Live Not By Lies - Alexander Solzhenitsyn
At one time we dared not even to whisper.
Now we write and read samizdat, and
sometimes when we gather in the smoking
room at the Science Institute we complain
frankly to one another: What kind of tricks
are they playing on us, and where are they
dragging us? Gratuitous boasting of cosmic
achievements while there is poverty and
destruction at home. Propping up remote,
uncivilized regimes. Fanning up civil war.
And we recklessly fostered Mao Tse-tung
at our expense—and it will be we who are
sent to war against him, and will have to
go. Is there any way out? And they put on
trial anybody they want and they put sane
people in asylums—always they, and we
are powerless.
Things have almost reached rock bottom. A
universal spiritual death has already
touched us all, and physical death will soon
flare up and consume us both and our
children—but as before we still smile in a
cowardly way and mumble without tounges
tied.
But what can we do to stop it? We haven't
the strength?
We have been so hopelessly dehumanized
that for today's modest ration of food we
are willing to abandon all our principles,
our souls, and all the efforts of our
predecessors and all opportunities for our
descendants—but just don't disturb our
fragile existence.
We lack staunchness, pride and enthusiasm. Chúng ta đã mất hết quyết tâm, mất hết
We don't even fear universal nuclear death, lòng tự hào và nhiệt huyết. Tất cả đều chết
Sống không dối trá!
Có một thời chúng ta thậm chí không dám
cả nói thầm! Bây giờ, chúng ta viết và đọc
sách báo ngoài luồng (Samizdat), và đôi lúc
tụ tập hút thuốc tại Viện nghiên cứu khoa
học, bạn bè có thể phàn nàn thẳng thắn với
nhau: chúng còn nống lên đến đâu nữa, còn
lôi chúng ta đi đâu nữa! Những trò khoác
lác vô bổ về thành tựu trong vũ trụ trong
khi ở nhà thì phá sản và nghèo đói; rồi củng
cố những chế độ cai trị dã man ở nước
ngoài; rồi kích thích những cuộc nội chiến;
rồi nuôi dưỡng một cách mù quáng chính
quyền của Mao Trạch Đông (bằng tiền của
của chúng ta) - rồi sau đó lại lùa chính
chúng ta ra chiến trường chống lại hắn; và
chúng ta phải đi chứ biết làm sao bây giờ?
Chúng muốn bỏ tù ai thì bỏ, chúng tống
những người khỏe mạnh vào nhà thương
điên – tất cả đều là chúng, còn chúng ta thì
bất lực!
Đã tới đáy rồi, cái chết toàn diện về mặt
tinh thần đã chạm mặt tất cả chúng ta, còn
cái chết về mặt thể xác thì cũng đang bùng
lên và sẽ thiêu hết tất cả chúng ta lẫn con
cháu chúng ta; thế mà chúng ta vẫn cứ cười
cợt một cách đớn hèn và lúng búng nói
không ra hơi:
- Làm thế nào được? Chúng ta không
có lực lượng.
Chúng ta đã bị mất nhân tính đến mức chỉ
vì một bữa ăn đạm bạc của ngày hôm nay
mà chúng ta vất bỏ tất cả các nguyên tắc
của mình, vất bỏ tâm hồn của mình, vất bỏ
tất cả những cố gắng của tiền nhân và
những cơ hội dành cho hậu thế - miễn là
không làm rối loạn sự cuộc sống tạm bợ
của chính mình.
and we don't fear a third world war. We
have already taken refuge in the crevices.
We just fear acts of civil courage.
We fear only to lag behind the herd and to
take a step alone-and suddenly find
ourselves without white bread, without
heating gas and without a Moscow
registration.
We have been indoctrinated in political
courses, and in just the same way was
fostered the idea to live comfortably, and
all will be well for the rest of our lives. You
can't escape your environment and social
conditions. Everyday life defines
consciousness. What does it have to do
with us? We can't do anything about it?
But we can—everything. But we lie to
ourselves for assurance. And it is not they
who are to blame for everything—we
ourselves, only we.
