E DREJTA KUSHTETUESE

PJESA E PARË
NJOHURI TËPPRGJITHSHME MBI TË DREJTËN KUSHTETUESE DHE SHKENCËN E SË DRJETËS
KUSHTETUESE
KAPITULLI I – PARAQITJA ZHVILLIMI DHE EMËRTIMI I SË DREJTËS KUSHTETUESE
1. Paraqitja dhe zhvillimi i së drejtës kushtetuese
2. Emrëti i i së drejtës kushtetuese
3. Dallimet teorike midis “Të drejtës shtetërore” dhe “Të drejtës kushtetuese”

KAPITULLI II – RËNDËSIA, OBJEKTI, METODA, PËRMBAJTJA DHE BURIMET E SË DREJTËS

KUSHTETUESE
1. Kuptimi i së drejtës kushtetuese
2. Rëdndësia e sëd rejtës kushtetuese
3. Objekti i së drejtës kushtetuese
4. Metodat e së drejtës kushtetuese
5. Përmbajtja e së drejtës kushtetuese
6. Burimet e së drejtës kushtetuese
a. 6.1. Burimet formale të së drejtës kushtetuese
b. 6.2. Burimet materiale të së drejtës kushtetuese

7. Burimet e së drejtës kushtetuese në disa vende më karakteristike për teorinë

kushtetuese
a. 7.1. Burimet e sëd rejtës kushtetuese në Angli
b. 7.2 Burimet e së drejtës kushtetuese në SHBA
c. 7.3. Burimet e së drejtës kushtetuese në BRSS
KAPITULLI III – KUSHTETUTA SI AKT JURIDIKO – POLITIK I SHTETIT
1. Rëndësia e kushtetutës
2. Kuptimi i kushtetutës
3. Teoritë mbi llojet e kushtetutës
a. 3.1. Teoritë mbi kushtetutën e shkruar dhe jo të shkruar
b. 3.2. Teoritë mbi kushtetutat e forta (të ngurta) dhe të buta (fleksibile)
c. 3.3. Teoritë mbi kushtetutat reale, fiktive, reale-programatike dhe programore-
deklarative
4. Vetitë e kushtetutës
5. Përmbajtja e kushtetutës
6. Miratimi i kushtetutës

1
 7. Mënyra e ndryshimit të kushtetutës
KAPITULLI IV – PARAQITJA E KUSHTETUTËS DHE ZHVILLIMI KUSHTETUES NË BOTË
I. PREJARDHJA DHE PARAQITJA E KUSHTETUËS
1. Prejardhja dhe shlëndijat e kushtetutës
2. Paraqitja e kushtetuttave të para të shkruara

II. PERIODIZIMI I ZHVILLIMIT KUSHTETUES NË BOTË

1. Zhvillimi kushtetues në botë nga fundi i shekullit XVIII dhe gjatë shekullit XIX
a. Kushtetuta e Shteteve të bashkuara të Amerikës
b. Kushtetuta e Francës e vitit 1791
c. Kushtetuta e Francës e vitit 1793 (e Montanjarit)
d. Kushtetuta e Belgjikës e vitit 1831
e. Kushtetuta e Zvicrrës e vitit 1874
f. Kushtetuta e Francës e vitit 1875
2. Zhvillimi kushtetues nlë botë në periudhn midis Luftës së parë dhe Luftës së dytë
botërore
a. Kushtetuta e Vajmarit (1919)
b. Kushtetuta e BRSS e vitit 1936
3. Zhvillimi kushtetues në botë pas Luftës së Dytë Botërore
a. Kushtetuta e Italisë (1948)
b. Kushtetuta e Indisë (1949)
c. Kushtetuta e Francës (1958)
d. Kushtetuta e Kinës (1982)
e. Kushtetuta e Federaëts ruse (1993)

KAPITULLI V – KUSHTETUTSHMËRIA E LIGJSHMËRIA DHE FORMAT E MBROJTJES SË TYRE

I PARIMI I KUSHTETUTSHMËRISË DHE LIGJSHMËRISË NË SISTEMET KUSHTETUESE
1. Paraqitja dhe zhvillimi i parimit të kushtetutshmrisë
2. Kuptimi i kushtetutshmërisë
3. Parimi i ligjshmërisë
4. Qëndrim i kushtetutave ndaj parimi ttë kushtetutshmërisë
5. Parimi i sindimi ttë së drjetës (Shtgeti ligjor)
a. Kuptimi i parimi tës dundimi të së drejtës dhe i Shtetit ligjor
b. Rëndësia e parimit të sundimit të së drejtës – Shtetit ligjor
c. Elementet e parimit të sundimit të se drejtës – Shtetit ligjor
d. Sundimi i sëd rejtëes – Shteti ligjor në vendet e ztranzicionit

2
II KONTROLLI DHE MBROJTJA E KUSHTETUTSHMËRISË
1. Sistemet e kontrollit dhe tëmborjtjes së kushtetutshmërisë
a. Kontrolli dhe mbrojtja e kushtetutshmërisë nga ana e orgait legjislativ
b. Kontrolli dhe mbrojtja e kushtetutshmërisë nga ana e organit të veçantë
kushtetues ose politik
c. Sistemi i kontrollit dhe i mbrojtjes gjyqësore të kushtetutshmërisë
i. Kontrolli dhe mbrojtja e kushtetuthsmërisë nga ana e gjyqeve të rregullta
ii. Kontrolli dhe mbrotja e kushtetutshmprisë nga ana e gjykatave
kushtetuese

