodnog zemljišta ove površine su
veoma pogodne za gajenje povrća, pa su po tome i označene kao
bahče.
Bahor, livade, Kaćevo

Naziv ovog lokaliteta predstavlja izuzetno vrijedan leksički raritet.
Izveden je od staroslavenskog termina bahoriti, bahoreći, bahorenje
- bajati, čarati, vračati, od kojeg je i izvedenica bahorica - vračarka,
bajalica171. Ako je ovo bio prostor na kojem se bahorilo, odnosno,
vračalo i bajalo, onda je on po tome i označen. Moguće je i to da je
na ovom prostoru živio čovjek koji je bio poznat bahor - vrač, pa je
onda prostor po njemu i označen.
Balići, selo, Brodarevo

U drugoj polovini XV vijeka prostor Komarana, na kojem se nalazi i
selo Balići, pripadao je u administrativnom smislu Skadarskom
sandžaku. Potvrđuje to skadarski defter, odnosno osmanski
katastarski popis stanovništva i naselja Skadarskog sandžaka iz 1485.
god. U tom defteru nalazi se i poimenični popis sela nahije
Komaran172. U ovom popisu nema upisanog sela Balići sa današnjim
imenom. To ukazuje na činjenicu da je njegov današnji naziv
formiran poslije ovog perioda.
Naziv ovaga sela formiran je od riječi báli koja je i danas
karakteristična u bosanskome jeziku, a ima značenje starina, star173.
Na prostoru današnjeg sela Balići živjelo je autohtono, staro,
davnašnje, stanovništvo. Oni su ovdje bili starinđ, pa su zbog toga,
od okolnog, novodoseljenog stanovništva, i označeni kao báli -
davnašnji, starinački, a njihovi potomci su bàlići - potomci starinaca,
potomci onih davnašnjih. Ovo starinačko stanovništvo na ovom
prostoru bili su, gotovo je sigurno, pripadnici vjere bosanske,
odnosno Dobri Bošnjani. Dokaz za to su nadgrobni stećđ, koji se
nalaze u Balićima, kao i u okolnim mjestima, a koji su jedna od
osobenosti Dobrih Bošnjana.
170
171
V. Anić - Rjećnik hrvatskoga jezika, Zgr. 1994. godine, str. 27
172
S. Pulahu - Defteri i regjistrimit te Skodres i vitit 1485.god. I, Tirana, 1974. godina,
str. 92
173
S. Nikolić - Staroslov. jezik, Bgd. 1971. godine, str. 117
A. Škaljić - citir. dijelo, str. 118
Od riječi báli - star, davnašnji, starina, koja ima korijen u arapskome
jeziku, izvedeno je bošnjačko muško ime Balija - starinac, a i
prezimena Balija, Balićevac. Ova prezimena i danas su prisutna u
ovom selu. Od ovog termina bali - star, formiran je i naziv balija,
kojim se, u pogrdnom smislu, u govoru srpskog i hrvatskog
stanovništva, označavaju Bošnjaci. Oni koji ovaj termin, balija -
starinac, upotrebljavaju u pogrdnom smislu, neznaju da time,
zapravo, potvrđuju autohtonost, starost, Bošnjaka na prostorima
Bosne, Sandžaka i drugim oblastima. Pored ovog, prijepoljskog, još
5 sela u Bosni i Hercegovini i njoj susjednim državama, nosi naziv
Balići.
Bare, selo, Brodarevo

Bare su, kao i prostor cijelog Komarana, više od dva vijeka
administrativno bili u sastavu ili Prizrenskog ili Skadarskog
sandžaka. U pomenutom Skadarskom defteru u kojem se nalazi
poimenični popis sela nahije Komaran iz 1485. godine, nema
upisanog sela Bare, koje se nalazilo na popisivanom području. To
ukazuje na činjenicu da je njegovo današnje ime formirano poslije
vremena ovog popisa.
Pošto je u to vrijeme na ovom prostoru boravilo balinačko, odnosno
starinačko, davnašnje stanovništvo to je ovo stanovništvo u svojem
govoru baštinilo i puno leksike starijih govora ovog prostora. Tako je
u njihovom govoru postojala riječ bar, kao ostatak ilirskog govora,
kojom se označavala trava i sijeno. Ova riječ sačuvana je u
bosanskome jeziku, pa se i danas u Hercegovini terminom bara
označava livada i sjenokos174. Terminom bara u Zapadnoj Bosni i
djelovima Hrvatske označava se svaka ravna livada. Položaj
prijepoljskog sela Bare je takav da u njemu ima, zbog veće
nadmorske visine, najviše livada i sjenokosa, bara, zbog čega je i
đjeli prostor tako označen. Kako je prostor sela Bare krečnjački
teren, odnosno teren na kojm se voda, zbog propustljivosti stijena,
teško zadržava, na njemu skoro da nije moguće obrazovanje lokvi i
bara kao na ravnim površinama u dolinama rijeka. Zbog toga ime
sela nije moglo nastati na osnovu stajaće vode u barama i lokvama.
Bašina voda, izvor, Radovača (Komaran)

Prostor na kome se nalazi ovaj izvor bio je, u prošlom vaktu,
vlasništvo nekog uglednika. To se zaključuje po tome što se u
bosanskome jeziku rječju baša označava starješina, prvak,
uglednik175. Pošto se na ovom istom prostoru nalazi prezime Bašić
vjerovatno da je taj baša njihov rodonačelnik.
174
J. Dedijer - "Hercegovina", Bgd, 1909 .godine, str. 172
175
A Škaljić - Citir. dijelo, str. 122
Begova bara, livada, G. Babine
Naziv ovog lokaliteta formiran je od dva termina bosanskoga jezika,
beg - plemić; gospodin, gospodar, odličnik176 i bara - livada,
sjenokos177. Ovaj prostor bio je duže vrijeme posjed nekog od
pjevaljskih ili prijepoljskih begova, pa je po tome i označen.
Bekljača, zaselak, Gurdići (V. Župa)

Ime ovog lokaliteta moglo je nastati od staroslavenskog termina bék
- blek, blečanje, ovaca i koza. Ako su na ovom prostoru, duže
vrijeme bili torovi za ovce, pa se odatle uvijek čuo bék, odnosno čulo
se blečanje, onda je prostor po tome mogao biti i označen. Međutim
slavenskim terminom bečkovina označavana je šibikovina,
udikovina - viburnum opulus178. Ako je na ovom prostoru bilo puno
bekovine - šibikovine, onda je prostor po tome mogao biti i označen.
Bihov grob, širi prostor između sela Grab i Ivezići

Uz ovaj naziv, Bihov grob, koji upotrebljava bošnjačko stanovništvo
Sandžaka, figurira i naziv ovog lokaliteta kao Bijov grob, koji
upotrebljava, srpsko, stanovništvo. No i iz jednog i iz drugog naziva
se vidi da je to prostor na kome je sahranjena neka, po nečemu
značajna osoba. Ovdje se radi o muškoj osobi čije ime je bilo Biho,
Bijo, Biko. Muško srednjevjekovno ime Biko, bilo je simbol snage, a
izvedeno je po volu odnosno po biku179. Ovo muško ime zabilježeno
je na prostoru Sandžaka i to u Hercegovačkom defteru iz 1477.
godine, gdje je kao stanovnik prijepoljskog sela Kašice, te 1477.
godine, upisan Biko sin Vukice, a isto tako i kao stanovnik Čajniča
upisan je Stepko sin Bike180. Ko je ta osoba po kojoj je nastalo ime
ovog prostora, odnosno po čemu je ta osoba značajna? Po čemu je
mezar te osobe karakterističan i drugačiji od ostalih mezarova, pa je
po tom mezaru nastalo i ime ovog lokaliteta.?
Odgovor na to pruža osmanski katastarski popis stanovništva i
naselja ovog kraja, koji se nalazi u hercegovačkom defteru iz 1477.
godine. U ovom popisu je ubilježeno da u nahiji Ljuboviđi, kojoj je
administrativno pripadao ovaj prostor, u selu Grabovo (danas Grab),
Vuk, Vranjuša sin ima posjed, u ličnoj svojini, tj. baštinu zvanu
Biko181. Iz ovoga se zaključuje da je vlasnik ili korisnik ovoga
prostora, u XIV ili XV stoljeću, bila muška osoba sa imenom Biko.
Najvjerovatnije da je ta osoba, sa imenom Biko, koja je bila vlasnik
176
177
J. Dedijer - Citir. dijelo, str. 172
178
V. Anić - Citir. dijelo, str. 35
179
M. Grković - "Rječnik imena Banjskog, Dečanskog i Prizrenskog vlast. u XIV
vjeku", Bgd. 1986.god.str. 25
180
Poimenični popis..., str.4, 592
181
Poimenični popis..., str.51
ovog prostora, ove baštine, na svom imanju kasnije i sahranjena. Po
njegovom grobu označen je i ovaj prostor kao Bikov grob. Mezar,
odnosno grob, pomenutog Bike razlikovao se od ostalih grobova,
vjerovatno po tome što je bio obilježen stećkom. A stećci su bili
karakteristični za pripadnike vjere bosanske. Pošto su pripadnici
vjere bosanske, u srednjevjekovnoj Bosni i Sandžaku, bili isključivo
Dobri Bošnjani, ovo je još jedna potvrda njihovog autohtonog
življenja na ovim prostorima. Od naziva Bikov grob, kako je
orginalni naziv ovog lokaliteta, u kasnijim periodima, radi lakšeg
izgovora, nastao je današnji naziv Bihov, odnosno, Bijov grob.
Bijela Trla, livada, Duga (Bijelo Polje)

Naziv ovog prostora formiran je na osnovu toga što se na ovom
lokalitetu trlio, obrađivao, odnosno, češljao lan , kako bi se od njega
dobila tkanina. Ova djelatnost je bila izizetno važna sve do XX
vijeka, a danas je potpuno nestala (Vidi objašnjenje naziva "Trlica").
Biokovac, zaselak, Kovren, Pljevlje

Naziv ovog prostora ukazuje na vlasništvo i pripadanje, odnosno,
naziv je mogao biti izveden po starom muškom imenu Biok koje je
potvrđeno u h historijskim dokumentima. Tako je u osmanskom
katastarskom popisu stanovništva i naselja nahije Ostrovica, u
smederevskom sandžaku, 1516. godine, upisan Petrij, sin Bioka182. U
hercegovačkom defteu iz 1477. godine, u nahiji Blagaj, upisan je
Bolašin sin Bioča, a u Ustikolini je upisan Vukša sin Bioče183. Muško
ime Biok, Bioč vjerovatno je označavalo osobu koja je bila bijele
kose, bijele kože, koja je nosila bijelu odjeću i slično. Ovaj tip imena,
prema boji kose, kože i sl. bio je rasprostranjen tokom srednjeg
vjeka, pa izvori bilježe na prostoru Sandžaka imena: Plavo, Plaviša,
Crno184.
Ovaj izgovor riječi bijel kao bio, karakterističan je i danas za
bosanski jezik, a susreće se u riječima: bionjača i sl. Pošto su termini
bioč i biok označavali nešto bijelo, može se zaključiti da je onda
nazivom Biokovac mogao biti označen neki bijeli, svijetli... prostor.
Biokovo Brdo, Sedobro, Prijepolje

Vidi "Biokovac"
Biskupići, selo, Prijepolje

Kod jednog broja naziva u osnovi se nalazi titula nekog vjerskog
dostojanstvenika. To je, upravo, slučaj sa nazivom sela Biskupića.
182
Turski katastarski popis nekih područja Zap. Srbije XV i XVI vek, I, priredio
Ahmed Aličić, Čačak 1984. godine, str. 284
183
Poimenični popis..., str. 136, 190
184
Poimenični popis..., str. 69, 72, 365
Ime sela formirano je od riječi biskup - katolički svještenik višeg
ranga. Njegovi potomci ili naslijednici, koji su živjeli na ovom
prostoru, označeni su kao Biskupići.
Ime ovog sela pokazatelj je prisustva i utjecaja katoličanstva na
ovom prostoru. Potvrđuju to još dva toponima u blizini ovog sela:
Konik na Zlataru i Škutorska sječina na Kaćevu, čiji nazivi su,
također, nastali od riječi karakterističnih za govor unijatskog,
katoličkog, stanovništva. Naime, širenje hrišćanstva u ove oblasti
Sandžaka vršili su misionari, sveštenici - biskupi, iz primorskih
crkvenih sjedišta u kojima je bogoslužbeni jezik bio latinski.
Uostalom, poznato je da je rodonačelnik loze Nemanjića, Sava, svoje
pravoslavno krštenje primio tek u 16 godini života. Do tada je on bio
katolik. Te vjerske i kulturne veze Sandžaka i Primorja produžit će se
i kasnije, poslije 1219.godine, kada je Sava Nemanjić izdejstvovao
proglašenje autokefalne srpske pravoslavne crkve. Odatle i zapis
Evlije Čelebi koji, u opisu Prijepolje 1664. godine, navodi da
stanovnici ovoga šehera govore bosanski, srpski, bugarski i latinski a
da njihove gazije idu u četovanje prema mletačkom gradu Kotoru185.
Bjelohova, selo, Brodarevo

Najstarije pominjanje ovog sela, pod ovim imenom, je u osmanskom
katastarskom popisu stanovništva i naselja nahije Komaran, koji se
nalazi u Skadarskom defteru iz 1485. godine u kojem se, pored
ostalih sela ovog prostora, navodi i selo Belohova186. U defteru se
dalje, za ovo selo, navodi da ima 11 domaćinstava i da je naseljeno
isključivo Vlaškim (stočarskim) stanovništvom, kao i cijela nahija
Komaran.
Nazivi mjesta, sela... koji se završavaju sa sufiksom "ova" ukazuje na
neku pripadnost, svojinu ili osobinu. Naziv je mogao biti formiran od
srednjevjekovnog muškog imena koje se u h historijskim izvorima
pojavljuje u oblicima: Bjeloh, Bjelan, Bjelko, Bjeloje, Bjelak,
Bjeladin. Svi oblici ovog imena zabilježeni su u skadarskom defteru
iz 1485.godine, koji sva ova imena evidentira među stanovništvom
na prostorima Sandžaka. Tako se te godine, u skadarskom defteru,
kao stanovnici nahije Zeta navode Ivaniš sin Bjelaka i Miodrag sin
Bjelohe, zatim Crna sin Bjelana i Radosav sin Bjelka187. Ako je
prostor, na kojem se nalazi današnje selo Bjelohova, bio u posjedu
osobe sa imenom Bjeloh ili je ta osoba, duže vrijeme boravili na tom
lokalitetu, onda je lokalitet, po toj osobi mogao biti i označen.
Interesantno je da na ovom prostoru Komarana, u neposrednoj blizini
Bjelohove, danas živi stanovništvo sa prezimenom Bjelak, a taj
prostor je po njima označen kao Bjelaci
185
Evlija Čelebi - "Putopis, Sarajevo 1979. godine, str. 393
186
S.Pulahu - Citir. dijelo, str. 89-96
187
S. Pulahu - Citir. dijelo, str. 94
Međutim, u susjednom selu Brvinama nalazi se lokalitet Johovac
čije ime je formirano po johama-jednoj šumskoj vrsti. Ako je na i na
ovom prostoru današnjeg sela Bjelohove bila rasprostranjena johova
šuma i to šuma bijele johe, onda je, po tome, prostor mogao biti i
označen kao Bijelojoha, Bijelojohova. U kasnijem izgovoru,
kraćenjem, od Bijelo(jo)hova, nastao je današnji oblik naziva
Bijelohova. Srpsko stanovništvo naziv ovog lokaliteta izgovara u
obliku Bjeloova. Ovdje je izostavljen suglasnik h pa se umjesto
Bijelo(jo)hova izgovara Bjeloova.
Bobovište, pašnjak, Zvijezd (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je na osnovu imena poljoprivrednog
proizvoda koji se ovdje dobijao. Naime, na tom prostoru gajio se
bob, biljka iz grupe leguminoza. Bob ima mahunaste plodove, a
služio je za ljudsku ishranu. Pošto je ova biljka dobro podnosila
hladnoću to se sijala širom Balkana. U h historijskim dokumentima
bilježi se i jedan narodni naziv za ovu biljku, a to je ništepitavac188.
Time se označavalo ili da se od njega nemože napraviti pita ili da je
bob glavna hrana onih koji nemaju pite, tj. siromašnog stanovništva.
Bodeniče, livada, Komadine (Komaran)

Ime ovog prostora moglo je biti formirano po tome što su se na
njemu priređivala ili uopšte dešavala bodenja, odnosno borbe
goveda. Odatle bodenište, a u karakterističnom izgovoru
stanovništva ovog kraja to je bodeniče. Poznato je da je to zabava
koja ima veoma dugu tradiđju, pa se održava i danas, a ona, pored
borbe goveda, može sadržati i borbe ovnova i nekih drugih životinja.
Međutim, u bosanskome jeziku karakteristična je riječ bóda kojom se
označava neka biljka ili predmet koji bodu, trn, boca... 189. Ako je ovo
bio prostor na kojem su se nalazile bóde, odnosno, boce ili trnje koje
bode, onda je on po tome mogao biti označen kao Bodenište,
odnosno Bodeniče.
Bojnica, pašnjak, Dumljani (Prijepolje)

Naziv ukazuje da je ovo lokalitet koji je svoje ime mogao dobiti od
riječi boj - tuča, bitka. Na ovom prostoru se dešavao neki boj, bitka,
tuča, ali, kao i u gornjem slučaju, mogao je to biti prostor gdje su se
sakupljala goveda i tukla se. Takođe je moguće da je na ovom
prostoru bilo nekog bilja koje se upotrebljavalo za bojenje, pa je taj
prostor po tome označen kao bojnica.
Boljane, dio sela Skokuće (Prijepolje)
188
M. Blagojević - Zemljoradnja u srednjem vijeku, Bgd. 1973.godine, str.104
189
A. Isaković - citir. dijelo, str.71
Naziv ovoga prostora formiran je po starom mmuškom imenu
Boljan.190 Prostor gdje je duže vrijeme boravila osoba sa ovakvim
imenom označen je upravo po tome.
Boljan brijeg, šuma, Skokuće

Vidi "Boljane"
Boljanići, selo, Pljevlje

Vidi "Boljane"
Borak, dio grada, Prijepolje

Jedan od načina za nastanak ovoga naziva mogao bi biti u starom
obliku imenice bor - borba, koja se nalazi u osnovi glagola boriti se.
Ako su se na ovom prostoru, u Prijepolju, odžavale borbe,
takmičenja, u nečemu: hrvanju, bacanju koplja, kamena..., onda je
prostor po tome mogao biti označen kao Borilište, Borak. Prostor
koji se nadovezuje na ovaj lokalitet danas ima naziv Mejdan -
borilište. Pošto je riječ mejdan prisutna na ovim prostorima od
perioda XV vijeka, može se zaključiti da je ovaj prostor prije nego je
imenovan Mejdanom, imenovan kao Borak - borilište, prostor gdje se
bori, gdje se takmiči.
Jedan broj naziva nastao je na osnovu vegetacije koja je
karakteristična za neki prostor. Takav je slučaj mogao biti i sa ovim
prostorom. Naime, od imenice bor formirana je riječ borak kojom je
označavano usamljeno četinarsko drvo, usamljeni bor a riječ borak
je, u stvari, hipokoristik (naziv od milja). Ako se na ovom prostori
nalazio usalmljeni, stari… bor, borak onda je prostor po tome mogao
biti i označen.
Boretino Brdo, pašnjak, Orašac (Prijepolje)

Ovim nazivom je označeno posjedovanje ili vlasništvo, nad nekim
prostorom od strane neke osobe ili duži boravak neke osobe osobe na
nekom prostoru. Naziv je formiran od muškog imena Boretko,
Boreta, Bore, koje na ovom prostoru bilježe historijski izvori u XV
stoljeću. Tako je u Hercegovačkom defteru, iz 1477.godine,
zabilježeno da je u jednoj skupini Vlaha živio i Radonja sin
Boretka191.
Bosna, livada, Zabrdnji Toci (Prijepolje)

Selo Zabrdnji Toci nalazi se na zapadnoj strani planine Pobjenik,
odnosno, na strani koja je geografski orjentirana prema Bosni, čija
današnja granica nije daleko od ovog prostora. Vjerovatno da je
preko Pobjenika, ranije, išla granična linija između Bosne i njoj
190
191
Poimenični popis..." str. 42
susjednih oblasti, pa je ovaj prostor u Z. Tocima, koji se tada nalazio
na tadašnjoj teritoriji Bosne, po tome i označen.
Bošnjovište, livada, Kajevići, V. Župa (Prijepolje)

Naziv ovog prostora nastao je po imenu naroda, čiji pripadnici su
ovdje živjeli. Narod su Bošnjaci, koji su u narodnom govoru
imenovani i nazivom Bošnje. Ovaj toponim, snagom svog
argumenta, potvrđuje autohtonost bošnjačkog naroda na prostoru
Sandžaka, a zajedno sa prethodnim toponimom potvrđuje tu
višestoljetnu, historijsku, etničku i svaku drugu povezanost Sandžaka
i njegove matične teritorije Bosne.
Brajkovac, selo, Prijepolje

Ovo selo, kao i njegovo ime, formirano je poslije XV vijeka. Prije
tog perioda prostor današnjeg Brajkovca nije bio ni sezonsko stanište
polunomadskih Vlaha. To potvrđuje Hercegovački defter177iz 1477.
godine u kojem se, kao ljetnja staništa Vlaha, spominu prostori oko
Brajkovca: Luke (dio Mataruga) i Sadje (dio Kamene Gore), ali nema
upisanog Brajkovca. U istom ovom izvoru zabilježeno je da dvije
grupe Vlaha zimuju u selu Drenovi a ljetuju u mjestu Luke (danas
Mataruge). U jednoj ovoj grupi Valaha upisan je Đurađ sin Brajka192.
U druge dvije grupe Vlaha, koje takođe borave u Lukama
(Mataruge), ali koje ovdje zimuju, upisani su Brajo sin Brdogore i
Stepan sin Braje193. Neko od ovih Vlaha, boraveći sa svojim stadima
na prostoru današnjeg Brajkovca, naselio se za stalno na tom mjestu
pa je lokalitet i označen po njemu. Ovo ime zabilježeno je u
Hercegovačkom defteru iz 1477. godine, gdje je kao stanovnik
Prijepolja upisan Radič sin Brajka194. Prema tome naziv ovoga sela
formiran je od muškog, imena Brajko.
Bramborište, livada, Sopotnica (Prijepolje)

Riječju bràmba, branba označavana je odbrana195. Ovaj sinonim
formiran je od glagola braniti se. Sa njom se označavala radnja kojim
neko nekoga ili nešta brani kao i ono što je načinjeno da bi se od
nečega odbranilo. Moguće je da se na ovom prostoru branilo,
odnosno da se borilo radi odbrane pa je prostor po tome i oznčen.
Brančići, selo, Prijepolje

Oblik imena ovoga sela ukazuje na to da je naziv ovoga prostora
formiran od vlastitog imena. U ovom slučaju radi se o vlaškom,
muškom, imenu Brančo, koje je zabilježeno u osmanskom
192
Poimeničn‹ popi.R." stÜšÁ1
193
Pÿÿmenični popis..." str. 30
194
195
katastarskom popisu stanovništva i naselja ovog prostora iz 1477.
godine, a u kojem se navode Vidak sin Branča i Vukač sin
Brančija196. Potomci osobe sa ovakvim imenom označeni su kao
Brančići a po njima je označen i prostor gdje su oni živjeli ili bili
njegovi vlasnici. U ovom Hercegovačkom defteru iz 1477. godine
zabilježeno je da selo Bračići u nahiji Mileševa ima 514 ovaca i da
za njihovo držanje plaća godišnji porez od 257 akči, koliko je te
godine koštalo 960 kg. pšenice. Ovo selo je upravo današnje selo
Brančići, a popisivač je pri upisivanju ispuštio glas "n". Ovaj zapis
je, istovremeno, najstarije spominjanje Brančića u h historijskim
dokumentima.
Brijes, izvor, Divljađ, Kaćevo (Prijepolje)

Naziv ovog izvora formiran je od riječi brijest, briješće - vrsta
hrasta197. Pošto se na ovom prostoru nalazilo ovo drveće, onda su i
prostor i izvor po njemu označeni.
Brijesnica, livada, Orašac (Komaran)

Vidi "Brijes"
Briješće, njive, Zalug (Prijepolje)

Vidi "Brijes"
Brodarevo, naselje, Prijepolje

Riječju brod označava se ono mjesto na rijeci gdje se ona lahko
može preći, gdje se nalazi gâz198. Od ove riječi formirana je riječ
brodarina - taksa za prijevoz na vodi. Iz ovoga se zaključuje da naziv
Brodarevo označava mjesto gdje je rijeka plitka, može se lahko preći,
gdje postoji skela na kojoj je brodar, gdje se naplaćuje brodarina.
Najstariji historijski dokumenti, u kojima se spominje Brodarevo,
datiran je 29.08.1281.godine. U njemu je zabilježeno: Brodarevo in
juppa Liubouilia... - Brodarevo u župi Ljuboviđi199. Brodarevo se,
znači, kao naselje spominje u h historijskim izvorima znatno prije
nego Prijepolje ili neka druga veća naselja u Sandžaku. Sljedeće
pominjanje Brodareva u h historijskim dokumentima datirano je
19.02.1446.godine: ... Ire ad cargandum vel levandum in
Brodarevo...200. Ovo je citat iz trgovačkog ugovora koji se nalazi u
dubrovačkom arhivu, a kojim se dvojica trgovaca, Mirilovića,
obavezuju da će prebaciti 200 tovara olova od Brodareva do
Dubrovnika.
196
197
S. Halilović - Citir. dijelo, str. 178
198
A. Isaković - citir. dijelo, str. 78
199
A. Čermošnik - "Kancelarijski i notarski spisi /1278.-1301.), str. 65
200
Div.Can.Dubrovački arhiv fol.169
Još jedan historijski dokument, Kruševski pomenik, bilježi
Brodarevo - mjesto. Znači u svim ovim izvorima jasno se ističe naziv
Brodarevo. Dubrovčanin M. Bolica 1614.godine bilježi: Strado di
Herzegovina nova: P. Pliesivzi, 2. Dobranđ, 3. Millo Cognichi, 4.
Brodaresso, 5. Scenize, 6.Novo Pasaro...201 Ovdje se, pored jasnog
navođenja imena Brodarevo, ističe i da se ono nalazi na
Hercegovačkom putu koji, od Hercegovine, preko navedenih mjesta,
vodi za Carigrad. Pošto je ovaj put od Brodareva direktno išao za
Sjenicu, kao što se i navodi u ovom dokumentu, to ukazuje da je na
mjestu današnjeg Brodareva zaista bilo mjesto najlakšeg prelaska
preko Lima. Na ovom mjestu je, znači, bio brod, ovdje se Lim
brodio, na tom mjestu je živio i radio brodar, a prostor je mogao biti
i boraderovo vlasništvo.
I u Rječniku Đ. Daničića, u navodu Brodarevu u Bosni pri reci
Limu202, potvrđuje se ime Brodareva.
Na prostoru štokavskog jezičkog područja (Bosna i Hercegovina,

Crna Gora, Hrvatska i Srbija) danas postoji 31 naselje koje u svom
nazivu ima riječ brod, а dva naselja: Brodar kod Višegrada i
Brodarovec kod Ivaneca dobila su svoja imena, na isti način kao i
ovo sandžačko Brodarevo.
Brvine, selo, Brodarevo

Najstariji historijsko spominjanje ovog sela je u Skadarskom defteru
iz 1485.godine, u kojem se, kao dijo nahije Komaran, navodi selo
Brovina... domova 10, hudovica 1203. Uovom defteru se također
navode i svi tadašnji muški, punoljetni, stanovnici ovog sela, iz čega
se vidi da je tada ovo selo bilo, kao i cijela nahija Komaran,
naseljeno isključivo vlaškim, stočarskim, stanovništvom.
201
M. Bolica - Opis sandžaka skadarskog od godine 1614., Starine, JAZU, 1880. god.,
knj. XII, str. 187.
202
Đ. Daničić- Rječnik Iz književnih starina srpskih, str. 79
203
S. Pulahu - citir. dijelo, str. 94
Od imenice brv - obrva204 izvedeno je i staro muško ime Brven i
Brvenac205 kojim je označena osoba sa izraženim obrvama. Naziv
sela je formiran ili po ovom muškom imenu Brven ili od imence
brvno a brvine bi bile stara brvna.
Bukovik, selo, Komaran

Najstarije historijsko spominjanje ovog sela je u osmanskom
katastarkom popisu stanovništva i naselja ovog dijela Sandžaka, koji
se nalazi u Skadarskom defteru iz 1485.godine, u kojem je, kao
naselje nahije Komaran, upisano selo Bukovik, domova 33...206. Iz
ovog deftera se da zaključiti da je ovih 33 domaćinstva bilo
rasprostranjeno na većem prostoru nego što danas selo Bukovik
obuhvata, što su uvjeti tadašnjeg načina življenja nalagali. Naziv sela
ukazuje na nekadašnju vegetađju, bukovu šumu, koje danas na ovom
prostoru nema. U Bosni i Hercegovini i njoj susjednim državama ima
osam naselja sa nazivom Bukovik, a 108 naselja ima u svojem imenu
riječ bukva.
Burun, kamenjar, Míli (Brodarevo)

U bosanskome jeziku figurira nekoliko riječ koje u korijenu imaju
riječ burun. Jedna je burunlije kojom su označena terzijska i
abadžijska tanka klješta sa šiljastim vrhovima. Zatim, riječ burunsuz,
kojom je označena osoba bez nosa207. Tako je i naziv ovog lokaliteta
formiran od riječi burun - nos, šiljak, šiljasti kraj 208. Stjene na ovom
prostoru štrče prema Limu, imaju oblik šiljka, nosa, pa je lokalitet po
tome i označen.
Carina, livada, Stranjani (Prijepolje)

Na više lokaliteta u Sandžaku dosta je čest toponim "Carina" i to na
mjestima gdje stvarne carine, u proteklim vaktovima, nije bilo.
Naime, od rumunske riječi tara, koja ima korijen u latinskom terra i
označava zemljište, zemlju, izvedeni su oblici taran - seljak i tarina -
njiva. Od ovog oblika tarina - njiva, kod jednog dijela stanovništva,
u prvom redu Vlaškog (stočarskog), formiran je u izgovoru termin
carina kojom je označavano neobrađeno zemljište 209. Od iste osnove
tarina kod jednog dijela stanovništva formiran je termin carina
kojim je označavana ograda oko cijelog seoskog zemljišta210. Kao što
se zaključuje riječ tara, tarina od koje je izvedeno carina, sa gore
204
S.Petković - citir. dijelo, str. 23
205
Poimenični popis..." str. 137, 461
206
S. Pulahu - citir. dijelo, str. 94
207
208
209
Petar Skok - "Etimologijski rječnik s-h jezika, str. 253
210
P. Skok - Citir. dijelo, str. 253
navedenim značenjima, na prostor Sandžaka donijelo je
romanizovano vlaško (stočarsko) stanovništvo, koje se, iz Vlaške
nizije u Rumuniji, proširilo, prvo po prostorima Srbije i Makedonije,
a kasnije i po drugim dijelovima Balkana.
Cepeno, zaselak, V.Župa, (Prijepolje)

Staroslavenska riječ cepen imala je značenje star211. Ako je na ovom
prostoru živjelo neko staro, starosjedilačko, stanovništvo, onda su
novodoseljeni stanovnici taj prostor označili kao Cepeno - prostor sa
starincima.
Cijepci, livada, Komaran

Riječ, iz praslavenskog doba, cijep označavala je kalem, odnosno,
grančicu koja se usađuje na drugu biljku prilikom kalemljenja. Ako
je na ovom prostoru bilo više nekog kalemljenog bilja, ili bilja sa
kojeg su uzimani cijepci za kalemljenje, onda je taj prostor po tome
mogao biti označen kao Cijepci - kalemi.
Riječju cijepac označavala se i cijepanica212 pa je terminom cijepci
mogao biti označen prostor gdje su duže vrijeme sabirane cijepanice.
Crna Stijena - dio sela Ivanje (Prijepolje

U hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem se nalazi
popis svih naselja i stanovništva prijepoljskog kraja iz tog vakta,
upisana је i Crna Stijena, jedan dio današnjeg lvanja 96. U defteru
se navodi: Se/o Crna Stijena, domova 5, neoženjenih 3, hasa
njiva 1: Trap 213 . Crna Stijena је dio Ivanja gdje se danas nalaze
kamenolom i krečane, kao i zalede tog prostora, а Iokalitet Trap
је, jugoistočno, nedaleko od njega i u vlasništvu је porodice
Lazović.
lz ovog zapisa se zaključuje da је srednjevjekovna župa Crna
Stijena nosila naziv ро ovom prostoru u današnjem lvanju, а ne
ро stijeni na kojoj se nalazi tvrdava kod manastira Mileševe, kako
su to smatrali neki historičari. Lokalitet Trap koji se spominje u
ovom defteru, а koji је te 1477. godine bio has - svojina, ukazuje
na postojanje utvrđenja na ovom prostoru. Terminom trap u ovim
djelovima Balkana se od najstarih vremena označavalo utvrdenje.
U jednom opisu dobara manastira Hilandara oko 1300. godine
spominje se trap srpski, uz napomenu da је to pogranično
utvrdenje ро starom načinu, kao što bijahu utvdenja na granici
Vizantije za vrijeme vlade Aleksija Komnina 214.
211
212
213
Poimaiični popis..., str. 584
214
К. Jiiiček - Citir. dijelo, ц, str. 6
Sam naziv Iokaliteta Crna Stijena formiran је prema izgledu ove
stijene, odnosno ova stijena је imala veoma strmu stranu prema
koritu Lima а ta strana је bila crna i vidljiva sa dosta velike
udaljenosti. Sam naziv "stijena" pripada grupi ijekavizama kao i
veći broj toponima na prostoru Srednjeg Polimlja.
Čadinje, selo, Prijepolje

Bošnjački hroničar Mula Mustafa Bašeskija u svojem "Ljetopisu", iz
18. vijeka, bilježi za 1760. godinu: U proljeće na Sultani-nevroz,
bijaše u Sarajevu 4-5 dana mraza, to jest čadine215. Ovaj Bašeskijin
zapis nam, dakle, kroz napomenu da je 1760. godine, na prvi dan
proljeća (Sultani-nevroz), u Sarajevu bilo 4-5 dana mraza ili čadine
ukazuje na riječ od koje je nastao naziv ovoga sela. Radi se o terminu
čadine, kojim se u bosanskome jeziku, pored proljetnog mraza,
označava i magla (para iz zemlje) 216. Prema tome naziv ovoga
prijepoljskoga sela formiran je na osnovu prirodne osobine ovog
prostora, a to je česta pojava proljećnih mrazeva. To je zbog toga što
ovo selo ima takvu nadmorsku visinu koja uslovljava ovu klimatsku
osobenost, pa su, dakle, Čadinje - proljetno mrazište.
Najstarije istorijsko spominjanje Čadinja je u Hercegovačkom
defteru iz 1477. godine u kojem je zabilježeno: Timar Turalije,
imama tvrđave Mileševa... selo Čadinje, timar spomenutog, pripada
Mileševu217. .
U ovom poisu iz 1477. god. navodi se da je u selu Čadinju tada živo
Vlatko sin Krstjanina, što znači Vlatko sin Dobrog Bošnjanina.
Opšte je poznata činjenica da su pripadnici vjere bosanske, Dobri
Bošnjani, pretci današnjih Bošnjaka, sebe nazivali Krstjanima. Ovaj
podatak potvrđuje autohtonost Dobrih Bošnjana na ovim prostorima
Sandžaka.
Čakot, livada, Taševo (Prijepolje)

Nastanak ovog toponima formiran je od riječi čakotati-kucati 218.
Prema tome, čakot bi bio čakaralište, odnosno, prostor gdje nešto
čakara. Nazvi ovog lokaliteta mogao je nastati i od riječi čokot -
rozgva, busen sa žilama i stablom sadnice loze, struk loze sadnice,
grm loze na jednom korijenu219. Prostor Taševa je, imao sve do
XVII-XIII vijeka znatan uzgoj vinove loze, što potvrđuju osmanski
katastarski defteri i drugi dokumenti. Sama riječ čokot se susreće
kako u bosanskom tako i u jezicima Bosni susjednih naroda.
215
Mula Mustafa Bašeskija - Ljetopis, Sarajevo, 1968.godine, str. 49
216
217
Poimenični popis ..., str. 594
218
219
Čalija, brdo, Orašac (Komaran)
Terminom čalija označava se grmlje, šikara, trnje i bodljike 220. Pošto
je na ovom lokalitetu preovladavala takva vegetacija onda je prostor
po tome i označen. Ovaj naziv predstavlja jezički raritet, jer je nastao
od termina koji danas nije u govornoj komunikaciji ovdašnjeg
stanovništva.
Čaramanovica, njiva, Džurovo (Prijepolje)

Oblik ovoga toponima ukazuje na to da je njime označeno pripadanje
nečega nekome. Od starog imena, ili nadimka, Čaraman nastao je
naziv Čaramanovica, čime je označeno da toj osobi pripada neki
prostor.
Čardačina, dio sela, Zalug (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta je formiran od riječi čardak - kuća, obično
dvokatnica221. Na ovom prostoru nalazio se čardak, a riječju
čardačina ima značenje stari čardak ili samo ostatci od nekadašnjeg
čardaka.
Čatrnja, izvor, G. Babine, (Prijepolje)

Naziv ovog izvora nastao je od termina čatrnja, kojim se označava
jama iskopana u zemlji, u kojoj se zadržava voda od kiše i snijega 222.
U Hercegovini se ovim terminom označava i prirodni bunar koji je
iznutra ozidan.
Čauševići, selo, Prijepolje

U osmanskom katastarskom popisu stanovništva i nasellja ovog
dijela Sandžaka, koji se nalazi u hercegovačkom defteru iz 1477.
godine, a u kojem su upisana sva naselja prijepoljskog kraja iz toga
vakta, jer je prijepoljski kraj tada u cijelosti pripadao
Hercegovačkom sandžaku, nema ovoga sela. To znači da tada, za ovo
selo, još nije postojao ovakav naziv. Naziv sela je formiran po riječi
čauš koja ima širok spektar značenja, odnosno, sa njom je
označavan:
- oficir, posebno u prvo vrijeme Osmanske imperije
- vođa svatova koji se brine o redu u svatovima
- šaljivčina koji razveseljava svatove i goste na svadbi
- čuvar telegrafske linije u drugoj polovini XIX vijeka
- pomoćnik ćehaje u zanatlijskoj organizaciji
220
A. Škaljić . Citir. dijelo, str. 161
221
222
- pripadnik vojne muzike
- čaušev, sa sufiksom "ić" - čaušević, bila je, u svakom slučaju,
osnova za formiranje naziva ovoga sela, jer su njome označeni
čauševi potomci - čauševići.
Četrnje, krš, Hisardžik, (Prijepolje)

Vidi "Čatrnja"
Čingrovina, zaselak, Osoje (Prijepolje)

Čingrovina, livada, Jabuka (Prijepolje)
Nazivi oba ova lokaliteta formirani su od riječi čingrija - zvonce,
praporac223. Ovim terminom je, vjerovatno, bila označena neka biljna
vrsta pa je po tome označen i prostor.
Čir, brdo, Jadovnik

Naziv ovog lokaliteta formiran je od sveslavenske riječi, iz
praslavenskog doba, čir - ispupčenje na koži224. Izgled ovog brda na
Jadovniku, bio je povod za nastanak njegovog imena.
Čirići, livada, Komaran

Vidi "Čir"
Čukari, kamenjar, Zastup ( Brodarevo)

Ovaj toponim mogao je biti formiran od riječi čuka - manje brdo koje
je na jednu stranu blago nagnuto, a na drugu strmo. Terminom čuka
označava se i usamljena, izdignuta, stijena. Ako se na ovom
lokalitetu nalazi više manjih, usamljenih stijena, koje liče na čuke,
prostor je po tome mogao biti označen kao čukari
Ćepalo, livada, Džurovo (Prijepolje)

Nastanak ovoga toponima vezan je za riječ cijepalo - mjesto gdje se
drva cijepaju. Termin ćepalo karakterističan je za za govor
stanovništva Hercegovine, Crne Gore i nekih dijelova Sandžaka.
Ćetenica, pašnjak, Karaula (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi ćeten - lan225. Ovaj
toponim ukazuje na rasprostranjenost biljne kulture koja se danas na
prostoru Sandžaka uopšte ne uzgaja. Do nedavno to je bila glavna
tekstilna biljka.
Ćetenište, pašnjak, Mioska (Prijepolje)
Vidi "Ćetenica"
223
224
225
Ćetenova Dolina, livada, Zvijezd (Prijepolje)
Vidi "Ćetenica"
Ćetotine, pašnjak, Brajkovac (Prijepolje)

Vidi "Ćetenica"
Ćope, dio sela Balići, (Brodarevo)

Ovaj toponim je mogao biti formiran od riječi ćopav - šepav, hrom,
sakat, invalid u nogu226. Ako je na ovom prostoru živjela osoba koja
je bila ćopava, ćopo, onda su njeni potomci označeni kao ćope.
Ćopačko Brdo, Balići (Brodarevo)

Vidi "Ćope"
Ćulum, šuma, Potok (Brodarevo)

Kod jednog dijela stanovništva Sandžaka riječ ćumur - drveni ugalj,
izgovara se kao ćulum. Moguće je da je ovaj prostor dobio naziv i po
tome što je na ovom prostoru proizvođen ćumur - ćulum.
Ćumurane, pašnjak, Ivanje (Prijepolje)

Riječju ćumur označava se drveni ugalj ili svaka vrsta uglja. Od ovog
termina formiran je naziv ćumurana - jama ili peć, građena od
kamena i zemlje, u kojoj se paljenjem drveta dobija ugalj 227. Prema
tome, na ovom prostoru, duže vrijeme, nalazile su se ćumurane, po
čemu je on i označen.
Dabivoda, livada, Oštra Stijena (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta, mogao bi ukazivati na to da se u korijenu
naziva nalazi staro muško ime Dabo koje je hipokoristik (ime od
milja) od imena Dabiša, Dabiživ. 228 Ako se na ovom prostoru, koji je
bio vlasništvo osobe sa ovakvim imenom, nalazio izvor, bunar...
onda je po vlasniku taj prostor mogao biti i označen kao
Dabi(na)voda.
Dandalovci, livada, Zastup (Brodarevo)

Ovaj naziv je formiran uz pomoć sufiksa -ovci, kojim se označava
pripadanje nečemu. U h historijskim izvorima se potvrđuje
postojanje muškog imena Dandul, Dandulo229 pa to ukazuje da je i
ovaj toponim formiran od tog imena. Na ovom prostoru su živjeli
potomci Dandula, Dandala pa je prostor po njima i označen.
226
227
228
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. knj II str. 216
229
Dečevo, zaselak, Sopotnica
Najstariji historijski pomen ovog lokaliteta nalazi se u
Hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem je zabilježeno:
selo Dečeva... domova 3230. U istom izvoru je zabilježeno da se
Dečevu susjedno selo zove Vičevo - danas Lučice, pa se kod oba
naziva zapaža da su nazivi formirani uz pomoć sufiksa "evo" ili
"eva". Ovi sufiksi pokazuju pripadnost, a dodani su na osnovu Deč i
Vič. Deč i Vič su, zapravo, dva stara muška imena, vjerovatno ilirska.
Potvrdu imena Deč susrećemo u popisu stanovništva Skadarskog
sandžaka iz 1485.godine231. Iz ovoga se izvlači zaključak da je
Dečevo prostor koji je vlasništvo nekog Deča.
Derventa, šuma, Milošev Do (Prijepolje)

Derventa, pašnjak, Lopiže (Sjenica)
Terminom derbent, derbend, derven, označava se planinski tijesnac
između klisura, klanac, tijesnac232. Pošto su ovi lokaliteti upravo
takvog položaja po tome su i označeni.
Deverdek, livada, Hadrovići (Babine)

U osnovi ovog naziva nalazi se riječ dèver kojom se u bosanskome
jeziku označava muka, nevolja, život pod slabim okolnostima, borba
sa životnim nevoljama233. Od ove riječi su i izvedenice u bosanskome
jeziku: deverat, deverluk - muka, mučenje; deverati - mučiti se,
trpjeti, životariti234. Pošto je ovaj prostor bio sa lošim uvjetima za
život, odnosno sa lošom zemljom, bez vode i slično, onda je po tome
i označen kao deverdek.
Dežuje, dio sela, Kučin (Prijepolje)

Ovaj toponim pripada grupi veoma starih toponima, odnosno, ovaj
naziv predstavlja jezički raritet. Zaključuje se to po osnovi njegovog
naziva. Staroslavenskom riječju dež, gen. dežja označavana je
čatrnja, lokva, bunar, mjesto gdje ima vode 235. Prema tome, naziv
ovog lokaliteta, u izvornom obliku, bio je dežje - mjesto gdje ima
lokvi, mjesto gdje ima vode. Glas "u", koji se pojavljuje u današnjem
nazivu ovog lokaliteta, ubačen je kasnije radi lakšeg izgovora. Inače,
ovaj stari slavenski termin dež sačuvan je i danas u imjeniđ dažd,
daž - kiša, iz koje su i imjenice daždiv, dažljiv, dažljev, dažljevan -
230
Poimenični popis... str. 595
231
232
233
234
235
kišnica, čatrnja. Kod svih ovih izvedenica vokal "a" nastao je iz
poluglasa "e". Ovoj grupi riječi pripada i daždevnjak.
Diljka, livada, Kajevići (V.Župa)