One can object: But actually toy can think
anything you like. Gags have been stuffed
into our mouths. Nobody wants to listen to
us and nobody asks us. How can we force
them to listen?
It is impossible to change their minds.
It would be natural to vote them out of
office—but there are not elections in our
country.
In the West people know about strikes and
protest demonstrations—but we are too
oppressed, and it is a horrible prospect for
us: How can one suddenly renounce a job
and take to the streets?
vì bom nguyên tử chúng ta cũng không sợ,
Thế chiến III chúng ta cũng không sợ (có gì
thì chui vào hầm) – chúng ta chỉ không
dám có những hành động xuất phát từ lòng
dũng cảm công dân mà thôi!
Chúng ta chỉ tìm cách không tự tách ra khỏi
bầy đàn, không đi một mình dù chỉ một
bước - và rồi bất ngờ bị lâm vào hoàn cảnh
không còn bánh mì trắng, không còn khí
đốt, không còn hộ khẩu Moskva.
Trong những buổi học chính trị người ta đã
nhồi nhét vào đầu chúng ta đến nỗi trong
chúng ta đã ăn sâu bén rễ tư tưởng cho rằng
hãy sống thoải mái, suốt đời sống vui: môi
trường, điều kiện xã hội, làm sao thoát
được, tồn tại quyết định ý thức, chúng ta thì
liên quan gì? chúng ta chẳng làm được gì!
Chúng ta có thể làm được – LÀM ĐƯỢC
TẤT! – Nhưng chúng ta tự lừa dối mình để
sống cho qua ngày. Không phải là “chúng”
có lỗi trong tất cả mọi chuyện - mà chính là
chúng ta, chỉ có chúng ta mà thôi!
Có người sẽ phản đối: nhưng thực ra cũng
chẳng thể nghĩ ra được điều gì đâu! Chúng
ta bị bịt miệng, chẳng ai nghe chúng ta,
chẳng ai hỏi chúng ta. Làm sao bắt chúng
phải nghe chúng ta?
Thuyết phục được chúng - làm gì có
chuyện đó.
Đương nhiên là có thể không bầu lại
chúng! – nhưng ở nước ta làm gì có bầu cử.
Ở phương Tây người ta biết đến bãi công,
biểu tình phản đối - nhưng đầu óc chúng ta
đã bão hòa rồi, chúng ta cảm thấy cực kì sợ
hãi – bỏ công ăn việc làm, rồi bất ngờ
xuống đường?
Yet the other fatal paths probed during the
past century by our bitter Russian history
are, nevertheless, not for us, and truly we
don't need them.
Now that the axes have done their work,
when everything which was sown has
sprouted anew, we can see that the young
and presumptuous people who thought they
would make out country just and happy
through terror, bloody rebellion and civil
war were themselves misled. No thanks,
fathers of education! Now we know that
infamous methods breed infamous results.
Let our hands be clean!
The circle—is it closed? And is there really
no way out? And is there only one thing
left for us to do, to wait without taking
action?
Maybe something will happen by itself? It
will never happen as long as we daily
acknowledge, extol, and strengthen—and
do not sever ourselves from the most
perceptible of its aspects: Lies.
When violence intrudes into peaceful life,
its face glows with self-confidence, as if it
were carrying a banner and shouting: “I am
violence. Run away, make way for me—I
will crush you.” But violence quickly
grows old. And it has lost confidence in
itself, and in order to maintain a respectable
face it summons falsehood as its ally—
since violence lays its ponderous paw not
every day and not on every shoulder. It
demands from us only obedience to lies
and daily participation in lies—all loyalty
lies in that.
Nhưng những con đường chết chóc đã từng
được thử nghiệm trong một thế kỉ của lịch
sử đầy cay đắng của nước Nga - không phải
là để cho chúng ta và thực ra cũng không
cần!
