Kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti bagaimanakah persepsi pentadbir sekolah dan

guru-guru terhadap pelaksanaan perkhidmatan bimbingan dan kaunseling di sekolah-

sekolah menengah di Bahaigan Kuching dan Samarahan. Kajian ini rnemfokuskan
kepada (1) pengetahuan dan Pengalaman pentadbir sekoiah dm guru-guru tentang
perkhidmatan bimbingan d m kaunseling yang wujud di sekolah; (2) persepsi pentadbir
sekolah d m guru-gum terhadap 10 perkhidmatan di dalam perkhidmatan bimbingan d m
kaunseling; (3) persepsi pentadbir sekolah dan guru-guru terhadap pelaksanaan 10
perkhidmatan di dalam perkhidmatan bimbingan d m kaunseting dan (4) Persepsi
pentadbir sekolah dm guru-guru terhadap pelaksanaan aktiviti bimbingan d m kaunseling
kerjaya di sekolah. Sampel kajian ini terdiri daripada 140 orang: 40 orang pentadbir
sekofah dm 100 orang guru daripada 10 buah sekolah menengah. Soal selidik digunakan
untuk mendapatkan data-data. Data-data yang diperolehi dianalisis dengan menggu~~akan
perisian SPSS. Alat statistik yang digunakan ialah statistik deskriptif (min, frekuensi dan
peratusan) dan statistik inferensi (ujian-t). Dapatan kajian secara keseluruhannya
~nenunjukkan92.7 peratus daripada pentadbir sekolah dm guru mempunyai pengetahuan
tentang perkhidmatan bimbingan dm kaunseling. Mereka juga mempunyai persepsi
positif terhadap 10 perkhidmatan di dal am perkhidn3atan b i d i n g an d m kaunseEng, serta
peiaksanaan perkhidmatan-perkhidmataz tersebut. Skor-skor yang diperolehi adalah di
antara 3.14 hingga 4.23 iaitu di tahap agak berkesan dan sapgat berkesan. Namun begitu,
terdapat juga pentadbir sekolah dan guru yang ~netnpunyaipersepsi negati f terhadap
beberapa pekhidmatan di dalam perkhidmatan bimbingan dan kaunseling di mana min
skurnya adalah di antara 2.86 hingga 2.96 iaitu perkhidmatan tersebut tidak dilaksanakan
dengan berkesan. Analisis ujian-t rnenunjukkan tidak wujud perbezaan persepsi yang
signifikan di mars pentadbir sekolah dan guru terhadap pelaksanaan 10 perkhidinatan
dan aktiviti-aktiviti berkenm~. Beberapa cadangan telah dikemukakan kepada semua
pihak yaug terlibat untuk diambil perhatian dm tindakan bagi mempertingkatkan
keberkesaz~anpelaksanaan 10 perkhidmatan di dalam perkhidmatan bimbingan dan
kaunseling di sekolah.
This study identifies the perceptions of school administrators and teachers towards the
iniplenzentation of guidance and counseling services in secondary schools in Kuching
and Samarahan Division, Sarawak. It focuses on ( I ) the knowledge and experiences of
school administrators and teachers on guidance and counseling sewices in schools; (2)
the perceptions of scJ2ool administrators and ieachers towards ten guidance and
counseling services; (3) the perceptions of school admin istrators and teachers towards
the implemm~ltationof I 0 grdidance and counselitzg services; and (4) the perceptions of
scltool administrators and teachers towards implementation of career guidarjce and
coul~selingactivities in schooEs. Research samples comprise I40 people, of which 40 are
school administrators and 100 are teachers,from 10 secondary schools. Questionnaires
were used to coflect data from the samples. The data were ana&xed using SPSS.
Statistical procedures used were descriptive statistics (mean,frequency and percentage)
and ifferential statistics (t-tests). 272e findings show that 92.7 percent of samples possess
knowledge of guidance and counseling services. They were also found to have positive
perceptions towards the 10 services of guidance and cormselbzg, implementatiort of tlzc
10 guidances and counseling services and implementation of career guidance and
counseling activities where the mean scores are between 3.J4 a~jd4.23, which is ill fhe
quite effective stage. However, some school administrators and teachers were found to
have negative perceptiotu towards sel~eralguidance and counseting sewices where fhe
meat1 SCOWS are hetweerz 2.86 and 2.96, which indicates that those were not
implemented eflectively. T-test shows that there is no sigtrrjicant riifererlce in
perceptions between school adminisbrators cznd teaclzers ro'utards the tsn services arrd
activities. Several recommendations a3.e proposed to aN relevatlt parties to take note of
the situatio~and irritiate appropriate actions to improve effectiveness in implementing
the I O guidance and cauitselilzg services in schools.
Penyefidik telh rfiifahirkrrnpa& 31 flisenrnbef 1953 di
SzawA. Bdiau mendapat pendidikm renMz d m m a g a h d3 Sageng cif
a t Secondary School, S k ~ m j m Pcsda
.