Naziv ovog lokaliteta je jedan od starijih toponima na prostoru
Sandžaka. U rječniku hrvatskog ili srpskog jezika navodi se: Diljka-
ono što se od velike ili neravne, nejednake, vrletne njive u jedan mah
zahvati, te ore; obrazdak. Kad je jedan veliki a dugačak komad
zemlje na više dijelova podijeljen, svaki taj mali komad zovu diljkom
u Lici.236
Din brdo, brdo između Sopotnice i Vodica (Prijepolje)
Naziv ovog prostora formiran je od riječi bosanskoga jezika din -
vjera, islam237. Pošto je na ovom prostoru duže vrijeme živjelo
bošnjačko, stanovništvo to je po njima, kao muslimanima, odnosno
po dinu označen i ovaj prostor.
Divci, selo, Prijepolje

U Hercegovačkom defteru iz 1477. godine upisano je da u selu
Ozumi, u nahiji Mileševa, žive Divac sin Radoja, Šakoje sin Divca,
Radonja sin Divca. Zajedno sa njima u ovom selu bili su: Božidar sa
tri sina, Radeta sa dva sina, Bogašin, Pribran i Obrad, svi sa po dva
svoja sina238. Zbog ovakvog sastava stanovništva u selu, osmanski
popisivač je ovo selo označio kao Ozumi što na osmanskom znači
isti ljudi. Pošto su, kasnije, u ovom selu najbrojniji bili Divci,
potomci gore navedenog Divca, to je selo po njima i označeno kao
Divci. Sama riječ div je po svojem porijeklu persijska riječ kojom je
označeno mitološko biće, gorostas, gigant239. Od ove riječi izvedeno
je slavensko ime Div, koje je hipokoristik apelitiva div, a ono
simbolizira jakost i snagu. Javlja se u oblicima Div, Divoje, Divoš,
Divac i susreće se, kako kod balkanskih slavena tako i kod Poljaka i
Čeha240.
Doca, livida, Kruševo (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od imenice do, dól, dolac-manja
dolina, udolina241, odnosno, dóca, gen. jed. dólaca - gen. mn. Pošto
ovaj prostor predstavlja upravo manja udolina to je prostor po tome i
označen.
Dočine, šuma, Podjasen (Komaran)

236
237
238
Poimenični popis..., str.591
239
240
J. Svoboda - Staročeska osobna imena, a naše primjeni, Praha, 1964.godina, str. 131
241
Kao i u predhodnom slučaju, naziv ovog lokaliteta izveden je od
imjenice dol-dolina, uvala, a dočine su zapravo do(lin)čine, više
dubljih dolina na nekom prostoru.
Drača, šuma-livad, Brančići (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta je formiran od riječi drača-šipraga, trnje242.
Ovaj naziv predstavlja jezički raritet jer ovaj termin danas više nije
u govornoj komunikaciji stanovništva u Sandžaku.
Draglica, selo, Zlatibor

Naziv ovog sela je zveden je od termina dràga - dugačka dolina243.
Pošto se ovo selo na Zlatiboru nalazi u jednoj prostranoj dragi
odnosno, u jednoj dugačkoj uvali, dolini, onda je ono po tome i
označeno.
Dražica, utrina, Sedobro (Prijepolje)

Ime ovog malog lokaliteta (nalazi se ispod lokaliteta "Brdo", između
kuća Osmana i Ćamila Šantića, formiran je od termina bosanskoga
jezika, dràga - dugačka dolina, pa bi termin dražica predstavljao
deminutiv kojim je označena malehna dolina, dolinica.
Drenova, selo, Prijepolje

Nalazi materijalne kulture potvrđuju da je prostor današnjeg sela
Drenove bio veoma rano naseljen. Na ovom prostoru je dr. Pač našao
ruševina male crkve sa ulomkom latinskog natpisa i to iz perioda IX
ili X vijeka. Taj natpis se nalazi u splitskom muzeju a glasi Te criste
suctore pontifex...244. Jedno od najstarijih historijskih spominjanja
današnjeg sela Drenove je u Hercegovačkom defteru iz 1477.godine.
U ovom defteru se navodi: Džemat Krne, sina Bogavca...zimuju u
mjestu zvanom Drenova (Vranova) a ljetuju u mjestu zvanom Luka 245.
Kao što se vidi, u ovom dokumentu se navodi da je, te 1477. godine,
Drenova bila zimsko stanište jedne skupine (džemata) Vlaha
(stočara).
Ovdje je jasno navedeno da je Drenova mjesto, a ne selo. Pošto su
terminom mjesto osmanski popisivači označavali samo one prostore
koji su sezonski naseljeni, dok su terminom selo označavali stalno
naseljene prostore, iz ovoga se zaključuje da na prostoru današnje
Drenove u to vrijeme nije bilo stalne naseljenosti. U citiranom
istorijskom zapisu iz Hercegovačkog deftera navedena su i imena
skupine Vlaha, u džematu Krne sina Bogavca. Jedan od tih Vlaha je i
Vladac sin Drenova. Na ovaj način je potvrđeno postojanje starog
242
243
244
K.Jiriček - Istorija Srba, I, Bgd. str.98
245
slavenskog, muškog, imena Dren, koje je izvedeno iz imena biljke
drijen. Inače, slavenska imena izvedena od imena biljaka čine jednu
od najvećih kategorija slavenskoga onomastikona, tj. spadaju u grupu
najčešćih imena kod slavenskih naroda uopšte, izuzev Bošnjaka. To
je zbog toga što je kod Slavena kult biljaka, posebno kult drveća,
najstariji od svih kultova.
Sve ovo dalje upućuje na zaključak da je ime sela izvedeno od
muškog imena Dren, a to se vidi i po sufiksu "ova". Naime, neki
prostor, neka površina, koja je bila u posjedu muške osobe sa
imenom Dren ili je ta osoba tu duže živjela, označen je kao Dren-ova
- Drenova svojina, Drenovo mjesto... Moguće je da je ovaj Dren,
pomenut u Hercegovačkom defteru iz 1477. godine, bio prvi stalni
stanovnik tog prostora na kojem je zimovao, pa da je prostor po
njemu i označen. Da je ime sela izvedeno po tome što je ovdje bilo
veliko rasprostranjenje biljke drijen, onda bi taj oblik imena bio
Drijenik, kao što je Bukovik, Hrastovik i sl.
Dub, livada, Komaran

Dub, livada, Čadinje (Prijepolje)
Nazivi obadva ova lokaliteta formirani su od riječi dub – hrast.246
Prostori ovih današnjeg lokaliteta bili su, znači, prostori sa
hrastovom šumom, pa su po tome i označeni.
Dubovica, zaselak, Taševo

Vidi "Dub"
Dubravčići, zaselak, Velka Župa

Naziv ovoga lokaliteta formiran je od staroslavenske riječi dubrava -
šuma247. Ovim terminom se, uglavnom, označavala dubova,
hrastova, šuma za koju se zna čija je. Prema tome dubravčići su ili
vlasnici ili novi stanovnici neke dubrave. S obzirom da je
naseljavanje stanovništva na nove površine vršeno iskrčivanjem
šumovitih prostora, onda je najvjerovatnije da su ti novi stanovnici,
koji su se naseljavali na dotadašnjim dubravama, označavani kao
dubravčići.
Dučevo, zaselak, Koševine (Prijepolje)

Najstariji spomen Dučeva u h historijskim dokumentima je u
Hercegovačkom defteru iz 1477. godine, gdje se navodi: Timar
Hasana, posadnika tvrđave Mileševa... selo Dučevo, domova 8,
neoženjenih 5.248 Znači, te 1477. godine, Dučevo je označeno kao
selo što ukazuje na to da je bilo naseljeno stalnim stanovništvom,
246
247
248
kojem je osnovna djelatnost bila zemljoradnja. U ovom zapisu dalje
je navedeno da su stanovnici Dučeva, te godine, platili ukupan porez
od 432 akče, koliko je te godine koštalo 1.700 kg. pšenice. Međutim,
u ovom defteru se na drugom mjestu navodi da selo Dučevo ima 130
ovaca i da za, njihovo držanje, plaća porez od 65 akči, koliko je tada
koštalo 250 kg. pšenice249.
Ime ovog zasijoka formirano je od starog mučkog imena Duč, Dučko
i sufiksa "evo", kojim se označava svojina, odnosno pripadanje
nekome. Ovo staro muško ime ima korijen u balkanskom pastirskom
terminu duč - čelnik čobana 250. Potvrdu imena Duč u h historijskim
izvorima susrećemo, upravo, u osmanskom katastarskom popisu
stanovništva i naselja ovg dijela Sandžaka, koji se nalazi u
Hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem se navodi da je te
godine jedan od stanovnika Prijepolja bio Dobrin sin Duče, a u
jednoj drugoj skupini Vlaha navodi se i Dučko sin Radonje251.
Duhanište, pašnjak, Zalug (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi bosanskoga jezika
duhan252. Ovaj toponim ukazuje na gajanje duhana na prostorima
Sandžaka, gdje se on danas ne uzgaja.
Duljkovac, dio sela Zvijezd (Prijepolje)

Od riječi dulje, duljina, duljiti - duže, dužina, dužiti 253, formirana je
izvedenica dulj - duž, dužina. Ako je ovaj lokalitet izduljen, ako se
pruža u dužinu, po tome je mogao biti označen kao Duljkovac.
Međutim, ako je na tom prostoru boravila osoba sa imenom ili
nadimkom Duljko ili je bila vlasnik dijela tog prostora, onda je ovaj
lokalitet po tome mogao biti označen kao Duljkovac.
Dumljani, zaselak, Velki Župa

Ovaj toponim pripada grupi starijih toponima pa je stoga i veoma
značajan, jer ukazuje na ranu naseljenost ovog prostora. Nastanak
ovog naziva mogao bi se vezati za praslavenski termin, koji
predstavlja ilirski leksički relikt, dumača - duboka dolina, a nekad se
ovim terminom označavao i izvor 254. Iz ovoga se zaključuje da bi
terminom dumljani mogli biti označeni stanovnici koji žive na
nekom jarugastom prostoru ili stanovnici koji su nastanjeni u nekim
dolinama.
249
250
M. Grković - Citir. dijelo, str. 96
251
252
A Isaković - Citir. dijelo, str. 116
253
254
P. Skok - Citir. dijelo I, str. 456
U slavenskoj onomastici zabilježeno je i staro muško ime Duma,
Dumo koje je formirano do latinskog imena Dominicus, Duming,
Domenego koje je značilo Gospodu odan255. Potomci osobe sa
imenom Dumo, Duma su, zapravo, Dumljani.
Dundor, zaselak, Hisardžik (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta mogao je nastati i od staroslavenskog pridjeva
dundast - masivan, trom, debeo, a od ovog pridjeva su i izvedenice
dunda, dundara, dundo256. Prostor Dundora je zaista masivno,
zaravnjeno, manje brdo, izdiženo iznad okolnog prostora.
Najstariji spomen ovog lokaliteta u h historijskim dokumentima
susreće se u Hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem se
navodi Dondur. Ovo je, zapravo, današnji Dundor, jer su se u
tadašnjem osmanskom pismu vokali "o" i "u" pisali jednako, pa se
pri prevođenju njihovo razlikovanje vrši na osnovu logike riječi u
našem jeziku, tj. ligatura za oba ova naziva je identična. U defteru se
dalje navodi da je selo Dundor, te 1477.godine, imalo 14 domova.
Dušmanići, selo, Prijepolje

U Hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem su popisana,
pored ostalih i sva naseljena mjesta prijepoljskog kraja, nema sela
Dušmanića. To pokazuje da je prostor Dušmanića tada drugačije
imenovan ili selo na tom prostoru još nije bilo ni formirano.
Međutim, u tom istom popisu, kao stanovnik Prijepolja upisan je
Ivaniš sin Dušmana257. Pošto su svi tadašnji stanovnici Prijepolja bili
zemljoradnici, što se iz ovog popisa jasno vidi, oni su sve prostore
oko svojeg mjesta koristili kao svoja sijališta za proizvodnju žitarica,
koje su bile osnov tadašnje zemljoradnje. Gore pomenuti Dušman, sa
svojim sinovima, koristio je duže vrijeme, kao svoje sijalište, prostor
današnjeg sela Dušmanića, koje se nalazi u naposrednoj blizini
Prijepolja. Njegovi sinovi, njegovi potomci, koji su po njemu
označeni kao Dušmanići nastavili su koristiti ovaj prostori, pa je
onda taj prostor po njima tako i označen kao Dušmanići. Staro
muško ime Dušman bilo je u srednjem vijeku veoma rasprostranjeno
pa je zbog toga sigurno da je i naziv ovoga sela fromiran upravo po
tom imenu.
Iako u Hercegovačkom defteru iz 1477. godine nema upisanog sela
Dušmanića pod današnjim imenom, to je u ovom dokumentu upisano
selo Papratište, u kojem je tada bilo 12 domova vojnuka258.
Papratište je najvisočiji dijo današnjeg sela Dušmanići, a taj prostor
255
P. Šimunović - Cit. dijelo, str. 146
256
257
258
je naseljen upravo neposredno pred osmanski katastarski popis ovoga
kraja 1477. godine. Tih 12 domova vojnuka, koji su upisani u ovaj
defter, upravo su i prvi stalni stanovnici tog prostora. Vojnuci su,
zapravo, dotadašnji nomadski stočari, pretežno Vlasi, koji su
napuštali stočarski, nomadski život, prihvatali vojničku službu u
Osmanskoj vojsci i stalno se nastanjivali na nekim prostorima. Za
uzvrat su oslobađani svih dažbina i nameta. Ovaj sloj stanovništva
bio je kasnije vrlo podložan prihvatanju Islama, a na ovaj način su
mnoga, dotad sezonska naselja, pretvorena u stalna. Sljedeće
spominjanje, u h historijskim dokumentima, sela Papratišta, ali sad
pod imenom Papraska je 17II. godine, kada jedan od spahija iz ovog
sela, Osman, biva upisan kao pripadnik Osmanske vojske u bitđ na
rijeci Prutu, u ratu između Rusije i Turske259.
Dužani, dijo sela, Đurašići (Prijepolje)

Na nekim drugim prostorima postoje lokaliteti koji nose naziv Duži.
Sa vom nazivom označavane su male izdužene parcele. Ako se i u
ovom slučaju radi o tome da su stanovnici ovoga dijela današnjih
Đurašića živjeli na novoiskrčenim, izduženim parcelama onda su oni
po tome i označeni kao Dužani.
Džamija, stijena, Džurovo (Prijepolje)

Ime ovog lokaliteta formirano je od riječi bosanskoga jezika džamija,
a izveden je ili po tome što se ovdje nalazila džamija ili po obliku i
visini ove stijene, koja je ličila na džamiju.
Dželepka, livada, Hrasno (Prijepolje)

Naziv ovoga lokaliteta formiran je od riječi dželep - stado, krdo260.
Pošto se na ovom prostoru sakupljala stoka u dželepe, to je ova
livada i označena po tome kao dželepka.
Džidalj, livada, Potok (Komaran)

Riječju džida označavano je tanko, dugačko koplje, drvo od bajraka,
motka261. Od nje je izvedenica džidovanje - takmičenje sa kopljem.
Prema tome, prostor gdje se održavalo takmičenje bacanja džide -
koplja, označen je kao džidalj. Moguće je da je na ovom prostoru
bilo dosta džida - motki, pa je prostor i po tome mogao biti označen.
Džoka, zaselak, Mataruge (Komaran)

Nastanak ovog toponima može se vezati za termin džoka, kojim je
ranije označavana vrsta muške i ženske nošnje, duge kao kaput, a
259
V. Skarić - Popis bosanskih spahija iz 1711. godine, Glasnik Zemaljs. muzeja BiH,
br. 39, str. 54
260
261
kratke kao gunj, koja je bila od grubog sukna ili od beza i bez
rukava262. Međutim na prostoru Sandžaka ovim terminom, džoka,
označava se svaka neizgledna, stara, haljinka. Zbog toga je prostor
gdje žive oni koji su nosili džoke po njima i označen.
Džudžina Luka, livada, Galočevina (Prijepolje)

Terminom džudža označavala se muška osoba izrazito malog rasta,
patuljak ili mala, sitna, životinja čije tijelo je ispod normalnog
razvoja263. Pošto je ovaj prostor bio vlasništvo nekog Džudže,
odnosno osobe sa malim rastom, to je onda prostor po tome i
označen.
Džurovo, selo, Prijepolje

Postojanje sufiksa "ovo", na kraju imena ovoga sela, ukazuje na to da
njegov naziv označava pripadanje nekome. Istovremeno to ukazuje
na to da je naziv ovoga sela formiran od nekog ličnog imena. Ovdje
je u pitanju staro muško ime Žuro, koje je formirano od slavenske
riječi žura. Terminom žura označavan je malehan, mršav čovjek,
kepec, odnosno, pridjevom žurav označavan je kržljav, sitan, hud,
nenapredan čovjek264. Od ove slavenske riječi izvedeno je i staro
muško ime Žuro. Potvrdu ovog starog muškog imena imamo u
Hercegovačkom defteru, iz 1477. godine, u kojem se, kao stanovnik
nahije Krička, navodi Kovač sin Žure265. Osoba sa imenom Žuro
dugo je boravila na prostoru današnjeg sela Džurovo ili je bila
vlasnik nekog njegovog dijela, pa odatle: Žuro - Žurovo. U izgovoru
nastao je oblik Džurovo jer je neznatna razlika između glasova "ž" i
"dž".
U pomenutom Hercegovačkom defteru, iz 1477. godine, upisano je
da nekoliko džemata Vlaha (stočara), u nahiji Mileševa, zimuje u
mjestima Izbično, Žoruhovo, Kučine266. Navedena mjesta, ustvari, su
današnja sela Izbičanj, Džurovo i Kučin, a sva tri ova sela su u
blizini jedno drugog. Iz ovog zapisa, koji predstavlja najstariji
historijski spomen sela Džurova, vidi se da Džurovo te 1477. godine
još nije imalo stalnog, zemljoradničkog, stanovništva, već su ga
samo u toku zime, naseljavale skupine polunomadskih Valaha
(stočara).
Đeviš Brdo, njiva, Mataruge (Komaran)
262
A. Isaković - Citir. dijelo, str. 123; A. Škaljić - Citir. dijelo, str. 243
263
264
P. Skok - Citir. dijelo III, str. 688
265
266
Naziv ovog lokaliteta formiran је od riječi dževiz - orah267. Pošto је
na ovom prostoru bilo puno orahovih stabala onda је prostor ро tome
i označen. Ро istoj osobini nastali su toponimi Orahovac, Orašje i sl.
Srpsko stanovništvo na ovim prostorima ovaj naziv izgovara kao
Đevrbrdo a čuje se i naziv Đevicino Brdo.
Đopača, šuma - livada, Čauševići

Od osnove đip, koja ima isto značenje kao glagol skočiti, su i oblici:
đipiti, đipnuti, đipati - naglo skočiti, mnogo skakati, trčati mučeći
se oko obavljanja kakva posla268. Ako se na ovom prostoru skakalo,
trčalo… onda je lokalitet po tome mogao biti označen kao Đipača,
Đopača - prostor gdje se skače.
Đunija, pašnjak, Ivezići (Komaran)

Riječju đunija označava se drveni ili gvozdeni uglomjer 269 (nije
duvar u đuniji, nije duvar pod đunijom - u ob. gov.). U figurativnom
značenju ovim terminom označava se svoja volja - dotjerati što na
svoju đuniju, tj. po svojoj volji. Ovaj prostor svojim oblikom liči na
đuniju, tj. šuma je iskrčena tako da je dobijen čist prostor koji
podsjeća na đuniju, zbog čega je on tako i označen.
Đurašići, selo, Prijepolje

Naziv ovog sela formiran je od starog muškog imena Đuraš, a ovo
ime je hipokoristik (ime od milja) od imena Đuro,Đura. Takva su
imena Dragaš, Milaš... koja su tokom srednjeg vijeka, a i kasnije bila
karakteristična za Vlaško (stočarsko) stanovništvo. Potvrdu ovoga
imena imamo u Hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem je
ubilježeno da su pripadnici pojedinih vlaških džemata osobe: Đuraš
sin Vlatka, Voje sin Đuraša, a jedan od tadašnjih stanovnika
Prijepolja je i Radavac sin Đurašca270.
Fijulj, šuma-livada, Mataruge (Komaran

Fijulj, proplanak, Stranjani (Prijepolje)
Nazivi oba ova lokaliteta formirani su od glagola fijukati - jako
duhati. Pošto je na ovim prostorima bilo često fijukanje - jako
duhanje vjetra, to su ovi prostori po tome i označeni.
Galevine, livada, Oštra Stijena (Brodarevo)

Staroslavenski termin galiti, galiti se - vedriti, vedriti se, poslužio je
u govoru za formiranje značenja galiti - sasvim ogoljeti. Od ove
267
А. Isaković str. 64
268
269
270
osnove je i staroslavensko progalina - čistina u šumi271. Znači
Galevine su raskrčeni prostori, ogoljeni prostori oko kojih je šuma, a
naziv ovoga lokaliteta ukazuje da je u pitanju više manjih čistina,
više ogoljenih površina, u šumi, više galevina.
Galičina voda, izvor, Dubravčići (V.Župa)

U nazivu ovoga izvora nalazi se sufiks "ina", galič - ina, kojim se
označava pripadnost nekome ili nečemu. Po tome bi se moglo
zaključiti da je naziv ovoga izvora formiran na osnovu ličnog imena
ili nadimka, Galica i sufiksa –ina sa kojim se označav apripadnost. U
XVI vijeku potvrđeno je pstojanje muškog imena Galeša 272 pa je ovaj
naziv mogao biti imenovan kao Galešina voda.
Naziv ovog izvora mogao bi se vezati i za staroslavenski termin
galiti - sasvim ogoljeti, kojim je označavana čistina, raskrčeni
prostor. Ako se ovaj izvor nalazio na nekom takvom, ogoljenom,
raskrčenom, prostoru, onda je on po tome mogao biti i označen kao
Galičina voda - voda na čistini, voda u krčevini.
Gleđevica, šuma, Brodarevo

Naziv ovoga toponima formiran je od glagola gledati. Pošto je ovaj
prostor topografski izdižen, sa njega se moglo pogledati, gledati,
motriti, pa je po tome i označen.
Gnijevine, zaselak, Gračanica (Prijepolje)

Od riječi gnjio - truho, formirani su oblici gniti - truhnuti, gnjiljeti,
gnjiljeti- postatati gnio, truhnuti, gnjeti, gnjiti, gnjim, gnjijem,
gnjijući, gnjijenje - postajati gnjio, kojega је zahvatila gnjilež,
truhliti273 . Odavde је terminom "gnjivine" mogao biti označen
prostor na kojem је dosta podbarnog i vlažnog zemljišta. Ро svom
položaju Gnijevine se nalaze ispod kraške i bezvodne površi
Kruševa, а pošto је prostor Gnijevina građen od vododržvih
stijena, to se ovdje, zaista, javlja više vode u obliku izvora nego
na okolnim terenima. Voda se razlijeva na većoj površini ра је
ovaj prostor podbaran, gnjio.
O d praslavenskog glagola gnet - grijati, podgrijavati, nastao је
staroslavenski termin gnetiti, gnijetiti - paliti vatru, oganj i sl 274.
Poznato је da su se tokom srednjeg vijeka, а i kasnije, nove
poljoprivredne površine stvarale paljenjem i krčenjem šuma, ра је
ovaj prostor, na kojem su popaljene šume ро tome mogao i biti
označen kao Gnijevine.
271
272
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. knj III str. 98
273
A.Isnković- Citir. dijelo, str. 140
274
Р. Skok- Cit.dij. I, II,str.579, 517
Gniovnik, brdo, Taševo (Prijepolje)
Vidi "Gnijevine"
Gobate, dio sela, G. Bistrica (Prijepolje)

Ovaj toponim pripada grupi najstarijih toponima, kako na prostoru
Sandžaka, tako uopšte. Formiran je od staroslavenskog termina goba
kojim je označavana grba, neravnina275. Pošto je ovaj prostor bio
neravan, gobav , grbav, imao je gobe, po tome je i označen. Danas se
na prostoru Like čuje riječ gobav u značenju grbav, neravan.276
Gobatsko brdo, dio G. Bistrice (N.Varoš)

Vidi "Gobate"
Gojakovići, selo, Komaran

U osmanskom katastarskom popisu stanovništva i naselja nahije
Komaran, koji se nalazi u skadarskom defteru, iz 1485.godine277,
nema sela Gojakovići pod današnjim imenom. To znači da prostor
današnjeg sela Gojakovići tada nije tako ni imenovan. Prostor
današnjeg sela sigurno je i tada bio naseljen ali je on tada označavan
kao Orašac, odnosno, prostor današnjih Gojakovića pripadao je selu
Orašac, koje je upisano u pomenuti popis. Tek je tokom druge
polovine XIX vijeka došlo do izdvajanja pojedinih grupa stanovnika
prema bratstvima i prezimenima, pa će tako biti izdvojeno i selo
Gojakovići.
Ime sela je formirano od starog slavenskog imena Gojak koje se
pominje u nekim hrisovuljama iz 1320. godine. Ime Gojak, kao i
imena Goja, Gojan, Gojilo, Gojimir, Gojislav, Gojko, Gojšin,
izvedeno je od osnove goj što je u staroslavenskom značilo mir278, pa
je, prema tome, ime Gojak označavalo mirnu osobu. Gojakovići su
potomci, srodniđ osobe sa imenom Gojak.
U osmanskom popisu stanovništva i naselja Hercegovačkog
sandžaka iz 1477.godine, u jednoj skupini Vlaha (stočara), koja
zimuje u mjestu Luke, danas Mataruge, (Luke su susjedni prostor
današnjim Gojakovićima), upisan je Radašin sin Gojaka279.
Interesantno je da i danas, u zasioku Rajca, koje pripada
Gojakovićima, a u neposrednoj je blizini mataruških Luka, živi jedna
familija čije prezime je Gojak. Gore navedeni Gojak sin Radašina
mogao bi biti rodonačelnik i ovog i ostalih Gojaka i Gojakovića.
275
276
277
S. Pulahu - Citir. dijelo, str. 81-97
278
279
Goračići, selo, Sjenica
U proteklim stoljećima, na prostoru Sandžaka, bilo je prisutno staro
muško ime Gorač. Tako se u Hercegovačkom defteru iz 1477.
godine, u nahiji Kukanj (Pljevaljski kraj) navodi Branko sin Gorača.
U bosanskome jeziku pridjevom goročan označava se onaj ko je
bestidan, drzak280. Prema tome, imenom Goroč, Gorač označavana
je drska, bestidna osoba, a Goračići su Goračevi potomci ili
srodnici.
Gosteč, brdo iznad Pljevalja

Pošto se u osnovi ovoga toponima nalazi osnova gost moglo bi se
zaključiti da je ovaj naziv formiran na isti način kao i naziv sela
Gostun (vidi).
Gostun, selo, Prijepolje

Naziv ovog sela na najbolji način potvrđuje izreku: "riječ je
spomenik". Naime, naziv oivog sela zaista je je veliki spomenik
jednom dijelu Bošnjačke hhistorije, odnosno, spomenik prisustva
Dobrih Bošnjana u ovim najistočnijim djelovima srednjevjekovne
Bosne.
Naziv je formiran od riječi gost kojom je označavan jedan od
dostojanstvenika vjere bosanske281. Vjera bosanska, je imala dvije
osnovne vrste vjernika. Većina su bili obični vjerniđ, mrsni ljudi, a
drugi, posvećeni, bili su krstjani kojima su pripadali ugledni starci i
ugledni krstijani, odnosno, gosti. Na čelu svih bio je djed. Ime i
funkcija, kao i veliki društveni ugled dostojanstvenika sa titulom
gost vidi se iz više historijskih dokumenata od kojih je najznačajniji
testament gosta Radina Butkovića. Iz njega i iz drugih dokumenata
doznajemo za djelovanje više dostojanstvenika sa titulom gost i
veliki gost. Iz dokumenata se vidi ne samo da su postojali gosti i
velki gosti već da ih je istovremeno bivalo više. Iz Testamenta gosta
Radina vidi se da je on prvo bio običan krstjanin, zatim starac pa
gost. Također se vidi da su dostojanstveniđ sa titulom gost imali
veliki utjecaj na javne poslove, jer je Radin više puta zastupao
hercega Stjepana Kosaču u misijama kod Dubrovčana. Na to upućuju
i činjenice da se oni često pojavljuju kao svjedođ i supotpisniđ
značajnih dokumenata bosanskog kraljevstva, kao što su razne
darovnice, ugovori i sl.
Sudeći prema izjavi predstavnika krstjana iz 1203.godine i dva
likovna prikaza krstjana, odnosno gosta, vidi se da se gosti nisu
odjevali kao drugi monasi u njihovom susjedstvu (u pravoslavnim i
katoličkim bogomoljama), nego su osim tijesnih nogavica nosili
kraću, zatvorenu haljinu, opasanu pojasom. Simbol časti gosta bio je
280
281
A. Isaković – Citir. dijelo, str. 143
drveni štap naročitog oblika, kakav je prikazan na stećku gosta
Milutina i nekim drugim stećcima bez natpisa 282. Gosti, u skladu sa
svojim redovničkim zavjetom, nisu ulazili u brak, nisu polagali
zakletve, ni jeli mesnu hranu, osim riba.
Sam naziv titule gost izveden je od funkcije starješine, nastojnika,
otvorene hiže koja se nazivala gostinjac ili gostinica. U bosanskome
jeziku i danas je prisutna ova riječ gostinjac kojom se označava
musafirhana, gostinica283. Gosti su živjeli u hižama koje su uživale
pravo azila i imali uza se gostinjce (lat. hospicije), odnosno konačišta
za putnike i hodočasnike. Gost je upravljao hižom i njenim
gostinjcem, jer se ta čast u nekim slučajevima veže za stanovita
mjesta, po kojima se gost katkad naziva. U spomenutoj izjavi
predstavnika krstjana iz 1203.godine spominju se također njihovi
zemljišni posjedi, pa je jedan od tih zemljišnih posjeda upravo bio i
prostor današnjeg prijepoljskog sela Gostun. Pošto se na tom
prostoru nalazio gostinjac, odnosno pošto je ovdje u dužem
vremenskom periodu boravilo više dostojanstvenika sa titulom gost,
to je po njima taj prostor i označen kao Gostun. Potvrdu prisustva
pripadnika vjere bosanske, Dobrih Bošnjana, na širem prostoru
Gostuna imamo i u brojnim stećcima, kao i u još nekim toponimima.
Interesantno je da se na prostoru Gostuna sve do polovine XX vijeka
nalazio Jukovića han, čiji ostatci i danas stoje pored magistralnog
puta Prijepolje-Akovo (B.Polje). Naime, u prošlim stoljećima,
karavanski saobraćaj između Donjeg i Srednjeg Polimlja obavljan je
Hercegovačkim putem, koji je u ovom djelu išao pravcem preko
Komarana i Oštre Stijene. Na prostoru današnjeg Gostuna, koji se
takođe nalazio na Hercegovačkom putu nalazilo se odmorište,
svratište, han, danas poznato kao Jukovića han. Ovome Jukovića
hanu, vjerovatno, je preteča gostinjac Dobrih Bošnjana, pripadnika
vjere bosanske, koji su živjeli na ovom prostoru. Na tom prostoru
žive i danas njihovi potomci, sandžački Bošnjaci. Iz ove činjenice da
se u Gostunu veoma dug period, sve do polovine XX vijeka, nalazio
Jukovića han, može se, posredno, izvući još jedan zaključak. Naime,
poznato je da dolaskom Osmanske imperije u ove krajeve pripadnici
vjere bosanske, odnosno Dobri Bošnjani, dobrovoljno prihvataju
Islam kao sebi dosta blisku religiju. Tako je moguće da su u
tadašnjem Gostunu, njegovi stanovnici gosti, takođe prihvatili Islam,
a gost koji je bio starješina tada postojećeg gostinjca nastavio je,
sada kao musliman, obavljati isti posao, s tim što je gostinjac kasnije
imao funkciju klasičnog svratišta, hana. S obzirom da su u Gostunu
danas najbrojni stanovnici familije sa prezimenom Juković, a oni su
neobično dugo bili vlasnici pomenutog hana, moguće je da su oni
282
P. Skok – Citir. dijelo, str. 33, 458
283
potomci tog gosta, koji je bio starješina gostinjca i koji je
prihvatajući Islam uzeo ime Jusuf, Juka.
Gračanica, selo, Prijepolje

Najstarije spominjanje ovoga sela, pod ovim imenom, je iz
1477.godine, kad se u hercegovačkom defteru, u kojem su popisani
stanovnici i naselja vilajeta Hercegovina, u nahiji Mileševa na tri
mjesta pominje selo Gračanica.284.
Naziv sela je formiran od riječi gračati-kreketati, grakati, graktati.285
Pošto je ovo selo formirano u dolini kroz koju protiče istoimena
rijeka onda je graktanje ptica i kreketanje žaba u rijeci bilo uzrokom
da je prostor po tome i označen.
Grdan, njiva, Rogušje (Prijepolje)

Naziv ovog prostora formiran je od riječi grdan - nikakav, ružan286.
Zemljište na ovim prostorima je lošeg kvaliteta pa je slab rod, slaba
je i njiva i pašnjak.
Grdilovica, pašnjak, Hisardžik (Prijepolje)

Vidi "Grdan"
Guberače, pašnjak, Zavinograđe (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta mogao je biti formiran od riječi guber -
pokrivač od vune287. Prostor sa gustom, jednakom, travom, ravan
pašnjak koji podsjeća na guber, odnosno više takvih manjih prostora,
mogli su biti označeni kao guberače. Ovakav naziv, mogao je biti
izveden i od imjenice gube - gljive, pa bi Guberače bile prostori gdje
se pojavljuje dosta guba - gljiva.
Gudžaljka, livada, Stranjani (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od termina gudža - igra slična
hokeju na travi (igra sa drvenim palicama i lopticom). Pošto je ovaj
prostor bio pogodan za gudžanje, pa se tu često gudžalo, onda je on
po tome i označen.
Gurdići, zaselak, V. Župa (Prijepolje)

Sufiks "ići", u nazivu ovog prostora, ukazuje da je on izveden tako
što je prostor označen po imenu, nadimku ili osobini stanovnika tog
prostora.
284
Poimenični popis... str.13,219,590
285
286
287
Gvozd, zaselak, Milešev Do (Prijepolje)
Gvozd, šuma, livada, Komaran
Staroslavenski termin gvozd imao je značenje šuma, dubrava, gora,
odnosno, riječ gvozd, prema P. Skoku, ima isto značenje koje u
ostalim slavenskim jezicima označava riječ les288. Međutim, P. Skok
dalje navodi da je riječ gvozd ovo svoje značenje danas potpuno
izgubila. Ovaj navod o izgubljenosti značenja za riječ gvozd ne može
se prihvatiti, jer i danas u pojedinim dijelovima Hercegovine,
konkretno u mostarskom Bijelom Polju (selo Pregrađani), za šumu,
posebno listopadnu, koja ima manje rasprostranjenje, upotrebljava se
naziv gozd. U Sandžaku isto značenje ima riječ gaj.
Hadžina japija, šuma, G. Kosatica (Prijepolje)

Terminom japija označava se drveni građevni materijal, građa 289.
Pošto je neki hadžija bio vlasnik japije koja je lagerovana na ovom
prostoru, to je po njemu označen i ovaj lokalitet. Srpsko stanovništvo
ovog kraja, izostavljajući glas "h", ovaj lokalitet imenuje kao Adžina
japija.
Hadžin do, livada, G. Babine (Prijepolje)

Terminom hadžija označava se osoba koja je obavila hadž, odnosno
osoba koja je bila na hadžu. Kako je vlasnik ovog prostora bio
hadžija to je on po njemu i označen. Srpsko stanovništvo ovog kraja,
izostavljajući glas "h", ovaj lokalitet imenuje kao "Adžin do".
Hadrovac, pašnjak, Mataruge (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je muškog, mena Hádro. Kako je
ovakva osoba bila vlasnik ovog prostora ili je duže vrijeme tu živjela,
to je po njoj prostor i označen. Od ovog bošnjačkog imena je i naziv
zasijoka Hadrovići u G. Babinama (pod slovom A vidi Adrovići).
Haluge, zaselak, Komaran

Riječju haluga označava se duboka uvala, surdupina, ali i travuljina i
šipražje290. Zbog toga je i ovaj prostor, na kojem se nalaze duboke
doline, po tome i označen.
Hisardžik, selo, Prijepolje
Na prostoru sela Hisardžik prisutni su arheološki nalazi koji svjedoče
dosta ranu naseljenost ovih prostora. Svjedoči to i srednjevjekovna
tvrđava koja je podignuta tokom XIV vijeka. Tvrđava je u h
historijskim izvorima označena po manastiru Mileševi, koji se nalazi
u neposrednoj blizini. Tako je i osmanski putopisac Evlija Čelebi
288
P. Skok: - Citir. dijelo, str. 643
289
290
1664. godine posjetio ove prostore i ostavio detaljni opis ove
hisardžičke tvrđave, koju on označava sa Grad Mileševa. On navodi:
Tvrđava ima 12 kula, bedemi bastiona i prsobrani su u dobrom
stanju, magađni u unutrašnjosti tvrđave su snabdjeveni hranom... U
tvrđavi ima dvadesetak daskom pokrivenih kuća, mala džamija,
čatrnja i skladište municije. Ima i jedan podzemni vodovod kojim se
potajno dovodi voda iz rijeke291.
U kasnijem periodu, poslije XVI vijeka, po ovoj tvrđavi formirat će
se i naziv sela. Naime, riječ hisar u osmanskom jeziku ozačava
tvrđavu, a deminutivni sufiks đk (džik) - nešto malo. Odatle
hisardžik - tvrđavica, mala tvrđava. Međutim, naziv je mogao biti
formiran i od osmanskih riječi hisar - tvrđava i yiki - ruševina292.
Onda je hisaryiki, hisaryik - porušena tvrđava, rušena tvrđava, rušeni
grad. Obje mogućnosti su realne jer je hisardžička tvrđava zaista
malehna, odnosno, manjih dimenzija u odnosu na neke druge
tadašnje tvrđave, a pri osvajanju, polovinom XV vijeka, je i
razrušena. No, prva mogućnost, hisar + džik, je vjerovatnija.
Selo Hisardžik je, prije svojeg današnjeg imena, imalo nekoliko
drugih imena koja su zabilježena u h historijskim izvorima. Prvo, u
pomenutom putopisu Evlije Čelebi, uz opis grada Mileševa, on
navodi da varoš pod gradom nije toliko razvijena i lijepa. Ima
šezdesetak raznih, daskom pokrivenih kuća, džamija, han, desetak
dućana i ponegdje vinograde i vrtove 293. Znači, prostor ispod
hisardžičke tvrđave (grada) činio je posebnu cjelinu. Ta cjelina je,
zapravo, selo Podgrađe koje na ovom prostoru bilježi hercegovački
defter iz 1477. godine294.
U istom istorijskom izvoru, hercegovačkom defteru iz 1477. godine,
na ovom prostoru upisana su sela Donji i Gornji Prnar295. Radi se,
zapravo o jedinstvenoj teritoriji koja je označena na donji - niži i
gornji - visočiji, dijo. Riječ prnar je stara slavenska riječ kojom je
označavan divlji kesten, lješnik, ljeska, hrast, grm, grab, odnosno,
šuma uopšte296. Danas se ovaj termin zadržao još na prostorima
Dalmacije gdje se njim označavaju neke šumske, bodljikave,
formacije. Pošto se u hercegovačkom defteru u mjestu Gornji Prnar
navode i nazivi dvije njive, Dvorište i Oraščeva, pomoću njih je
moguće izvšiti ubikaciju ovog mjesta. Oba ova lokaliteta, Dvorište i
Oraščeva, nalaze se i danas na prostoru Hisardžika, s tim što je
lokalitet Dvorište u njegovim visočijim, a lokalitet Oraščeva u
njegovim nižim djelovima. Donji Prnar je, zapravo, niži dijo
291
E. Čelebi: Citir. dijelo, str. 423
292
293
E. Čelebi: - Citir. dijelo, str. 423
294
295
F. Šantić - Citir. dijelo, str. 75
296
R. Jovanović-Citir. dijelo, str. 519
Hisardžika gdje se i nalazi šuma divljeg kestena, lješnika, ljeske,
koja predstavlja reliktnu bio zajednicu, tj. ne postoji nigdje više na
ovom prostoru.
Istovremeno se na prostoru visočijeg djela današnjeg Hisardžika,
tada Gornji Prnar, susreće šuma hrasta i graba. Znači, nazivi Donji i
Gornji Prnar su, zapravo, Donja i Gornja šuma. U svakom slučaju,
stanovnicima Mileševe, prostor današnjeg Hisardžika je po položaju
bio Donja i Gornja Šuma, sa specifičnom pojavom divljeg kestena u
obliku šume. Upotrijeba stare slavenske riječi prnar za označavanje
ovog prostora današnjeg Hisardžika, ukazuje na veoma ranu,
srednjevjekovnu, naseljenost ove teritorije. Znači, na prostoru
današnjeg Hisardžika, prije XVI vijeka postojala su tri sela: Donji i
Gornji Prnar i Podgrađe, a naziv Hisardžik formiran je nakon tog
perioda.
Hlapač, livada - njiva, Seljašnica (Prijepolje)

Praslavenski i sveslavenski termin hlap i deminutivni oblik hlapac
označavao je kmeta, težaka. Ovaj termin i danas je prisutan u govoru
stanovništva zapadnog dijela Balkana, a od njega su i muško ime
Hlap i prezimena Hlapović, Hlapčić297. Ako su na ovom lokalitetu
živjeli oni koji su bili nekome kmetovi-hlapci, onda je prostor po
njima i označen kao Hlapač.
Hlipavac, potok, Ninčići (Skokuće)

Naziv ovoga hidronima mogao je biti formiran od staroslavenskog
termina hlipati, koji je između ostalog, značio i napojiti298. Hlipavac
je, onda, potok sa kojeg se hlipa, pije, napaja, odnosno, potok čija
voda je za piće, za napajanje.
Hmur, zaselak, Zastup (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta je nastao od riječi hmuriti – mutiti, zamutiti
vodu ili neku drugu tekućinu.299 Hmur može biti ono sa čime se muti,
zamućuje. Ako se na ovom lokalitetu nalazio izvor koji se često
mutio onda je prostor po tome mogao biti i označen.
Hrasno, selo, Prijepolje

Naziv jasno ukazuje na rasprostranjenje hrastove šume na ovom
prostoru. Međutim, danas se kod srpskog stanovništva Sandžaka, pa i
ovog sela, ovaj naziv izgovara bez početnog glasa "h" ka Rasno.
Hrskavac, livada, Kruševo (Brodarevo)
297
P. Skok - Citir. dijelo, I, str. 671
298
R. Jovanović - Citir. dijelo, str. 95
299
Naziv ovog lokaliteta nastao je od riječ hrskati - krckati300. U
Sandžaku se i jedna vrsta trešnje označava kao hrskavac, jer se pri
jedenju njenog ploda čuje hrskanje. Srpskog stanovništva ovog
prostora naziv ovog lokaliteta izgovara bez početnog glasa "h" kao
Rskavac.
Hrta, selo, Prijepolje

Naziv ovog sela je formiran od riječi hrbat, hrpta, hrbata kojom se,
u prenosnom smislu, označavaju reljefni oblici koji liče na leđa,
odnosno brdo ili izdužena kosa. Ova riječ je praslavenska a u
staroslavenskom je glasila hrьbьtь.301 Od ove riječi je termin
hrtenica u značenju kičma.302 Reljef na prostoru ovog sela, odnosno
kosa na kojoj je selo formirano ima oblik hrpta – leđa pa je ovaj
prostor a time i selo po ovome i označen.
Hruštevac, šuma - livada, njiva, Komaran

Ime ovog lokaliteta nastalo je od riječi hrušt, hruštati sa kojom se
označva neko hruštanje, šuštanje.
Ikanovac, brdo, Čadinje (Prijepolje)

U nazivu ovog prostora sureće se sufiks "ova" što ukazuje da je naziv
formiran po principu označavanja pripadnosti nekome. Naime, naziv
ovog lokaliteta formiran je od starog muškog imena Ikan. Ovo
muško ime, koje je neslavenskog porijekla, potvrđeno je u XV
stoljeću u jednom katastarskom defeteru za oblast Brankovića
(Kosovo), u kojem se navodi Božidar sin Ikca303. Muško ime Ikan
izvedeno je od grčkog ikon - ikona, dok je balkanski grecizam,
deminutivno ikonica, poslužio za formiranje ženskog imena
Ikonija304. Prema tome, nazivom Ikanovac označen je prostor gdje
živi Ikan, odnosno prostori koji je Ikanovo vlasništvo, Ikanov posjed.
Irići, zaselak, Jabuka (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta izveden je od muškog imena Iri, odnosno
muškog imena Irac, koje predstavlja hipokoristik od imena Iroslav ili
Iraklije305. Potvrdu ovog starog muškog imena susrećemo u
Hercegovačkom defteru iz 1477. godine u kojem je, kao stanovnik
nahije Ljuboviđa, u jednoj skupini Vlaha upisan Obrad sin Irca306. U
300
301
302
303
E. Kovačević - Oblast Brankovića, Turski katastar. popis iz 1455.godine, OIS,
1978.god, str. 29, 109
304
305
306
ovom hercegovačkom defteru upisano je i to da navedena skupina
Vlaha, sa svojim stadima, ljeto provodi na prostorima današnje
Kamene Gore i Jabuke. Zbog toga je ovaj u defteru upisani Irac,
vjerovtno rodonačelnik današnjih Irića koji takođe žive u zaselku
Irići, na Jabuđ.
Samo ime Irac izvedeno je od riječi ira - uštavljena ovčija koža, a
ova riječ je označavala i ovcu i ovčara 307. Odatle muško ime Irac
koje označava ovčara, a Irići su potomci tog Irca. Također, sa riječju
irh, irha, od koje je izvedeno i ira, označavalo se nešto u vezi sa
kožom i sl.308.
Irino brdo, zaselak, Otilovići (Pljevlje)