EPJESA E DYTË
LIRITË DHE TË DREJTAT E NJERIUT DHE SHTETASIT

KAPITULLI I

3
 E DREJTA KUSHTETUESE
PJESA E PARË
NJOHURI TËPPRGJITHSHME MBI TË DREJTËN KUSHTETUESE DHE SHKENCËN E SË DRJETËS
KUSHTETUESE
KAPITULLI I – PARAQITJA ZHVILLIMI DHE EMËRTIMI I SË DREJTËS KUSHTETUESE
1. Paraqitja dhe zhvillimi i së drejtës kushtetuese
Emërtimi “E drjeta kushtetuese” ka domethënie të dyfishtë. Përdoret për të shënuar degën e
veçantë të sistemit të së drejtë pozitive të një vendi dhe si disciplinë shkencore. Ky emërtim
paraqitet nga fundii shekullit XVII dhe përhapet sidomos gjatë shekullit XIX në Evropë dhe
Amerikë, krahas paraqitje sës kushtetutave të shkruara..
Edhe pse emërtimi “ E drejta kushtetuese” paraqitet vonë, ajo si sistem normash me vlerë dhe
rëndësi kushtetuese është paraqitur me themelimin e institucioneve themelore shtetërore dhe
të rregukllave për funkcionimin e tyre, dmth është paraqitur me vetë paraqitjen e shtetit.
E drejta kushtetuesse ësht një dnrë degët më të vjetra të së drejtës, nga se ka të bëjë me ato
rregulla, konvencione dhe adete që janë paraqitur krahas procesit historik të formimit të
pushtetit politik dhe të organizatës politike e cila e ka institucionalizuar atë pushtet.
Diferencimi i saj nga degët e ndryshme të së drejtës fillon që nga shekulli XVI e vazhdon sidomos
gjatë shekullit XVIII e XIX. Deri atëherë as që k qenë emundur të flitet pë rnjë Drjetësi kushtetuese
në kuptim të ndarë dhe të qartë teorik e politik të diferencuar. E drejta kushtetuese, shekuj me
rradhë, ka qenë e përzier me norma religjioze dhe norma te karakterit iracional.Është mbështetur
me doke dhe konvencione me të cilat janë zgjidhur çështje të ndryshme brenda shteteve të
caktuara.
Qysh në Kinën e vjetër, Egjipt, shtetet e Afrikës Veriore, në territoret e Indis së sotme e
posaçërisht në Greqinë antike dhe Romën e vjetër janë nxjerrë akte të shkruara aqë kanë
rregulluar çështje të rëndësishme shoqërore politike, siç janë: prona, klasat, amrrëdhëniet
ekonomike, institucionet e pushtetit, të drejtat dhe privilegjet e shtresave të caktuara të
popullsisë, të bartësve të pushtetit etj. Aktet e tilla, e sidomos Constitutio (kushtetuta) e nxjerrë
në Romën e vjetër, paraqesin bazën dhe elementet e para të së drejtës kushtetuese.
Më vonë, gjatë periudhës së feudalizmit, me nxjerrjen e disa akteve, me të cilat rregullohen ca
marrëdhënie të reja, që i kontribuon edhe zhvillimit të së drejtës kushtetuese. Rëdndësi të
veçantë në kotë drejtim, kanlë Magna Charta Libertatum, 1215 në Angli (Karta e madhe e lirive),
aktet në formë “deklaratash”, “kodeve”, “edikteve” etj, të cilat nxjerren prej shekullit XIII derë
në shekullin XVIII. Këto akte prmbajnë parime dhe elemente lidhur me pozitën, autorizimet,
kufizimet, organizimin dh efunksionimin e pushtetit politik lidhur me pozitën e klasave, individit
dhe njeriut në shoqëri. Sot, kjo degë nënkuptohet si e drejtë e shtetit bahskëkohor, e diferencuar
dhe e qartë si në kuptimin juridik ashtu edhe në ate teorik.
4
E drejta kushtetuese si shkencë, dallohet ng a e drejta kustetuese si degë e së drejtës. Kjo
disciplinë shkencore merret me studimin e së drejtës kushtetuese si degë e së drejtës,
përkatësisht merret me sqarimin dh einterpretimin e nromave të cilat rregullojnë materien
kushtetuese, me formulimin e sintitucioneve juridike, të ilat i ybaton në degët e së drejtës si tërësi
koherente. Pastaj, në mënyrë kritike nga aspektet e filozofisë juridike i vlerëson normat
kushtetuese, përckton esencën teorike dh eparimet themelore të sistemit kushtetues dhe të
roganizimit të tij, studion funksionimin e sistemit kushtetues dhe dh efektin e tij në pratikë në
bazë të hulumtimeve dhe analizave empirike, duke ardhur deri neë përfundime të qëndrueshme
shkencëre, lidhur me përputhshmërinë apo mospërputhshmërinë mes normave dh epraktikës,
në bazë të të cilave ngrit nevojën për ndryshime normative, me qëllim të sajimit të rendit
kushtetues.
E drejta kushtetuese si shkencë ka një përmbajtje shumë më të gjrë se sa e drejta kushtetuese si
degë e së drejtës. E drejta kushtetuese është shkencë juridiko-politike, meqë numri më i madh i
normave juridike kushtetuese ka të bëjë me pushtetin politik.
Tërë pushtetin shtetror dhe institucionet si fenomen, e drejta kushtetuese i studion nga aspekti
politologjik. Prandaj në disa vende, si në Francl, kjo shkencë emërtohet edhe si E drejta
kushtetuese dhe institucionet politike.