menenagah zetas di Dragon Sewndary ~dhoizl,KucEling sehingga a m . 1974. SetcPEal~

amat 'Kh&atm 5, hliau befiugs sebagai
set&un d m kemudh memsuki Wktab Linmg K u c h g Pada
tahm 1978 &Gau tefah ditempatkm bertugas sebagi tef.tat& di Sckufah
Menmgal~Kwajm Simuzjm No.1, Simmja& Sasawak. Pa& auna 1983 beliau
tefah dipllh mtuk m n g i h t i kursus tarnbahm Erhas selaraza s e & u &kna b i h g
Bidingasl dan G m e h g di NaLlla, Per h u
Pa& b&n 3dai 11984 F l > e h rnm&pat pelumg mebjulk;Par pelajztx;mya di

(Bimbin~adm Kaunfielhg) p& Mu11 1988. Belku d i t m p a t h b a u g a s e ~ ~ u l a

di SekolA Mcnengaltx Kerajaaa Shpun3m No. 1, Sirtlunjm pad" bulara Jdai 1988.
Sepmjmg tempoh k m u h dari tahun I988 sehings tahm 1 9 2 , sefain daripdn
scbagai PenoBong b a n
Kokusikaluan d a kernudh
~ sebaei P@nolo~g Pentzdbkm. Mernmh*
~ F M beliau.
u ~sangat~ dipwlukan, p d a Nawvrttbm 1992 befiau tel&
&tcartpatk~~nberRrgras di i;abatm PmcKi&km Negcri Sarawak sebapi fZeaassEong

AS.
ALhmddiilah, dengan pen& rasa syukur ke hadrat Allah S.W.T kerana limpah
kurnianya saya dapat menyiapkan tesis ini dengan sempurna sebagai memenuhi
sebahagian daripada syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Saks (Pembangu~~an
Sumber
Manwia).

Saya ingin merakamkan ucapm jutaan terima kasih dm setinggi-tinai pengbargaasl

kepada Dr Gabriel Tonga Noweg Pensyarah dari Fakulti Saim Sssial, T-JNIMAS, selaku
penyelia di atas bimbingan, tmjuk ajar, banturn dan dorongan yang telah diberikan
kepada saya dalam waha menyiapkan tesis ini. Ucapan t e h a kasih dan penghagaan
jugs dirakarnkan kepada kedua-dua prneriksa dari dalam d m lum, iaitu Dr Haji Abang
h a d Ridzuan Abang Awit dan Prof Dr Subahan Mohd Merah.

Terima kasih dan penghargaan diucapkan kepada Pengarah IAB,Dr Ibrahim Ahmd
Bajunid, Dekan Fakufti Sains Kognitif dm Pembangunan Manusia, Prof T)a R a d i Axof,
Penyelaras-penyelaras program ini dan rakan-rakan sekohort di atas birnbingan,
kejasama dm dorongan yang Wman sehingga beqaya menyiapkan tesis khususnya
d m menyempumakan pengajian ini secwa keselunihannya.
Saya juga mengucapkan terima kasih dail penghargaan kepada Bahagian Biasiswa,
Kementerian Pendidikan Malaysia kerana memberi bantuan kewangan dan Cuti Belajar
Bergaji Penuh untuk membolehkan saya meianjutkan pelaj arm di peringkat sarjana hi.

Kerjasama d m sokongan &aripada Jabatan Pendidikan Negeri Sarawak rnemberi

kebenaran kepada saya rnenggmakan sekolah-sekolah menmgah di Bahagian Kuching
dan Samarahan sebagai sampel kajian; pentadbir-pentadbir sekolah d m guru-gurukerana
secara ikhtas dan sukarela rnenjadi responden daiam kajian ini amat dihargai dan
diucapkan jutaan teirma kasih.