Vidi "Irići"
Ivanje, selo, Prijepolje

Naziv sela formiran је od riječi iva - vrsta vrbe. VeIiki dio
današnjeg ivanjskog роlја u prošlim vaktovima је plavljen vodama
Lima ра је taj prostor bio pogodan za rast "iva" - vrba. Zbog tog је
takav prostor i označen kao "ivanje". Na isti način su formirani neki
drugi toponimi kao što је "Lomanje"-prostor na desnoj strain Lima u
Zalugu sa gustim ivama kod kojih je granje polomljeno.
Rsprostranjenost "iva" bila је uzrokom nastanka toponima kao što
su "Ivik, Ivovik, Ivljak".
Međutim riječju Ivanje označavalo se i ono što pripada (svetome)
Ivanu.309 S obzirom da su na prostoru današnjeg Ivanja otkopani
temelji stare crkve moguće je da je ta crkva bila posvećena sv.
Ivanu pa da je po tome i cijeli prostor označen kao Ivanje.
Ivljak, livada, Obarde (Pljevlje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od termina iva - vrsta vrbe. Pošto
je na ovom prostoru bilo više iva, to je on po njima i označen.
Izbičanj, selo, Prijepolje

Iako su na prostoru ovoga sela pronađeni materijalni ostatci iz
antičkog (rimskog) vakta, najstarije spominjanje ovoga sela u h
historijskim dokumentima nalazi se u hercegovačkom defteru iz
1477. godine. U tom izvoru upisano je mjesto Izbično, kao prostor na
kojem zimu provodi više skupina Vlaha sa svojim stadima, odnosno
sa svojom stokom. Znači, u tom periodu Izbičanj nije bio stalno
naselje, nije još bio selo, nije imao stalnih stanovnika, već je samo
sezonski, u toku zime, naseljavan od strane nomadskih Vlaha. Ovi
307
308
309
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. knj IV str. 108
Vlasi su ljeti boravili u visočijim oblastima (Babine, Pobjenik,
Jabuka...), a zime su, sa svojom stokom, provodili u Izbičnju i na
ostalim nižim prostorima. Zato je u ovm defteru iz 1477. godine
Izbičanj označen kao mjesto, a ne kao selo.
Naziv sela mogao bi se vezati za tu sezonsku, povremenu,
naseljenost. Naime, terminom izbivati, izbivanje označava se
odsustvo sa nekog mjesta310. Gore pomenute skupine Vlaha veći broj
zima, kroz više generacija, provodile su na prostoru današnjeg
Izbičnja, pa su zbog toga taj prostor, dok su u toku ljeta i jeseni
boravili u visočijim, planinskim, staništima, među sobom nazivali
kao Izbišno - naš stalni prostor odakle izbivamo, odakle smo odsutni.
Zbog toga je i u hercegovačkom defteru ovaj prostor i upisan kao
Izbično. Razlika imeđu glasova "č" i "š" je dosta mala, pa ih ni
osmanski popisivač u XV stoljeću nije mogao lahko razlikovati.
Ime sela moglo je biti formirano od riječi izba kojom je u prvo
vrijeme označavana manja koliba, a kasnije manja prizemna soba,
podrum ili manja prostorija za razne namjene311. Od riječi izba
izvedeno je izbište, izbišanj, odnosno izbičanj, u značenju kolibište,
prostor na kojem se nalazi više koliba. Pošto je ovo bio prostor za
zimski boravak skupina Vlaha, kao što potvrđuje hercegovački defter
iz 1477. godine, onda su na tom prostoru bile podignute izbe - kolibe,
koje su se razlikovale od poluzemunica kao preovladavajućih
stambenih objekata toga doba. Zbog toga je postojanje većeg broja
koliba, koje su bile kvalitetniji, objekti u odnosu na tada
preovladavajuće poluzemunice, na nekom prostoru bilo toliko važno
da je prostor po tome mogao biti i označen.
Jabuka, selo, Prijepolje

Najstarije spominjanje ovog sela u h historijskim dokumentima
nalazi se u hercegovačkom defteru iz 1477.godine, u kojem se
navodi mjesto zvano Jabuka, kao prostor na kojem, uz mjesta Babine
i Lešnicu, ljetuju nekolike skupine Vlaha, sa svojom stokom 312. Iz
ovog zapisa se zaključuje da je Jabuka u ovom periodu, bila ljetnje
stanište Vlaha koji su ovdje samo sezonski, tokom ljeta, boravili,
odnosno, na ovom prostoru tada nije bilo stalnog stanovništva.
Interesantno je da se među pripadnicima ovih skupina Vlaha, koje
tada borave na prostoru Jabuke, u defteru navode i oni po čijim
imenima su formirana kasnija patronimična prezimena, naprimjer:
Batrić sin Hrelje, Črne sin Hrelje313. Od muškog imena Hrelja
nastalo je i patronimično prezime Hreljić, a familije sa ovakvim
310
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. knj IV, str.137
311
312
Poimenični popøUŽÿ., str‹p46
313
Poimenični popis...205 str. 46
prezimenom i danas žive na prostoru Jabuke, stim što oni svoje
prezime izgovaraju kao Reljić zbog poznatog gubljenja glasa "h" kod
srpskog stanovništva.
Ime sela je izvedeno od staroslavenske riječi jablko, jabloko, kojom
je označavana neka oblina314. Odatle je nastalo značenje ove riječi u
bosanskome jeziku, kao i u jezicima Bosni susjednih naroda, gdje se
terminom jabuka označava svaki obluk, odnosno svaka oblina315.
Brojne su jezičke izvedenice od termina jabuka, naprimjer pridjevi:
jabukast, jabukov, jabučan, koji pokazuju obluke, odnosno, koji
ukazuju na nešto okruglo, zaobljeno. Znači, na ovom prostoru
današnjeg sela Jabuke, terminom jabuka označena su zaobljena
uzvišenja u reljefu, a ona su brojna na cijeloj ovoj kraškoj površi.
Jaričište, livada Gostun (Komaran)

Jarčište, livada, pašnjak, Zalug (Prijepolje)
Nazivi oba ova lokaliteta formirana su od terimina jari - koji se sije u
proljeće, za razliku od ozimi - koja se sije u jesen, pred zimu.
Kvalitet zemljišta na ovim lokalitetima, a posebno njihov topografski
položaj, je takav da se na njima sijalo na jar, odnosno, u proljeće316.
Po tome su oni i označeni kao Jarčište - proljećna sijališta
Jatara, livada, Vrbovo; Jatare, livade, Hisardžik

Nazivi ovih lokliteta formirani su od riječi jatara – vrlo mala seljačka
kućica.317 Pošto su se na ovom prostoru nalazile takve kućice onda je
prostor po tome i označen.
Jelah, livada, V. Župa
Jelah, njiva, livada, Zalug
Jelah, proplanak, Komaran
Nazivi svih ovih lokaliteta formirani su od riječi joha - vrsta
listopadnog drveta iz porodice breza (Alnus glutinosa) 318. U
staroslavenskom govoru za drvo johu postojao je naziv jelša. Ovaj
stari slavenski termin i danas je prisutan u govoru stanovništva
sjeverne Hrvatske. Zbog toga su prostori gdje je, kao šuma, rasla
joha - jelša, bili označeni kao jelašje319. Takav prostor, gdje rastu
jelše, bošnjačko stanovništvo je imenovalo kao Jelah. Srpsko
stanovništvo ovaj naziv izgovara kao Jelav, zbog poznatog
izostavljanja glasa "h" ili njegove zamjene sa galsom "v, k...". Svi
ovi lokaliteti uglavnom su sa vlažnim zemljištem ili su pored
vodenih tokova, jer na tim lokalitetima raste jelša - joha.
314
S. Petković - Citir. dijelo, str. 114
315
316
R.Jovanović -Citir. dijelo, str. 748
317
318
A. Isaković - Citir. dijelo, str. 192; Vuk K. - Citir. dijelo, str. 355
319
Vuk K. - Citir. dijelo, str. 363, 366
Jelasi, šuma, Potok (Komaran)
Jelasi, šuma Kamena Gora
Vidi "Jelah"
Jelav, livada, Osoje (Prijepolje)

Vidi "Jelah"
Jevac, brdo, Kašice

Ime ovog lokaliteta formirano je od termina jêk - kratak oštar zvuk
koji se razliježe, koji odjekuje, obično pri dozivanju na daljinu. Od
ovog termina je izvedenica jčka - odbijanje valova zvuka ili glasa u
prirodi, a čuje se kao ponavljanje. Zbog topografskih odlika reljefa
na ovom prostoru se upravo čula jeka zbog čega je on označen kao
Jekac u kasnijem izgovoru Jevac. Ispod ovog brda nalazi se zaselak
Podjevac, što je zapravo Podjekac - prostor ispod brda na kojem se
čuje jeka.
Johovac, njiva, Brvine (Komaran)

Nazivi ovih lokaliteta izvedeni su od termina joha - vrsta listopadnog
drveta320. Zbog toga su prostori sa šumom johe označeni kao Jošik -
johin gaj321, Jošje, Jošlje, Jošljak...
Jošje, šuma, Ratajska (Prijepolje)

Vidi "Johovac"
Jošlje, šuma, Brvine, (Komaran)
Jošlje, livada, šuma, Karoševina
Vidi "Johovac"
Kaćevo, selo, Prijepolje

Najstariji historijski dokument u kojem se spominje Kaćevo je
hercegovački defter iz 1477. godine, u kojem je zabilježeno: Mezra
Kaćevo, pusta, osim mezre Dondur...322. Termin mezra označava
pusto selo, ali u kojem su vidljivi tragovi ranije naseljenosti,
mezarluci, ruševine stambenih objekata i sl. Iz ovog zapisa se
zaključuje da je prostor Kaćeva naseljen znatno prije XV vijeka.
Istovremeno, ovaj zapis je jedini primjer opustjelog sela u
prijepoljskom kraju, u vrijeme ovog osmanskog katastarskog popisa
stanovništva i naselja. U ovom defteru ima više upisanih pustih sela,
u drugim dijelovima tadašnje Bosne, ali na prostoru prijepoljskog
kraja Kaćevo je jedino selo koje je tada bilo pusto.
320
321
322
Ime sela je moglo biti formirano od starog muškog imena Kać i
sufiksa "evo" kojim se označava pripadnost. Odatle: Kaćevo - prostor
koji je Kaćevo vlasništvo, prostor gdje živi Kaćo. Ovo muško ime
Kać historijski je potvrđeno u osmanskim katastarskim defterima,
kao što je to slučaj u defeteru za oblast Brankovića iz 1455. godine, u
kojem se navodi Đurko sin Kaća323. Samo ime Kać predstavlja
hipokoristik, ime od milja, a formirano je od starog slavenskog
termina kaćiti, kaćiti se - kititi se324. Prema tome ime Kać ima
značenje nakićeni, kićenik. Interesantno je da je muško ime Káćo i
danas prisutno među bošnjačkim stanovništvom Sandžaka, kao i
žensko ime Káća.
Kablja Glava, šuma, Mrčkovina (Prijepolje)

Postoji mogućnost da je izvorni oblik ovog naziva bio Kavlja glava,
pa je u kasnijem izgovoru glas "v" zamjenjen glasom "b". U tom
slučaju naziv je formiran od rječi kava, kavad - rujevina, bilje crvene
i ružičaste boje, koje se ranije puno koristilo za bojenje tkanina i sl.
Kavlja Glava je onda brdo na kojem ima puno kavadi.
Kadinjača, izvor, Toci (Prijepolje)

Termin kaditi u crkvenom govoru označava ceremonijal osvećenja
vode, prekadu, propovjed i blagosiljanje325. Ako se kod ovog izvora
vršio neki od vjerskih obreda sa kađenjem vodice ili se voda ovog
izvora upotrijebljavala za kađenje, onda je izvor po tome mogao biti
označen kao Kadinjača.
Kakrica, ornica, Džurovo
Ime ovog lokaliteta predstavlja vrijedan jezički raritet jer jeformiran
od staroslavenskog termina kakrik –vrsta hrasta IQuercus pubescens
Willd)326. U primorskim dijelovima ovu vrstu hrasta nazivaju sitna
granica, magaričar.
Kalokinje, šuma, Taševo

U osnovi ovog naziva nalazi se riječ kalo – blato.327Od ove osnove je
i riječ kaloka sa kojom se označavao zablatnjen, kaljav prostor. 328
Pošto je na ovom prostoru u Taševu bilo puno kala, kaloka, blata to
je on po tome i označen. Ovaj toponim predstavlja jezički raritet.
Kaludre, širi prostor između Kučina i Džurova
323
E. Kovačević-Citir. dijelo, str.260
324
P. Skok - Citir. dijelo, II, str. 11
325
R. Jovanović -Cit. dijelo, str. 327, Vuk. K. - Citir. dijelo, str. 246
326
327
328
Naziv ovog prostora mogao je biti formiran je od riječi kal, kalo -
blato329. Od ovog termina su izvedenice kaluža, kaljuža. Pošto je na
ovom prostoru, preko kojeg vodi put između ova dva sela, na većoj
dužini, u toku cijele godine prisutno blato, kaluža, to je prostor po
tome i označen kao kaluže, kaljuže. Ovaj oblik naziva kaludre
vjerovatno ukazuje na znatnu jezičku staros ovog imena, odnosno, on
predstavlja leksički raritet.
Postojao je termin kaludrica sa kojim se označavala kaluđerica. 330
Moguće je da ovaj naziv ima neku vezu sa riječju kaludrica-
kluuđerica.
Kamare, livada, Zvijezd (Prijepolje)

Riječju kamara označava se hrpa, gomila ili svod331. Pošto su se na
ovom lokalitetu nalazile kamare, vjerovatno gomile od kamena koji
je sakupljen trijebljenjem livade, to je onda prostor po tome i
označen. Ove kamare mogle su biti neke stare grobnice ili neka
manja prirodna uzvišenja u obliku svoda, luka.
Kamena Gora - selo, Prijepolje

Naziv ovoga sela formiran je od dvije riječi: kamen i gora. Pošto
termin gora označava šumu, planinu, to bi naziv Kamena Gora onda
značio šuma, planina, na kamenu. I zaista, cijela teritorija ovog
prostranog planinskog sela nalazi se na krečnjačkim stjenama, koje u
pojedinim djelovima formiraju strme krečnjačke odsjeke.
Selo, Kamena Gora, je mlado po postanku jer je formirano tek u XIX
stoljeću, doseljavanjem stanovništva iz Crne Gore i Hercegovine. Do
tada ovaj prostor je služio za sezonsku ispašu. Tako i hercegovački
defter iz 1477. godine bilježi da jedna skupina Vlaha, koja zimuje u
dolini rijeke Ljuboviđe, ljetuje sa svojom stokom na nekoliko
visočijih lokaliteta, a jedno od njih je Jelenjak332. Jelenjak je danas
prostrana livada u šumovitom dijelu Kamene Gore. No, iako je selo
mlado po postanku jedan njegov dio je naseljen još u XV stoljeću, a
vjerovatno i prije toga. Naime, pomenuti hercegovački defter, iz
1477. godine, bilježi da je tada bio naseljen prostor Sadi, a danas je
to jedan dio Kamene Gore (Pod slovom "S" vidi objašnjenje o
Sadima).
Kapeš, livada, Mioska

Naziv ovog lokaliteta pripada grupi jezičkih rariteta na prostoru
Sandžaka, odnosno grupi starijih, izuzetno vrijednih i važnih, naziva.
329
330
331
A. Isaković - Citir. dijelo, str. 199; Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU,
1935. god. knj III str. 788
332
Formiran je od sroslavenskog termina káp - idol, koji sa izvedenicom
ište - kapište, označava i oltar, žrtvenik333. Međutim termin kapište, u
staroslavenskom govoru označavao je i paganski hram, odnosno,
nepravoslavnu crkvu334. Od riječi kapište u izgovoru je formiran
kraći oblik kapeš. Ovaj naziv ukazuje na naseljenost nepravoslavnog
stanovništva na ovom prostoru. Pošto su u Mioskoj i još nekim
okolnim lokalitetima otkrivene skupine stećaka po tome se
zaključuje da su Bogumili naseljavali ovaj prostor. Po njihovoj
bogomlji, koja se u staroslavenskom jeziku pravoslavnog življa zvala
kapište, kapeš, a koja se ovdje, u Mijoskoj, nalazila, označen je i ovaj
lokalitet.
Karanov krš, brdo, Komaran

Naziv ovoga prostora, na čijem kraju se susreće sufiks "ov", ukazuje
na to da je formiran po principu označavanja pripadnosti. Naime, od
slavenske riječi kar, karnuti - vatra, garište, žar, ugljen335, izvedeno je
straro muško ime Karan kojim je označena crna, garava ili pak
vatrena, hitra, osoba. Historijsku potvrdu ovog starog muškog imena
Karan susrećemo u hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem
se u jednoj skupini Vlaha, koja je tada boravaila u nahiji Mileševa,
navodi Karan sin Radaka336, a u drugoj skupini Vlaha Radonja sin
Karana337. Osoba sa imenom Karan boravila je duže vrijeme na
ovom prostoru u Komaranu ili je bila njen vlasnik. Po imenu te
osobe označen je i ovaj prostor.
Karanovac, pašnjak, Vodice (Stranjani)

Vidi "Karanov krš"
Karaula, selo, Prijepolje

Naziv sela je formiran od riječi karaula - stražarnica. Ta karaula na
ovom prostoru podignuta je pri kraju 19. vijeka, kada su ovi krajevi
bili pogranični djelovi Osmanske imperije prema Austro-Ugarskoj
carevini koja je u dolini Lima imala stađonirane svoje vojne
garnizone. Temelji te karaule u kasnijem periodu poslužili su za
podizanje džamije, koja je srušena tokom II svjetskog rata, a na tom
mjestu danas ne pčodignuta nova džamija
Karin, zaslak, V.Župa (Prijepolje)
333
334
335
R. Jovanović - Cit. dijelo, str. 614
336
337
U popisu naselja i stanovništva Hercegovačkog sandžaka, kojem je
pripadao i ovaj dio Sandžaka, iz 1477.godine, zapisano je sljedeće:
Selo Karino...pripada Mileševu, domova 14338. Iz ovog zapisa se vidi
da je, u periodu kad selo V. Župa, kojoj danas pripada Karin, nije još
bila formirana kao selo, Karin imao 14 domova.
U dokumentima iz XV i XVI vijeka zabilježeno je muško ime
Karin.339 Ako je na ovom prostoru boravila osoba sa takvim imenom
moguće je da je prostor po njoj i označen. Staroslavenskom riječi kar
označavana je vatra, žar, garište, ugljen340, pa je terminom karin
mogla biti označena paljevina, zgarište. Na taj način označen je
prostor koji je paljenjem šume raskrčen i pretvoren u poljoprivredno
zemljište, tj. naseljen.
Karoševina, selo, Prijepolje

Najstarije historijsko spominjanje ovog sela nalazi se u
hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem je zabilježeno: Selo
Karoševina, timar ćehaje Hamze, posadnika tvrđave Mileševa...341.
Karoševina je, te 1477. godine, imala 8 domova. U ovom
hercegovačkom defteru, dalje je zabilježeno, da se u selu nalazi
livada Golučevina čiji prihodi se posebno knjiže. Danas je to zaselak
Galočevina.
Ime sela formirano je od riječi kariševina koja je izvedena od riječi
karišik - izmiješan, pomiješan; smjesa, mješavina; smjesa žita,
napolica: pola ječma pola raži i sl 342. Na ovom prostoru, koji je
krčenjem oslobođen od šume polovinom XV vijeka, sijana je
kariševina, mješavina različitih žita, najčešće ječma i raži. Po tome je
prostor i označen.
Karvale, dio sela Zastup (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi karva - prečaga343. Ovaj
termin danas se čuje u govoru stanovništva na prostoru Hercegovine
gdje se za prečage na lotrama, koje služe za transport sijena, kaže
karve. Na ovom prostoru nalazi se više izduženih kosa, odnosno,
teren je izrazdvajan niskim kosama koje liče na prečage, na karve, pa
je po tome i označen kao Karvale.
Karvalište, šuma, Dobrinje (B. Polje)

Vidi "Karvale"
338
339
340
R.Jovanović-Citir. dijelo, str. 326
341
342
343
Kašan, prostor između Kaćeva i Mileševa Dola
Naziv ovog prostora pripada grupi starijih naziva, pa je zbog toga
ovo još jedan od sandžačkih jezičkih rariteta. Od praslavenske riječi
kaša izvedeni su pridjevi: kašan, kašičan, kašiji - čorbast; raskvašen,
blatljav344. Od riječi kaša formiran je i glagol kašati se-valjati se u
blatu.345 Prema tome riječju kašan označen je blatnjav prostor.
Kašice, selo, Prijepolje

Najstrarije historijsko spominjanje ovog sela nalazi se u
hercegovačkom defteru iz 1477. godine u kojem je zabilježeno: Selo
Kašice, timar spomenutog (Širmerda iz Izdina, posadnika tvrđave
Mileševa), sa hasa miralema, pripada Kričkoj...346. U ovom izvoru
dalje je zabilježeno da su Kašice, te 1477. godine, imale devet
domova. Iz ove činjenice se zaključuje da su Kašice, kao selo,
formirane oko 1470. godine.
Naziv sela je formiran od riječi kašan-blatnjav347. Na širem prostoru
ovog sela, na više mjesta bilo je više manjih blatnjavih površina pa je
prostor po tome i označen kao Kašice.
Kaštelja, pašnjak, Orahovac (Rogušje)

Nazvi ovoga toponima pripada grupi starijih naziva, pa time onda i
grupi sandžačkih jezičkih rariteta. Ovaj naziv je izveden od
staroslavenskog termina kàštelj kula, bedem, grad, tvrđava348. U
osnovi ove riječi je latinska, italijanska riječ castello, castellum koja
se u govoru stanovništva u jadranskom primorju izgovara kao kaštio,
kašteo a u središnjim dijelovima Balkana ona ima oblik katelj. 349 (За
градь и за каштеље – Мон. серб. 523, 1480. гod.; Biraj hata koga
tebi drago, / siguraj ga dobro u kaštelju – Nar. pjesma)350
Pošto se na ovom prostoru današnjeg sela nalazilo više kaštelja, kula,
bedema ili utvrda, onda je prostor po tome i označen kao Kaštelja.
Kave, livada, Slatina (Oštra Stijena)

Nizu starijih naziva, odnosno, nizu sandžačkih jezičkih rariteta
pripada naziv i ovoga toponima. Formiran je od riječ kâva-kamenik,
čvrsto kamenje rastureno na nekom prostoru (U Debelom Brdu
344
345
346
347
348
P. Skok - Citir. dijelo, II, str. 58; P. Skok - Citir. dijelo, str. 60
349
350
prava je kava od ploča)351. Pošto je na ovom lokalitetu bilo puno
čvrstog kamenja, stijena to je on po tome i označen.
Istoimeni toponim, Kave, postoji i u opštini Foča (selo Slatina).
Kavčice, brdo, Jabuka (Ražano Polje)

Vidi "Kave"
Kečevnice, livada, Gurdići (V. Župa)

Riječju kèčene, kèčenje označavalo se dijelo kojim se kèči a riječ
kečiti je imala značenja: biti, tući, hvatati na pr. loptu što je drugi
igrač bacio, mučiti se i nešto nositi u naručju. 352. Naziv ovog
prostora mogao je biti formiran po nekoj od ovih radnji koja je bila
karakteristična za ovaj prostor.
Međutim, uzvikom keč, keč! dozivaju se, tjeraju se koze, a jedan od
naziva za kozu je keča.353 Prema tome, ime ovog prostora mogao je
biti formirano po tome što je ovo bio prostor za ispašu keča-koza.
Klačina, livada, Podjasen (Brodarevo)

Ime ovoga prostora formirano je od riječi bosanskoga jezika klačina
- kreč, krečana354, a ovaj termin danas je prisutan u govoru
stanovništva Hercegovine i nekih drugih djelova Bosne.
Klašnica, pašnjak, Gojakovići (Komaran)
Naziv ovog lokaliteta predstavlja još jedan od jezičkih rariteta i
starijih naziva na prostoru Sandžaka. Formiran od riječi klàsti,
kládem, kláditi-teći, ispuštati, točiti ali slabim intezitetom (Što polje
donosi i što zemlja klade.355 Ako je na ovom prostoru voda kladila,
polahko isticala i pravila baru, blato na većoj površini onda je prostor
po tome i oznčen.
Klečje, zaselak, Kamena Gora

Klečje, šuma, Zvijezd (Prijepolje)
Klečje, pašnjak, Potok (Brodarevo)
Nazivi svih ovih lokaliteta ukazuju na jednu staru slavensku riječ
koja se danas ne susreće u konverzaciji. Radi se o riječi klečka kojom
je označavano nisko račvasto drveće, odnosno, nisko razgranato
rastinje kao što je kleka356. Znači, klečje je prostor obrastao ovakvim
rastinjem.
Kocelj, šuma, Drenova

351
352
353
354
355
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. knj IV, str. 41
356
Naziv je formiran od staroslavenske riječi kocelj - tvrdoća, tvrđa,
tvrdina357. Prostor na kojem je tvrda zemlja ili tvrdo kamenje
označen je ovim terminom. Na taj način nastao je veći broj toponoma
sa imenima "Koceljevo, Koceljeva..."
Međutim, riječju kocelj označavao se kraj nečega, rep…358 Ako je
ovaj prostor bio na kraju neke parcele ili je bio izdužen ”kao rep”
onda je po tome mogao biti i označen.
Kolokinje, livada, Dubravčići (Hrta)

Vidi "Kalokinje"
Kolovrat, prigradsko naselje, Prijepolje

Ime ovog prostora formirano je od dvije sveslavenske i praslavenske
riječi: kolo - krug, točak i riječi vort - vratiti se, vraćati se, od koje je
izvedeno značenje vrat, vraćanje. Znači kolovrat je vraćanje u krug,
vraćanje u nazad, vrtlog, čevrntija, ušće, uspor359. Na ovom prostoru
se rijeka Seljašnica ulijeva u Lim pa se na tom ušću obrazuje velki
kolovrat, po kojem je cijeli ovaj prostor i označen.
Kom, livada, Kaćevo; Kom, dio sela Krnjača

Nazivi ovih prostora formirani su od starog praslavenskog pridjeva
kom-strmo, visoko360. Ovim terminom, koji je bio karakterističan za
govor katločkog stanovništva, u staroslavenskom jeziku označavano
je brdo, uzvišenje i svaka neravnina, uopšte.
Komaran, kraj između Prijepolja i B.Polja

U jednom od svojih lingvističko-onomastičkih istraživanja dr. Alija
Džogović je utvrdio da je naziv Komaran nastao po tome što su ovaj
prostor, kao i neke druge prostore na Balkanu, naseljavali Kumani-
Komani. Prostori gdje su oni bili naseljeni označeni su kao
Kumarani, Kumaran. Današnji naziv ovih prostora Komarani,
Komaran nastali su zamjenom vokala U:O a ovi vokali su i najbliži
po zvučnosti361. Zamjena vokala U sa vokalom O nastala je u
izgovoru staroslavenskog stanovništva koje je na ove prostore
doseljeno nakon potiskivanja i asimilacije Kumana-Komana. Da je
prostor današnjeg Komarana označen po Kumanima potvrđuju i
357
R.Jovanović -Citir. dijelo, str. 476
358
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. knj IV, str. 139
359
R.Jovanović -Citir. dijelo, str. 670; P. Skok - Citir. dijelo, II, str. 12; Vuk K. - Citir.
dijelo, str. 406
360
361
Dr. Alija Džogović, Tragovi nekih mitova, predanja i vjerovanja tursko-mongolskih
naroda iz predosmanskog perioda u tradiciji Bošnjaka, Almanah br. 35-36,
Podgorica 2006. god. str. 8
nazivi Kumanička klisura i manastir Kumanica u dolini Lima između
Brodareva i Bijelog polja na koje se i nadoveziej prostor nekadašnjeg
Kumarana a današnjeg Komarana. Po imenima starih naroda
označeni su i prostori u susjedstvu Komarana: Mataruge-po
Matarugama, Obarde-po Obardima, Mijani-po Mijanima. I ova
činjenica ide u prilog tvrdnji da je i prostor Komarana, Komarani
imenovan po Kumanima, Komanima.
Ime ovog starog naroda očuvano je u nazivima Kumanovo u
Makedoniji, Comăneşti u Rumuniji, Komana u Bugarskoj.
Kumanovo, veći predio na Kosovu polju tako nazvano po Kumanima
koji su ovdje naseljeni za vrijeme srpskog vladara Milutina, možda i
ranije, kao plaćeni vojniđ, Kumanica-veći prostor kod Plava u Crnoj
Gori (prigradsko naselje iznad Plavskog jezera) a ovdje je sačuvano
predanje da je ime prostora nastalo od imena nekog starog naroda
koji je ovdje živio, Komina-predio i selo kod Pljevalja, Kuman-tri
imena zabilježena u Žičkom natpisu, Komarani-prostrano selo kod
Nove Varoši.362
Crnogorski lingvista Radomir Ilić smatra da naziv Komaran vuče
korijen od spoja prvog prefiksalnog elementa ko i staroslavenskog
pasivnog participa preterita мьарьнь (mьarьnь) od intrazitiva
мьртиь (mьrьti)-tamnjeti, crnjeti. (Ко)мьрьнь > (ко)марен >
Комаран > Комарани │(Ko)mьarьnь > (ko)maren > Komaran >
Komarani│...na kraju Maren znači tamni predio a Komaran – znači
sličan Marenu, tj. kao Maren.363
R. Ilić dalje iznosi mogućnost da je naziv Komarana formiran na
osnovu položaja u odnosu na susjedne markantne reljefne objekte.
Pošto se iznad Komarana, na njegovoj jugozapadnoj strani nalazi
Crni vrh kao dominantan kompleks crnih, četinarskih šuma onda se
može pretpostaviti da je raniji naziv Crnog vrha bio Maren u
značenju tamni predio. Zbog toga, iznosi dalje R. Ilić, ”ime Komaran
predstavlja staru složenicu napravljenu od dva participska elementa
ko i maren. Prvi element ima upućivačko (prostorno, dod. F. Šantić)
značenje-okružen i to onim što označava drugi elemenat složenice.
(Okružen marenom=crnilom, dod. F. Šantić) Dakle: (Ko)maren
=okružen zacrnjenim ili tamnim, to jest u konačnici (Ko)marani =
predjeli okruženi dominantnim tamnim visokim kompleksima ili
brdima obraslim crnogoricom. Zaista je položaj navedenog prostora
između Brodareva i Bijelog Polja takav, tj. okružen visokim
kompleksima četinara: sa śeverozapada i zapada Crnim Vrhom i
vraneškim i prošćenskim brdima crnogorice, a sa śeveroistoka, istoka
362
.Alija Džogović, Citir. dijelo, str. 8
363
Radomir Ilić, Semantika starih slovenskih toponima crnogorskog śevera, Matica
crnogorska, Zima 2010, str. 100
i jugoistoka četinarskim tamnim uzvišenjima Jadovnika, Ozrena,
Mačkovica i bihorskih vrhova.”364
Međutim, u ovoj Ilićevoj pretpostavci o porijeklu imena Komarani,
Komaran nije jasno na osnovu čega se tvrdi da se prefiksijalnim
pridjevskim elemenatom ko označava prostor, odnosno na osnovu
čega se tvrdi da element ko ima upućivačko značenje: okružen?
U nazivu, složenici (Ko)marani, (Ko)maran drugi element maren
potječe od мьарьнь (mьarьnь) i ima značenje: zacrnjen, zatamnjen,
crni (vrh)365. Ako se prihvati da se prvim dijelom ovog naziva, ove
složenice, elementom ko označava prostor onda bi najlogičnije bilo
da naziv Komarani, Komaran ima značenje zatamnjeni, tamni, crni,
zacrnjeni prostor. Kad se prostor Komarana posmatra iz Brodareva,
iz doline Lima idući prema Bijelom Polju ili sa druge strane Lima iz
Stranjana, Mrčkovine... onda taj prostor zaista izgleda taman,
zatamnjen, zacrnjen zbog više razloga:
-zbog tamnih šuma koje su u prošlosti prekrivale cijeli ovaj prostor
-zbog nadmorske visine ovih prostora. Čitav ovaj kraj se nalazi na
znatno većoj nadmorskoj visini, izdižen je u odnosu na limsku dolinu
pa u svakoj prilici on posmatraču iz Brodareva ili iz doline Lima
izgleda taman, zatamlnjen, zacrnjen.
-Zbog expozicije ovog prostora. Kad se ovaj kraj posmatra iz doline
Lima, iz Brodareva, iz Stranjana, sa Jadovnika... on ima južni i
jugozapadni položaj. Sa iste te strane, sa juga i jugozapada u
najvećem dijelu godine dolazi i sunčeva svjetlost prema dolini Lima,
Brodarevu, Stranjanima, Jadovniku... Zbog toga posmatrači koji se
nalaze na ovim lokalitetima kad gledaju prema Komarnu oni taj
prostor vide zatamnjen, zacrnjen jer im sunčeva svjetlost „udara“ u
oči.
Poznato je da su topografski, hidrografski i svi drugi nazivi formirani
prema najbitnijim i najuočljivijim osobinama nekog objekta, nekog
prostora... U slučaju Komarana njegova nadmorska visina,
topografska expozicija i kompaktni šumski pokrivač mogle su biti te
nabitnije i najuočljivije osobine po kojima je ovaj prostor i imenova.
Zbog toga bi moglo biti prihvatljivo objašnjenje da je naziv Komaran
formiran od složenice (Ko)maran u značenu zatamnjeni, zacrnjeni
prostor.
Međutim, veća je mogućnost da je naziv Komaran formiran po
imenu starog naroda Kumana, Komana koji je u srednjev vijeku
živio na ovim prostorima. Prisustvo, življenje jednog naroda na
jednoj teritoriji, naroda koji se u cijelosti razlikuje od stanovništva na
okolnim prostorima, sigurno je najbitnija i najuočljivija osobina po
kojoj je ta teritorija mogla biti i označena.
364
Radomir Ilić, Ctr. dijelo, str. 100
365
Radomir Ilić, Citr. dj. str. 100
Najstarije spominjanje Komarana u h historijskim izvorima nalazi
se u jednom dubrovačkom dokumentu, datiranom sa 9. 07. 1392.
godine, u kojem se navodi da je Comarane supra Limum - Komaran
na Limu366 jedna od stanica dubrovačkih karavana kad se iz Bosne
ide dalje prema Srbiji. Tu u Komaranu bila je tada kuća nekog Pribila
Kućinića, vlastelina Vuka Brankovića (villam Pribilli Cuchnich,
hominis domini Volchi). Jedan od kasnijih pisanih pomena Komarana
potječe iz 1421. godine, kad seu jednom dubrovačkom dokumentu
navodi da Hlapac Stanković, sa svojim konjima, do Komarana treba
da prebaci 15 tovara tkanine - usugue od logum dictum Comarane,
sub teritorio domini Georgii Volcovich 367. Od svih mjesta u dolini
Lima u kojima su se zaustavljali dubrovački karavani, poslije
Prijepolja, u dubrovačkim dokumentima najviše se spominju
Komarani - kraj u dolini Lima.
Komine, pašnjak, šuma ( Taslidža)

Naziv ovog lokaliteta ukazuje na prisustvo Kumana, starog naroda
koji je bio prisutan na prostorima Sandžaka tokom srednjeg vijeka.
Današnji naziv „Komine“ nastao je od orginalnog naziva Kumine
zamjenom vokala U:O a ova dva vokala su i najbliža po svojoj
zvučnosti.
Konik, šuma, Zlatar
Naziv ovog prostora formiran je od staroslavenskog termina, kolnik -
kojim je označavan put za kola.368 Sama riječ kolnik ima svoj korijen
u riječi kolo - kolut, kotur, točak, a odatle i pridjev kolni - kolski.
Sama riječ kolnik danas je prisutna i u hrvatskom jeziku. U ovom
dijelu Zlatara postojao je kolski put, konik, pa je prostor po tome i
označen.
Konjska Glava, brdo, Stranjani

Naziv ovog lokaliteta nije formiran po izgledu brda, po tome što on
liči na konjsku glavu, kako bi se u prvi mah moglo zaključiti.
Terminom glava u prošlim vaktovima oznavano je brdo 369. Na ovoj
glavi, brdu, preko cijelog ljeta boravili su seoski konji, koji nisu
imali čobanina, već su bili odbijeni. Konji su ostavljani na slobodnoj
paši pošto u domaćinstvima nisu imali posla, nisu bili potrebni u to
doba godine. Prema tome, konjska glava je zapravo konjsko brdo,
brdo gdje borave konji.
Koprivna, selo (Prijepolje)
366
K.Jiriček - Citir.dijelo, II, str.225
367
Dubrovački arhiv - Div. Canc. 30, foll-124, 151, 152
368
369
Ovo selo je formirano u novije vrijeme (XIX stoljeće), jer ovakvi
prostori, u prvom redu zbog veće nadmorske visine, nisu imali stalnu
naseljenost. Tek povećanje stanovništva, posebno povećano
doseljavanje putem migracija, uslovit će da se ljetnje, katunsko,
stočarsko, naselje, kakvo je Koprivna dotad bila, pretvori u stalno
naselje. Ime sela je formirano od riječi kopriva, odnosno od pridjeva
koprivan, augmentativ na ina - koprivina370. Znači, ovo je bio prostor
na kojem je raslo više koprive nego na okolnim terenima.
Kosanica, selo (Pljevlje)

Naziv je formiran od riječi kosanica kojim je označena sjenokoša
odnosno livada kosnica, livada koja se kosi 371. Ovaj pojam kosanica
formiran je od imjenice kosa - halatka za košenje trave, apstrakt na
anica - kosanica. U periodu srednjeg vijeka, kad je stočarstvo imalo
izrazito nomadski i polunomadski karakter, površine koje su se
mogle kositi bile su dragocjene za zimsku prehranu stoke. Zbog toga
je neki takav prostor, gdje je bilo više livada za košenje, označen kao
Kosanica, kasnije Kosatica.
Kosatica, selo (Prijepolje)

Najstariji historijski dokument koji pominje selo Kosaticu je
hercegovački defter iz 1477. godine, u kojem se navodi: Selo
Kosatica, timar spomenutog dizdara, pripada Mileševu, domova
40...372. Iz ovog deftera se vidi da je Kosatica te, 1477. godine, imala
40 domova po čemu je tada bila jedno od najvećih sela u cijelom
Polimlju.
Ime sela je moglo biti formirano na osnovu reljefnih karakteristika
ovog prostora. Naime, širi prostor ovog sela sa skoro svih strana, a
posebno sa sjevera i sjeveroistoka, opkružuju planinske kose,
obronci Zlatara. Uz to, teren na kojem se Kosatica nalazi, reljefno je,
u obliku blaže kose, padine i u cijelosti je nagnut prema Kosaćanskoj
rijeci. Ovakvi tereni u srednjem vijeku označavani su terminom
kosanjica u značenju nagnut teren, padina, oko kojeg su planinske
kose373. U kasnijem periodu, glas "nj" je, radi lakšeg izgovora, a i
radi promjenje strukture stanovništva na ovom prostoru, zamjenjen
glasom "t", pa je dobijen današnji oblik imena Kosatica.
Naziv sela mogao je biti formiran po imenu rijeke Kosatice čije ime
je moglo biti formirano od staroslavenskog glagola kosati - mljeti,
370
371
372
Poimenični popis, str. 574
373
sitniti, sjeckati374. Pošto je na ovoj rijeci, u prošlim vaktovima,
sigurno bilo više mlinova koji su mljeli žito, jer se okolo nalaze
žitorodna sela, onda je rijeka po tome označena kao Kosatica -
mlinarica, meljarica... Po imenu rijeke i čitav prostor oko nje
označen je istim imenom. Glagol kosati i danas je prisutan u
hrvatskome jeziku.
Koševine, selo (Prijepolje)

Najstarije historijsko spominjanje ovoga sela nalazi se u
hercegovačkom defteru iz 1477.godiine, u kojem je upisano: Selo
Koševina, timar spomenutog (Turalije, imama tvrđave Mileševa),
pripada Mileševu375. Hercegovački defter iz 1477. godine dalje
bilježi da se u selu Koševina nalazi njiva zvana Stup, čiji prihodi se
posebno knjiže. Ova napomena je važna jer je bitna pri objašnjenju
imena sela. Naime, tokom srednjeg vijeka sve površine koje se oru i
siju nazivane su stupovi, a one koje su služile košenju bile su
koševine - od imenice kosa apstrakt na evina. Na taj način je nastalo i
ime ovoga sela.
Koštunac, livada, Ljeljenica (Babine)

Ime ovog lokaliteta formirano je od riječi bosanskoga jezika
koštunjav - koščat376. Na ovom prostoru bilo je više nekog rastinja
koje je imalo koštunjav plod, pa je prostor po tome i označen.
Kotroman, livada, V.Župa (Gurdići)

Naziv ovoga lokaliteta formiran je od muškog imena Kotroman.377
Osoba sa ovakvim imenom živjela je na ovom prostoru pa je lokalitet
po tome i označen
Kovačevac, selo, Prijepolje

Ovo selo je mlađeg postanka nego što su to njemu okolna sela.
Zaključuje se to po hercegovačkom defteru iz 1477. godine u kojem
je upisano nekoliko okolih sela, a nema naselja Kovačevac. Pošto se
u ovom defteru nalazi upisano selo Dumljani, vjerovatno da je
prostor današnjeg Kovačevca tada pripadao tom selu. Tek kasnije
prostor današnjeg Kovačevca bit će označen posebnim imenom.
Naziv sela mogao je biti formiran od termina kovati, ali je u svom
izvornom obliku ovaj termin glasio koveti i imao je značenje ratovati.
Kasnije se terminom kova označavao boj, udaranje, od čega je i
374
375
376
A. Isaković - Citir. dielo, str. 215
377
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. IV, str. 402
današnje značenje termina kovač, kovati. Iz ovoga se zaključuje da je
terminom kova-čevac mogao biti označen prostor nekog boja, neke
bitke.
U staroslavenskom jeziku postojao je termin kovnik kojim su
označavane dugačke međe koje razdvajaju neka zemljišta 378. Od
termina kovnik danas je velki broj izvedenica, pa je od njega mogla
nastati i ova kovačevac - prostor gdje je nekakva međa, između sela i
sl.
Kozomor, brdo, Jadovnik (Milešev Do)

Kozomor, brdo, Draževići (N.Varoš)
Ova dva naziva mogla su biti formirana od dvije riječi: koza i
morenje - umiranje. Po tome bi se dalo zaključiti da su terminom
Kozomor označeni prostori na kojima su koze morene, tj. na kojima
su koze crkavale. U prošlim vaktovima crkavanje koza bilo je vrlo
često krajem zime, pri pojavi jačih proljetnih mrazeva. Inače, tada su
koze preko zime boravile na otvorenim prostorima, na slobodnoj
ispaši. Zbog slabe zimske ishranjenosti i jačih mrazeva krajem zime
dolazilo je do morenja koza na terenima koji su posebno bili izloženi
mećavama i mrazevima. Takvi prostori su, zapravo, i gore označena
dva lokaliteta - Kozomori.
Kožalj, zaselak, Mrčkovina

Leksički gledano, postoji dosta sličnosti između ovog naziva i naziva
za planinu Ožalj, pa je prisutna i mogućnost da je naziv ovoga
zasijoka, Kožalj, formiran na isti način kao i naziv "Ožalj" (vidi)
Krajeva, dio sela Mataruge (Prijepolje)

Sufiks "eva" u nazivu ovoga prostora mogao bi ukazivati na to da je
ovaj naziv formiran po principu pripadnosti. Naime, još u 14.
stoljeću zabilježeno je staro muško ime Kraja, koje je izvedeno od
osnove kraj379. Također se u osmanskom popisu stanovništva i naselja
oblasti Brankovića (Kosovo), iz 1455. godine, nalaze upisani Krajko
sin Uselice, Krajko, došlac, Branko sin Krajka 380. U hercegovačkom
defteru iz1477. godine, u jednoj skupini Vlaha, koja boravi na
prostoru prijepoljskih sela Jabuke i Babina, upisan je Đurađ sin
Krajisava381. Prema tome, ovaj prostor na kojem je živio Kraja, koji
je bio u njegovom vlasništvu ili ga je on obrađivao, označen je kao:
Krajeva livada, Krajeva njiva... Naziv ovoga lokaliteta mogao je biti
izveden i od staroslavenskog termina krajac, s kojim se označavala
378
379
380
E. Kovačević - Cit. dije. str. 131
381
ivica382. Termin krajac izveden je od sveslavenskog i praslavenskog
sinonima kraj - svršetak, konac, finiš, kraj nečega 383. Pošto se ovaj
prostor nalazi na kraju sela Mataruge, odnosno, pošto je to bio kraj
naselja, šume i sl. onda je po tome mogao biti formiran naziv
Krajeva.
Krašljevići, zaselak, Dušmanići

