Pjeset perberese te

kompjuterit

Vlore 2011
 Pjeset perberese te kompjuterit

Nese perdorni nje kompjuter desktop, ju e kuptoni qe nuk ka nje

pjese te vetme te ciles ti themi
“kompjuter”. Nje kompjuter ne
te vertete eshte nje sistem, i
perbere nga shume pjese, te
cilat punojne sebashku. Pjeset
fizike dhe elektronike, qe ne i
shohim dhe prekim, quhen me
nje emer te perbashket
hardware. (Nga ana tjeter - Software, jane te gjitha
instruksionet, komandatose programet, te cilat i tregojne pjeses
hardware se cfare dhe si do ta beje.). Nuk duhet harruar
komponentja e gjalle, Lifeware, qe jemi ne si perdorues. Puna
me kompjuterin eshte nje dialog i vazhdueshem.Ilustrimi i
meposhtem
tregon
pjeset me te

perdorshmete nje sistemi kompjuterik desktop. Edhe pse sistemi juaj

kompjuterik mund te duket pak me ndryshe, prapeseprape ai permban
 Pjeset perberese te kompjuterit

po ato pjese qe shihen ne ilustrim. Ndryshe ndodh me nje laptop, ku te

gjitha pjeset e sistemit kompjuterik jane te trupezuara ne nje.

Le ti shohim me nga afer pjeset perberese hardwarike

Njesia qendrore
Njesia qendrore eshte pjesa me e
rendesishme e nje sistemi
kompjuterik. Me formen si nje kuti,
ajo mund te vendoset mbi, ose nen
tavolinen tuaj te punes. Brenda
njesise qendrore ka mjaft pjese dhe
karta elektronike qe merren me
perpunimin e informacionit. Me e
rendesishmja prej ketyre pjeseve
eshte Njesia qendrore e perpunimit
(CPU), ose mikroprocesori, i cili ne
thelb eshte truri i kompjuterit tuaj.
Nje tjeter pjese e rendesishme eshte
kujtesa elektronike RAM oserandom access memory (RAM), e cila
ruan perkohesisht
informacionin qe
ndodhet ne CPU dhe
eshte duke u
perpunuar nga
kompjuteri juaj, kur ky
i fundit eshte i ndezur. Informacioni i
vendosur ne RAM fshihet kur kompjuteri juaj
fiket. Te dyja keto pjese te rendesishme jane te vendosura ne
nje pllakete (qark elektronik) te madhe qe quhet motherboard.
Njesia qendrore permban Brenda nje kuti elektronike qe quhet
 Pjeset perberese te kompjuterit

bllok ushqimi. Ky i fundit lidhet me prizen elektrike dhe me ane

te kabllove furnizon me energji elektrike motherboardin e
nepermjet saj edhe te gjitha pjeset e tjera hardwerike te njesise
qendrore, hard disku, cd dhe dvd driver, kartat elektrnike si karta
grafike, ajo e zerit, e rrjetit, apo te tjera qe mund te shtojme.
Dikur brenda njesise qendrore eshte perdorur edhe floppy disk
drive i cili tashme nuk perdoret.

Pothuajse te gjitha pjeset e tjera lidhen me njesine qendrore me

ane te kabllove. Kabllot mberthehen ne portate caktuara,me
forma te ndryshme te vendosura ne motherboard, zakonisht ne
pjesen e pasme te njesise qendrore.Pjeset te cilat nuk vendosen.
brenda njesise qendrorequhen zakonisht pajisje periferike ose
ndihmese(ne anglisht: peripheral device) .

Memorjete perhershme
Kompjuteri juaj mund te kete nje ose disadisk drives—paisje qe
memorizojne informacioninne nje disk metalik ose plastik. Disqet,
ndryshe nga memorja RAM, kane vetine ta ruajne informacionin
edhe kur kompjuteri juaj nuk eshte i ndezur.

Hard disk drive – Njesia e Hard diskut

Hard disk drive– ruan informacionin ne

njehard disk, nje disk metalik, ose disa
te tille, me nje siperfaqe magnetike.
Ngaqe hard disku mund te rezervoje
sasi te medha te informacionit, si dhe
te lexoje mjaftueshem shpejt ate,
sherben si ambient kryesor i
memorizimit te programeve dhe
 Pjeset perberese te kompjuterit

skedareve tuaj. Hard disk drive normalisht ndodhet Brenda

njesise qendrore, por le te themi se sot perdorim edhe hard disk
te jashtem qe lidhen ne porten USB.