Akhir sekali, saya ingin rnelahirkan rasa penghargaan dan terima kasih kepada isteri dm
anak-anak saya kerana peworbanan, kesabaran dan sokongan dalam usaha menyiapkan
tesis khususnya dm menyempurnakan pengajian hi secara kesefuruhannya.
 KANDUNGAN

Mukasurat
PERAKUAN
ABSTRhK ..
SKETSA BXOGRAFI 11
...
PENGHAWAAN 111

KANDUNGAN iv
S E N A R . JADUAL DAN RAJAH vii
...
SENARAI SJXGKATAN Vlll

BAB 1 PENGENALAN
1.0 Pengenalan 1
1.1 Latarbelakang Masalah 1
5
.,
%<*
1.2 Pernyataan Masalah
1.3 Tujuan Kajian 7t/
1.4 Hipotesis Kajian 8
1.5 Definisi Operasional 9
1.5.1 Persepsi 9
1.5.2 Pentadbir Sekolah *lo
1.5.3 Guru-guru 10
1.5.4 Perkliidmatan Bimbingan dan 10
Kaunseling
1.5.5 Sekolah Menengah
1.6 Kepentingan Kajian
1.7 Batasan Kajian
1 .S Ringkasan

BAB I1 TINJAUAN KAJIAN

2.0 Pengenalan
2.1 Persepsi
2.1.1 Konsep Persepsi
2.1.2 Kerangka Teori Persepsi
2.2 Bimbingan dan Kaunseling
2.2.1 Bimbingan
2.2.2 Kaunseling
2.3 1Cajia11-ltajianYang Berkaitan
2.4 Ringkasan

B AB 111 METODOLOGI ICAJIAN

3.0 Pengenalan
3.1 Rekabentuk K2jian
3.2 Te~ilpatKajiail
3.3 SuhjekKajian
3.4 Alat Kajian
 3.5 Kajian Rintis
3.6 Tatacara Kajian
3.7 Penganalisisan Data
3.8 Ringkasan

BAE3 IV DAPATAN U J I A N DAN PERBINCANGAN

4.0 Pengenalan
4.1 DapatanKajian
4.1.1 Maklumat Demografi Respondell
4.1.2 Pengethum dan Pengalaman Responden
tentang Perkhidmatan Bimbingan dan
Kaunseling
4.1.3 Persepsi Responden Terhadap 10
Perklxdmatan Di Dalam Perkliidmatan
Bimbingan dan Kaunseling
4.1.4 Persepsi Responden Terhadap
Pelaksanaan 10 Perkhidmatan Di Dalam
Perkhidmatan Bimbingan Dan
Kaunseling.
4.1.5 Persepsi Responden Terhadap
Pelaksanaan Aktiviti Bimbingan dan
Kaunseling Kerjaya
4.1.6 Perbezaan Pengetaflum Dan Pengalaman
Pentadbir Sekolah Dan Guru Tentang
Perkhidmatan Bimbingan Dan
Kaunseling
4.1.7 Perbezaan Persepsi Pentadbir Sekolah
Dan Guru Terhadap 10 Perkhidmatan Di
Dalam Perkhidmatan Bimbingan Dan
Kaunseling
4.1.8 Perbezaan Persepsi Pentadbir Sekolah
Dan Guru Terhadap Pelaksanaan 10
Perkhidmatan Di Dalam Perkhidmatan
Bimbingan dan Kaunseling
4.1.9 Perbezaan Persepsi Pentadbir Sekolah
dan Guru Terhadap Pelaksanaan Aktiviti
Bimbingan dan Kaunsefing Kerjaya
4.2 Perbincangan
4.3 Ringkasan

BAB V KESIMPULAN DAN CRDA.NGAN

5.0 Pengenalan
5.1 Kesimpulan
5.2 Cadangan-cadangan
5.3 Cadangan Kajian Lanjufan
BlBL1OCRRFI

LAMPIRAN A - SOAL SELIDIK

LAMPIRAN 13 - SURAT KEBENARAN

 SENARAf JADUAL DAN RAJAH
Mukasurat
Saiz Sampel Berasaskan Persampelan Secara 30
Rakvak