U bosanskome jeziku prisutna je riječ kràsna, kojim se označava
halat kojim se krči šuma i vade panjevi, odnosno, trnokop 384.
Analogno tome, Krasljevići bi bili oni koji se bave krčenjem šume,
odnosno oni koji rade sa kràsnom. Međutim, u bosanskome jeziku se
nalazi i termin krasota - ljepota, koji je izveden od pridjeva krasan -
lijep385. Međutim, pridjev krasan i danas se na prostoru Like,
izgovara kao krašan. Od ovog pridjeva je nastalo i staroslavensko,
muško, ime Kraso, koje je zabilježno u h historijskim izvorima XIV
i XV vijeka. Tako je u hercegovačkom defteru iz 1417. godine, kao
stanovnik prijepoljskog sela Drenove, upisan Petko sin Krase386, a u
istom izvoru, u okolini Goražda upisan je Radosav sin Krase387.
Znači Krasljevići su potomci Krase.
Krávo, zaselak, V. Župa

Naziv ovog lokaliteta formiran je od termina kraviti, kravljenje -
kopniti, topiti se, odleđavati se. Na ovom prostoru se, zbog njegovog
prisojnog položaja, snijeg brzo, u rano proljeće, otopi - otkravi. Isto
to se dešava i u toku zime kad su topliji dani.
Krdžava, potok, Drenova

Stari slavenski termin krdža, krža označavao je divlju patku388 . Ako
su se na ovom lokalitetu okupljale divlje patke, on je i po tome
mogao biti i označen.
Krtoša, brdo, Orašac (Brodarevo)

Naziv ovoga lokaliteta je formiran je od riječi krtiti-lomiti, u komade
lomiti, mrviti.389 Na ovom prostoru krečnjačke stijene su izrazito
krhte, lahko lomljive, pa je zbog toga je teren na površini prekriven
komadima svukud rsturenog stijenja. Zbog te krhtosti stijena prostor
je i označen kao Krtoša.
382
Vuk K. - Citirano dijelo, str. 421
383
P. Skok - Citir. dijelo, II, str.176
384
385
386
387
388
389
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. V, str. 659
Krupničište, pašnjak, Brvine-Ivezići (Brodarevo)
Terminom krupnik označava se jedna vrsta žita, slična ječmu390, koja
je u prošlim vaktovima služila za ljudsku ishranu. I danas se ona sije
na nekim najneplodnijim površinama. Po sijanju ove žitarice,
označen je i ovaj navedeni lokalitet.
Krupovnice, pašnjak, Osoje
Vidi "Krupničište"
Kruševo, selo, Brodarevo

Komaran, koja se tada nalazila u sastavu Skadarskog sandžaka, a koji
se nalazi u skadarskom defteru, iz 1485. godine 391, nema upisanog
sela Kruševa. To znači da ono tada nije ni postojalo, kao naselje, pod
ovakvim imenom, odnosno, to istovremeno ukazuje na činjenicu da
je ovaj prostor naseljen tek u novije vrijeme, tokom XIX vijeka. Tako
kasno naseljavanje ovog prostora uslovljena je u prvom redu time što
je ovo kraška, krečnjaka, potpuno bezvodna površina, nepogodna za
život. Tek uslijed povećanog doseljavanja stanovništva, tokom 19.
vijeka, Kruševo je stalno naseljeno.
Ime ovog sela moglo je biti formirano od praslavenske i
staroslavenske riječi krušьcь- krúšac-komad, zno.392 Od ove osnove
su i riječi krúšiti-lomiti, kršiti, mrviti i krušenje-ono sa čime se kruši,
lomi, mrvi.393
Pošto je prostor Kruševa krečnjaka zaravan na kojoj je kamenje
krušeno, izlomljeno, isitnjeno na komade to je onda ovaj prostor po
tome i označen kao Kruševo-teritorija sa izlomljenim, sitnim
kamenjem i znastim pjeskom.
U nazivu ovog prostora susreće se sufiks "evo" s kojim se, pored
ostalog, kao i sa sufiksom "ovo", označava pripadanje nekome ili
nečemu. Na primjer: Tahir – Tahirevo-Tahirovo... U srednjem vijeku
zabilježeno je postojanje starog slavenskog imena Kruše, Krušo,
Krušc (Kruyšc). Sva ova imena izvedena su od imjenice kruh kao i
ime Kruhonja koje je zabilježeno u XI stoljeću 394. Istog su porijekla i
ruska imena Kruše, Kruš, Krušina395. I u osmanskom katastarskom
popisu stanovništva i naselja stanovništva hercegovačkog sandžaka,
iz 1477. godine, navode se Velimir sin Kruše, Vučerin sin Kruše,
390
391
S. Pulahu - Citir. dijelo, str. 81-94
392
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. V, str. 678, 679
393
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. V, str. 680, 682
394
V. Mažuranić - Prinosi za hrvatski pravopisni. rječnik, JAZU, 1908. godine, str.
429
395
N.Tripkov - Slovar drevnoruskih ličnih imen, Sankt Petesburg, 1903. godine, str.
212
Radosav sin Kruše396. U ovom hercegovačkom defteru, iz 1477.
godine, u jednoj skupini Vlaha koja, sa svojim stadima, ljetuje na
prostorima Kamene Gore, Komarana i Lekovine, navodi se i Mioša
sin Kruše397. Ako je prostor današnjeg sela Kruševa bio pasište za
stoku nekog Kruše onda je po njegovom imenu ovaj prostor i
označen kao Kruševo. Moguće je da je osoba sa imenom Krušo,
Kruše...bila prvi stalni stanovnik ovog prostora pa je po njoj prostor i
označen kao Kruševo.
Krvavac, zaselak, Komaran

Terminom krvavac označavao se ubojica, krvnik398, a terminom krviti
se označava se sukob, tuča, bitka. Prema tome, ovo je bio prostor
gdje su se češće dešavale neke tuče, gdje se često krvilo ili je na
ovom prostoru živio, boravio, nekakav krvavac - ubojica.
Kučin, selo, Prijepolje

Materijalni ostatci nađeni na prostoru ovog sela potvrđuju njegovu
ranu naseljenost, ali najstariji pisani hiostorijski dokument u kojem
se spominje ovo selo je hercegovački defter iz 1477. godine399. U
njemu je upisano da džemat Radiše, sina Vukašina... zimuje u
mjestima po imenu Izbično, Žoruhovo i Kučine. pošto je u ovom
zapisu naglašeno da se radi o mjestima, a time se označavao prostor
koji nije stalno naseljen, to ukazuje na činjenicu da u to vrijeme
Kučin nije imao stalnih stanovnika već su ga sezonski, tokom zime,
naseljavali Vlasi sa svojim stadima, spuštajući se sa visočijih,
planinskih, oblasti, tj. sa ljetnjih, katunskih, staništa.
Naziv ovog sela mogao je biti formiran od termina kučje, kako se i
danas u južnim djelovima Hercegovine (zaleđe Dubrovnika)
označava krupnije kamenje i stijene. Etimologija ovog naziva leži u
staroslavenskom nazivu kuk - veliki kamen. Od imenice kuk
augmentativ na "ina" - kučina - veliki kamenjar 400. Jedan lokalitet
kod Splita na kojem su ostatci kamenih razvalina i danas nosi naziv
Kučine. Znači, po kukovima - stijenama, mogao je biti označen i
prostor današnjeg sela Kučin.
Starom riječju kučast označavano je nešto što je nakrivljeno, savijeno
kao kuka.401 Od ove osnove je i riječ kúčiti-naginjati, kriviti. 402 Cijeli
396
Poimeni. popis..., str. 47, 48, 148
397
398
A. isaković - Citir. dijelo, str. 221
399
400
401
402
prostor ovog sela je kučast-nakrivljen, nagnut, svijen pa je po tome
prostor mogao biti i označen kao Kučin.
Ime sela može se vezati i za imenicu kučine kojom se označava
neobrađeno vlakno dobijeno preradom konoplje i lana. Međutim,
praslavenski i sveslavenski termin kučine, gen. kučina, plural kučine
i danas na prostoru zapadne Bosne i Like označava snop lana i
konoplje403. Prema tome Kučin bi mogao bitiprostor sa snopovima
konoplje i lana, odnosno prostor gdje se lan i konoplja uzgajaju.
Kako se na prostoru ovog sela nalazi veći broj močila (izvora), u
kojima su se konoplja i lan močili, moguće je i da su se konoplja i
lan sa okolnih prostora ovdje dopremali radi prerade, pa je i to
uslovljavalo da na ovom prostoru bude puno kučine - snopova
konoplje i lana. Pošto su se na ovim prostorima, na većim
površinama, uzgajali i prerađivali konoplja i lan, onda je, vjerovatno,
i proizvodnja kučine bila veća, pa se ona prodavala u susjednim
krajevima. Zbog toga je moguće da je ovaj prostor bio poznat po
proizvodnji kučine, pa je po tome prostor mogao biti i označen.
Kukanj, brdo i dio Drenove; Kukanj, selo, Pljevlje

Nazivi ovih lokaliteta formirani su od termina kuk - veliki kamen,
stijena i sufiksa "anj"404. Odatle Kukanj - prostor sa velkim
kamenjem, prostor sa stijenama.
Kukričje, šuma, Bukovik (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta predstavlja posebnu jezički vrijednost.
Formiran je od staroslavenskog termina kukrica s kojim je
označavano grmlje, odnosno, zapušteno i zakržljalo rastinje, dok se
terminom kukrika označavao crni grab405. Obadva ova termina i
danas su prisutna u govoru bošnjačkog stanovništva na prostoru
Komarana (Brodarevo).
Kulina, livada, Komaran; Kulina, brdo, Draževići

Nazivi ovih lokaliteta formirani su od riječi kula-kamena kuća406,
dok se sa kulina označavaju stare zidine od neke kule, manje tvrđave
i sl. U svakom slučaju na ovom prostoru su se nalazile kuline-zidine
od ranijih kula po čemu je prostor i označen .
Kumanica, zaselak, Gostun
403
404
405
406
P. Skok - Citir. dijelo, II, str.229
A. Isaković -Citir. dijelo, str.222
Na ovom prostoru tokom XIII—XIV vijeka živjeli su Kumani pa je
po njima ovaj prostor i označen. (Više o tome vidi pod odrednicom
Komaran)
Kunjak, livada, Ivezići

Naziv ovog prostora formiran je po tome što su se ovdje često
pojavljivale ili imale svoje stanište kune, životinje iz porodice
mačaka, čije krzno je cijenjeno.
Kurdelj, livada-šuma, Podjasen (Brodarevo)

Naziv ovog prostora predstavlja još jedan jezički raritet. Izveden je
od riječi kurlati - valjati, kolutati, kovrljati407. Preko ovog prostora
nešto se vljalo, drva, balvani, bujičarski potok i sl. pa je prostor po
tome i označen. Jedna ulica u Mostaru nosi naziv Kurluk po tome što
se kroz nju kurla naplavina.
Kuselj, brdo, Džurovo

Ime ovog prostora formirano je od termina kus - kratak, skraćen,
kusast, kusav a ima značenje komad, manji dio. 408 Ako je ovo brdo
neko kratko, kusasto brdo onda je prostor po tome i označen. Ako su
na ovo prostoru šuma, pašnjak ili njiva bili kratki, kusavi, onda je
ovaj lokalitet i po tome mogao biti označen.
Kuseljica, pašnjak, G. Drenova

Vidi "Kuselj"
Kuština, livada, Komaran

Ime ovog prostora formirano je od termina kuština-utrina, slab
pašnjak.409
Kutjević, livada, Divci

Termin kutjeti, kutiti imao je značenje šutjeti, biti zamišljen. 410 Osoba
sa ovakvim osobinama mogla je biti označena kao Kutjević. Po osobi
ovakvog imena mogao je biti označen i prostor gdje je ova osoba
živjela.
407
408
409
410
Riječju kût označava se, pored ostalog i dio površine, prostora,
odnosno zatureno, krajnje, sporedno mjesto, malo sakriveno
mjesto411. Takav prostor mogao je biti označen kao kutić, kutjević.
Lađana, zaselak, Taslidža

Ime ovoga prostora formirano je od termina ladanje, ladanja -
posjed na selu, seosko imanje onoga ko ne živi stalno na selu 412.
Pošto je ovaj prostor bio u vlasništvu nekoga ko nije živio na selu
onda je on po tome i označen.
Lađena, dio Zaluga (Prijepolje)

Vidi "Lađana"
Lađenin, livada, D. Babine (Rogušje)

Vidi "Lađana"
Lađište, livada, Gostun

Vidi "Lađana"
Lanište, livada, Karoševina (Prijepolje)

Lanište, livada, Podjasen (Brodarevo)
Veći broj lokaliteta, na širem prostoru Sandžaka, sa ovakvim
imenom, ukazuje na uzgajanje lana, jednogodišnje zeljaste biljke.
Lan, od koga se dobijalo tekstilno vlakno, bio je izuzetno važan za
izradu odjeće, a istovremeno njegovo sjeme je bilo vrlo ljekovito.
Uspjevao je, uglavnom na visočijim, neplodnijim terenima.
Lastva, šuma, Zastup (Brodarevo);

Lastva, pašnjak, Seljane (Prijepolje)
Lastva, pašnjak, Zvijezd (Prijepolje)

Nazivi ovih lokaliteta izvedeni su od korijena glagola laz-iti - krčiti
čumu. Korijen ovog glagola sa sufiksom "tva" daje oblik laztva,
lastva - krčevina413, manji prostor koji je krčenjem šume pretvoren u
obradivu površinu. Na prostoru Hercegovine i dalmatinskog primorja
terminoim lastva danas se označava malehan obradivi prostor, u
krševitim oblastima.
Lazovi, pašnjak, Zavinograđe (Brodarevo)
411
412
413
Ime ovog lokaliteta formirano je od termina laz - krčevina, manji
iskrčeni prostor414. Kako je na ovom prostoru bilo više manjih
krčevina to je on po tome i označen. Međutim, praslavenska i
sveslavenska imenica laz u izvornom obliku označavala je uski put
ili stazu kroz šumu, iskrčeno mjesto u šumi, pa je naziv ovoga
lokaliteta mogao nastati i prema tome.
Lemeš, livada, Kajevići (V. Župa)

Termin lemeš ima korijen u riječi leme - svjetlost415. Kako je ovaj
lokalitet u Velikoj Župi visoko iznad sela, onda taj prostor prvi bude
obasjan sabahskim suncem. Zbog toga je prostor i onznačen kao
Lemeš.
Lepeta, livada, Ivezići (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi lepetati - proizvoditi lepet,
proizvoditi šum; lepršati na vjetru, lelujati 416. Od ovog termina su
izvedenice lepetanje, lepet. Na ovom prostoru je nešto lepetalo, bilo
je stalno hučanje, vjerovatno zbog vjetra, pa je prostor po tome i
označen.
Liješće, šuma, Vrbovo (Prijepolje)

Naziv ovog prostora formiran je od riječi lijeska - vrsta listopadnog
drveta, odnosno, po ljeskovoj šumi koja je bila rasprostranjena na
ovom prostoru.
Lim, rijeka
Ovaj hidronim, odnosno, ime rijeke Lima dosad je objašnjavano tako
što je uzimana latinska riječ limes - granica, kao riječ po kojoj je,
navodno, i rijeka dobila ime. Naziv rijeke Lima formiran je, u
svakom slučaju, prije dolaska slavena na Balkan. Međutim, naziv
Lima je ilirskog porijeka. U današnjem albanskom jeziku susreće se
više riječi koje vode porijeklo iz ilirskog govora. Među njima je i
riječ ljum, ljumi (ljumë) - rijeka, vodeni tok, potok417. Glas "i" u
imenu rijeke Lima nastao je kasnije iz jery, pa je identifikacija
imena rijeke Lim sa albanskom riječi lum, lumi (lumë), koju je izveo
F. Miklošić u cijelosti tačna418. Nešto kasnije N. Jokl izvodi ime
rijeke Lim od indoevropskog korijena lei - liti, lijem, s tim što je, po
njemu, ovo značenje prenešeno u albanskom jeziku na riječ lumë -
414
415
416
417
P. Skok - Cit. dij. II, str.303, 309
418
F.Miklošić - Etymologisches Wörterbuch der slavichen sprachen", Beč, 1886.
godine
rijeka419. Međutim, više slavenskih lingvista nalazi da indoevropski
korijen lei, sa formantom "m", nije u vezi sa albanskom riječi lum,
lumi (lumë)420.
Zbog toga je zaključeno da je albanska riječ lum, lumi (lumë) ilirskog
porijekla421. Ovakav zaključak je logičan jer je, u prošlosti, Lim
cijeli svoj tok imao razvijen na prostoru Ilirije, odnosno, na teritoriji
koju su naseljavali Iliri. Pošto su i izvorište i gornji tok Lima na
albanskoj teritoriji, to je onda logično što je ovaj vodeni tok dobio
ime po albanskoj riječi lum, lumi. Potvrdu ovog izvornog oblika
imena rijeke Lim - Lum, imamo u jednom istorijskom dijelu
Konstantina Jiričeka. Naime, govoreći o granici između Rimske
imperije i Vizantije, ovaj historičar navodi da je ta granica bila na
prostoru između rijeka Iskra i Loma, odnosno , Ibra i Lima 422. Iz
iznešenog se zaključuje da je i ime rijeke Lima još jedan od leksičkih
rariteta sa prostora Sandžaka.
Liževine, potok, Đurašići

Starim terminom lišenie - oskudica, nedostatak423 označavana je i
povremena oskudica, nedostatak vode u ovome potoku. Naime, u
sušnim dijelovima godine ovaj potok presuši pa je po tome prostor
Lopar, livada, Taševo

Naziv ovog lokaliteta formiran je od imenice lopar - okrugla drvena
ploča s drškom (kratka drvena lopata) sa kojom se vadi hljeb iz
ognjišta ili zemljane peći ili se pak u njih stavlja 424. Ovaj prostor
svojim oblikom podsjeća na lopar pa je po tome i označen.
Lubine, livada, Komaran

Terminom lub, lubina označena je kora od drveta i to u prvom redu
jelova kora425. Ovom korom u prošlim vaktovima pokrivane su
kolibe, odnosno, kuće pa se takva kuća nazivla lubenjača426 .
Ako je na ovom lokalitetu bilo dosta šume od koje se uzimala lubina,
ili je bilo više lubenjača, onda je prostor po tome mogao biti i
419
N. Jokl - "Studinen zur Albanesischen etymologie und Wortbildung", Beč,
1911.godine
420
P. Skok - Cit.dij. II, str. 303, 309
421
Ć. Truhelka - "Les restes illyriens en Bosnie par", Paris, 1900. god.
422
K. Jiriček - "Furst. Bulgarien", str. 412
423
424
425
426
označen. Moguće je i to da se na ovom prostoru susreću polulučna
udubljenja, koja imaju oblik lubine, pa je onda prostor i po tome
mogao biti označen.
Lučice, selo, Prijepolje

Najstariji historijski dokument u kojem se spominje
ovo selo je hercegovački defter iz 1477. godine, u kojem se navodi:
Selo Lučica, drugi naziv Vičevo... pripada Mileševu 427. Uz pomoć
ovog izvora se zaključuje da su Lučice naseljene prije XV vijeka i da
su tada imale naziv Vičevo. Sufiks "evo", u tom starom nazivu
Lučica, ukazuje na pripadnost ovog prostora osobi sa imenom Vič,
odnosno to je bio Vičov posjed - Vičevo. Iznad ovog sela je i zaselak
Dečevo koji je pripadao osobi sa imenom Deč. Ime sela izvedeno je
od riječi luka - livada, ravnica, nizija, čistina428, a izvedenica lučice
označava više manjih luka.
Lugovi, livada, Kruševo

Paslavenski i sveslavenski termina lûg označavao je šumicu, gaj429.
Zbog toga se na širem prostoru Sandžaka, susreće veći broj toponima
koji u svojem korijenu imaju riječ lug. Pošto je na ovom prostoru
bilo više lugova, onda je prostor po tome i označen.
Lunjevac, pašnjak, Duraci (V.Župa)

Naziv ovog prostora mogao je biti formiran od praslavenskog
termina lunj kojim su označavane grabežljive ptice430. Od ovog
termina je izvedenica lunja, s kojom se danas u nekim krajevima
označava grabežljiva pernata divljač, orao, jastreb..., ali i druga
pernata divljač431. Ako se na ovom prostoru često pojavljivala ova,
grabežljiva, pernata divljač, koja je nanosila štetu, onda je prostor po
tomemogao biti i označen.
Lužine, livada, Kaćevo

Naziv ovog lokaliteta predstavlja još jedan od leksičkih rariteta sa
prostora Sandžaka. Formiran je od imenice lug - šumica, gaj, od koje
je izveden augmentativ na "ina" - lužina - šumetina - Pa uveče doru
u lužinu - nar. pjes432.
Ljeljenac, livada, Podjasen (Brodarevo)
427
428
429
430
431
R.Jovanović - Cit. dij. str. 573; Vuk K. - Citir. dijelo, str. 472
432
A. Isaković . Citir. dijelo, str. 234
Naziv ovog prostora je još jedan od jezičkih rariteta
Sandžaka. Naziv je formiran od riječi ljeljak - lješnik433. Ako je ovdje
imalo dosta lješnika, onda je prostor po tome i označen.
Ljeljenica, zaselak, Babine

Vidi "Ljeljenac"
Ljeskovac, selo, Prijepolje

Naziv ovog sela formiran je od riječi bosanskoga jezika, ljeskovina -
ljeskova šuma, a ovaj naziv ukazuje na osobenost vegetacije ovog
prostora434.
Ljiljci, zaselak, Ivanje

Naziv ovog zasijoka predstavlja jezički raritet. Formiran je od rijčei
ljeljak, ljiljak - lješnik435. Pošto je na ovom prostoru bilo puno
lješnikovog grmlja, to je lokalitet po tome i označen.
Ljupča, rijeka, Zalug

Opšte je poznato da nazivi vodotoka, posebno većih rijeka na
Balkanu potiču iz predslavenskog perioda. Takav je slučaj i sa
vodotocima na širem prostoru Sandžaka. Naime, kao što ime rijeke
Lim potječe od ilirske riječi lum, tako je i sa nazivom rijeke Ljupče.
U govoru ilirske grupe naroda postajao je termin lusa, luse kojim je
označavan potok, odnosno vodeni tok sa malo vode436. Ovaj termin
danas se očuvao u albanskom govoru. Ova rijeka u toku većeg dijela
godine, zaista, ima malo vode u svom koritu, a tokom ljeta, u donjem
toku , potpuno presuši. Zbog toga je u govoru tog starog, ilirskog,
stanovništva i označena kao Lusa, što je u kasnijem izgovoru
slavenskog stanovništva dobilo oblik Ljupča.
U hercegovačkom defteru iz 1477. godine navode se granice sela
Zaluga, pored kojeg, donjim djelom svojeg toka, teče ova rijeka. U
ovom dokumentuse navodi da je granica sela Zaluga potok Ljubec437.
Ako se ovaj naziv Lubec odnosi na rijeku Ljupču onda bi on mogao
ukazivati na porijeklo imena ovog vodotoka. Naime, od
staroslavenske riječi ljub - prijatelj formirane su izvedenice: ljubak -
mio, prijatan; ljupka - mila, prijatna438. Od osnove ljub su i stara
433
434
435
436
P. Skok - Cit. dij. II, str. 303,309
437
438
S. Petković - Cit. dije. str. 111
muška imena: Ljubc, Ljubčo, Ljubetko, Ljubčin, Ljubko, Ljubak i
sl.439 Od termina ljupka, ljubka moglo je nastati i ime ove rijeke, tako
što je imenom Ljupka, Ljubka označena rijeka koja nije plahovita,
opasna, već je ljupka - prijatna, mila. I zaista ova rijeka, zbog velike
širine svojeg korita i male količine vode u njoj, tokom većeg dijela
godine, ne nanosi štete okolnim naseljima.
Malovan, šuma, Kozica (Pljevlje)

Isti ovakav naziv ima i planina kod Kupresa i jedno brdo u Lici
(Gračac). Tumačeći nazive za dva navedena prostora, lingvisti su
zaključili da su, najvjerovatnije, formirani od riječi mal, koja je
trački ili ilirski ostatak, a označavala je brdo440. Drugi dio naziva
ovan, je slavenski pridjevski sufiks koji označava pripadanje 441.
Prema tome, Malovan je prostor na brdu, brdoviti prostor.
Mangura, brdo, N. Varoš

Naziv ovog prostora formiran je od termina mangura kojim je
označavano nešto što je u vezi sa tekućom vodom, tj. slivanje,
oticanje, poniranje, izviranje, matica, brzak, vrtlog, meandar,
vodopad, slap. Ovim terminom označavana je i kratka rječica, povija
ili kosa između potoka i sl. 442 Po kratkoj rijeci kojom se sliva voda
sa ovog prostora i to plahovito, u obliku bujice, označen je i cijeli
ovaj prostor.
Manića vrelo, izvor, Gonje, Sjenica

Naziv ovoga izvora formiran je od starog slavenskog glagola maniti -
varati443 i deminutivnog sufiksa "ić". Ako je nivo vode u ovom
izvoru, tokom godine, varao, odnosno varirao, tj. ako je u pojedinim
djelovima godine vrelo presušivalo, onda je figurativno označeno
kao manić - vrelo koje vara. Od osnove man formirano je i staro
muško ime Mane, Manislav444. Od ovog imena, uz deminutivni
sufiks "ić" formirano je patronimično prezime Manić. Prema tome
sam naziv ovoga izvora, Manića vrelo, označava pripadnost ovoga
izvora osobi sa imenom Mane.
Maren, pašnjak, Crni Vrh (K. Gora)

Maren, šuma, Duga (Pljevlja)
Nazivi ova dva lokaliteta predstavljaju vrijedne leksičke raritete, jer
su formirani od мьарьнь (mьarьnь) i ima značenje: zacrnjen,
439
440
441
442
R. Jovanović - Cit. dij. str. 670
443
444
zatamnjen, crni (vrh)445. Prema tome Maren je tamni predio, odnosno
predio sa tamnim, četinarskim šumama. Ovaj stari slavenski oblik
мьарьнь (mьarьnь) sačuvana je u riječi hrvatskog jezika màrevina
kojom se označava jedna biljna vrsta (Marrubium)446.
Mataruge, selo, Pljevlje

Mataruge, selo (Prijepolje)
Ime ovih sela potječe od imena starog, neslavenskog, stanovništva
Mataruga, koje je živjelo na ovim prostorima Sandžaka sve do XV
vijeka. Posljednje pominjanje ove etničke grupe je u dubrovačkim
arhivskim knjigama iz 1318. do 1398. godine 447. Samo ime ove stare
etničke grupe je neslavenskog porijekla i može se tumačiti ili po
latinskoj riječi matare, mactare - mjesto, ili po albanskom mat -
mjeriti (albanska mjera za težinu i površinu nosila je ovakvo ime).
Na prostoru sjeverne Albanije živjelo je brojno albansko pleme
Mataguži. Tokom XIII i XIV vijeka, u hrisovuljama se spominje
muško ime Mataguž, kod kojeg je osnova arbanaško ime Matagus448,
a ono se javlja i u dubrovačkim i u mletačkim trgovačkim
knjigama449. Po ovoj etničkoj grupi nastao je i naziv sela Mataguži u
blizini Podgorice. Prema tome moguće je da su Mataruge pripadnici
ove etničke grupe naroda Mataguža, ali doseljavanjem među
slavenski živalj, na širem prostoru Sandžaka, njihovo ime je
prilagođeno slavenskom izgovoru u Mataruge.
U hercegovačkom defteru iz 1477. godine nalazi se popis
stanovništva i mjesta nahije Mataruga450, koja je obuhvatala djelove
prijepoljskog i pljevaljskog kraja. Stanovništvo ove nahije tada su
sačinjavali uglavnom Vlasi, koji su imali svoja ljetnja i zimska
staništa. Za nekoliko ovih skupina Vlaha, sa prostora nahije
Mataruga, u defteru je navedeno da zimuju u mjestima Skokuće i
Luke. Navedeno mjesto Luke upravo su današnje selo Mataruge,
odnosno to je dio sela Mataruga. Širi prostor oko Mataruške rijeke
zove se Luke, a za selo Mataruge često se čuje naziv Lučke
Mataruge. Nekoliko skupina Vlaha, kao što je u defteru upisano,
ovdje je provodilo zimu, a ljetovalo je sa vojom stokom u visočijim
djelovima K. Gore i Obardi. U jednoj ovoj skupini Vlaha upisani su i
Herak sin Nikole i Goro sin Heraka. Po ovom Heraku i njegovim
potomcima, prostor gdje su oni duže boravili označen je kao
Herakovići, a to je danas zaselak Mataruga. U istoj ovoj skupini
445
Radomir Ilić, Citr. dj. str. 100
446
V. Anić - Citir. dijelo, str.450
447
K. Jiriček - Citir. dijelo, II, str. 46
448
M. Grković - Citir. dijelo, str.119
449
K. Jiriček - "Romani u gradovima Dalmacije tokom srednjeg vijeka", sanu, 1962.
god. str. 49
450
Poimenični popis..., str. 30-37
Vlaha bio je i Radašin sin Gojaka, pa s obzirom da i danas, na
lokalitetu Rajca, iznad Luka u Matarugama, boravi familija sa
prezimenom Gojak, ovaj Gojak iz hercegovačkog deftera,
vjerovatno, je njihov rodonačelnik.
U ovoj skupini Vlaha bili su i Brajo sin Brdogore, zatim Stjepan sin
Braje. Ovaj Brajo i njegovi sinovi su, poslije godine ovog popisa,
ostali stalno naseljeni na prostoru koji su dotad samo ljeti naseljavali,
pa je taj prostor po njima označen kao Brajkovac, a to je danas
susjedno selo Matarugama. U ovoj skupini Vlaha su i Dobrašin sin
Tomaša i Radošin sin Tomaša. Familije sa patronimičnim
prezimenom Tomašević danas su prisutne u Orašcu, Matarugama
susjednom selu, pa bi ovaj Tomaš, mogao biti njihov rodonačelnik. U
istoj skupini Vlaha nalazio se i Vučeta sin Radca, pa je prostor, gdje
je on duže boravio, po njemu i označen. Danas su to Rajca, jedan dio
Mataruga. Svi ovi primjeri ukazuju na to da su ove skupine Vlaha
relativno duže vrijeme boravili na istom prostoru, pa su zbog toga
pojedini lokaliteti označeni po njima.
Mazgit, brdo, Hamzići (N. Varoš)

Naziv ovoga lokalitet formiran je od riječi mazgal kojom se
označavala puškarnica, odnosno otvor na kamenoj kuli 451. Ovim
terminom se označavala i razvalina. Pošto je na ovom brdu, kao
strateškoj tačci, postojala kula sa puškarnicama, kasnije pretvorena u
razvalinu, to je po njoj i samo brdo dobilo ime. Ovom kulom je
obezbjeđivan izuzetno važan putni pravac, koji je polovinom XV
vijeka vodio od Bosne prema Stambolu.
Mažići, zaselak, Džurovo

Sufiks "ići" u nazivu ovog prostora ukazuje na to da su njime mogli
biti označeni potomci neke osobe. Ta osoba je imala ime čija osnova
je bila Maz ili Maž. U h historijskim dokumentima zabilježeno je
staro, muško, ime Maz, Mazhi i to u popisu stanovništva Skadarskog
sandžaka iz 1485. godine452, a ovo neslavensko ime, vjerovatno, je
ilirskog porijekla. U hercegovačkom defteru iz 1477. godine, kao
stanovnik danas nepoznatog sela Donja Lipa, u nahiji Mileševa,
upisan je Maško sin Radivoja. Od ovog starog imena Maško
izvedeno je i ime Mašo, koje se u ovom hercegovačkom defteru
također navodi, Mašo sin Mišlje453. Potomci nekog Maša označeni su
kao Mašići, a u kasnijem izgovoru ovaj naziv dobio je oblik Mažići,
jer su glasovi "š" i "ž" bliski u izgovoru. Prostor gdje su živjeli
Mašići, odnosno Mažići, po njima je i označen.
451
452
453
Nazi ovog sela mogao je biti formrian od imenice maža, skojom se
označavala vunena vreća454. Deminutiv, od ove imenice, na "ica" daje
oblik mažica, mažice - male vreće, a ovako su označavane male
vreće za ćumur. Prema tome, imenica maža mogla je biti osnova za
formiranje naziva mažići - vrećari, oni koji izrađuju mažice - vreće za
ćumur.
Medeta, livada, Toci (Prijepolje)

Naziv ovog prostora mogao je biti formiran od osnove med - slatki
proizvod pčela, slatka ljepljiva materija na bilju. Od ove imenice je
veći broj izvedenica, a među njima su i nazivi za biljne vrste
medenika - melittis melissophyllum, medenjača - vrsta jabuke i
gljive, mčdić - mrtva kopriva i druge. Ako je na ovom prostoru bilo
veće rasprostranje neke od ovih biljnih vrsta onda je prostor po tome
i označen.
Medljen, livada, Džurovo

Naziv ovog lokaliteta predstavlja leksički raritet jer je formiran od
termina koji više nije u govornoj komunikaciji. Naime u govoru
ranijeg stanovništva ovog prostora terminom medljan označavan je
prostor koji je bio bogat medljikom, odnosno prstor gdje je obilna
medljika - medna rosa455. Termin medljika i danas je prisutan u
hrvatskome jeziku456.
Medoše, dio sela Grab (B. Polje)

U osmanskom katastarskom popisu stanovništva i naselja, za oblast
Kosova, iz 1455. godine, zabilježena su stara muška imena Medoš,
Medun - Radica sin Medoša, Vukosav sin Meduna457. Staro muško
ime Medoš predstavlja hipokoristik, ime od milja, nastalo od
imjenice medvjed, kao i imena Medan, Medoje. Ovo muško ime,
formirano prema imenu životinje, imalo je zaštitni karakter. Od
imena Medoš formirano je patronimično prezime Medoš" koje je
danas prisutno na prostoru Dalmacije458. Prema ovome, naziv ovog
prostora Medoše mogao je nastati po potomcima neke osobe koja je
imala ime Medoš. Na taj način su nastali nazivi drugih prostora:
Medoševac, Medoševina, Medošević459.
U osnovi naziva ovog lokalitet nalazi se imenica med koja je bila
osnova za formiranje većeg broja izvedenica. Jedna od tih izvedenica
454
455
P. Skok - Cit. dijelo, II, str. 396
456
457
458
E. Kovačević - Cit. dijelo. 76, 80
459
Leksik prez. Hrv. Zgr. 1976.god.
je medoša - koza žućkaste dlake, dlake kao med 460, zatim i
izvedenice medno - puno meda, slatko kao med, medunika - vrsta
biljke... Ako je na ovom prostoru bilo više neke medaste - žućkaste
ili slatkaste biljke onda je prostor po tome mogao biti i označen.
Međani, selo (Prijepolje)

Prostor ovog sela dugo vremena je bio na graničnoj liniji između
pojedinih država. Još od 1373. godine ovaj prsotor je bio na granici
između Bosanske kraljevine i Raške, da bi kasnije preko prostora
ovog sela prelazila granica između Hercegovine i despotovine Srbije.
Od 1455. godine, ulaskom južnih djelova despotovine Srbije u sastav
osmanske imperije, ovaj prostor je bio granica između Osmanske
imperije i još uvijek slobodne Hercegovine. Ta granična linija išla je
tada od Kosatice, dolinom Mileševke i Međanske rijeke do Mileševa
Dola, a onda preko Jadovnika i Vodica do Lima. Pošto se za granicu
koristi termin međa461 to je i prostor ovoga sela po tome označen, a
stanovništvo koje na međi živi su Međani.
Mejtef, brdo, Taševo (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi bosanskoga jezika mejtef -
mekteb, muslimanska vjerska osnovna škola 462. Na ovom prostoru se
nalazio takav objekat, pa je on po tome i označen.
Mekiš, dio sela, Ivanje (Prijepolje)

Terminom mèka označavao se meket, meketanje, oglašavanje koza i
jaradi. Ako je na ovom prostoru bilo više koza ili je ovo bila paša za
njih, pa se odatle čulo meketanje, onda je prostor po tome mogao biti
označen.
Melina, livada, Dumljani (V. Župa)

Ako se na ovom prostoru uzgajao melj, kako se kod srpskog
stanovništva imenuje hmelj463, onda je Hmeljina, Meljina, Melina
prostor sa ovom vrstom. Na isti naziv su nastali nazivi: lanište,
pšeničište, ražište, krupničište i sl.
Staroslavenski termin mel označavao je kreč, ali i bjeličastu, sipku,
sitnu zemlju, pjesak nastao od krečnjaka464. Ako se na ovom prostoru
duže vrijeme proizvodio mel-kreč ili je bilo ovakve zemlje, onda je
po tome i označen.
Merakuša, dio sela, Potok (Brodarevo)

460
Rječn. s-h jez. JAZU, 1880-1976.
461
462
463
464
Naziv ovog prostora nastao je od termina bosanskoga jezika merak -
naslada, uživanje465. Pošto se na ovom prostoru okupljalo radi
meračenja, zabave i razonode, to je on po tome i označen.
Merica, dio sela, G. Kosatica

Naziv ovog prostora formiran je od praslavenskog i sveslavenskog
mer - svjetlucati, trepereti, koje se javlja kao osnova nekih riječi 466.
Uz sufiks "ica" od ove osnove nastao je izraz merica kojim je
označen neki svijetli prostor. Ovaj prostor u G. Kosatiđ, koji
predstavlja ogoljela krečnjčka stijena, dugačka oko 2 km., sa izrazito
prisojnim položajem, zaista svijetli, posebno kad se posmatra sa veće
udaljenosti. Pošto se radi o stijeni velikih dimenzija, vidljivoj sa
velkih udaljenosti, to je ovaj prostor, po toj vidljivosti, po tom
svjetlucanju, po toj osvjetljenosti, označen kao Merica - svjetla.
Metaljka, pašnjak, Seljane;

Metaljka, pašnjak, Babine¸
Metaljka, livada, Komaran
Stari termin meteh označavao je kraj, kotar, oblast467, ali su se sa
njim, na prostoru Hercegovine, Boke i C. Gore označavali i
neobrađeni prostori, utrine468. Pošto su gore navedeni lokaliteti bili
upravo takvi, onda su po tome mogli biti i označeni.
Naziv ovih lokaliteta je mogao biti formiran i od riječi puhati, mesti.
U sintagmi mete snijeg-snijeg, snijeg koji pada zajedno sa vjetrom
pa pravi namete pojavljuje se i ova riječ.
Mijani, selo, Prijepolje

U osmanskom katstarskom popisu stanovništva i naselja ovog djela
Sandžaka, koji je sadržan u hercegovačkom defteru iz 1477. godine,
nema upisanog ovog sela, iako su upisana sva njemu susjedna sela
(Skokuće, Dumljani). To ukazuje na činjenicu da je ono tada
postojalo pod drugim imenom ili još nije bilo oformljeno kao selo.
Ime sela predstavlja posebnu vrijednost jer je formirano prema
imenu starog naroda Mijani koje je naseljavalo ove prostore. Od
imena ovog naroda formirano je i prezime Mijanac - pripadnik
Mijana, koje je prisutno u prijepoljskom selu Izbičanj. Jedan od tih
starijih naroda bile su i Mataruge prema kojem su formirani
istoimeni nazivi dva, ranije pomenuta, sela.
Mijoska, selo, Prijepolje
465
466
467
468
Naziv ovoga sela mogao bi se vezati za stari narod Mijane, čije
postojanje i življenje na širim prostorima Sandžaka potvrđuju
historijski dokumenti. Prema njihovom imenu, prostor gdje oni žive
označen je kao Mijanska, što je u kasnijem izgovoru dobilo oblik
Mijoska.
Naziv sela bi se mogao vezati i za staro muško ime Mioko, koje je
zabilježeno i u hercegovačkom defteru iz 1477. godine, gdje se
navode: Mioko sin Ivaniša, Nikola sin Mioke, Bogdan sin Miok469.
Prema ovome, Mijoska bi bio neki Mijokov, Mijoskov posjed i sl.
Najstarije historijsko spominjanje ovog sela nalazi se u
hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem se na tri mjesta
spominje selo Mijoska470. Pošto se u ovom osmanskom defteu nalazi
i detaljan popis tadašnjih stanovnika, u svim popisom obuhvaćenim
naseljima, pa i u Mijoskoj, interesantno je da je kao stanovnik
Mijoske upisan Mileško sin Mrdaša. Ovo je zapravo potvrda starih
muških imena Mileš, Mileško, po kojem će nastati nazivi prostora
kao što su Mileševo i slično, zatim Mrdaš, od kojeg će nastati
patronimično prezime Mrdak, koje je i danas prisutno na ovim
prostorima srednjeg Polimlja.
Milakovići, selo, Prijepolje

Zbog svojeg planinskog položaja i veće nadmorske visine, prostor
ovoga sela dugo vremena je bio samo ljetnje stanište stočara.
Povećano doseljavanje, migracije stanovništva u drugoj polovini XX
vijeka, kao i sveukupno povećanje stanovništva, uslovit će da ovaj
prostor postane stalno naseljen. Ime sela formirano je prema starom
slavanskom imenu Milak, koje je izvedeno od osnove mil, mio - drag
i sufiksa "ak". Potomci nekog Milaka, koji su ovaj prsotor naselili
kao njegovi prvi stanovnici, označeni su kao Milakovići, a po njima
označen je i čitav ovaj prostor. U hercegovačkom defteru iz 1477.
godine, kao stanovnik sela Mioska upisan je Božidar sin Milaka471,
što je jedna od potvrda ovog starog muškog imena.
Milešev Do, selo, Prijepolje

Najstariji historijski dokument u kojem se spominje ovo selo je
detaljni popis stanovništva i naselja ovog prsotora, odnosno,
hercegovački, defter iz 1477. godine u kojem je zapisano: Timar
Dogana iz Tetova i Vlaha Ishaka, pripadnika tvrđave Mileševo, selo
Milešev Dol...472. Selo je tada imalo, navodi se u ovom dokumentu,
29 domova što dalje ukazuje na to da je selo zauzimalo veći prostor.
Ime sela se može vezati za ime rijeke Mileševke, koja na prostoru
469
Pimenični popis..., 14
470
471
472
ovog sela ima i svoje izvorište, i cijeli svoj tok. Naime, pitanje je da
li je selo dobilo ime po imenu rijeke ili je rijeka dobila svoje ime po
imenu sela. Ime sela se može vezati i za staro muško ime Mileš, koje
je izvedeno od osnove mil - drag, mio, i sufiksa "eš". U h
historijskim dokumentima mnogo je potvrda ovog starog muškog
imena. Tako se u hercegovačkom defteru iz 1477. godine, kao
stanovnik Prijepolja navodi Božidar sin Mileše473. Prema tome
prostor na kome je neki Mileš imao najveći posjed ili je bio prvi,
stalni, stanovnik tog prostora, mogao je biti označen, po njemu, kao
Milešev Dol - Mileševa dolina.
Mileševo, selo, Prijepolje

Vidi "Milešev Do"
Miljevići, selo, Prijepolje

Naziv ovog sela može se vezati za staro muško ime Milja, Miljen,
Miljov koje je bilo rasprostranjeno tokom srednjeg vijeka 474. Ako su
na ovom prostoru duže vrijeme živjeli ili su bili vlasnici prostora,
potomci osobe sa ovakvim imenom, onda je je prostor po njima
mogao biti i označen. Međutim, s obzirom na postojanje naziva
Miljevina, kojim je označen prostor sa karakterističnom zemljom ili
sigom, to je i ovaj lokalitet mogao svoje ime dobiti po tom osnovu,
odnosno nazivom Miljevići mogli su biti označeni stanovnici koji
borave na miljevini.
Mlakovine, šuma, Zalug

Naziv ovog prostora formiran je od starog termina mlakva (vidi
značenje kod lokaliteta "Mlakva"). Pošto se na ovom prostoru češće
obrazovalo više mlakvi, to je po tome prostor i označen kao
Mlakvine, odnosno Mlakovine.
Mlakva, pašnjak, Dušmanići

Mlakva, livada, Hisardžik
Nazivi ovih prostora predstavljaju jezičke raritete jer su formirani od
starog termina mlakva - voda koja se zadrži u udubljenju zemlje, bez
stalnog izvora napajanja; lokva, bara 475. Ovaj termin danas nije u
govornoj komunikaciji stanovništva ovog prostora, a zadržao se u
hrvatskome jeziku kao mlàka476. Pošto je na ovim lokalitetima bilo
više mlakvi, to je po njima prostor i označen.
Močijevnica, potok, Ivezići (Komaran)

473
474
M. Grković - Citir. dijelo. str. 127
475
476
Naziv ovog potoka može se vezati za stari slavenski termin močilo -
mjesto na vodi gdje se moči, potapa konoplja i lan ili za termin
močalina - pištalina, prostor gdje voda slabo ističe, teče 477. Ako se na
ovom potoku obavljalo močenje konoplje i lana, ili je ovaj potok
slabog toka, tako da više liči na močalinu - pištalinu, onda je po tome
i označen.
Molitva, njiva, Bikovik (Komaran)

Molitva, livada, Mašovići-Gonje (Sjenica)
Nazivi ovih lokaliteta mogu se vezati za termin molitva - obraćanje
Bogu, obraćanje većem biću. Poznato je da su neki narodi, na ovim
prostorima, svoje molitve obavljali pod vedrim nebom. Takav je
slučaj i sa Dobrim Bošnjanima, pretcima današnjih Bošnjaka, u čijoj
vjeri je bila praksa da se molitve obavljaju na otvorenom prostoru.
Zbog toga bi i nazivi ova dva lokaliteta mogli ukazivati na njihovo
prisustvo na ovim prostorima, u prošlim vaktovima.
Morno brdo, brdo i šuma, G. Babine