Giờ đây, khi những chiếc rìu đã chặt sạch,
khi những thứ người ta gieo xuống đã nảy
mầm - chúng ta có thể thấy những thanh
niên còn trẻ và tự phụ, những người tưởng
rằng có thể dùng khủng bố và cuộc khởi
nghĩa đẫm máu và nội chiến để làm cho đất
nước trở thành công bằng và hạnh phúc đã
lầm lẫn đến mức nào. Không đâu, xin cảm
ơn, các vị cha già khai sáng! Giờ đây chúng
ta biết rằng những biện pháp đê tiện sẽ sẽ
chỉ tạo ra những kết quả đê tiện mà thôi.
Hãy giữ cho bàn tay chúng trong sạch!
Vậy là vòng tròn đã khép lại ư? Và thực tế
là không có lối thoát ư? Chả lẽ chúng ta chỉ
còn cách khoanh tay chờ đợi: một chuyện
gì đó SẼ TỰ xảy ra một cách bất ngờ?
Nhưng nó sẽ chẳng bao giờ TỰ tách khỏi
chúng ta, nếu tất cả chúng ta còn tiếp tục
thừa nhận, tiếp tục ca ngợi và tiếp tục củng
cố nó, nếu chúng ta còn chưa tự tách ra
khỏi điểm nhạy cảm nhất của nó,tách khỏi -
dối trá.
Khi bạo lực tràn vào cuộc sống bình yên
của con người - khuôn mặt của nó ngời lên
lòng tự tin, trên lá cờ của nó cũng thế và hô
lớn: “Ta là Thần Bạo Lực đây! Hãy tránh
xa, đứng sang bên, ta xéo chết bây giờ!”
Nhưng bạo lực sẽ già đi nhanh chóng, chỉ
sau vài năm là nó đã mất hết lòng tự tin, và
muốn trụ được, muốn có bộ mặt coi được,
nhất định nó phải lôi kéo đồng minh: Dối
Trá. Bởi lẽ: Bạo Lực không thể nấp sau bất
cứ thứ gì ngoài Dối Trá, còn Dối Trá thì
phải có Bạo Lực mới trụ vững được.
Không phải lúc nào và không phải đối với
ai bạo lực cũng có thể đặt được bàn tay

And the simplest and most accessible key
to our self-neglected liberation lies right
here: Personal non-participation in lies.
Though lies conceal everything, though lies
embrace everything, but not with any help
from me.
This opens a breach in the imaginary
encirclement caused by our inaction. It is
the easiest thing to do for us, but the most
devastating for the lies. Because when
people renounce lies it simply cuts short
their existence. Like an infection, they can
exist only in a living organism.
We do not exhort ourselves. We have not
sufficiently matured to march into the
squares and shout the truth our loud or to
express aloud what we think. It's not
necessary.It's dangerous. But let us refuse
to say that which we do not think.
This is our path, the easiest and most
accessible one, which takes into account
out inherent cowardice, already well
rooted. And it is much easier—it's
dangerous even to say this—than the sort
of civil disobedience which Gandhi
advocated.
Our path is to talk away fro the gangrenous
boundary. If we did not paste together the
dead bones and scales of ideology, if we
did not sew together the rotting rags, we
would be astonished how quickly the lies
would be rendered helpless and subside.
That which should be naked would then
nặng nề của nó lên vai: nó chỉ yêu cầu
chúng ta phục tùng sự dối trá, tham gia dối
trá mỗi ngày – đấy là toàn bộ lòng trung
thành.
Và đây chính là cái chìa khoá đơn giản nhất
và dễ dàng nhất cho tự do, nhưng vẫn bị
chúng ta coi thường: tự mình không tham
gia vào dối trá. Dù dối trá đã bao trùm lên
tất cả, thống trị tất cả, trong một góc nhỏ
nhất chúng ta vẫn kiên trì: cứ để nó thống
trị nhưng không phải là thông qua mình!
Và đây là cái vết cắt trong cái vòng tròn
của sự bất động của chúng ta! – đây là vết
cắt dễ dàng nhất đối với chúng ta nhưng lại
mang tính hủy diệt đối với dối trá. Bởi vì,
khi người ta quay lưng lại với dối trá thì dối
trá sẽ chết. Dối trá là một căn bệnh truyền
nhiễm, nó chỉ có thể tồn tại trên cơ thể của
con người.