2. Emrëtim i i së drejtës kushtetuese

3. Dallimet teorike midis “Të drejtës shtetërore” dhe “Të drejtës kushtetuese”
Për këtë disciplinë, në botë janë veçuar dy emërtime - E drejtë shtetërore dhe E drejtë
kushtetuese.
Dallimi qënësor qëndron në bazën teorike. E drejta shtetërore bazën teorike e ka në filozofinë
idealiste të Hegelit dhe mësimet e tij në kidhje me shtetin si të vetmen forcë krijuese dhe të
pavarur në historinë e shqoërisë. Në përputhje me filozofinë e tillë, teoria juridike gjrmane, së
pari në Gjermani e pastaj ehd enë vnednet nën ndikimin e saj, konstruktoi emërtimin E drejta
shtetërore ku si objekt studimi paraqitet shteti dhe institucionet e pushtetit. E drejta shtetërore
merret me studimin e dispozitave që kanë të bëjnë me organizimin e pushtetit shtetëror, të cilat
i trajton si institucione më të rëndësishme shoqërore, pa të cilat nuk mund të përjetoje as individi,
as populli si kolektivitet. Boshti i rregullimit politik të vendit është shteti dhe organizimi i pushtetit
e jo njeriu si individ dhe liritë e të drejtat e tij ngase ato burojnlë nga shteti, përkatësisht janë të
dhuruar anga shteti.
Përkundër kësaj, E drjeta kushtetuese mbështetet në filozofin e së drejtës natyrore dhe kontratës
shoqërore. Sipas kësaj filozofie, njerëzit llindin të lirë dhe të barabartë me të dfrejta natyrore, rë
cilat nuk mund të tjetërsohen. Për suhtrimin e punlve të përbshkëta, njerëzit (populli janlë

5
dakorduar të të formojnë një organizëm të pëbashkët gjegjësisht shtetitn, i cili me pjesëmarrjen
e tyre aktive dhe në bazë të vullnetit të përgjithshëm të tyre, uhtron pushtetin. Bazë e sovranitetit
është populli. Prandaj e drejta kushgtetuese nuk merret vetlm me studimin e organizimit të
pushtetit shtetëror por edh eme mënyrën e inkrorporimit e popullit në ustrimin e atij pushteti,
në të gjitha aspektet; merret me të drejta dhe liritë natyrore të njeriut, të proklamuara dhe të
garantuara me kushtetutë.
Dallimi teorik mes “ Të drejtës shtetërore” dhe “Të drejtës kushtetuese” konsiston në qnyrdimin
e tyre ndaj kushtetutës. Teoria juridike gjermane, së këndejmi edhe shkenca e sl drejtës
dshtetërore e trajton kushtetutën vetm si një ndër akget normative të shtetit, krahas akteve të
tjera, me të cilat rregullohet çështja e organizimit të shtetit dhe ushtrimit të pushtetit. Ajio nuk
ëaht ligj më i lartë dhe nuk mund ta kufizojë pushtetin shtetëror. Me të nuk garantohen të drejtat
dh elirtë themelore të njeriut.
Përkundër kësaj, teoria e kontratës shtoqërore kushtetutën e konsideron si kontratë –
marrëveshje konkrete, me të cilën formohet shteti dhe përcaktohen autorizimet e tij,
përkatësisht kufozohet pushteti shtetëror dhe garantohen të drejtat dhe liritë natyrore të njeriut
dhe sovraniteti popullor. Si e tillë, kushtetuta është akt i vullnetit të popullit sovran, ligji më i
lartë, të cilit duhet ti përmbahen dhe përkulet çdo institucion shtetëror.
Këto dy kuptime janë shprehje e rrethaneve politike dhe shoqrërore në shtetet ku janë paraqitur,
të rrethanave të dryshme të zhvillimi tpolitik të Gjermanisë dhe Francës gjatë shekullit XIX.
Kuptimi dhe termi E drejta shtetërore është rezultat i zhvillimit historik dhe mendimit juridik dhe
politik konzervativ dhe reaksionar, shprehje e absolutizmit politik dhe ideve filozofike e
sociologjike të së drejtës objektive në kohën e Bizmarkutnnë Prusi,përkatësisht në Gjermani.
Përkundër kësaj, termi E drejta kushtetuese është rezultat I zhvillimi thistorik demokratik dhe I
mendimit politik përparimtar tl kurorizuar ame revolucionet e mëdha demokratike në Francë dhe
Amerikën veriore. Prandaj, e drejt akushtetuese është paraqitur mu në këto vende ku ështl kryer
revolucioni demokratik, si dhe në Angli ku ka filluar dhe ka dhënlë frytet e saja nëpërmjet të
ompromisit të klasave shiqërore.
Nga e tërë kjo, mund të përfundojmë se emërtimi I kësaj discipline si e drejtë kushtetuese është
ml adekuat dhe më progrsiv se, sa ai e drejtë shtetërore, e most ë flasim për emërtimin e drejtë
publike.