Nilai Ketekalan Alat Ujian Bagi Ujian Rintis

Taburan Icelterapan Maklumat Dernografi

Responden

Pengetahuan Dan Pengalaman Keseluruhan

Responden Tentang Perkhidmatan Bimbingan
Dan Kaunseling

Pengetahuan Dan Pengalaman Pentadbir Sekolah

Tentang Perkhidmatan Bimbingan Dan
Kaunseling

Jaduai 4 . 1 . 2 ~ Pengetahuan Dan Pengalaman Guru Tentang

Perkhidmatan Biinbingan Dan Kaunseliilg

Persepsi Keseluruhan Responden Terhadap 10

Perkhidmatan Di Dalam Perkhidmatan Bimbingan
Dan Kaunseling

Persepsi Pentadbir Sekolah Dan Guru Terhadap

10 Perkhidmatan Di Dalam Perkhidmatan
Biinbingan Dan Kaunseling

Persepsi Keseluruhan Responden Terhadap

Pelaksaraan 10 PerMlidmatan Di Dalam
Perkiiidmatan Bimbingan Dan Kaunseling

Persepsi Peiztadbir Sekolah Dan Guru Terhadap

Pelaksanaan 10 Perkhidmatan Di Dalam
Perkhidinatan Bimbingan Dan Kaunseling

Jadual 4.1 .Sa Persepsi Keseluruhan Responden Terhadap

Pelaksanaan '4ktiviti Bimbingan Dan Kaunseling
Kerjaya
 . I .5b Persepsi Pentadbir Sekolah Dan Guru Terhadap 54
Pelaksanaan Aktiviti Bimbingan Dan Kaunseling
Kerjaya

.I .6 Keputusan Analisis Ujian-T Tentang Perbezaan 56

Pengetahuan Dan Pengalaman Pentadbir Sekolah
Dan Guru Dalam Perkhidmatan Bimbingan Dan
Kaunseling

Jadua14.1.7 Keputusa~iUjian-T Tentang Perbezaan Persepsi 58

Pentadbir Sekolah Dan Gum
Terhadap 10 Perkhidmatan Di Dalarn
Perlthidmatan Bimbingan Dan Kaunseling

Keputusan Analisis Ujian-T Tentang Perbezaan 59

Persepsi Pentadbir Sekolali Dan Guru Terhadap
Pelaksanaan 10 Perkhidmatan Di Dalam
Perlchidmatan Bimbingan Dan Kaunseling

Jadua14.1.9 Keputusan Analisis Ujian-T Tentang Perbezaan 60

Persepsi Pentadbir Sekolah Dan Guru Terhadap
Pelaksanaan Aktiviti Bimblngan Dan Kaunseling
Kerjaya

SENARAI RrlJAIi

Rajah 2.1.2 Proses Persepsi Ivlanusia

SENARAI SINGKATAN

B&K -Bimbingan dan Kaunseling

KPM -Kementerian Pendidikan Malaysia

N -Jumiah Responden (Populasi)

SPSS -The Statistical Package for the Social Sciences

SMK -Sclcolali Menengall Kerajaan

 BAB 1

Di dalam bab ini, perkara-perkara yang akan dibincangkan adalah merangkumi

tatarbelakang rnasalah, pen yataan rnasaiah, tujuan kajian, hipotesis kajian, definisi kajian,

kepentingan kajian , skop dan bat asan kajian.

sistern pendidikan di Malaysia, perkhidmatan birnbingan dan kaunseling

fenornena barn. ia lnula diperkenalkan di Malaysia sejak tahun 1960-an lagi.

Sekoiah-sekolah menengah di negeri Sarawak seperti juga sekolah menengah di negeri-

negeri lain di Malaysia, telah diperkenalkan kepada perkhidmatan birnbingan dan

kaunseling sejak tahun 1964 lagi apabila Kementerian Pendidikan Malaysia

mengetuarkan Surat Pekelil ing KP/5209/351(4), yang menghendaki guru-guru besar di

setiap sekolat: rendahlmenengah rnelantik seorang guru birnbi~gandi sekolah masing-

masing. Sehubungan dengan . itu, Laporan Jawatankuasa Kabinet, Kementerian

Pendidikan Malaysia ( 1978) mernperakukan bahawa perkhidmatan panduan dan kerjaya