Chúng ta không rủ nhau, chúng ta chưa đủ
sức đi ra quảng trường nói thật to sự thật
hay nói thành tiếng những điều chúng ta
nghĩ – không cần, kinh khủng lắm. Nhưng
ít nhất hãy đừng nói những gì chúng ta
không nghĩ!
Với sự hèn nhát đã gắn bó chặt chẽ với
chúng ta thì đó là con đường của chúng ta,
là biện pháp đơn giản và dễ thực hiện nhất,
dễ hơn hẳn thái độ (nói ra đã kinh khủng
rồi) bất tuân dân sự của Gandhi.
Con đường của chúng ta: không cố tình ủng
hộ dối trá trong bất cứ chuyện gì! Vừa thấy
được đâu là ranh giới của dối trá (ranh giới
này khác nhau đối với mỗi người) – là phải
tránh xa ngay đường biên giới gây hoại thư
này! Đừng nối lại những cái xương và lớp
vẩy đã chết của Hệ tư tưởng, đừng vá víu
mấy mớ giẻ rách đó - và chúng ta sẽ ngạc
nhiên khi thấy dối trá sẽ rơi xuống một
really appear naked before the whole cách nhanh chóng và bất lực đến mức nào,
world. và cái gì cần được lột trần thì sẽ xuất hiện
trước bàn dân thiên hạ không mảnh vai che
thân.

Như vậy là, bằng sự rụt rè của chúng ta,

So in our timidity, let each of us make a hãy để mỗi người lựa chọn: hoặc cố tình
choice: Whether consciously, to remain a tiếp tục làm nô lệ cho dối trá (đương nhiên
servant of falsehood—of course, it is not là chúng tôi có muốn thế đâu, nhưng phải
out of inclination, but to feed one's family, nuôi gia đình, phải giáo dục con cái một
that one raises his children in the spirit of cách dối trá như thế!); hoặc là rũ bỏ như
lies—or to shrug off the lies and become an một con người trung thực, đáng được con
honest man worthy of respect both by one's cái và người đương thời tôn trọng. Và từ
children and contemporaries.And from that hôm nay trở đi, mỗi người chúng ta sẽ:
day onward he:
- không viết, không kí, không in ấn
-Will not henceforth write, sign, or print in dưới mọi hình thức một câu chữ nào mà ta
any way a single phrase which in his cho rằng bóp méo sự thật;
opinion distorts the truth.
- không nói ra những lời như thế, cho
-Will utter such a phrase neither in private dù nói chuyện riêng hay nói trước công
conversation not in the presence of many chúng, dù tự mình hay theo tờ giấy viết
people, neither on his own behalf not at the sẵn, dù với vai trò của tuyên truyền viên,
prompting of someone else, either in the giáo viên, nhà giáo dục hay nghệ sĩ trên sân
role of agitator, teacher, educator, not in a khấu;
theatrical role.
- không mô tả, không cổ vũ, không
-Will not depict, foster or broadcast a truyền tải ý tưởng mà ta thấy rõ ràng là giả
single idea which he can only see is false or dối hay bóp méo sự thật bằng hội hoạ, điêu
a distortion of the truth whether it be in khắc, nhiếp ảnh, khoa học kĩ thuật hay âm
painting, sculpture, photography, technical nhạc;
science, or music.
- không đưa ra, dù nói hay viết, bất kì
-Will not cite out of context, either orally or trích dẫn “chỉ đạo” nào, để làm hài lòng ai
written, a single quotation so as to please đó, để được an tòan, để có thành tích trong
someone, to feather his own nest, to công tác nếu ta không hoàn toàn chia sẻ với
achieve success in his work, if he does not ý kiến được trích dẫn, hoặc liên quan đến
share completely the idea which is quoted, vấn đề được đề cập;
or if it does not accurately reflect the matter
at issue.
- không để người ta ép mình tham gia
-Will not allow himself to be compelled to các cuộc biểu tình hay mít tinh, nếu chúng
attend demonstrations or meetings if they đi ngược lại ý chí hay mong muốn của ta;
are contrary to his desire or will, will không cầm, không giương lên một áp-phích
neither take into hand not raise into the air hay khẩu hiệu mà ta không hoàn toàn đồng
a poster or slogan which he does not ý;
completely accept.