CD dhe DVD drives – Njesite e CD & DVD

Pothuajse te gjithe kompjuteret sot vijne

te paisur me njesine e CD ose DVD drive,
zakonisht te montuar ne pjesen ballore
te njesise qendrore. Njesia e CD-es
perdor teknologjine lazer per te
lexuar(read) te dhenat nga nje CD e
regjistruar me pare, ndersa mjaft te tjera
(CD-R, ose CD-RW)jane ne gjendje edhe
te shkruajne (write)te dhena ne nje CD bosh. Nese ju keni nje
njesi CD-R ose CD-RW, ju mund te ruani kopje te skedareve ne
nje CD bosh (blank CD-R). mund ta perdorni njesine eCD-s edhe
per te luajtur
CD-te muzikor
ne kompjuterin
tuaj. Kur njesia
juaj eshte CD-
RW, kjo mund te
regjistroje te
dhena shume
here ne nje disk
bosh te tipit CD-RW.

Njesia e DVD mund te kryeje gjithcka qe kryen njesia CD, plus te

lexoje disqet DVD. Nese keni nje njesi DVD, ju mund te shihni
 Pjeset perberese te kompjuterit

filma ne kompjuterin tuaj. Mjaft prej njesive DVD (DVD-R, ose

DVD-RW) mund te regjistrojne te dhena ne nje DVD bosh.
 Pjeset perberese te kompjuterit

Vini re!

Nese keni nje njesi CD ose DVD regjistrues, here pas here ruani
nga nje kopje arkive (backup copy) te informacioneve te
rendesishme te kompjuterit tuaj ne CD ose DVD bosh. Ne kete
menyre, edhe sikur Hard disku juaj te demtohet, ju nuk do te
humbni te dhenat me vlere te kompjuterit tuaj.

Njesia e Flopi diskut - Floppy disk drive

Floppy disk i ruan informacionet ne nje disk te perkulshem(floppy

disks), qe ndryshe quhen edhe disketa. Krahasuar me CD-te dhe
DVD-te, floppy diskumund te ruaje nje sasi te vogel te dhenash.
Pervec qe punojne shume ngadale, disketat, jane mjaft delikate.
Jane keto arsyet qe ne kompjuteret e sotem, njesia e Flopi diskut
mund te mos perdoret.

Perse disketat jane “te perkulshme - floppy"? edhe pse nga

jashte jane te paketuara ne material plastik, disku Brenda
 Pjeset perberese te kompjuterit

perbehet nga nje material me veti magnetike, vendosur mbi nje

laster filmike te perkulshme.

Mausi - Mouse
Mausi eshte paisja periferike e hyrjes qe e perdorim per te
shenjuar e me pas per te klikuar mbi objektet grafike, ne menyre
qe ti selektojme, hapim, kopjojme apo zhvendosim keto te
fundit. Edhe pse mund te kete trajta dhe forma te ndryshme, nje
maus duket pak a shume si ky ne figuredisa prej tyre perdorim
kabllin per tu lidhur me njesine qendrore, te tjere komunikojne
me njesine qendrire me ane te valeve, ose wireless. Presioni i
gishtit mbi butonat e mausit quhet klik (click) qe imiton zhurmen
qe bejne butonat.

Nje maus zakonisht

ka dy butona.
Butoni kryesor ose
ai i majte (the left
button) dhe butoni
sekondar apo
dytesor i djathte
( the right button). Shumica e mausave kane nje rrotez me
rrotullimin e te ciles rreshkasim rrjedhshem pamjen e
informacioneve ne ekranin e kompjuterit, duke bere te dukshme
pjesen qe na intereson.

Veprimet qe mund te kryhen me maus jane kater:

 Pjeset perberese te kompjuterit

- Klik me butonin e majte

- Klik me butonin e djathte

- Dopio klik me butonin e majte

- Zvarrit dhe lesho (Drag & drop)

Funksionet e butonave mund te kembehen mes njeri

tjetrit. Kur levizni mausin nje shenjues, zakonisht nje
shigjete, leviz ne ekran ne te njejtin drejtim. (Paraqitja e
shenjuesit mund te ndryshoje ne varesi te procesit te
punes, programit te hapur, apo zones ku ndodhet
shenjuesi.) nese doni te selektoni ndonje objekt, ju
vendosni shigjeten mbi objekt dhe beni nje klik (click)me
ane te butonit te majte. Shenjimi dhe klikimi me butona
eshte procesi me i perdorshem i punes me mausin. Me
hollesisht me proceset, do te njihemi ne kapitullin e
mausit.