6
KAPITULLI II – RËNDËSIA, OBJEKTI, METODA, PËRMBAJTJA DHE BURIMET E SË DREJTËS
KUSHTETUESE
1. Kuptimi i së drejtës kushtetuese

Kuptimi I së drejtës kushtetuese, si shkencë dhe si degë e sd rejtës positive është kuptimi
pozitivo-juridik. Sipas këtij kuptimi, e drejt kushtetuese nënkupton sistemin e rregullave os
enormave juridik eme karakter kushtetues, ql rreguklojnë marrëdhëniet themelore
shoqërore dh epolitike që kanë të bëjnë me pushtetin politik dhe raportin ndaj pushtetit
politik, e që janë të formuluara dhe kodifikuara në një document të përbashkët të quajtur
kushtetutë ( apo document tjetër të ngjashëm me karakter të kushtetutës). Një kuptim I
këtillë është I pranueshëm për ato vende që kanë kushtetutë të shkruar, por jo ehd epër ato
vende që nuk kanë kushtetutë të shkruar, ku normat me karakter kushtetues janë të
shpërndara në dokumente të ndryshme.
Kuptimi I dytë është Kuptimi materialist apo sociologjiko-politik . Sipas këtij kuptimi, me të
drejtën kushtetuese n[nkuptohet e drejta ekzistuese që materializohet në jetën e një vendi,
e drejtë positive me të gjitha rportet rale dhe formale të realizuara , e normative, pavarësisht
nga fakti se ato norma a janë të kodifikuara në një document me të lartë (kushtetutë) spo jo.
Ky kuptim është karakteristik sidomos për teorinë angleze.
Kuprimi I tretë I së drejtës kushtetuese është teorik apo shkencor. Sipas këti kuptimi, me të
drejtë kushtetuese kuptojmë disciplinën shkencore që mësohet në univerzitete me këtë
emërtim apo emërtim të ngjajshëm.
Të gjitha këto kuptime nuk janë të plota, prandaj kuptimi më I plotë I së drejtës kushtetuese
del nga gërshetimi I kuptimit pozitivo-juridik dhe atij sociologjiko-politik

2. Rëndësia e së drejtës kushtetuese

Rendesia e se drejtes kushtetuese si dege e se drejtes pozitive te nje vendi i siguron vend
qendror ne sistemin juridik e kushtetues dhe raport te vecante ndaj degeve tjera te se drejtes
dhe institucioneve te pushtetit politik, ngase burim i saj themelor eshte kushtetuta. Mbron
vlerat me te rendesishme te qyteterimit: qeverisja e drejtesise, bashkejetesa paqesore midis
lirive te njeriut dhe pushtetit, rregullimi i marredhenieve themelore politike (sepse nga keto
varen karakteri i pushtetit shteteror dhe pozita e njeriut ne shoqeri sidomos ndaj pushtetit
dhe anasjelltas).
Përcaktimi për shteti ligjor si kërkesë themelore bashkëkohëre është parakusht I qeverisë
demokratike në vend.

7
 Rëndësia e sëd fejtës kushtetuese buron nga fakti se subjekti themelor I saj buron nga
marrëdhëniet themelore poltike të shtetit.. Nga këtë marrëdhënie varet karakteri I pushtetit
shtetërorë dhe pozita e njeriut në shoqëri, veçmas raporti I njeriut ndaj pushtetit dhe
anasjelltas.
Formalisht, e drejta kushtetuese është bazë juridike për të gjitha degët e tjera të së drejtës
nga s eburimi I saj rrjedh nga kushtetuta.
Rëdnësia e shkencës të së drejtës kushtetuese ështëe dyfishtë –teorike dhe pedagogjiko-
edukative. Si discipline shkencore e cila studijon normat kushtetuese dhe vlerat juridike, e
drejta kushtetuese paraqet një discipline juridike teorike e cila është në lidhshmëri të ngushtë
me disciplinat tjera të përgjithshme teorike, siç janë Fillet e së drejtës, FIlozofia juridike, etj.
Si e tillë, e drejta kushtetuese është në lidhje të ngushtë edh eme disciplinat juridike positive
nga lëia e së drejtës publike, siç janë: e drejta administrative, E drejta gjyqësore, , E drejta e
finacave e pjesërisht, edhe eE drejta ndëshkimore.Lidhsmëria n e ngusht me të drejtën
administrative qëndron në faktin s eqë të dy këto disciplina uridike merren me studimin e
organizimit shtetëror – Ed rejta kushtetuese me organizimin dhe funksionimin e organeve
më të rëndësishme shtërtërore kurse E drejta administrative me organizimin dh
efunkcionimin e administrates shteërore. E drejta gjyqlsore ( E drejta e procedures
ndëshkimore dhe E drejta civile procedural) në shumë çështje është e lidhur dhe përputhet
me të drejtën kushtetuese meqe rregullon veprimtarinë e gjykatave si organe qenësore, nga
të cilët varet qeverisja e drejtësisë
Prandaj, e drejt akushtetuese, si degl më e rëndësishme e shkencave juridike, I njofton
studentët me sistemin politik, liritë dhe të drejtat e njeriut e të shtetasit, pjesëmarrjen e tyr
enë konstituimin dhe ushtrimin e pushtetit shtetëror etj. Në këtë mënyrë ajo shërben si një
ndër shkencat më të rëndësishme për arsimin e kuadrove special dhe shkencore në lëminë
shkencave shoqrërore. Mu këtu qëndron rëndësia e saj pedagogjike dhe educative si
discipline shkencore.