Terminom morija označavalo se umiranje, zlo, kuga478. Od ovog
pojma su izvedenice moriti, pomoriti, umoriti - ubitim, s kojima je
označavano haranje nekog zla koje mori narod. Ako se na ovom
prostoru dešavalo morenje, osobito u nekom većem obimu, onda je
prostor po tome mogao biti i označen.
Naziv ovog lokaliteta mogao bi se vezati i za riječ mor, morast -
ljubičast479. Ako je na ovom brdu bilo više rujevine i nekog drugog
morastog - ljubičastog bilja, to je naziv mogao biti po tome izveden.
Moteriz, pašnjak, Gračanica (Prijepolje)

Naziv ovog prostora formiran je od riječi meteriz - rov, šanac480.
Međutim, pored ovog značenja, ovim terminom su označavane i rupe
koje su kopane u zemlji, a služile su kao klopke za lov divljači. Pošto
se na ovom prostoru nalazio rov, šanac, kao fortifikacijska, vojna,
preprijeka ili su se nalazile rupe za lov divljači, onda je prostor po
tome i označen.
Mramor, Bukovik (Komaran)
477
478
479
480
Terminom mramor označavan je nadgrobni kamen, stećak 481. Ako je
na ovom prostoru postojao stećak ili neki drugi nadgrobni mramor
onda je prostor po tome mogao biti i označen.
Mramore, livada, Gostun (Brodarevo)

Vidi "Mramor"
Mrava, dio sela, Mataruge (Komarana)

Naziv ovog lokaliteta mogao bi se vezati za imenicu mrav. Ako je na
ovom prostoru bilo više mravinjaka, mravljih kupastih staništa , onda
je prostor po tome mogao biti označen kao Mráva. U praslavenskom
i sveslavenskom govoru terminom mrav -(mrov) označavana je
zmija. Ako je na ovom prostoru bila česta pojava ovih, za čovjeka
opasnih, životinja, onda je prostor i po tome mogao biti označen kao
Mrava - zmijinjak.
Mrčkovina, selo (Brodarevo)

Naziv ovoga prostora formiran je od termina mrčiti - činiti mrkim,
bojiti u mrko, u crno. Od ovog termina je izvedenica mrčati -
postajati obuzet mrklinom, gubiti sjaj; tamnjeti, postajati mrk, zatim i
izvedenica mrčava - tamna ili mrkla velika masa nečega u prirodi
(šuma, oblađ); tama, mrklina, pomrčina 482. Ako je na ovom prostoru
bilo puno bilja (rujevina, jasen) s kojim se bojila, mrčila vuna,
sukno, platno, a koje se u ovim krajevima označava kao mrčevina,
onda je prostor po tome mogao biti označen.
Mrezgovica, dio sela, Oštra Stijena ( Brodarevo)

Nazuv ovog prsotora prestavlja još jedan od leksičkih, jezičkih,
rariteta sa prostora Sandžaka jer je formiran od termina mrezga, s
kojim je označavan nabor, neravnina, nabor na licu ili na platnu. 483.
Od ovog termina izveden je pridjev mrezgav, sa kojim je označen
naborani, neravni teren, teren sa više uzastopnih uvala, dolina,
između kojih se nalaze kose i prevoji. Pošto je ovaj prostor u Oštroj
Stijeni upravo takvih karakteristika, to je on po tome i označen. Ovaj
stari termin i danas se susreće u hrvatskom jeziku u obliku mreška -
ono što se pojavljuje kao nabor, odnosno mreškati se - nabirati se484.
Mućornica, dio sela, Đurašići

U ovom obliku ovaj naziv bi se mogao vezati za glagol mučati -
šutiti, iterativ na "va" - mučavati. Od osnove ovog glagola muč
481
482
483
P. Skok - Citir. dijelo, II,str. 464
484
formirani su pridjevi na "ljiv" - mučaljiv, na "an" - mučan, tih485.
Prostor gdje je tiho, može to biti gusta šuma, dolina i sl. ili prostor
odakle se teško doziva, mogao je po tome biti označen kao
Mučornica, Mućornica.
Muriće, dio sela, Toci

Naziv ovoga prostora mogao je biti formiran od starog muškog
imena Murić, koje je zabilježeno u h historijskim dokumentima
srednjeg vijeka486. Zabilježeno je u osmanskom katastarskom popisu
stanovništva skadarskog sandžaka iz 1485. godine i to sa većim
brojem primjera487. Ovo staro ime predstavlja hipokoristik (ime od
milja) od imena Mura ili Mutimir. Prema tome, Muriće bi
predstavljalo prostor gdje žive potomci osobe sa imenom Murić.
Muškovina, selo, Prijepolje

sumarni popis (zbirni katastarski popis) naselja na prostoru osmanske
administrativne jedinice "Kraište", koja je obuhvtala i ove krajeve 488.
Taj popis potječe iz 1455.godine, a u njemu se navodi da je selo
Muškovina - mezra. Terminom mezra označavano je pusto selo u
kojem su vidljivi tragovi ranije naseljenosti - mezarluci, temelji kuća
i sl. Ovaj prsotor inače posjeduje tragove koji svjedoče vrlo staru
naseljenost - tragovi rudarenja i dr. Ime ovog sela predstavlja
neobično vrijedan leksički raritet, koji istovremeno ukazuje na
govorne, socijalne i neke druge osobensti stanovništva na ovim
prsotorima u prošlim vaktovima. Naziv sela mogao je biti formiran
od termina muž koji je imao više značenja. Od osnove muž
formirana su i stara muška imena Mužilo, Mužibrat po kojima su
nastali toponimi Muževina, Mužinac489. Od ove osnove muž su i
muška imena Mužo, Mužko, koja su zabilježena i na prostoru
Sandžaka. U hercegovačkom defteru iz 1477. godine upisani su
Vukač sin Muše, Radosav sin Muške490. Glasovna razlika između "ž" i
"š" je vrlo mala pa je tako i u izgovoru ovih imena. Prema tome ako
je neki prostor bio u posjedu osobe sa imenom Mužko, Muško ili su
tu boravili njegovi potomci, onda je po tome prostor mogao biti
označen kao Mužkovina, Muškovina.
Našćenice, šuma, Bukovik (Komaran)

485
486
487
S . Pulahu - Citir. dijelo, str. 61, 136,145, 172, 173, 329
488
H. Šabanović - Kraište Isa-bega Isakovića , OIS, 1980.godine, str. 9
489
Rje čnik s-h jezika, jazu, Zgr. 1880.-1976.god. str.48, 1395; M. Grković - Citir. dije.
str. 131
490
U osnovi ovog toponima je riječ naš. Od riječi naš su izvedenice
našinstvo-ono što je naše, našinac-osoba iz našeg naroda491. Ovim
nazivom mogla je biti označena neka svojima, nešto što je naše. Stari
termin čeno označavao je lišće, lisnik, šuškor, listopadne biljke,
šumovit ili brsnat prostor492. Uz ličnu zamjenicu naš, ovaj stari
termin mogao je graditi složenicu naščenica, naščenice... - naša
šuma, naše šume, naši lisnici. Ako su se na ovom prostoru u jesen
pripremali lisnici (sušeno šumsko lišće na granama, naslagano u
kupe, koje služi za zimsku prehranu stoke), onda je prostor po tome
mogao biti označen kao Naščenice-naši lisnici, naša mala, niska
šuma. U sajarvskom okrugu postoji zasiok sa imenom Našćene. 493
Negbina, selo, N. Varoš

Naziv ovog sela također predstavlja leksički raritet sa prostora
Sandžaka, Stari termin negbe494, negve, njegve, označavao je
bukagije, okove, odnosno puto - Lupa kao puto o lotru 495. Puto je
ovdje stegnuti lanac od stupca do stupca na zaprežnim kolima.
Prostor na kome se nalazi ovo selo, okružen je, okovan je brdima,
spućen, stegnut, odnosno, on je u udolini između brda, rijeke i
potoka, kao u okovima, u negvama. Prirodne preprjeke bile su
karakterisitike koje su dominirale ovim prostorom, pa je taj prostor
označen kao Negbina - brdima okovana, spućena, stegnuta.
Oborci, zaselak, Ivanje (Prijepolje)

Ime ovog zasijoka formirano je od praslavenskog i sveslavenskog
termina obor, kojim je prvobitno označavan otvoren prostor koji se
nalazio oko kuće496. Taj prostor se pri oranju obilazio, odnosno,
oboravao, nije se orao, pa je zato i označen kao obor. Prvobitno to
je, zapravo, bilo kućno dvorište, jer su se tada kuće nalazile u sredini
imanja. Odatle i stih u narodnoj pjesmi: Meti dvore trijebi obore.
Pošto je to kućno dvorište bilo ograđeno u njemu je boravila i stoka,
pa već polovinom XIX vijeka terminom obor počinje se označavati,
nekad kućno dvorište, a nekad ograđeni prostor za stoku 497.
Terminom obor označava se ograđeno, zatvoreno mjesto, tor,
dvorište ili zemljište ograđeno i određeno za pašu. Prema tome,
terminom oborci označen je prostor gdje se nalazi više obora -
torova, ograđenih mnjesta za pašu stoke...
491
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. VII, str. 670,671
492
493
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. VII, str. 671
494
495
496
497
K. Jiriček - Citi. dijelo, II, str. 158
Odjevac, njiva, Žitin (Prijepolje)
Naziv ovog prostora formiran je od termina odjek - ono što se čuje
kao povratni zvuk; jeka. Ovaj termin izveden je od imenice jêk -
kratak oštar zvuk koji se razliježe, koji odjekuje, obično pri
dozivanju na daljinu. Pošto se na ovom prostoru, zbog njegove
topografske konfiguracije, čuje odjekivanje, onda je on po tome i
označen kao Odjekac, a u kasnijem izgovoru Odjevac. Istog su
načina nastanka i nazivi Jevac i Podjevac.
Ogrljača, šuma, Sopotnica (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi ogrljak - ogrlica498. Ovaj
prostor imao je oblik ogrljaka, odnosno, vjerovatno je pri krčenju
šume dobijen kružni prostor koji je imao oblik ogrljaka, pa je prema
tome i označen.
Okrum, livada, Otilovići (Pljevlje)

Ovaj neuobičajeni naziv ukazuje na govorne osobenosti nekog
starijeg stanovništva na ovim prostorima Sandžaka. Naime, stari
slavenski termin okrom - izuzetno, osim, posebno499, mogao bi se,
možda, dovesti u vezu sa ovim nazivom. Ako je ovaj stari termin
označavao izdvojenost onda je sa njim mogao biti označen neki
izdvojeni, odvojeni posjed, njiva i sl. Starim terminom okrut
označavan je okrugli, periferni, prostor ispred crkve ili manastira500.
Omar, šuma, Ivanje

Omar, livada-šuma, Kamena Gora
Nazivi ovih lokaliteta formirani su od termina omar - sitna smrčeva
šuma, gaj, dubrava opkoljena livadama501. Ovaj termin, koji je iliro-
tračkog porijekla, dao je osnovu za formiranje naziva omarika, danas
homorika, homora, - jedna vrsta četinara.
Omare, njiva, Pobjenik

Vidi "Omar"
Omornjaš, šuma, dolina Ćehotine

Vidi "Omar"
Opančine, zaselak, Bjelohova ( Brodarevo)
498
A. Isaković - Citir. dijelo, 291
499
500
501
Starim terminom opačina - zlo, nevaljalstvo502, koji je izveden od
termina opak mogao je biti označen prostor na kome se svakome
mogla dogoditi neka opačina-neko zlo, neko nevaljalstvo. Mogao je
to biti taman prostor na kome se, prema narodnim kazivanjima,
pojavljuju neka duhovna bića i koja mogu učiniti opačinu-zlo.
Nastavak –ine u ovom nazivu ukazuje na to da je ovaj toponim
mogao dobiti svoje ime po nekim stanovnicima. Ako su ti raniji
naseljenici po nečemu donosili opačinu-zlo i nevaljalstvo onda je
prostor po njima mogao biti i označen.
Opsište, njiva, Potok (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta ukazuje na uzgajanje opsa, zobi. Od naziva ove
žitarice je i izvedenica opsen - od zobi. Prostor gdje dobro rađala zob
ili gdje se ona najčešće sijala, označen je po tome kao Opsište.
Orahovac, selo (Prijepolje)

U popisu naselja i stanovništva prijepoljskog kraja, sadržanom u
hercegovačkom defteru iz 1477. godine, nema upisanog ovog sela.
To ukazuje na činjenicu da ono tada nije postojalo pod ovim
imenom, odnosno, da je imalo neko drugo ime, ili nije ni postojalo
kao selo. Moguće je da su pojedini dijelovi današnjeg sela Orahovac
i tada bili naseljeni, ali su ti lokaliteti tada imali druge nazive koji su
danas nepoznati.
Ime sela formirano je od riječi orah, pridjev na "ac" - orahovac,
odnosno, po tome što se na ovom prostoru nalazio veći broj stabala
oraha. Orah je, inače, tokom srednjeg vijeka, pa i kasnije, bio jedna
od najviše uzgajanih voćki, što se vidi iz većeg broja historijskih
zapisa, ljetopisa i sl. Tako u Kočanskom praktiku imamo ubilježeno
da sela Konče i Lubnica imaju 88 oraha, 86 trešanja, 58 dudova, 29
krušaka, 14 jabuka, II oskoruša i 6 šljiva 503. Ovolika važnost oraha
dolazila je otuda što je plod oraha, bez ikakvog truda oko sušenja i
sl., mogao da se očuva tokom cijele godine. Po položaju i vrsti
zemljišta ovaj prostor današnjeg sela Orahovac bio je veoma
pogodan za orahe. Kod srpskog, hrišćanskog, stanovništva ovog
prstora, za ovo selo čuje se naziv Orovac. To je zbog poznate osobine
izostavljanja glasa "h" kod ovog stanovništva.
Orašac, selo (Brodarevo)

skadarski defter iz 1485. godine, u kojem se, kao dijo nahije
Komaran, navodi selo Orašac sa svojih 30 domova504. S obzirom na
502
503
A. Solovjev - Koča. prak., str. 98
Dubr. arhiv - Div.not. 36, fol. 150
504
tadašnji način življenja sigurno je da je ovoliki broj domaćinstava
zauzimao dosta veći prostor nego što je prostor današnjeg sela
Orašac. Orašcu su tada pripadali prstori današnjih sela Gojakovića,
Potoka i dio Bukovika. Svi stanovnici sela Orašac, u godini tog
popisa sadržanog u skadarskom defteru iz 1485. godine, bili su, kao i
u cijeloj nahiji Komaran, Vlasi (stočari). Među stanovnicima se
nalazio i Grubač Pusja. Ovo neslavensko muško ime Pusja
zabilježeno je u ovom skadarskom defteru na više mjesta. Od ovog
starog imena, Pusja, formirano je kasnije patronimično prezime
Pušija, koje je i danas prisutno na ovim prsotorima, u Brodarevu.
Naziv sela je formiran od starog termina òrašica, òrašac - okruglast
jednosjemeni plod u tvrdoj drvenkastoj ili kožnatoj ljusci: žir, orah,
lješnik, kesten...505. Termiinom orašica označavano je i rastinje koje
ima sitan, bobičast plod, a takav plod ima trnina, glog, kupina 506.
Pošto je na ovom prostoru bilo više nekog ovakvog rastinja, koje je
imalo orašast, bobičast plod, to je prsotor po tome i označen.
Orevo, dio sela, Galočevina (Prijepolje)

Ovaj naziv predstavlja leksički raritet. Izveden je od praslavenske i
sveslavenske riječi, révati (inperfekt - revo) - bučati, rikati, njakati,
kričati.507. Ovaj termin je imao i značenje: jurnuti, ustrijemiti se508.
Od ovog termina revati je i izvedenica porevati - probijati se, izlaziti,
navaliti napolje, iznutra, izvan509. Od termina revati je i izvedenica
revan – pokretan.510. Prema tome, na ovom prostoru, koji se nalazi
ispod strmog krečnjakog odsjeka i na kojem se nalazi jak izvor, voda
navaljuje iz zemlje, buči i riče niz strminu, odnosno voda revi, reva,
pa je prostor po tome i označen.
Osoje, selo (Prijepolje)

Ovim nazivom označen je širok prostor na desnoj dolinskoj strani
rijeke Seljašnice i njenih pritoka. Ovaj prostor po položaju je osojan
(zapadan - od sunca), pa je po tome i označen. Međutim, pojednini
dijelovi ovog sela imaju svoje, starije, nazive. U popisu stanovništva
i naselja ovog kraja, sadržanom u hercegovačkom defteru iz 1477.
godine, upisano je, odmah poslije Prijepolja, selo Kulište511, a to je
danas lokalitet Kula na prostoru Osoja.
Osovnica, livada, Komaran

505
506
507
P. Skok - Citir. dijelo, III, str. 133
508
Vuk. K. - Citir. dijelo, str. 884
509
510
511
Ovaj naziv predstavlja vrijedan jezički raritet. Formiran je starog
slavenskog termina osòviti (se, što), osovljivati, osovljen - dobro
napredovati; ustati; ojačati u poslovima 512. Na ovom prostoru
zemljište je bilo plodno, pa su žita ili neki drugi usjevi, ovdje bili
osovni, odnosno, dobro su napredovali. Po tome je ovaj lokalitet i
označen kao Osovnica.
Ostrovaš, livada, Džurovo (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta, koji predstavlja jezički raritet, može se vezati
za stari slavenski termin stroka, ostroka - ovčija i svinjska bolest. Od
ovog termina je i izvedenica ostrokati se - razboljeti se od ostroke, od
stroke513. Ako je ovaj prostor bio podbaran, pa nije bio dobar za
ispašu, odnosno ako se dešavalo da se na ovom prostoru stoka često
ostroka, mogao je po tome biti označen kao Ostrovaš.
Oštra Stijena, selo (Brodarevo)

Današnji naziv ovog sela mlađi je od XVI vijeka, jer u katastarskom
popisu stanovništva i naselja nahije Komaran, koji je sasržan u
skadarskom defteru iz 1485. godine, nema upisanog sela sa ovakvim
nazivom. Ime sela je formirano prema reljefnoj karakteristici ovog
prostora, odnosno po tome što se na sredini sela nalaze oštre stijene.
Ozren, planina, Milakovići

Naziv ove planine predstavlja izuzetno vrijedan leksički raritet.
Izveden je od termina zren, zrenik - vidik, obzorje514. Od termina
zren, zrenik zabilježene su i izvedenice, kao što je ozriv - obazriv -
Ozriv se jak jelin-Obazrijevši se kao jelen515. Od korijena zren
formirana je izvedenica ozreti se- obazrijeti se, osvrnuti se, gledati
okolo...516 Pošto je ova planina, u najvećem dijelu bez šumskog
pokrivača, to se sa nje pruža dobar zren -vidik., odatle se može dobro
ozreti-daleko vidjeti, pa je po tome ovaj prostor i označen.
Ožalj, planina (Pljevlje)

Naziv ove planine nastao je od riječi žeći, ožeći-paliti. Od istog
korijena su izvedenice ožeg, ožegao, ožegli, ožeglina.517 Na ovom
prostoru velike površine su oslobođene za poljoprivredu tako što je
ožežena-paljena šuma. To je, inače, ranije bio uobičajen način za
stvaranje novih obradivih površina.
512
513
Vuk K. - Cit. dije., str. 656, 979
514
A. Isaković - Cit. dijelo, str. 475
515
R. Jovanović - Cit. dijelo, 760
516
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. IX, str. 523
517
Ožegovići, zaselak, Hrta
Terminom ožeg u svom izvornom obliku označavana je vatra,
vatrište518. Od ovog termina je i izvedenica ožeglina, ožega - rana na
koži koja nastaje kad se ožeže, opeče; opeklina, opekotina 519. Ovim
terminom mogli su biti označeni stanovnici koji žive na prostoru
nekog ožega - vatrišta. То vatrište mogao је biti prostor koji је
paljenjem šume raskrčen i pretvoren u poljnoprivrednu površinu.
Paćarka, livada
Naziv ovog lokaliteta mogao je biti formiran od riječi páć-čist, od
kojeg su izvedenice: paćiti (se) - čistiti (se) i paćluk - čistoća520. Ako
je ovaj prostor bio čist, bez šiblja, drveća i vegetacije onda је ро
tome mogao biti i označen521.
Terminom pačanje, pačati se označavano je neko smetanje. 522 Ako se
n aovom prostoru nalazila neka preprijeka, kanal, vododerina i sl.
onda je prostor po tome mogao biti i označen.
Padež, pašnjak, Drenova (Prijepolje)

Stari termin padež označavao je nagib, padanje, pad - pade k zemli
padežem ljutim523. Od ovog termina je današnja riječ padina - kosina,
nagnuta površina (brda, planine); nagib, obronak, strana. Prema tome
ovaj prostor je označen prema svojoj topografskoj osobini, odnosno
po nagnutosti.
Riječju padež označavano je i lišće koje u jesen opadne sa drveća a
koristilo s ekao prostirka ili u druge svrhe-Donijela sam punu vreću
padeža.524
Paločak, šuma, Zastup (Komaran)

Vidi"Palučak"
Palučak, livada, Galočevina

Palučak, pašnjak, Ratajska
Starim terminom palučak označavala se mala ravan, mala ravnica,
mala nepravilna, mala krivudava luka525. Pošto su ovi lokaliteti male
518
Vuk K. - Citi. dijelo, str. 102, 652
519
520
521
Isaković - Citir. dijelo, str. 304
522
523
S. Petković - Cit. dijel, II, str. 585
524
525
zaravnjene površine onda su zbog toga o označeni kao Palučak-mala
luka.
Paraći, zaselak, V. Župa
Ovaj naziv je mogao biti formiran od staroslavenskog termina parić
kojim je označavan naseljenik, kolon526. Parići su bili jedna
kategorija seljaka, odnosno, jedna od kategorija srednjevjekovnih
zemljoradnika. Ovaj stari termin, parići, izveden je od grčkog naziva
pariokos - susjed, a u slavenskom izgovoru on je dobio oblik pareci -
doseljenici527. Prema tome ovaj prostor je naseljen nekim
stanovništvom iz nekih drugih oblasti, po čemu su oni označeni kao
parići, pareci- doseljenici. Kasnije je, u izgovoru formiran današnji
oblik ovoga naziva Paraći.
Međutim, ako je u korijenu ovog naziva riječ parati, od koje su
nastali nazivi Paralovina, Paralovo selo528 onda je i ovaj prostor
označen po stanovnicima koji su živjeli na isparanom, neravnom...
ternu.
Paralovac, zaselak, Podjasen (Brodarevo)

Naziv ovog prostora mogao je biti formiran od termina parati,
isparati - rastavljati, razdirati, kidati u komade. Ako je ovaj prostor
bio izbrazdan vododerinama onda je po tome mogao biti i označen.
Parazlame, dio sela, Grab (Bijelo Polje)

Terminom parazlama označavo se prsten, karika, okov za
učvršćivanje529. Ako su se na ovom prostoru nalazili neki oblici
reljefa koji su oblikom podsjećali na parzlame, onda je prostor po
tome i označen.
Paspolje, livada, Lučice (Prijepolje)

Riječju paspalj označavan je bijeli prah koji se stvarao pri mljevenju
žita. Odavdje je i izvedenica paspaljiti sa kojom se označavalo
dizanje bijele brašnjene prašine pri mljevelju žita. 530 Ako se na ovom
prostoru često dizala sitna bijela prašina zbog vrste zemljišta u
podlozi onda je ovaj prostor po tome mogao biti i označen kao
Paspolje-polje gdje se stalno diže sitna bijela prašina.
Međutim, naziv ovog lokaliteta mogao je biti formiran od osnove
koja se nalazi u glagolu pasti, napasati, koji je u izvornom obliku
imao značenje čuvati stoku, toviti531. Ravnica, polje, na kojem je
526
K. Jiriček - Cit. dijelo, II, str. 271
527
528
529
A. Škaljić - Citir. dijelo, str. 510; Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935.
god. Knj. IX, str. 643
530
531
pasla stoka tokom godine, polje koje se nije ni oralo ni kosilo, moglo
je biti označeno, po tome kao pas-polje – polje za pašu, pasište.
Pauče, zaselak, Pljevlje

Starim imenom Puača označavan je onaj koji je lijen,trom.532 Ako je
ovaj prostor bio u vlasništvu osobe sa imenom Pauča onda je prostor
po njemu i označen. Ako su ovdje živjele ”pauče” – lijene, trome
osobe onda je po njima prostor i imenovan.
Pavlje, šuma, Osoje (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od starog slavenskog termina
pavit, pavitina, pavitnjak, pavet, pavetina - bijela loza, šumska
loza533. Po ovom bilju, koje je bilo rasprostranjeno na ovom prostoru,
označen je i ovaj lokalitet.
Pediše, pašnjak, Toci (Prijepolje)

Riječju pedice označavane su male kvrge, male grumuljice. Od ovog
korijena je i izvedenica pedičast, pedičav-sa kvrgama, sa
grumuljicama.534 Za osobu koja bi preboljela neko kožno oboljenje
od kojeg su po koži ostajale pedice-kvrgice, grumuljice kovorilo se
da je pedičava osoba. Osobe koje su bile takve a koje su živjele na
ovom prostoru u Tocima označene su kao pediše-pedičave osobe. Po
njima je označen i ovaj prostor.
Pečenac, šuma, pašnjak, Zalug (Prijepolje)

U objašnjenu imena sela Pečeneg kod Smedereva, kao i sela Pečenci
kod Travnika navedeno je da su ti nazivi formirani od riječi Pečenez,
Pečenezi.535 Pečenezi su bili stari osmanski, nomadski narod koji je
do IX vijeka naseljavao prostor sjeverno od Crnog mora, dolinu
Volge. Nakon IX vijeku pokrenuti su iz svoje postojbine pa su
naselili široke prostore Istočne Evrope i Balkana. historijski izvori
spominju ih u Srbiji i Bugarskoj tokom XII vijeka. Po njima je
označen i ovaj prostor današnjeg Pečenca koji se nalazi između
prijepoljskih sela Zalug i Barice.
Peselja, zaselak, Sedobro (Prijepolje)
532
533
534
535
Naziv ovog zasijoka formiran je od riječi staroslavenskog govora
selenie - naseobina, kuće, mjesto536. Od ovog termina u
staroslavenskom govoru formiran je izraz pod selenie - ispod kuća,
ispod naselja, ispod mjesta. Ovim terminom pod sele, pod selenie,
označen je prostor koji se nalazi niže, ispod, nekog selenia - ispod
nekog mjesta, U ovom slučaju, to je prostor koji se nalazi ispod
Sedobra, kao naselja, kao mjesta. U kasnijem izgovoru od termina
pod sele formiran je današnji naziv za ovaj prsotor: Po(d)selje,
Peselje.
Staroslavenski termin seln, selna - polje, njiva, kao i izvedenice od
ovog termina selnij, selno - poljski537, mogao je biti, također, osnova
za formiranje ovog naziva. Prostor ovog zasijoka nalazi se ispod
sedobranskog polja, ispod njiva, pa je zato i označne kao pod selje,
da bi u kasnijem izgovoru nastao današnji oblik naziva Po(d)selje,
Peselje. Pošto je Sedobro na većoj nadmorskoj visini od ovog
zasijoka, 250 v‹oma rano je F&ÿaseljeno« o čemu svjedoče
materijalni ostatci sa ovog prostora, onda je logično da je prostor
ovog zasijoka označen sa terminom pod - ispod.
Peškirić, livada, Džurovo (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi peškir 538. Od ove riječi
izveden je deminutiv na "ić" - peškirić - mali komad platna za
brisanje, mali peškir. Ovaj prostor je označen ovim terminom
vjerovatno zbog njegovog izduženog, pravouglog, oblika ili zbog
malih dimenzija.
Pešter, visoravan, Sjenica

Naziv ove krečnjačke visoravni formiran je od staroslavenskog
termina pešt, peštera - pećina, špilja, jama, vrtača, škrip, rupe u
kamenu539. Pošto su u reljefu ove visoravni veoma prisutni svi
pomenuti kraški oblici, onda je taj prostor tome i označena.
Pešterci, šuma-pašnjak, Bistrica

Vidi "Pešter"
Petnja, pašnjak-šuma, Komaran

U jednom djelu ovog dosta širokog prostora nalaze se dvije pećine,
špilje, od kojih je jedna sa veoma velkim ulaznim otvorom. Okolni
prostori su prekriveni krečnjakom na kojem se nalazi dosta rupa,
škripova. Po ovoj reljefnoj karakteristici, odnosno po ovim velkim
pećinama, ovaj teren je označen kao Pećinjak, Pet(i)njak, Pet(i)nja.
536
S. Nilolić - Citir. dijelo, str. 106
537
S. Nikolić - Citir. dijelo, str. 106
538
539
Petnjak, šuma, S. Gora (V. Župa)
Vidi "Petnja"
Pilatovac, zaselak, Drenova (Prijepolje)

Nastavak –ovac u ovom nazivu ukazuje na to da se naziv odnosi na
svojinu, na pripadanje. U ovom slučaju ovaj prostor je označen po
muškom imenu Pilat, koje se spominje u smederevskom defteru iz
1476. godine-Nikola sin Pilata540. Patronimičko prezime Pilatovac
formirano je od muškog imena Pilat a ovim imenom označavana je
muška osoba koja je bila žuta i mršava lica. 541 Prostor na kojem
suživjeli Pilatovi potomci-Pilatovci označen je po njima kao
Pilatovac.
Pliješ, planinski vrh, Jadovnik;

Pliješ, brdo, Međani (Prijepolje)
Nazivi ovih lokaliteta formirani su od termina plješiv – ćelav.
Ime ovih prostora odnosilo se na gola, ogoljena brda, odnosno
na prastanovnike tih brda 'golobrđane'. Termin plješ nastao je od
praslavenskog pleš – calvities-ćelavac, onaj koji je bez kose 542.
Ovaj stari termin sačuvan je i u imenu roda, plemena Pješivci u
Crnoj Gori kao i u imenu planine Plješevice u Hrvatskoj.Nazivi
Pliješ u prijepoljskom kraju predstavljaju jezički raritet na
prostoru Sandžaka.
Pluževine, livada, Žitin (Prijepolje)

Naziv je formiran od riječi plužiti - orati plugom543, koja ima osnovu
u sveslavenskom i praslavenskom plug - ralo. Od ove osnove plug
formiran je pridjev na "an" - plužan, deminutiv na "evina" -
pluževina - ledina plugom preorana, odnosno, ledina ralom
preorana544. Prema tome Pluževine su ledine koje su ralom
preoravane, u vrijeme kad se najviše zemljoradničkih površina
obrađivalo prekopavanjem.
Podbahor, proplanak, Kaćevo (Prijepolje)

Vidi "Bahor"
Podbrnjica, livada, Baliće (Brodarevo)
540
A. Aličić - Smeder. defter, str.181
541
542
543
544
P. Skok - Cit. dije. str. II, str. 690
Naziv ovog lokaliteta formiran je od sveslavenskog termina brna,
brnje, brina, koji predstavlja ilirotrački ostatak u slavenskoj leksici, a
koji je u izvornom obliku imao značenje uzdignuta zemlja, brdo,
nasip, blato, blatan put545. Pošto se ovaj prostor nalazio ispod brda,
ispod uzvišenja po tome je i označen kao Podbrnjica.
Podjevac, šuma, Kašice (Prijepolje)

(Vidi "Jevac" i "Odjevac")
Podkrš, selo, Brodarevo

U popisu naselja nahije Komaran, sadržanom u skadarskom
defteru iz 1485. godine, nema sela Podkrš. То ukazuje da prostor
ovoga sela tada još nije bio naseljen ili је ovaj prostor obuhvatan
imenom susjednog sela Bukovik. Najvjerovatnije, da је ovaj
prostor iskrčen i djelomično pretvoren u obradivu površinu tek u
novije doba. Imе sela је izvedeno prema njegovom geografskom
položaju, odnosno ро tome što se selo nalazi ispod krša, ispod
krečnjakih sttijena.
Podomare, pašnjak, Jabuka (Prijepolje)

Vidi "Omar"
Podvige, livada, Cepeno (V. Župa)

Starim terminom pòdvig (izgovara sa kratkim akcentom na glasu
”o” kao u riječi ”slomih”) označavalo se ono što se podiže, na
primjer buna. Od ovog korijena su izvedenice podvigati-podizati,
podvignuće-podignuće.546 Na ovom prostoru se nešto pòdvigalo-
podizalo, na primjer buna ili nešto drugo pa je prostor po tome i
označen.
Podvinje, šuma, Hrasno (Prijepolje)

Ovaj naziv je formiran od termina vinika, vinjaga, vinjak - divlja
loza, vriježa, grešika, vinova loza, vinograd. 547 Ovaj prostor se
nalazio ispod vinograda pa je po tome i označen kao Podvinje.548
Popelje, livada, Kaćevo (Prijepolje)

Ovaj naziv predstavlja izuzetno vrijedan jezički raritet. Mogao je biti
formiran je od starog termina popelj-pepeo. 549 Ako je na ovom
prostoru zemljište bilo boje popelja-pepela ili je tu odlagan pepeo
onda je prostor po tome i označen.
545
P. Skok - Citir. dije. str. I, str. 214
546
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. X, str. 347
547
V. Anić - Citir. dijelo, str. 1163; R. Jovanović - Cit. dijelo, str. 774
548
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. knj. X, str. 349
549
Međutim, nastanak ovog toponima može se vezti za riječ popeljati-
povesti, odvesti550 ili za riječ peljati - progoniti, goniti551. Ako je ovaj
prostor bio progon, ako se ovim prostorom progonila stoka pona je
po tome mogao biti i označen kao Popelje-prostor preko kojeg se
progoni.
Posilovina, zaselak, Hrta

Naziv ovog prostora mogao je biti formiran od imenice sila, od
kojeg su izvedenice: posilica, posilje - silenje552. Ako se na ovom
prostoru u Hrtima bilje sililo-naglo raslo onda je prostor po tome
Podzvizd, brdo, G. Stranjani (Brodarevo)

Ovaj naziv predstavlja leksički raritet, jer je formiran od
terminazvìzd, zvìzg, zvizdovi, zvizga, zviždfijuk, više istovremenih
zvizgova, zvižduka553 Ovaj lokalitet u G. Stranjanima nalazi se ispod
brda na kojem vjetar zviždi, odnosno, ovaj lokalitet je pod-zvìzdom,
zaklonjen od zvìzde, od fijukanja vjetra.
Pranjci, selo, (Prijepolje)

U popisu stanovništva i naselja ovog dijela Sandžaka, koji se nalazi u
hercegovačkom defteru iz 1477. godine, upisano je u nahiji Mileševa
selo Brnjac, ali, po mišljenu prevodioca deftera prof. A. Aličića,
ligatura dozvoljava i čitanje ovog naziva kao Pranjci554. Međutim,
Kruševski pomenik, iz 1634. godine, bilježi ovo selo kao Pranjci555
Navedeni hercegovački defter za selo Pranjci bilježi samo jednu
stvar, a to je da selo caru plaća porez na ovce u iznosu od 255 akči.
Pošto je ovaj porez iznosio jednu akču na dvije ovce, to znači da je u
selu tada imalo 510 ovaca. Znači, Pranjci su tada bili isključivo
stočarsko naselje, pošto se, u pomenutom defteru, ovo selo više ne
popisuje u grupi zemljoradničkih sela.
Ime sela predstavlja leksički raritet. Moglo je biti izvedeno od starog
slavenskog termina prana – brijestovi panjevi, a terminom prnjad
označavana je i truhla šuma, odnosno, oboreno drveće koje je
istruhlo556. Znači stari slavenski termin prana označavao je
posječenu brijestovu šumu, oboreno brijestovo drveće, koja truhli.
Ako je ovo, zapravo, bio iskrčeni prostor na kojem je do tada rasla
550
551
552
553
P. Skok - Citir. dijelo, III, 667
554
555
Kruševski pomenik, str. 142
556
Vuk K. - Cit. dijelo, str. 775, 825
brijestova šuma, onda bi Pranjci bili brijestovi panjevi, ostatci od
brijestove šume.
Pravoševo, selo (Prijepolje)

Sveslavenski i praslavenski pridjev prv, od kojeg je izvedenica
prvoš, imao je značenje prvi, prvobitan, prastar, prvotan557. Ovaj
prostor posjeduje tragove izuzetno rane naseljenosti o kojoj još nisu
doneseni historijski niti arheloški sudovi. Ako je ovaj prostor ranije
naseljen, nego njemu susjedni tereni, onda je, od kasnije doseljenog
stanovništva, taj prostor mogao biti i označen kao "Prvoš-eva" -
prvobotna naseobina, prastara naseobina.
Naziv ovog sela može se vezati za staro slavensko, muško, ime
Pravoš, od kojeg je, sa pridjevskim sufiksom "evo", kojim se
označava svojina, pripadanje, mogao biti formiran naziv ovog sela.
Po vlasniku ili po prvom stanovniku nekog dijela današnjeg sela, koji
je imao ime Pravoš, mogao je biti označen ovaj prsotor. Potvrdu
ovog starog muškog imena susrećemo u h historijskim izvorima558.
Presedla, brdo, Radijevići (N. Varoš)

Toponimi Presedla, Presedli, Presedlina, Presedao, Presedo,
pripadaju grupi jezičkih rariteta tj. veoma starih naziva. U jednoj
hrisovulji srpskog vladara Dušana zabilježen je toponim Prêsedьli. 559
Sa ovim nazivima označena je sumeđa na nekom brdu,
odnosnoprostor između dva brda koji liči na sedlo. Sufiks –pre u
ovim nazivima ima značenje preko, na… pa nazivi Presedla,
Presedli, Presedlina, Presedao, Presedo imaju značenje ”preko sedla,
na sedlu…”
Presedli, šuma, Dubravčići (V. Župa)

Vidi "Presedla"
Priboji, šuma, G. Kosatica (Prijepolje)

Na prostoru Dinarskih planina, posebno na ljetnjim staništima
stočara, na katunima, nalazili su se torovi za stoku, ali su oni bili
specifičnog izgleda. Ovi torovi su bili ograđeni visokom drvenom
ogradom, a gornji dio ograde je bio nagnut prema središtu tora.
Ovakav tor imao je naziv priboj560.
Pribojina, šuma, K. Gora (Prijepolje)

Vidi "Priboji"
557
558
E. Kovačević - Cit. dijelo, str. 47
559
560
J. Cvijić - Balkan. polu. str. 314
Prijesnjače, dio sela, Zastup (Brodarevo)
Terminom prijesnost, koji je izveden od praslavenskog i
sveslavenskog pridjeva prijesan, prijesna, označavlo se nešto
sviježe, neobrađeno, odnosno od pridjeva prijesnac, gen. prijesnaca -
nakiseo561. Prema tome, prostor na kojem je zemlja prijesna -
nakisela, ljuta, teška za obradu, mogao je biti označen kao
Prijesnjače. Ako je ovaj prostor bio prijesan - neobrađen, onda je i
po tome mogao biti označen. Termin prijesnjače pripada grupi
hiperijekavizama.
Prijevore, zaselak, Brvine (Brodarevo)

Terminom prijevor, prijevornica označavao se zasun, mandal,
odnosno, koso položena preprijeka (letva, daska...) kojom se
zatvaraju vrata. Ova riječ je nastala od termina prijevoran -
popriječan, prijek, kos562. Kod stanovništva Hercegovine čuje se
sintagma: Eno (nekoga), ide prijevorno, gdje riječ prijevorno znači
ukoso, priječicom. Prema tome, Prijevore su prostor koji je ili koso
postavljen, kao prijevor, kao prijevornica, kao mandal, u odnosu na
okolni teren ili je to prostor preko kojeg se ide prijevorno -ukoso,
priječicom, do glavnog puta. Riječ prijevore predstavlja
hiperijekavizam.
Priponi, šuma, Džurovo (Prijepolje)

Naziv je formiran od termina pripinjati - vezati (obično stoku).
Riječju pripon označvano je uže sa kojim se konj pripinje kao i kolac
za koji se konj pripinje (na pripone konje pasti)563 Pošto se na ovom
prostoru vršilo pripinjanje konja, stoke… to je prostor po tome i
označen kao Priponi - pripinjalište. Interesantan je ikavski oblik
ovog naziva.
Prljci, dio sela, D. Babine

Stari slavenski termin prlj označavao je zašiljeno drvo koje se zabada
u zemlju pri sijanju ili presađivanju rasada, sadaljku, odnosno, drvo
koje se stavlja na stog sijena, lemez564. Ovim starim terminom prlj,
gen. prlja, deminutiv na "ak"- prljak, na "čić" - prljčić, označavan je
i kraći komad drveta, motka, pritka, klin, kolac 565. Prema tome,
naziv ovog lokaliteta uklazuje na to da je ovo bio prostor gdje je
imalo puno prljaka.
561
562
563
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XII, str. 97
564
565
Naziv ovog prostora mogao bi se vezati i za stari termin prljiti,
prljim – paliti, žeći, gorjeti, sagorjeti, pržiti 566. Ako je na ovom
prostoru spaljena šuma, radi dobijanja obradive površine, pa su ostali
prljci onda je taj prostor, po tome mogao biti označen kao Prljci.
Prljevac, dio sela, Seljane (Prijepolje)

Vidi "Prljci"
Prošće, dio sela, Izbičanj (Prijepolje)

Naziv ovog prostora formiran je od starog slavenskog termina
proštac - kolac567, odnosno od naziva prošće - obično, neobrađeno
kolje za plot. Terminom prošće označavana je i ograda od
neobrađenih baskija, iscijepanih od hrastovine ili cerovine, po kojima
se stavljalo pruće568. Prema tome, na ovom prostoru u Izbičnju bile
su ograde, od neobrađenog kolja ili baskija, odnosno bilo je prošće,
pa je lokalitet po tome i označen.
Prosena Kruška, izvor, Drenova (Prijepolje)

Ovaj naziv je formiran od riječi proso, od koje je i pridjev prosen,
proseni - koji je od prosa. Prosena kruška je kruška čiji plodovi su,
figurativno, sitni kao proso. (Vidi Prosište)
Prosina, pašnjak-šuma, Zvijezd (Prijepolje)

Vidi "Prosište"
Prosište, livada, Hisardžik (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je po biljci proso, jestivoj biljci
(Panicum miliaceum) koja daje sitnozrnasti plod. Proso, koji je na
prostorima Balkana bio glavna žitarica sve do XVII vijeka, uzgaja se
i danas a u Sandžaku ga nazivaju metlica jer se od njegove stabiljke
prave metle. Proso ima stabljike i listove slične kukuruzu ali mu je
plod u obliku klasa. Međutim, termini prosen, proseno, prosena u
svom osnovnom značenju označavaju nešto sitno, naročito sitnu
zemlju569. To značenje prenijelo se i na žitaricu proso. Pošto se na
ovom prostoru u Hisardžiku duže vrijeme sijalo proso to je prostor
po tome i označen.
Prošklope, livada, Lučice (Prijepolje)

Ako ovaj naziv predstavlja toponomastičku složenicu, odnosno, ako
je on nastao od dvije riječi, onda se u njegovoj osnovi nalazi prilog
566
P. Skok - Citir. dijelo, III, str. 46; Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935.
god. Knj. XII, str.108
567
568
569
"pro" - preko, kroz, iza. Drugi dio naziva, u tom slučaju, sačinjavala
bi riječ šklop, šklope koja bi se mogla vezati za termin šklopac -
mjehur, klobuk; krpelj570. Ako je na ovom prostoru bilo više manjih
uzvišenja, koja imaju oblik mjehura, šklopca ili je na ovom prostoru
izvirala voda, koja se pojavljivala u klobuđma, onda je prostor po
tome mogao biti označen.
Prvljene, dio sela, Zastup (Brodarevo)

Naziv ovog prostora formiran je od termina prvi, komparativ prvlji,
denominal na "ina" - prvina - ono što je prvo, ono što se radi prvi
put, pridjev na "en" - prven, na "enc" - prvenc, prvenac, prvjenac,
prvljenac. Nazivom prvljenac označavan je i starješina, glavar,
prvak, prvjenac, pa bi Prvljene mogao biti prostor gdje boravi takva
osoba. Međutim,ovim nazivom je mogao biti označen i prostor koji
se, zbog prisojnog položaja, prvi u proljeće orao ili prostor na kojem
prvo sazriju neki plodovi, voće, žito...
Raišljevina, dio sela, Ivanje (Prijepolje)

Zbog sufiksa "evina", koji su se susreće u ovom nazivu, može se
zaključiti da je on formiran po principu označavanja pripadnosti
nečemu. Ako je vlasnik ovoga prostora bila osoba sa imenim ili
nadimkom Raiš, to je prostor po njoj mogao biti i označen kao
Raiševina, Raišljevina. Naziv je mogao biti formiran i od termina
rašlje - drvo ili grana koja se razdvaja u dva kraka. Ako je na ovom
prostoru bilo takvo rastinje, onda je prostor i po tome mogao biti
ovako označen.
Rajca, zaselak, Mataruge (Komaran)

Ime ovog lokaliteta formirano je od starog muškog imena Rajc, koje
je hipokoristik (ime od milja) od Radoslav ili od Rajko571. U
hercegovačkom defteru iz 1417. godine, kao pripadnik jedne skupine
Vlaha iz okoline Trebinja navodi se Radoje sin Rajca572. Na ovom
prostoru današnjih Mataruga boravila je duže vrijeme osoba sa
imenom Rajc pa je prostor po njemu i označen..
Rakuša, dio sela, Potok (Brodarevo)
Naziv ovog prostora formiran je od sveslavenskog termina rak,
rakušac, kojim su označavani svi ljuskari, odnosno rakovi573. Pošto
se ovaj prostor nalazi pored potoka, u kojem je imalo dosta rakova,
odnosno, nekih ljuskara, to je on po tome i označen kao Rakuša.
Ramovina, livada, Hrasno (Prijepolje)