Tastiera - Keyboard
Tastiera perdoret kryesisht per te shkruajtur tekst ne kompjuter.
Ashtu si tastiera e nje makine shkrimi, ajo permban butonat me
shkronja,
numra por
edhe shenja
te tjera
speciale si:

Butona
t e funksioneve, gjenden ne rreshtin e kreut, kryejne
 Pjeset perberese te kompjuterit

funksione te ndryshme, ne varesi te programit ku

ndodhemi.
 Butonat numerik, ndodhen ne zonen e djathte te tastieres,
perdoren per futjen e vlerave numerike, veprimeve
aritmetike.

 Butonat e navigimit, si psh butonat e shigjetave, ju lejojne

te zhvendosni kursorin ne pjese te tjera te dokumentit.

Tastiera eshte paisja e hyrjes me e vjeter

se mausi. Me ane te saj mund ti kryejme
te fjitha operacionet e mundshme ne
kompjuter. Ju mund ta perdorni tastieren
per te kryer operacione pune te cilat
kryhen edhe me maus. Por ne sistemet e
reja me karakter grafik te zhvilluar, nje
pjese e proceseve, kryhen me kollaj me
maus. Prapeseprape rendesia e tastieres
eshte e madhe. Mjaft nga operacionet e vecanta ne tastiere kryhen me
ane te kombinimeve te butonave te ndryshem. Disa butona te vecante
si alt, ctrl, shift te kombinuar me butona te tjere sherbejne per te
aktivizuar menute, komandat, per te zhnedosur kursorin apo per te
selektuar te dhena.
 Pjeset perberese te kompjuterit

Monitori
Nje monitor shfaq informacionet ne forme pamore ose vizuale,
duke perdorur tekste, simbole dhe grafika. Pjesa e monitorit ku
shfaqet informacioni quhet ekran (screen). Ashtu si ekrani i
televizorit, nje ekran kompjuteri mund te
shfaqe pamje te
ngrira (imazhe),
ose te
rrjedhshme
(video).

Jane dy tipe
bazike monitoresh: CRT (cathode ray tube) dheLCD (liquid
crystal display). Te dy prodhoje imazhe kualitative, por monitoret
LCD kane avantazhin per te qene me te holle dhe me te lehte.
MonitoretCRT, megjithate, vazhdojne te perdoren.

Printeri
Nje printer transferon te dhenat nga kompjuteri ne leter. Printer
nuk hyn tek paisjet pa te cilin nuk funksionon kompjuteri,
megjithate pasja e nje printer te lejon te shfaqesh ne leter
dokumentat, e mail-et, kartolinat, ftesat, foto, si edhe material te
tjera. Per printimin e fotove me cilesi te larte pervec printerit
duhet te kemi edhe leter speciale per te kryer nje printim te tile.

Dy tippet kryesore te printerave jane printeratinkjet dhelaserjet.

Printerat Inkjet, jane tipi me i zakonte i printerave qe perdoren
 Pjeset perberese te kompjuterit

me shume ne shtepite tona. Ata mund te printojne ne Bardh e Zi,

me ngjyra si dhe foto cilesore kur per keto te fundit perdorim
letren e duhur. Printerat Laser, jane zakonisht me te shpejte dhe
perdoren me teper, per te perballuar detyra me volum te madh
printimesh.

Printer dhe skaner

Kutite akustike - Speakers

Speakers – ose kutite akustike perdoren per te degjuar zerat. Ato
mund te jene te trupezuar ne njesine qendrore, por mund te
komunikojne me kabell, apo edhe me vale. Funksioni I tyre
kryesor eshte te degjojme muziken e luajtur ne kompjuter, por
edhe te degjojme zerat e efekteve te ndryshme akustike qe
shoqerojne punen tone ne kompjuter.
 Pjeset perberese te kompjuterit

Modemi
Per te lidhur kompjuterin tuaj ne Internet, ju nevojitet
njemodem. Nje modem eshte nje paisje e cila mundeson
dergimin dhe marrjen e informacioneve midis kompjutereve te
ndryshem te lidhur ne internet nepermjet linje se telefonit apo
ten je linje te dedikuar me shpejtesi te larte transferimi.
Modemetne disa raste jane te instaluar brenda sistemit
kompjuterik, kurse per nje pune me profesionale perdoren
modem te jashtem.