3. Objekti i së drejtës kushtetuese

Në botë, në lëminë e shkencave juridike, ende dominon mënyra juridike dogmatike e përcaktimit
të objektit të së drejtës kushtetuese. Metodë mo dogmatike juriridke është ajo e cila objektin e
së drejtës kushtetuese e ekërkon dhe e gjen në vetë tekstin e kushtetutës. Nga kjo metodë shumë
pak dallohet ehde qëndrimi aktual me të drjetën kushtetuese dhe objektin e saj në tekstet
univerzitare në SHBA, kusi objekt i kësaj discipline shkencore konsiderohen vendime4t gjyqësore,
me të cilat interpretohen normat kushtetuese.
Të pakënaqur me metodën juridike dogmatike, teoricienë t ndryshëm janë përpjekur që objektit
të kësaj shkence ti qasen pak sa më gjërë, të isnpiruar nga shkencat politike dhe socciologjike.

8
Në punimet teorike të inspirzuara nga këto shkenca, kanl dominuar tri botëkutpime themelore
lidhur me objektin e së drejtës kushtetuese.
Sipas botëkuptimit të parë, objekti i sëd rejtës kushtetuese zgjerohet, por në fakt nuk ndyshon
ngase normave kushtetuese i shtohen ehd einstitucionet politike, duke e zgjerur emërtimin e aj
edhe me “institucionet politike” (ky botëkuptim është karakteristik për Francën)
Sipas botëkuptimit të dytë, objekti i së drejtës kushtetuese është shteti apo pushteti politik, dhe
sipas botëkuptimit të tretë, objekti i saj janë amrrëdhëniet ekonomike në shoqëri apo “sjelljet”
politike dhe psikologjike të aktorëve të proceseve politike (personelit sunduesm burokracisë,
partive politike, grupet e itneresti etj.), me çka ngushtohet dukshëm objekti i së drejtës
kushtetuese.
Mendimi më i plotë është ai, i cili në ppërkufizimin e objektit të së drejtës kushtetuese zbaton
metodat e shkencës juridike dhe metodat e shkencave tjera shoqërore, duke e ruajtur si
disciplinë politiko-juridike. Sipas kësaj, objek i së drejtës kushtetuese në pprgjithësi janë raportet
themelore politike, vlerat juridike me të cilat përcaktohet përmbajtja konkrete e atyre raporteve,
si dhe normat juridike me të cilat rregullohen raportet themelore politike.
Normat politike, si element i sëd rejtës kushtetuese, në disa vende paraqesin elementin kryesor
të objektit të kësaj discipline shkencore. Kjo është specifike sidomos për Anglinë dhe vendet, në
të cilat zbatohet sistemi juridik angllosakson. Kështu për shembull në SHBA objekt i së drejtë
skushtetuese janë normat e Kushtetutës së SHBA-ve të vitit 1787 dhe të amandamenteve
kushtetuese në fuqi, si dhe vendimet e gjykatave, nëpërmjet të të cilëve interpretohen nromat
kushtetuese. Në angli objekt i së drejtlës kushtetuese janë nërmat e shkruara dhe doket
(konvencionet), me të cilat rregullohet materja kushtetuese.

4. Metodat e së drejtës kushtetuese

Në teorinë e së drejtës kushtetuese janlë të njohura metodat dogmatike (normative),
politikologjike dhe metoda aksiologjike.
Metoda dogmative është metoda themelore dhe më e vjetër e sundimi tët së drejtës
kushtetuese. Nëpërmjet të kësaj metode pasqyrohet dhe zbulohet përmbajtja e normave dhe e
rregullave juridike, me të cilat rregullohen raportet politike themelore dhe institucionet politike
të një vendi. Meqenëse përmbajtja e nlrmave studiohet me ndihmn e logjiks juridike, kjo metodë,
me të drejtë, quhet metodë logjike.
Dobësia e saj qëndron në faktin se, nëpërmjet saj, e drejta kushtetuese, përqëndrohet në
studimin dhe interpretimin e përmbajtjes së nërmave dhe të rregullave kushtetuese, vetëm ashtu
siç janë të formuluara, ndaras nga zbatimi i tyre në praktikë,
Metoda politikologjike ka të bëjë me analizën e funksionimit të insstitucioneve dhe proceseve
politike si objekt i rregullativës kushtetuese-juridike, d.m.th. me anë të ësaj metode studiohet
9
zbatimi konkret i normave dhe i rezultateve kushtetuese, në praktikë. Me anë të kësaj metode,
e drejta kushtetuese fiton epitetin e shkencës empirike. Si e tillë, ajo vë në zbatim mjetet e
shkencave emirike, siç janë anketa, eksperimenti, studimi i rasteve konkrete etj.
Me ndihmën e metodës aksiologjike, zbulohen dhe pasqyrohen përmbajtja e vlerave juridike të
sanksionuara me normat dhe rregullat kushtetuese, si dhe sendërtimi i tyre në praktikë.
Në vende të ndryshme. Përdoren edh emetoda tjera. Duhet theksuar s ekëto metod apërdoren
të kombinuara. Përndryshe përdorimi i vetëm njërës metodë apo tjetrës, nuk është i
mjaftueshëm.