570
571
572
Poimeniöni popis..., str. 115
573
R. Jovanović - Cit. diuelo, str. 756
Veoma velki broj toponima, hidronima i oronima dobijo je svoje ime
po vlasniku, a ovo je samo jedan od primjera. Ovaj lokalitet je
označen po Ramu Šantiću, koji je ovaj prostor prodao 1956. godine,
a novi vlasnici su ga označili po njemu.
Rasovo, selo, B. Polje

Rasovo, šuma, Galočevina (Prijepolje)
Nazivi ovih prostora predstavljaju još jedan od jezičkih rariteta sa
prostora Sandžaka. Formirani su od staroslavenskog termina rasoha-
stablo kod kojeg se deblo dijeli u dva dijela, u rasohe, u rašlje, a od
ovog termina je i pridjev rasohast,-račvast, rašljast574. Od ovog
termina je, kod srpskog stanovništva ovih prostora, zbog
izostavljanja glasa "h" ili njegovom zamjenom glasovima "v,k,f",
nastao oblik rasovast - račvast, rasove - račve - (Te se penje jeli u
rasove, nar. pjes.)575. Prema tome, imenom Rasovo mogao je biti
označen prostor gdje ima puno rasohastog, rasovastog, - račvastog
drveća ili prostor gdje se račvaju, razdvajaju, putevi.
Ratajska, selo (Prijepolje)

Najstariji historijski zapis, u kojem se spominje ovo selo, je
hercegovački defter iz 1477. godine.
Ime sela potječe od staroslavenskog termina rataj – orač,
zemljoradnik, bezemljaš576. Naime, rataji su bili srpski
srednjevjekovni zemljoradnici koji su bili dužni da besplatno oru
zemlju feudalnih gospodara, koristeći stočne zaprege koje su
pripadale feudalcu. Ratji su, znači, bili srednjevjekovni bezemljaši,
poljoprovredni najamni radnici, sluge, na imanju feudalnih
gospodara, kneza, primićura ili pak na manastirskim imanjima. Pošto
su na prostoru današnjeg sela Ratajske živjeli i radili rataji, to je
prostor po njima i označen.
Ravče Polje, naselje, Brodarevo

Naziv ovog prostora formiran je od riječi ravan od koje je
deminutivni oblik ravče.577
Pošto je ovaj prostor sa vih strana okužen brdima to je njegova
ravnina bila markantna osobina po kojoj je i označen.
Relihe, šuma, Šćepanica (Stranjani)
574
V. Anić - Citir. dijelo str. 859; Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935.
god. Knj. XIII, str. 161
575
Vuk K. . Citir. dijelo, str. 875
576
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XIII, str. 398
577
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XIII, str.415
Ovaj, danas neobični, naziv predstavlja, zapravo, još jedan od
leksičkih rariteta. Naziv je formiran od starog slavenskog termina
reha, rehulja - blek, bleka, striža, vuna, od kojeg su izvedenice:
rehati - blejati, strići; pridjevi rehav - ostrižen, vunen, rehavost -
ostriženost, vunenenost578. Od ovog termina rehile, kojim je
označavano nešto u vezi sa ovcama, npr. prostor gdje borave ovce,
gdje se strižu ovce i sl., u kasnijem izgovoru, zamjenom mjesta
glasovima "h" i "l", formiran je današnji oblik ovoga naziva Relihe.
Repuh, livada, Potok (Brodarevo)

Ime ovog prostora formirano je od termina bosanskoga jezika repuh
kojom je označavana biljka čičak - Carduss nutans579. Pošto je na
ovom prostoru bilo dosta ove biljne vrste, onda je prostor po tome i
označen.
Resnik, šuma, Brvine (Brodarevo)

Resnik, šuma, Balići ( Brodarevo)
Nazivi ovih lokaliteta formirani su od sveslavenskog i praslavenskog
termina résa - duguljasti, viseći cvijet nekih biljaka, kita, buket 580.
Od ovog termina su izvedeni pridjevi, na "an" - resan, na "ica" -
resnica, na "ik" - resnik. Prema tome, prostor na kojem je dosta bilja
sa resama, resnatica, označen je kao Resnik. Jedan ovakav naziv
zabilježen je i u hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u kojem se
navodi da se u prijepoljskom selu Sopotniđ nalazi livada Poresnik.
Ridovi, šuma, Potok (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta mogao je biti formiran od riječi bosanskoga
jezika rida - šal, mahrama, rubac (Jednom su se ridom otirale, nar.
pjes.)581. Ako je na ovom prostoru bilo više malih, uskih, parcela
(koje su kao rubac, mahrama) na kojima je iskrčena šuma, onda je po
tome taj prostor i označen. Stari slavenski termin hrid - usamljena
stijena, oštra stijena, također je mogao biti osnov za nastanak ovog
naziva. Ako je na ovom prostoru bilo dosta oštrih, usamljenih stijena,
onda je prostor po tome mogao biti i označen, ali je kod
pravoslavnog stanovništva, zbog poznatog izostavljanja glasa "h",
nastao ovaj oblik naziva (H)ridovi. U nekim djelovima jugozapadne
Hercegovine i Dalmacije terminom ride označavaju se nabori na
garderobi, na platnu i sl. 582 Ako je ovaj prostor, zbog klizišta ili
nečega drugog, bio naboran i na sebi imao skladove koji su kao ride,
onda je po tome mogao biti i označen kao Ridovi.
578
R. Jovanović - Cit. dij. st. 559,597
579
580
581
582
Rikavci, zaselak, Zvijezd (Prijepolje)
U osmanskom katastarskom popisu stanovništva i naselja ovog dijela
Sandžaka, koji se nalazi u hercegovačkom defteru iz 1477. godine,
upisano je da dio sela Rika u nahiji Mileševa ima 7 domova...583. To
je upravo današnji zaselak Rikavci. U ovom defteru navedeni su i
tadašnji stanovnici ovog mjesta, a to su tada bili isključivo vojnuci,
odnosno dotadašnji Vlasi (stočari), koji su prihvatili vojničku službu
u osmanskoj vojsci.
Ime ovog zasijoka predstavlja jezički raritet jer je formiran od
termina koji više nije u govornoj komunikaciji ovdašnjeg stanovnika.
Radi se o terminu bosanskoga jezika, koji pripada staroj bosanskoj
ikaviđ, rika - rijeka584. Stanovnici koji žive pored rijeke, a u ovom
slučaju to je Zviježđanska rijeka, označeni su kao Rikavci - oni pored
rike, oni pored rijeke, riječani. Ovaj toponim, kao i veći broj drugih
na prostoru Sandžaka, ukazuje na historijsku, etničku i stvarnu
Bosnu.
Rivine, livada, Brajkovac (Komaran)

Ovaj naziv je formiran od termina rivina, kojim je označavan jarak,
mjesto gdje je voda, bujica izdubila zemljište.585 Sa ovim trminom
označavan je i strmi obronak, urvina… odakle se zemlja survava. 586
Pošto su se na ovom prostoru nalazile vododerine, jarci… to je
Rnjač, brdo, Jadovnik

Riječju hrnjak, hrnj označavano je nešto što je knjo,nepotpuno.587
Izostavljanjem početnog glasa ”h” formiran je današnji izgovorni
oblik naziva ovog brda. Ovo brdo je po nečemu krnjavao pa je po
tome i označeno.
Rogojevac, dio sela, Slatina (Brpdarevo)
Nastavak –evac u ovom nazivu označava pripadnost, svojinu. Na
ovom prostoru je živjela osoba sa imenom Rogoj pa je prostor i
označen po toj osobi. U korijenu ovog naziva je riječ rogov u
značenju rogonja.588 Od ove osnove je staro muško ime Rogoj589 koje
je se davalo djetetu kako bi se od njega otjerali zli duhovi.
Rogušje, zaselak, D. Babine

583
584
A. Isaković . Citir. dijelo, str. 355
585
586
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XIV, str.44
587
588
589
Ovaj naziv je formiran od termina rogušiti-izdići se, podignuti se,
napuhati se…590 Na ovom prostoru, koji je u svojoj osnovi zaravnjen,
nalazi se više manjih brdašcadi, uzvišenja koja se dižu sa zaravnjene
reljefne osnove pa je cijeli prostor po tome i označen.
Rùda, pašnjak, Karoševina (Prijepolje)

Naziv ovog prostora formiran je od termina rùdina - neobrađeno
zemljište obraslo travom; utrina, tratina, ledina, planinsko pasište 591.
Sam termin rudina formiran je od sveslavenskog i praslavenskog
pridjeva rûd, rûda - riđ, crvenkast, crven592. Pošto utrine, ledine...
imaju, uglavnom riđu boju, to su po tome i označene. U nekim
krajevima se susreće da termin rud, ruda ima značenje - kudrav,
mehak, rastresit593
Ruda njiva, livada, Oštra Stijena (Brodarevo)

Vidi "Ruda"
Rudi Brijeg, livada-šuma, Zastup (Brodarevo)
Vidi "Ruda"
Rudi laz, livadica, Zastup (Brodarevo)

Vidi "Ruda"
Rudina, pašnjak, Toci (Prijepolje)

Vidi "Ruda"
Rupelj, pašnjak, Zvijezd (Prijepolje)

Naziv ovog prsotora formiran je od termina rupa - veće ili manje
udubljenje u zemljištu, u nekom predmetu i sl. Pošto je na ovom
prostoru bilo više rupa, više udubljenja, lokalitet je po tome i
označen.
Rževlje, potok, Đurašići (Prijepolje)
Ovaj naziv je formiran od termina raž - jedna od žitarica. Naime,
zabilježeno je da se na nekim prostorima, umjesto raž upotrebljavao
naziv rž, a umjesto ražan upotrebljavano je ržan594. Prema tome, ovaj
naziv Rževlje označio je ražanište - prostor gdje se sije raž.
Sadi, livada, K. Gora

Naziv ovoga prostora formiran je od riječi sâd (izgovara se sa dugim
akcentom na slovu”a” kao u riječi ”hlad”) sa kojom se označavao
590
591
592
593
P. Skok -Citir. dijelo, III, str. 165
594
prostor gdje je nešto posađeno ili posijano. 595 Ovaj prostor je sa
svake strane opkružen, u cijelosti, šumom što ukazuje na to da je on
prvi raskrčen i da se jedino na njemu sadilo, sijalo… pa je zbog toga
po tome i označen kao Sâdi-površina gdje se sadi, sije…
Salakovac, livada, Zastup (Brodarevo)

Ovaj toponim predstavlja izuzetno vrijedan jezički raritet, jer je
formiran od veoma stare riječi. Naime, od starogrčkog termina
salavao - hučati, izveden je staroslavenski termin salahuk, salahuka -
holuja,veliki vjetar sa kišom, velika bura596. U kasnijem izgovoru,
zbog poznatog izostavljanja glasa "h" kod srpskog stanovništva, ovaj
termin je dobio oblik salauk, salauka. Prema tome, prostor na kojem
često duha jak vjetar, na kojem je česta holuja, mećava i vijavica,
označen je kao salahukovina, salahukovac, salaukovina, salaukovac.
U kasnijem periodu izgubljen je, radi lakšeg izgovora, glas "u" i tako
dobijen današnji oblik naziva Salakovac.
Santrač, izvor, Drenova

Ime ovog izvora, kao i prostora oko njega, formiran je od termina
santrač-nastriješnica, drveni vijenac nad otvorom bunara 597. Pošto se
na ovom lokalitetu nalazio santrač, odnosno, nastriješica koja je
natkrivala ovaj izvor onda je i prostor po tome označen.
Sarajina, livada, D. Babine

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi bosanskog jezika saraj -
dvor, palača598. Ovim terminom označavan je dvor, odnosno,
boravište nekog od dostojanstvenika, paše, vezira, kadije... U ovom
slučaju, pošto je ovo planinska visoravan, ovdje je bio ljetnjikovac,
nekog od tadašnjih begova, uglednika. Oblik Sarajina ima značenje
stari, davnašnji saraj, isto kao što su oblici kulina - stara, već
urušena kula, zidina - stari, već urušeni zid i sl.
Savardak, livada, Mataruge (Komaran)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od termina savardak, kojim je
označavana primitivna, kupasta, koliba za stanovanje, a koja je bila
građena od oblica, nagetih tako da se u vrhu dodiruju, pa potom
prekrivena lišćem ili slamom. Postojao je i drugi naziv za ovaj tip
kolibe, a to je dubirog. Na ovom prostoru u Matarugama duže
vrijeme nalazio se savardak pa je po njemu prostor i označen
Sedobro, selo (Prijepolje)

595
596
597
598
osmanski katastarski popis stanovništva i naselja ovog dijela
njemu se navodi da selo Sjedobra u nahiji Mileševa ima 48
domova...599. Ime sela formirano je od staroslavenskog termina "sja"
- sve i riječi dobro. Odatle Sjedobro, Sedobro - sve dobro, odnosno
prostor na kojem je sve dobro, prostor koji je jako pogodan za
življenje.
Sedra, zaselak, Kaćevo (Prijepolje)

Naziv ovog prostora formirano je od riječi sedra - travertin, siga600, a
za ovaj termin Vuk Karadžić navodi da se upotrebljava u Zapadnoj
Bosni i Hrvatskoj601. U ovom dijelu Kaćeva potoci teku preko
karbonatnih, krečnjačkih, stijena, stvarajući i taložeći sedru, po čemu
je čitav ovaj prostor i označen.
Seljane, selo (Prijepolje)

Sandžaka iz 1477. godine, nema upisanog ovog sela. To ukazuje na
činjenicu da je ono tada imalo ili drugo ime ili da još nije bilo ni
formirano kao selo. Naziv sela je izveden od staroslavenske riječi
seljan u značenju: seljak, onaj što radi na zemlji, orač. 602 Sama riječ
seljan-onaj što radi na zemlji formirana je od staroslavenskog seljn,
seljna, sljno,seljski-polje, poljski. U vrijeme formiranja sela na ovom
prostoru postojale su dvoje osnovne grupe stanovništva: Stočari i
zemljoradnici. Stočari su se bavili polunomadskim stočarenjem
boraveći tokom ljeta u planinskim, visočijim oblastima a zimi na
nižim, dolinskim prostorima. Zemljoradnici su imali stalno mjesto
boravka i rada a to su bile površine koje su se označavale sa seljn,
seljna-polje. Odatle je i sinonim seljan kao oznaka za zemljoradnika,
seljaka. Prema tome Seljane su prostor na kojem ne žive stočari nego
seljani-zemljoradnici, seljaci.
Seljašnica, selo (Prijepolje)

Ovo selo ne pominje se ni u jednom, dosad poznatom, istorijskom
dokumentu. Razlog tome je što su djelovi ovog sela ubrajani u druga
okolna sela, a djelom i to što su djelovi ovog sela relativno kasno
naseljeni. Naziv sela je formiran na isti način kao i naziv sela Seljane
(vidi), stim što bi naziv Seljašnica označavao male njive, malo polje.
Sijerci, livada, Komaran

599
600
601
602
Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi sijer - siv603, koji je bio
osnova za nastanak termina sijerak kojim je označena jedna vrsta
kruške, čiji plod je sijer, odnosno, sive boje. Pošto je na ovom
prostoru bilo više ovakvih krušaka, sijeraka, to je prostor po tome i
označen. Termin sijerci pripada grupi hiperijekavizama.
Sijerni potok, potok, Biskupići (Prijepolje)

Vidi "Sijerci"
Skokuće, selo (Prijepolje)

Najstariji dokument, koji spominje ovo selo, je osmanski katastarski
popis stanovništva i naselja ovog dijela Sandžaka, sadržan u
hercegovačkom defteru iz 1477. god. U njemu se navodi da nekoliko
skupina Vlaha (stočara), zimu provodi u mjestu Skokuće604. Isti izvor
za ovaj prostor bilježi sljedeće: čifluk Jazidžije Mihajla i da je to
mezra Skokuće, pusta i osim onoga što se nalazi u posjedu Vlaha...
Terminom mezra označavano je pusto selo, ali u kojem su vidljivi
tragovi ranije naseljenosti, mezarluci, bunarevi, ostatci kuća i sl. To
ukazuje na činjenicu da je ovaj prostor naseljen prije godine ovog
popisa, odnosno prije 1477.
U nazivu ovog sela sačuvan je nobično vrijedan jezički raritet.
Naime, naziv je izveden od složenice u čijem se prvom dijelu javlja
praslavenski i sveslavenski termin skot - životinja, stoka, marva,
goveda, ono što se koti605. Od ovog termina je i rumunski termin
skotina - marvinče, živinče, životinja, koji je preko Vlaha (stočara)
proširen na skoro cijeli Balkan. Sa terminom skot sjedninjen je
termin koča - kuća, koji predstavlja praslavensku izvedenicu od
staroslavenskog kotati - odgajiti, njegovati, skrivati, umotati606.
Znači, prvobitno, južnoslavensko značenje termina kuča bilo je
skrovište, njegovlište, a to prvobitno značenje danas se očuvalo,
donekle, i slavenačkom jeziku u kojem termin koča označava kolibu,
štalu. Znači, pošto je prostor današnjeg Skokuća od najstarijih
vremena bio zimsko stanište Vlaha (stočara), kao što to 1477. godine
bilježi hercegovački defter, to je zimi stoka morala boraviti u
zatvorenim objektima kolibama, kočama. Ti objekti su označavani
kao skotkuće - kolibe za stoku. U kasnijem izgovoru glas "t" je, radi
lakšeg izgovora, izgubljen, pa je dobijen današnji oblik imena,
Skokuće.
Skudla, livada, Jadovnik
603
604
605
606
Naziv ovog prostora, koji se nalazi pored Skudlanske rijeke,
formiran je od termina skudla - daska za pokrivanje kuća607. Ovaj
termin predstavlja romanizam (od lat. scandula) i pripada balkanskim
latinitetima608. Za razliku od šindre, koja takođe predstavlja dasku za
pokrivanje kuća, skudla je kraća i uža od nje. Pošto se na ovom
lokalitetu pravila skudla, to je on po tome i označen. Ovaj naziv
predstavlja leksički raritet, jer je formiran od termina koji više nije u
govornoj komunikaciji ovdašnjeg stanovništva.
Skudlanska rijeka, pritoka Uvca, Jadovnik

(Vidi "Skudla")
Sladanja, šuma, Kaćevo (Prijepolje)

Naziv ovog prostora je formiran od riječi sladan-sladak. 609 Na ovom
prostoru je bila kvalitetna paša sa biljem koje sladi, odnosno to je
prostor sa hrastom koji ima naziv sladun. Zbog toga je ovaj prostor i
označen kao Sladanja.
Slatina, selo (Brodarevo)

Komaran, koji se nalazi u skadarskom defteru iz 1485. godiene,
nema upisanog ovog sela610. To ukazuje na činjenicu da je ono tada
ili imalo drugačije ime ili nije još ni bilo oformljeno kao selo. Ime
sela je formirano od termina slatina - izvor slankste vode, tlo na
kojem izbija ili se sakuplja slankasta voda, močvarno tlo, predio sa
takvim tlom611. Međutim, ovim terminom označavaju se i neplodna
zemljišta, u prvom redu smonice i gajnjače 612. Na širem prostoru
današnjeg sela Slatine bilo je nepolodno, slatinasto zemljište pa je
Smrdan, livada, Barice (Đurašići)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od glagola smrdjeti. Ako je na
ovom prostoru bilo zamočvareno, zabareno zemljište, na kojem se
zbog ustajale vode osjećao smrad ili je bilo više rasprostranjenje
neke biljke koja širi smrad, onda je prostor po tome mogao biti
označen. Terminom smrdan označavana je i jedna vrsta duhana 613 a
taj duhan je smrdio. Ako je na navedenom lokalitetu uzgajan ovakav
duhan onda je lokalitet po tome mogao biti i označen.
607
608
V. Karadžić - Citir. dijelo, str. 939; P. Skok - Citir. dijelo, III, str. 272
609
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XV, str. 408
610
S. Pulahu - Cit. dijelo. str. 92-105
611
612
613
Smrdane, šuma, Izbičanj (Prijepolje)
(Vidi "Smrdan")
Soce-Seoci, zaselak, V. Župa

Ovaj naziv pripada grupi jezičkih rariteta sa ovog prostora, a
formiran je od starog slavenskog termina seljn - njiva, polje614. Ovim
denominalnim terminom s(e)oce, seođci označeno je malo polje,
male njive, a ovaj prostor je upravo takav, mali prostor iskrčen u
sredini većeg šumovitog kompleksa.
Sofov Krš, šuma, Šćepanica (Stranjani)

Naziv je izveden prema muškom imenu ili nadimku Sofo.
Sokolica, dio sela, Bistrica (Prijepolje)

Sokolica, brdo, Koševine (Prijepolje)
Naziv ovog lokaliteta formiran je od sveslavenskog i praslavenskog
termina soko žen.rod sokolica kojom se označava vrsta ptice. Nazivi
ovih lokaliteta su formirani prema njihovom položaju. Naime, oni se
nalaze visoko iznad naselja. Gledano iz doline ovi lokliteti imaju
izgled krila ptice, koja kao da je u vazduhu. Po sokolu, simbolu
visine, mo označeni su ovi prostori.
Sopot, stijena, Ivanje, (Prijepolje)
Naziv ovog lokaliteta formiran je od termina sopot-huk, brz tok
vode, slap615. Na ovom prostoru, u Ivanju, sezonski potok ima velki
pad, zbog čega voda buči, čuje se sopot.
Sopotnica, selo (Prijepolje)
osmanski katastarski popis stanovništva i naselja ovog dijela
njemu se navodi: Timar Ilijasa iz Sereza i Hamze iz Radomira,
posadnika spomenute tvrđave Mileševa, selo Sopotnica... Te godine
Sopotnica je imala 33 domaćinstva i spadala je među najveća
Polimska sela616. Ime sela formirano je od sveslavenskog i
praslavenskog termina sop, sopot - huk, bučanje, brz tok vode,
odnosno od sopiti - hučati, bučati, brektati, duhati617. Pošto voda
rijeke Sopotnice naglo izbija ispod Crvenih Stijena, posebno u
proljeće i jesen, a zatim se strmoglavo uz huk, uz sopot, spušta ka
Limu, to je đo prostor po tome i označen kao Sopotnica - slapnica.
614
615
616
617
Srijemuša, izvor, Gostun (Brodarevo)
Naziv ovog izvora, kao i prostora oko njega, formiran je od riječi
srijemuš, srijemuž, kojom je označena jedna vrsta trave618. Termin
srijemuša pripada grupi hiperijekavizama. Na ovom prostoru je bilo
dosta srijemuša pa je prostor po tome i označen.
Srijeteži, zaselak, Hrasno (Prijepolje)

Naziv je formiran od riječi sretati. Od ove riječi je oblik srijeteš-
sretanje, susretanje619 Ovaj prostor je bio prostor sretanja, susretanja
nečega (puteva, ljudi…) pa je zbog toga po tome i označen kao
Srijeteši, Srijeteži.
U osnovi ovog naziva nalazi se riječ srijeda,srijedi - sredina, od koje
su izvedenice: srijedni, srijedi, srijedia - središnji620. Vuk Karadžić
bilježi da su izrazi srijeda,srijedi srijedni, srijedi, srijedia
karakteristični za južni govor, tj. za govor Crne Gore,
Hercegovine…621. Današnji naziv Srijeteži pripada grupi
hiperijekavizama.
Stabor, pašnjak, Međani (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta predstavlja jezički raritet. Formiran je od
staroslavenskog termina stobor - stubovi koji služe za ograđivanje
avlije...622. Prema tome, na ovom prostoru u Međanima postojao je
stabor - ograda ili ograde oko kuća; stabor - seoski prolaz, sokak, pa
je prostor po tome i označen.
Stanovnik, livada, Slatina (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta mogao je biti formiran od riječi stanovnik-
mjesto za stalno življenje623. Međutim, terminom stanac označava se
usamljen, dubok, kamen čiji vrh je iznad površine zemljišta. Umjesto
riječi stanac, upotrebljava se i termin stanovnik, pa je ime ovog
prostora moglo nastati i po tom osnovu.
Stap, šuma, Podjasen (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi stâp sa kojom se
označavao štap, motka.624 Na ovom prostoru se nalazio nekakav
važan stâp (štap je u periodu srednjeg vijeka bio simbol vlasti) pa je
618
619
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XVI, str. 308
620
A. Isaković - Citir. dijelo, str. 384; P. Skok - Cit. dije. str. 319, 320; Rječnik
hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XVI, str. 304
621
622
623
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XVI, str.412
624
Stáro, zaselak, V. Župa (Prijepolje)
Naziv ovog zasijoka formiran je od termina star, ali ovdje u
značenju star - davno naseljen. Da je ovaj prostor naseljen prije
njemu susjednih prostora, potvrđuje i osmanski katastarski popis
ovog dijela Sandžaka, koji se nalazi u hercegovačkom defteru, iz
1477. godine, u kojem se navodi: selo Staro u nahiji Mileševa,
domova 5...625. Ovo selo spominje se i u Pećanskom pomeniku (XV-
XVII vijek).
Stištinja, izvor, Jabuka (Prijepolje)

Ovaj naziv je formiran od riječi stištati koja je imala isto značenje
kao riječ stišati se.626 Izvor koji se u pojedinim periodima godine
znao stištati-stišati, umanjiti vodu po tome je označen.
Stolac, livada, Barice (Đurašići)

Naziv ovog lokaliteta mogao je biti formiran od staroslavenskog
termina stalac, stolac - usamljeno drvo, usamljeno drveće 627. Ako je
na ovom prostoru bilo više usamljenog drveće ili je bila rijetka šuma,
onda je prostor po tome mogao ovako biti označen. Terminom stol u
srednjem vijeku označavano je prijestolje, sjedište kneza ili nekog
drugog dostojanstvenika. Ako se na ovom prostoru nalazilo sjedište
nekog od njih, onda je prostor po tome mogao dobiti ime. Ime ovog
prostora moglo je biti formirano od termina stol kojim su, u srednjem
vijeku, označavane sve okrugle stvari. Ako je ovaj lokalitet kružnog,
okruglog, oblika, onda je po tome mogao biti i označen.
Stranjani - Gornji i Donji, selo (Prijepolje)

Riječju stranjak označava se ono što je sa strane, na strani, na
primjer, samarni sepet, odnosno, košara koja na konjskom samaru
visi sa strane628. Znači ono što je na strani, označeno je kao stranjak.
Riječju stranjani označvani su oni koji su na jednoj od strana ratišta
(na lijevo ili desnoj strani), oni koji su na krilu kakve vojske. 629 od
riječi stranjani nastalo je ime ovog prostora. Naime, cijeli ovaj
prostor nalazi se u strani, odnosno cijeli ovaj prostor naget je prema
dolini Lima. Zbog toga su stanovnici tog prostora označeni kao
stranjani - oni koji žive na strani, u strani.
Stubica, pašnjak, Brvine (Brodarevo)
625
626
627
628
629
Naziv ovoga lokaliteta formiran je od stube-drvene merdevine,
odnosno stubica-male drvene merdevine630. Istim terminom
označavana je i preskakaljka na ogradi. Ako je na ovom prostoru
postojao prelaz preko potoka, na kojem su bile postavljene stube -
dva paralelna brvna, ili preskakaljka n aogradi onda je prostor i po
tome mogao biti označen.
Stublina, izvor, Sedobro (Prijepolje)

Stublina, izvor, Drenova (Prijepolje)
Nazivi ovih izvora formirani su od riječi stblina, stuble - izvor u
panju drveta. Pošto su se na ovim lokalitetima nalazile stubline, to su
oni po tome i označeni.
Stup, livada, Brvine (Komaran)

Naziv ovog lokaliteta predstavlja vrijedan jezički raritet. Izveden je
od srednjevjekovnog poljoprivrednog termina stup, kojim je
označavana od kamena očišćena i za obradu pripremljena zemlja, a
okolo je ograda od istog tog kamena. 631 Terminom, stupovi u
srednjem vijeku označavane su, često, sve poljoprivredne površine
koje se oru i siju, odnosno služe za proizvodnju žita.
Suhi omar, njiva, Kamena Gora

Vidi "Omar"
Surdup, klisura, Seljane - D. Babine

Naziv ove klisure formiran je od riječi surduk - provalija, jaruga,
dolina kuda vodi put između dva brda 632. Ova kratka kraška dolina,
zaista, ima izgled provalije, a kroz nju vodi put prema D. Babinama.
Svinkalice, brdo, Stranjani (Brodarevo)

Vidi "Svinkalište"
Svinkalište, pašnjak, Zavinograđe (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi svinkati se-igrati se
svinke.633 Svinka je bila igra u kojoj se štapovima prema iskopanoj
manjoj rupi gurala loptica načinjena od goveđe dlake.
Svojčevo, zaselak, V. Župa (Prijepolje)

Naziv ovoga zasijoka mogao je biti formiran od starog imena Svoilo,
Svojko, koje je izvedeno od osnove svoj, kao i stara imena Svojimir,
630
631
632
K. Jiriček - Citi. dijelo, II, str. 158
633
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XVII, str. 308
Svojislav i sl. Od ovog starog imena, uz sufiks "evo", kojim se
označava pripadanje, formiran je naziv Svojčevo - Svojilov posjed,
Svojčev posjed.
Riječju svojčina označavana je svojima.634 Zbog toga je ovaj prostor
mogao biti imenovan po tome što je bio nečija svojina, neije
vlasništvo.
Šantića brdo, dio naselja, Bostani (Prijepolje)

Velki broj toponima i oronima dobio je sbvoje ime po stanovnicima
tog prostora. Ovo je jedan od takvih primjera, gdje je prostor
označen po tome što se na njemu nalaze kuće većeg broja familija sa
prezimenom Šanti. Prije njihovog naseljavanja, na ovom prostoru su
bile livade i njive. Na ovaj prostor oni su naseljeni doseljavanjem sa
prostoru Pilatovca.
Šarampov, dio grada, Prijepolje;

Šarampov, livada, Slatina (Brodarevo)
Nazivi ovih lokaliteta formirani su od termina šarampov - jarak,
opkop, rov635. Pošto su na ovim lokalitetima postojali takvi objekti,
prostori su po tome i označeni.
Šerbetovac, šuma, Barice (D. Babine)

Naziv ovog prostora formiran je po principu pripadnosti na šta
ukazuje sufiks "ovac". Ovaj naziv je formiran od muškog imena
Šerban od kojeg su i patronimična prezimena Šerbetić, Šerbić,
Šerbo.636 Prostor gdje je živila ili je bila njegov vlasnik, osoba sa
imenom Šerban, Šerbet... označen je kao Šerbetovac.
Šklopine, pašnjak, Džurovo (Prijepolje)

Naziv je formiran od termina šklopac-rupa, jama u kamenu.637 Od
ovog termina je riječ šklopina kojim ovdašnje stanovništvo označava
neravan teren, teren sa puno rupa, teren sa vododerinama.
Škutorska siječina, šuma, Kaćevo (Prijepolje)

Naziv ovog prostora predstavlja izuzetan leksički raritet. U osnovi
ovog naziva nalazi se riječ škutor, koja je po porijeklu latinitet, a
koja u izvornom obliku ima značenje egzekutor, izvršilac638. U
jugozapadnoj Hercegovini, riječju škutor, označava se crkveni
službenik, crkvenjak, zvonar639. Drugi dio ovog naziva čini riječ
634
635
636
637
638
V. Klaić - Rje. stra. rije. str. 332
639
V. Klaić - Cittir. dijelo, str. 332
siječina koja predstavlja izvedenicu od riječi siječa. Terminom siječa
označavano je, pored ostalog, više radnji u vezi sa iskorištavanjem
šuma, naprimjer: sječina su drva pripremljena za pravljenje ćumura,
odsječeno i osućeno šumsko granje za zimsku ishranu stoke (tzv. lis),
i dr.640 Prema tome, nazivom Škutorska siječina označena je sječina -
lisnik, drvljanik i sl. nekog škutora-crkvenjaka, zvonara, crkvenog
službenika. U svakom slučaju, ovaj toponim Škutorska siječina, kao i
toponimi Biskupići, Konik..., koji su, također, u blizini, ukazuju na
katoličko stanovništvo koje je, u nekim ranijim vaktovima
naseljavalo ove prostore.
Šorovina, livada, Ivanje (Prijepolje)

U drugom dijelu ovog naziva nalazi se sufiks "ina" skojim se
označava pripadnost ili osobina. Prema tome ovaj prostor je pripadao
osobi koja je imala ime ili nadimak Šoro, pa je po tome i označen.
Šumančevina, zaselak, Kosatica

Naziv ovog prostora formiran je od muškog imena Šuman.641 Osoba
sa ovakvim imenom je živjela na ovom prostoru ili je bila vlasnik
istog. Na to upućuje sufiks "evina" na kraju ovog naziva. Naime
sufiksima "evina, ovina" i sl. označava se osobina pripadnosti
nekome ili nečemu.
Šurkovac, livada, Ljeskovac (Prijepolje)

Ovaj naziv predstavlja leksički raritet. Nastao je od starog
slavenskog termina šurka - šala642. Prostor na kojem se okupljalo radi
zabave i šale po tome je i označen.
Tabačina, livada, Oborđ (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi tabačiti - štaviti, činiti
kožu643. Ako se na ovom prostoru vršilo tabačenje kože, onda je
prostor po tome mogao biti i označen.
Tardača, livada, G. Drenova

Naziv ovog lokaliteta formiran je od staroslavenskog termina tar-
pljeva, sitno izlomljena slama644. Prema tome nazivom tardača
označena je pljevara, pljevnica. Zbog toga ovaj toponim bi
predstavljao leksički raritet.
Taševo, selo, Prijepolje

640
R. Jovanović - Cit. dijelo, str. 576; Vuk K. - Citir. dijelo, str. 933
641
642
643
644
Vuk. K. Citir. dijelo, str. 996
U osmanoskom katastarskom popisu stanovništva i naselja ovog
kraja, sadržanom u hercegovačkom defteru iz 1477. godine, nema
upisanog ovog sela, što znači da ono tada nije imalo ovakav naziv.
Naziv sela je formiran od muškog imena Taša. 645 Sufiksom –evo koji
se nalazi na kraju ovog naziv aukazuje se na to da je ovaj prostor bio
u vlasništvu osobe s aimenom Taša ili je on bio prvi stanovnik ovog
prostora.
Tatar kosa, šuma-livada, G. Drenova

Naziv ovog prostora ukazuje na Tatare-stari narod. Pripadnici ovog
naroda boravili su na ovom prostoru pa je prostor po njima i
označen.
Teferidž, njiva, V. Župa (Prijepolje)

Teferidž, utrina, Zavinograđe (Brodarevo)
Nazivi ovih lokaliteta formirani su od riječi teferič - provod u
prirodi646. Pošto se na ovim prostorima jednom ili dva puta godišnje
održavao teferič, to su oni po tome i označeni.
Tepe, pašnjak, Kaćevo (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi tepa-briježuljak, brdašce,
uzvisina zaravnjenog tjemena647. Na ovom prostoru je bilo više tepa
pa je prostor po tome i označen.
Tetaja, šuma, Hrasno (Prijepolje)

Ovaj naziv je formiran od termina tetivo - žila, krivudava žila,
žila648. Na ovom prostoru je bilo drveće (šuma) sa jakim žilama,
drveće koje je bilo teško, pri krčenju, odstraniti, izvaditi iz zemlje, pa
je onda prostor po tome i označen kao tetaja - žilava zemlja...
Tetrijebište, brdo, Haljinovići (Prijepolje)

Naziv je formiran od riječi tetrijeb - šumska ptica iz reda koka 649.
Pošto je na ovom prsotoru bilo više tetrijeba onda je prostor po tome
i označen. Ovaj naziv, istovremeno, ukazuje i na promjene u fauni,
odnosno, životinjskom svijetu ovih prsotora, jer tetrijeba, kao vrste,
na ovim prostorima danas nema.
645
646
647
648
R. Jovanović - Cit. dijel. str. 551
649
Tibor, izvor, Ivanje (Prijepolje)
Naziv ovog izvora je mogao biti izveden i od starog slavenskog
termina timor - vrh (planinski), planinski masiv650. Ako se ovaj
prostor nalazio vrhu livade, šume, kose i sl. onda je po tome mogao
biti i označen.
Tmajevac, šuma, Osoje (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi tma-tama, tmina651. Pošto
je na ovom prostoru bila gusta šuma, stvarala se tma - tama, pa je po
tome lokalitet i označen.
Tovrat, pašnjak, K. Gora

Pri oranju sa zapregom i pri okretanju zaprege na drugu stranu,
upotrebljava s uzvik ovrat, tovrat. Moguće je da je ovaj uzvik bio
osnov po kojem je označen ovaj prostor tako što se sa ovog prostora
okretala, vraćala stoka.
Trebežina, livada, Karaula (Prijepolje)

Naziv ovog lokaliteta Izveden je od riječi trebežina - krčevina652,
kojim je označen prostor gdje je nedavno iskrčena šuma i tako
dobijena oranična površina.
Trlica, selo, Pljevlje

Naziv je formiran od riječi trljenje–obrada, mlaćenje konoplje653. Na
ovom prostoru se trlila - mlatila, obrađivala konoplja, koja je u
prošlim vaktovima bila jedna od osnovnih tekstilnih biljaka, pa je
Trojan, livada-potok, Krašljevići (Dušmanići);

Trojan, šuma, Orahovac
Trojan, brdo, Barice (D. Babine);
Trojan, izvor, Kamena Gora
Nazivi svih ovih lokaliteta formirani su od starog slavenskog termina
trojan u značnju trojak, ono što se pojavljuje u tri oblika, na tri
načina, koji je od tri vrste.654 Na ovim lokalitetima se pojavljuju
650
651
652
653
A. Isaković - Citir. dijelo, strl. 425
654
trojaki oblici nečege: tri brda, tri česme...,pa su ovi lokaliteti po tome
i označeni.
Ubari, livada, Lučice (Prijepolje)

Ovaj naziv predstavlja izuzetno vrijedan leksički raritet. Naziv je
izveden od starog slavenkog termina ubao - izvor, vrelo655. Na ovom
prostoru bilo je više ubara - izvora, pa je prostor tome i označen.
Urove, pašnjak, Rogušje (D. Babine)

Naziv ovogo lokaliteta, koji nesumljivo predstavlja jezički raritet,
formiran je od riječi urov skojom je označen plod biljke grahorice.
Ova biljka je bila stočna hrana, a danas se više ne sije u unutarnjim
dijelovima Balkana. U bugarskom jeziku naziv ove biljke je urov, a u
albanskom urof656. Prema tome, prostor gdje se sijala ova grahorica,
urov, mogao je biti označen kao Urove.
Ursule, selo, Sjenica

Ovaj naziv predstavlja neobično vrijedan leksički i toponomastički
ostatak iz govora srednjevjekovnih Vlaha. Formiran je od rumunske
riječi ursul - medvjed, a ovaj rumunski termin izveden je od
latinskog ursus - medvjed657. Od ovog rumunskog termina nastala su
različita srednjevjekovna, slavenizirana, imena Urso, Uršula. Urša,
kao i kasnija prezimena Ursić, Ursulić658. Na ovom prostoru živjela
je osoba sa imenom Ursul. Ursula ili više njih pa je prostor po njima
ili njihovim potomcima označen kao Ursule.
Vagan kosa, šuma, Zakut (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od starog slavenskog termina
vagan-karlica, drvena zdjela elipsastog oblika šira u vrhu nego u
dnu659. Prema tome Vagan kosa je izduženo brdo, koje je u obliku
vagana, odnosno na toj kosi se nalazi udubljenje koje ima oblik
vagana.
Vagane, pašnjak, Prijesnjače, (Brodarevo)

Vidi "Vagan kosa"
Vajzovina, šuma, Jabuka (Prijepolje)
655
656
657
658
659
Naziv ovog lokaliteta, koji na kraju ima sufiks –ovina, ukazuje na
pripadanje, svojinu. Mogao je biti formiran po imenu ili nadimku
Vajzo ili od riječi vaiz-muslimanski propovjednik660.
Valovlje, kamenjar, Mili (Brodarevo)

Ime ovog lokaliteta formirano je na isti način kao i naziv Vaoč,
odnosno, naziv je formiran od riječi val, vao - talas, nabor na zemlji.
Zbog toga je Valovlje prostor sa više takvih valova.
Vaoč, šuma, Sedobro (Prijepolje)

Vaoč, šuma, Jabuka (Prijepolje)
Nazivi ovih lokaliteta formirani su od termina val,vao - talas, nabor
na površini661. Od ovog termina su izvedenice valovit, valovito,
valovlje, ali i stara izvedenica vao - val, nabor na površini. Prema
tome, na ovim prostorima reljef je zatalasan, nabran, tako da liči na
vao - talas.
Vege, livada, Cepeno (V. Župa )

Ovaj neuobičajeni naziv predstavlja, zapravo, leksički raritet ovog
prostora. Formiran je riječi vegnuti-svezati.662 Na ovom prostoru se
nešto vezalo, pripinjala stoka i sl. pa je prostor po tome i označen
Velika Župa, selo, Prijepolje
Naziv ovog sela formiran je od staroslavenskog termina župa-
ravnica, dolina663. Terminom župa označena je i prva
administrativna jedinica kod Slavena. Pošto to nije bila čvrsta i jaka
administrativna jedinica to je ovo značenje njenog imena brzo
zaboravljeno, pa je župa ostala i danas sinonim za ravnicu u dolini.
Inače, selo Velika Župa je mlado naselje, jer ovakvi čisti, plavljeni
prostori sve donedavno nisu uopšte naseljavani. Današnji zasioci
Velike Župe: Karin i Staro, pominju se u osmanskom katastarskom
popisu stanovništva i naselja ovog kraja 1477. godine 664, dok Velike
Župe u tom popisu nema. To znači da je obod Župskog polja, gdje se
nalaze Karin i Staro, daleko prije naseljen nego samo polje.
Velunja, pašnjak, Potok (Brodarevo)

Ovaj naziv je formiran od riječi velud, velut-jedna vrsta trave koja
raste na utrinama, pasištima...665 Odavdje je i izvedenica velutan-
načinjen od veluti.
660
661
662
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XX, str. 681
663
664
665
Veško prlo, pašnjak, Brančići (Kaćevo)
Naziv ovog prostora predstavlja izuzetno vrijedan
leksički raritet. Formiran je od riječi vesak-odjek, glas, glas koji se
čuje izdaleka tako da se nemože razabrati šta je i od šta je. 666 Na
ovom prostoru se, pri dozivanju stvarao odjek, eho, pa je on po tome
i označen kao Vesko, Veško prlo - prlo gdje se čuje vesak, gdje se čuje
odjek, eho.
Vijoče, šuma, Krašljevići (Dušmanići)

Naziv ovog lokaliteta je formiran od riječi vijoka-kalem, grančica sa
kojom se kalemi, od koje je izvedenica vijočenje-kalemljenje667.
Prosto gdje su se mogle naći kvalitetne vioke-mladice za kalemljenje
ili prostor gdje na kojems e viočilo-kalemilo po tome je i označen.
Od riječi vioka, vijočenje formirano je i muško ime Vioč, čiju
potvrdu susrećemo u hercegovačkom defteru iz 1477. godine, u
kojem se navode: Radoje sin Vioča i Radačin sin Vijoča668. Ako je
ovaj prostor bio vlasništvo osobe sa imenom Vijoč onda je po toj
osobi mogao biti i označen.
Vijogor, šuma-izvor, G. Babine (Prijepolje)

Naziv ovog prostora je formiran od riječi vijogor sa kojom se
označavao prijevoj na planini ili brdu.669 Pošto se ovaj prostor nalazi
upravo na vijogoru, na prevoju onda je po tome i označen.
Vinicka, selo, Prijepolje

Vinicka, rijeka (selo Vinicka)
Naziv rijeke a po njoj i prostora oko rijeke, tj. sela formiran je od
staroslavenske riječi vina u značenju izvijena, kriva670. Tok ove rijeke
je zaista blago izvijen pa je po toj osobini nastao naziv rijeke a po
rijeci i sela koje je formirano oko riječnog toka.
Najstarije spominjanje ovog sela nalazi se u osmanskom
katastarskom popisu stanovništva i naselja ovog dijela Sandžaka,
koji je sadržan u hercegovačkom defteru iz 1477. godine. U ovom
dokumentu su upisana sela Donja i Gornja Vinicka. Donja Vinicka je
tada imala sedam domova, a Gornja Vinicka osam domova. U ovom
popisu se dalje navodi da se u Donjoj Vinickoj proizvode žita (zob,
666
667
668
669
670
Maticacrnogorska, Matica, yima 2010, str. 108.
ječam, proso, pšenica), a da se u Gornjoj Vinickoj, pored žita uzgaja i
vinova loza671.
Vinjik, šuma, Hrta

Naziv ovoga lokaliteta formiran je od starog
slavenskog termina vinjaga - divlje grožđe, divlja loza; vinika;
griješika; vriježa672. Na ovom lokalitetu je bio vinograd, koji je
zapušten, pa je loza podivljala, pretvorila se u vinjik.
Vinograd, dio grada, Prijepolje; Vinograd, njive, Zalug

Vinograd, pašnjak, Džurovo; Vinograd, pašnjak, Zastup
Vinograd, pašnjak, Sopotnica
Nazivi svih ovih lokaliteta ukazuju, u prvom redu, na rasprostranjeno
uzgajanje vinove loze u ovim djelovima Sandžaka, gdje se danas ona
rijetoko i samo pojdinačno susreće. Sam termin vinograd - prostor sa
vinovom lozom, formiran je od dvije riječi: vino - napitak od grožđa
i grad - vrt, ograđeni prostor za vinovu lozu673.
Visioc, livada, Barice (Babine)