di sekolah hendakiah dilnksanakan sepenuhnya. Perkhidmatan ini hendaklah

menitikberatkan kegiatan bim bi ngan dan t idak sernata-mata kegiatan panduan kejaya
 dmatan ini

dijalankan secara "ad hoe " sahaja. Menuntt Menon (19831, proses

dan kaunseling menghadapi berbagai rintangan

bidang berkenaan, masalah kekurangan

kekurangan masa. Kewujudan stigma-stigma sosial yang tertentu

ipertukan oleh mereka yang sakit otak

ang, 1983) turut menyulitkan lagi proses peiaksanaan

ikan Malaysia telah rnenukarkan nanla Unit

Panduan Pelajaran dm Kejaya kepada Utlit Birnbingan dan Kaunseling. Semenjak itu,

bersungguh-sungguh telah diberikan untuk memperbaiki

dan setentsnya untuk meningkatkan status dan pelaksanaan perkhidmatan

Pada zaman sains dan teknoiogi ini, kernajuan dan pernbangunan adalah amat pesat,

ih dan kompleks. Tidak sernua pelajar dapat memahami dan rnengikuti

an ini dan mereka inilah yang akan rnengl~adapirnasalah penyesuaian diri

ahli keluarga, guru, rakan sebaya, pembelajaran, perancangan masa depan dm

persekitaran. Perkhidmatan bilnbitlgan dan kaunseling memainkan peranan yang

 3

i rnenlbantu pelajar menghadapi kemajuan yang kompieks dengan

ada pada rnereka secara optimum. Ini

melalui perancangan program perkhidmatan bimbingan dan kaunseling

yang berkesan.

, Kementerian Pendidikan Malaysia telah mengeiuarkan sebuah buku

dmatan Bimbingan dan Kaunseling di Sekolah Menengah'

duan dan rujukan pentadbir sekolah dan guru-guru khususnya guru-guru

Di dalannya terkatdung segala paltduan yang meliputi

preskripsi fungsi perkhidmatan bimbingan dan kaunseling.

ada~yabuku panduan ini, Kernenterian Pendidikan berharap semua pihak yang

nakan perkhidnlatan bimbingan dan kaunseling di sekolah

t memahami konsep, falsafah dan objektif bimbingan dm kaunseling

*

tepat dan jelas tetapi juga dapat menunaikan kewajipan yang diamanabkan

endidikan Malaysia

hun 1984 telah n~enu~ijukkan

adanj~aperkernbangan yang menggalakkan dalam

anaan program ini. Laporan itu mencatatkan:

". ..pads sepanjang tahun 1984, input bimbingatl

dan kaunseling di sekolab-sekolah telah

bertan~bahmaj u. Jumlah guru himbingan telah

 bertambah dan aktiviti-aktiviti bimbingan dan

kaunseling juga bertambah. Kalau tahun-tahun

sebelumnya aktiviti birnbingan dan kaunseiing

banyak ditumpukan kepada aktiviti-aktiviti yang

berkaitan dengan memberi nasihat tentang

pada pel ajar-petajar telah

bertambah. Perkhidmatan kaunseling muia

popular di kalangan pelajar sekolah."

(Kementerian Pendidikan Malaysia, 1984:

ana sama ada di Maktab Pergurusan IImu Khas, Universiti

, Universiti Malaya, Universiti Pertanian Malaysia dan juga di luar

rolehi daripada Kementerian Pendidikan, sehingga tahun

ai 1,309 orang guru yang terlatih dalam bidang bimbingan dan

hampir semua sekolah nlenengah rnenlpunyai sekurang-kurangnya

atau lebih guru yang dilantik oieh pengetua untulr menjalankan tugas scbagai
 y ang sebilangaz~besarnya di peringkat kursus

lebih kurang 1/3 daripada 143 buah sekolah menengah yang dikaji

Perkhidmatan Bimbingan dan Kuanseling di Sekolah

Selain daripada konsep, falsafah dan etika, buku panduan ini juga

yang rnesti disediakan di sekolalr. seperti berikut :

tori Individu dan Rekod; 2) Perkhidmatan Mengurnpul dan

eliny ; 5 ) Perkl~idmatan Penernpatan; 6 ) Pekllidrnatan hlcncegah

9) Pcrkhidlnatan Konfcrel-is Denyan Ibubapa dru~ 10)