5. Përmbajtja e së drejtës kushtetuese

Përmbajtja e së drejtës kushtetuese është ekushtëzuar dhe lidhur ngushtë me vetë objektin e saj.
Përmbajtja e së drejtës kushtetuese nënkupton objektin e përpunuar dhe të konkretizuar të së
drejtës kushtetuese në shoqëri dhe koghë të caktuar. Nëpërmjet shkencls të s drejtës
kushtetuese, sigurohet uniteti i përmbajtjes dh eobjektit të saj.
Megjithate, përmbajtja e së drejtë skushtetuese ndryshon jovetëm nga një vend në tjetrin por
ehd enë të njëjtin vend, varësisht nga pikëpamje te autorit të tekstit univerzitar, lidhur me
objektin e sëd rejtës kushtetuese, gjë që vjen në shprehje në emërtimin e kësaj discipline
shkencore, por edhe kur ajo emrtohet njësoj.
Në Angli, edhe pse e drejta kushtetuese si degë e s drejtës bazohet në “kushttutën jo të shkruar”,
përkatësisht në një mori dokumentesh të vjetra dhe të reja, ekzistojnë tekste të shumta
univerzitare si dhe literaturë e gjërë kushtuar materies kushtetuese.
Në SHBA-të hasim në tekstet univerzitare dhe literaturën e gjërë hasim në qasjen politikologjike
dhe historike, e cila dukshëm ka ndikuar në përmbajtjen e shkencës të së drejtës kushtetuese.
E drejta kushtetuese në SHBA kryesisht përmban vendimet e klasifikuara të Gjykatës supreme të
SHBA-ve, me të cilët interpretohen parime dhe dhe normat kushtetuese. E drejtga kushtetuese
në këtë vend, posaçërisht mirret me rregullimin kushtetues dhe funksionimin e Federatës e
posaçërisht me atët të njësive federale.
Për Francën është karakteristik interesi i madh për të drejtën kushtetuese dhe teorinë
kushtetuese-juridike, sidomos pas formimit të Repuboikës së tretë. Tekstet e emërtuara si e
dfejtë kushtetuese përmbajnë hisotirkun e Fracls dhe analizën, kryesisht deskriptive dhe formale
të parimeve kushtetuese, ndërsa ato me objekt të zgjeruar me institucionet politike edhe
analizën e këtyre institucioneve.

10
 6. Burimet e së drejtës kushtetuese
Burimet janë forma, nëpërmjet të së cilës krijohet, shprehet dhe përforcohet sistemi i caktuar i
normave kushtetuese të një vendi.Ato jano akte dhe veprime të subjekteve të caktuara, me të
cilat krijohen normat kushtetuese si pjesë përbërëse e së drejtës, e cila zbatohet në një vend.
Burimet e së drejtës kushtetuese mund ti përkufizojmë në kuptimin ngushtë dhe të gjërë.
Në burime, në kuptimin e gnushtë (formal) hyjnë të gjitha aktet e shkruara juridike të një vendi
të cilat kanlë fuqi më të lartë judirike, ose aktet juridike me fuqi më të lartë se ligji i rëndomtë
dhe dispozitat e tjera juridike.
Në burime në kuptimin e gjërë (materiale) hyjnë të gjitha dispozitat dhe rregullat me të cilat
rregullohet materia kushtetuese, të cilët kanë fuqi juridike të ndryshme, pavarësisht a janë të
shkruara ose jo.
Burimet në kuptimin e nngushtë janë karakteristike për Evropën kontinentale, ku dominojnë
burimet e sëd rejtës në formë të shkruar Ndërsa burimet e së drejtës ushtetuese në vendet ku
zbatohet sistemi anglosakson janë të përziera – të fomrës së shkruar dhe të formës jo të shkruar
( e drejta zakonore, zakonet kushtetuese, konvencionet kushtetuese etj)
Në bazë të kësaj, mund të nxjerrim konkludimin s eburimet e së drejtë skushtetuese mudn të
ejenlë të karakterit formal dhe të karakterit joformal (material)

a. 6.1. Burimet formale të së drejtës kushtetuese

Burimet formale t; s; drejt;s ushtetuese jan; aktet e p;rgjithshme juridike t; form;s s; shkruar, t;
cil;;t jan; n; fuqi, me t; cilat rregullohet material kushtetuese dhe nga t; cilat burojn; drejtp;rdrejt
aktet juririke individuale. Burimet formale mund tl; jenë ekskluzive ( kur në tërësi rregullojnë
naterien kushtetuese) dhe të përziera (kur përveç materies kushtetuese rregulloinë ehde materie
tjera juridike). Burime tofmrale paraqesin bazln juridike për krijimin dhe funksionimin praktik të
rendit kushtetues të vendit të caktuar.
Ndërsa burimet specifike janë ato vendime të gjykatave kushtetuese me të cilat vlerësohet
kushtetutshmëria e ligjeve dhe dispozitave e akteve tjera, dhe të cilat i hasim në vende ku është
akzistent institucioni i gjykatës kushtetueese, si isntitucion i veçantë për mbrojtjen e
kushtetutshmërisë.
Burimet fomale mund të ndahen në burime formale standarde dhe burime formale specifike.
Burimet standarde janl aktet e përgjithshme juridike me karakter të përgjithshëm, të cilat i janë
të pranishëm në çdo vend. Burimet standarde janlë aktet kushtetuese, aktet ligjore, rregulloret