Ovaj naziv je formiran od riječi visočine, visočina - visovi, brda,
visoravan674. Pošto se ovaj lokalitet nalazi na visočini, na brdu, na
visoravni, to je po tome i označen.
Vitanj, stijena, V. Župa

Naziv ovog lokaliteta formiran je od riječi vitati - stanovati, noćiti;
gnijezditi se, praviti gnijezdo; svratiti675. Pošto su na ovoj stijeni ptice
pravile gnijezda i tu noćevale, stanovale, odnosno vitale, po tome je
prostor i označen kao Vitanj - ptičije obitavalište.
Vitiljka, brdo, Stranjani (Brodarevo)

Naziv ovog prostora formian je od staroslavenskog termina vitij -
krivuljast676, od kojeg je izvedenica vit - izvijen, uvijen, ulegnut.
Brdo ili kosa koji su ulegnuti, krivuljasti, u svom tjemenu, označeni
su kao Vitiljka.
Vláka, zaselak, Jabuka (Prijepolje)

671
672
R. Jovanović - Cit. dijelo, str. 249; V. Anić - Citir. dijelo, str. 1163
673
674
675
676
Naziv ovoga prostora je formiran od termina vláka - dugačka
prodolina; dugačka njiva677. Prostor ovog zasijoka, reljefno
predstavlja dugačku prodolinu, pa je po tome i označen.
Vlàsan, pašnjak, Stranjani (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od termina vlas-pramen, nit, od
kojeg su izvedenice vlasast - koji kao da je od vlasi, koji liči na vlas;
vlaknast; vlasak - vrsta mahovine, busenjača678. Na ovom prostoru
nalazila se trava vlasulja, pa je po tome prostor i označen.
Voljevac, zaselak, Čauševići (Prijepolje)

Naziv ovog prostora predstavlja jezički raritet. Formiran je od
termina voljan - slobodan, nezauzet, otvoren, neograničen,
besplatan679. Pošto je ovaj prostor bio, za naseljavanje, slobodna,
nezauzeta površina, onda je po tome i označen.
Vraneša, kraj između B. Polja i Pljevalja

Vraneša, selo, Kokin Brod
Nazivi ovih prostora formirani su po muškomm imenu Vraneš. 680
Osobe sa ovakvim imenima bile su prvi naseljenici na ovim
prostorima pa su ti prostori po njima i označeni.
Vranjak, brdo, Zlatar

Ovaj naziv je formiran od riječi vran-crn.681 Pošto su na ovom
prosturu bile guste, crne, vrane šume to je on po tome i označen.
Istim terminom se označavalo i vranino gnijezdo kao i jedna vrsta
trave.
Vratanja, stijena, Ivanje (Prijepolje)

(Vidi ”Vrato”)
Vrato, kamenjar, Zastup (Brodarevo)

Naziv ovog prostora je nastati od termina vrtó, vrtao, vrtlovi – mala
obradiva parcelica u kamenjaru682.
677
678
679
680
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XXI, str. 368
681
682
Vrbovo, selo, Prijepolje
osmanski katastarski popis stanovništva i naselja ovog kraja, koji se
nalzi u hercegovačkom defteru iz 1477. godine. U njemu je upisano
selo Vrbovo... domova 21, pripada Dobriću Radosaviću...683. Sva
vlaška (stočarska) naselja, koja su tada postojala, u ovom popisu su
označena kao mjesta, što je značilo da su bila sezonski naseljena, tj.
na tim prostorima su Vlasi boravili ili u ljetnjem ili u zimskom
periodu. Samo se za dva vlaška prostora, Vrbovo i dio Zvijezda,
navodi da su sela, što je značilo da su bila stalno naseljena, tj. u
njima je stanovništvo boravilo tokom cijele godine. Vrbovo je, ove
1477. godine, popisano zajedno sa ostalim vlaškim naseljima, a za
svaku skupinu (džemat) Vlaha tačno se navode mjesta na kojima
zimuju i na kojima ljetuju. Za stanovnike Vrbova ne navode se ni
ljetnja ni zimska staništa, što znači da su oni, u to vrijeme, bili stalni
stanovnici na prostoru današnjeg Vrbova. Istovremeno, u ovom
katastarskom popisu, za stanovnike Vrbova se ne navode nikakve
druge poreske obaveze, osim vlaških, što znači da su tada bili
oslobođeni zemljoradničkih poreskih obaveza. To je bilo zakonsko
pravilo tog perioda, da se svi oni koji prihvate stalno mjesto boravka
oslobode, na određeno virijeme, feudalnih dažbina.
Popis iz 1477. godine bilježi da selo Vrbovo pripada Dobriću
Radosaviću. Radi se o tome što je ovo bilo pravilo u tom periodu, da
osmanske vlasti daju hrišćanskim starješinama pojedina naselja, na
upravljanje, tako omogućavajući dotadašnjem stočarskom (vlaškom)
stanovništvu da se za stalno naseli na određenim prostorima. Sve ovo
ukazuje na činjenicu da je vrijeme ovog popisa, zapravo, vrijeme
formiranja Vrbova kao sela. Sve do tada ono je bilo samo ljetnje
stanište Vlaha, a u ovom periodu, oko 1470. godine, oni se u njemu
stalno nastanjuju. Među tim prvim stanovnicima Vrbova bili su oni
sa karakterističnim imenima: Radin, Radohna, Tihoje, Vojihna,
Milovac, Križ, Selak, Vučihna, Bolot, Jagodina... Po ovome se vidi
da se radi o starim etničkim grupama ovog prostora, odnosno ovdje
preovladavaju vlaška, romanizirana, imena.
Ime sela Vrbova formirano je od starog muškog, imena Vrb, Vrbica,
Vrbak. Inače, slavenska imena izvedena prema nazivima biljaka
izuzetno su brojna i raznovrsna, jer je kult drveća i biljaka kod
Slavena veoma star. Hercegovački defter iz 1477. godine, kao
stanovnika tadašnjeg Prijepolja, bilježi Vukmana sina Vrbice, a u
nahiji Rudine Iglača sina Vrbaka i Radosava sina Vrbaka684. Prostor
današnjeg Vrbova bio je posjed ili svojina nekog Vrbaka ili Vrba, što
jasno pokazuje sufiks "ovo", u nazivu sela, s kojim se označava
pripadnost, odnosno, to je Vrb-ovo.
683
684
Vrijoci, izvor, Zavinograđe (Brodarevo)
Naziv ovog izvora, kao i prostora oko njega, formiran je od riječi
vreti, vrijem, vriju... - ključati, naglo i pod pritiskom izvirati iz
zemlje685. Prema tome, Vrijoci su više malih izvora, kod kojih voda
vrije - izvire pod pritiskom, izvire sa klobukovima.
Vrlaica, šuma, Slatina (Brodarevo)

Naziv ovoga lokaliteta formiran je od strog termina vrlaja, vrlan-
strm.686 Pošto je ovo bio takav prostor ond aj epo tome i označen.
Vrlobaš, šuma, Zavinograđe (Brodarevo)

Ovaj naziv je formiran od riječi vrliti-živo, brzo ići, brzo, raditi. 687.
Zbog toga što je ovo strm prostor a preko njega vodi put prema
Brodarevu to se onda tim putem, zbog nagiba, brzo, hitro ide. Od iste
riječi je i izvedenica vrloba-žestina, vrlost.
Vrtoska, zaselak, D. Stranjani (Brodarevo)

Ime ovog prostora nastalo je od riječi vrtašan-koji je u vodotičini,
urvini... a od iste osnove je i riječ vrtolina-rupa.688 Pošto se ovaj
prostor nalazi na ovakvom terenu ond aj epo tome i označen.
Vrzače, livada, Ninčići (Skokuće)

(Vidi ”Vrzače)
Vrzina, izvor, G. Babine (Prijepolje)

Naziv ovog izvora, kao i prostora oko njega, formiran je od termina
vrzina - živica; mjesto pod gustim šipražjem 689. Na ovom lokalitetu
upravo je bila živica, gusto šipražje, pa je po tome i označen.
Terminom vrzina oznavana je i vrsta plota, ograde koja je bila od
kolja a između kolja je bilo granje.690
Zaboj, šuma, Barice (Đurašići)

Terminom zaboj oznavao se prostor gdje završava šuma a počinje
livada, polje, njiva.691
Zabrdnji Toci, selo, (Prijepolje)
685
686
687
688
689
690
691
Naziv ovog sela formiran je od staroslavenskog termina tokz-tečenje,
tok, curenje.692, Od ovog termina je množina tokzi,toci-više tokova,
potoka. Prema tome Zbrdnji Toci su Zabrdnji tokovi, odnosno, tokovi
iza brda.
Zaglavak, njiva, Džurovo

Ovaj naziv je formiran od termina zaglavak – završetak.693 Na ovom
prostoru se završavala šuma, livada... pa je prostor po tome i
označen.
Zahorica, šuma, Potok (Brodarevo)

Naziv ovog lokaliteta formiran je od termina zahoriti se, koji
predstavlja izvedenicu od termina horiti se – jako puhati, gromko,
glasno pjevati694. Prema tome, ako je na ovom prostoru vjetar horio
onda je prostor po tome i označen.
Zakut, zaselak, Brodarevo

U osmanskom, katastarskom, popisu stanovništva i naselja ovog
dijela Sandžaka, koji je sadržan u skadarskom defteru iz 1485.
godine, u okviru nahije Komaran, upisano je selo Zakot, sa sedam
domaćinstava695. Ime ovog zasijoka formirano je od riječi zakutak -
kutak, skrovište, skovito i mirno mjesto za boravak, zapećak 696. Ovaj
prostor po svojim reljefnim karakteristikama, zaista, predstavlja
takav prostor, pa je po tome i označen.
Zanoga, livada, D. Stranjani (Brodarevo); Zanoga, njiva, Mataruge

Zanoga, , brdo, Kula (Osoje); Zanoga, livade, Zakut (Brodarevo)
Nazivi ovih lokaliteta formirani su od riječi zanoga sa kojom je
označvan izdužen komad zemljišta, izdužena parcela, livada ili njiva.
Oblik tih parcela je bio ”kao noga, kao jezik” prema ostalom
zemljištu.697
Zastup, selo, Brodarevo

Komaran, koji se nalazi u skadarskom defteru iz 1485. godine, nema
upisanog ovog sela. To znači da je selo tada ili imalo drugo ime ili
još nije bilo ni formirano kao selo. Naziv ovoga sela je formiran od
692
693
694
695
696
697
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XXII, str. 203
glagola zastupati-prepriječavati, praviti preprijeku. Prema tome
zastup je prostor na kojem se nalazi neka preprijeka.
Zaugljena, livada, Gojakovići (Komaran)

Zaugljena, potok, Brančići (Kaćevo)
Nazivi ovih lokaliteta formirani su od riječi zaugnati se-na silu
prodirijeti (”zaugnao se vuk među ovce”) 698 Na ovim prostorima se
dešavalo često zaugnavanje pa su oni po tome i označeni.
Zavinograđe, selo, Brodarevo

Komaran iz 1485. godine, nema upisanog ovog sela, što znači da je
ono tada ili imalo drugačiji naziv ili još nije bilo formirano kao selo.
Ime ovog sela formirano je od tri riječi i to: od prijedloga "za" - iza,
nad, pod, vino - napitak od grožđa i staroslavenskog grad - ograđeno
mjesto, vrt699. Prema tome, za vino građe su ograđena mjesta za
uzgoj vinove loze, za proizvodnju vina, za vino ograđeni vrtovi,
vrtovi za vino. Uzgajanje vinove loze bilo je, sve do XVI vijeka,
jedno od glavnih zanimanja stanovništva ovog prostora. To najbolje
pokazuje hercegovački defter iz 1477. godine, koji potvrđuje gajenje
vinove loze u skoro svim nižim selima Limske doline. Prostor
današnjeg Zavinograđa svojom ekspozicijom, kao i sastavom
zemljišta, bio je izuzetno pogodan za uzgoj vinove loze.
Zeblovik, brdo, Akmadžići (N. Varoš)

Naziv ovog prostora formiran je od termina zebnja, zebsti - hladnoća.
Pošto se na ovom prostoru zebe, odnosno, pošto ovdje vjetar, zbog
izdiženog položaja, donosi hladnoću, pa se tu zebe, ozebe, onda je
Zebuđa, rijeka, desna pritoka Lima

Naziv ove rijeke formiran je od termina zebnja - osjećaj hladnoće,
hladnoća, drhtavica, od kojeg su izvedenice zeblo - hladno, zebsti -
ostudeniti, ohladiti, smrzavti se; zebičav - zebljiv, zimogrizan700.
Odavdje i termin zebuća - hladna, studena.
Zivalo, proplanak, Ivanje

Naziv ovog lokaliteta formiran je od termina zivkati - zvati. Pošto je
položaj ovog prostora takav da je pogodan za dozivanje, onda je po
tome i označen, s tim što je u izgovoru došlo do kraćenja, pa je
umjesto naziva dozivalo, formiran ovaj, kraći, oblik Zivalo.
698
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XXII, str. 525
6994
700
Zlošnica, rijeka, Akmadžići
Naziv ove rijeke formiran je od termina zao, zlo - hrđav, loš, hirovit,
a ova rijeka je zbog svoje povremene plahovitosti i hrđava i loša i
zla, tj. ona je zlica, zlošnica.
Zvijezd, selo, Prijepolje

U osmanskom, katastarskom, popisu stanovništva i naselja ovog
dijela Sandžaka, koji se nalazi u heregovačkom defteru iz 1477.
godine, ubilježeno je sljedeće: Džemat Stjepana, sina Skrvoja
(Skrivoja), zimuju u mjestu zvanom Zvizda, a ljetuju u mjestu zvanom
Hranče...701. Znači, ova navedena skupina (džemat) Vlaha, od 16
domaćinstava, zimu je provodila na prostoru današnjeg Zvijezda,
kojeg popisivač bilježi kao mjesto Zvizda, a ljetovala je sa svojim
stadima u mjestu Hranče, današnje Ranče polje na Jabuđ. Taj dio
Zvizda, današnjeg Zvijezda, te 1477. godine, znači, samo je sezonski,
zimi, naseljavan. U ovom istom popisu, na drugom mjestu se navodi:
Dio sela Zvizda, pripada Mileševu, sa stavke pomenutog kadije,
džemat Vladislava sina Mukašina, domova 14... Važnost ovog zapisa
je u tome što se navodi da je Zvizda selo, a ne mjesto, kao u prvom
slučaju. To dalje pokazuje da je taj dio današnjeg Zvijezda, koji je
tada označen kao selo, upravo tada, u vrijeme ovog popisa ili
neposredno pred njega, stalno naseljen i postao selo. Naselili su ga
Vlasi, dotadašnji stočari, koji su tu ranije, samo sezonski, boravili.
Zato se za njih, u popisu, ne navode nikakvi porezi, tj. oni tada još
nisu bili zaduženi nikakvim zemljoradničkim nametima.
Ime ovog prostora predstavlja jezički raritet. Formiran je od riječi
zvizda - zvijezda702. Ovim terminom označavalo se i Sunce, a i danas
je prisutna sintagma pripeko zvizdan - pripeko zvjezdan, kojom se
označava velika vrućina, žega. Pošto je položaj današnjeg Zvijezda
takav da je to, zapravo, izrazito prisoje, to se ovaj prostor pri
izgrijavanju Sunca prvo obasja, dok su okolni tereni još bez Sunca.
Zbog toga je takav prostor, na kojem je tokom godine veća količina
toplote, nego na okolnim terenima, a zbog njegovog prisojnog
položaja, označen kao Zvizd, Zvizda - Zvijezd, Zvijezda - jako
sunčano mjesto, toplo mjesto.
Žarvine, dio sela, Gornje Babine

Naziv ovog prostora formiran je od termina žarvina-toplina, vatra;
žarvit-vatren703 Ovaj prostor je žarenjem-paljenjem šume iskrčen i
pretvoren u obradivo zemljište. Ovaj način, pretvaranja šumskog u
poljoprivredno zemljište, bio je uobičajen u prošlim vaktovima.
701
702
703
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XXIII, str. 251
Ždrijelo, brdo, Komaran
Naziv ovog lokaliteta formiran je od praslavenske i sveslavenske
riječi ždrije, sa izvedenicom na "lo" - ždrijelo, kojom je označavano
mjesto izloženo vjetru704. Kasnije ovaj termin dobija širi spektar
značenja kao što su: klanac, bogaz, udubljenje, kosa. Prema tome,
ovo brdo je prema nekoj od ovih osobina i označeno, odnosno, to je,
vjerovatno, prostor na kojem se nalazi neko manje reljefno suženje,
klanac i sl.
Žestikovlje, livada, Kajevići (V. Župa)

Ime ovog prostora formirano je od termina žestika - javor (Acer
tataricum)705. Na ovom prostoru bilo je dosta žestikovine - javora, pa
je po tome i označen.
Žitin, zaselak, Gračanica (Prijepolje)

Sandžaka, koji se nalazi u hercegovačkom defteru iz 1477. godine,
upisano je selo Žitno..., domova 9, neoženjenih 4...706 Naziv ovog
prostora je formiran od riječi žiti-živjeti, stalno stanovati.707 Na ovom
prostoru je živjelo stanovništvo koje se nije nomadski kretalo već je
tu bilo stalno naseljeno. Za razliku od okolnih prostora koji su služili
za stočarstvo na ovom prostoru se obrađivala zemlja, tu se živjelo.
Žuber, šuma, Zastup (Broidarevo)

Naziv ovog prostora je formiran od riječi žuber - cvrkut, žubor, od
kojeg su izvedenice žuberiti - cvrkutati, žuboriti; žuberkanje -
čavarljanje, ćućorenje; žuberkati - šušketati, žuboriti708. Prema tome,
prostor na kojem je bilo puno ptica, pa se čulo cvrkutanje,
šušketanje..., po tome je i označen.
Županjac, potok, Rogušje (D. Babine)

Naziv ovog potoka izveden je od termina župa (vidi objašnjenje za
toponim Županjica), odnosno ovaj potok je označen po tome što teče
preko župnog prostora, preko prostora koji je župan - koji je izložen
suncu, koji je prisojnog položaja.
Županjica, livada, Kula (Osoje)

Ime ovog lokaliteta formirano je od termina župa, koji predstavlja
sveslavenski sinonim za ravnicu u dolini, ravnicu uopšte. Od njega je
704
705
706
Poimeniöni popis..., str. 13, 595
707
Rječnik hrvatskog ili srpskog jezika, JAZU, 1935. god. Knj. XXIII, str. 397
708
izvedenica žûpan - pitom prostor, prostor izložen suncu, prostor koji
je prisojnog položaja, prostor gdje snijeg u proljeće brzo okopni709.
Prema tome županjica je mali prostor u prisoju, mali ravan prostor u
prisoju na kojem snijeg u proljeće prvo okopni.
****************************
O TOPONIMIJI SANDŽAKA
Proces formiranje pojedinih naziva na prostoru Sandžaka počeo je

onda kad je ovaj prostor "zadahnut životom". Naime, naselja se na
ovom prostoru javljaju u neolitu, da bi se u kontinuitetu održala do
danas. Zbog toga se u nazivima mjesta, krajeva, brda, planina, rijeka
i potoka... susreću očuvani tragovi predslavenskih naroda ovog
prostora, svjedočansta srednjevjekovnih kultura, kao i svjedočanstva
prisustva Osmanskog imperija. Zbog svega toga svi nazivi, posebno
nazivi mjesta, uvijek imaju neko životno značenje a za jedan broj
naziva mjesta vezane su priče koje imaju karakter basni ali punih
značajnih detalja. Najveći broj naziva na prostoru Sandžaka, odnosno
na prostoru Srednjeg Polimlja, pripada slavenskoj onomastici.
Naseljavajući se na ove prostore stari slavenski doseljenici zapažali
su i izdvajali najuočljivije komponente prostora, reljefa... imenujući
ih prema prema položaju, obliku terena ili rasporedu kojeg je
odredila prirodna osobenost terena. Pri tome imena geografskih,
reljefnih cjelina obrazovana su na veoma jednostavan način:
prvenstveno opisnim putem. U početku su se oslanjali isključivo na
sopstveni jezički fond ali su u određenim uslovima prihvatani i stariji
nazivi.
Sandžački toponimi, hidronimi. oronimi... obiluju primjerima iz
kojih se vidi da se imena daju prema najbitnijim i najuočljivijim
osobinama nekog prostora, rijeke, planine...U nauci je odavno
prihvaćeno stanovište da su toponimi veoma imuni na promijene pa
se oni često nazivaju i okamenjenim jezičkim oblicima . Međutim,
na prostoru Sandžaka susreće se više toponomastičkih primjera kod
kojih je evidentno mijenjanje naziva. Na osnovu toga može se
zaključiti da toponimi na ovom prostoru nisu u većoj mjeri
709
okamenjene jezičke strukture. Mnogo je faktora koji uslovljavaju
smjenu ili izmjenu jednog naziva sa drugim izmijenjenim oblikom.
Na prostoru Sandžaka živjeli su različiti narodi, ukrštale se različite
kulture, govorili se različiti jezici, preplitali se raznovrsni spomenici
materijalnog i duhovnog života. Svjedočanstva tih utjecaja, kako
jezičnih tako i duhovnih, na prostoru Sandžaka sačuvana su velkim
djelom u geografskim nazivima. Najveći dijo ovog rada zauzimaju
toponimi - topos - grč. mjesto, kraj i onima - ime, naziv. Od 534
obrađenih naziva, koliko sadrži ovaj rad, od čega ih je 48 sa istim na
487 sa različitim nazivom, najveći dijo obrađenih naziva odnosi se
na toponime. Svi ovi objašnjeni nazivi mogu se svrstati u nekoliko
grupa:
Ako se posmatraju nazivi, obuhvaćeni ovim radom, zapaža se
odredena leksička raznorodnost, ра se postavlja pitanje odakle ona
potječe? Najkraći odgovor bi bio: Nazivi su ogledalo
etnopolitičkih, socijalnih, vjerskih, kulturnih, jezičnih,
migracijskih... prilika i vremena u kojima su nastali. Ovi različiti
uticaji stvorili su uz jasne i na prvi pogled razumljive nazive i
mnogo drugih, zanimljivih, a1i ро motivisanosti i obliku
nerazumljivih i složenih formi naziva. Zbog toga su motivi za
nastanak nekog naziva i njegov oblik, kao odraz složenih
društvenih prilika, veoma važni i van jezičnih proučavanja. Na
prostoru onog dijela Sandžaka na kojem se nalaze topnimi
objašnjeni u ovom radu , а to је, uglavnom, Srednje Polimlje
(Prijepoljski kraj), najzastupljenija је prva grupa toponima, odnosno
oni čiji naziv је nastao prema prirodnim osobinama. O svakoj ovoj
grupi toponima može se govoriti posebno, odnosno može se
govoriti о načinu njihovog nastanka i značaju, kao i о onome što se
iz svega toga zaključuje.
Drugi dijo toponimije, pored toponima, čine hidronimi (hidro-voda i
onime-ime, naziv). Pošto је voda uslov života to је postojanje
rijeka, potoka, izvora i drugih hidroloških objekata na prostoru
Sandžaka, kao i u drugim občastima, predstavljalo jedan od
glavnih preduslova za nastanak naselja. Zbog toga је veliki broj
geografskih naziva motiviran vodom а hidronimi na prostoru
Sandžaka čine i najstarije jezičke spomenike. Oni daји dragocjene
podatke о ranijim narodima, etničkim grupama, kulturama i
civilizacijama. Ро imenima rijeka, uz koje se odvijao život, može se
pratiti smjena i naroda i jezika. Na primjer, ime Lima, najveće rijeke
na prostoru Sandžaka, potječe iz predrimske prisutnosti na ovom
prostoru. Njegovo ime tumači se prisustvom ilirskog naroda i
ilirskog jezičkog supstrata na širem prostoru Sandžaka. К а о
najveća rijeka, odnosno, kao najveći geografski objekat Sandžaka,
zadržao је jedinstveno ime u cijelom svojem toku. То ukazuje na
činjenicu da је ovaj prostor, u tim davnim vaktovima, kad је
njegovo ime nastalo, bio etnički i jezički jedenstven.
Suprotno tome, u nekim drugim oblastima susrećemo riječne
tokove koji u različitim dijelovima svoga toka imaju i različite
nazive. То ukazuje na etničko i jezičko nejedinstvo prostora na
kojem se rijeka nalazi. К а о i u drugim dijelovima Balkana i na
širem prostoru Sandžaka najveće i privredno važnije rijeke nose
predslavenska imena - Lim, Tara; Vapa, Uvac, Skudla... Manji
riječni tokovi označeni su ро naseljima koja se nalaze pored njih –
Kosaćanska, Mataruška rijeka, Ratajska... Za razliku o d
hidronima (rijeka, potoka, izvora), čiji nazivi su, u većini
slučajeva, iz predslavenskog, odnosno predrimskog perioda,
oronimi (oros - planina i o n i m a - ime, naziv) Sandžaka
uglavnom potiču o d slavenske Ieksike. Posmatrana toponimija
Sandžaka u cijelosti, а na osnovu ovih 534, u ovoj knjizi
objašnjenih naziva, mijesta, rijeka, planina..., može se izvući
nekoliko bitnih zaključaka i to:
1. Jedan broj naziva, objašnjenih u ovom radu, potječe od
termina bosanskoga jezika, а takvi su, na primjer: Hadrovići,
Akmadžići, Haljinovići, Bahče, Balići, Briješće, Burun, Čadinje,
Derventa, Doca, Drača, Draglica, Dželepka, Džidalj, Đunija,
Hlipavac, Negbina, Ozren, Klačina, Ljiljci, Mramor, Šarampov,
Тере...
2. Jedan broj naziva na prostoru Sandžaka formiran је od
riječi koje se danas susreću u hrvatskome jeziku. Takvi su,
naрrimjer: Bahor, Biskupići, Konik, Maren, Kakrica, Kalokinje,
Kašan, Kaštelja, Кот, Medljen, Lađena, Mlakva, Škutorska
Sriječina...
3. Jedan broj naziva formiran је od riječi srpskog jezika а
takvi su na primjer: Sopot, Sopotnica, Sосе, Mileševa.... (Jezici:
bosanski, hrvatski i srpski navedeni su prema abecednom redu а to
se ponavlja na više mijesta u ovom radu, prim aut.)
4. Ponekad је nemoguće odrediti kojem o d jezika
štokavskog govornog područja pripada neki o d naziva jer se kod
bosanskog, crnogorskog, hrvatskog i srpskog jezika radi о
jezicima koji imaju isti, staroslavenski jezički korijen.
5. Najveći broj naziva formiran је od termina ijekavskog
izgovora dok je izuzetno mali broj naziva koji su formirani o d
termina ekavskog izgovora. Prema terminima ijekavskog izgovora
su, izmedu ostalih i sljedeći nazivi: Briješće, Liješće, Miliješ,
Vrijoci, Zvijezd...
6. Među toponimima, hidronimima... susreću se i oni čiji
nazivi su formirani o d hiperijekavizama. Тој grupi naziva
pripadaju: Prijepolje, Srijeteži, Pliješ, Prijesnjače, Prijevore,
Srijeteži...
7. Velikim brojem naziva, а posebno onim koji u gore
prikazanoj tabeli pripadaju toponimima ХIII grupe, potvrduje se
autohtonost Bošnjaka kao naroda na prostorima Sandžaka .
То m bošnjačkom autohtonošču na prostoru Sandžaka ni u kom
slučaju se ne osporava autohtonost i drugih naroda na ovim
prostorima, u prvom redu Srba.
8. Ve1ki broj naziva potječe od termina koji danas
predstavljaju jezičke raritete, odnosno od termina koji danas više
nisu u govornoj upotrijebi ovdašnjeg stanovništva. Najveći broj
naziva toponima predstavlja staroslavenske nazive, a1i је znatan
broj i onih koji potiču o d Iliro-Tračke grupe naroda i njiihovih
jezika. Jedan broj naziva vеžе se za ostale etničke grupe, koje su u
prošlim vaktovima naseljavale ovaj prostor. Grupi jezičkih rariteta
pripadaju, izmedu ostalih i slijedeći nazivi: Bahor, Brvine,
Čadinje, Čalija, Dеžuје, Drača, Džidalj, Kakrica, Kalokinje,
Karvale, Кlеčје, Ladena, Mazgit, Merica, Mlakva, Negbina,
Ozren, Pranjci, Relihe, Rivine, Stabor, Svinkalište, Tetaja...
Abecedni spisak toponima, oronima, hidronima...
obradjenih u ovom radu
Adrovići
Akmačići Briješće
Alavandiće Brijes Dabivoda
Aljinovići Brijesnica Dandalovci
Aluge Brodarevo Dečevo
Brvine Derventa
Babine Bukovik Deverdek
Bahče Burun Dežuje
Bahor Diljka
Balići Carina Dinbrdo
Bare Cepeno Divci
Bašina voda Cijeci Doca
Begova bara Dočine
Bekljača Čadinje Drača
Berane Čakot Draglica
Bihov grob Čalija Dražica
Bijela trla Drenova
Bijelo Polje Čaramanovica Dub
Biokovac Čardačina Dubovica
Biokovo brdo Čatrnja Dubravčići
Biskupići Čauševići Dučevo
Bjelohova Četrnje Duhanište
Bobovište Čingrovina Duljkovac
Bodeniče Čir Dumljani
Bojnica Čirići Dundor
Boljan brijeg Čukari Dušmanići
Boljane Dužani
Boljanići Ćelišta
Borak Ćapalo Džamija
Boretino brdo Ćetenica Dželepka
Bosna Ćetenište Džidalj
Bošnjovište Ćetenova Dolina
Brajko Ćetotine Džoka
Bramborište Ćopačko Brdo Džudžina Luka
Brančići Ćulum Džurovo
Ćumurane
Đevišbrdo
Đopača
Đunija
Đurašići
Izbičanj Komaran
Komine
Jabuka Konik
Fiulj Jarčište Konjska Glava
Jatara Koprivna
Galevine Jatare Kosatica
Galičina voda Jelah Koševine
Gležđevica Jelasi Koštunac
Gnijevine Jelav Kotroman
Gniovnik Jevac Kovačevac
Gobate Johovac Kozomor
Gobatsko brdo Jošje Kožalj
Gojakovići Jošlje Kraeva
Goračići Krašljevići
Gosteč Kaćevo Kravo
Gostun Kablja Glava Krdžava
Gračanica Kadinjača Krstati laz
Grdan Kakrica Krtoša
Grdilovica Kalokinje Krupničište
Grončarevo Kaludre Krupovnice
Guberače Kamare Kruševo
Gudžaljka Kamena Gora Krvavac
Gurdići Kapeš Kučin
Gusinje Karanov krš Kukanj
Gvozd Karanovac Kukričje
Karaula Kulina
Hadžina japija Karin Kumanica
Hadžjin do Karoševina Kunjak
Hadrovac Karvale Kurdelj
Haluge Karvalište Kuselj
Hisardžik Kašan Kuseljica
Hlapač Kašice Kuština
Hlipovac Kaštelja Kutjević
Hmur Kave
Hrasno Kavčice Lađana
Hrskavac Kečevnice Lađena
Hrta Klačina Lađenin
Hruštevac Klašnica Lađište
Klečje Laftarevica
Ikanovac Kljuran Lanište
Irići Kocelj Lastva
Irino brdo Kolokinje Lazovi
Ivanje Kolovrat Lemeš
Ivljak Kom Lepeta
Liješće Mramor Pavlje
Lim Mramore Pediše
Liževine Mrava Pečenac
Lopar Mrčkovina Peselja
Lubine Mrezgovica Peškirić
Lučice Mućornica Pešter
Lugovi Muriće Pešterđ
Lunjevac Muškovina Petnja
Lužine Petnjak
Našćenice Pilatovac
Ljeljenac Negbina Plav
Ljeljenica Nova Varoš Pliješ
Ljeskovac Novi Pazar Pluževine
Ljiljci Pljevlje
Ljupča Oborđ Podbahor
Malovan Odjevac Podbrnjica
Mangura Ogorljača Podjevac
Manića vrelo Ogrljača Podkrš
Maren Okrum Podomare
Mataruge Omar Podvige
Mazgit Omare Podvinje
Mažići Omornjaš Popelje
Medeta Opančine Posilovina
Medljen Opsište Potok
Medoše Orahovac Pozvizd
Međani Orašac Pranjci
Mejtef Orevo Pravoševo
Mekiš Osoje Presegla
Melina Osovnica Preÿegli
Merakuša Ostrovaš Priboj
Merica Oštra Stijena Priboji
Metaljka Ozren Pribojina
Mijani Ožalj Prijpolje
Mijoska Ožegovići Prijesnjače
Milakovići Prijevore
Milešev Do Paćarka Priponi
Mileševo Padež Prljci
Miljevići Paločak Prljevac
Mlakovine Palučak Prošće
Mlakva Paraći Prosena Kruška
Močijevnica Paralovac Prosina
Molitva Parazlame Prosište
Morno brdo Paspolje Proklope
Moteriz Pauče
Raišljevina Soce-Seođ Trebežina
Rajca Sofov Krš Trlica
Rakuša Sokolica Trojan
Ramovina Sopot
Rasovo Sopotnica Ubari
Ratajska Srijemoša Urove
Ravče Polje Srijeteži Ursule
Relihe Stabor
Repuh Stanovnik Vagan kosa
Resnik Stap Vagane
Ridovi Staro Vajzovina
Rikavci Stištinja Valovlje
Rivine Stolac Vaoč
Rnjač Strševina Vege
Rogojevac Stranjani Velika Župa
Rogušje Stubica Velunja
Rožaje Stublina Veško prlo
Ruda Stup Vijoče
Ruda njiva Suhi Omar Vijogor
Rudi brijeg Surdup Vinicka
Rudi laz Svinkalište Vinjik
Rudina Svinkalice Vinograd
Rupelj Svojčevo Visioc
Vitanj
Sadi Šantića brdo Vitiljka
Salakovac Šarampov Vlaka
Santrač Šerbetovac Vlasan
Sarajina Šklopine Voljevac
Savardak Škutorska sečina Vraneša
Sedobro Šorovina Vranjak
Sedra Šumančevina Vratanja
Seljane Šurkovac Vrato
Seljašnica Vrbovo
Sijerđ Tabačina Vrijoci
Sijerni potok Tardača Vrlaica
Sjenica Taševo Vrlobaš
Skokuće Tatar Kosa Vrtoska
Skudla Teferidž Vrzače
Skudlanska Tepe Vrzina
rijeka Tetaja
Sladanja Tetrebište Zaboj
Slatina Tibor Zabrdnji Toci
Smrdan Tmajevac Zaglavak
Smrdane Tovrat Zahorica
Zakut Zeblovik Ždrijelo
Zalug Zebuđa Žestikovlje
Zanoga Zivalo Žitin
Zastup Zlošnica Žuber
Zaugljena Zvijezd Županjac
Zavinograđe Županjica
Zbljevo Žarvine
II DIJO
IME JE ZNAK
I U IMENU NARODA
BOŠNJANI, BOŠNJACI
ISTOČNO OD DRINE U XV i XVI VIJEKU
Godine 1984. historijski arhiv iz Kraljeva, Meduopštinski

historijski arhiv iz Čačka i historijski arhiv iz Užica publikovali
su nebočno vrijedne istorijske dokumente. Ti historijski
dokumenti, čije је prevodenje na srpski jezik trajalo oko deset
godina, sakupljeni su u tri knjige а naslov ove jedinstvene zbirke
је:
Osmanski katastarski popisi nekih područja Zapadne Srbije
u XV i XVI veku 710
To su dokumenti prve, znači najvažnije, kategorije kako se to
kategoriše u hhistorijografiji. То је devet osmanskih katastarskih
popisnih knjiga. Prva је iz 1476. god. а posljednja је iz 1572. god.
U svakom tom popisu detaljno је popisano svako naselje, svako
domaćinstvo sa imenima svih punoljetnih muških stanovnika, sve
ono što se tada proizvodilo u tim mjestima, uz masu drugih
izuzetno vrijednih podataka.
Osmanski Imperij bio је ро mnogim stvarima, posebno u oblastima
administrativne uredenosti, skladno uređen sistem. Uz to osmanski
imperij је imao izuzetno razvijen sistem u sferi feudalnih odnosa.
Dio tog sistema bili su i katastarski popisi (tapy deften)
stanovništva i naselja svih dijelova imperija. Ovi popisi su
sadržavali evidenciju svih naselja na popisivanom području, zatim
evidenciju svih punoljetnih muških stanovnika sa imenom njihovog
оса, zatim potpun popis svega onoga što se u to vrijeme proizvodilo
u tom naselju, kolike su poreske obaveze svakog naselja, kao i niz
drugih, izuzetno važnih podataka.
Istoj kategoriji dokumenata pripadaju i:
- Osmanski katastarski popis hercegovačkog sandžaka iz 1477.
god. ili hercegovački defter kako se on skraćeno naziva u
stručnim krugovima. Ovim detaljnim popisom obuhvaćeni su
cijeli prijepoljski, pribojski, i pljevaljski kraj koji su tada
pripadali Hercegovini, odnosno hercegovačkom sandžaku. Ovi
prostori su, u stvari, još 1373. god. uključeni u sastav države
Bosne, odnosno bosanskog kraljevstva. Znači, ovi djijelovi
Sandžaka bili su dijo države Bosne sve od 1373. god. što је 90
godina prije dolaska Osmanske lmperije na ove prostore.
- Krajište Isa-bega Ishakovića iz 1455. god. kojim su
obuhvaćeni dijelovi sjeničkog i novovarškog kraja. 711
710
Turski katastarski popisi nekih područja Zapadne Srbije XV i XVI vek, I, Čačak,
1984. godina
711
Hazim Šabanović, Krajište Isa-bega Ishakovića – Zbirni katastarski popis iz
1455.godine, Orijentalni institut, Sarajevo, 1964
- Oblast Brankovića iz 1455. god. kojim је obuhvaćen dio
bijelopoljskog kraja i dijelovi prijepoljskog kraja. 712
- Skadarski defter iz 1485. god. kojim је obuhvaćen dio prostora
prijepoljskog kraja, odnosno širi prostori današnjeg Komarana. 713
Faksimil korice od zbirke

Osmanski katastarski popisi
nekih područja Zapadne Srbije
XV i XVI vek
712
Oblast Brankovića, opširni katastarski popis iz 1455. godine, Orijentalni institut u
Sarajevu, 1972.
713
Selami Pulaha, Defteri i Regjistrimit te sanxhakut te Shkodres i vitit 1485, I, Tirane
1974.
Faksimil jedne stranice orginala
Smederefskog deftera iz 1476. god.
U ovom osvrtu ukazat ćemo samo na jednu komponentu koja

proističe iz ovih, pet vijekova starih i neobično važnih
dokumenata. Ta komponenta odnosi se na imena naroda i etničkih
grupa kako na prostorima Sandžaka tako i na prostorima istočno
od Drine, odnsno na prostorima današne Zapadne i Centralne
Srbije
U detaljnom po popisu smederevskog sandžaka iz 1476. god.,
kojem su tada pripadali i prostori danasnje Zapadne i Centralne
Srbije, nalazi se, pored ostalog i popis svih tadašnjih muških
punoljetnjih osoba sa imenima njihovih očeva.
U ovom popisu, a na prostoru opština Užice, Požega, Arilje, upisani
su 714:
Herak sin Bošnjanina Radič sin Vukšić Bošnjanin

Radonja Bošnjanin Bošnjanina
Vukoj sin Bošnjanina Radonja Bošnjanin
Vladivoj sin Bošnjanina, Mihač Bošnjanin Rahoj sin Bošnjanina
Milivoj sin Bošnjanina Radivoj Bošnjanin na Pribil Bošnjanin
Vukas sin sin Bošnjanina Rad Bošnjanin Gumašin Bošnjanin
Radovac sin Bošnjanina Radu1 Bošnjanin Kostaj Bošnjanin
Radivoj sin Bošnjanina Vukač Bošnjanin Bogašin Bošnjanin
Bi1oj sin Bošnjanina Radivoj sin Bošnjaka Dragić sin Bošnjaka
Vladović sin Bošnja Herak sin Bošnjaka Vladivoj sin Bošnjanina
Među stanovnicima sela Junakov Potok a to je danas dio grada

Užica, upisan je i Milivoj Bošnjanin716
714
Turski katastarski popisi nekih područja Zapadne Srbije XV i XVI vek, I, Čačak,
1984. godina
715
T.k.p. (skraćenica za izvor naveden pod br. 5), str. 42, 66, 67, 73, 74, 78, 82, 83, 85,
86, 87, 95, 96, 97, 99, 115, 123, 132, 203, 258, 373
716
T.k.p., str. 66-67
U selu Bić (danas nepoznatom pod ovim imenom) koje se nalazilo na
prostoru Užica ili Sevojna, upisan je i Božidar Bošnjanin717
U selu Grabovac, danas selo odnosno zasiok u Sirogojnu kod

Čajetine upisani su Bošnjani:718
717
T.k.p., str. 65
718
T.k.p., str. 86
U selu Strgar te 1476. god. popisani su:719
Kao što se iz navedenih primjera vidi na prostorima Zapadne Srbije,

kao ni u ostalim dijelovima Balkana, tokom XV i XVI vijeka
stanovništvo nije posjedovalo prezimena. U nekim sredinama to je
bilo doba kad se tek počinju formirati prezimena kao sredstvo
označavanja osoba. U periodu srednjeg vijeka nije imalo potrebe za
prezimenima pa je bilo dovoljno nekoga označiti po njegovom
imenu. Kasnije kad se u jednoj grupi ili jednom naselju pocelo
pojavljivati više osoba sa istim imenom onda se počelo
upotrebljavati i ime oca da bi se te osobe mogle razlikovati. U to
vrijeme kao odrednica s kojom je neka osoba označavana uzimalo se,
na primjer, zanimanje neke osobe: kovač, šuster..., tjelesna osobina:
hrom, gluh, grbav, ćorav..., porodično stanje: hudovica, pastorak...,
zatim i to da li je neko došlac, prešlac..., imovno stanje: siromah...
Posebno je bitno da je kao odrednica u identifikaciji neke osobe
uzimana i etnička, narodnosna pripadnost te osobe. Tako su među
stanovnicima sela Strgar u središnjim dijelovima Srbije popisani i:
Marko, vlah; Radosav Bošnjanin
Odrednicom Marko Vlah označen je pripadnik Vlaha, naroda koji je
naseljavao prostrane dijelove Balkana. Marko se kao Vlah odvajao
od svih drugih svojim jezikom, svojim običajima... Njegova
narodnosna, etinčka pripadnost mu je bila najbolje identifikacijsko
sredstvo. Nije mu bilo potrebno ni prezime, ni ime oca, ni tjelesna
osobina niti bilo šta drugo. U selu je moglo biti više Marka ali on je
tu jedini Marko Vlah pa ga njegova narodnosna, etnička pripadnost
odmah identifikuje. Potpuno isti princip vidi se i kod označavanja
osoba odrednicom Bošnjanin. Odrednicom Bošnjanin označavan je
pripadnik Dobrih Bošnjana, naroda koji je naseljavao prostore
između Une na zapadu i današnje Zapadne Srbije na istoku. Bošnjani
su imali svoje jezičke, kulturološke, vjerske... odlike koje su ih
719
T.k.p., str. 215
odvajale i razlikovale od ostalog, okolnog stanovništva. Ta njihova
narodnosna, etnička pripadnost bila je najjednostavniji i najefikasniji
način za njihovu idetifikaciju, bez prezimena, bez tjelesne osobine,
bez bilo čega drugog. Rasprostranjenje Bosnjana na prostoru
Zapadne Srbije najautentičnije potvrđuju gore citirani osmanski
katastarski popisi koje su, kao što je navedeno, 1984. god. objavili
historijski arhivi Užica, Kraljeva i Čačka. U ovim popisima, što se
vidi i u gore kopiranim fregmentima iz ovih popisa, zabilježen je
veliki broj osoba koje su označene kao Bošnjani, Bošnjanin.
Najčešće je to u obliku:
Mihač Bošnjanin; Vukač Bošnjanin; Rad Bošnjanin
Kod najvećeg dijela stanovnika u ovim popisima koristile su se
odrednice tipa: Hajdar sin Ilijasa, Kasim sin Jusufa, Đure sin
Radoja, Radman sin Vukše, Đurađ njegov brat, Vukač kovač,
Radivoj hrom... i sl. Međutim, u slučaju Bošnjana upotrebljavala se
njihova etnička, narodnosna pripadnost kao odrednica pa se iza
imena direktno navodilo: Bošnjanin:
Kostaj Bošnjanin, Gumašin Bošnjanin, Pribil Bošnjanin
U velikom broju slučajeva kao odrednica se uzimalo to da je neko
sin Bošnjanina:
Herak sin Bošnjanina; Vladivoj sin Bošnjanina; Radovac sin
Bošnjanina; Bi1oj sin Bošnjanina; Rahoj sin Bošnjanina
Pri sprovođenju ovoh katastarskih popisa 1476., 1516. i 1525. god.
na prostorima Zapadne Srbije veći broj osoba označeno je kao
Bošnjanin ili sin Bošnjanina. Upotreba narodnosne, etničke
odrednice Bošnjanin kao riječi sa kojom je neka osoba
identifikovana korištena je u slučaju kad je taj Bošnjanin živo u
mješovitim naseljima, odnosno u naseljima u kojima su živjeli i
Vlasi i Srbi i... U naseljima gdje je bilo više Bošnjana nije se
mogao primjenjivati ovaj način identifikacije, odsnosno nije se
neka osoba mogla označiti samo da je Bošnjanin ili sin Bošnjanina.
U tim naseljima su Bošnjani popisivani na uobičajen način a to je
sa upisivanjem imena onoga ko se popisuje i imena njegovog oca.
U ovim popisima uočjivo je i to da se imena Bošnjana svojom
formom, u najvećem broju slučajeva, jasno razlikuju od imena
ostalih naroda. Kod Bošnjana preovladavaju imena tipa Radovac,
Rahovac, Radič, Vukoj, Vučihna, Radonja, Mihač, Rađ, Vukšić,
Gumašin, Radihna, Radak, Tvrdan, Bolašin, Vukmir, Dobrotko... Vidi
se to, na primjer, kod stanovnika sela Blizna kod Rudog za koje se u
hercegovačkom defteru iz 1477. god. navodi da su oni krstjani.
Bolašin krstjanin; Radosav krstjan; Raško krstjanin

Radilja krstjanin; Milobrad krstjanin; Vukmir krstjanin
Tvrdan krstjanin; Radohna krstjanin; Radut krstjanin720
Dobri Bošnjani su sebe, u vjerskom smislu, uvijek označavali
odrednicom krstjanin. Sa ovim kristjanin Dobri Bošnjani su isticali
da su oni slijedbenici izvornog, nepromijenjenog hrišćanstva,
odnosno vjere bosanske. Pravoslavlje i katoličanstvo oni su smatrali
iskrivljenim, izmjenjenim hrišćanstvom. Također je poznato da su
pripadnici vjere bosanske, Dobri Bošnjani, dolaskom Osmanske
imperije u ove oblasti Balkana, prihvatili Islam kao sebi blisko
učenje i blisku duhovnost. Zbog toga i ovi defteri iz XV i XVI vijeka
bilježe muslimane na skoro svim popisivanim teritorijama.
Na pitanje odkud ovoliko prisustvo Bošnjana, Bošnjaka kao
autohtonog, domaćeg, starosjedilačkog stanovništva na prostorima
Zapadne Srbije, u vrijeme XV i početka XVI vijeka, odgovor se
može izvući posmatranjem ove karte:
Na ovoj karti su prikazana nalazišta nekropola srednjevjekovnih
stećaka Dobrih Bošnjana. Na karti je uočljivo da Bošnjani nisu
naseljavali samo prostore Bosne i Hercegovine nego i djelove Bosni
susjednih oblasti, Dalmacije, Zapadne Srbije i Crne Gore. Bošnjane u

hhistorijografiji označavaju pogriješnim imenom Bogumili. Radi se o
tome da oni sebe nikad nisu nazivali Bogumilima. Naziv Bogumili
za Dobre Bošnjane nametnut je namijerno i smišljeno kako bi se
zatamnilo i zaboravilo njihovo pravo ime Bošnjani, Dobri Bošnjani.
Sličnost njihove vjere, koju su oni nazivali vjerom bosanskom, sa
vjerskim učenjem bugarskih Bogumila iskorištena je da se i
720
Poimenični popis... str.530
Bošnjanima nametne pogriješan i tendenciozan naziv Bogumili.
Znači Bošnjani, koji su na prostorima Zapadne Srbije popisani u
osmanskim katastarskim popisima 1476. i 1515. god. su, u stvari, ti
tendenciozno imenovani Bogumili iza kojih su ostale nekropole
stećaka. Te nekropole ili pojedinačni stećci, uz ove katastarske
popise iz XV i XVI vijeka, najbolja su potvrda da su oni bili
starosjedilačko, autohtono stanovništvo na ovim prostorima.
Nadgrobni biljezi Dobrih Bošnjana, stećci u Sandžaku

(Selo Fijulje kod Sjenice, Pešter)
Iz povelje bana Stjepana 1324. god.
Sve ovo dalje ukazuje na činjenicu da se teritorija etničke Bosne, kao

matične teritorija Bošnjana, na istoku nije završavala na Drini već se
ona širila i na prostore današnje Zapadne Srbije, Sanžaka kao i na
istočne i sjeverne dijelove Crne Gore. Nebrojeni su historijski
dokumenti u kojima se potvrđuje narodnosno, etničko ime Bošnjana.
Ime Dobrih Bošnjana, u kamenu,

bosanicom, bosančicom-pismom njihovim zapisano
Ako Boshnjanin bude duzan i pobjegne-da mu nije vjere ni ruke...