 6

sehingga kini ialah adakah 10 jenis perkhdmatan tersebut

esan di sekolah? Sejauh rnanakah pentadbir

b d ~ a w aperkhidmatan-perkhidmatan tersebut wujud di

kajian dijalankan untuk

 Kuching dan Samarahan. Secara khususnya

kajian ini dijalankan adalah untuk:

.1 Mengenafpasti sejauh mana pentadbir sekolah dan guru-guru mengetahui

tentang jenis perkhidmatan bimbingan dan kaunseling yang wujud di

Mengenalpasti persepsi pentadbir sekolah dan gum-guru terhadap 10

perkhidmatan bimbingan dan kaunseling

yang disediakan di sekolah.

persepsi pentadbir sekolah dan gum-guru terhadap

pelaksanaan 10 perkhdmatan di dalam perkhidmatan bimbingan dan

kaunseling di sekolah.

1 .3.4 Mengenalpasti persepsi pentadbir sekolah dan guru-guru terhadap

pelaksanaan aktiviti-aktiviti bimbingan d m kaunseling kejaya di sekolah.

Mengenalpasti perbezaan pengetahuan dan pengalaman pentadbir sekolat~

d m kaunseling yang
dm guru-guru tentang perkhidmatan bimbi~~gan
Wujud perbezaan rnin skor persepsi yang signifikan daripada segi persepsi

pentadbir sekolal~dan guru-guru terhadap pelaksanaan 10 pekhidrnatan di

dalam perkhidmatan birnbingan dan kaunseling di sekolah.

Wujud perbezaan mi n skor persepsi yang signifikan dariapda segi persepsi

pentadbir sekolah dan guru-guru terhadap pelaksanaan aktiviti-aktiviti

bimbingan dan kaunseling kerjaya di sekolah.

0perasional

Perspesi

Di daiarn kajian ini pcrsepsi memjuk kepada pendapat, tanggapan atau apa

yang difikirkan oleh ir~dividuterhadap suatu perkara yang diala~nioleh

individu itu sendiri. Perspesi pentadbir sekolah dan guru-guru terhadap

pelaksanaan bimbingan dan kuanseling di sekolah menengah mungkin

dipengaruhi oieh pengalaman dan pernerbatian sendiri dalam kehidupan

sebagai pentadbir dan gum-gum di sekolah masing-masing. Persepsi

lnereka rnungkin berbentuk posit if, neutral ataupun negatif. Penen tuannya

berdasarkan rnin skor terendah dait tertinggi yang diperolehi melalui soak

selidik.
 fnventori Individu dan Rekod; 2) Perkhidmatan Met~gumpul dan

Mcnyebar Maklumat; 3) Perkhidmatan Biinbingan dan Kaunsleing

Kelornpok; 4) Perkhidmatan Kaunseling; 5 ) Perkhidmatan Penempatan;

6) Perkhidmatan Mencegah Penyalahgunaan Dadah; 7) Perkhidmatan

Konsultasi dan Rujukan; 8) Perkhidmatan Penyelerasan Resos; 9)

Perkhidmatan Konferens Dengan Ibubapa dan 10) Perkhidmatan

Penilaian.

Sekolah Menengah

Sekolah menengah yang dimaksudkan dalarn kajian ini ialai~sekolah-

sekolah menengah kerajaan dan sekolah-sekolah menengah bantuan

kerajaan di Bahagian Kuching dan Samarahan. Ia terdiri daripada sekolah-

sekolah menengah asrama dan harian di kawasan bandar dan luar bandar.

i,b Kepentingan Kajian

Kajian ini penting untuk mengenalpsati bagaimanakah persepsi pentadbir sekolah dan

guru-guru terhadap pelaksanaan perkhidmatan bimbingan dan kaunseling di sekolah.

Sejauh rnanakah mereka mengetal~ui perkhidmatan bimbingan dan kaunseling yang

wujud di sekolah dan bagaimanakah persepsi mereka khususnya terhadap pelaksanaan 10

perkhidmatan di dalam perkhidmatan bimbingan dan kaunseling dan aktiviti-aktiviti

birnbingan dan kaurlseling kerjaya di sekolah menengah.

gambaran sebenar telltang persepsi dan