11
e punës së organeve përfaqësuese, dekretligji (dekreetet me fuqi ligjore) dhe aktet e bashklësive
të caktuara autonome e lokale, me të cilat rregullohet materie kushtetuese. Ndërkaq burimet
specifike janë vendimet e gjykatave kushtetuese
Aktet kushtetuese janë burimi më i rëndësishëm formal i së drejtës kushtetuese. Rëndësia e tyre
qëndron në fuqinë e tyre më të klartë juridike, në raport me të gjtiha aktet tjera juridike. Këto
akte paraqiten në forma dhe emërtime të ndryshme si kushtetutë, apo akt tjetër në kuptimin e
kushtetutës.
Kushtetuta është burimi më i përhapur fomal i së drejtës kushtetuese. Si dokument të shkruar,
atë e kanëpothuajse të gjitha shtetet bashkëkohore, me përjashtim të Anglisë. Ajo është akt
themelor kushtetues, akt, akt më i lartë juridik, i cili rëndomë emërtohet si kushtetutë, e
përjashtimisht si ligj themelorë. Me të rregullohen çështjet më të rëndësishme të materies
kushtetuese, siç janë karakteri dhe organizimi i pushtetit, liritë dhe të drejtat themelore të njeriut
dhe shtetasit etj.
Ligji kushtetues është akt kushtetues i cili në vende dhe periudha t ndryshme, prqitet në forma
të ndryshme. Ai rëndom paraqitet në raste kur ekziston kuhtetuta e shkruar, si akt, me të cilin
bëhen ndryshime rrnjësore nlë kushtetutën ekzistuese.. Përjashtimisht, Ligji kushtetues paraqitet
edhe si akt, me të cilin në mëmnyrë origjinale rregullohet materia kushtetuese dhe ka karatkerin
e aktit më të lartë juridik të vendit.
Amandamenti kushtetues është akt juridik, i cili Paraqitet gjithmonë në kushte të ekzistimit të
kushtetutës. Me të bëhet plotësimi dhe ndryshimi i kushtetutës ekzistuese.
Aneksi kushtetues është shtojcë e posaçme e kushtetutës. Ai, së bashku me tekstin normativ të
ksuhtetutës paraqet një tërësi.Karakteristike për të është se sillet njëkohësisht tok me
kushtetutën dhe nuk mund të qëndrojë si akt i pavarur.
Aktet ligjore si burime formale të së drejtës kushtetuese kanë fuqi juridike më të dobët, nl
krahasim me burimet paraprake. Fuqia e tyre juridike është më e lartë në raport me aktet
nënligjore. Prandaj, me të drejtë, konsiderohet s ekanë rëndësi të dorës së dytë.

b. 6.2. Burimet joformale (materiale) të së drejtës kushtetuese

Me burime materiale (joformale) të së drejtës kushtetuese kuptojmë faktorë të caktuar të cilët

kushtëzojnë dhe ndikojnë në formimin e normave kushtetuese dhe të drjetës kushtetuese si degë
e së drejtës. Numri i burimeve materiale është i madh. Ato mund të grupohen në dy grupe: 1.
Doketkushtetuese, konventat kushtetuese, normat e përgjithshme të sëd rejtës ndërkombëtare,
praktika gjyqësore dhe aktet juridike dhe 2. Teoria juridike, doktrinat politike, programet e partiv
epolitike etj.

12
Grupi i parë shquhet për nga elementi praktik e juridik dhe ka ndikim më të madh në formimin e
burimeve formale, ndërsa grupi i dytë shquhet për nga rëdnësia teorike dhe politike.
Doket kushtetuese janë norma ose rregulla të pashkturara shoqërore, me të cilat rregullohet
ndonjë çështje me rëndësi kushtetuese. Këto paraqiten gjatë mesjetës. Deri në paraqitjen e
kushtetutave të shkruara, këto doke ishtin fomrë dominuaese e rregullimi të materieve
kushtetuese, si në sistemin juridik anglosakson, ashtu edhe në sistemin juridik të Evropës
kontinentale. Doket kushtetuese mund të jenë burim i seë drejtës kushtetuese po qe se zbatohen
në një kohë të gjatë e në mënyrë identike, he po qe se pranohen nga shumica e njerëzve me
vullnet, dmth pa sancksione.
Konventat kushtetuese janë rregulla të pashkruara që mbështeten dhe dalin nga pikëpamjet e
përgjithshme dh epraktika shumëvjeçare përkitazi me funksionimin e organeve mët të larta
shtetërore, veçmas të parlamentit dhe qeverisë së një vendi. Konventat kushtetuese janë, më
rradhë të parë, veçori eparlamentarizmit anglez por edhe e SHBA-ve e pjesërisht edhe e Francës.
Këto dallohen nga doket kushtetuese ngase zbatohen vetëm në veprimtarënë e orgneve më të
rëndësishme shtetëroreduke mos e përfshirë tërë materien kushtetuese; kanë ndikim dhe efekt
më të dobët; zbatimi i tyre varet nga subjektet përkatëse; mund të ndryshohen më legtë dhe
janë më dinamike e fleksibile se, sa adetet kushtetuese.
Konventat kushtetuese janë të lidhura ngushtë me doket kushtetuese. Konventat mbshteten në
prakitkën e gjatë, ndërsa adetet kushtetuese burojnë dhe mbështeten në konventat kushtetuese.
Nërmat e përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare janë burime të së drejtës kushtetuese,
pavarësisht ng afakti se a janë të sanksioniara me norma të brendshme të një vendi.
Një numër i kushtetutës, sidomos nga ato bashkëkohore, përmbajnë disppzita, sipas të cilave
shpesh theksohet detrimi i zbatimit e diku edhe i epërsisë së normave ndërkombëtare në raport
ma të së drejtës së brnedshme. Për herë të parë një fenomet të këtillë e hasim në ksuhtetutën e
Francës të vitit 1946 dhe në kuhtetutëne Spanjës të citit 1948. Kojo ësjtë karakteristikë sidomos
sipas për normat e së drejtës ndërkombëtare në lëmin e të drejtave dhe lirive të njeriut.
Zbatimi i tzre praraqet një dnër kriteret e vlerësimit të mivelit të ddmokracisë dhe civilizimit të
vendeve, nga ana e bshkësisë ndërkombëtare. Prandaj e drejta skushtetuese e pjesë ssë madhe