-Will not raise his hand to vote for a
proposal with which he does not sincerely
sympathize, will vote neither openly nor
secretly for a person whom he considers
unworthy or of doubtful abilities.
-Will not allow himself to be dragged to a
meeting where there can be expected a
forced or distorted discussion of a question.
-Will immediately talk out of a meeting,
session, lecture, performance or film
showing if he hears a speaker tell lies, or
purvey ideological nonsense or shameless
propaganda.
-Will not subscribe to or buy a newspaper
or magazine in which information is
distorted and primary facts are concealed.
Of course we have not listed all of the
possible and necessary deviations from
falsehood. But a person who purifies
himself will easily distinguish other
instances with his purified outlook.
No, it will not be the same for everybody at
first. Some, at first, will lose their jobs. For
young people who want to live with truth,
this will, in the beginning, complicate their
young lives very much, because the
required recitations are stuffed with lies,
and it is necessary to make a choice.
But there are no loopholes for anybody
who wants to be honest. On any given day
any one of us will be confronted with at
least one of the above-mentioned choices
even in the most secure of the technical
sciences. Either truth or falsehood: Toward
spiritual independence or toward spiritual
servitude.
- không giơ tay thông qua đề xuất mà
ta không thực sự tán đồng; không bỏ phiếu,
dù công khai hay bí mật, cho người mà ta
cho rằng không xứng đáng hay đáng ngờ;
- không để người ta ép mình tham gia
hội họp mà việc thảo luận vấn đề diễn ra
theo chỉ đạo và bị bóp méo;
- bỏ ngay các cuộc họp, hội nghị, bài
giảng, vở kịch, buổi chiếu phim nếu thấy
diễn giả nói dối, nói những câu ngớ ngẩn
mang tính ý thức hệ hay tuyên truyền
không biết xấu hổ;
- không đặt mua và không mua lẻ
những tờ báo hay tạp chí, nơi thông tin bị
bóp méo còn những sự kiện quan trọng
nhất thì bị che dấu.
Tất nhiên là, chúng ta chưa liệt kê hết tất cả
những việc có thể và cần làm nhằm xa lánh
xa sự dối trá. Nhưng người bắt đầu gột rửa
thì con mắt trong sạch sẽ dễ dàng nhận ra
những trường hợp khác.
Vâng, ban đầu sẽ không đơn giản. Một số
người sẽ mất việc làm trong một thời gian.
Những thanh niên muốn sống theo sự thật,
việc này ban đầu sẽ làm cho đời sống của
họ trở nên vô cùng phức tạp: những bài học
mà họ tìm được chứa đầy dối trá, họ cần
phải chọn.
Nhưng những người muốn trở thành trung
thực thì không có lối thoát nào khác: ngày
nào, mỗi người trong chúng ta, ngay cả
trong những ngành kĩ thuật an toàn nhất, ít
nhất cũng sẽ gặp một trong những bước nói
trên - hoặc bước sang hướng sự thật hoặc là
sang hướng dối trá; hoặc là bước sang
hướng độc lập về tư tưởng hoặc sang
hướng nô lệ về tinh thần. Và kẻ không đủ
dũng cảm thậm chí là để bảo vệ chính tâm
And he who is not sufficiently courageous
even to defend his soul—don't let him be
proud of his “progressive” views, don't let
him boast that he is an academician or a
people's artist, a merited figure, or a
general—let him say to himself: I am in the
herd, and a coward. It's all the same to me
as long as I'm fed and warm.
Even this path, which is the most modest of
all paths of resistance, will not be easy for
us. But it is much easier than self-
immolation or a hunger strike: The flames
will not envelope your body, your eyeballs,
will not burst from the heat, and brown
bread and clean water will always be
available to your family.
A great people of Europe, the
Czechoslovaks, whom we betrayed and
deceived: Haven't they shown us how a
vulnerable breast can stand up even against
tanks if there is a worthy heart within it?