Ako ima Dubrovchanin koju pravdu na Boshnjaninu - da ga
pozove...
Ako Boshnjanin zapshi da nije duzhan – da mu nareche prisechi...
Ako Dubrovchanin ubije ali posjeche u Bosni ili Boshnjanin
Dubrovchana – taj pravda...
Ako bude svada Boshnjanina z Dubrovchaninom...
I ako Boshnjanin izme dobitak dubrovachki na vjeru,...
Iz povelje (ugovora sa dubrovčanima) Stjepana Kotromanića
(15. avgust 1332) (Vjekoslav Klajić-Povjest Bosne
do propasti kraljevstva, str. 42-43)
Odrednica Bošnjanin bila je prisutna u svakodnevnom govoru sve do

polovine XIX vijeka. Potvrđuje to i zapis iz Rječnika Vuka
Karadžića iz 1818. god.721 u kojem on bilježi da je Bošnjanin isto što
i Bosanac (na njemačkom: Bosnier, na latinskom: Bosnus).
Na prostoru Zapadne i Centralne Srbije i danas postoje toponimi

(nazivi mjesta, lokaliteta...), hidronimi (nazivi vodenih tokova) u
kojima je očuvano ime starih Bošnjana. Takav je i naziv sela
Bošnjane i Bošnjanske rijeke u ovom selu kod Kruševca.
721
V. Karadžić, Rječnik srpskoga jezika, Beč 1818. god., str. 43
Pored stanovnika označenih odrednicom Bošnjanin u ovom popisu
stanovništva Zapadne Srbije iz 1476. god. nalaze se i oni koji su
upisani kao Bošnjaci. Takvi su i ova četverice sinova nekog
Bošnjaka iz sela Oplanina kod G. Milanovca popisanih 1516.
god .722
U osmanskom katastarkom, poimeničnom popisu sandžaka vilajeta

Hercegovina (skraćeno-Hecegovački defter) iz 1477. godine723,
nalazi se popis stanovnika i naselja prijepoljskog, pljevaljskog i
probojskog kraja. Ovi prostori Sandžaka su inače od 1373. godine,
što je 90 godina prije uspostavljanja turske vlasti na ovim
prostorima, pripadali kraljevini Bosni. Uspostavljanjem osmanske
vlasti ovi dujelovi Sandžaka pripadali su bosanskom ра potom
hercegovačkom sandžaku. Ovdje su, na prostoru prijepoljskog
kraja, te 1477. godine, popisani:
Radoje sin Bošnjanina; Radonja sin Bošnjaka;

Dobrotko sin Bošnjanina724
Navođenjem odrednica Bošnjanin, Bošnjak jasno se potvrđuje

prisustvo i autohtonost Dobrih Bošnjana, Bošnjaka na prostorima
Sandžaka, kao i naprostorima Zapadne Srbije, u drugoj polovini XV
vijeka. I u ovom slučaju je etnička, narodnosna pripadnost Bošnjak
uzeta kao odrednica u označavanju, u identifikaciji osobe. Ovo dalje
ukazuje na to da Bošnjanin i Bošnjak predstavljaju jednu te istu
722
T.k.p., str. 373
723
Poimenični popis vilajeta Hercegovina, Orjentalni institut Sarajevo, 1985. god.
724
odrednicu. Ovo je istovremeno i najbolja, najautentičnija potvrda
toga da narodnosna odrednica Bošnjak datira iz perioda srednjeg
vijeka. Ona, znači, nije neka izmišljena, novokomponovana,
teritorijalna, regionalna... odrednica kako se to već duže vrijeme
može čuti u srpskim, crnogorskim i hrvatskim medijima i pročitati u
njivom publikacijama... To negiranje odredice Bošnjak, u stvari je
bilo a i danas je u sklopu nastojanja srpskih, hrvatskih i crnogorskih
velikodržavnih projekata da se Bošnjake srbizira, posrbi, pohrvati,
pocrnogorči. Historijska potvrda imena Bošnjak susreće se u
ogromnom broju dokumenata, u spomenicima materijalne kulture, u
književnoj, muzičkoj i ostaloj, ne samo bošnjačkoj, kulturnoj baštini.
Jedna od tih potvrda susreće se i u prvom Rječniku srpskog jezika
kojeg je 1818. god. u Beču objavio V. Karadžić. U njemu se navodi:
U još jednom istorijskom izvoru iz XIX vijeka susreće se potvrda

imena Bošnjaci. Radi se o Letopisu Matice srpske (prvobitni naziv:
Serbske ljetopisi) za godinu 1825. u kojem se, u uredničkom tekstu,
navode Koljena Slavenskih naroda. Uz ostale narode tu su i:725
(Bošnjaci žive između Drine, Verbasa, Save, Dalmacije, Hema,

čislom 450.000: ispovjadaju ili Islam; ili su Rimokatolici, ili
pravoslavni.)
U ovom istorijskom izvoru se navodi i to da Bošnjaci, između ostalih

područja, žive i na prostoru Hema. To je staroslavenski naziv za
Hum, odnosno Hercegovinu. U godini 1825., kad je ovaj text pisan,
najveći dio današnjeg Sandžaka pripadao je upravo Hercegovini. U
pommenutom Rječniku srpskog jezika V. Karadžić, za sandžačke
725
Letopis Matice srpske, god. 1825., str. 57
gradove Prijepolje, Pljevlje, Bijelo Polje, Sjenicu..., navodi da su to
gradovi/varoši u Ercegovini.726 Ovi dokumenti potvrđuju da i tada,
početkom XIX vijeka, Bošnjaci žive u Sandžaku kao autohtono,
starosjedilačko stanovništvo.
Navođenjem podatka du su tadašnji Bošnjaci, kojih je čislom
450.000, ispovjedali ili Islam; ili su Rimokatolici, ili pravoslavci
ukazuje se na još jednu veliku istorijsku istinu. Svo stanovništvo
etničke Bosne, koja se prostirala od Une na zapadu do Kosovske
Mitrovice na istoku, sebe su nazivali Bošnjacima bez obzira kojoj
vjeroispovjesti su pripadali. Kao i ovaj gore citirani dokument
ogroman je broj ostalih dokumenata koji to potvrđuju.
Međutim, početkom XIX vijeka počinje nacionalistička propaganda,
prvo iz Srbije a potom i iz Hrvatske koja je imala za cilj da
pravoslavno i katoličko stanovništvo u Bosni i Hercegovini ubjedi da
oni nisu Bošnjaci nego Srbi i Hrvati. U toj propagandi se, na žalost,
uspjelo. Narodnosna odrednica Bošnjak sačuvana je danas kod
muslimanskog stanovništva u Bosni i Hercegovini, Sandžaku,
Kosovu, Hrvatskoj... Današnji Bošnjaci su, znači, samo nastavili ono
isto, srednjevjekovno, narodnosno bošnjačko imenovanje. Današnji
Bošnjaci su baštinici te srednjevjekovne narodnosne, danas
nacionalne, odrednice Bošnjak dok su se današnji Srbi i Hrvati u
Bosni i Hercegovini odrekli ove dorednice i sebe, zbog istovjetne
vjerske pripadnosti, poistovjetili sa Srbima i Hrvatima u Srbiji i
Hrvatskoj.
U popisu stanovništva Zapadne Srbije iz 1516. god. vidi se da se u
selu Oplanina kod G. Milanovca, uz stanovnike Bošnjake, nalaze i
muslimani Mustafa sin Mahmuda i Davud sin Mahmuda.727
726
V. Karadžić, Rječnik srpskoga jezika, Beč 1818. god., str. 31, 561, 657, 765
727
T.k.p., str. 373
Bošnjaci i muslimani u ovom selu popisani su jedni pored drugih što
bi moglo ukazivati na to da su ovi muslimani takođe Bošnjaci koji su
prihvatili islam. Opšte je poznata historijska činjenica da su
Bošnjani, Bošnjaci veoma rano počeli prihvatati islam.
Katastarskim popisima stanovništva i naselja na prostoru Zapadne
Srbije iz 1476. 1516. i 1525. god., potvrđuje se, kao što je naprijed
predočeno, prisustvo velikog broja Bošnjana, Bošnjaka kao
autohtonog, domaćeg, starosjedilačkog stanovništva na prostoru Z.
Srbije. Zbog njihovog prihvatanja islama na prostorima Z. Srbije se
već tada, krajem XV i početkom XVI vijeka, formiraju naselja sa
autohtonim, starosjedilačkim muslimanskim stanovništvom. Tako se
u detaljnom popisu stanovništva i naselja iz 1476. god. u selu Užice
(danas grad Užice), koje je tada imalo 63 domaćinstva, navodi i 5
muslimanskih domaćinstava728:
Četrdeset godina kasnije, u detaljnom katastarskom popisu

stanovništva i naselja Z. Srbije, 1516. god. u Užicu se navodi 186
muslimmanskih i 95 hrišćanskih domaćinstava. Muški, punoljetni
muslimanski stanovnici tadašnjeg Užica bili su729:
728
T.k.p., str. 259
729
T.k.p., str. 341-343
Samo deset godina kasnije, 1525. god. u Užicu je bilo 334
muslimanska i 33 hrišćanska domaćinstva. Tadašnje osmanske vlasti
donijele su i poseban zakon o tvrđavi Užice što govori o tome koliku
veličinu i značaj je imao ovaj grad.
Uz sve ostalo u tadašnjem Užicu postojala je džamija koju je sultan
podigao ili je ona bila izgrađena u ime sultana. Poznato je da su samo
veliki i značajni gradovi mogli imati sultansku džamiju. Muški,
punoljetnji muslimanski stanovnici Užica te 1525. god. bili su:730
730
T.k.p., str. 480-483
U ovom popisu stanovništva i naselja na prostoru Z. Srbije 1525.
god. navode se velike grupe muslimanskog stanovništva u većem
broju naselja. Takav je slučaj sa mjestom Rudnik kod G.
Milanovca731
731
T.k.p., str. 359
Cijela sela u pojedinim djelovima Z. Srbije bila su tada naseljena
autohtonim, strosjedilačkim muslimanskim stanovništvom. Vidi se to
na primjeru sela Atenica koje se nalazi južno od Čačka.732
Kao što se vidi na prostoru Zapadne Srbije su, već od kraja XV

vijeka, živjeli muslimani kao autohtoni, starosjedilački stanovnici
732
T.k.p., str. 487
ovih prostora. Ovi muslimani bili su, u stvari, Bošnjani koji su
prostor zapadne Srbije naseljavali daleko prije dolaska Osmanske
imperije na ove prostore.
Ako se zna da danas na prostoru Zapadne Srbije uopšte nema
muslimanskog stanovništva, bitno je napomenuti i to šta se desilo sa
njima. Svo to bošnjačko, muslimansko, stanovništvo cijele Zapadne
Srbije protjerano je u periodu nakon 1833. god. Muslimani Užica
protjerani su 1867. godine i naseljeni u Gornju i Donju Aziziju,
danas Bosanski Šamac i Orašje. U Užicu, te 1862. god., bilo je 3.500
muslimanskih kuća. Oni su predstavljali samo jedan dio bošnjačkog,
muslimanskog, stanovništva, koje je u tom periodu protjerano iz
Srbije, uz otimanje njihove imovine ili uz mizernu nadoknadu za nju.
Istovremeno, na cijelom prostoru gdje je do tada živjelo autohtono
muslimmansko stanovništvo izvršeno je tada uništavanje svih
bošnjačkih, muslimanskih, kulturnih, vjerskih i drugih objekata,
džamija, mezarluka, biblioteka, škola, mekteba, gradskih hamama,
česama, hanova..., o čemu svjedoče mnogobrojni h historijski
dokumenti.
Osim o Bošnjanima, Bošnjacima, katastarski defteri XV i XVI vijeka
pružaju puno podataka i o drugim etničkim grpama i narodima koji
su u to vrijeme živjeli na popisivanim prostorima. Tako su u
smederevskom defteru iz 1476. godine, u selu Ražansko kod Užica,
upisani:
Milenko Srbin, Radko Srbin733
U hercegovačkom defteru iz 1477. godine, na prostoru Sandžaka, u
prijepoljskom kraju, upisan je:
Srbin sin Dobroga734
U istom defteru za neka sela u okolini Gacka i Trebinja navodi se
sljedeće:
Selo Radinovići, pusto, u posjedu Radiša sina Grubaša, stanište
Srba.
Selo Nedanići, pusto, stanište Srba.
Selo Lukovica, stanište Srba, pusto.
Selo Rudopolje, stanište Srba, pusto.
Selo Tihovo, pusto, stanište Srba735.
I u ovim slučajevima narodnosna odrednica Srbin korištena je kao

riječ uz pomoć koje je neka osoba identifikovana. Nije bilo potrebno
navoditi ni ime oca niti bilo šta drugo. Bilo je dovoljno nekoga, ko
živi u mješovitoj sredini, u sredini sa pripadnicima drugih etničkih i
733
T.k.p. - str. 83
734
735
Poimenični popis... str. 602
narodnosnih grupa, uz njegovo ime označiti da je Srbin i da se
odmah zna ko je to. On je bio jedini takav u toj grupi ili u tom selu.
Ovo istovrremeno ukazuje na činjenicu da su Srbi na pojedninim
prostorima predstavljali manje grupe stanovništva. U stvari, ovi
popisi stanovništva iz perioda XV-XVI vijeka jasno ukazuju na
činjenicu da Srbi kao narod nisu činili kompaktnu narodnosnu
cijelinu. Srbi su, u vrijeme ovih katastarskih popisa, u odnosu na
neke druge narode, npr. Vlahe, na određenim dijelovima Zapadne
Srbije bili daleko malobrojniji.
U detaljnom popisu smederevskog sandžaka iz 1476. god., kojem je
pripadala i cijela Zapadna Srbija, od 252 strane, koliko ima cijeli
defter, više od polovine deftera zauzima popis skupina Vlaha. Na
samom početku deftera priložen je Vlaški zakon736 a zakone o
Vlasima sadržavali su i popisi drugih oblsti. Postojanje posebnih
zakona sa kojima su tadašnej osmanske vlasti regulisale naseljavanje
i poreske obaveze Vlaha ukazuje na veliku brojnost i veliku
rasprostranjenost Vlaha. Svaka grupa Vlaha imala je svojeg
starješinu737.
Po imenu starješine Vlaha vrlo često su označeni i prostori na kojima

je ta grupa Vlaha boravila. Evo jednoj primjera za to:
736
T.k.p. - str. 28
737
T.k.p. - str. 28
Starješina ove skupine Vlaha bio je Ivan sin Dogloda. Doglod je
vlaško muško ime pa je po nekom Doglodu nastao i naziv
današnjeg sela Doglodi kod Sarajeva. Veliki je broj ovakvih
primjera. Po Vlasima označena je i cijela jedna oblast Stari Vlah koja
se prostire od Višegrada, preko Zlatibora i Javora kod Ivanjice pa do
Golije kod N. Pazara a potom do Lima. Sama odrednica Stari Vlah
ukazuje na to da je to oblast u kojoj su Vlasi davno naseljeni, u kojoj
su oni bili stari, odnosno starosjedioci. Starovlašku oblast proučavao
je Jovan Cvijić i o tome ostavio posebnu studiju. 738 U smederevskom
defteru iz 1516. godine za nekoliko sela u okolini Kraljeva navodi se:
Sela Rujnica, Lunići, Kolar... koja nastanjuju Vlasi...,
selo Čačak, koje je te 1516. godine imalo samo tri kuće, a u kojem
stanuju Vlasi739.
U istom izvoru se za neke mezre (pusta sela) navodi:
Vlasi koji na njoj stanuju..., Vlasi koji je obrađuju...740
U hercegovačkom defteru iz 1477. godine na teritoriji današnjeg
Sandžaka popisane su takođe velike skupine Vlaha. I ovdje je
postojao zakon o Vlasima.741
738
J. Cvijić, Balkansko Poluostrvo, Beograd, 1965. god.
739
T.k.p. - str. 240, 293
740
T.k.p.- str. 312
741
Na prostoru prijepoljskog, pribojskog, pljevaljskkog.... kraja,
odnosno na teritoriji nahija: Krička, Mataruga, Kukanj, Gornja
Morača, Donja Morača, Mileševa, Komarnica, Rovci, Piva, Mostar,
Rudine, Zubđ, Blagaj, upisane su velike skupine (džemati) Vlaha a
za neke od ovih nahija navodi se da su naseljene isključivo vlaškim
stanovništvom. U istom ovom defteru za nekoliko sela u okolini
Stoca, Čapljine i Mostara, navodi se sljedeće:
Selo Četeši, pusto, u posjedu Vlaha; SeloModriča, pusto, u posjedu

Vlaha; Selo Kozice, pusto, u psjedu Vlaha.
Selo Hodbina, u posjedu Nikole, sina Mrkše, Vlah; Baština Dragića,
sina Radovoja, pripada Dabru...Rahmetli Isa-beg ju je dao Vlahu po
imenu Vukić, sina Vukice, kao baštinu..Njive koje su ostale...dao je
rahmetli Isa-beg kao baštinu, Vlahu po imenu Radič...742 Za više
sela, koja su u to vrijeme bila pusta jer ih je napuštilo ranije
stanovništvo, navodi se da su data nekome ali pod uslovom da
dovede Vlahe i da ih naseli.743
Na ovaj način tadašnja turska vlast Vlasima je naselila velike
dijelove Srbije a posebno Bosne i Hercegovine...Osmanske vlasti su
iz taktičkih razloga naseljavali velike grupe Vlaha u pogranična
područja prema tadašnjim Austrijskim i Mletačkim teritorijama koje
su obuhvatale prostore današnje Hrvatske, Dalmacije...
Katastarski popisi stanovništva i naselja iz XV i XVI vijeka, kao
historijski dokumenti prve kategorije, na najbolji i na najautentičniji
način potvrdjuju da su Vlasi naseljavali velike dijelove centralnog
Balkana. Osim ovih katastrskih popisa iz XV-XVI vijeka puno je i
druge dokumentarne građe kojom se potvrđuje da Vlasi nisu bili Srbi
koji su se bavili stočarstvom, kako se to i danas tvrdi u srbijanskoj
hhistorijografiji, već su oni bili narod sa svojim jezikom, svojom
kulturom..., odnosno narod sa svojim vlaškim identitetetom.
Iako su Vlasi imali svoj jezik, svoju kulturu... oni su u dužem
vremenskom peiriodu asimilirani u druge narodnosne i etničke
grupe. Zbog pravoslavne vjere kojoj su Vlasi pripadali oni su u
najvećem broju srbizirini, odnosno posrbljeni. U dužem vremenskom
periodu trajao je proces srbizacije Vlaha, pa veliki dio današnjih
Srba, posebno u Bosni i Herceogovini su, u stvari srbizirani Vlasi.
Srbizacijom nisu bili izloženi samo Vlasi već i drugi narodi i etničke
grupe, Kumani, Mataruge, Mijani... Tek srbizacijom Vlaha i drugih
naroda i etničkih grupa Srbi su postali kompaktna narodnosna
742
Poimenični popis... str, 4, 31, 174, 26-160
743
T.k.p. - str. 297
cijelina na prostorima centralnog Balkana. Proces srbizacije svih
onih naroda i etničkih grupa koje su živjele izmješano sa Srbima
počeo je od stvaranja prve srpske države. Konstatuje to i Svetozar
Ćorović u dijelu Istorija srpskog naroda:
...Prva srpska država obrazovala se u Raškoj

i odatle je počela srbizacija susednih oblasti...744
Srbizacija svih onih sa kojima su Srbi dijeli životni prostor, u stvari,

je konstanta u historiji Balkana od perioda IX-X vijeka pa do danas.
Srbizaciji su danas posebno izloženi Bošnjaci u Sandžaku.
U smederevskom defteru iz 1516. godine, u selu Ravne kod Užica,
upisan su:
Vlatko sin Hrvatina, Radovan sin Hrvatina745.
U hercegovačkom defteru iz 1477. god., na prostoru Bileće i
Nevesinja upisani su:
Radilja sin Hrvajina Vlatko sin Hrvajina
Radoje sin Hrvajina Vukašin sin Hrvatina746
U ovim primjerima susrećemo potvrdu prisustva Hrvata, kao naroda,
na popisivanim područjima.. Ovo dalje ukazuje na to odkud i danas
jedan broj toponima, naziva na prostoru Sandžaka, čiji nazivi potiču
od riječi kojei se susreću u hrvatskome jeziku.
Iz ovih katastarskih popisa iz XV-XVI vijeka može se izvući još
jedan neobično važan zaključak. Radi se o tome što se u ovim
popisima navodi narodnosna, etnička pripadnos onih koji se
popisuju. Tako se u smederevskom defteru iz 1516. god. navode:
Vukosav Bugarin Radivoj Bugarin Radmio Kričak747
U hercegovačkom defteru iz 1477. godine, na prostoru Sandžaka,
upisani su
Obri sin Mihe Ivan sin Obrina
Obri sin Radivoja Obri sin Bajke
Ugrin sin Jela Ugrin sin Radača
Petko sin Tatarina Tatarin sin Lazara
Radoje sin Kriča748
U ovim primjerima zabilježena su imena naroda koji su prije
vremena ovih popisa, prije XV vijeka, boravili na ovim prostorima.
To su, uz Bugare, Obri, kako su Slaveni nazivali Avare, zatim Ugri -
744
Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda, Glas srpski, Banja Luka,
Beograd 1997. Prva knjiga, str. 67
745
T.k.p. - str. 77
746
747
T.k.p .- str. 75, 91, 96
T. k. p. - str. 287
748
Poimenični popis..., str. 30, 34, 98, 51, 54
Mađari, pa onda narodi koji su karakteristični baš za šire prostore
Sandžaka: Kriči, Mataruge, Mijani. U istom izvoru, za dvije osobe
Mošo sin Arvera i Arslan njegov brat, u mjestu Rudnik (kod G.
Milanovca) navodi se da su oni Jevreji749. U svim ovim primjerima
umjesto ličnog imena, umjesto imena neke osobe navedena je
njegova narodnosna pripadnost: Bugarin, Obri, Ugrin, Tatarin,
Kričak... Isto je primjenjeno i u slučaju kad su popisivani oni koji su
bili Bošnjani, Bošnjaci pa je umjesto ličnog imena navedena njihova
narodnosna pripadnost kao odrednica kojom je ta osoba
identifikovana.
Katastarski popisi stanovništva i naselja iz XV-XVI vijeka pružaju
mogućnost analize ličnih imena koja se u njima nalaze. Naime,
moguće je izdvojiti neke grupe imena, odnosno ovdje se vide imena
koja su karakteristična za neke od naroda. Tako se kao tipično srpska
imena, ako se ona posmatraju u smederevskom defteru iz 1526. god.,
mogu vidjeti imena tipa: Nikola, Vukosav, Jova, Dragiša, Bogdan,
Miloš, Radosav, Dimitrije, Vlado, Vukašin, Milan, Vojin, Stepan,
Marko, Đure, Luka, Cvetko... Kao tipična imena Bošnjana, ako se
ona posmatraju u defterima iz 1476. god. vide se imana tipa:
Radovac, Rahovac, Radič, Vukoj, Vučihna, Radonja, Mihač, Rađ,
Vukšić, Gumašin, Radihna, Radak, Tvrdan, Bolašin, Vukmir,
Dobrotko... Kao tipično Vlaška imena u ovom periodu jasno se
izdvajaju imena: Stračin, Bogul, Mihul, Bojun, Borčel, Rajčin...
Ovi osmanski katastarski popisi, kao historijski dokumenti prve
kategorije, do sada su među srpskim historijografima uglavnom
mаlо korišteni. Nije poznato da je neko od srpskih historijografa,
onomastičara... analizirao ove istorijske izvore objavljene 1984.
god., uradio stručni rad na osnovu njih i sl. Ovi historijski
dokumenti među srpskim, hrvatskim, crnogorskim...
historijografima su zanemarivani, odnosno prešućivani. Vjerovatno
je to zbog toga što historijografima, na prostorima današnje
Hrvatske, С. Gore i Srbije nije odgovarala autentičnost ovih
izuzetno vrijednih izvora, ра su svoje konstrukcije lakše gradili bez
njih. Dolaskom mlađih generacija historijografa, onomastičara...
vjerovatno će bi biti promijenjen odnos prema ovim neobično
vrijednim i dragocjenim h historijskim dokumentima.
749
T. k. p. - str. 287
Imena i nazivi-spomenici ljudskog pamćenja
(izvod iz recenzije)
Posebna je vrijednost jednog ovakvog studijskog materijala kakav je

materijal koji je prezentiran u ovoj knjizi. To zbog toga što su u
izradi ove knjige, pored ostalih, korišteni i h historijski dokumenti
prve, daklem naznačajnije, kategorije. Uz to veoma je zahtjevno
baviti se problematikom kao što je problematika etničkih, vjerskih,
narodnosnih... struktura stanovništva u Sandžaku tokom XV i XVI
vijeka, kao i problematikom objašnjavanja nastanka i značenja
naziva pojedinih mjesta, planina, rijeka... Ta zahtjevnost ogleda se i u
tome što je potrebno uložiti puno truda u sakupljanju dokumentarne
građe a potom, uz puno znanja, uložiti još više truda pri obradi
sakupljenih materijala. Pri svemu tome ne treba gubiti iz vida da je
ovo naučno polje kojem pripada i ova knjiga relativno mlado.
Upravo to daje još veću vrijednos ovom radu.
U drugom dijelu ove knjige, nakon objašnjenja nastanka i značenja
imena Sarajeva, dato su objašnjenja nastanka preko 500 mjesta,
planina, rijeka.... Najveći broj naziva obrađenih u ovom dijelu knjige
je sa prostora Sandžaka a Sandžak je oduvijek bio predmet razgovora
i pregovora mnogih koji su direktno ili indirektno krojili sudbinu ove
pokrajine i njenog stanovništva. To je bio i razlog česte
korespodencije i pisanja koji su vremenom postali izvornom
arhivskom građom u proučavanju vremena o kojima ti dokumenti
pišu. Takođe su ljudi sa ovoga prostora do sada sačuvali brojna
predanja vezana za određene događaje, ličnosti i mjesta.
Zato se spravom kaže da Bošnjaci, kao i pripadnici drugih naroda i
kofesija sa ovoga područja relativno dobro i tačno znaju svoju
prošlost. Međutim , kako je vrijeme proticalo i printani mediji
započinjali svoj put, mnoga ranija saznanja počela su blijediti i
nestajati. To osiromašnje predaje posebno je bilo prisutno u zadnjim
decenijama XX stoljeća. Nepostojanje stručnih radova i studija, kao i
ranije predrasude onih koji su pokazivali animozitet prema
Sandžaku, vremenom je stvorilo iskrivljenu sliku o ovim prostorima i
njegovom ljudima.
Osjećajući tu pojavu, mlađe generacije intelektualaca su u zadnje
vrijeme svojim radovima i objavljenim knjigama zaustavile
odnarođivanje Sandžaka. Njihovo pisanje u sferi različitih oblasti i
različitih tema na svjetlost pozornice vraćaju ranije davno napuštene
ili vremenom pogrešno opisane događaje. Sve to doprinosi tome da
se sve više različitih naučnih disciplina uključuje u tretiranje
pojedinih tema. Jedna od takvih naučnih disciplina je i toponimija.
Problematikom toponimije, odnosno nastankom i značenjem
pojedinih naziva gradova, sela, planiana, rijeka... bavi se, u drugom
dijelu ove knjige i gosp. F. Šantić.
Ne slučajno u zadnjem su stoljeći mnoga mjesta preimenovana i dato
im je sasvim drugo značenje u odnosu na njihovo izvorno stoljetno
ime. To se radilo temeljito, svjesno i organizirano. Promjene imena
gradova, sela, lokaliteta i slično rađeno je sa ciljem promjene h
historijskih činjenica koje jasno i nedvosmisleno govore o Sandžaku.
Svega toga je bio svjestan i gospodin Ferko Šantić koji je i u ranijim
svojim djelima, kao i u ovom, upravo pažnju posvetio brojnim
nazivima ( toponimima ) Sandžaka. Svjestan težine i izazova koje sa
sobom prati ovakvo pisanje, gospodin Ferko Šantić u uvodnom dijelu
čitaocu ukazuje na složenost teme koja u pravom smislu pune naučne
obrade zahtijeva timski rad.
Objašnjavajući pojam toponimije, autor s pravom ističe da je «svaki
naziv po jedan spomenik ljudskog pamćenja«. Da je ovakvo pisanje
naučno utemeljeno vidi se i po tome što su svi nazivi mjesta
(toponimi) objašnjeni ne samo na osnovu geografskih, nego i h
historijskih, socioloških, lingvističkih, etnoloških i drugih okolnosti.
Svaki naziv je priča za sebe. Kako je g. Ferko Šantić i napisao
«geografski nazivi, kao spomenici našeg postojanja, predstavljaju i
naše pamćenje u njima sakupljeno, pa odatle proističe njihov
značaj u proučavanju duhovne i materijalne kulture naroda i
jezika na prostoru na koji se odnose«. Zbog svega toga «svaki
geografski naziv, ako se pravilno objasn, ima snagu arheološkog
spomenika» Imajući u vidu sve predočeno mora se istaći da ova
knjiga ima izuzetnu vrijednost.
Prof. dr. sci. Enes Pelidija

ZAKLJ U ČAK
Na prostoru Sandžaka živjeli su različiti narodi, ukrštale se različite
kulture, govorili se različiti jezici, preplitali se raznovrsni
spomenici materijalnog i duhovnog života. Svjedočansta tih uticaja,
kako jezičnih tako i duhovnih, na prostoru Sandžaka, sačuvana su
velkim дјеlот u geografskim nazivima.
Zbog toga svaki naziv је ро jedan spomenik ljudskog pamćenja.
Nazivi su živa i neprekinuta veza sa drugim narodima koji su u
različitim vremenima naseljavali prostore Sandžaka.
Svaki geografski naziv, ako se pravilno objasni, ima snagu
arheološkog spomenika. Jedan broj naziva, objašnjenih u ovom
radu, potječe od termina bosanskoga jezika ра је i to jedna od
potvrda autohtonosti Bošnjaka, kao naroda, na prostorima
Sandžaka. Тоm bošnjačkom autohtonošču na prostoru Sandžaka ni
u kom slučaju se ne osporava autohtonost i drugih naroda na ovim
prostorima.
Conclusion
1n the Sandzak area, different ethnic groups have Iived together for
а long time, which has 1еад to а congregation of different cultures,
languages and religions.
The evidence of such influences is often preserved in geographic

рlасе names. Each one of these names, if explained properly, has а
memorial value.
Some of the names that are brought ир in this book have evolved
from terms that originate from the bosnian Ianguage. This is one of
many indications of autochthony of Bosniaks in the Sandzak area.
This autochthony of Bosniaks does not challenge the autochthony
of other etnic groups.
Popis jednog dijela korištene literature
1. А. lsaković - Rječnik bosanskoga jezika
2. А. Škaljić - Turđzmi u s-h jeziku, Sarajevo
3. A.Čermošnik -"Kancelarijski i notarski spisi
4. D. Dragojlović -"Bogumisltvo na Balkanu i Ма1ој Aziji"
5. Dušanov Zakonik, Beograd,
6. V. Anić - Rječnik hrvatskoga jezika
7. Е. Kovačevič - Oblast Brankovića, Osmanski katastar popis.
8. Evlija Čelebi -"Putopis", Sarajevo Publishing
9. F. Šantič - Prijepoljski kraj u XV vijeku
10. Н. Šabanovič - Kraište Isa-bega lsakoviča ,
11. H.Bašić- "Tuđе gnijezdo", Sarajevo
12. Ј. Dedijer- "Hercegovina", Bgd
13. Ј. Svoboda - Staročeska osobna imena, а naše primjeni, Praha
14. К. Jiriček -"Romani u gradovima Dalmacije tokom srednjeg
vijeka".
15. М. Andelkovič -"Tektonika Dinarida Srbije"
16. М. Blagojević - Zemljoradnja u srednjem vijeku,
17. М. Bolica - Opis sandžaka skadarskog
18. М. Dinić -"Srpske zemlje u srednjem vijeku"
19. М. Grkovič -"Rečnik imena Banjskog, Dečanskog i
Prizrenskog vlastelinstva u XIV veku"
20. Мulа Mustafa Bašeskija - Ljetopis
21. Petar Skok -"Etimologijski rječnik s-h jezika.
22. Petar Šimunović - Naša prezimena,
23. Poimenični popis vilajeta Hercegovina,
24. R. Jovanovič - Sistemski rječnik s-h jezika
25. S. Halilovič - Pravopisni rječnik Bosanskoga jezika
26. S. Nikolič - Staroslov. jezik
27. S. Pulahu - Defteri i regjistrimit te Skodres i vitit 1485.god.
28. Osmanski katastarski popisi nekih područja Zapadne Srbije u
XV i XVI veku.
29. V. Karadžić, Rječnik srpskoga jezika,
30. Letopis Matice srpske, god. 1825.
31. Vladimir Ćorović, Istorija srpskog naroda
32. Behija Zlatar- Zlatno doba Sarajeva XVI stoljece, Sarajevo
33. Gijom Adam (1324-1341) Directorium ad Passagium Faciendum
per Philippum regem Franciae in terram sanctam anno
34. Sima Ćirković, Prijepolje u srednjem veku, Simpozijum Seoski
dani Sretena Vukosavljevića
35. Milica Nikolić – Trgovina u srednjem veku
36. Državni arhiv u Dubrovniku, Serija - Lamenta de foris
37. Petar Matković – Putovanja po Balkanskom poluotoku u XVI
vijeku
38. Rjecnik srpskog ili hrvatskog jezika, Jugosl. akad. 1935. god
39. Jaketa Palmotić Gjonorić-Dubrovnik ponovljen
40. Dr. Lujo knez Vojinović – Zapisi Marina Marojice Kabage
41. Gazi Husrev-begova biblioteka, Hronika Muhamed Enverije
Kadića, knj. 3
42. Đ. Daničić: Rječnik iz književnih starina srpskih
43. Hadži Jusuf Livnjak, Putopis sa hadža 1615. god.; Knjiga
„Odazivam Ti se, Bože...”
44. S. Petković - Rečnik staroslavenskog jezika
45. J. Cvijić, Balkansko Poluostrvo
46. Radomir Ilić, Semantika starih slavenskih toponima crnogorskog
śevera
47. Milenko Radović, Tipovi Slavenskih kuća, Beograd
48. Heinrich Renner–Durch Bosnien und die Hercegovina kreuz und
qer, Berlin
49. Dr H. Šabanović, Književnost muslimana BiH na orijentalnim
jezicima
50. F. Spaho, Naši narodni nazivi mjeseci u osmanskim kalendarima
iz sedamnaestog vijeka,
51. Mehmed Hevaija-Uskufi, Potur šahidija, Tuzla
52. P.J Šafarik-O porijeklu Slavena
O autoru
Ferko Šantić je rođen 1950 god. u selu Sedobro kod Prijepolja.

Poslije školovanja u Prijepolju i univerzitetskih studija radio je u
prijepoljskoj gimnaziji. U tom periodu objavio je knjigu Priepoljski
kraj u XV vijeku kao i više radova na temu bošnjačke kulturne
baštine. U sklopu interesovanja za osobenosti bosanskog jezika i
historiju Bošnjaka 1986. god. boravio je među bošnjačkim
iseljenicima u Anadoliji. U proljeće 1991. god. izabran je za
predsjednika prijepoljskog odbora bošnjačkog kulturnog društva
Preporod. Štrajk glađu u koji je stupio 13. juna 1991. god. zbog
nametanja pravoslavnih crkvenih pjesama bošnjačkim učenicima u
prijepoljskoj Muzičkoj školi, bio je prvi, i do sada jedini, javni
protest protiv srbizacije Bošnjaka u Sandžaku. U pripremi za
objavljivanje su mu knjige Riječ je spomenik, Eglen bošnjački i
Krvna silsila Šantića Bošnjaka. Nakon srpsko-crnogorsko-hrvatske
agresije na Bosnu i Hercegovinu i bošnjački narod, radi u
Stokholmu. Fizička odvojenost nije prekinula njegovu vezanost sa
rodnim sandžačakim vatanom, sa pradjedovskim mostarskim
(prigrađanskim) toprakom i matičnom domovinom Bosnom i
Hercegovinom.
Ferko Šantić
IME JE ZNAK
Recezent
Prof. dr. sci. Enes Pelidija
Grafička obrada i korice

Eniz Gigović; Intigo AB
E-mail: almir@intigo.se
Lektor
Prof. Jasmina Šehić
Kolektor
Enes Mehić
Izdavač
Bošnjaci.net
Ilustracija na naslovnoj korici:

Bosanica, bosančica u kamenu
Ilustracija na zadnjoj korici:

Primjerci dokumenata korištenih pri izradi knjige
CIP – Katalogizacija u publikaciji Narodne biblioteke

Srbije, Beograd
UDK 81'373.21(497.11+497.16)(031)
ISBN 978-86-909655-0-2
Ferko, Šantić
Ime je znak- nomen est omen/Monografska
publikacija; Izdavač: Bošnjaci.net; Biblioteka Korijeni;
Jezik-bosanski/recenzija-Prof. dr. sci. Enes Pelidija/333 st.
COBISS.SR-ID 139788556

IME JE ZNAK-Nomen Est Omen

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

IME JE ZNAK-Nomen Est Omen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Edicija

Toponimija-predmet i značaj .................................................... str. 8

Sarajevo-nastanak i značenje imena..........................................str. 10

Prijepolje-s pominjanje u historijskim dokumentima............. str. 13

Prijepolje – nastanak, formiranje naselja................................. str. 18

Prijepolje – nastanak i značenje imena.................................... str. 24

Toponimija Prijepolja.............................................................. str. 53

Putopisci o Prijepolju.............................................................. str. 55

Nazivi ostalih gradova u Sandžaku ........................................ str. 146

Nazivi manjih mjesta, planina, rijeka..................................... str. 149

O toponimiji Sandžaka .......................................................... str. 287

Abecedni spisak toponima, oronima, hidronima...

Ime je znak i u imenu naroda................................................. str. 298

Bošnjani, Bošnjaci istočno od Drine u XV i XVI vijeku...... str. 299

Izvod iz recenzije.................................................................. str. 327

Zaključak ............................................................................. str. 329

Popis jednog dijela korištene literature ............................... str. 330

O autoru ............................................................................... str. 332

(Mula Mustafa Bašeskija, 1756. god)

ŠTO KALEM NE USIDŽILI, NE ZAPIŠE

Imena naroda, država, ljudi,

Zbog toga s pravom se kazati može da su:

Bilo koji naziv, bilo koje ime,

čislom 450.000: ispovjadaju ili Islam; ili su Rimokatolici, ili

Proučavanjem značenja pojedinih naziva bavi se onomastika koja

Objašnjenje nastanka i značenja pojedinih naziva ima velki značaj

veliki značaj ako se uspije pravilno objasniti nastanak i značenje

Sarajevo-Nastanak i značenje imena

Sarajevo, označen je prostor gdje je bio podignut saray-saraj, dvor

Međutim, ako se posmatraju historijski dokumenti na osnovu kojih

označeno naselje nego prostor cijele srednjevjekovne župe Vrhbosne.

ovasi – ravnica, polje, koja se, u nazivu Saray ova-Sarajevsko polje,

Prijepolje u h historijskim dokumentima

Najstarije, do sad poznato, spominjanje Prijepolja u historijskim

Dokument sačinjen 07. jula 1343. god.u kojem se prvi put, u

U ugovoru izmedju četvorice Vlaha Burmaza i dvojice dubrovačkih

slovom Y popisivač je označio da je prethodno upisano L ustvari Lj.14

Stranica hercegovačkog deftera iz 1477. god.

U ovom osmanskom dokumentu nalazi se i popis svih muških

Sami pazar Pr-p-l-e (Prepolje) upisano 1477. god.

Transkript naziva Pr-p-l-e (Prepolje) iz 1477. god.15

Nijemac Arnold Harff prošao je kroz Prijepolje 1499. i u svojem

pod imenom Triepoli na rijeci Limmi23. Međutim, P. Matković je

Limu...32 U svojem Rjecniku Đ. Daničić 1863. god. navodi: Prêpolje,

Prijepolje – nastanak naselja

Pomenuti Gijom Adam 1332. god. spominje Prijepolje pod imenom

Da je Prijepolje formirano dosta prije ovog perioda kad ga spominju

Trasa srednjevjekovnog dubrovačkog puta koji je

Na mjestu Begov most dubrovački put je sa desne prelazio na

Dio srednjevjekovnog dubrovačkog puta

Druga važna saobraćajnica bio je bosanski put koji je polazio iz

prema istoku prolazeći ispod srednjovijekovnog grada Oštrika,

Gornje i Donje Prijepolje na snimku krajem XIX vijeka

Znači, Prijepolje je bilo naselje sa dva razdvojena dijela. Donje

Donje Prijepolje, današnji Centar, Vakuf, Mejdan, Musala:

Prirodni uslovi, u prvom redu reljefni i mirkoklimatski, između

dijelovima, izrazito prisojni položaj, odnosno imao je bolju i veću

Dio prostora između Gornjeg i Donjeg Prijepolja – ondje gdje je

Prijepolje – nastanak i značenje imena

Ime Prijepolja, iako djeluje jednostavno i lahko objašnjivo, pripada

Na osnovu istorijske građe, odnosno na osnovu do sad poznatih

koja svoj korijen, svoje postojanje ima u praslavenskom i

Etimološkom rječniku za primjer uzima i naziv Prijepolja kao jedan