13
 7. Burimet e së drejtës kushtetuese në disa vende më karakteristike për teorinë
kushtetuese
a. 7.1. Burimet e sëd rejtës kushtetuese në Angli
b. 7.2 Burimet e së drejtës kushtetuese në SHBA
c. 7.3. Burimet e së drejtës kushtetuese në BRSS
KAPITULLI III – KUSHTETUTA SI AKT JURIDIKO – POLITIK I SHTETIT
8. Rëndësia e kushtetutës
9. Kuptimi i kushtetutës
10. Teoritë mbi llojet e kushtetutës
a. 3.1. Teoritë mbi kushtetutën e shkruar dhe jo të shkruar
b. 3.2. Teoritë mbi kushtetutat e forta (të ngurta) dhe të buta (fleksibile)
c. 3.3. Teoritë mbi kushtetutat reale, fiktive, reale-programatike dhe programore-
deklarative
11. Vetitë e kushtetutës
12. Përmbajtja e kushtetutës
13. Miratimi i kushtetutës
14. Mënyra e ndryshimit të kushtetutës
KAPITULLI IV – PARAQITJA E KUSHTETUTËS DHE ZHVILLIMI KUSHTETUES NË BOTË
III. PREJARDHJA DHE PARAQITJA E KUSHTETUËS
3. Prejardhja dhe shlëndijat e kushtetutës
4. Paraqitja e kushtetuttave të para të shkruara

IV. PERIODIZIMI I ZHVILLIMIT KUSHTETUES NË BOTË

4. Zhvillimi kushtetues në botë nga fundi i shekullit XVIII dhe gjatë shekullit XIX
a. Kushtetuta e Shteteve të bashkuara të Amerikës
b. Kushtetuta e Francës e vitit 1791
c. Kushtetuta e Francës e vitit 1793 (e Montanjarit)
d. Kushtetuta e Belgjikës e vitit 1831
e. Kushtetuta e Zvicrrës e vitit 1874
f. Kushtetuta e Francës e vitit 1875
5. Zhvillimi kushtetues nlë botë në periudhn midis Luftës së parë dhe Luftës së dytë
botërore
a. Kushtetuta e Vajmarit (1919)
b. Kushtetuta e BRSS e vitit 1936
6. Zhvillimi kushtetues në botë pas Luftës së Dytë Botërore
a. Kushtetuta e Italisë (1948)
b. Kushtetuta e Indisë (1949)
c. Kushtetuta e Francës (1958)
14
 d. Kushtetuta e Kinës (1982)
e. Kushtetuta e Federaëts ruse (1993)

KAPITULLI V – KUSHTETUTSHMËRIA E LIGJSHMËRIA DHE FORMAT E MBROJTJES SË TYRE

I PARIMI I KUSHTETUTSHMËRISË DHE LIGJSHMËRISË NË SISTEMET KUSHTETUESE
6. Paraqitja dhe zhvillimi i parimit të kushtetutshmrisë
7. Kuptimi i kushtetutshmërisë
8. Parimi i ligjshmërisë
9. Qëndrim i kushtetutave ndaj parimi ttë kushtetutshmërisë
10. Parimi i sindimi ttë së drjetës (Shtgeti ligjor)
a. Kuptimi i parimi tës dundimi të së drejtës dhe i Shtetit ligjor
b. Rëndësia e parimit të sundimit të së drejtës – Shtetit ligjor
c. Elementet e parimit të sundimit të se drejtës – Shtetit ligjor
d. Sundimi i sëd rejtëes – Shteti ligjor në vendet e ztranzicionit

II KONTROLLI DHE MBROJTJA E KUSHTETUTSHMËRISË

1. Sistemet e kontrollit dhe tëmborjtjes së kushtetutshmërisë
a. Kontrolli dhe mbrojtja e kushtetutshmërisë nga ana e orgait legjislativ
b. Kontrolli dhe mbrojtja e kushtetutshmërisë nga ana e organit të veçantë
kushtetues ose politik
c. Sistemi i kontrollit dhe i mbrojtjes gjyqësore të kushtetutshmërisë
i. Kontrolli dhe mbrojtja e kushtetuthsmërisë nga ana e gjyqeve të
rregullta
ii. Kontrolli dhe mbrotja e kushtetutshmprisë nga ana e gjykatave
kushtetuese

EPJESA E DYTË
LIRITË DHE TË DREJTAT E NJERIUT DHE SHTETASIT

KAPITULLI I

15
16