You say it will not be easy? But it will be
easiest of all possible resources. It will not
be an easy choice for a body, but it is the
only one for a soul. Not, it is not an easy
path. But there are already people, even
dozens of them, who over the years have
maintained all these points and live by the
truth.
So you will not be the first to take this path,
but will join those who have already taken
it. This path will be easier and shorter for
all of us if we take it by mutual efforts and
in close rank. If there are thousands of us,
they will not be able to do anything with
us. If there are tens of thousands of us, then
we would not even recognize our country.
hồn mình thì cũng đừng tự hào về những
quan điểm cấp tiến của mình, đừng vênh
mặt lên mà nói rằng mình là viện sĩ hay
nghệ sĩ nhân dân, là nghệ sĩ công huân hay
một viên tướng, mà hãy tự nhủ: ta là một
con vật và là một kẻ hèn nhát, chỉ cần cơm
no, áo ấm là được rồi.
Ngay cả biện pháp này - biện pháp phản
đối ôn hòa nhất – cũng không phải là dễ
dàng đối với những người đã bất động lâu
rồi. Nhưng dễ dàng hơn hẳn tự thiêu hay
tuyệt thực: lửa sẽ không trùm lên cơ thể
bạn, mắt bạn sẽ không bị nổ tung vì nóng,
còn gia đình bạn thì lúc nào cũng có bánh
mì đen và nước sạch .
Một dân tộc vĩ đại ở châu Âu, những người
bị chúng ta phản bội và lừa dối - dân tộc
Tiệp Khắc – chả lẽ đã không chỉ cho chúng
ta thấy rằng ngay cả một bộ ngực trần,
không có gì bảo vệ, cũng có thể đứng lên
chống lại những chiếc xe tăng, nếu như
trong đó có một trái tim cao quý hay sao?
Đây sẽ là con đường không dễ dàng? -
nhưng là con đường dễ dàng nhất. Không
phải là lựa chọn dễ dàng cho phần xác,
nhưng lại là lựa chọn duy nhất cho phần
hồn. Dù không phải là con đường dễ dàng -
nhưng đã có người, thậm chí hàng chục
người, đã đi trên con đường này, đã sống
bằng sự thật trong hàng chục năm rồi.
Thế là, bạn không phải là người đầu tiên
bước lên con đường này, xin hãy cùng tiến
bước! Càng đoàn kết và càng đông thì con
đường sẽ càng bớt gập ghềnh và càng ngắn
hơn! Nếu chúng ta có hàng ngàn người, thì
không ai bắt được chúng ta làm bất cứ
chuyện gì. Nếu chúng ta có hàng vạn
người, thì chúng ta không thể nhận ra đất
nước mình nữa!
Nếu chúng ta còn hèn nhát, thì xin hãy
If we are too frightened, then we should
stop complaining that someone is
suffocating us. We ourselves are doing it.
Let us then bow down even more, let us
wail, and out brothers the biologists will
help to bring nearer the day when they are
able to read our thoughts are worthless and
hopeless.
đừng kêu ca, rằng có người nào đó không
cho ta thở – chính chúng ta đang không cho
mình thở chứ còn ai! Chúng ta sẽ cúi đầu
thêm nữa, sẽ chờ đợi thêm, và những nhà
sinh học đồng bào của chúng ta sẽ giúp làm
cho việc đọc ý nghĩ con người và sẽ cải tạo
hệ thống gien di truyền cho chúng ta diễn
ra một cách nhanh chóng hơn.

Nếu trong chuyện này mà chúng ta còn hèn

And if we get cold feet, even taking this nhát thì chúng ta là những kẻ đớn hèn, vô
step, then we are worthless and hopeless, vọng và chúng ta xứng đáng bị Pushkin
and the scorn of Pushkin should be directed khinh bỉ:
to us:
“Tự do chi cho một bầy súc vật ?Ách nặng
Why should cattle have the gifts of và roi vọt là di sản truyền đời của
freedom?Their heritage from generation to chúng[1].”
generation is the belled yoke and the lash.